MİLATTarih Dergisi - KONYA / KARATAY / Konya Karatay Anadolu

Milat
İÇİNDEKİLER
MİLAT
KARATAY LİSESİ
Yayın Organıdır.
Yıl: 1
Sayı: 1
Sahibi:
Fehmi CEYLAN
Okul Müdürü
Yazı İşleri Sorumlusu:
Şener ŞEKER
Tarih Öğretmeni
Yayın Kurulu:
Şükran KIZILKAYA (Tarih Öğretmeni)
İbrahim MEYDAN (Tarih Öğretmeni)
Osman ÖNAL (Tarih Öğretmeni)
Esran GÜN (11/C)
Kevser BAL (10/E)
Elif BİLGİÇ (10/E)
Ümit KARADAĞ (10/B)
Seçici Kurul:
Ercan TAŞCI (Edebiyat Öğretmeni)
Zeki ORHAN (Resim Öğretmeni)
Mehmet AŞILI (Coğrafya Öğretmeni)
Seda KARATAŞ (11/C)
Feyza Nur KOÇAK (10/E)
Ayşe NAS (10/D)
Mehmet Özer (10/B)
Kapak Tasarımı:
Sedat BAŞER
Başlarken ....................................................2
Medine Sözleşmesi ......................................3
Osmanlıda Harem-Kadın ve Saray ..............5
Steplerin Hakimi İskitler ..............................8
İşgal Yıllarında Konya ...............................10
Konyalı Ünlü Simalar ................................13
II. Osman (Genç) .......................................17
Mehmet Ali Paşa ve Mısır İsyanı ................19
Mesneviden Seçme Hikayeler ....................21
Yusuf Ağa Kütüphanesi .............................23
Hayata Nasıl Bakmalıyız ...........................24
Avrupayı Gezen Bir Osmanlı .....................25
Üç Dönem Üç Öğretmen ...........................27
Bir Mektup Bir Şiir .....................................30
Peygamber'e Naat ....................................31
Söyleşi ......................................................32
Türk Tarihinden Sayfalar ...........................35
Dünden Bugüne Karatay Lisesi ..................37
Tarihte Bu Ay .............................................38
Tarih Kitaplığı ............................................41
Fıkralar .....................................................43
Karikatürler...............................................45
Osmanlıda Minyatür Sanatı.......................47
Basım Yeri:
Ünlem Ofset & Matbaa
(Yeni Başarı Özel Eğitimcilik Tic. A.Ş.)
Fevzi Çakmak Mah. Hacı Bayram Cad.
No:41 Karatay/KONYA
Tel: 0332 342 48 55
Mayıs / 2012
1
Milat
Başlarken...
Merhaba!
Baharın tüm güzellikleriyle başladığı bu günlerde bizler de Karatay Lisesi Tarih Kulübü olarak
hazırladığımız yeni dergimizle karşınızdayız.
Evet, her bahar bir çiçekle başlar. Önemli olan karar vermek ve bu karar doğrultusunda
hareket etmektir. Biz de yeni bir başlangıçla okulumuz ikliminde yeni bir soluk olmak ve çevremizin
kültürel gelişimine katkıda bulunmak istedik.
XXI yüzyılı yaşadığımız şu günlerde değişen dünyamızı daha iyi anlamak, algılamak ve
yorumlamak için ihtiyacımız olan en önemli şey tarihi iyi okumaktır. Çünkü çok iyi biliyoruz ki tarihine
vakıf olanlar içinde ki bulundukları durumu çok daha iyi anlayacaklardır. Geçmişi iyi okuyan milletler
geleceği daha iyi göreceklerdir. Bilgiye ulaşmanın kolaylaştığı ama bununla beraber bilgi kirliliğinin
artığı varsayılırsa doğru olanı doğru kaynaklardan temin etmek en önemli husustur. Nitekim M.Kemal
ATATÜRK bu konuda çok hassas davranmış ve:'' “Tarih yazmak, tarih yapmak kadar mühimdir.
Yazan yapana sadık kalmazsa değişmeyen hakikat insanlığı şaşırtacak bir mahiyet
alır.”diyerek bu konunun önemine işaret etmiştir.
Evet, objektif ve tarafsız bir tarih anlayışı elbette her açıdan çok isabetli olacaktır. Bu anlamda
zengin bir tarihi geçmişe ve birikime sahip olan milletimiz bu engin denizden yeterli miktarda
faydalanmalı ve bu zenginlikleri gelecek kuşaklara aktarmalıdır.
Özellikle son dönemlerde tarihi yapıtların yaygınlaşması kitap, belgesel, film ve benzeri
eserlerin artışı tarihe olan ilginin artığını göstermektedir. Bununla beraber salt ilgi için yapılan
eserlerde kaygıların yol açtığı bilgi eksikliği ve yanlışlıklar nedeniyle bu eserlerin doğru ve güvenilir
ehil kaynaklardan beslenmesi ayrıca bir zorunluluk teşkil etmektedir. Bu anlamda güncel tarihi
konularda bilimsel anlamda kendini geliştirmiş, kişisel etkilerden uzak, objektif bir tarih yazıcılığına
kendisini adamış kişilere ihtiyaç vardır.
Orta Asya'dan getirdiği kültürel birikimini, X yy da İslam Medeniyeti ile birleştiren Türkler
asırlardır İslamın bayraktarlığını yapmış, Anadolu ve Rumeli'yi bir İslam diyarı haline getirmiştir.
Müslüman Türkler Tuğrul Bey ile Doğunu ve Batının sultanı, Yıldırım Bayezid ile de Sulat-ı İklim-i
Rum(Anadolu sultanı) olmuştur. Bugün tüm dünyanın hasret kaldığı kalıcı barışın ve huzurun mimarı
olan Osmanlı izlediği siyasetin yanı sıra, geniş bir coğrafyada bıraktığı eserleri, medeniyeti ile adeta
tarihe meydan okumakladır. Balkanların ve orta doğunun bu günkü coğrafyasında bu izler hala
zamana inat, dimdik ayaktadır
Sınırların kalktığı ve hızlı bir küreselleşmenin yaşandığı bu dönemde gençlerimize tarih
şuurunu(milletin ortak hafızası) kazandırmak onlara tarihi sevdirmekle mümkündür. Tarih de milletin
ortak hafızası olduğuna göre bu hafızanın sürekli canlı tutulması gerekmektedir. Kardeşliğimizin birlik
ve beraberliğimizin teminatı olan tarihimizi daha iyi okumak, anlamak ve gelecek kuşaklara aktarmak
başlıca gayemiz olmalıdır. Bu anlamda bizler de tarihimizden seçtiğimiz ayrıntılarla bir nebze olsun bu
alanda katkı sağlamak istedik.
İlklerin hep sancılı olabileceği varsayımıyla çıktığımız bu yolda bizlere ışık tutan herkese,
özellikle emeği geçen öğrencilerime, teşekkürlerimizi sunar bu çalışmamızın okulumuz adına
hayırlara vesile olmasını temenni ederim.
Şener ŞEKER / Tarih Öğretmeni
2
Milat
Medine sözleşmesi:
MÜ'MİNLER ANCAK KARDEŞTİRLER.
Medine'ye giderken hicret yolunda Hz. Ebubekire;'KORKMA ALLAH BİZİMLEDİR' diyerek;
Doğup-büyüdüğü, evlendiği, malını ve akrabalarını geride bırakarak i'layı Kelimetullah davasını
gerçekleştirebilmek için, hedefini hayatından önemli bilen Peygamberin yolculuğu ne muhteşemdir.
Hicrette takip ettiği yolun bugünkü Mekke-Medine yolu olduğunu ve bu güzergâhta neredeyse hiç
kum fırtınası olmadığını umre ziyaretimde duyduğumda çok etkilenmiştim.
Medine'ye varınca kendisini misafir etmek isteyenlere karşı;'' deveyi çözünüz, varacağı yer
ona emredilmiştir.'' buyurması teslimiyeti gösterir. Hicret Hz Ömer zamanında takvim başlangıcı kabul
edilmiş, yöre ilk kez aynı takvimi kullanmıştır.
Medine'de Hz. Ali'ye kardeşim demiş, Hz Hamza ile Zeyd .b. Sabit'i kardeş ilan etmiştir.
O gün 186 Mekke ve Medineli aileyi kardeş ilan etmiştir. Medinelileri Mekkelilerle kardeş yapmanın
amacı; dinleri uğruna yurtlarından ayrılanları desteklemek, mali sıkıntılarını bir nebze olsun
hafifletmek, yurttan ayrılmanın verdiği hüznü ve garipliği azaltmak, aralarında uyum sağlamak ve
Medine'ye intibaklarını sağlamaktı. Muhacirlerin; bir kısmı 'tarlanızı bize sadece kiraya verin, bir kısmı
siz bana pazarın yerini gösterin' diyerek Medineli yeni kardeşlerine yük olmak istemediklerini, onurlu
bir duruş sergilediklerini; Medinelilerin de o zamanın Bahreyn'inden gelen gelirleri muhacirlerle
paylaşmak istemeleri dünya tarihine ışık tutacak bir davranıştır. Bu kardeşlikte hiç kimse sığıntı
olmamış, herkes kendi ocak ve yuvasının efendisi olmuştur. Mekkeliler alış verişte hile yapmıyor,
ölçüde tartıda pazarda tam bir güven oluşturuyorlardı. Ticaretleri de hemen kazanç getirdi. Yeni bir
anlayış doğdu.
Medine; müslümanlar, Yahudiler, çeşitli kabile ve aşiret topluluklarının birlikte yaşayacağı bir
merkez olacaktı, ama Medine'de birlik yoktu. Medine'de o zamanlar Evs ve Hazrec kabileleri vardı
bunlar önce iki kardeş iken hasım olmuşlar son savaşta Hazrec üstün çıkmıştı. Her iki kabilede
Mekkelilerle ittifak yapmak istiyordu. Kanlı kardeş kavgaları hepsini usandırmıştı. Herkes bir çıkış
yolu arıyordu. O zamanlarda Mekke'de bir kral yoktu, daha çok ithalat, yiyecek, tahıl satışı, nakit
alışverişi yani bankerlik yapan Yahudiler dâhil her kabilenin kendine has hukuki bir statüsü vardı, hiç
kimse başkasının siyasi otoritesini kabul etmek istemiyordu.
Medine'de her grubun kabul edebileceği siyasi otorite, Mekkelilerin saldırısından korunma,
Yahudilerin düşmanlığından emin olmaları gerekiyordu. Medine'de krallık makamı boştu.
O makama peygamberimizin seçilmesi çok da kolay olmazdı. Medine'de yaşayan
toplulukların birbirlerine olan güvensizliğinden dolayı peygamberimize boyun eğmek zorunda
kaldılar. Peygamberimizin başkanlığında; aşağıda zikredilen maddelerde anlaştılar. Tarihteki ilk yazılı
anayasa budur. Medine sözleşmesi diye meşhur olmuştur.
Bazı maddeler şöyledir:
Yahudiler din ve ibadetlerinde serbest kalmışlardır, savaş masrafları ortaklaşadır,
Antlaşma yapılan Yahudi kabilelerinden birine haksız bir iş veya suç işleyen Müslüman
Zararı kendisi ödeyecektir. Yahudilerden hiç kimse Hz.Muhammed'den(SAV) izin almadan
müminlerle savaşa katılamayacaktır. Hiçbir mümin kâfir için başka bir mümini öldüremez, kâfire
yardım edemez. Hiçbir kimse müttefikine karşı suç işleyemez, haksızlığa uğrayana yardım
edilecektir. Himaye altındaki kimse himaye eden gibidir, suçlanamaz. Medine'ye yapılabilecek bir
saldırıya karşı Yahudilerle birlikte savunma yapılacaktır.
3
Milat
Müminler kendi aralarında başka bir mümin aleyhine antlaşma yapamaz, müminlerden biri
kendi evlatları bile olsa müminler arasında karışıklık çıkarmaya kalkarsa hepsinin eli onun aleyhinde
olacak, suçlu kayırılmayacaktır. Bir müminin bir katile yardım etmesi helal değildir. Kureyşliler ve
onlara yardım edenler himaye altına alınmayacaklardır. Müslümanlar kendilerinden hiçbirini ağır borç
yükü altında bırakmayacaklar, borç birlikte ödenecekti
Bilindiği gibi tarihin her döneminde hayatı taklit edilecek, hayatı takip edilecek hükümdarlar, bilginler,
komutanlar olur. Peygamberimiz yaratılmışların en güzeli olarak taklit ve takip edilecek en önemli kişidir, çünkü
o peygamberdir. Yaşayışı ile dil, nesil, ırk, coğrafya farkı gözetmeksizin herkese huzur ve güven vermişti. İttifak
herkese lazımdı.
Bu Anayasanın; siyasi olduğu kadar dini bir topluluk meydana getirme işlevi vardı. Herkes son sözün
peygamber(SAV) tarafından söylenmesini kabul etti. Hz. Muhammed'in Allahın Resulü olduğuna itiraz
edemediler. Onu hakem kabul ettiler. Medine'de her kabile bir otonomiye kavuştu.
Medine konfederal şehir devleti oldu. İlk kez harita çizilerek sınırlar belli oldu. Mekkeliler ise hicret eden
müminlerin evlerini ve eşyalarını yağmaladılar, üstelik Medine'ye haber göndererek Müslümanların oradan
çıkarılmaları tehdidinde bulundular.
İlamda ırk ve sınıf ayrımcılığı yoktur. İslam herhangi bir çağ ve coğrafya ile sınırlı değildir.Hz.
Muhammed (SAV kendisini diğer insanlardan üstün ve ayrıcalıklı görmemiş, namaz,oruç, hac, aile hayatı,
günlük yaşam tarzı, devlet yönetimi ….bizlere örnek ve model olmuş, savaşta ve barışta adaletten ve
doğruluktan asla ayrılmamıştır. Manevi değerlere özel önem vermiştir.
Ruhi ve manevi değerlerden yoksun bir siyasi hayat, insanlığı materyalizme, materyalizm de yırtıcı
hayvanların sahip olduğu alt düzey yaşam tarzına götürür. Düşmana bile adaletten ayrılmama ilkesi zamanımız
insanlarına ne kadar da gereklidir.
Çıkarılacak dersler;
Hiç kimse isteğinin dışında din değiştirmeye zorlanamaz
Müslüman, müslümanın kardeşidir, malı, canı, namusu, düşüncesi kutsal ve dokunulmazıdır.
Toplumun huzurunu bozmak isteyen hiç kimseye izin verilemez.
Siz özü, sözü, davranışı doğru olun, en uzağımız bile her şeyinle size güvensin.
Gereksiz savaşlar tüm insanları etkiler, insanlar öldürülmek için değil kardeşlik içindir.
İnsanlığın mutluluğu, huzur ve güveni için herkesle ittifak yapılabilir. 'Sen insanı yaşat ki devlet yaşasın
'sözü boşuna söylenmemiştir.
İhtiyaç sahibi insanlara yardım edin, bir gün muhtaç duruma düşebilirsiniz.
Başkasının sırtından geçinmemeye özen gösterin, bu onurluların davranış biçimidir.
İnsanların size ihtiyacı varken kenarda durmayın, işe koyulun. Siz insanlara hizmet ederseniz Allah da
sizin işinizi kolay eder.
Allaha tam güvenin, çok çalışın, adaletli olun; dostunuz, düşmanınız size hayranlık duyar, zayıflar size
tam bağlanır.
Allahtan başkasından çekinmeyin, KORKMA ALLAH BİZİMLEDİR.
Fehmi CEYLAN
KARATAY LİSESİ MÜDÜRÜ
4
OSMANLIDA HAREM-KADIN VE SARAY
Öğrencilerimiz tarafından
Konya Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü
Sosyal Bilgiler Eğitimi A.B.D Öğretim Üyesi Sayın Prof.Dr. Yusuf KÜÇÜKDAĞ
ile yapılan Osmanlı'da Saray- kadın ve Harem konulu söyleşi.
1
Osmanlı'da harem nedir?
Harem padişahın eşleri, çocukları ve padişaha ait cariyelerle bir arada bulundukları evdir.
2
Osmanlı'daki harem hayatı nasıldı? Haremde kimler bulunurdu?
Osmanlı'da harem, bir aile ortamı olduğu için oldukça önemliydi. Başta padişahın nikâhlı
hanımları olmak üzere, annesi, cariyeleri ve çocukları burada belli bir kural çerçevesinde hareket
ederlerdi.
Haremde eğitime çok önem verilirdi. Padişahın çocuklarına üç-dört yaşına geldiklerinde
dönemin en ünlü hocalarından ders aldırılırlardı. Ayrıca cariyelere de Enderun mektebinde olduğu
gibi erkek kölelere benzer eğitim verilirdi. Başlangıçta cariyelere Türkçe öğretilir ondan sonra edebi,
dini ve bir kadına gerekli olan bilgiler öğretilirdi.
3
Osmanlı'da hareme verilen önem nedir? Osmanlı padişahları ve cariyeler hakkında
bilgi verir misiniz?
Osmanlı sarayında padişahlar cariyelerle direkt muhattab olmazlardı. Valide Sultan haremin
doğal reisiydi. Padişahla karı-koca hayatı yaşayacak olanları Valide Sultan belirlerdi. Bunu yaparken
cariyenin eğitim sürecindeki performansı, zekâ seviyesi ve fiziki yapısını göz önüne alırdı. Bu nedenle
Osmanlı soyundan gelenler arasında kısa boylu, oldukça fazla şişman kişiler çıkmamıştır. Hemen
büyük çoğunluğu uzun boylu, ideal vücut ölçülerine sahip, kadınlar güzel, erkekler de yakışıklı olurdu.
Saraya cariyeler değişik yollarla getirilirdi. Savaşlar sırasında elde edilen kadın ve kızlar
arasından, köle pazarından veya üst düzey yöneticilerin hediye ettikleri olarak saraya alınırlardı.
Padişahın birlikte kalacağı cariyeyi toplumda öyle sanıldığı gibi yüzlerce cariyenin dizilerek
arasından padişahın seçmesi ile olmazdı. Valide Sultan oğluna münasip gördüğü kızı takdim ederdi.
Padişah ile olan cariyelerin ilişkileri İslam kuralları çerçevesi, örf ve âdete göre olurdu. Yani padişahın
annesinin takdim ettiği cariyenin dışındaki kızlarla padişah hiçbir zaman görüşmezdi. Bunlar doğal
olarak Osmanlı ailesinin kızları yani evlatlarından kabul edilirdi. Padişah'ın ilişkisi olmayanlar üst
düzey yöneticilere gelin edilirdi. Bu haremde yaşayan padişahın kızlarına yapıldığı gibi gelin edilir ve
düğün yapılırdı.
5
SÖYLEŞİ
Milat
Milat
4
Harem hakkında yanlış bilinenler nelerdir? Bu konudaki eksikliklerden bahseder
misiniz?
Haremden olmayanların buraya girmesi hiç bir zaman mümkün olmamıştır. Bu nedenle
haremle ilgili bilgiler dışarı duyulan dedikodular ve avamın uydurmalarından başka bir şey değildir.
Turistler İstanbul'a geldikleri zaman bu ortamı hep merak etmişler, eserlerinde halktan
duyduklarını yalan-yanlış demeden almışlardır. Bu nedenle seyyahların eserlerine dayanılarak
hazırlanan romanlar harem hayatını yansıtmaktan çok uzaktır.
5
Günümüz medyasının harem algısını nasıl yorumluyorsunuz? Özellikle dizi ve filmlerin
Osmanlı haremini yansıttığını düşünüyor musunuz?
Bu gün romanlarda anlatılanlarla filmlerde gösterilenler harem hayatını yansıtmaktan çok
uzaktır. Hayal ürünü olduğu için saray hayatını çarpıtarak vermektedir. Sarayda hiçbir zaman
padişahın çocuklarını ne kendi annesi ne üvey anneleri emzirir, bakar, altını değiştirir, hastalandığı
zaman ilacını verir. Bu işlerle ilgili görevli cariyeler dışında annesi, babaannesi veya kardeşleri küçük
çocuğa bakma durumunda değildir. Osmanlı döneminde üst düzey yöneticilerin haremlerinde de
durum aynıdır. Bu kültürü bilmeyenler harem hayatını halktan olanların çocuklarına yaptıklarını
padişahın hareminde de yapmış gibi göstermektedirler. Mesela Muhteşem Yüzyıl dizisinde Hürrem
Sultan'ın üvey oğlu Şehzade Mustafa'nın küçüklüğünde hastalandığında ilaç vermesi buna en iyi
örnektir. Küçük şehzadeye haremde görevli sağlık işlerine bakan kadınlar ilacını verirdi. Üstelik
doğuran anne de çocuğu emzirmezdi. Bunun için görevli cariyeler vardır. Padişahın hanımlarının işi
sadece padişahı mutlu etmektir.
6 Günümüzde tarihe, özellikle Osmanlı tarihine karşı gittikçe artan ilginin temel nedeni nedir?
Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren Anadolu halkı üzerinde etkili olmuştur. Hele Fatih'in
İstanbul'u fethi İslam dünyasının hayalini gerçekleştirmiştir. Osmanlı'ya hayranlık uyandırmıştır.
II.Beyazıt ve Yavuz Sultan Selim dönemlerinde Osmanlı Devleti başta Vezir-i Azam Piri Mehmet Paşa
olmak üzere Fatih Medreseleri'nden yetişen üst düzey yöneticiler sayesinde süper güç olmuştur. Bu
yapının yansımaları XVII. yüzyıl başlarına kadar sürmüştür. Özellikle Yavuz ve Kanuni dönemlerinde
Osmanlı Devleti'nin izni olmadan Avrupa'da hiçbir şey yapılamamıştır. Çöküş dönemi Osmanlı
toplumunun zihninde tahribat yapmıştır. Hele XX. yüzyılın başında Balkan Savaşları, Birinci Dünya
Savaşı yenilgileri bu tahribatı üst düzeye getirmiştir. Milli Mücadele'de Anadolu insanı düşmanı
yurttan atmakla bir nebze olsun kendine gelmiştir. Ancak Cumhuriyetin ilk yıllarında Osmanlı
Devleti'ne yönelik mirasın reddi Türk toplumunda ikinci bir şok tesiri yapmıştır. 1950'lerden sonra Türk
demokrasisindeki gelişmeler hele son 8–10 yıllık dönemdeki Türkiye'nin kat ettiği yol genç nesilleri
kendini tanımaya, geçmişini araştırmaya ve okumaya yöneltmiştir. Yani bir nevi Osmanlı'nın yükseliş
dönemindeki süper güç olma ideali belirmeye başlamıştır.
6
Milat
7
Eğitim kurumlarında ve toplumda tarih bilincini arttırmak için yapılması gerekenler
nelerdir?
Başta üniversite olmak üzere Osmanlı tarihine yönelik arşiv belgelerine dayalı olarak önemli
projelere imza atmalıdır. Öğretmenler klasik kasaba öğretmeni zihniyetini terk etmelidir. Öğretmenler
en az yüksek lisans yapmış seviyede eğitimden geçirilmeli, akademik zihniyet kazandırılmalıdır.
Gazeteciler akademik çalışmaları halka indirgeyecek şekilde kitaba dönüştürmeliler. Romancılar
romanlarını hayalle süsleme yerine biraz daha kendilerini sorgulayarak araştırmacı romana ağırlık
vermelidirler. Gençlerin daha ilköğretim sıralarında anlayacağı tarzda, Ömer Seyfettin hikâyelerine
benzer hikâyeler yazılmalıdır.
8
Son olarak gençlerimize tarih konusunda vermek istediğiniz bir mesaj var mıdır?
Her millet genç neslinin tarih bilinciyle yetiştirmekte, bu sayede kültürünü korumaktadır. Tarih
bilincini ihmal şakaya gelmez. Bir noktadan sonra gençler kişiliklerini kaybederler. Daha sonra
yaygınlaşan hastalık toplumu buhranlara sokar. Bu nedenle başka bir millette olmayan geçmişimiz
gençlere değişik yollarla, gerçekçi çizgiler dâhilinde öğretilmelidir. Bu durumda geleceğimiz aydınlık
olacaktır.
Hocam bizlere değerli vaktinizi ayırdığınız ve bizleri
bu güncel konularda aydınlattığınız için
hem kendimiz hem de okulumuz adına teşekkürlerimizi sunarız.
İyi çalışmalar diler,hayırlara vesile olmasını temenni ederim.
Yusuf KÜÇÜKDAĞ kimdir?
Yusuf Küçükdağ, 1949 yılında Beyşehir'e bağlı
imrenler kasabasında doğdu. İlkokulu doğduğu kasabada,
ortaokulu ve liseyi Konya'da okudu.1976'da İstanbul
Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Yeniçağ
Tarihi Kürsüsü'nden mezun oldu. Sekiz sene değişik
liselerde öğretmenlik yaptıktan sonra 1984'de Selçuk
Üniversitesi'ne girdi. Yeniçağ Tarihi Bilimi dal'ından 1986
da Yüksek Lisans, 1989'da Doktora yaptı.1991'de S.Ü.
Türkiyat Araştırmaları enstitüsü Türk Tarihi Anabilim
Dalı'nda Yardımcı Doçentliğe atandı. Aynı enstitüde Ekim
1996'da Doçentliğe,2002'de Profesörlüğe yükseltildi.
Halen Konya Üniversitesi Ahmet Keleşoğlu Eğitim
Fakültesi İlköğretim Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi
Anabilim Dalı'nda öğretim üyesi olarak çalışmaktadır.
7
Kevser BAL (10/E)
Elif BİLGİÇ (10/E)
ARAŞTIRMA
Milat
STEPLERİN HÂKİMİ
''İSKİTLER''
Tarih Sahnesine Çıkışları: Kavimlerin tarih sahnesine
çıkışlarında başka kavimlerle karışıp, kaynaşmalarında ve
bazen bir devlet olarak ortaya çıkmalarında göçlerin büyük bir
etkisi olmuştur. Bu göçlerin önemli bir kısmı Asya içlerinden
olmuştur. Asya'nın bu iç kısmı Türklerin anavatanı olarak kabul
edilir.
M.Ö 8. yüzyılda Asya steplerinde Çinlilerle yapılan otlak
mücadeleleri sonucu birçok kabile batıya doğru çekilmiş ve
burada bulunan komşuları yerlerinden oynatmıştır. Bu göç
dalgası çok geçmeden bozkırda müthiş bir göç hareketinin başlamasına zemin hazırlamıştır.
İskitler de yukarıda bahsedildiği gibi doğudan batıya doğru yapılan göçler sonucunda tarih
sahnesine çıkmıştır.
İskitlerin Adı: İskitler doğuda Çin Seddi'nden batıda Tuna nehrine kadar yaklaşık 7000
kilometreden fazla bir sahaya yayılmışlardır. Bu geniş coğrafyada bir çok kavimle kaynaşmış ve
bunların yazılı belgelerine girmişlerdir.İskit adı gerek, Pers, Asur ve Çin kaynaklarında görmekteyiz.
Grek kaynaklarında İskit adı ''Skythai''olarak geçmektedir. Asur kaynaklarında İskit adı m.ö 680 tarihli
belgede ''Aşguzai'' diye geçmektedir. Pers kaynaklarında İskitlerin adı''Saka'' olarak geçer.
Ünlü tarihçi Heredotos, Sakalar olarak adlandırılan İskitleri başlarına yüksek, yukarıya doğru
sivrilerek yükselen başlıkları giyen, pantolonları bulunan ve ülkenin şartlarına göre yay, hançer ve
balta taşıyan insanlar olarak tarif eder.
İskitlerin Yayıldığı Coğrafya: Arkolojik
buluntular İskitlerin M.Ö.1.bin yıl içerisinde Tuna
nehrinden Çin'in batı sınırlarına kadar geniş bir sahaya
yayıldıklarını göstermektedir. Bu geniş düzlük doğal bir
otlak görünümündedir. Ayrıca güneye Anadolu içlerine
kadar giden İskitler Fırat ve Dicle dolaylarında hüküm
sürmüşleridir. Daha da güneye inen İskitlerin karşısına
Suriye'de Mısır Kralı Psammatikos çıkmış armağanlar
vererek onların ilerlemelerini durdurmuştur. Fakat
İskitlerin bu bölgede asıl izleri Doğu Anadolu'da görmek
mümkündür.
İskitlerin Kökeni: İskitlerin kökenleri hakkında
antik kaynaklarda ve arkeolojik çalışımlarda yeterli bilgiler bulunmamaktadır.18.yüzyıldan günümüze
kadar çalışmalar yapılarak bu mesele hakkında çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. Bazı otoriteler
İskitleri İrani, bazıları Slav ve bazıları da Ural-Altay ırkına mensup olduklarını belirtmişlerdir. Gerek
dini motifleri ve dillerinde kullandıkları kelimeleri ileri süren bazı tarihçiler onları İrani bir kavim
olduklarını hatta Perslerle yakın akrabalık bağlarından söz ettiler. Fakat bu çok büyük coğrafya ya
yayılmış olan İskitlerin sadece dinsel motifleri ve kullandıkları bazı kelimelerden yola çıkarak onlara
İran'i demek haksızlık olacaktır.
Bazı Rus tarihçiler de İskitlere ait vazolardaki resimlerden hareketle İskitlerin Slav
olabileceğini ileri sürmüşlerdir. Ancak bu görüşü destekleyecek hiçbir yazılı kaynak yoktur. Bu ilmi
temeli en tutarsız olan görüştür.
İskitlerin kökenleri meselesine bilimsel açıdan yaklaşan ve onların Ural-Altay soyuna mensup
olduğunu ileri süren B.G Niebuhr İskitlerin Tatar veya Moğol olduklarını söyler. Dayandığı esas,
İskitlerle Tatarların örf ve adetlerindeki benzerliklerdir. İskitlerin gelenek, göreneklerinin göçebe hayat
tarzına uyduğunu belirterek İskitlerin Moğol ya da Türk-Tatar olduklarını ileri sürer.
8
Milat
Filolok Mordmann ise İskitlere ait yazılı metinlerle
Türklerin çivi yazılı metinleri karşılaştırmış ve:''Artık
belgelerin bolluğu İskitlerin kollektif adının farklı Türk
soylarını içerdiğini açıkça gösterir ''demiştir. 20 yüzyılda
araştırmalarda bulunan Minns ve Franke gibi tarihçiler de
İskitlerin Ural-Altay ırkına mensup olduğunu ve İskitlerin
Türklüğü fikrindedirler. Sakaların dilleri ile ilgili olarak Sus ve
civarında bulunan yazılı metinler dilinin Türkçe olduğunu
göstermektedir. Oldukça dağınık olan yazılardan Sakaların
Türklüğü anlaşılmaktadır. Kazakiztan Alma-Ata yakınlarında
Esik kurganından üzeri yazılı küçük bir kap bulunmuştur.
Sakalara ait olan ve 26 harften oluşan bu yazıyı Süleymanov
''Han'ın oğlu yirmi üç yaşında yok oldu.(Halkın) adı da yok
oldu.''şeklinde okumuş ve günümüz Türkçesine aktarmıştır.
İskitlerin Ural-Altay ırkına mensup olduklarını dile getiren Türk Bilim adamaları da vardır.
Bunlar da Molla Mehmed El'abeşi ,''Türk uruğlarından ve dünyanın büyük eski kavimleri zümresinden
biri İskit Türkleridir'' diyerek, İskitlerin bir Türk kavmi olduğunu kabul eder. Zeki Velidi Togan
ise,''Zamanımızda İskitlerin menşei ve kültürleri meselesi nazara alındığında ben de bu kavmin hâkim
tabakasının Türk olduğu kanaatindeyim''.der. Tarihçi Yılmaz Öztuna da Sakaların geniş ölçüde Ari
unsurları karışmış Türkler olduğunu, Hanedanın hâkim unsurun Türlüğünü kabul etmektedir. İskitlerin
dinsel motiflerinde yer alan Gök ve Toprak tanrıları, eski Türk inancında yer alan Gök-Tanrı(Tengri) ve
yer tanrısı(yersup) ile benzerlik göstermekledir. Ayrıca İskitlerdeki ruh inanışında Türklerdeki
Şamanizm'e ait unsurlar bulunmaktadır. İskitlerin
inandıkları ruhlar ve Tanrılar âleminin eski Türk dininde
bulunan motiflerle olan benzerliği tesadüfle açıklamak
mümkün değildir; aksine bu benzerlikler ve bağların
İskitlerin Türklüğüne işaret olarak kabulü akla yatkın
gelmektedir.
İskitlerin Ural-Altay ırkına mensup bir kavim olduğu ve
hatta Türk oldukları tezi gitgide bilim âleminde daha çok
taraftar bulmaktadır. Herodotos'un İskitleri Asyalı bir kavim
olduğunu bildirmesi ve arkeolojik buluntularla batıda
Sibiryalı unsurların ortaya çıkması ve Orta Asya olarak
tanımlanan coğrafyanın da en eski devirlerden bu yana
Türklerin anayurdu olarak bilinmesi, geldikleri coğrafya
itibariyle göçebe İskitlerin Türk kökenli bir kavim olabileceğini düşünmemizi mümkün kılıyor.
Günümüzde Türk topluluklarından Kent Türklerinin,
Kaşgarların,Tarnçıların,Kuzeyde bulunan Yakut Türklerinin
atalarının Sakalar olabileceği kabul edilmektedir.
Sonuç: Yaklaşık olarak M.Ö 8yüzyılda tarih sahnesine
çıkan İskitler(sakalar) bu tarihten M.S. 2 yüzyıla kadar
hâkimiyetlerini sürdürmüş, doğuda Çin sedi'nden batıda Tuna
ırmağına kadar uzanan geniş bir coğrafyada varlılarını, yaklaşık
olarak 1000 yıl gibi oldukça uzun bir zaman korumuşlardır. Pers
kaynaklarında geçen Saka kelimesi bu kavmin tarih içinde
zikredilen bir diğer adıdır.
İskitlerin dinlerinin, dillerinin, sanatlarının, gelenek ve
göreneklerinin eski Türklerinkiyle bağlantıları ve bu kadar çok
yönlü benzerliklerin olması, İskitlerin büyük çoğunluğunun,
özellikle hâkim tabakanın Türk olduğu kanaatini doğurmaktadır.
Bu topluluk Orta Asya da kurulan Türk devletlerinin ve günümüz
Orta Asya Türklüğünün oluşumunda temel teşkil etmiştir.
İpek TAŞ (9/E) - Dilek TAŞ (9/E)
9
YEREL TARİHİMİZ
Milat
İŞGAL
YILLARINDA
KONYA
I. Dünya Savaşı'nın başlarında tarafsızlığını ilân eden İtalya savaşın gelişimini yakından
izledi. İtalya için savaşa girmede amacı, ekonomik ve siyasal beklentilerini mümkün olduğunca fazla
tatmin etmektir. Bu bakımdan İtalya savaşa, hangi taraf beklentilerini daha fazla karşılarsa o blokla
birlikte girecektir. Fakat savaşın başlamasından 1 yıl sonra başlayan kamuoyu baskısı ve Çanakkale
Savaşları'nın İtilâf Devletleri tarafından kazanılacağı endişesi ile İtalya savaşa Fransa ve İngiltere
yanında girmeye karar vermiştir. İtalya, İngiltere ve Fransa ile yaptığı antlaşmalarla savaştan sonraki
beklentilerini garanti altına almıştır. 1915 Londra ve 1917 St.Jean de Maurienne gizli anlaşmalarıyla
İtalya'ya Anadolu'da, İzmir'den Antalya'ya kadar geniş bir bölge vaat edildi.
Savaş, İtalya'nın da yer aldığı İtilâf Devletleri tarafından kazanılmışsa da, İtalya'nın kendisine
vaad edilmiş bölgelere yerleşmesinde bir takım zorluklar vardır. Her şeyden önce İtalya'ya vaad
edilmiş olan İzmir, daha sonra, savaşa kendi yanlarında girmesi şartıyla Yunanistan'a da vaat edildi.
Savaştan sonra toplanan Paris Barış Konferansı'nda İtalya ile Yunanistan arasında İzmir'e sahip olma
konusunda büyük bir mücadele başladı. Bu mücadelede İngiltere, güçlü İtalya'ya karşı Yunanistan'ı
destekledi. Konferansta, İzmir konusunda İngiltere'yi ve Amerika'yı karşısına alan İtalya,
müttefiklerinden bağımsız bir Türkiye politikası izlemeye başladı.
İtalya'nın Mondros Mütarekesi'nden sonra Osmanlı Devleti'ne karşı izlediği politikanın temel
özelliği işgallere zemin hazırlamak olmuştur. Bu politika ve İtalyan faaliyetleri gizli antlaşmalarla
kendisine vaat edilen bölgelerde yoğunlaşmıştır. Barış Konferansı'nda müttefikleriyle ilişkilerinin
kopma noktasına gelmesinden ve yapılan hazırlıklardan sonra İtalya, Antalya'dan başlayarak geniş
bir bölgeyi işgal ederek Anadolu'ya Yunanistan'dan önce girdi.
Antalya'yı işgal etmekle Anadolu'da bir üs kazanmış olan İtalyanlar yeni işgaller için cesaret de
kazandılar. İtalya, 500 mevcutlu ve makineli tüfeklerle donatılmış bir taburu Albay Titelli komutasında,
Haydarpaşa istasyonundan trenle Konya'ya sevk etti. Bu kuvvet 24/25 Nisan 1919 gecesi Konya'ya
vararak şehri işgal etti. İtalyan karargâhı Eski Gazi Lisesi'nin içerisindedir. İtalyanlar gönderdikleri
yeni kuvvetlerle bu sayıyı 1500'e çıkardılar. İtalyanlar, Çifte merdiven mahallesi gibi Rum ve
Ermenilerin çokça bulunduğu mahallelerde dolaşmayı tercih ederler. Yeni bir tepkiden korktukları için
bu bölgenin dışına çıkmayı düşünmezler. Konya'da İtalyan işgali 1 yıl sürer. İtalyan işgalini Arıkoğlu
hatıratında şöyle anlatır. "İtalyanlar Konya'yı işgal ederken Konya halkı onları dikkatle izliyordu.
Şehir içine ilerleyen İtalyan birliklerini izleyen halk üzerinde bunlar en küçük bir korku
yaratmıyorlardı. Halk, bunların asker değil, "maskara" olduklarını dahi söylüyordu. Buna
karşın İtalyanların bakışlarında Konyalılara şirin görünmek ve yeni çevreyi yadırgadıklarını
görmek mümkündü. İtalyanlar yerleşmeye başladıkları erkek öğretmen okulunu bir kale gibi
tahkime çalışıyorlardı. Karargâhlarının bulunduğu yer ıslık sesinden, şakalarından
geçilmiyordu. İtalyan karargâhı bir işgal alayının garnizonu değil de, meşk eden musiki
okulları gibiydi."
10
Milat
İtalyanların Konya'yı işgali esnasında genç bir zabit olan M.Şevki Yazman, İtalyanların şehre
gelişini şöyle anlatır.''…Konya'ya önde şapkalarında parlak tüylü Karabinyeriler, arkadan pelerinlerin
sağ eteği Sezar gibi sol omzuna atmış at üstünde ordu kapitonlar bunun ardından da etrafa sırıtan
pencerelerden kendilerine bakanlara yılışa yılışa bakan bir sürü çelimsiz mülazımlar ve neferlerden
ibaret bir alay girdi''.
Dönemin Konya valisi Cemal Bey (Artin Cemal) 11 Kasım 1918 de Teyfik Paşa hükümeti
tarafından Konya valiliğine atanır. Cemal beyin valiliği döneminde İtalyanlar Konya'da rahat hareket
ediyorlardı. İşgalden sonra, daha önce buradan ayrılan Ermeniler de Konya'ya geri dönmeye
başladılar. Ermenilere yakın durması nedeniyle Konya halkı Vali Cemal beye 'Artin' unvanı
vermişlerdi. Bu arada Konya'ya yerleşen İtalyan birliği sürekli günlük emirler yayınlıyordu.Bu
emirlerden birisi de İtalyan Askerleri ile karşılaşan Türk askerlerinin rütbesi ne olursa olsun tüm İtalyan
subaylarına selam vermesidir. Bu bildiri adeta Türklüğe ve Türk odsusuna bir hakaretti. Her gün
mühim yol kavşaklarında ve hükümet konağı önlerinde sürekli İtalyan bandoları zafer marşları
çalıyordu.
Cemal Paşa Konya'dan Harbiye Nezareti'ne 26 Nisan 1919'da gönderdiği telgrafta, "İtalya
askeri temsilcisi Miralay Titelli'nin Konya'ya geldiğini, taburun Konya'da kalacağını ve tümen
komutanı Miralay Desinpo için bina tedarik etmek gerektiğini söylediğini" bildirdi. Antalya'dan sonra
beklenmedik bir anda İtalyanların Konya'yı da işgal etmeleri artık İtilâf Devletleri'ni kanıksamış olan
İstanbul Hükûmeti'nde fazla bir reaksiyon yaratmadı. Harbiye Nezareti durumu usulen Sadarete arz
ederken, Konya'daki Yıldırım Kıtası Müfettişliği'ne, "İtalyanların şiddetle protesto edilmesini, gerek
ikamet, gerekse iaşe hususunda kendilerine hiç bir yardım yapılmamasını ve Mütareke hükümlerine
aykırı hiç bir hareketlerinin protestosuz bırakılmamasını" emretti. Fakat sonradan Sadrazam Damat
Ferit Paşa'nın arzusu üzerine" İtalyanlar hakkında da İngiliz ve Fransızlara karşı ittihaz edilen tarz-ı
hareketin tatbik edilmesi gerektiği" bildirildi.
Mustafa Kemal Paşanın 19 Mayıs 1919 da Samsuna çıkmasından sonra başlayan milli
mücadele hareketi Konya'ya da yansımış ve Konya'da hızla kuvay-i milliye örgütlenmesi başlamıştır.
11
Milat
Konya Kuvay-ı Milliye örgütlenmesinde büyük rolü olan Müderriz Ali Kemal Efendiyi rahmetle
anıyoruz. İtalyanlara karşı miting fikri ilk ondan çıkar. “Koca Konya 1600 İtalyan'a boyun eğerse bu
vatan nasıl kurtulur!” diyerek hareketin ateşini yakar. Hükümet meydanında büyük mitingler yapılır. Bir
İngiliz generalinin isteği üzerine “Öğüt Gazetesi” kapatılır. Bu gazete, ekipmanlarını Söylemez
Konağı'nın yanındaki Söylemez Türbesi'ne taşır. Konya'nın dünya ve Türk tarihindeki ilklerinden biri,
bir gazetesinin türbe içinde çıkarılmış olmasıdır. Türbenin 3–5 metrekarelik alanında matbaa kurulur.
Türbe, Kuvay-i Milliyeciler tarafında olduğundan İtalyanlar buraya ilişemezler. 1920'ye kadar günlük
olarak çıkan “Öğüt Gazetesi”, Konyalılara müthiş bir bilinç aşılar. O yılların diğer bir gazetesi “Babalık”
da üzerine düşeni layıkıyla yapar.
Konyalı kadınlar, “Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti”nin Konya Şubesi”ni kurarlar.
Büyük bir “Kadınlar Mitingi” yapılmasını sağlarlar. Şehrin muallime ve diğer okumuş kadınları bu
cemiyette örgütlenirler. 8 Ocak 1920 tarihinde 5000 Konyalı kadın, (1923'te şehrin merkez nüfusu
53.000'dir) şehitler için Şerafettin Camii'nde mevlit okuturlar. Alâaddin Tepesi'nde miting ve
konuşmalar yapar, işgalci güçlerin komutanlıklarına telgraflar çekerler. Yabancı devletlere de
protestolarını ulaştırırlar.Bu arada 12 Ocak 1920 de açılan son Osmanlı Mebusan Meclisine yapılan
seçimler sonucunda Konya'dan Hadimli Mehmet Vehbi Efendi, Yalvaçlı Ömer Vehbi, Musa Kazım,
Hacı Bekir, Kazım Hüsnü seçilir. Ancak Misak-ı Milleyenin mecliste kabulü ve İngilizlerin Meclisi
dağıtması üzerine yeniden Konya'da yapılan seçimlerle bu sefer Ankara'da ki yeni meclise üyeler
seçilir. Meclisin açıldığı gün 23 Nisan tarihinde Konya'da büyük sevinç gösterileri yapılır. Sabah erken
saatlerde Kapı Camii'nde toplanan halk Cuma namazını kıldıktan sonra mevlit okutur.
Konya düşman işgalinin sınırı olarak, cephe gerisini tutan en önemli şehir olur. Başkent
İstanbul, Marmara ve Ege şehirleri işgal altındadır. Cumhuriyeti kurma işi bozkırlara düşer, Afyon
cephesi, Akşehir ve Polatlı sınırdır Konya'ya. Cihanbeyli'nin Böğrüdelik Köyü yakınlarına kadar gelir
Yunanlılar. Konya bu haliyle, cephelere asker sevk eden en önemli şehirdir. Kasaba ve köylerinden
tabur tabur asker toplanır ve Batı cephelerine buralardan asker sevkiyatı yapılır. Asker elbiseleri
halktan temin edilir. Cami önlerinden toplanan gençler “Hey On Beşliyi” söyleyerek giderler. Bu türkü
bir ağıttır aslında. ( Bu “on beşliler”, 1 Haziran 1897 ile 22 Mayıs 1898 arasında doğan ve tam 18
yaşını doldurmuş olan gençlerdir.) Okullar kapanmıştır. Sadece kız çocukları kalmıştır buralarda.
Konya içinde top atışı, Alaaddin'de talimler yapılır. Yaralılar Konya hastanelerine getirilir. İstasyon
insanlarla dolup taşmaktadır. Konya, Milli Mücadelede, Cumhuriyetin kuruluşunda ve vatanın
kurtarılmasında çok büyük katkılarda bulunmuştur. Şehir ve ilçeler genelinde şehit sayısı 26.000'dir.
Konya Milli Mücadele en çok şehit veren ildir.
Leyla GÜRBÜZ (10/D)
12
Milat
AVLONYALI FERİT PAŞA VE CAMBAZ DELİ OSMAN AĞA
vali ilk olarak Konya'da öğretmen okulunu açtı.
Avlonyalı Ferit Paşanın Konya valiliği
döneminde en büyük ve faydalı eserlerinden
biri olan Çayırbağı memba suyunu Konya'ya
getirmiş olmasıdır. 20 km den Konya'ya bu
suyu getirmesi halkı ihya etmiştir
Bir gün Aziziye Camii şadırvanından
abdest alan Konya'nın tanınan eşrafından
Cambaz Osman Ağa suyun akmaması üzerine
dönemin Konya valisi Ferit Paşa ya giderek bu
su sorununa bir çare bulunmasını rica etmiştir.
Ferit Paşa bu isteği olumlu bulur fakat hazırda
bir projesi yoktur.
1913 yılına kadar Konya halkı Meram
Deresi'nden Havuzhaneye döktürülen çay
suyunu küplerde dinleterek içerlerdi. Mikroplu
olan bu su, birçok hastalıklara sebep
olmaktaydı. Zamanın ünlü Valisi Ferit Paşa,
Konya'ya temiz bir su getirmenin açık bir
ihtiyaç olduğunu hissetmiş ve Saray nezdinde
de hatırı sayılır kişilerden olduğu ve bir müddet
sonraya Sadaret mevkiine gelecek kadar
kuvvetli bir şahsiyet olduğundan Mısır
tahsilâtından elde edilen 18 bin altın lirayı bu iş
için temin etmiştir. Avukat M. Ali APALI bu olayı
şöyle aktarmaktadır.“Aramaları sonunda
Bilecik'teki suyun, Konya'ya getirtilmesi için
teşebbüse geçilmek üzereyken, bizim eskiden
Kavaklı Medrese, şimdiki İsmet Paşa İlkokulu
karşısındaki evimizin hariciyesinde bir Cuma
günü toplanan nüfuzlu ve Vali Ferit Paşa'ya
yakın kimseler bu su hakkında konuşurlarken
Osman Ağa gelir, atı sokak kapısının sol
demirine bağlayıp hariciyeye girer. Dedeme
hitaben,
Avlonyalı Ferit Paşa 1851 tarihinde
Yanya'da doğmuştur. Avlonyalı Mutasarrıf
Mustafa Nuri Paşa'nın oğludur. Yanya Rum
Lisesinde okumuş, özel öğretmenlerden yedi
yıl Arapça, Fransızca, İtalyanca ve Rumca
dersleri aldı. 1867 yılında babasının Resmo
Mutasarrıflığında, Resmo Meclisi Başkâtipliği
görevi ile memuriyete başlamıştır.
Avlonyalı Ferit Paşa 1889'da vezirlik
rütbesi ile Konya Valiliğine atanmıştır. Vali Ferit
Paşa bu görevi 4 yıl yapmıştır. zamanında
Konya belediye başkanlığı görevinde
Burhanzade Seyit Rıza Efendi bulunmaktadır.
Bu dönemde Konya eyaletinde 30 kaza,35
nahiye ve 2058 köy mevcuttur.. Konya valisi
iken projesini çizdirdiği Beyşehir sulama
şebekesini yaptırdı. Ferit Paşa Konya ovasını
kuraklıktan ve çöl olmaktan kurtardı. Aynı
zamanda eğitim işlerine de büyük önem veren
13
Milat
AVLONYALI FERİT PAŞA VE CAMBAZ DELİ OSMAN AĞA
şey sanma, sen yine eski hayvan otlattığın günlerin
Osman'ısın diye nefsimi terbiye ediyorum.”
demesine çok içlenen Ferit Paşa, "Osman Ağa,
suyu beğenip Konya'ya getirmeye muvaffak
olursak, senin hayrın için buraya bir çeşme
yaptıracağım, ebediyen hayırla ismin anılacak.”
demiş ve nitekim su gelmiş. Böylece Cambaz
Osman Ağa Konya'ya ilk defa şebeke suyunun
getirilmesine vesile olmuştur. Vali beyin söz verdiği
gibi adına çeşme yapılmış. Bu çeşme halen
Pamukçu'da "Deli Osman Ağa Çeşmesi" olarak
akmakta ve Osman Ağa hayırla anılmaktadır.
"Ne konuşuyorsunuz, Hacı Ethem?" der; Dedem
de "Dayı, artık çay suyu içilmeyecek, Ferit Paşa iyi
su getirtecek." demesi üzerine "Nereden getirmek
istiyor?" diye sorar. Bilecik'ten cevabını alınca, "O
su hem iyi değil hem de uzaktır. Çayırbağı'nda çok
güzel bir su var, hem de çok tatlı ve güzeldir."
demesi üzerine "Dayı, Paşa seni çok sever, git
kendisine anlat" demişler. Paşa o zaman
Nakiboğlu'nda Sulu Konak denilen konakta oturur
ve bizim eve çok yakındır. Osman Ağa hemen ata
atlar, konağa gider. Paşa'ya durumu anlatır. Paşa,
"Hemen gidelim suyu görelim, muvafık bulursak bu
suyu getirelim." der. Ve kavaslara, arabanın
hazırlanmasını emreder. Atlı kavaslar önde,
Osman Ağa, Paşa'nın yanında yola düşerler.
Pamukçu civarına geldikleri zaman Paşa "Osman
Ağa, bir mola yapalım" der. Osman Ağa da
arabadan inerek eli arkasında dolaşmaya, bir
şeyler söylemeye başlar. Bu hali Paşa'nın
dikkatinden kaçmaz. "Ne söyleniyorsun Osman
Ağa?" der. Osman Ağa "Paşam, ben vaktiyle pek
fakir bir kimseydim, burada çok hayvan otlattım,
şimdi nefsimi terbiye ediyorum ve kendime Osman
bugün Paşa'nın arabasına bindin diye kendini bir
14
Milat
Piri Mehmet Paşa (Öl. 939/1532)
Konya'lı olarak bilinen Piri Mehmet
Paşa'nın doğum yeri hakkında çeşitli fikirler
ileri sürülür. Kimisi onun Aksaray'da, kimisi
Amasya'da doğduğunu ileri sürer. 1937
Konya İl Yıllığı'nda Konya'da doğduğu
kaydedilir. Piri Mehmet Paşa'nın yaşadığı
dönemlerde hatta Osmanlı'nın son
zamanlarına kadar Aksaray, Konya'nın bir
kazası durumundadır. Bu değerli ilim ve
devlet adamının Konya'da bir mescid,
imaret hangah yaptırdığı da herkesce
bilinen bir gerçektir.
Piri Mehmet Paşa, Cemaleddin
Aksarayı ahfadından ve ulemadan olan
Muhyiddin Mehmet Çelebi'nin oğludur.
Medrese tahsilini tamamladıktan sonra,
mahkeme-i şeriyeye katip olarak girer, bir
süre sonra baş katipliğine yükselir. II.
Beyazıd'ın cülusünden sonra İstanbul'a
giden Piri Mehmet Paşa Silivri, Siroz ve
Galata kadılıklarında bulunur. Daha sonra
ilmiye sınıfından ayrılarak hazine
defterdarlığına tayin edilir.
Yavuz Selim'in Çaldıran seferine baş
defterdar olarak katılır. Çaldıran savaşı
öncesinde kurulan divanda ileri sürmüş
olduğu fikirlerle padişahın takdirini kazanır.
Yavuz :"İşte yegâne rey sahibi adam, fakat
yazık ki vezir olamamış, vezir eyledim."
diyerek, Piri Çelebi'yi paşa yapar. Yunus
Paşa'nın katlinden sonra da, sadrazam
tayin edilir. Sadareti Kanuni döneminde de
devam eder.
Yavuz, Mısır seferine çıktığı zaman, İsatanbul'un idare ve muhafazası Piri Mehmet Paşa'ya
havale edilir. Paşa, Yavuz döneminde iki defa tutuklanıp zindana atılırsa da bu durumu birincisinde üç,
ikincisinde bir gün sürer ve görevine yeniden iade edilir.
Kanuni döneminde Belgrad ve Rodos'un fethinde büyük hizmetleri geçer. Piri Paşa, büyük bir
alim ve idareci olduğu kadar, savaş konularında da iyi bir askerdir. Savaş öncelerinde savunduğu
fikirlerin ne derece isabetli olduğu da, savaş sonralarında hep ortaya çıkmış ve karşı fikri savunanları
mahcup etmiştir. Yavuz'un takdirini kazanması da bu yüzden olmuştur..
15
Milat
Piri Mehmet Paşa 5 yıl 5 ay devam eden sadaretinden sonra 1523 yılında 200.000 akçelik vezaret
hasları ile emekliye sevk edilir. Silivri'deki çiftliğine çekilen Paşa bundan sonra sakin hayat yaşamaya
başlar. Vaktini ibadetle geçirir. Bu dönemde de Kanuni Sultan Süleyman Han'dan yine iyi kabul
görmeye devam eder. Şehzadelerin sünnet düğünlerine davet edilir. Paşa'nın itibar görmesi
karşısında Sadrazam İbrahim Paşa, onun yeniden sadrazam yapılabileceği endişesine kapılır. O
tarihlerde Piri Mehmet Paşa'nın oğlu Mehmet Efendi, Edirne kadısıdır. İbrahim Paşa, Mehmet
Efendi'yi, babasını ortadan kaldırdığı takdirde, kendisini kazasker yapacağı vadiyle kandırır. Kanuni
Alman seferi dönüşünde Edirne'de karşılanacaktır. Piri Mehmet Paşa da bu karşılamaya katılmak
ister. Edirne kadısı Mehmet Efendi, babasını padişaha karşı dinç görünmesi için bir kuvvet şurubu
içmesi gerektiğine ikna eder ve hazırladığı zehirli şerbeti ona içirir. Çok geçmeden acılar içinde
kıvranmaya başlayan Piri Mehmet Paşa, oğlu tarafından zehirlendiğini anlar. Onun :" Yaktın beni oğul.
Allah da seni yaksın " sözü meşhurdur. Çok geçmez Mehmet Efendi, babasının bedduasına
uğrayarak perişan bir vaziyette gerçekten yanarak hayatı son bulursa da, bir büyük devlet adamı da
oğlunun ihaneti ile şahadet şerbetini içmiş olur. Bu olay, tarihin ibret sayfalarından birisi olarak
hafızalarda yer eder. Vefat tarihi 1532 sonbaharıdır.
Dini bir terbiye ile yetişen Piri Mehmet Paşa Mevlevi tarikatına mensuptu. Türkiye'de ilk defa
Piri Mehmet Paşa ve cemali ailesi ile ilgili geniş bir araştırma yapan Konya Üniversitesi Öğretim Üyesi
Prof.Dr. Yusuf KÜÇÜKDAĞ şu tespiti yapar: Piri Mehmet Paşanın mensubu bulunduğu cemali ailesi
çok büyük mutasarrıf, âlim ve devlet adamları yetiştirmiş Osmanlı devletinin bir dönemine adeta
cemaliler damgasını vurmuştur.
Paşanın Mısırda İstanbul da, Aksaray ve Konya'da yaptırmış olduğu hayır eserleri hala
ayaktadır. Konya'da kendi adıyla anılan Piri Mehmet Paşa Camii ve Çarşısı da mevcuttur.
Esra GÜN (11/C) - Seda KARATAŞ (11/C)
16
II. OSMAN(GENÇ)
Doğum tarihi = 03.11.1604
Ölüm tarihi = 20.05.1622
Doğum yeri = İstanbul
Ölüm yeri = İstanbul-Yedikule
Ölüm sebebi = Boğduruldu
Babası = I.Ahmet
Annesi = Hatice Mahfirüze Sultan
Tahta çıktığı tarih = 26.02.1618
Tahta çıktığı yaşı =14 Yaş
Saltanatının sonu = 19.05.1622
Saltanatı = 1618–1622
Saltanat süresi = 4 Yıl
Mahlas ve lakapları = Faris, Genç, Şehit
Gömülü olduğu yer = İstanbul,Sultanahmet I. Ahmet Türbesi
Genç Osman 14 yaşında amcası Sultan I.Mustafa'nın tahttan indirilmesiyle Osmanlı tahtına
oturdu. Arapça, Farsça, Latince, Yunanca ve İtalyanca öğrendi. Binicilik, avcılık, silahşorluk ve
yiğitlikte emsalsizdi. Genç Osman heyecanlı, gururlu ve hırslı bir insandı.
Islahat hareketlerine girişen ilk padişahtı. Askeri alanda değişiklik yapmak istemişti. Kapıkule
ocağını kaldırıp yeni bir askeri kuvvet meydana getirmek istemişti. Devletin başkentini İstanbul'dan
Anadolu'ya nakletmeyi düşünmüştü. Sultan Osman, tahtta geçtiği andan itibaren ordusundan
bilhassa ”Kapıkulu Ocakları”ndan memnun değildi. Kanunsız şekilde, şuuru bozuk amcası Sultan
Mustafa'yı üç ay içinde tahta çıkartıp indirenleri affedemiyordu. Bu olaylarla Kapıkulu Ocakları, iki
defa cülus bahşişi almış ve hazine büyük zarar görmüştü. Lehistan seferinde orduda olan
düzensizlikler ve gayretsizlikler padişahı Kapıkule Ocaklarına düşman etmişti. Genç hükümdar bu
arada Ömer Efendi'ye kanun dışı olarak meşihat payesi vermişti. Bu paye, o tarihe kadar yalnız
şeyhülislama mahsustu. Şeyhülislamı'nın eski
yetkilerinden bir kısmı geri alınmıştı. Genç Osman,
Kapıkulu Ocaklarından hayır gelmeyeceği fikrindeydi.
Devlete ve padişaha, keyfinin istediği emrini dinleyip,
işine gelmeyen askerin lüzumu yoktu, zararı vardı.
Anadolu, Suriye ve Mısır'a bizzat kendisi gitmek istiyordu
ama saray halkı bu isteği engelledi. Bu defa da Sultan
Osman, hacca gideceği bahanesini söyledi. Şimdiye
kadar hiçbir padişah hacca gitmemişti. Bir padişah, devlet
işlerini bırakıp, aylar süren bir seyahati göze alamazdı.
Yeniçeriler ise padişah aleyhinde birçok dedikodu
çıkarıyor, bunları halk arasında süratle yayıyorlardı.
18 Mayıs günü Kapıkulları At meydanı'na doğru
toplandılar. Amaçları isyan çıkarmak değildi silahsızlardı.
Padişahın Anadolu'ya gitmesini engellemekti. Yeniçeriler
de Genç Osman'a bir şikâyet hazırlayıp gönderdiler. Ama
padişah o kâğıdı yırttı ve yanına gelenleri kovdu. Sultan
Osman'ın kâğıdı yırttığını duyan asiler bazı devlet
adamlarının evlerine girdiler, saraylarını yağmaladılar.
17
BİYOGRAFİ
Milat
Milat
Asiler silah almak için yollar denediler ama bulamadılar Akşamüstü Genç Osman durumun yatışması
için Anadolu'ya gitme kararından vazgeçtiğini açıkladı.19 Mayıs sabahı başta Yeniçeriler olmak üzere
on binleri aşan bir kalabalık Fatih Cami'nde sabah namazını kıldı. Padişahtan altı kişinin başını
istemek için saraya gittiler. Bu altı kişi; Sadrazam Dilaver Paşa, Hace-i Sultani meşihat, payesine haiz
Ömer Efendi, Kapıkullarından nefret etmesiyle tanınan Nişancı Vezir Ahmet Baki Paşa ve Yeniçeri
Ocağından Sekbanbaşı Nasuh Ağa bunu
söyleyen ulemayı hapse attırdı. Asilerse
saraya giremiyorlardı. Çünkü
kendilerini silahlı bostancıların
beklediğini sanıyorlardı. Daha sonra
saraya silahlanıp saldırdılar. Genç
Osman'la konuşmak istediler ama
padişah kabul etmedi ve son
hatası oldu. Asiler Sultan
Mustafa'yı II. Kez tahta
çıkarmıştı. Sultan Osman yanına
sadrazam Hüseyin Paşa'yı,
Bostancı başı Sadrazam
Mahmut Ağa'yı ve daha birkaç
kişiyi alıp Topkapı Sarayı'ndan
çıktı.
Ağa kapısı'na vardığı zaman,
gece yarısı yaklaşmıştı. Orta
Cami'ne Sultan Mustafa ve
annesi Valide Sultan'ın yanında
olan yeniçeri Ağası Kırk çeşmeli
Ali Ağa, Sultan Genç Osman'ın
Ağa Sarayı'nda olduğunu duyunca
koştu. Sultan Osman asileri
yatıştırmak için askerlere,
Yeniçerilere, Kapıkule sipahilerine
büyük zam verecekti, Ali Ağa 20 Mayıs
1622 sabahı padişahın vaatlerini
bildirdi. Ama askerler ona güvenmedi,
inanmadılar. Ali Ağa daha konuşurken onu
şehit ettiler. Ve Osman Han'ın Ağa Kapısı'ndan aldılar. Orta Cami'ne götürdüler. Orada Sultan
Mustafa ve annesi Valide Sultan'da vardı. Kalabalık Genç Osman'ı görmek istedi. Genç Osman
pencereyi açtırdı. Ve dokunaklı bir konuşma yaptı.
Osman Han, bu durumda vaziyete hâkim olamayacağını anladı Sadrazam Davut Paşa Sultan
Mustafa'yı ve validesini Topkapı Sarayına gönderdi. Daha sonra Sultan Osman'ı Yedikule'ye götüren
emrini verdi. Tahtan indirilmiş Padişah'ın Yedikule'ye bir mahkûm gibi hakaret ve eziyetlerle
götürülüşünü kalabalık olan halk üzüntü içinde izliyordu.
Sadrazam Dilaver Paşa, Cebeci başı ile Kalenin doğusu'na sekiz cellâtla beraber Osman Han'ı
öldürmelerini emretti. Ama Osman Han güçlü ve yiğit bir padişahtı. Cellâtlarla uzun vuruşmalardan
sonra onların üçünü yere sermiş, onu silahsız alt edemeyeceklerini anlayınca cellâtlardan biri balta
alarak omzuna indirdi. Fena halde yaralanan Osman Han, nefes almak için bir an durdu. Cebeci başı
kement attı.
Birkaç cellât kemende asıldılar ve Osman Han şehit oldu.
Osman Han'ın cenazesi 21 Mayıs 1622 cumartesi günü, Topkapı Sarayı'ndan kaldırıldı. Cenaze
mahşeri bir kalabalıkla Sultanahmet Camii avlusuna getirildi. Babası Ahmet Han'ın türbesine
gömüldü. Osmanlı tarihi böyle bir vahşet görmemişti. Osmanlı tarihinde, ilk kez hükümdar katli
görülüyordu.
Ataları gibi şiire meraklı olan Genç Osman Farisi mahlası ile yazdığı bir şiirinde;
Gülşen içre bitmedi bir gonce cana harsız
Dünyada hâsıl değil nev-cüvan ağyarsız
Bir şahı aliş
Kim ol yarı benüm der kimisi dahi benüm
an
Gayretli gen iken şahı cihana kıyd
Orta yerde ''farisi''avere kaldı yarsız.
ıla
ç
Gazi bahad arslan iken şahı cihan r
Diye dizelerini sıralar.
a kıydılar
ır han idi âli
nesep sulta
Namıyla Os
Genç Osman'ın şahadetinden sonra
n idi
man han id
i
N
iy
e
t
id
ip
onu sevenlerden Nevi mahlası ile şiir yazan şair
hacı olmağa şahı cihana kıydılar
komadı kulla
Kulak gerek
yazdığı şiir dilden dile dolaşır, durur…
r gidmeğe
işitmeğe ş
Kübra BAKIM (10/E)
18
ahı cihana k
Hükmetmey
ıydılar
e
Haccitmeğe kaaidir iken emr-i hak'
a nazır iken
hazır iken ş
a
Ol bir şan-ı
ala iken hep hı cihana kıydılar
cümleden e
Şer'i şerif ic
vla iken
ra
Esrat-ı saatd iken şahı cihana kıydıl
ar
ür bu dem d
Bize nedam
e
etdür bu de vr-i kiyametdür bu dem
m
Ciğerler old
u hun derdin şahı cihana kıydılar
Kan ağladı
b
ehli fünun ş ir iken odu bin
ahı cihana k
ıydılar.
MEHMET ALİ PAŞA
ve
Mısır İsyanı
1183 (1769) yılında Bugün Yunanistan sınırları içinde kalan Kavala'da doğdu. Ailesinin menşei
hakkinde kesin bir bilgi yoktur Bazı tarihçiler onun Arnavut kökenli olduğunu ileri sürerlerse de oğlu
İbrahim paşa tarafından kaleme alınan bir belgede Mehmet âli'nin babası İbrahim ağa ve dedesi
Osman ağa'nın bir kan davasından dolayı Konya'dan Kavala'ya göç ettikleri açıkça ifade
edilmektedir. Babası kavala'da bekçi başı amcası ise kasaba mütesellimi Tosun Ağadır. Babasının
yanında tütün ticaretiyle uğraşan Mehmet Ali 1787 yılında askerliğe intisap etmiş ve vergileri ödemek
istemeyen bazı köylülere karşı giriştiği birkaç çarpışmada ön plana çıkarak dikkatleri üzerine
toplamıştır.
Mısır'ı işgal eden Fransızlara karşı hazırlanan kuvvetler arasında kavala'dan yola çıkarılan
300 asker içinde yer alan Mehmet Ali'nin mısır topraklarına geliş tarihi 8 Mart 1801'dir.Aynı yıl Fransız
kuvvetleri karşısında elde ettiği başarılardan; cesur ve çalışkanlığından dolayı Mısır Valisi Mehmet
Hüsrev Paşa Tarafından binbaşılığa yükletildi ve kısa sürede Mısır'daki Osmanlı kuvvetlerinin esasını
teşkil eden Arnavut birliklerinin ikinci kumandanı oldu.
Napolyon'un Fransız işgalinden sonra anarşi ve kargaşa içine düşen Mısır'da Osmanlılar ve
memluklar kontrolü ele geçirmek için mücadele ediyorlardı. Osmanlı kuvvetleri ise kendi aralarında
ihtilafa düşmüşlerdi. Hüsref Paşa'ya tabi kuvvetlerle Tahir Paşa ve Mehmet Ali kumandasındaki
Arnavutlar arasında uzlaşmazlık hüküm sürüyordu. Memlüklar arasında da anlaşmazlık mevcuttu. Bu
gruplar arasında süregelen mücadele halkın mağduriyetine ve ülkenin ekonomik durumunun
tamamen batmasına sebep olmuştur. Mehmet Ali Paşa bu durumdan istifade etmesini bildi.
Memlükler'i Osmanlılara, muhalif memluklu grupları birbirine, yeni vali Hurşit Paşa'yı Memlüklüler'e
ve son olarak da Kahire halkını Hurşit Paşa'ya karşı kışkırtarak meydana gelen kargaşadan
faydalandı.
Memlük'ler üzerinde tam bir hâkimiyet kurarak idareyi eline aldı. Kurduğu düzenle Mısır'a
tayin edilen Osmanlı paşalarını bir bir mahkûm ederek bölgenin tam bir hâkimi oldu. Napolyo'nun
Mısırdan çekilmesinden sonra Osmanlı Devletinin zayıflığından da faydalanan asi lider, Medine de
meydana gelen Vehhabi isyanını bastırmak şartıyla Mısır valiliğini Baba-ı Âliden adeta zorla aldı.
Kazanılan bu zafer ile hac yollarının emniyeti de sağlandı. Mehmet Ali Paşa böylece İslam âleminde
itibarını da artırdı. Bunun neticesinde isminin değişmez unvanı olan paşa'lık rütbesini de alır.1881 de
kendisine ayak bağı olan Memluk beylerini verdiği bir ziyafetle öldürerek 600 yıllık Kölemen soyuna
Mısırda son verilmiştir.
Kavalalı döneminde Mısır da gözle görülür bir ekonomik gelişme olur. Açtığı kanallarla sulama
işleri hayli gelişir, ziraat hızla ilerler. Bu esnada İstanbul'a da vergi vermeye devam ediyordu. Fransız
subay ve teknisyenleri ile modern bir ordu kurdu. Bu ordu ile Arabistan ve Suriye de Osmanlıya karşı
yapılan tüm isyanları bastırdı.
Mora'da Rum isyanın bastırılmasında Osmanlı Devletine büyük yardımlarda bulundu. Buraya
gönderdiği ordu kısa sürede büyük başarılara imza attı. Ancak Mora'da ki kayıplarına karşılık devrin
padişahı II. Mahmut'tan Anadolu ve Rumeli seraskerliğini ister. Ancak bu istek padişah tarafından red
edildi. Bu olay üzerine o da Osmanlı-Rus savaşında asker göndermez. Bu olaydan sonra paşa ile II.
Mahmut hanın arası açıldı. Mehmet Ali paşa bu durum üzerine Sur,Sayda,Beyrut ve Trablus'u işgal
etti.Bunun üzerine Padişah II.Mahmut Han Mehmet Ali Paşayı görevinden azletti.(1832) Ayrıca
ulema tarafından çıkartılan bir fetva ile onu asi ilan edildi.
19
BİYOGRAFİ
Milat
Milat
Mehmet Ali Paşanın mısır ordusu kumandanlığına görevlendirdiği oğlu İbrahim Paşa
bölgedeki nüfusunu artırdı. Osmanlı devletinin çöküşünü hızlandıran bu isyan üzerine Padişah
istanbu'ldan bir ordu gönderdi bu odu Şam yakınlarında yenilgiye uğradı. Ardından Çukurova'yı ele
geçirerek Maraş ve Urfa'yı aldıktan sonra Torosları aşarak Konya'ya ulaştı. Telaşa kapılan Sultan,
Sadrazam Reşid Mehmet Paşa komutasında bir Osmanlı ordusunu üzerlerine gönderdi. Ancak bu
ordu da Mısır ordusuna yenilince İbrahim Paşa Kütahya'ya kadar geldi. Bu durum İstanbul için tehlike
arz edince Padişah II. Mahmut büyük devletlerden yardım istemek zorunda kaldı. Yoğun bir
diplomatik faaliyet içine giren Osmanlı padişahı bir yandan da Mısır'a gönderdiği heyetler ile Mehmet
Ali Paşa ile anlaşma zemini oluşturmaya çalışıyordu.
İngiliz ve Fransız devletlerinin de devreye girmesiyle Mehmet Ali Paşa ile Osmanlı Devleti
arasında Kütahya anlaşması imzalandı. (5 Mayıs 1833) Bu anlaşma ile Adana valiliği de Mehmet Ali
paşaya verildi. Bu esnada M.Ali Paşa yeni isteklerde de bulunuyordu. Bunlar kabul edilmediği
takdirde Rumeli' deki halkı da Osmanlıya karşı ayaklandıracağını söylüyordu. Bu durum bölgede
çıkarları olan devletler için bulunmaz bir fırsattı. II. Mahmut bu beladan kurtulmak için çağırdığı
Ruslarla İstanbul da Hünkâr iskelesi anlaşması imzalamak zorunda kaldı. Denize düşen yılana
sarılmıştı. Yıllardır savaştığımız Rus donanması elini kolunu sallayarak boğazları geçmişti. Bu arada
Osmanlı devletinin Batı ile ittifaka girmesi Mısır'da ordunun giderleri ve askere alma konusunda yeni
tedbirlerin alınmasına neden oldu. Vergilerin artırılması Mısır'da yer yer isyan hareketlerine sebep
oldu. Bu arada Mehmet Ali Paşa Batılı devletlerin temsilciliklerine tekrar bağımsızlığını ilan etme
niyetinde olduğunu bildirdi. Avrupa devletlerinin tepkisi üzerine geri adım atmak zorunda kaldı.1833
de Osmanlı Devleti ile Yapılan Kütahya anlaşması her iki tarafı da memnun etmemişti. Sultan II.
Mahmut meseleyi silah zoruyla haletmeye karar verdi. Hafız Paşa komutasındaki Osmanlı ordusunu
İbrahim paşa 1839 da Nizip de Yapılan savaşta büyük bir yenilgiye uğradı.
Savaştan sonra Sultan II. Mahmut ölünce, Osmanlı padişahının yerine oğlu Sultan Abdülmecit
tahta geçti(1838). Zor durumda kalan sultan Abdülmecit han yayınladığı bir ferman ile Mehmet Ali
Paşayı affettiğini açıklayarak ona Mısır valiliğinin miras yoluyla soyuna bırakılacağını vaad etti. Bu
ferman ile Mısır'ın idaresinin Mehmet Ali Paşa soyunda gelen en büyük erkek evlada verileceği ilan
ediliyordu. Böylece Mısır meselesi nihai bir çözüme kavuşmuş oldu.
Bundan sonra Kavalalı 1848
de İstanbul'u ziyaret etti. Ancak kısa
bir süre sonra hastalanınca oğlu
İbrahim Paşa Mısır valiliğine geçti.
Mehmet Ali Paşa 2 Ağustos 1849
tarihinde İskenderiye de vefat etti.
Mehmet Ali Paşanın kültürel
olarak takip ettiği çizginin bir Osmanlı
çizgisi, konuştuğu dilin Türkçe ve
dünyaya bakış açısının tipik bir
Osmanlı bakış açısı olması önemlidir.
Mısır krizinin mimarı olan Mehmet Ali
Paşanın nihai amacı idaresi altındaki
bölgelerin siyasi geleceğini garanti
altına almaktı. Mevcut politikaları bir
bütün olarak ele alındığında
kendisinin Mısır tarihinde yeni bir
dönemin başlatıcısı olarak kabul
edilmesi gerekir.
Ümit Karadağ (10/B)
20
Milat
MESNEVİDEN SEÇME HİKÂYELER
FARE İLE DEVE
Çok eskiden, kendini beğenmiş şımarık bir fare ile akıllı ve
alçak gönüllü bir deve yaşardı.
Bir gün karşılaşıp arkadaş oldular.
Fare:
- Sana kılavuzluk etmeliyim! dedi...Yularından çekip
istediğim yere götürmeliyim!...
Deve arkadaşının küstahça teklifine razı oldu. Bir süre
gittikten sonra küçük bir dere kenarına ulaştılar.
Devenin diz kapaklarına bile ulaşmayan su, Fare için uçsuz
bucaksız bir deniz gibiydi...
- Ben buradan geçemem diye fısıldadı korkuyla...
Deve:-Ne bekliyorsun? Diye çıkıştı. Kılavuz önden gider, dal bakalım suya...
- Ama... Diye kekeledi Fare, görmüyor musun su çok derin?
Fare mahcup olmuş, boyundan büyük işlere giriştiği için kıpkırmızı kesilmişti...
- Sizin için küçük ama, bana göre çok büyük bir su diye inledi. Ben artık kılavuz olmaktan
vazgeçiyorum. Keşke daha önceden düşünseydim de boyumdan büyük işlere girişmeseydim.
- Evet, dedi Deve, yumuşak bir sesle, herkes kendi haddini bilmeli ve asla aldatıcı gurura
kapılmamalı...
KAYIKCININ DERSİ
Kendini beğenmiş bir gramer (nahiv) bilgini, boğazdan karşıya geçmek için bir kayık kiraladı ve
kurumla oturdu yerine.
Kayıkçı, olgun ve alçak gönüllü bir insandı. Hiç ses çıkarmadan küreklere asılıyor, yolcusunu sağ
salim karşıya geçirmek ve üç beş kuruş kazanmak istiyordu.
Denizin orta yerine geldikleri sırada Bilgin küçümser bir eda içinde sordu:
-Sen hiç gramer okudun mu?.. Dil biliminden anlar mısın?
Kayıkçı:
-Hayır efendim dedi, ben cahil bir kayıkçıyım, dediğiniz şeylerden hiç anlamam.
-Vah vah dedi Bilgin, ömrünün yarısı boşa geçmiş!..
Böyle bir süre ilerledikten sonra rüzgâr şiddetini artırmaya, dalgalar büyümeye başladı. Denizde
fırtına çıkmış, Bilgin korkmaya başlamıştı.
Kayıkçı olağanüstü bir güçle kurtulmaya, sağ salim karşı kıyıya geçmeye çalışıyordu. Gördü ki
artık kurtuluş ümidi yok, Bilgine dönüp sordu:
-Efendim, yüzme bilir misiniz?
Bilgin:
-Ne yazık ki bilmiyorum diye inledi.
O zaman kayıkçı:
-Vah vah dedi, şimdi ömrünün hepsi boşa gidecek! Keşke gramer bileceğinize benim gibi yüzme
bilseydiniz de canınızı kurtarsaydınız.
21
Milat
ÖĞÜT
Akıllı bir adam yolculuğa çıkacak arkadaşlarına:
"-Geçeceğiniz ormanda birçok tehlike var dedi. Karnınız acıktığında sakın kuvvetsiz ve semiz
olduklarına bakıp da fil yavrularını avlamayın, anneleri pusudadır ve evlatlarına zarar verildiği
anda amansız bir düşman haline gelirler!.. Öğüdümü tutarsanız iyiliğe kavuşursunuz.
Arkadaşları teşekkür edip ayrıldılar. Ormandaki yolculukları pek çetin geçti. Bir süre sonra,
karınları acıkmaya, susuzluktan dudakları kurumaya başladı. Tam o sırada yapayalnız dolaşan
güzel bir fil yavrusu gördüler. Verilen öğütleri unutup hırsla saldırdılar. Yavru fili yatırıp kestiler ve
etinden kebap yaptılar... Kısa zamanda derin bir uykuya daldılar. Aç adam ise sürüyü bekleyen
çoban gibi uyanıktı.
Akşama doğru kızgın bir fil çıkıp geldi. Korkuyla kendine bakan uyanık ve aç yolcunun etrafında
üç kere dolanıp, ağzını üç kere kokladı. Onda yavrusunun kokusunu alamayınca uyuyanların
ağzını koklamaya başladı. Evladını kebap edip yiyenleri tanıyınca, birer birer havaya kaldırmaya
ve hırsla yere çarpıp öldürmeye başladı. Geride sadece yavrusunun etinden yemeyen akıllı ve
uyanık adam kalmıştı. Anne fil ona hiç dokunmayıp ormanların derinliğine çekilip gitti...
İşte böyle... "Kibir, hırs ve şehvet kokusu da fil yavrusunu yiyenlerin ağızları gibi kokar durur. Bu
yüzden dualar kabul olmaz ve insan bin türlü bela ile karşılaşır...
En iyisi bilge insanların öğüdünü tutup, ağızları ve gönülleri kokutmamak, öyle değil mi?.
KUM HESABI
Çöllerde avare dolaşan bir filozof, devesi ile yolculuk yapan bir köylüye rastladı. Nereden gelip
nereye gittiğini öğrendikten sonra, devenin iki yanına sarkmış çuvallarda neler olduğunu sordu.
Köylü:
-Onların birine buğday, diğerine kum doldurdum... Diye cevap verdi.
Filozof:
- Buğdayı anladım ama kumu niçin doldurdun? Diye sorunca Köylü:
-İkinci çuval boş kalsaydı denge bozulurdu! Dedi. Filozof gülmeye başladı:
- Denge sağlamak için buğdayın yarısını bir çuvala, diğer yarısını da öbürüne doldursaydın
herhalde daha akıllıca davranmış, zavallı devenin yükünü de azaltmış olurdun dedi.
Köylü şaşırmış, bu bilge adama hayranlıkla bakmaya başlamıştı.
— Sen, dedi, padişah yahut vezir olmalısın! Bu kadar akıl ancak onlarda bulunabilir.
— Hayır dedi filozof, ben ne padişahım, ne de vezir.
— Öyleyse dükkân sahibi zengin birisin...
— Ne gezer, cebinde mangırı bile olmayan bir adamım ben! Bunca bilgi ve hikmetin karşılığı
olarak elimdeki şu deynek ve hırpani kıyafetlerimle gezip duruyorum çöllerde...
Köylü bu cevap karşısında hiç memnun olmamıştı:
-Çekil git yanımdan! Diye bağırdı. Senin bilgi ve hikmet dediğin şeyin bir faydası bulunsaydı, önce
sana yarardı.
Torbamın birinde kum, diğerinde buğday olması, senin içi boş bilgi ve felsefenden çok daha
iyidir!.
Kevser BAL (10/E)
22
Yusuf Ağa Giritlidir.
İstanbul da yeniçeri ağası
Süleyman efendinin mühürdarı
olur. Sonra III. Selim döneminde
kethüdalığa getirilir.
Yusuf Ağa bir kütüphane
yaptırmağa karar verdikten
sonra bir yer arıyordu.
Asırlardan beri ilim merkezliğini
muhafaza eden Konya'nın nadir
ve kıymetli kitaplara son derece
muhtaç olduğunu gördü. Ve
burada bir kütüphane yaptı.
Yusuf Ağa, Darphane Emini ve
Valide Sultan Kethüdası olduğu
sırada bu kütüphaneyi
yaptırmıştır Bina emini Mehmet
Sadık'tır. Dış ve iç yüzünde
bulunan 6 kitabeden
anlaşıldığına göre bina 17 Ocak
1795 (25 Cemaziyelahir 1209)
yılında inşa edilmiştir. Üç adet
vakfiyesinden kütüphanede bir
tanesi mevcuttur.
Civar mahallesinde
Sultan selim Camii'nin sağ batı
köşesinde ve bitişiğindedir. Bu
kütüphane; Konya'da kütüphane olarak yapılan ve bize kadar gelebilen yegâne yapıdır. Bugün
pencereden bozma bir kapıdan içeri girilmektedir. Asıl kapısı Selimiye Camii'ne açılmaktadır. Bina
Gödene Taşı'ndan inşaa edilmiş ve üzeri kurşunlu bir kubbe ile örtülmüştür. Altlı üstlü 22 penceresi
vardır. İçinin uzunluğu ve genişliği 10.80 metredir. Kütüphane tek katlı olup kubbeyle örtülü bir salonu
bulunmaktadır. Toplam kullanım alanı 110 m2'dir. Konya Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi
Müdürlüğüne bağlı olarak hizmet vermektedir.
Evvelce yere hasır ve kilim serilir ve okuyucular diz çökmek suretiyle kitap okurlardı. Sonraları
bu usul değişmiş, ortada geniş bir kerevet ve kerevetin üstünde büyük bir masa ve sandalyeler
konmuştur. (1922).
Kütüphane 1927 yılından sonra Mevlana Müzesi kitaplığı ile birleştirilmiş ve bina Memurlar
Kooperatifi'ne tahsis edilmiştir. Tekrar 1946 yılından sonra Maarif Vekâleti Kütüphaneler
Müdürlüğüne geçen Kütüphane 1949 yılında yeni tesis ve modern usuller ile hizmete girmiştir.
Araştırmacılar, Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi Müdürlüğü'nde uygulanan prosedür
doğrultusunda kütüphaneden faydalanabilirler. Ayrıca, araştırmacılar Yusuf Ağa Yazma Eser
Kütüphanesi'nin CD çekimleri yapılmış olan kitaplarından,
oluşturduğumuz koleksiyondan özel bir program vasıtasıyla Bölge
Yazma Eserler Kütüphanesi'nde bilgisayar ortamında da
faydalanabilirler.
Yusuf Ağa Kütüphanesi'nde 3.185'i yazma 8.631'i de
matbu olmak üzere toplam 11.816 adet kitap mevcuttur.
Kütüphanedeki el yazması eserlerin tamamı dijital ortama
aktarılmış durumdadır. Bu rakam da 666.013 poza, yani
1.332.026 sayfaya tekabül etmektedir. Ayrıca 216 eserin de
mikrofilmi vardır.
23
MİMARİ
Yusuf Ağa Kütüphanesi
Milat
Milat
HAYATA NASIL BAKMALIYIZ
Çocuklarımıza Hayatı Nasıl Öğretmeliyiz?
Arkadaşımın kızı bir yaşına gelmişti, 'Sen eğitimcisin, neler öğretmem gerekiyor, bazen kendimi çok
çaresiz hissediyorum' dedi. Sorusu kolaydı ama yanıtı zordu, akıl vermesi basitti ama uygulaması
karmaşıktı, anlatmaya başladım:
Annelik uzun zaman alan ve günün yirmi dört saati devam eden adı 'insan yetiştirmek' olan bir iş. Bir
kere bilmelisin ki, zaman alacak. Neye zaman harcarsan onun karşılığını alırsın. İşine zaman
harcarsan işinden, eşine zaman harcarsan eşinden, çocuğuna zaman ayırırsan da ondan karşılığını
alırsın. Yapabiliyorsan gözyaşlarını tutmamasını öğret, acı çekmeden olgunlaşamayacağını...
Kıskanmamayı öğret ona, arkadaşının başarısından mutlu olmayı, birlikte sevinçleri paylaşmayı,
içinden 'neden ben değil de o?' demeden...
Kazanmaktan mutluluk duyup içine sindirmeyi, ama aynı zamanda kaybetmeyi öğrenmesini, çünkü
bir adım sonrasında görünüşte galip olanları gösterecek hayat ona. Her şeyin bir sonu olduğunu
öğret. Sahip olduğu bütün değerlerin bir gün keyif vermeyebileceğini ve harcananın bir sonu
olduğunu, Gidilen yerlerin zamanla bıkkınlık verebileceğini, her şeyi tüketebileceğini, tüketemeyeceği
tek şeyin bilgi olduğunu öğret. Kitaplardan keyif almasını, Ders çalışmak istemiyorsa
zorlanmamasını, ama okumayı sevmesini öğret ona. Elbet er ya da geç alacaksın biliyorum, ama
mümkün olduğunca geç al ona bilgisayarı. Ona kendisi ile kalacağı sakin zamanlar ver, sıkılmayı
öğret ona, sıkılıp ta kendini yönlendirmeyi bulmasını.
Doğayı sevdir ona, hayvanlardan korkmaması gerektiğini öğret. Arıların bizi sokmasından çok, nasıl
bal yaptığını anlat. Doğanın kendi içindeki gizemini bulmasına yardımcı ol, yağmurdan sonraki toprak
kokusundan keyif almasını sağla. Soğuk kış gecesinde ateş yakmayı öğret, belki büyüdüğünde bir
gece sevgilisine ateş yakar ve belki binlerce yıldızın altında birbirlerine sarılırlar, bunu öğrenmemiş
diğer sevgililerin aksine...
Şartlar çok zor olsa da yalan söylememesi gerektiğini öğret ona. Kazandığı elli milyonun piyangodan
çıkan beş yüz milyardan çok daha keyifli olduğunu öğret. Alın terine saygıyı öğret ona.
Aşk acısı çekmenin hiç âşık olmamaktan daha güzel bir duygu olduğunu öğret. Kendi doğruları
üzerinden kimsenin onu yargılamasına izin vermemesi gerektiğini öğret, başkalarını da kendi
doğruları üzerinden yargılamamayı. Bunun başkalarını dinlememek olduğunu değil, söylenenleri
kendi eleğinden geçirmesi gerektiğini öğret. Kendi fikirlerine inanmanın güzelliklerini anlat.
Hayatı sorgulamayı öğret ona... Bilginin en büyük güç olduğunu öğret. Yapabilirse bunu en büyük
fiyata satmasını, ama kalbini ve ruhunu kendisine saklaması gerektiğini öğret. Haklı olduğu konuda
sonuna kadar diretmesini öğret ve haklıyken dik durmasını.
Günün birinde yaptıkları değil yapmadıkları için pişmanlık duyabileceğini öğret. Basit yaşaması
gerektiğini öğret ona, çay içmekten keyif almayı... 'İstemiyorum', 'hayır' demeyi öğret ona, istediğinde
ise 'istiyorum' demeyi, Sevdiğinde ise 'seni seviyorum' diyebilmeyi öğret ona. Bir kot pantolon ve
tişörtle üniversiteyi bitirmeyi öğret ona. Temiz kokmasını...
Sorgusuz sevmeyi... El yazısı ile notlar yazmayı... Lafı dolandırmamayı... Sevdiklerinin hiçbir zaman
çantada keklik olmadığını, dostluğa yatırım yapması gerektiğini, kıymetini bilmeyenlerden
uzaklaşmasını öğret ona. Müziği sevmesini, sporla barışık yaşamasını, İşlerin hiçbir zaman
bitmediğini söyle ona, en yoğun zamanda bile kendine vakit ayırması gerektiğini öğret... Ama en çok
da kendini sevmesini öğret... Kendini sevmezse kimsenin onu sevmeyeceğini… Kendine çiçek
almazsa kimseden çiçek beklememesi gerektiğini… Kendine özenli yemekler yapıp sofralar
kurmazsa kimsenin onun için yemek hazırlamayacağını...
Hayatta her şeyden çok kendisinin önemli olduğunu öğret ona...
Evet, hayatta her şeyden önce bizler önemliyiz. Kendimizi değerli kılan bizim kendimize bakış
açımızdır. Her zaman kendinizi değerli ve önemli hissetmeniz dileğiyle…
Ayşen TOPBAŞ
Psikolojik Danışman ve
Rehberlik Öğretmeni
24
AVRUPAYI GEZEN BİR OSMANLI
SULTAN ABDÜLAZİZ HAN
Babası: İkinci Mahmud
Annesi: Pertevniyal Valide Sultan
Doğumu: 8 şubat 1830
Vefatı: 4 Haziran 1876
Saltanatı: 1861 - 1876
Sultan Abdülaziz 8 Şubat 1830'da İstanbul'da doğdu. Çok kuvvetli bir tahsil gören padişahın
edebi kültürü de gayet genişti. Uzun boylu, değirmi yüzlü, kumral sakallı ve geniş omuzluydu. Cihan
pehlivanları ile güreşebilecek kuvvete sahipti. Aynı zamanda bestekâr, şair ve ressamdı. Memleketin
imarı için birçok çalışmalar yapmıştır. Yaptırmış olduğu savaş gemilerinin planlarını çoğu zaman
kendisi çizmiştir. Tahta geçtiğinde 31 yaşındaydı. 1863'de Mısır ve 1867'de Avrupa seyahatlerine
çıktı.1868 'de Şurayı Devlet kuruldu. 1869'da Süveyş Kanalı açıldı. 1871'de Mithat Paşa sadrazam
oldu. Fakat iki ay sonra, bütçede açık olduğu halde açık olmadığını söyleyip yalanı meydana çıkınca,
sadrazamlıktan azledildi.1874'de Hüseyin Avni Paşa sadrazam oldu. Bir yıl sonra azledilince, bu
kindar adamın kini padişaha karşı son haddine vardı. Abdülaziz çok büyük bir adam kıtlığı ile karşı
karşıya bulunuyordu. Kime vazife vereceğini bilemiyordu. Hiç bir işe yaramadıkları alenen ortaya
çıkmış olan Mithat Paşa, Mahmut Nedim ve Hüseyin Avni Paşaların teşvikleriyle başlayan bir nümayiş
ihtilâle döndü. Abdülaziz'i tahttan indirdiler. Tahttan indirilmekle de kalmayarak intihar süsü verip zorla
öldürdüler. Hâlbuki bu büyük padişah, zamanında Osmanlı Devletini, askeri bakımdan Dünyada ikinci
veya üçüncü duruma getirmişti. Çok çalışkan, gayretli, dindar ve ilerisi için büyük ümitler taşıyan bu
büyük Hakan, şahsiyetleri çok düşük olan bazı siyasiler tarafından, tahttan indirilmesi devletin bu kritik
günlerinde felâket oldu. Bütün mal varlığı çapulcular tarafından yağma edildi. İşte biz bu yazımızda bu
büyük sultanın belki de saltanatındaki en ilginç ve tarihi olaylardan biri olan Avrupa seyahatini ele
alacağız.
Sultan Abdülaziz'in Avrupa Seyahati:
Aslında Avrupa Türk hakanlarına hiç yabancı değildi. Birçok Osmanlı Sultanı gibi Sultan Murat
Hüdavendigar kosova'yı, Kanuni Sultan Süleyman belgrad'ı fethetmişti. Ama birçoğu sadece seferler
ve savaşlar için oraya gittiler. Kanuni Sultan Süleyman döneminden başlayan ve II. Viyana
kuşatmasına kadar devam eden Avrupa'yı fethetme ülküsü belki tam anlamıyla başarılamamıştı. Ama
fetihler sadece savaşlarla yapılmaz. Bilim ve fen'in, sanat ve kültürün de fethi bir o kadar önemlidir.
Osmanlı artık yeniden toparlanma, eski kudretine, şanına yakışır bir duruma gelmesi gerekiyordu.
Yeniden büyük olması için değişen dünyayı daha iyi takip etmesi değişimleri gözlemlemesi
gerekiyordu. Aslında bu değişim Lale devri diye tabir edilen dönemde başlamış birçok müessesede
değişimler yaşanmıştı.
Rönesans ve reform ile birlikte Avrupa'da başlayan yenilikçi hareketler artık yeni bir dünya
düzenine de işaret ediyordu. Birçok Osmanlı sultanı bunları yakından takip ediyor hatta Avrupa'da
elçilikler bile açılıyordu. Amaç değişimleri yakinen görmekti. Batılılaşma diye tabir edilen Avrupa'ya
yönelme bazen ilim ve fende bazen kültür ve edebiyatta bazen de siyasette kendini göstermiştir.
Sultan Abdülaziz dönemi de bu değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. O da Batıyı yakından takip
etmiştir.
25
ARAŞTIRMA
Milat
Milat
Bir yabancı devleti ziyaret amacıyla giden tek Osmanlı padişahı Sultan Abdülaziz'dir. Paris'te
açılacak beynelmilel bir sergi münasebetiyle II. Napolyon İstanbul'daki sefiri vasıtasıyla Abdülaziz
Hanı Paris'e davet etti. Osmanlı içinde bulunduğu durum nedeniyle Avrupa da dostluklar kurma
durumundadır. Bazı tarihçiler buna denge politikası der. Ama bir gerçek vardır o da artık uluslar arası
ilişkilerin seyri değişmiş birçok bölgesel ittifaklar kurulmaya başlamıştı. Fransa karalının davetini
duyanlar o muhteşem sultanı kendi ülkelerine davet etmek için adeta yarışırlar. Bu davetin peşi sıra
İngiltere Kraliçesi Viktorya da Sultanı İngiltere'ye davet eder. Bu durum karşısında Sadrazam Ali paşa
ve Hariciye nazırı Fuat paşa'nın teşviki ile padişah bu davetlere evet der ve Avrupa'ya gitmeyi kabul
eder.
Böylece ilk defa bir Türk padişahı savaşmaya değil dostluğa Avrupa'ya gidecekti. Bu nedenle
Avrupa tarihinde misli görülmemiş bir hadise başlamıştır.
21.06.1867'de Ortaköy'de Mecidiye Camii'nde cum'a selamlığından sonra saat 4'de sultaniye
yat-ı hümayunu, Pertev-piyale 2. yat-ı hümayunu, Aziziye ve Osmaniye zırhlıları, Fransa sefirinin
Forbin yatı ile beraber hareket edildi.
Padişah gösterişli bir merasimle çıktığı Avrupa seyahatine kalabalık bir heyetle gidiyordu. ona
aileden veliahdı Murat Efendi, Şehzade Abdülhamit ve büyük oğlu İzzettin Efendi eşlik ediyorlardı. Bu
seyahatin başlattığı bir yenilik vardı. Devletin tarihinde ilk defa Naib-i Saltanat olarak Sadrazam Ali
Paşa padişaha vekâlet edecekti. Yani Padişah arkasından sadrazamını kendisine vekâlet etmek için
İstanbul'da bırakmıştı. Padişahı taşıyan vapur Messina, Napoli ve Toulan'dan sonra 20 Haziranda
Paris'e varır. Uğradığı limanlarda törenle Coşkuyla karşılanan Sultan Abdülaziz mutludur. Patis'te de
şanına yakışan merasimler yapılır.10 gün kaldığı Paris'te gezilmesi gereken tüm yerleri gezer.
Sergiden alış-veriş yapar, tiyatro temsillerini izler. İmparator Üçüncü Napolyan'la sohbet eder.
Sohbetin bir yerinde söz dönüp dolaşıp Girit'in Yunanistan'a kaça satılacağı sorulunca heyetten Fuat
paşa o meşhur cevabı verir:
- Aldığımız fiyata veririz.
Napolyon da anlar ki Girit'in fiyatı en az dökülen Türk kanları kadardır! Bunu duyduktan sonra
soğuk bir sessizlik olur ve konu kapanır.
10 Temmuzda İmparator tarafından Paris'ten trenle uğurlandı Sultan Abdülaziz Paris'ten.
Sonra ki durağı olan Londra'ya geden Sultan Abdülaziz Han 11 gün kaldığı Londra da yine layığı
veçhile itibar görür. Londra dan 23 Temmuz da hareket eder.28 Temmuz da garda Avusturya
imparatoru ve Macaristan kralı Franz Joseph tarafından karşılandı. Viyana'dan Tuna üzerinden yatla
hareketle nehir yoluyla 31 Temmuzda Budapeşte geçer. Burada Tuna eyaleti valisi Midhat Paşa
tarafından karşılanır. Gittiği yerlerde ecdadının bıraktığı izlerle karşılaşır. İstanbul da ayrılışı ve
dönüşü arasında 47 gün geçmiştir.
Dönüşe 2. veliahdı Abdülhamit Efendi katılmadı. Rahatsızlandığı için 15 gün Viyana'da kaldı.
Bu muhteşem seyahatinde iki önemli neticesi vardır. Avrupa'ya nispetle Osmanlı devletinin geri
kalmışlığı ve Avrupa müesseselerinin bizzat sultan ve mahiyeti tarafından yakından
gözlemlenmesidir.
Sultan Abdülaziz'in Avrupa'ya trenle seyahati.
Mehmet ÖZER (10/B)
Sultan Abdülaziz 1867'de
Fransa'ya yaptığı seyahat Avrupa'da çok ilgi çekti
26
Milat
ÜÇ DÖNEM ÜÇ ÖĞRETMEN
Eğitim, insanın aldığı bilgi ile meydana getirdiği
davranış değişikliğidir. Öğretim de belli kurumlarda
belli bir süre, belli amaçlar için verilen eğitimdir. Bu iki
deyim kişide bir hedef belirleme zorunluluğunu da
ortaya çıkarır. Hedefi olan birey aynı zamanda o
hedefin temsilcisidir de. Burada anlatmaya
çalışacağım hedef kitlemiz olan siz öğrencilerimizin
amacınıza ulaşmanızda hedef temsilcisi olan bizlere
yani anne, baba ve öğretmen mefhumuna bir bakış
açısı oluşturmaya çalışmak ve kendinize rol model
olarak alabileceğiniz tarihi kişiliklerin nasıl güçlü
insanlar ve başarılı kişiler olduğunu göstermektir. Bu
bağlamda üç ayrı dönemden üç ayrı kişiliği anlatmaya
çalışacağım sizlere…
Anadolu'da; Anadolu Selçuklu Devleti hüküm sürüyordu. Tahtta dönemin en güçlü
hükümdarlarından I. Alaaddin Keykubat vardır. Orta Asya'dan başlayıp hızla Türkistan'a yayılan
Moğol tehlikesinden kaçan birçok âlim, mutasavvıf, edip ve sanatkârlar Anadolu'ya gelmiş ve
âlimlerin koruyucusu Selçuklu hükümdarlarına sığınmıştı. 1207 doğumlu Mevlana Celaleddin de 18.
yaşında yine bir alim olan babası Bahaeddin Veled ve ailesi ile Konya yakınlarında Larende'ye
yerleşir. Sultan'ın daveti ile babası 1229'da oğlunu da yanına alıp Konya'ya gelir. Bahaeddin Veled iki
yıl sonra vefat edince Celaleddin'i yerine geçirmek isteseler de eğitimini sürdürmek ister. Tasavvuf
ilminde hızla adı duyulan bir âlim olan Celaleddin 9 yıl daha çok değerli hocalardan ders alır.
1240'da dini ilimlerde öğretmenlik yapmaya ve halkı irşat etmeye başlar. Fıkıh ve hadis ilminde çok
ilermiş, hızla isim yapmaya başlamıştır. 1244'de orta yaşın çok üstünde 59 yaşında bir âlim gelir. Adı
Tebrizli Şemsettin (Dinin Güneşi)'dir. Çok küçük yaşlarda manevi ilimlerde çok ilerlemiş, birçok âlim
zata mürit olmuş, ilim öğrenmek, feyz alabilmek için şehir şehir dolaşmıştır. Bu yüzden kendisine
parende (uçan) lakabı verilmiştir. Hz. Muhammed'in ahlakını örnek alan Şemseddin-i Tebriz-i devamlı
bir arayış içinde olmuş, bu arayış onu Konya'ya ve Mevlana'ya getirmiştir. Dünyaya, kılık kıyafete
önem vermeyen Şems Mevlana ile buluşunca hayat da bulmuştur. Yeni öğrencisi 37 yaşında iyi
yetişmiş, halkın saygı duyduğu bir velidir. İki âlimden hangisi mürşit, hangisi mürit tam belli olmasa da
bu buluşma Mevlana'ya yeni bir ufuk kazandırır. Bu Âşık ile Maşuk'un buluşmasıdır. Büyük bir âlim
olan babasından, devrin önemli fakih ve mutasavvıflarından aldığı eğitim ona güçlü bir kişilik ve ilmi bir
kariyer kazandırmıştır. Fakat alışılmış öğretmen anlayışından çok uzak, geleneksel tasavvuf
âlimlerinin sakinliğinden yoksun bir hocadır; Tebrizli Şems. Aynı zamanda Mevlana'ya aşkı bulduran
âlimdir de... 16 aylık beraberlikten sonra geldiği gibi ansızın gidiverir Şems. Ardından gözü yaşlı,
gönlü kırık kalmıştır Mevlana ''Onun ışığı vurmazdan önce ölü bir nakıştım, sadece taş
duvarlarda; O elinde yay ile vurmazdan önce tellerime; hep aynı nağmeyi çalıp söyleyen, kendi
sesine yabancı bir kuru rebaptım. Ben onun avcunda bağlar, bahçeler görürüm; deryalar gibi
geniş, deryalar kadar berrak sular görürüm. Onun avcunda çıkan ağaçların gölgesinde
dinlenirim lakin siz bunların hiçbirisini görmezsiniz.'' diye seslenmişti Konya halkına. Şam'da
olduğunu öğrendiği hocasına yazdığı mektupta kendisini Hamuş (suskun) olarak adlandırmış;
hocasına, mürşidine özlemini kalbine gömmeye çalışmış, İlahi aşkını yaklaşık 45,000 beyitten oluşan
didaktik nazım eseri Divan-ı Kebir'e nakşetmiştir. Hocasına vefa borcunu satır aralarına gizleyen
Mevlana eserinde İlahi sembollerle aşkı anlatırken düğün adetlerinden tutun da, toplumun genel
özelliğini bozan konulara kadar birçok konuya değinerek sosyal sorumluluğunu da yerine getirmiştir.
27
Milat
Konya'ya gelmeden önce bazı kaynaklarda hocası tarafından söylenen bazı kaynaklarda ise
rüyasında ölümünü gören Şems 15 ay Şam'da kaldıktan sonra tekrar döner Konya'ya. Şems ile
Mevlana yeniden İlahi aşkın manevi dairesinde buluşurlar. Şems'ten aldığı derslerle ufku geniş,
tasavvuf ilminde deha haline gelen Mevlana, devlet adamından Gayr-ı Müslim'e, pek çok kişinin
sevgisine mazhar olmuş ama Şems'in rüyasının hayata geçmesini engelleyememişti. I. Alaaddin
Keykubat'ın ölümünden sonra artan Moğol tehlikesi toplumdaki huzuru bozmaya başlayınca Mevlana
ölünceye kadar halka bir sığınak olmuş, bütün gücüyle birlik, beraberlik mesajları vermiş; vefatından
sonra da fikirleri ile halkı teselli etmiş ve 21.yüzyıla kadar hocasından aldığı ışığı yansıtmaya devam
etmiştir.
İkinci öğretmen örneğimiz 15. yüzyılın ortalarından… Osmanlı Devleti'nin en güçlü döneminde
yaşamış, devletin gücüne güç katan II. Mehmet'in Fatih olmasında en büyük etkenlerden biri ;
Akşemsettin'dir. II. Mehmet 1432'de doğar,1437'de eğitimi başlasa da ciddi eğitimi on bir yaşında ünlü
bilim adamı Ahmet Kurani başta olmak üzere Molla Gürani, Molla Hüsrev ve Akşemsettin'den ders
alması ile başlar. Başta pozitif bilimler olmak üzere felsefe, Yunan Edebiyatı ve İslami bilimlerde köklü
bir eğitim almıştır. On dokuz yaşında tahta çıktığında ana dili Türkçe'nin yanında Arapça, Farsça,
Latince, Yunanca ve İbraniceyi kusursuz şekilde konuşuyordu. Acaba çok zeki olmasından mı
kaynaklanıyordu çok yönlü bir kişiliğe sahip olması, yoksa onu yetiştiren hocaların donanımlı, dirayetli
insanlar olmasından mı kaynaklanıyordu? Ya da hocalarının her sözünü mutlak doğru gören sabırla
ve itaatle onların yolunda yürüyen sebatlı bir öğrencinin rol model olmasından mıydı çağ açan, çağ
kapatan Fatih olması?
Fatih yani II. Mehmet haylaz, yaramaz, hareketli bir çocuktur; bir o kadar da zeki… Padişahın oğlu
yani şehzade olduğunun ve konumunun farkındadır. Hocasının sözünü dinlemediği gibi bir de hocası
Molla Gürani'yi babasına şikâyet eder. II. Murat oğlunun elinden tutar hocasının yanına götürür;
padişah el pençedir hocasının karşısında ben kimim der içinden, itaati öğrenir. O'nun üzerinde büyük
etkisi olan hocası Akşemseddin'in acaba yolu nasıl Edirne'ye düşmüştür?
1389'da Osmancık(bazı kaynaklarda doğum yeri Şam olarak geçer)'da doğan ve küçük yaşta
ailesi ile birlikte Göynük'e yerleşen Mehmet Şemşeddin, hekimlik alanında derin bilgi sahibi olmuş,
ruh hastalıklarının tedavisinde çok başarılı olduğu için kendisine “Tabib-ül Ervah” yani ruhların
doktoru denmiştir. Bembeyaz kıyafetler giymesinden, temiz ve titiz mizacından dolayı Akşemseddin
diye anılan büyük âlim pozitif ilimlerde çok ilerlemiş, eğitimi tamamlanınca da Osmancık'a müderris
olarak atanmıştır. Öğrencilerine bir şeyler öğretirken kendi içinde hissettiği eksiklik onu rahatsız
ediyordu. Onun da ruhu kendisinden iki asır önce doğmuş adaşı gibi arayış içindeydi. Arayışı onu
Ankara'ya getirdi ve Hacı Bayram Veli'nin öğrencisi oldu. Ne o alışılmış öğrencilerdendi, ne de hocası
Hacı Bayram Veli alışılmış öğretmenlerdendi. Zamanı geldiğinde tarlada ırgatlık eder, zamanı gelince
de bağdaş kurar ders verirdi. Eğitimin sadece sınıflarda olmadığını 15.yüzyılın ortalarında, Orta
Anadolu'da bir Müslüman-Türk
âlim göstermişti O'na ve tüm
dünyaya. Bir yandan
hocasından manevi dersler
alan Akşemseddin bir yandan
da pozitif ilimlerle uğraşmış,
Pastuer'den dört yüz yıl önce
”Hastalıklar insandan insana
bulaşır, bu bulaşma ise gözle
görülmeyecek küçük
tohumlar vasıtasıyla olur.“
diyerek mikrobu tanımlamıştır.
Araştırmalarını, bulduğu tedavi
yollarını ve hastalıklara iyi gelen
bitki ve formülleri Maddet-ül
Hayat adlı kitapta toplamıştır.
28
Milat
Bu sırada ünü Edirne'ye ulaşmış II. Murad'ın daveti ve Hacı Bektaş-i Veli'nin isteği üzerine
payitahta gitmiş ve küçük yaştaki şehzade II. Mehmed'e ders vermeye başlamıştır. Küçük şehzade
ona sonsuz güvenmiş, her sözüne yürekten itaat etmiştir. Şehzade Manisa'ya sancakbeyi olarak
atandığında hocasıyla birlikte gitmiş, öğrencisinin eğitiminde ve devlet tecrübesi edinmesinde büyük
rol oynamış onu tahta ve büyük fethe maddi, manevi bütün yönleri ile hazırlamıştır. Öğrencisi de en
olmaz zamanlarda hocasına itaatini göstermiştir. Nasıl mı? 6 Nisan Cuma günü İstanbul'un
kuşatması başlamış tüm çaba ve önlemlere rağmen beş yardım gemisi Haliç'i geçerek Bizans'a
ulaşmış, ordunun maneviyatı bozulmuş, genç padişah soğukkanlı kalamayarak sinirle atını denize
sürmüş; bu durumu gören asker arasında huzursuzluk çıkmıştır. Akşemseddin bir taraftan II.
Mehmet'i yüreklendirerek.''ya ben İstanbul'u fethederim ya da o beni''demesini sağlamış, bir taraftan
da Eyyüb El Ensari'nin mezarını İstanbul'un surları dibinde bularak askerin maneviyatını arttırmıştır.
Günümüzde bürokratların, sanatçıların yaşam koçlarının olduğunu ve eğitmenlik ile öğretmenlik
görevini üstlendiklerini görüyoruz. Beş yüz yıl önce aynı görevi üstlenen hocasını II. Mehmet 29 Mayıs
Salı günü yanından ayırmamış, İstanbul'a birlikte girmiş, camii haline getirilen Ayasofya'da ilk Cuma
namazını birlikte kılmışlar ve ilk hutbesini
hocasına okutmuştur. Çağ açan, çağ
kapatan büyük cihan hükümdarı,
cennetle müjdelenerek fatih unvanını
alan öğrencisi kadar mütevazi olan
büyük hoca öğrencinin kendisine
ihtiyacı olmadığını görünce
mürşitliği, öğretmenliği, doktorluğu
yeniden icra edebilmek için
Göynük'e dönmüş 1459'da vefat
edinceye kadar ilim öğretmeye,
insanlara yardım etmeye devam
etmiştir.
Üçüncü örneğimiz ise
cumhuriyetin ilk yıllarında on yılı
aşkın sürede cepheden
cepheye koşmuş, kadınlı
erkekli mücadele etmiş genç
ve aydın nüfusunu yine
cephede vatan uğruna
kaybetmiş bir milletin
küllerinden doğan zümrüdü
Anka gibi yeniden hayat
bulmaya çalıştığı yıllarda
öğretmenlik- annelik yapan
idealist bir öğretmeni
anlatmaya çalışacağım 1901
doğumlu Sıdıka Avar 1925'de
İzmir'de öğretmenliğe
başlamış.1939'da Bolu'dan
Elazığ'a tayini çıkmıştır. Onun
macerası da işte bu olayla
başlar. O diğer hocalarımız gibi
âlim değildir derin bir ilme de
sahip değildir ama Elazığ,
Tunceli ve Bingöl'de 1959'a
kadar yaptığı Türkçe
öğretmenliği sırasında cahillikle,
yoklukla, ayrımcılıkla mücadele
etmiş bir kadın kahramandır. En
yeteneklisinden en cahiline tüm
kız çocuklarını Elazığ'daki yatılı
okula almış, hatta jandarmanın
çocukları toplamasına karşı çıkarak
at sırtında dağ köylerini tek tek
dolaşarak çocukların ailelerini ikna
etmiş, yaz tatilinde de tek tek ailelerine
de teslim etmiştir. Avar yapılan nohut
yemeğinin içindeki etin tüm kızlara birer
parça düşmeyeceğini görünce tencerenin
başına geçip her tabağa bir parça
koyabilecek kadarda yüce gönüllü bir öğretmendir. Kendi kızını bırakıp dağ çiçeklerini evlat
edinebilen idealist öğretmendir.
Anılarını topladığı dağ çiçekleri adlı kitabın son sayfasında yazdığı '' …. Elazığ, Tunceli ve Bingöl'ün
çetin dağları, boynu bükük ormanları, zümrüt vadilerin çileli yiğit çobanları ve mert insanları, dertlerine
gözyaşı kattığım vefalı kızlarım! Uğrunuza serdiğim kahırları, dertleri, cefaları ananızın ak sütü gibi
helal olsun. Saadet ve bereket dileklerim köyünüze Allah'ın rahmeti gibi yağsın ve mesut olun
''sözleriyle öğretmenliğe yeni bir yol ve boyut kazandırmıştır.
Cep telefonunu bırakın, mektubun ulaşmasının günler aldığı, bir kitaba ulaşmak için kuryelere
müracaat edildiği, kitapların elle yazıldığı dönemde üç-dört kitap yazabilen âlimlerin öğretmen olarak
ders verdiği için mi acaba Selçuklu ve Osmanlı Devletleri devrin en güçlü devletlerinden biri haline
gelmişlerdir. Yoksa bizim emeklilik hayalleri kurduğumuz yaşlardan çok daha ileri yaşlarda yeni bir
başlangıç enerjisiyle dolup taştıkları için mi çağ açan çağ kapatan, hala adları rahmetle anılan
öğrenciler yetiştirmişlerdir. Bunu sanırım hepimiz kendi süzgecimizden geçirdikten sonra sadece
doğru cevabı verebileceğiz. Fakat bu üç öğretici ve eğitici kardeşlik anlayışının, insan sevgisinin ve
Allah rızası için mücadele ettikleri yadsınamaz bir gerçektir. Diğer taraftan Ayşeler , Fatmalar, Aliler
yerine Celaleddinler ya da Fatihler yetiştirmek de belki bir şans belki de dikenli bir yol….
29
Şükran KIZILKAYA - Tarih Öğretmeni
Milat
BİR MEKTUP, BİR ŞİİR
Okulumuzda Kutlu Doğum Haftası etkinlikleri
çerçevesinde düzenlenen
Peygambere Mektup ve Şiir yarışmasında
birincilik ödülü alan eserler.
NUR YÜZLÜ SULTANIMA
Ey güzeller güzeli, Rabbimin sevgilisi! Ey gül kokulu sultan! Sana hasret bir gönülle kaleme
alıyorum bu mektubu. Az önce Veda Hutbeni okudum bana yazdığın bir mektupmuşçasına…
Peygamberimden mektup almak heyecanlandırdı beni… Cevap yazmaksa ağlattı. Dünyanın gelmiş
geçmiş en büyük insanına mektup yazmak bambaşka bir duygu…
Cümle cümle, kelime kelime hafızama kazındı o sözlerin, nasihatlerin. Yüreğimden kopup
gelen damlalar gözlerimde sel oldu, taştı. Ne güzel bir hitapdı o Allah'ım! Öylesine güzel seslenmişsin.
Öyle muhteşem nasihatler vermiştin ki bana, ümmetine… İnan düşünceler dünyasına dalmaktan
alamadım kendimi…
Duyguların ve düşüncelerin içime derin derin işledi. Sendeki o güzel ahlakı tüm gerçekliğiyle
gördüm, veda hutbende. Verdiğin emirleri uygulasalar, dünya bir çırpıda değişiverir. O müthiş
düşüncelerini, emirlerini, isteklerini yaymak istedim tüm dünyaya. Tüm gönüllere aşkını taşımaya,
aşkın gözyaşlarıyla talibim. Dünyanın en kuytu yerindeki umutsuz çiçeklerle dahi olsa, sevdanı
yüreğimle taşımaya talibim…
Ey güzeller güzeli bizleri seyretmektesin. Ümmetinin halini bilmektesin. Senden dua
bekliyoruz. Medine'nin sıcak meltemleriyle nur ve ışık saçarak rahmet bulutlarını gönderiver. Allah'tan
gelen her şeye teslimiz, sabır ediyor ve şükrediyoruz, ama artık bu sıkıntılarımız bitsin istiyoruz.
Bu nisan ayının güzelliği kadar güzel, şu parlayan ayın ışığından daha parlak, şu kırmızı güllerin
güzelliğinden de güzel ve zarafetinden de zarif, ey tüm insanların sevgilisi! Ey Ebubekir'in dostu,
Ömer'in yoldaşı, Ali'nin kılıcı, Osman'ın hayâsı, selam olsun sana!
Keşke senin tozun toprağın olabilseydim efendim. Sorma bizleri ne olursun, bizler ne
haldeyiz. Senin bıraktığın yerde ne yazık ki değiliz. Senin ümmetin makam, mevki, mal, itibar peşinde.
Hiç kimse sormuyor artık zenginin malı helalden mi, haramdan mı? Mevki ve makam sahipleri o yerleri
hak ediyor mu? İnsanları ağlatanlar ağlatmaktan zevk duyar oldu. Fakir fukara ne halde hiç kimse
sormaz oldu. Mevki ve makam sahipleri bulundukları yerleri kaybetmemek için haksızlığa göz
yumuyor. Senin zamanında böyle değildi, sultanlar sultanı.
Diyeceksin ki belki de sizler bunları hak ediyorsunuz. Benim sünnetime Rabbimin emrine
karşı geliyorsunuz. Beni gerçek anlamda sevmiyorsunuz. Hayır! Efendim seni gerçekten çok
seviyoruz. Baktığımız her yerde seni görmeye çalışmaktayız. Ama beklide bizler nefislerimizin
kurbanıyız. Bir çiçeğe senin gibi bakmayı bilmediğimiz için, toprağın yeşermesini, ağacın
yeşillenmesini, bir ananın çocuğunu sevmesinden ibret almayı bilmediğimiz için böyleyiz.
Efendim! Bir soru sormuşsun ya ümmetine sözlerinin sonunda görevimi yerine getirdim mi
demişsin. Ey Âlemlerin Efendisi! Tüm dağlar taşlar şahit olsun ki sana canı gönülden EVET diyorum.
Tüm evren şahit olsun yüce Rabbim şahit olsun ki sen anlının akıyla yerine getirdin görevini. Ve buna
ben de şahitlik ediyorum.
Ey nebi! Sana ve senin yolunda olan tüm bahtiyarlara selam olsun!
Ayşenur GÖRÜCÜ (10/D)
'Ey kupkuru çölleri cennetlere çeviren gül
Gel o bayıltan renklerinle gönlüme dökül!
Vaktidir, ağlayan gözlerimin içine gül
Ey kupkuru çölleri cennete çeviren gül.'
30
Milat
Peygamber'e Naat
Aşkından divane olmuş nice şairler,
Görmedi senin gibisini kậinat-ı kậfirler
Senin için hangi kulun zikir edip ağlamaz,
Sen varsan eğer, görülmez dağlar kadar safirler.
Her ne kadar kıymetim varsa feda olsun yoluna,
Canım da cananım da olsun sana esir.
Zaman fayda etmez ki gönül yarasına,
Aşkından yollara düşüp de, olsun başım kir.
Deryalar toplanıp gelse de üstüme üstüme,
Canımı veririm, olmam yine sana mütevvir.
Biliyorum, Duyuyorsun haykırışlarımı,
Ama her ne olursa olsun ALLAH her şeye kadirdir.
Dervişler yollarına düşmüş, bastığın toprak uğruna.
İsmini duyunca kalmamış ậşıkta ne akıl ne fikir.
Kimse bilmesin diye boşaldı kanlarım içime,
Sevdamı herkesten her şeyden üstün tuttum ama yapamadım kibir.
Mehmet Ali NAS (10/D)
31
Milat
SÖYLEŞİ
Tarih Kulübü olarak bu yılki dergimiz için okulumuz öğretmenlerine
öğretmenlik mesleğindeki ilk günlerini sorduk. Bakalım bu sorumuza hocalarımız nasıl cevaplamışlar.
ŞÜKRAN KIZILKAYA - Tarih öğretmeni
5 Ocak 1987'de Artvin Gazi İ.Ö.O'da göreve başladım. Göreve gittiğim gün pazartesiye
rastlamıştı. Okula gittiğimde herkes birkaç gün sonra başka bir okula gideceğimi düşünüyor ve açıkça
söylüyorlardı. Benden sonra en kıdemsiz öğretmen 10 yıllık deneyime sahipti.
Artvin'in en iyi okuluydu diyebilirim. İlk yılımı Fen Bilgisi'nden-Beden Eğitimi'ne, raporlu ve
izinli öğretmenlerin dersini doldurmakla geçirdim. İlk dersim de göreve başlamamdan 10 gün kadar
sonra girdiğim Fen Bilgisi dersiydi.
Öğrencilerle sohbet ederek geçirdiğim bu dersler, derse hakim olmam konusunda bana çok
deneyim kazandırdı. Ertesi eğitim-öğretim yılı kendi derslerime girmeye başladım.
BULDUK SARI - Matematik öğretmeni
Ekim 1992. Erzincan ili Tercan ilçesi Kök pınar köyü İ.Ö.O'da göreve başladım. Okula ilk gittiğimde
okulda yalnızdım. Hem müdür hem öğretmendim. 3 sınıfa aynı anda bakıyordum.
Çocukların derslere olan ilgisi çok hoşuma gitmişti, ama heyecanları da hala gözümün
önünde. Ayrıca aileleri ile de iletişimim çok iyiydi.
ERCAN TAŞÇI - Edebiyat öğretmeni
21 Mart 1998 tarihinde Cihanbeyli'nin Gölyazı kasabasına hareket ettim. Cihanbeyli'ye
vardığımda ulaşımın zor olduğundan bahsettiler.
Okula ulaştığımda öğretmenler bir sobanın etrafında sohbet ediyorlardı. Ben de 1 saat onlarla
konuştuktan sonra müdürle görüştüm.
Bir tane daha edebiyat öğretmeni varmış, ama son sınıf öğrencileriyle sorun yaşadığından
dolayı bana ağırlıklı olarak son sınıfları verdiler.
Sınıfa girdiğimde öğrencilerin 24-25 yaşlarında olduğunu öğrendim. Aynı gün başka bir sınıfa
girdiğimde bütün öğrenciler ayağa kalkarken, en önde oturan bir öğrenci ayağa kalkmadı. 'Sen bu
sınıfta öğrenci misin?' diye sordum. 'Evet, öğrenciyim, 2 tane de çocuğum var. Benim amacım liseyi
bitirip Avrupa'ya gitmek.' dedi.
Daha sonra öğrencilere yavaş yavaş alıştım. Onlara üniversiteye hazırlık dersleri verdim
32
Milat
SEHER KARAÇUR - Fizik öğretmeni
Daha dün gibi… Ama mesleğimin 22. yılındayım. Göreve başladığım ilk yıl, kaçıncı yılınızı
çalışıyorsunuz? Sorusuna aldığım 6 yıl cevabı bile bana çok uzun yıl var 6'ya dedirtmişti. Gerçekten
zaman çok hızlı geçiyor. Her neyse, göreve ilk başlama zamanı.
Zarfı açtım, aman Allah'ım! Şanlıurfa yazıyor. Çok uzak ben oraya gitmem desem de, annem
ve nişanlım ile yola çıktık. Sabaha karşı Urfa'daydık. O da ne! Mağaradan bozma evler. Otobüsün
koltuğuna sımsıkı sarıldım, hiçbir kuvvet beni indiremez geri dönüyoruz dedim. Kısa bir konuşmadan
sonra aşağıya indim.
Bir araba ile misafirhaneye gitmek için yola koyulduk. Aman Allah'ım! Bu ne güzellik,
karşımızda bu kez harika bir şehir duruyor. İlerledikçe daha da güzelleşiyor.
Kahvaltı ve dinlenmeden sonra İl Milli Eğitim Müdürlüğü'ndeydik. Hangi okul sorusuna aldığım
cevap, Urfa'ya 30–40 dakika uzaklıkta bir ilçede, Hilvan Lisesi'ydi.
Derse ilk başladığım günü hatırlamıyorum. Ama öğrencilerimin hepsini çok iyi hatırlıyorum.
Hepsini çok sevmiştim, içlerinde benden yaşça büyük olanlar olsa da.
Onlar beni hiç kırmadılar, yaşadığım en sıkıntılı anlarımda beni hep güldürdüler.
Aile özlemi, tecrübesizlik, yalnızlık hepsi birbirine karışsa da okula girdiğim an hepsi siliniyor,
öğretmen oluyordum.
Öğretmenlik; sınıfa girdiğiniz zaman her şeyi dışarıda bırakıp öğrencilerinizle olmak. Onlarla
sevinmek, onlarla üzülmek, bir nevi tiyatrocu olmak…
Veysel ŞAHİN - İngilizce Öğretmeni
Şair Hayali'nin geçmişe özlemi anlatan, beğendiğim bir sözü vardır. Geçmiş zaman olur ki
hayali cihan değer… Hatırlayabildiğim en eski anılarım arasında hep öğretmen olmak isteği vardı.
2006 Şubat ayında Malatya ili Yazıhan ilçesinde bir liseye atandım. Öğretmenliğin ilk günümde
hayalilerimi gerçekleştirmenin tatlı gururu vardı üzerimde. Ne de olsa kaç kişi vardı, istediği işi
yapabilen bu dünyada. Uzun süren yolculukta düşündüm neler yapmalıyım ilk günde diye, birçok şeyi
kafamda tasarladım ama ilkokul bahçesine girdiğimde hepsini unutmuştum. Her ne kadar belli
etmemeye çalışsam da anlatıyordu beklide eğrelti duruşum yeni olduğumu. İlk temas okul
bahçesinde hemen başlamıştı. Arka arkaya birçok soru. ''Yeni misiniz, ne öğretmenisiniz, nerelisiniz,
evli misiniz, ne yer ne içersiniz, bizim derse de girecek misiniz?''
Öğretmen arkadaşlarla tanışma, okulu tanıma, ders programını alma derken birden kendimi
sınıfta buldum. Dikkatle bakan gözlerden yorulmuştum ki aklıma yapacak ilk iş geliverdi hemen, bir
klasik, hadi tanışalım etkinliği. O ilk ürkeklik sonradan öğrencilerin- hocam ilk gün çok utangaçtınız,
vay be evrim geçirdiniz resmen- diye hatırlattığı tatlı bir anıya dönüşüverdi.Haklılardı ama sonuçta her
işin acemiliği zordur değil mi…
Şimdi kendimi şanslı insanlardan sayıyorum, çünkü öğretmenlik en yorgun olduğun
zamanlarda bile gülümsetebiliyor seni. Bir öğrencinin gözlerinize bakıp ilk defa bu kadar güzel
İngilizce anlıyorum demesi ise tüm olumsuzlukların üstesinden gelebiliyor. Yedi yılımı doldururken ilk
günümü dün gibi hatırlıyor ve bazen kendi kendime demeden geçemiyorum ''Öyle bir geçer zaman
ki…''
FATMA BETÜL AKINCI - Resim Öğretmeni
2001 Ekim. Kadınhanı Musa Uğur İ.Ö.O ilk görev yerim, ayrıca taşımalı ilköğretimdi.
Okulun bahçesinden ilk adımımı attığım anda çocuklar etrafımı sardılar ve baştan ayağa
incelediler. Sonra da sonu gelmeyen binlerce soru…
Okul müdürünün yanına gidip kendimi tanıttım ve ilk dersime, ilk öğretmenlik günüme
merhaba dedim. Heyecanlıydım. Önce sınıftaki bütün öğrencileri tek tek inceledim. Kısa bir konuşma
yaptım.
Ve o gün anladım ki ben doğru bir meslek seçmiştim.''
33
Milat
Orhan TANIŞMA - Matematik öğretmeni
Öğretmenlik deneyimimin ilk gününü bir dershanede yaşadım. Yıl 1997.
Öğretmenliğimin ilk gününde beni alıcı konumdan, verici konuma götüren süreç hala bir film
şeridi gibi gözümde canlanıyor.
Birilerine bir şeyler verebilmenin, öğretebilmenin ve bilgiyi paylaşmanın heyecanı tüm benliğimi
kaplamıştı.
Vermeye hazırdım, almayı isteyenler karşısında...
Bu heyecan ancak yaşanabilir, anlatılamaz.
Öner ŞAHİN - Matematik öğretmeni
15 Haziran 1980 tarihinde Konya Selçuk Üniversitesi'nden mezun oldum. 1-2 ay içerisinde
atamamızı beklerken, 12 Eylül darbesi olunca atamalar durduruldu.
Tam 2 yıl sonra 21 Şubat 1982 yılında, okulumuzun müdürü Fehmi Ceylan'ın da bulunduğu
otobüsten 30'a yakın öğretmen Doğu'ya göreve başlamak üzere gittik. Müdürümüz Gaziantep'te
göreve başladı. Ben de Van Kazım Karabekir Lisesi'nde göreve başladım.
Duvardaki bağlamayı gördüm ve çalmaya başladım. 20 gün kadar o okulda bekletip ilçelere
dağıtacaklardı ama çalarken okul müdürü gördü ve bana okulda böyle bir öğretmen lazım diye beni
kendi okulunda bıraktı.
Stajerliğim bitince de müdür yardımcısı olarak göreve devam ettim. Güzel bir 3 yıl Van'da geçti.
Fatih SOYDEMİR - Matematik Öğretmeni
Öğretmenliğe başladığım ilk günümü, aynı zamanda hayatımın akışının farklı bir yöne doğru
yöneldiği, tabiri caizse hayatımın bir kırılma noktası olarak tarif edebilirim. Konya ili Akören ilçesinde
göreve başlamak benim için farklı bir deneyim olacaktı. Okulun ilk günü oldukça heyecanlı bir şekilde
okula girdiğimde karşılaştığım öğrenci profili beni her ne kadar tedirgin etse de, bazı öğrencilerimin
gözlerindeki pırıltı beni mutlu etmişti. İlk dersime girdiğimde öğrencilerin heyecanlı tavırları dikkatimi
çekmişti.
Şimdi o günlerin üzerinden yıllar geçerken bendeki matematik öğretme heyecanı katlanarak
büyüyor.
Şeyda SERTBAŞ KIRCI - İngilizce Öğretmeni
2006 yılının şubat ayında Muş-Kırköy Yatılı İlköğretim Bölge Okuluna atandığımda Gelibolu'da
görev yapmaktaydım. Üç yıldır öğretmenlik yapmaktaydım ancak kadroya geçmemiştim. Maş'ta
görev sürem 1,5 yıl oldu. Doğu Anadolu bilgesinde hiç görev yapmamıştım. İlk gidişimde her yerin
bembeyaz olduğunu hatırlıyorum. Sonrasında ise on ay kar altında yaşamak nasıl olur öğrendim. Zor
ama çok da keyifliydi. Çok iyi öğrencilerim de oldu. Doğuda görev yapmak bayanlar için askerlik
yapmak gibidir. Çok sağlam dostluklar kurarsınız. Hayatınızda öğrencileriniz önemli yer tutar. Ben de
öğrencilerim ve öğretmen arkadaşlarımla çok keyifli zamanlar geçirdim, aynı zamanda çok şey de
öğrendim. Beni zenginleştirdiğine de inanıyorum. Biz vatanın her bölgesinde göre yapabiliriz.
Yapıyoruz da. Ancak umalım da yaydığımız ışık vatanımızın her bölgesindeki fidanımız için yeterli
aydınlanmayı sağlasın.
34
Milat
TÜRK TARİHİNDEN SAYFALAR
GERİ VERİLEN YEMİN
Yıldırım Bayezid üzerine gelen Haçlı ordusunda en mükemmel
cinsten on bin Fransız süvarisi vardı ve bunlara Burgondiya dukasının henüz
yirmi iki yaşındaki oğlu gayet mağrur Prens Korkusuz Jean kumanda
ediyordu. Fransızlar:
”Gök düşecek olsa mızraklarımızın ucunda tutarız!” diyorlardı.
Korkusuz Jean da Yıldırım Bayezid'i esir edeceğini söylüyor; ona
neler yapacağı hakkında yüksekten atıp tutuyordu.
Niğbolu Muharebesi Türk ordusunun zaferiyle bitti. Korkusuz Jean ve
daha birçokları esir düştüler.
Yıldırım, onlara iyi davrandı. Memleketlerine gönderirken bir daha
kendisine karşı silah kullanmayacakları yemin ettirdi. Bununla beraber
Korkusuz Jean' dedi ki:
”Bu yeminini sana geri veriyorum. Eğer şerefli bir adamsan silahını yeniden ve mümkün
olduğu kadar çabuk eline al; benimle harp için bütün hükümdarlarla birleş. Bu hoşuma gider, zira bana
parlak bir zafer daha kazanmak fırsatını vermiş olursun.”
HACI BAYRAM VELİ VE SULTAN MURAT
Sultan 2.Murat zamanında vezir, Ankara' da bulunan Bayram Veli'yi sultana şikâyet eder:— Ankara'
da biri çıkmış etrafına birçok mürid toplamış, sizin makamınıza göz dikmiş, der.
Padişah iki asker gönderir:
—Eline kelepçe vurun getirin, der.
İki asker Edirne' den yola çıkarlar.
Hacı Bayram Veli bundan manen haberdar olur. Yanına bir müridini alır ve Ankara dışında askerleri
karşılar.
Hacı Bayram Veli sorar:
—Nereye gidiyorsunuz?
Onlar da:
—Ankara' ya. Orada biri çıkmış sultanın makamına göz dikmiş. Onu alıp padişaha götüreceğiz, der.
Bunun üzerine Hacı Bayram Veli:
— O benim. Buyurun elime kelepçe vurun, gidelim, der.
Askerler:
—Aman efendim, biz sizin gibi bir zatı götüremeyiz. Onu bulamadık diyelim, der.
Hacı Bayram Veli:
—Hayır, padişahın emrini yerine getirmelisiniz, der.
Beraberce Edirne' ye gelirler. Padişahın huzuruna çıkarlar. Padişah onun konuşmalarından, hal ve
hareketinden söylendiği gibi biri olmadığını anlar. Bu sırada kötü niyetli vezir, Hacı Bayram Veli' yi
zehirlemek ister. Hacı Bayram Veli'nin şerbetine zehir koyar. Şerbeti sıra ile verir. Hacı Bayram Veli
şerbeti alır, yanındaki müridine verir:
—Oğlum, bunu vezir niyetine iç, der.
Mürid içer ve vezir ölür.
Bunun üzerine Hacı Bayram Veli der ki:
—Padişahım, şerbeti ben içseydim siz ölecektiniz, mürid içince vezir öldü.
Padişah Hacı Bayram Veli' ye sorar:
—Babam İstanbul u fethetmek için çok çalıştı, nasip olmadı, acaba bize kısmet olacak mı?
Hacı Bayram Veli cevap verir:
—Şu beşikteki yavruya nasip olacak.
Beşikte henüz altı aylık olan Fatih Sultan Mehmet vardır.
35
Milat
YAVUZ SULTAN SELİM' İN HEDİYESİ
Yavuz Sultan Selim han zamanında, İran şahı kıymetli
mücevherlerle süslü bir sandığı Yavuz'a hediye gönderiyor. Sandık açılıyor.
İçinden çeşit çeşit değerli taşlar, kıymetli atlas, kadife kumaşlar çıkıyor.
Fakat bir de pis bir koku yayılıyor. Dehşet bir koku, herkes burnunu tıkıyor.
Neyse en alttaki bohçadan hayvan pisliği çıkıyor. Yani Osmanlıya bir
hakaret!
Cihan padişahı emir veriyor, herkes düşünsün, buna ince bir şekilde
cevap vermemiz gerekir. Ve cihan padişahı yine çözümü kendisi buluyor.
Aynı şekilde değerli mücevher ve kumaşlarla süslü bir sandık hazırlatıyor.
İçine o zamanın Osmanlı İstanbul' unda imal edilen gül kokulu en
nadide lokumlardan bir kutu hazırlatıyor, en altına da küçük bir satır yazı
gönderiyor. Şah sandığı açıyor. Açtıkça güzel bir koku ve en altta bir kutu
lokum. Anlam veremiyorlar tabii. Bizim elçi yiyor önce, sonra oradakilere
ikram ediyor.
Kutunun içindeki pusulayı Şah okuyor:
” Herkes yediğinden ikram eder !”
PADİŞAHIN ŞAKASI
Sultan 4. Murat, düzeninden çıkan devlet idaresini yeniden yoluna yordamına koymak için pek
sert davranmış, bu arada da halkının selameti için pek çok adam da öldürmüştü. Bir keresinde, halkın
sokaklarda birbirine çarpmadan, itip kakmadan, dürtükleyip rahatsız etmeden gidip gelmesi için bir
ferman çıkardı, buna uymayanları ağır şekilde cezalandırmaya başladı.
İşler enikonu yoluna girmişti. Bir gün olan biteni gözüyle görmek için bir hamal kılığında
Üsküdar' a geçti. Karşıdan gelen iriyarı bir yeniçeriye kasten ve hızla yüklendi. Adamın öfkelenip
kendisiyle hırlaşmasını bekliyordu; fakat dev yapılı yeniçeri neferi büyük bir saygıyla yana çekildi:
“Bağışlayın padişahım, görmedim!” Diye özür diledi.
Sultan Murat şaşırmıştı:
“Sen benim padişah olduğumu nereden anladın?” diye sordu ve şu cevabı aldı:
“Aman hünkârım; çıkarmış olduğunuz fermana uymamak kimin haddine? Hemen anladım ki
buna uymayan kimse, olsa olsa Sultan Murat olur.”
ÇANAKKALE' DE NE İŞİ VARMIŞ?
Cumhuriyet' in ilanından sonra İstanbul' da bir kabul töreni verilir.
Tüm dünya ülkelerinin elçileri ve ataşeleri de davet edilir.
Davet güzel bir şekilde devam etmektedir fakat İngiliz ataşesi olan binbaşının bakışları
Mustafa Kemal'in gözünden kaçmaz.
Bütün davet boyunca kendisine dik dik bakmıştır ve bakmaya devam etmektedir.
Ne olduğunu öğrenmek için yaverini gönderir. Yaver Mustafa Kemal' e şöyle der:
—Paşam kendisine neden ters bir tavır takındığını sordum, o da bana Mustafa Kemal' in
Çanakkale' de babasını öldürdüğünü söyledi.
Bunun üzerine Mustafa Kemal şöyle der:
—Git sor bakalım babasının Çanakkale' de ne işi varmış?
Kübra BAKIM (10/E)
Yüksel KÜÇÜKMALAS (10/B)
36
Milat
DÜNDEN BUGÜNE
GERİ VERİLEN YEMİN
KARATAY LİSESİ
Konya'nın en köklü liselerinden olan Karatay Lisesi, ilk olarak 1968 yılında eğitim öğretime
açılmıştır. Şimdi İl Genel Meclisi olarak hizmet veren ve Kayalı Park mevkiinde yer alan binanın
Karatay Lisesi olmadan önceki ismi Sanayi Mektebi'dir.
Karatay Lisesi, 1978 yılında Milli Eğitim Bakanlığının yaptırdığı, Mevlana Kültür Merkezinin
yanındaki şimdiki binasına taşınmış ve yaklaşık 30 yıldan beri bu binada eğitim öğretim vermektedir.
İdareci, öğretmen ve yardımcı hizmetler olarak yaklaşık 38 personel görev yapmaktadır. Okul
19 sınıflı, 3 laboratuarlı,1 resim atölyesi, Konferans salonu, idari odalar, öğretmenler odası, kantin,
misafir bekleme salonu gibi müştemilatı ile 3 katlı iki bitişik bloktan oluşmaktadır. Okul bahçesinde
oyun sahaları mevcut olup bazı tanıtıcı resimler aşağıya aktarılmıştır.
Okulumuzun toplam arsası 10.043 metre kare olup binanın oturduğu alan 791 metre kare,
bahçe alanı 9.252 metre karedir. Okul binasının batı tarafı 4 kat, doğu tarafı 3 kat olan bir bloktur.
Karatay ismi Anadolu Selçuklu Devlet adamlarından Celaleddin Karatay'dan gelmektedir.
Celaleddin Karatay 1254 yılında Kayseri'de ölmesine rağmen Konya'da yaptırmış olduğu Karatay
Medresesinin yanına gömülmüştür. Bugünkü Karatay Lisesi'nin adını oluşturan "Karatay" kelimesi
buradan gelmektedir.
Ayşe NAS (10/D)
37
Milat
TARİHTE BU AY
3 Mayıs 1481'de
Fatih Sultan Mehmet vefat etti.
3 Mayıs 1920'de
TBMM'nin ilk kabinesi kuruldu.
3 Mayıs 1944'de
Türkçülük-Turancılık olayı.
4 Mayıs 1421'de
Çelebi Sultan Mehmet vefat etti.
6 Mayıs 1955'te
Bestekar ve müzik bilgini Hüseyin Sadettin Arel öldü. İstanbul'da doğan Arel, Mehmet Emin
Efendi'nin oğlu, adliye nazırlığı yapan kazasker Ali Haydar Arsebük'ün kardeşidir
7 Mayıs 1943'te,
Fethi Okyar vefat etti.
10 Mayıs 1795'te
Halıcıoğlu'nda ilk topçuluk okulumuz Mühendishane-i Berri Hümayun” açılmıştır. Bu okul, III.
Selim devrinin en hayırlı teşebbüslerinden biridir. Yeniçeri ocağının kaldırılmasından sonra
Mühendishane daha çok önem kazanmıştır.
10 Mayıs 1799'da
Fransızlar Akka Kalesi'ne saldırıya geçtiler.
11 Mayıs 1876'da
Sadrazam Mahmut Nedim Paşa'nın vükela meclisinden çıkarttığı bir kararla İstanbul'da ve
taşrada basılan gazetelere sansür konmuştur. Bizde basına konan ilk sansür budur.
11 Mayıs 1897'de
Gazi Ethem Paşa'nın Yunanlıları mağlup ettiği zafer yaşanmıştır.
11 Mayıs 1920'de
Mustafa Kemal ve arkadaşları İstanbul Hükümeti tarafından idama mahkum edildiler.
38
Milat
11 Mayıs 1954'te
Sait Faik Abasıyanık öldü. Adapazarı'nda doğdu. Türk öykücülüğünün en önde gelen
kişilerinden birisidir. Liseyi İstanbul ve Bursa'da okudu. Babasının isteği üzerine
Lozan'a iktisat öğrenimi için gitti (1931), daha sonra Grenoble'a (Fransa) geçerek 3 yıl orada
kaldı. Dönüşünde öğretmenlik ve muhabirlik yaptı. Hatta bir ara ticarete bile atıldı; ama yaşamı
boyunca hep edebiyatla uğraştı.
12 Mayıs 1868'de
Galatasaray Lisesi kuruldu.
12 Mayıs 1881'de
Bordo Antlaşması ile Tunus, Fransızların hakimiyeti altına girmişti. Uzun yıllar Osmanlı
İmparatorluğu'na bağlı olarak yaşayan bu Müslüman ülke, 19. yüzyıl içinde pek karışık bir tarih
yaşamıştır. Fransa, Tunuslu bazı kabilelerin Cezayir topraklarına girerek beş Fransız askerini
öldürmesini bahane ederek 30000 kadar bir kuvvetle yürüyerek Tunus Beyini bu antlaşmayı imzaya
mecbur etmiştir.
13 Mayıs 1915'te
Seddülbahir (2. Kirte) savaşları olmuştur.
14 Mayıs 1560'ta
Türk donanması Celbe önlerinde büyük bir deniz savaşı kazanmıştır. Sabahın erken
saatlerinde Piyale Paşa merkeze, Kurdoğlu Ahmet Paşa sağ kanada, Midilli Beyi Mustafa Bey sol
kanada kumanda ederek adaya doğru yürümeye başlamıştı. Türk denizcilerinin her zamanki
kahramanca savaşı karşısında düşman kuvvetleri tarumar olmuştu
15 Mayıs 1812'de
Ruslarla Bükreş Antlaşmasını imzalamıştık. Eflak ve Buğdan işlerini bahane eden Ruslar,
Tuna üzerine yürümüşler ve Bükreş'e girmişlerdi. Alemdar Mustafa Paşa, Tertköy'deki meydan
muharebesini kazanmış, fakat bu sırada iç işlerimiz karışmış ve padişahlar değişmiş ve Alemdar da
şehit olmuştu. İmzaya mecbur olduğumuz bu antlaşma ile Prut suyu hudut sayılmıştır.
15 Mayıs 1919'de
İzmir işgal edildi.
16 Mayıs 1919'da
9.Ordu müfettişi Mustafa Kemal Samsun'a hareket etti.
17 Mayıs 1880'de
Devlet adamı şair Ziya Paşa öldü.
19 Mayıs 1919'da
Mustafa Kemal Samsun'a çıktı.
39
Milat
20 Mayıs 1878'de
16. Osmanlı padişahı II. Osman tahtan indirilmiş ve Yedikule zindanlarına götürülerek feci bir
şekilde öldürülmüştür. Tarihe adı Genç Osman diye geçen bu talihsiz hükümdar inkılap ve yenileşme
hareketlerine bir başlangıçtır. Henüz 18 yaşında iken, ileri düşüncelerinin kurbanı olmuştur.
20 Mayıs 1878'de
Çırağan Sarayı olayı oldu ve Ali Suavi bu olayda öldü.
21 Mayıs 1556'da
Zigetvar kuşatması yapıldı.
22 Mayıs 1955'te
Nene Hatun öldü. Kadın kahramanlarımızdan birisidir. 1877-1878 Türk-Rus savaşı
sırasında Erzurum şehrinin savunmasına katılmış, Aziziye Tabyası'nda, diğer kadın ve erkeklerle
beraber kahramanca çarpışmıştır. 1955 yılında Yılın Annesi” seçilmiştir.
23 Mayıs 1944'te
Ressam Şevket Dağ öldü. Şevket Dağ, daha çok cami resimleriyle tanınmıştır. Birçok
uluslar arası ödül kazanmıştır.
25 Mayıs 1807'de
Kabakçı Mustafa isyanı meydana gelmiştir. Osmanlı tarihinde padişah III. Selim'in tahttan
indirilmesiyle sonuçlanmış bir isyandır. III.Selim'in başlattığı Nizam-ı Cedit ıslahatı, çıkarları elden
giden bazı kimselerin ve Yeniçerilerin işlerine gelmemiştir. 28 Mayıs'ta III. Selim Nizam-ı Cedit'i
resmen kaldırmak zorunda bırakıldı. 29 Mayısta da Topal Ataullah Efendi'nin fetvasıyla tahttan indirildi
ve sonra da öldürüldü.
25 Mayıs 1895'te
Ahmet Cevdet Paşa öldü. Ünlü Tarih-i Cevdet” ve Kısas-ı Enbiya” eserlerinin yazarı olan Türk
devlet adamı, bilgini ve tarihçisidir. İlk adliye nazırıdır. Fuat Paşa ile birlikte yazmaya başladıkları
Kavaid-i Osmaniye” adlı ilk Osmanlı grameri ni daha sonra tek başına tamamlamıştır.
25 Mayıs 1957'de
Mahmut Kemal İnal öldü. Tanınmış bir tarihçimizdir.
26 Mayıs 1512'de
Sultan II. Bayezid öldü. Sekizinci Osmanlı Padişahıdır. Fatih Sultan Mehmet'in Gülbahar
Hatun'dan olan oğludur. Fatih'ten sonra Osmanlı padişahlarının en bilgini olarak bilinir.
29 Mayıs 1453'te
Fatih Sultan Mehmet İstanbul'u feth etti.
31 Mayıs 1799'da
Akka Meydan Savaşı'nı kazandık.
Serkan BAŞBÖĞER (10/B)
40
Milat
Tarih Kitaplığı
Devlet-i Aliyye, Osmanlı tarihçiliğinin çağımızdaki
en büyük isimlerinden Halil İnalcık'ın yarım yüzyılı aşan
çalışmalarının bir ürünü. Eserin bu ilk cildi Osmanlı
Devletinin bir beylikten Orta-Doğu ve Balkanları hükmü
altına alan güçlü ve köklü bir imparatorluk haline
odaklanıyor.
İnalcık, Osmanlı Klasik Dönemini sadece siyasi bir
tarih olarak ele almıyor.Siyasi tarihin ötesinde toplumsal
ekonomik alt yapıyı, yani nüfus hareketleri, göçler,
kitlelerin temel ihtiyaçları,tarım ve ticaretin bu ihtiyaçları
karşılama şekilleri ve şehirleşme konularında da analizler
yapıyor.Tarihsel sorunları açıklamada ,geçmişten gelen
geleneksel zihniyet ve kurumlar çerçevesinin tespitine
geçiyor.
İnalcık'ın geç Selçuklu döneminden I.Ahmet'in
saltanatının başlangıç yıllarına uzanan üç yüzyıllık süreye
dair araştırmalarını elden geçirerek bütünleştirdiği bu cilt,
Osmanlı Devleti'nin bir parçası olduğu Avrupa Devletler
Sistemi'nin girdiği büyük ekonomik bunalımla sonlanıyor.
(Basım yılı :2009,Yayın evi: Kültür Yayınları,
Sayfa : 355, Yazar: Halil İNALCIK.)
Birinci dünya savaşı sırasında birçok süreli yayın
neşredilmiştir. Fakat bunlar arasında hem görsel yönüyle
hem de muhtevasıyla en fazla dikkat çeken Harp
Mecmuası'dır. Zira bu mecmuada savaşın askeri, siyasi,
sosyal, edebi çok yönlü akislerini bulmak mümkündür.
Harp Mecmuası zamanın Harbiye Nezareti
tarafından yayınlanmıştır. İlk sayısı Kasım 1915 tarihinde
çıkmıştır.
Anafartalar komutanı Miralay Mustafa
Kemal Paşa bu mecmuanın iki sayısında kapak konusu
olmuştur.
Eserde bu dönemde yayınlanan bu mecmuanın değişik
detayları derlenmiş ve okuyucuya sunulmuştur. Harp tarihi
ve Çanakkale savaşları için faydalı bir araştırma
niteliğindedir.
(Basım yılı: 2006, sayfa: 360,yayın evi: Kaynak
Kitaplığı, Yazar: Dr. Ali Fuat BİLKAN)
41
Milat
Tarih Kitaplığı
Büyük başarılara imza atan M.Kemal ATATÜRK
hakkında birçok kitap ve makale yazıldı. Atatürk hakkında
her şey etraflıca tartışıldı, hala tartışılıyor. Bu yazıların
birçoğu ancak ATATÜRK'ÜN ölümünden sonra yazıldığı
için, onu tanıyanların ilk elden verdiği bilgilerin kıymet-i
harbiyesi daha önemlidir.
Falih Rıfkı Atay 1923'den 1938'e kadar Atatürk'ün
yanında bulunmuş, onun yaşadıklarını bizzat kendisinden
dinlemiş ve hatta birçoğuna şahit olmuştur. Devrin önemli
gazetecilerindendir. Çankaya, Atatürk'ü doğumundan
okul yıllarına, savaştığı cephelerden yaptıkları inkılâplara
tartışma sofralarından insani yönüne kadar her detaya yer
vererek anlatan muazzam bir çalışma. Tarihe özellikle
cumhuriyetin ilk yıllarına merak duyanlar için temel bir
kaynak.
(Basım yılı: 2004, Sayfa : 653,Yayın evi: Pozitif
yayınları, Yazar :Falih Rıfkı Atay)
İlber Ortaylı bu kitabında; gelenek kavramından
edebiyata, tarihçiliğimizin eleştirisinden tiyatroya
demokrasi tarihimizden Mimar Sinan'a birçok alanda
geleneğimizin geleceğimize eklemleneceği mihverleri
tespite yöneliyor. Osmanlı mirası, modernleşme ve
batılılık konularının ele alındığı eserde son dönem
Osmanlı kültürel değişmeleri ustaca bir kalemle
ele alınıyor. Gelenekle geleceği bir arada düşünmek için
okunması gereken bir eser.
(Basım yılı: 2008,sayfa adedi:192.Yayın evi:
Timaş Yayınları. Yazar İlber Ortaylı.)
Recep ERCAN (10/D)
42
Milat
Fıkralar
Hangisi daha muhteşem;
Vezir Makbul İbrahim Paşa'nın, çocuklarının sünnet törenine Kanuni Sultan Süleyman'da
gelmişti. Daha sonra, Kanuni Sultan Süleyman, şehzadelerini gayet tantanalı bir düğünle sünnet
ettirmişti. Bu münasebetle Kanuni, vezirine sormuş:
- Paşa, senin düğünle bizimki nasıl? Hangisi mükemmel oldu?
Paşa cevap vermiş:
- Benimki.
Padişah kızmış ve sebebini sormuş. Paşa da cevabını vermiş:
- Benim düğünüme zamanın koca bir padişahı geldi. Sizin düğününüze o rütbede bir zat
gelmedi ki…
Yemin Edeceğim;
Koca Ragıp Paşa sadrazam iken bir gün ahbaplarına hitaben “Rüşvet almadığınıza yemin
edebilir misiniz?” dedikten sonra, oradakiler yemini billâh ederek rüşvet almadıklarını söylerler.
Mecliste meşhur Haşmet de vardı ve bir köşeye çekilmiş sessizce duruyordu.
Ragıp Paşa,
- Haşmet, Rumeli de hayli mansıplarda bulundun. Sessizce durup yemin edemediğine
bakılırsa bir hayli rüşvet almışa benzersin” deyince,
Haşmet
- Sultanım, Müslümanlarda, yalan yere yemin edenler çatlar diye bir itikat vardır. Şimdi ben
efendilere bakıyorum. Eğer çatlamazlarsa ben de yemin edeceğim” demiş.
Adama Göre Adam;
İncili Çavuş, Osmanlı elçisi olarak Fransa Kralına
gönderildiğinde, elbiselerinin bazı yerlerinde yama varmış.
Kral, bunları görünce dayanamayıp:
- Bana senden başka gönderecek adam bulamadılar mı? Diye
sorunca, İncili Çavuş:
- Osmanlılar, adama göre adam gönderirler, cevabını vermiş.
Beni de sana göndermelerinin hikmeti bu olsa gerek.
43
Milat
Kara Ali
Osmanlı döneminde, liman cüzdanını kaybeden kaptan yenisini çıkarmak için Liman
Reisliğine gitmiş...
Memur başlamış sormaya:
"Adın ne?"
"Kara Ali!"
"Nerelisin?"
"Karabigalı!"
"Geminin adı ne?"
"Kara Yunus!"
"Nereden geliyorsun?"
"Karadeniz'den!"
"Yükün ne?"
"Kara lahana!"
"Nereye gideceksin!"
"Kara mürsele!"
Memur, ya sabır demiş:
"Dönüşte bizim limana uğrayacak mısın?
"Hayır. Orada gemiyi karaya çekeceğim, Karamanda Karadağlı, Kara Mustafa'yı gördükten sonra,
karadan Mekke - i Mükerremeye gidip, Baytullaha yüz süreceğim!"
Memur lahavle çekmiş:
"İnşallah oradan yüzünün akıyla dönersin!"
"Yüzümüz ak mı kara mı çıkar, bu ancak kara toprağa girdikten sonra belli olur!"
Memur dayanamamış:
"Zift mi kesildin be mübarek!
Ak Sakallı
Varna Savaşı'nda muharebe meydanında gezen II. Murad, düşman askerlerinin hep genç
olduğunu görür. Komutanlarından birine sorar. “Garip değil mi? Bu kadar ölünün içinde hiç ak sakallı
görmedim. Hepsi genç, hepsi taze!” Komutan şu cevabı verir:
- Padişahım! İçlerinde bir ak sakallı olsaydı, başlarına bu felâket gelir miydi?
Aldığımız Fiyata
Keçecizâde'nin Rusya'da bulunduğu sıralarda
Rus Çarı, Keçecizâde Fuad Paşa'ya takılır:
- Paşa şu Girit'i satsanız!
- Hay hay, satalım ekselans
- Kaça satarsınız?
- Aldığımız fiyata
Girit'in yirmi seneyi aşkın bir zamanda ve
binlerce şehitle alındığını bilen Çar sararır,susar.
İsmail KOYUNCU (10/D)
44
Milat
KARİKATÜRLER
45
Milat
KARİKATÜRLER
İsmail KOYUNCU (10/D)
46
Milat
OSMANLI'DA
MİNYATÜR SANATI
Batı dillerinde bir nesnenin küçük boyutlardaki
örneğini belirten "Minyatür" sözcüğü, zamanla kitap resmi
için kullanılan bir terim halini almıştır. Eski Türk kaynakları
ve İslam sanatında kitap resmi için "Nakış", "Tasvir";
minyatür ressamı için de "Nakkaş", "Musavvir" gibi
sözcüklere yer verilir.
Metni açıklamak amacıyla kitap sayfalarına veya
albüm içinde toplamak için tek yaprak halinde suluboya ve
altın, gümüş yıldızla yapılan minyatürler, ışık –gölge
oyunlarıyla derinlik duygusu kazandırılmayan küçük
boyutlu resimlerdir.
8. ve 9. yüzyıla ait olan ve günümüze gelmiş Türk
resim sanatının örnekleri arasında, duvar resmi ve figürlü
işlemelerin yanında minyatürler de bulunmaktadır. Türklerin
eski yurtları Orta Asya'da, Türkistan'da yaşadıkları döneme
ait olduğu düşünülen minyatür örnekleri hala Topkapı
Sarayı arşivlerinde bulunmaktadır.
İslam minyatür sanatı VII-VIII. yüzyıllarda İslam dünyasına
katılan orta Asya, Uzakdoğu sanatlarının etkisiyle
oluşmuştur. İlk İslam fetihleri sonucu İran'da Zerdüşti
rahiplerinin elinde bulunan bazı resimli yazmaların
Müslüman sanatçılara örnek teşkil etmiş olabileceği
düşünülmektedir.
Selçuklu Türklerinin İran'dan Mezopotamya,
Suriye ve Anadolu'ya yayılmasıyla ilk Türk-İslam minyatür
üslubu doğmuştur.
Osmanlı Devletinin ikinci başşehri olan Edirne'de
XV. yüzyılın üçüncü çeyreğinde hazırlanmış Dilsüzname,
Külliyat-ı Katibi ve Ahmedi'nin İskendernamesi erken
Osmanlı Minyatür üslubunu temsil eden eserlerdir.
Fatih Sultan Mehmed döneminden, 19. yüzyıla uzanan
döneme ait ise çok sayıda minyatür eser günümüze
ulaşmıştır. Fatih Sultan Mehmed döneminde yapılmış
birçok minyatürlü eser, Türkmen minyatürlerinin etkisini
göstermektedir. Bu eserler dönemin giyim, müzik aletleri ve
eğlence hayatı gibi bazı özelliklerini de yansıtırlar.
Döneminin önemli ressamlarından Matrakçı
Nasuh II.Bayezid han döneminde fethedilen kalelerin
tasvirini yapmıştır.Yavuz'un Tebriz seferini konu alan birçok
tasviri de bulunmaktadır.
XV. yüzyılın ikinci yarsında doğan klasik üslubun
en büyük ustası Nakkaş Osman'dır.1569 tarihli Kanuni'nin
Zigetvar seferini ve ölümünü konu alan eseri ise Nakkaş
Osman'ın ilk eseridir.
Kanuni Sultan Süleyman dönemi, Osmanlı
minyatür sanatında pek çok yeniliğin denendiği bir
dönemdir. Bu yenilikler arasında, tarihi olayları saptama
anlayışının "şehnamecilik" adıyla resmi bir görev halini
alması da vardır. Bu anlayış içinde tarihi olaylar yazma
olarak kayda geçirilirken, bir yandan da resimleniyordu.
İmparatorluğun doğu ve batısındaki savaşlar, fetihler ve
seferler, tahta geçişler, yabancı elçilerin kabulü, bayram
kutlamaları gibi önemli olayların yanı sıra, bazen sultanın
yalnızca tek bir seferi de ele alınabiliyordu
Bab-I Hümayun, Şehinşehname'den,
Nakkaş Osman
Ulema (Alimler) ve öğrenciler
(Levni, Surname-i Vehbi)
47
Milat
II. Osman döneminde klasik Osmanlı minyatür
üslubundan ayrılan ve kendisine has bir uslüp geliştiren
Ahmet Nakşî'nin resimlediği eserler dikkat çeker.
Sonraki dönemlerde tarihi olayları gerçekçi bir
tavırla saptama anlayışı, artık Türk minyatür sanatının
değişmez bir özelliği olarak gelenek haline gelecektir.
Topkapı Sarayı'nı gösteren minyatürler, önemli
özellikleri ve genel görüntüsüyle sarayın bu dönemdeki
durumunu yansıtan birer belge değerindedir. Şematik bir
biçimde ele alınmış olan saray sahnelerini gösteren
minyatürlerde birçok olay tasvir edilmiştir. Kâtipler, öteki
görevliler ve toplantı halindeki vezirler resmedilmiştir.
Kubbealtı revağının altında, köşede maaş olarak
dağıtılacak altın ve gümüşler tartılmakta, keselere konup,
mangalda eritilen balmumu ile mühürlenmektedir. Öte
yandan minyatüre bakanların olayların bütününü
anlayabilmesi için binalar açık bir kesit halinde
gösterilmiştir. Sultan'ın Topkapı Sarayı ikinci avlusunda
tahta çıkma töreni de yalın düzenleme şemasına bir
örnektir. Bu kompozisyonda yeni sultana bağlılıklarını
sunacaklar yarımay biçiminde çizilmişlerdir. Bu
kompozisyonda olayın bütün ayrıntıları tam olarak ele
alınmış, eser böylelikle resimli bir belge niteliği kazanmıştır.
Kanuni döneminde başlayan tarihi konuların
işlenmesi ve şehnâmecilik'e bağlanıp devletin resmi tarihini
belgeleme niteliği alması, klasik döneminde Türk
minyatürüne ana karakterini kazandıracak, İslam
ülkelerinde gelişen minyatür sanatı içinde ötekilerden
ayrılan bir okul oluşturacaktır.
17. yüzyılda minyatür sanatı bir yandan geleneksel
üslubu sürdürürken öte yandan albüm resmi birdenbire
büyük bir önem kazanmıştır. Hiçbir metne bağlı olmayan tek
tek figürlerin ya da günlük hayatla ilgili konuların işlendiği
örneklerden oluşur. Çeşitli tipte insanlar giyim özelliklerini
belirtmeye özen gösterecek biçimde işlenmiştir.
Batı'ya açılışın yoğunlaştığı Lale Devri'nde
minyatür sanatında Batı resmi tarzında ilginç gelişmelere
tanık olunur. III. Ahmet, şair ve hattat bir padişah olması
sebebiyle, kitap ve minyatür sanatına ilgi göstermiştir. Bu
dönemin veziri İbrahim paşa'nın sanata düşkünlüğü de bu
olguda payı büktüktür. Bu dönemin en önemli ve yetenekli
minyatür ustası Levni'nin(Nakkaş Abdullah Çelebi) yaptığı
bir dizi padişah porteleri Batıllılaşma dönemi Osmanlı tasvir
üslubunun ilk örnekleridir. II. Mustafa zamanında sarayın
baş nakkaşlığına getirildi. III. Ahmet döneminde de bu
görevini sürdürdü. Lale Devri'nin insanı olmasından dolayı,
minyatürlerinde daha çok eğlence sahnelerini işledi.
Osmanlı minyatür üslubuna yeni ifade biçimleri kazandıran
Levni 'nin bu gün Topkapı sarayında bulunan ve 1710-1720
yıllarını kapsayan tek figür erkek ve kadın tasviri özellikle
önem taşır. Perspektif, resmettiği insanların kişisel
özelliklerini yansıtmaya verdiği önem, resimdeki renk ve
kompozisyon uyumu Osmanlı Minyatür sanatı için oldukça
önemli yeniliklerdi.
19. yüzyıl boyunca minyatür sanatı güncelliğini
yitirmiş ve yavaş yavaş yerini Batı resim tekniğiyle yapılmış
yağlıboya tablolara bırakmıştır. Bu dönemde Osmanlı
sarayının hizmetinde bulunan Refail ve Kostantin Kapıdağlı
gibi ressamlar tuval üzerine yaptıkları padişah portrelerinin
dışında kâğıt üzerine de çalışan son sanatçılardır.
Mohaç Savaşına katılan
süvari birlikleri (Hünername)
Kanuni Sultan Süleyman'ın
Cülus Töreni, Matrakçı Nasuh,)
Kevser BAL - Elif BİLGİÇ (10/E)
48
Küresel Isınma Konulu Sunum
Ağaç dikme Faaliyetimiz
Ermeni Meselesi Konulu Konferans
Fizik, Kimya ve Biyoloji Sergisi
Sigaranın Zararları Konulu Tiyatro