ÑÅ×ÈËÌÈØ ßÑßÐËßÐÈ

ÈÌÀÄßÄÄÈÍ ÍßÑÈÌÈ
ÑÅ×ÈËÌÈØ
ßÑßÐËßÐÈ
ÈÊÈ ÚÈËÄÄß
II ÚÈËÄ
“ËÈÄÅÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”
ÁÀÊÛ-2004
Áó êèòàá “Íÿñèìè. Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè” (Áàêû, Àçÿðíÿøð, 1973)
íÿøðè ÿñàñûíäà òÿêðàð íÿøðÿ ùàçûðëàíìûøäûð
Òÿðòèá åäÿíè:
Ùÿìèä Àðàñëû
Ðåäàêòîð âÿ
ëöüÿòèí ìöÿëëèôè:
Òåéìóð Êÿðèìëè
Èçàùëàðûí ìöÿëëèôè:
Ì.À.Ìÿùÿììÿäè
894.361’1 - dc 21
AZE
Èìàäÿääèí Íÿñèìè. Ñå÷èëìèø ÿñÿðëÿðè. Èêè úèëääÿ. ÛÛ úèëä. Áàêû, “Ëèäåð
íÿøðèééàò”, 2004, 376 ñÿù.
Êèòàáà áþéöê Àçÿðáàéúàí øàèðè Èìàäÿääèí Íÿñèìèíèí (1369-1417)
äîüìà äèëèìèçäÿ ãÿëÿìÿ àëäûüû, ÿñàñÿí èúòèìàè-ôÿëñÿôè ìÿçìóíóí öñòöíëöê
òÿøêèë åòäèéè ìöõòÿëèô æàíðëû ïîåòèê þðíÿêëÿð äàõèë åäèëìèøäèð. Áó øåèðëÿðäÿ ùóìàíèñò èäåéàëàð, õåéèðÿ, ÿäàëÿòÿ âÿ êàìèëëèéÿ ÷àüûðûø ìîòèâëÿðè àïàðûúû éåð
òóòóð.
ISBN 9952-417-17-7
© “ËÈÄÅÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”, 2004
Àçÿðáàéúàí Ðåñïóáëèêàñûíûí Ïðåçèäåíòè
ÈËÙÀÌ ßËÈÉÅÂÈÍ
“Àçÿðáàéúàí äèëèíäÿ ëàòûí ãðàôèêàñû
èëÿ êöòëÿâè íÿøðëÿðèí ùÿéàòà
êå÷èðèëìÿñè ùàããûíäà”
12 éàíâàð 2004-úö èë òàðèõëè ñÿðÿíúàìû
èëÿ íÿøð îëóíóð âÿ þëêÿ êèòàáõàíàëàðûíà
ùÿäèééÿ åäèëèð
Ìÿíäÿ ñûüàð èêè úàùàí, ìÿí áó úàùàíà ñûüìàçàì,
Ýþâùÿðè-ëàìÿêàí ìÿíÿì, êþâíö ìÿêàíà ñûüìàçàì.
ßðøëÿ ôÿðøö êàôö íóí ìÿíäÿ áóëóíäó úöìëÿ ÷öí,
Êÿñ ñþçöíöâö ÿáñÿì îë, øÿðùè-áÿéàíà ñûüìàçàì.
Êþâíè-ìÿêàíäûð àéÿòèì, çàòèäöðöð áèäàéÿòèì,
Ñÿí áó íèøàíëà áèë ìÿíè, áèë êè, íèøàíà ñûüìàçàì.
Êèìñÿ ýöìàíö çÿíí èëÿ îëìàäû ùÿãã èëÿ áèëèø,
Ùÿããè áèëÿí áèëèð êè, ìÿí çÿííö ýöìàíà ñûüìàçàì.
Ñóðÿòÿ áàõö ìÿ’íèíè ñóðÿò è÷èíäÿ òàíû êèì,
Úèñì èëÿ úàí ìÿíÿì, âÿëè úèñì èëÿ úàíà ñûüìàçàì.
Ùÿì ñÿäÿôÿì, ùÿì èíúèéÿì, ùÿøðö ñèðàò ÿñèíúèéÿì,
Áóíúà ãóìàøö ðÿõò èëÿ ìÿí áó äöêàíà ñûüìàçàì.
Ýÿíúè-íèùàí ìÿíÿì ìÿí óø, åéíè-ÿéàí ìÿíÿì, ìÿí óø,
Ýþâùÿðè-êàí ìÿíÿì, ìÿí óø, áÿùðÿâö êàíà ñûüìàçàì.
Ýÿð÷è ìöùèòè-ÿ’çÿìÿì, àäÿì àäûìäûð, àäÿìÿì,
Òóð èëÿ êöíôÿêàí ìÿíÿì, ìÿí áó ìÿêàíà ñûüìàçàì.
Úàí èëÿ ùÿì úàùàí ìÿíÿì, äÿùðèëÿ ùÿì çàìàí ìÿíÿì,
Ýþð áó ëÿòèôÿéè êè, ìÿí äÿùðö çàìàíÿ ñûüìàçàì.
Çÿððÿ ìÿíÿì, ýöíÿø ìÿíÿì, ÷àð èëÿ ïÿíúö øåø ìÿíÿì,
Ñóðÿòè ýþð áÿéàí èëÿ, ÷öíêè áÿéàíà ñûüìàçàì.
7
Çàò èëÿéÿì, ñèôàò èëÿ, ýöëøÿêÿðÿì íàáàò èëÿ,
Ãÿäð èëÿéÿì áÿðàò èëÿ, áÿñòÿ äÿùàíà ñûüìàçàì.
Íàðà éàíàí øÿúÿð ìÿíÿì, ÷ÿðõÿ ÷ûõàí ùÿúÿð ìÿíÿì,
Ýþð áó îäóí çÿáàíÿñèí, ìÿí áó çÿáàíà ñûüìàçàì.
Øÿùä èëÿ ùÿì øÿêÿð ìÿíÿì, øÿìñ ìÿíÿì, ãÿìÿð ìÿíÿì,
Ðóùè-ðÿâàí áàüûøëàðàì, ðóùè-ðÿâàíà ñûüìàçàì.
Òèð ìÿíÿì, êàìàí ìÿíÿì, ïèð ìÿíÿì, úàâàí ìÿíÿì,
Äþâëÿòè-úàâèäàí ìÿíÿì, àéèíÿäàíà ñûüìàçàì.
Ýÿð÷è áó ýöí Íÿñèìèéÿì, ùàøèìèéÿì, ãóðåéøèéÿì,
Ìÿíäÿí óëóäóð àéÿòèì, àéÿòÿ, øàíà ñûüìàçàì.
8
Äèíëÿýèë áó ñþçö êè, úàíäûð ñþç,
Àëèéö àñèìàíìÿêàíäûð ñþç.
Øåø úÿùÿòäÿí ìöíÿççÿù àíëàâö áàõ,
Øþéëÿ êèì, õàëèãè-úàùàíäûð ñþç.
Íàçèëö ìöíçèë àíëà êèì, áèðäèð,
Êÿíäè êÿíäóéÿ òÿðúöìàíäûð ñþç.
Òóëö ÿðç èëÿ öìãö áóëóíìàç
Éÿ’íè áèùÿääö áèíèøàíäûð ñþç.
Áó ùÿäèñÿ íÿçÿð ãûë, åé àãèë,
Àíëàéàñàí êè, áèýöìàíäûð ñþç.
ßðøè-ðÿùìàí äåäè íÿáè êþíöëÿ,
×öíêè ýþðäö, êþíöëäÿ êàíäûð ñþç.
Äåäè éà êàôöùà, ÿéçÿ-áèêÿ,
×öí ßëè áèëäè, ìöñòÿàíäûð ñþç.
Ãåéðè-ìÿõëóãäóð, íÿ äåìÿê îëóð,
Àíëà êèì, èìäè ðàéèýàíäûð ñþç.
ßãëè-êöëë ÿðøö êöðñö, ëþâùö ãÿëÿì,
×àð öíñöð, íþù àñèìàíäûð ñþç.
Çàùèðö áàòèí, ÿââÿëö àõèð,
Àøèêàðàâö ùÿì íèùàíäûð ñþç.
Åé öãóëó íÿñÿá åäÿí èñáàò,
Ãàìóéà ñþç äå êèì, ùàìàíäûð ñþç.
9
Êàôö íóíäàí âöúóäà ýÿëäè úàùàí,
ßýÿð àíëàð èñÿí, ÿéàíäûð ñþç.
Èñèéè-ïàê, Àäÿìö ßùìÿä,
Ìåùäèéè-ñàùèáÿç-çÿìàíäûð ñþç.
Áó áÿéàíû äèëÿðñÿí àíëàéàñàí
Êèì, íåúÿñè ôèëàí-ôèëàíäûð ñþç.
“Úàâèäàííàìÿ”éè ýÿòèðýèë ÿëÿ,
Òà áèëÿñÿí êè, íÿñíÿ úàíäûð ñþç.
Ñþçÿ áó èççö úàù éåòìÿçìè,
Ê’àéäàëàð Ôÿçëè-ãåéáäàíäûð ñþç.
Àãèë èñÿí ñþçöíö ìöõòÿñÿð åò,
Åé Íÿñèìè, ÷ö áèýèðàíäûð ñþç.
10
Äàëäûì éåíÿ áèð áÿùðÿ êè, öììàí äÿõè áèëìÿç,
Êöôðöí ñþçöíö äöíéàäà èìàí äÿõè áèëìÿç.
Áóëäóì âöúóäóí ñöáùè-ÿçÿë âÿùé èëÿ ìöíçèë,
Âÿúùèí ñþçöíö äöíéàäà áöðùàí äÿõè áèëìÿç.
Èáëèñ ÿçÿëè ëÿ’íÿò îëóá ëÿ’íÿòÿ ãàëäû,
Ëÿ’íÿò ñþçöíö äöíéàäà øåéòàí äÿõè áèëìÿç.
Ìóñà ÿçÿëè ãûëäû âöúóäèìè ÿñà ÷öí,
Ìóñà ñþçöíö äöíéàäà Èìðàí äÿõè áèëìÿç.
Ìóøêèë îëóáàí ÷öí áó ñþçö áèëìÿäè êèìñÿ,
Ìöøêèë ñþçöíö äöíéàäà àñàí äÿõè áèëìÿç.
Èíñàí îëóáàí úàìÿ ýåéèá äöíéàéà ýÿëäèì,
Èíñàí ñþçöíö äöíéàäà åùñàí äÿõè áèëìÿç.
Ëþ’ëþè-ÿçÿë øþéëÿ êþíöë äîïäîëó îëäó,
Ëþ’ëÿ ñþçöíö äöíéàäà ìÿðúàí äÿõè áèëìÿç.
Äöõàí ÿçÿëè êèì, ñþçöíö âåðìÿäè éàðÿ,
Äöõàí ñþçöíö äöíéàäà äöõàí äÿõè áèëìÿç.
Ýÿíúè-ÿçÿëè øþéëÿ êþíöë äàøäû òþêöëäö
Ýÿíúöì ñþçöíö äöíéàäà âèðàí äÿõè áèëìÿç.
Åé áàäè-ñÿáà, âàð, õÿáÿðè éàðÿ èëÿò êèì,
Ùöäùöä äèëèäèð áóíó Ñöëåéìàí äÿõè áèëìÿç.
Çöëôöíÿ áàøûí òîï åäèáÿí ãîéäó Íÿñèìè,
Çöëôöí ñþçöíö äöíéàäà ÷þâêàí äÿõè áèëìÿç.
11
Åé ÿçÿëè úàí èëÿ úàíàíûìûç!
Åøãè-ðöõöíäöð ÿáÿäè øàíûìûç.
Êÿ’áÿ öçöíäÿ áèçÿ, åé Ôÿçëè-ùÿã,
Çöëôö ðöõöí ãèáëÿâö èìàíûìûç.
Âÿúùèíÿ éàçäû îòóç èêè ùöðóô,
Ùèêìÿò èëÿ ìöíøèéè-ÿðêàíûìûç.
Ñóðÿòè ÷öí ÿùñÿíè-òÿãâèì èìèø,
Ñÿíäÿ çöùóð åéëÿäè ñöáùàíûìûç.
“Ñÿââÿðÿêÿëëàùö ÿëà øÿêëèùè”
Öøòÿ íÿáèíèí ñþçö áöðùàíûìûç.
Ìþ’ìèíÿ ùÿã äöíéàíû çèíäàí äåäè,
Ìþìèíÿ ÷îõ ãàëìàéà çèíäàíûìûç.
Óéìàäû àðèô ñþçöíÿ âàèçèí,
Äèâÿ ìöòè’ îëìàäû èíñàíûìûç.
ßââÿëö àõûðäà öçöíäöð, öçöí,
Ñöí’è-õóäà, ãöäðÿòè-éÿçäàíûìûç.
Êèì êè, ñöúóä åéëÿìÿäè ùöñíöíÿ,
Äèâè-ëÿ’èí îëäóâö øåéòàíûìûç.
Úàí íåúÿ òÿðê åéëÿñèí, åé úàí, ñÿíè,
×öíêè úàíûí úàíûñàí, åé úàíûìûç!
Ïÿðäÿ öçöíäÿí ýþòöð, åé ñóðÿòèí
Ôÿçëè-èëàùè èëÿ ðÿùìàíûìûç.
12
Åéíèìÿ ñÿíñèç òèêàí îëäó úàùàí,
Ãàíäàñàí, åé òàçÿ ýöëöñòàíûìûç?
Òà áèëÿñÿí êèì, íåúÿäèð, åé ôÿãèù,
Àäÿìè-õàêè èëÿ åùñàíûìûç.
Ùöäùöäö Áèëãåéñÿ ðÿñóë åéëÿäè,
Íàìÿíè ýþíäÿðäè Ñöëåéìàíûìûç.
Úþâð èëÿ éàíäûðäû Íÿñèìèéè äóñò,
Ùÿì áó èäè äóñò èëÿ ïåéìàíûìûç.
13
Âàð áó úàùàíäàí þçýÿ áèçèì áèð úàùàíûìûç,
Ñóðÿò áó àëÿì îëäó áèçÿ, îë ìÿêàíûìûç.
Çàòûíà ùÿééö áàãè äåìèøëÿð áó úþâùÿðèí,
Øîë êèì, áèçèì-úàùàíûìûç îëìóø áó úàíûìûç.
Åé äÿ’âÿò åéëÿéÿí áèçè ôèðäþâñÿ, åéëÿ áèë,
Úÿííÿòäÿí þçýÿ âàðäóðóð ÿ’ëà ìÿêàíûìûç.
Úþâùÿð êè, äóòäó àëÿìè ðþâøÿí ýöíÿø êèìè,
Àíäàíäûð àøèêàðà áó ýÿíúè-íèùàíûìûç.
Úþâùÿðëÿðè çöùóðà ýÿòèðäè ÷ö íèòãè-ùÿã,
Ýþð êèì, íÿ ôåéçÿ ýÿëäè éåíÿ áÿùðö êàíûìûç.
Îë êèì, áèçèì ùÿãèãÿòèìèçäèð õÿéàëûìûç,
Éîõäóð íèøàíû ãûëúà, íÿ áèëñèí íèøàíûìûç.
Ñÿí áó Íÿñèìèíèí äèëèíè àíëà, áèë ñþçöí
Êèì, âàð áó äèëäÿí þçýÿ áèçèì áèð ëèñàíûìûç.
14
Äöíö ýöí ìöíòÿçèðÿì ìÿí êè, áó ïÿðýàð íÿäèð?
Ýöíáÿäè-÷ÿðõè-ôÿëÿê, ýÿðäèøè-äÿââàð íÿäèð?
Áó äîãóç ÷ÿðõè-ìöÿëëÿã íÿäÿí îëäó òÿðòèá,
Ôÿëÿê àëòûíäà äþíÿí êþâêÿáè-ñÿééàð íÿäèð?
Ìóñèéö Òöð íÿäèð, Øèáëèéö Ìÿíñóð íÿäèð,
ßæäÿùà îëàí àüàú, ðèøòÿ èëÿí äàð íÿäèð?
Ôÿëÿêèí ÿñëè íÿäÿíäèð, ìÿëÿêèí íÿñëè íÿäÿí,
Àäÿìèí ñóðÿòèíÿ áóíúà òÿëÿáêàð íÿäèð?
Êÿ’áÿâö äåéð íÿäèð, ãåéð íÿäèð, ñåéð íÿäèð?
Ìÿñúèäö áöòêÿäÿâö õèðãÿâö çöííàð íÿäèð?
Åëìö-Ãóð’àíö ùÿäèñö õÿáÿðö âÿ’ç èëÿ äÿðñ,
Úöìëÿ áèð ìÿ’íè èìèø, áóíúà áó òÿêðàð íÿäèð?
Äèíö èìàíö íàìàçö ùÿúö ÿðêàíö çÿêàò,
Çþùäö òÿãâàâö øÿðèÿò, ãàìó ýþôòàð íÿäèð?
Êèì êè, ïÿðâàíÿñèôÿò åøãÿ éàõûëìàç íÿ áèëèð,
Îë íÿ áèëñèí þçöíö, áèëìÿäè êèì, íàð íÿäèð?
Áèð ìÿýÿñ òÿá’èíÿ áàõ, áàë íÿäÿí, çÿùð íÿäÿí,
Éåíÿ áèð éåðäÿ ÿúÿá, ìàë íÿäèð, ìàð íÿäèð?
Îäö ñó, òîðïàüö éåë àäû íÿäÿíäèð àäÿì?
Àíà ñÿúäÿ íÿ ö÷öí, èáëèñÿ èíêàð íÿäèð?
Ýöíÿøèí ãöðñö íÿäÿí éåð öçöíÿ øþ’ëÿ âåðèð,
Éà áó áèð ìÿø’ÿëÿäÿ íóð íÿäèð, íàð íÿäèð?
15
Êèì êè, áèëìÿç þçöíö, áèëìÿéÿ ïèðëÿð ñþçöíö,
Êÿíäèñèí àíëàìàéàí áèëìÿäè ùÿð êàð íÿäèð.
Ýÿëýèë, åé äóñò, ãàìó ìöääÿèëÿð êîðëóüóíà,
Ñàíà àñàí ãûëàéûì, áóíúà áó äöøâàð íÿäèð?
Êèì êè, ïÿðâàíÿñèôÿò åøãÿ éàõûëìàç íÿ áèëèð,
Ñóðÿòè-øÿì’èäÿ áó ïÿðòþâè-ÿíâàð íÿäèð?
Òÿðê åâèíäÿ ñÿí ÿýÿð ùÿì÷ö Íÿñèìè îëàñàí,
Áèð ýöí îëà äåéÿñÿí, úöááÿâö äÿñòàð íÿäèð?
16
Äÿðäö ãÿì èëÿ éàíäû êþíöë, éàð áóëóíìàç,
×îõ äàðö äèéàð èñòÿäè, äÿééàð áóëóíìàç.
Éàðàì, äåéèúè ÷îõäóðóð, àììà áÿùÿãèãÿò,
Ôöðñÿò ýÿëèúÿê, éàðè-âÿôàäàð áóëóíìàç.
Àäÿò áóäóðóð êèì, äèëè äèëäàðà âåðÿðëÿð,
Äèë ýåòäè ÿëèìèçäÿíö äèëäàð áóëóíìàç.
Íå÷ÿ êèøèëÿð äÿ’âèéè-èñëàì åäÿð, àììà
Òÿê àðàäà áèð õà÷ èëÿ çöííàð áóëóíìàç.
Ùÿð áèùöíÿð, èíñàôû éîõ óø ìÿíñÿáè òóòäó,
Ñàùèáùöíÿðÿ ìÿíñÿáè-èäðàð áóëóíìàç.
Ùÿð êèøèäÿ áèð úöááÿâö äÿñòàð îëóð, àììà
Ìèí áàøäà áèðè ëàéèãè-äÿñòàð áóëóíìàç.
×öí ÷ÿðõè-ôÿëÿê úàùèëö íàäàí ñåâÿð îëäó,
Ïÿñ ëàúÿðÿì óø ôÿçëÿ õÿðèäàð áóëóíìàç.
Òÿððàð ýÿð àïàðñà ãàìó ðÿõòè ðÿâàäûð,
×öí ãàôèëÿäÿ áèð êèøè áèäàð áóëóíìàç.
Õÿëãèí ÿìÿëè àçäû, êþíöë éûõûúû þêöø,
Áèð õÿñòÿ êþíöë éàïûúû ìå’ìàð áóëóíìàç.
Âàð, äÿðäÿ òÿùÿììöë ãûëö ñÿáð åéëÿ úÿôàéà,
×öí äèë äèëÿéè ÿíäÿêö áèñéàð áóëóíìàç.
Çÿðã èøè, ðèéà öøòÿ êàñàä åéëÿäè ôÿçëè,
Åëì ÿùëèíÿ áèð ðþâíÿãè-áàçàð áóëóíìàç.
Âàð þçöíè ôàø åòìÿ, Íÿñèìè, êèøèéÿ êèì,
Àëÿìäÿ áó ýöí ìÿùðÿìè-ÿñðàð áóëóíìàç.
17
Åé ÿëëÿçè-éöâÿñâèñ, òàÿòëÿðèí ùÿáàäûð,
ßýðè éîëóí çÿëàëÿò, ÷öðöê ñþçöí õÿòàäûð.
Çÿííö ýöìàí è÷èíäÿ ãàëìûøñàí, åé éÿãèíñèç,
Ìÿøêóê èëÿí êèì àéäûð ãûëìàã ÿìÿë ðÿâàäûð?
Úöì’ÿ íàìàçû íè÷öí øÿðò îëäó Ìèñðö úàìå’
Øÿðòèí áèë ÿââÿë, àíäàí ìÿøðóòóí åò, ñÿëàäûð.
Åé áèëìÿéÿí áó Ìèñðè, èòèðìÿ úöì’ÿéè êèì,
Úöì’ÿ áó Ìèñð è÷èíäÿ ìÿãáóëè-êèáðèéàäûð.
Éóñèô êèìè ÿçèçÿì Ìèñðèí è÷èíäÿ äàèì,
Ùÿããè áèëÿí ùÿìèøÿ àëÿìäÿ ìöãòÿäàäûð.
Àäèíÿ ñóðÿòèíäÿí åíäè Ðÿñóëà úöì’ÿ,
Òàíûã áó ùÿã ùÿäèñÿ óø ãþâëè-Ìóñòàôàäûð.
Àäèíÿ íå÷èí îëäó, àäèíÿíèí àäûí áèë,
Áó ñèððè îë áèëèð êèì, ùÿã èëÿ àøèíàäûð.
Àäèíÿäèð ãèéàìÿò, îë ýöíäÿäèð íÿäàìÿò,
Îë ýöíäÿ ùÿøð îëèñÿð, îë ýöíäÿ ìàúÿðàäûð.
Îë ýöíäÿäèð ùåñàáûí, ùÿì ðàùÿòö ÿçàáûí,
Îë ýöíäÿ ùÿã ãàòûíäà èúìàè-ÿíáèéàäûð.
Àäèíÿéè áèëÿíëÿð ìÿüôóðö íàúèäèðëÿð,
Ìÿüôóð îëàí úàùàíäà ùàäèéö ïèøâàäûð.
Åé úöì’ÿäÿí õÿáÿðñèç, úöì’ÿ ýöíöíö áèë êèì,
Îë ýöíäÿ âÿ’äåéè-ùÿãã ó÷ìàã èëÿ ëèãàäûð.
18
Úöì’ÿ ýöíöí ñöôàòû øÿðùö áÿéàíà ñûüìàç,
Ìÿ’íèäÿ úöì’ÿ ýÿð÷è úàìè-úàùàííöìàäûð.
×öí úöì’ÿ éþâìè-äèíäèð ÿðçö ñÿìàäà ùÿãäÿí,
Äèíèí èòèðìèø îë êè, àäèíÿäÿí úöäàäûð.
Îë ìöøðèêè-íÿúèñäèð úöì’ÿéè ãûëìàéàí êèì,
Ãþâëèâö ôå’ëè àíûí òÿãëèä èëÿí ðèéàäûð.
×öí ùþúúÿòöë-ìÿñàêèí úöì’ÿ ýöíöäöð, åé úàí,
Ìèñêèíÿ ñîð êè, ìèñêèí àéèíÿñè ñÿôàäûð.
Úàìå’äÿ úöì’ÿéè óø ùÿð ýöí ãûëàí ìÿíÿì áèë,
Ãóð’àí èìàìûì îëäó, äàèì éþíöì ùÿãàäûð.
Àäèíÿ ùÿúúè-ÿêáÿð ùöúúàúà ùÿãäÿí åíäè,
Îë áèáÿñÿð íÿ áèëñèí áó ñèððè êèì, ÿ’ìàäûð.
Ïåéüÿìáÿðèí ñþçöäöð, ùÿì òàíðûíûí êÿëàìû,
Øîë ÿùäö øîë ÿìàíÿò ýþð êèì, íÿ èääèàäûð.
Èìàíû éîõäóð àíûí êèì, îëäó áèÿìàíÿò,
Äèíèí èòèðìèø îë êèì, ÿùäèíäÿ áèâÿôàäûð.
Øîë ÿùäö øîë ÿìàíÿò ýÿð ñÿíäÿ âàðñà õîøäóð,
Éîõñà, éàëàí èìàíñûç, ùÿì äèíñèç îë äÿüàäûð.
Åé êöôðö øèðê è÷èíäÿ ñàíàí þçöíö ìþ’ìèí,
Èñëàìö øÿð’ö èìàí ìÿõñóñè-þâëèéàäûð.
Äÿúúàë òÿ’íÿñèíäÿí õþâô åéëÿìÿç Íÿñèìè,
Íè÷öí êè, ðóùè-ãöäñÿ þâíö ìöèí õóäàäûð.
19
ßéà, ìþ’ìèí, ýÿð èñòÿðñÿí ñÿàäÿò,
Þçöíÿ ïåøÿ ãûë äàèì ñå àäÿò.
ßââÿë òÿá’è-ëÿòèôö õöëãè-íèêó,
Èêèíúè ùÿì êÿðÿì, úóäö ñÿõàâÿò.
Ö÷öíúö, îëìà ùÿðýèç áèâöçó ñÿí,
Éåðè, ùÿã áóéðóüóí òóò, ãûë èáàäÿò.
Õîøà îë ìþ’ìèíè-ïàêö ìöâÿùùèä
Êè, îëà àíäà ùÿì áó ö÷ õÿñàëÿò.
Ùÿéàäûð áèðèñè, áèðè ÿäÿáäöð,
Áèðè äÿõè íÿäèð: õþâôè-ãèéàìÿò.
Äÿõè ö÷ íÿñíÿ êþíëö ðþâøÿí åéëÿð,
Ùÿãèãÿò áèë ñÿí ÿç ðóéè-èðàäÿò.
Áèðè ìöñùÿô, áèðè àõàð ñó äåðëÿð,
Áó èêè íÿñíÿéÿ áàõñàí êèôàéÿò.
Ö÷öíúö, ñöí’è-ùÿãäè ùöñíè-çèáà,
Òÿñÿððöôñöç òÿôÿððöú ãûë ôÿðàüÿò.
Äÿõè êþíëö åäÿð ö÷ íÿñíÿ ãÿìýèí,
Ãóëàã óð êèì, åäÿì ñàíà ùåêàéÿò.
Éàìàí ãîíøó, éàìàí éîëäàøè-áÿäõó,
Éàìàí þâðÿò ñèéàñÿòääèð, ñèéàñÿò.
Éÿãèí úÿííÿò öçöí ýþðìÿç áèð àäÿì
Êè, âàð úàíûíäà àíûí ö÷ ÿëàìÿò.
20
Áèðè êÿççàáëûã, áèðèñè ãåéáÿò,
Áèðè îëìàã áÿõèë, ÿùëè-ÿäàâÿò.
Ýÿëèð ö÷ íÿñíÿäÿí àçàðè-ìÿðäöì,
Âàð, åòìÿ þçöíÿ àíû ñÿíàÿò.
Áèðè áþùòàí, áèðè êÿúýÿíýÿë åòìÿê,
Áèðè êöñòàã îëóá, ãûëìàã çÿðàôÿò.
Íÿñèìè, ñÿí éÿãèí ÿùëè-íÿçÿðñÿí,
Áó ö÷ íÿñíÿéè ãûë êÿíäóíÿ àäÿò:
Áèðè ëöòôö êÿðÿì, ùÿì õöëãè-íèêó,
Áèðè – ùå÷ êèìñÿéÿ áàõìà ùÿãàðÿò.
Áó ñþçëÿð õîø íÿñèùÿòäöð áèëÿíÿ,
Ñåàäÿòäèð, âÿëè åéíè-ñÿàäÿò.
21
Áèð øàùà ñÿí ãóëëóã åéëÿ, ñþùáÿòèíäÿí úàí áèòÿð,
Áèð ñÿäÿôäÿí ÷àøíû äàäýèë, äöðð èëÿ ìÿðúàí áèòÿð.
Ñþùáÿò åòìÿ, ñþùáÿò åòìÿ äÿýìÿ ùÿð íàäàí èëÿ,
Íàäàíûí òÿðáèéÿòèíäÿí ùÿì éåíÿ íàäàí áèòÿð.
Ãàôèë îëìà ÿùëè-äèëëÿð ñþùáÿòèíäÿí áèð çàìàí,
ßùëè-äèëëÿð ñþùáÿòèíäÿí øþ’ëåéè-èìàí áèòÿð.
Ìÿñêÿíÿòäÿí ñÿí ãà÷àðñàí, ýèçëè ýÿíúäèð áèëìÿäèí,
Ëàúÿðÿì áó ìÿñêÿíÿòäÿí íèñáÿòè-ñóëòàí áèòÿð.
Îë ÿëè êÿñýèë, áóðàõýèë, õåéðè éîõäóð, øÿððè ÷îõ,
Äóòýèë èìäè îë ÿëè êèì, õåéð èëÿ åùñàí áèòÿð.
Çàëûì îëäóí, çöëì ÿêÿðñÿí éåíÿ êÿíäè òàðëàíà,
Çàëûìûí çöëìö øÿðèíäÿí òàðëàäà öñéàí áèòÿð.
Áàü÷àéà âàðìà, âàðûðñàí ñîðìà äàïóñó íÿäèð,
Áàðû áèð áàü÷àéà ýèðýèë, ýöë èëÿ ðåéùàí áèòÿð.
Øîë àüàúà áÿíçÿìÿ êèì, êÿñèá îäà éàõàëàð,
Áàëòà çÿõìèíäÿí ÿìèíäèð àíäà êèì, ðöììàí áèòÿð.
Åé Íÿñèìè, äöðëö-äöðëö äÿðäëÿð îë úàíûíäàäûð,
Áèð åøèê éàñòàíà ýþð êèì, äÿðäèíÿ äÿðìàí áèòÿð.
22
Ñèððè-ÿíÿëùÿã ñþéëÿðÿì àëÿìäÿ, ïöíùàí ýÿëìèøÿì,
Ùÿì ùÿã äåðÿì, ùÿã ìÿíäÿäèð, ùÿì õÿòìè-èíñàí ýÿëìèøÿì.
Ùÿì Ëþâùö Òîâðàòö Çÿáóð, Èíúèëö Ãóð’àíö Ñöùÿô,
Ùÿì ìÿí êÿëàìè-íàòèãÿì, ùÿì úÿì’è-Ãóð’àí ýÿëìèøÿì.
Ùÿì àéÿòè-ðÿùìàí ìÿíÿì, ùÿì ðÿùìÿòè-ðÿùìàí ìÿíÿì,
Ùÿì âÿùéè-ìöòëÿã ñþéëÿðÿì, ùÿì íóðè-éÿçäÿí ýÿëìèøÿì.
Ìóñà êèìè äèäàðûíà ìöøòàãñàí, ýÿë öøòÿ ýþð,
Àíÿñòöíàðàì, ùÿì øÿúÿð, Ìóñè-áèí-Èìðàí ýÿëìèøÿì.
Ñåâäàí èëÿ ìÿñò îëìóøàì, ùÿì è÷ìèøÿì ãÿìäÿí ìöäàì,
Ìÿñòè-ÿëÿñòèí úàìûéàì íè÷öí êè, òöüéàí ýÿëìèøÿì.
Ùÿì ìÿí ãÿëÿíäÿðñóðÿòÿì, ôÿðäÿì, ìöúÿððÿä òÿúðèäÿì,
Îëäóì ôÿãèðö ùÿì ýÿäà, ùÿì ìöëêÿ ñóëòàí ýÿëìèøÿì.
Ëà-ðåéáÿ-èëëà âÿúùÿùó ýÿëäè àíûí âÿúùèíäÿ óø,
Àëÿìäÿ ùöñíöí âÿúùèíÿ ìÿí âÿúùè-áöðùàí ýÿëìèøÿì.
Ùöñíö úàìàëûí íÿãøèíè ýþðäö ÿçÿëäÿ ýþçëÿðèì,
Áó ùöñíÿ ùåéðàí îëìóøàì, ìÿí íÿãøÿ ùåéðàí ýÿëìèøÿì.
Ìèøêèí ñà÷ûí çöëìàòûíà éîë áóëìàã èñòÿð, Õûçðû ýþð,
Ëÿ’ëèí øÿðàáûí è÷ìèøÿì, ìÿí àáè-ùåéâàí ýÿëìèøÿì.
Ýÿëìèø úàùàíà øÿðù åäÿð øèìäè Íÿñèìè ùÿã ñþçöí,
Àíè êèì èäðàê åéëÿñèí, ìÿí ñèððè-ïöíùàí ýÿëìèøÿì?!
23
Ìÿí õÿðàáàòè-ÿçÿëäÿí ìÿñòö ùåéðàí ýÿëìèøÿì,
Åøã èëÿ éåêðÿíý îëóá øàäàíö õÿíäàí ýÿëìèøÿì.
Ñàãèéè-èííè-ÿíÿëëàù úöð’ÿñèíäÿí òà ÿáÿä
Ìÿñòö ìÿñòàí, õÿëâÿòèíäÿí ìÿñòö ìÿñòàí ýÿëìèøÿì.
Ùÿãäöðöð ãþâëè-ÿíÿëùÿã äÿ’âèñè ùÿããà êè, ìÿí
Øàùè-ñóëòàí ìÿúëèñèíäÿí øàùè-ñóëòàí ýÿëìèøÿì.
Éàõìûøàì, éàíäûðìûøàì, êöë ãûëìûøàì çÿððàòûìû,
Ëàúÿðÿì êöëëè êöë îëóá ìÿùðÿìè-úàí ýÿëìèøÿì.
Ìþâú èëÿ, åøã èëÿ úàíûì äöðëö-äöðëö äöð ñà÷àð,
Áó ýèðàíñûç åøã èëÿ äÿðéàéè-öììàí ýÿëìèøÿì.
Òàùèðè ãöäñè äåéÿí ðóùöë-ÿìèíäèð ìÿíòèãèì,
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí ñèððèíÿ ïöíùàí ýÿëìèøÿì.
Ìÿãñÿäè-êþâíö ìÿêàí ñÿíñÿí, Íÿñèìè, ÷öí áó ýöí
Íÿ ÿúÿá ýÿð äåðèñÿì ìÿí ñèððè-ñöáùàí ýÿëìèøÿì.
24
Ìÿí ìöëêè-úàùàí, úàùàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí ùÿããÿ ìÿêàí, ìÿêàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí ÿðø èëÿ ôÿðøö êàôö íóíàì,
Ìÿí øÿðùö áÿéàí, áÿéàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí êþâíö ìÿêàíö êöí-ôÿêàíàì,
Áèëýèë êè, íèøàí, íèøàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí ñóðÿòè-ìÿ’íèäÿ ùÿãÿì ùÿã,
Ìÿí ùÿããè-ÿéàí, ÿéàí ìÿíÿì ìÿí!
Áèð ýþâùÿðÿìö ãÿäèì ÿçÿëäÿí,
Åé ýþâùÿðè-êàí, êàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí àòÿøè-íóðè-åøãè-ùÿããÿì,
Ìóñàéà çÿáàí, çÿáàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí úöìëÿ úàùàíö êàèíàòàì,
Ìÿí äÿùðö çàìàí, çàìàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí àéÿòè-ìöñùÿôö êèòàáàì,
Åé íþãòÿäÿùàí, äÿùàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí ãþâñ èëÿ ùÿì êàìàíö òèðÿì,
Åé òèðö êàìàí, êàìàí ìÿíÿì ìÿí!
Úÿìøèäè-çàìàíè-àëÿì îëäóì,
Úÿìøèäè-çàìàí, çàìàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí íÿãøö õÿéàëö õÿòòö õàëàì,
Ìÿí ùÿðôö ëèñàí, ëèñàí ìÿíÿì ìÿí!
25
Ìÿí ýÿíúè-íèùàíè, êöíòÿ êÿíçÿì,
Ìÿí ýÿíúè-íèùàí, íèùàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí çàòö ñèôàòè-êöí-ôÿêàíàì,
Ìÿí ðóù èëÿ úàí, úàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí êàôèðÿ ìþâò, ìöñèáÿò îëäóì,
Ìþ’ìèíÿ èìàí, èìàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí úÿííÿòö àáè-êþâñÿð îëäóì,
Åé ñÿùíè-úèíàí, úèíàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí áÿùðè-ìöùèòö ùÿì ýèðàíàì,
Åé áÿùðè-ýèðàí, ýèðàí ìÿíÿì ìÿí!
Ìÿí ñèððÿìö òþâùèäÿì, ùÿäèñÿì,
Ùÿì ãåéáö ýöìàí, ýöìàí ìÿíÿì ìÿí!
Èíñàíö áÿøÿðñÿí, åé Íÿñèìè,
Ùÿã äåð êè, ùàìàí, ùàìàí ìÿíÿì ìÿí!
26
Áàâö ñèí ìèì ö÷öí áÿøàðÿòäèð,
ßëèôö ëàìö ùà èøàðÿòäèð.
ßððÿùèì îõó, àíëà ßððÿùìàí,
Áèøö êÿì éîõö ýÿíúè-ðÿùìÿòäèð.
Áèë êè, ìÿ’íàñû: ìöíçèë îëäó êèòàá,
Áó, áàíûí íþãòÿñèíäÿ ñóðÿòäèð.
ßââÿë öììöë-êèòàá ôàòèùÿäèð
Êè, ìöÿééÿí áèëèíäè õèëãÿòäèð.
Õèëãÿòèí ãåéëö-ãàëà âàãèô îë,
Ãåéëö ãàëûí ÷ö ùàëö àëÿòäèð.
Ãàíäà âàð èñÿ ìÿ’íèéö ñóðÿò,
Ìÿ’íèéè áèëäèëÿð êè, êèñâÿòäèð.
Ñóðÿòèí äàõè úàíû ìÿ’íèäèð,
Äàäàíà ñîð àíû, íÿ øÿðáÿòäèð.
Íÿ ìöðÿêêÿá äöçÿð ýþð îë óñòàä,
Ùÿð êèì è÷ÿð, äîëóúà ùèêìÿòäèð.
ßñëè õóä çàò èìûø ùÿð ÿøéàíûí,
Èêèëèê íÿñòÿð àíäà, âÿùäÿòäèð.
Îë èêè óø áó éåðäÿ îëäó äèðè,
Áåéíÿ çàëèê áàøûíäà ãÿôëÿòäèð.
Éåäè àéÿòëÿ éåääè õÿòò òàìàì
Éåäè ÿ’çà êè, éåääè öììÿòäèð.
27
Éåäè ãàò éåð, éåäè äÿõè ýþêäöð,
Àíëà áó éåääèéè êè, êöëôÿòäèð.
Íÿ äóðàð éåääè áèëäèéèí âàäè,
Âÿç’è íÿäèð, áó éà íÿ ùåé’ÿòäèð?
Êèøè øÿêëè ìöñÿââÿð åòìÿêëèê,
Èêè àëÿì è÷èíäÿ øþùðÿòäèð.
Äåð ìöâÿùùèäëÿðö ìöùÿããèãëÿð,
Áèëìÿýö èøëÿìÿê ðèñàëÿòäèð.
Àëèì îëàíäóðóð ãÿâè èíñàí,
Äèâö èôðèòö úèí úÿùàëÿòäèð.
Äèâè-ùåéâàíè-íàòèãèí ùÿãèíÿ,
Ãþâëè-Ãóð’àí áÿëùöì àéÿòäèð.
Èñòèëàù, èñòèìà èíñàíà
Çÿôÿðö ôÿòù, äàõè íöñðÿòäèð.
Òàìóíóí îäóíó øöàñûíäàí
ßç-òÿôè øÿì’ êèìè òàãÿòäèð.
Øÿðáÿòèí òÿøíÿñè ö÷öíúöñö,
Éÿ’íè ñåâäà êè, îë ôÿñàùÿòäèð.
Àäÿìè éàíäûðàí ùÿðàðÿòäÿí
Äÿõè äþðäöíúöñö ùÿðàðÿòäèð.
×öí Ñöëåéìàí õàòÿìè áóëäó,
Áÿñ àíà úèííö èíñ ðÿüáÿòäèð.
Íÿðäèáàí áóëäó Èñåéè-Ìÿðéÿì,
Ýöíáÿäè-çÿðíèýàð ãàìÿòäèð.
Ýÿëäè ñîíðà Ìÿùÿììÿäèí íóðó,
Ýþðÿ àõûð øó êèìñÿ ê’ öììÿòäèð.
28
Ìóñòàôàíûí ðóùóíà èíúèýÿç
Âåð ñàëàâàò êè, øÿðòö àäÿòäèð.
Êÿðÿìöëëàùè-âÿúùÿùó êè, ßëè
Íÿ êè, äåäè úàùàíäà õèäìÿòäèð.
Ùÿì òÿêÿááöðëöê àäÿì îüëóíäà
Êè, ÿçèì îë áÿëàâö àôÿòäèð.
Áèð ýöíÿøäèð Íÿñèìè êèì, àíûí
Íå÷ÿëÿð çÿððÿñèíÿ ùÿñðÿòäèð.
29
Àøèã ãàòûíäà êöôð èëÿ èñëàì áèðäèð,
Ùÿð ãàíäà ìÿñêÿí åéëÿñÿ àøèã ÿìèðäèð.
Ìÿ’øóãÿíèí íÿçèðè áóëóíìàç úàùàíäà ÷öí,
Òàíû àíû áó âÿúùèëÿ êèì, áèíÿçèðäèð.
Áöòõàíÿ èëÿ Êÿ’áÿéè ñóðÿòäÿ ôÿðã åäÿí,
Ìÿ’íèäÿ áàëèü îëìàìûø îë, ýÿð÷è ïèðäèð.
Åé ãàíûìà òÿôàèë ö÷öí ãöð’ÿéè ñàëàí,
Äþíäÿðìÿ ôàëûíû êè, ìöáàðÿê çÿìèðäèð.
Åøãèí éîëóíäà öçöíö õàê åéëÿéÿí ôÿãèð,
Àäû úàùàíäà õîñðþâè-ñàùèáñÿðèðäèð.
Äöíéàäà ìöëêÿ, ìàëà ñÿí àëäàíìà, åé ìÿëèê
Êèì, äöíéàíûí ìÿòàùè áÿüàéÿò ùÿãèðäèð.
Òîçëó úàùàíà ñèëêèí ÿòÿê êèì, íÿèìèíÿ
Ùÿð áèáÿñÿð êèì, îëäó ìöãÿééÿä ÿñèðäèð.
Åé Êÿ’áÿíèí úàìàëûíà àøèã, íèéàç èëÿ
Ìåéäàíè-åøãÿ ýÿë êè, ìöüèëàí ùÿðèðäèð
Ìöøòàãà äèëïÿçèðäèð àíûí úÿôàëàðû,
Ìÿ’øóãÿäÿí ùÿìèøÿ úÿôà äèëïÿçèðäèð.
Ùÿð êèìñÿíèí êè, öçöíÿ à÷ûëäû ýþçëÿðè,
Ñàùèááÿñèðÿò îëäóâö àäû áÿñèðäèð.
Àôàãà äöøäö üöëüöëÿ ùöñíöíäÿí, åé ãÿìÿð,
Àôàãà áàõö ýþð êè, íÿ àùö íÿôèðäèð.
Òÿðù åéëÿäè Íÿñèìè éîëóíäà âöúóäóíó,
Ýþð àíû êèì, íÿ ìþùòÿøÿì îëìóø ôÿãèðäèð.
30
Áó íÿ áÿðýöçèäÿ úàíäûð êè, ýÿçÿð áó úàí è÷èíäÿ?
Áó íÿ ãèéìÿòè ýöùÿðäèð êè, éàòàð áó êàí è÷èíäÿ?
Ñÿíè êèìäèð àäÿì îüëó äåéÿí, Àëëàù, Àëëàù, Àëëàù,
Áó ñèôÿòäÿ êèì, ýþðöáäöð áÿøÿðè-úàùàí è÷èíäÿ?
Ìÿýÿð óé âåðöð ëÿáèíäÿí, èðÿìÿç éÿãèí áó ñèððÿ,
Íÿ õÿéàë èìèø áó, éàðÿá, õÿáÿðè ýöìàí è÷èíäÿ?
Ãàðà ãàøûíûí, ýþçöíöí àäû Ãþâñö Ìöøòÿðèäèð,
Áó ñèòàðÿíèí îõóí ýþð ÿðÿáè êàìàí è÷èíäÿ.
Öçöíö íèãàá è÷èíäÿ, éàøûð, åé ãÿìÿð ñóðÿòëö
Êè, ðöõöí ãèéàìÿò åéëÿð áó àõûðçàìàí è÷èíäÿ.
Ñÿíè ìÿíäÿí èðàã, åé úàí, íåúÿ àéûðà çÿìàíÿ,
Ýþçöì èëÿ ýþðìöøÿì ÷öí ñÿíè ùÿð ìÿêàí è÷èíäÿ.
Éåíÿ ìåé ôÿüàíÿ ýÿëäè, úèýÿðèì òóòóøäó éàíäû,
Íÿéÿ óüðàäû, íÿ ýþðäö áó òöùèìèéàí è÷èíäÿ?
Äèëÿðÿì çàìàí-çàìàí êèì, ñÿíè ôàø åäÿì úàùàíà,
Íåúÿ áèð éàíà áó øÿì’èí úèýÿðè äöõàí è÷èíäÿ?
Áó äÿðèí ìÿàíèéè ýþð êè, áÿéàí ãûëóð Íÿñèìè,
Ôÿëÿêèí äèëè òóòóëäó áó óëó áÿéàí è÷èíäÿ.
31
Åé ãûëàí äÿ’âà êè, øàùàì, ÿäëö èíñàôûí ãàíû?
×öí ñÿôà ÿùëèíäÿí îëäóí, ìÿøðÿáè-ñàôûí ãàíû?
Ùÿð ãóøóí îëìàç ñÿàäÿòëè ùöìàòÿê êþëýÿñè,
×öíêè ñèìóðüàì äåéÿðñÿí, ëàìÿêàí Ãàôûí ãàíû?
ßùëè-èðôàíûí éåðè ìÿ’íèäÿ ÷öí ÿ’ðàô èìèø,
×öí ñÿí àðèôëÿðäÿí îëäóí, öðôö ÿ’ðàôûí ãàíû?
Ìþùòÿñèá áàçàðà ýèðäè, ùÿããè áàòèëäÿí ñå÷ÿð,
Ãÿëáèì àðèäèð äåéÿí, øîë äîüðó ñÿððàôûí ãàíû?
Áàøûìû òîï åéëÿðÿì, ìåéäàíà ýèðäèì, îéíàðàì,
Åé áó ìåéäàíäàí ãà÷àí, øîë óðäóüóí ëàôûí ãàíû?
Ëöòô ÿýÿð ùÿãäÿí óìàðñàí, ýþñòÿð åùñàí, ëöòô ãûë,
Ëöòôö åùñàíûíäàí óìàí éàðà ÿëòàôûí ãàíû?
Êàôö íóí ÿìðèíäÿí îëäó ìàéÿêóí ìÿêàí èëÿ,
Ýÿð áó ëþâùöí ÿáúÿäèñÿí, íóí èëÿ êàôûí ãàíû?
Åé Íÿñèìè, ÷öí óëàøäûí øåø úÿùÿòäÿí éàð èëÿ,
Áèúÿùÿò îëäó ùöäóäóí, ùÿääö ÿòðàôûí ãàíû?
32
Ýÿð áÿéàí åäÿì ñàíà ÿñìàéè-ðóùÿôçàìûçû,
×öí Ìÿñèùà ñåéð åäÿðñÿí àëÿìè-áàëàìûçû.
Àäÿìè-õàêèäÿí ÿñìà þéðÿíÿíëÿðäèð ìÿëÿê,
Äèâèí ÿñëè îä èäè, þéðÿíìÿäè ÿñìàìûçû.
Àíäàí ÿñìà îõóäóã, ÿñìàéè-êöëë äåðëÿð áèçÿ,
Ãÿì äåýèë äèâ ÿð ìöñÿëëÿì òóòìàñà äÿ’âàìûçû.
Áèç õÿëèôÿçàäÿéèç, éåð ìöëêöìöçäöð òà ÿáÿä,
Ùå÷ÿ äÿéìÿç êèìñÿäèð, êèì áèëìÿñÿ ìþâëàìûçû.
Ýÿë ñÿí àíäàí åëìè-ÿñìà þéðÿí, åé äèë, ëàúÿðÿì,
Àëÿì è÷ðÿ ýþð ìöãàáèë áó òàìàì ÿ’çàìûçû.
Èñòèâàíûí ýÿðäèøèíäÿí ýÿð âåðèðñÿí ñÿí õÿáÿð,
Ýþðÿñÿí ÿøéàäà, áèøÿê, ãàìó èñòèâàìûçû.
Èíøèðàùè-ñÿäð ùàñèë ãûëìàéàí Ìóñà êèìè,
Êÿñðè-ÿëâàù åòìÿäè, ýþðìÿç éÿäè-áåéçàìûçû.
Òèñ’ÿ àéàò àòÿøè Ìóñàâö ëþâùöí ñèððèíè
Àíëàéûì äåðñÿí, ýÿë îõó ñÿí áèçèì òóðàìûçû.
Õåéìåéè-ìèð’àòè-Èñðàôèëö Èñà ùèêìÿòèí
Èñòÿð èñÿí ýÿë òÿâàô åò ìÿñúèäè-ßãñàìûçû.
Òÿ’í åäÿðñÿ ýÿð áèçÿ íàäàíö ÿ’ìà ãÿì äåýèë,
Äèâè-çàùèðáèí íÿ áèëñèí ñèððè-íàïåéäàìûçû.
Ñÿúäÿ åäÿíëÿð ìÿëÿêäèð àäÿìÿ, åé àäÿìè,
Ñÿúäÿ ãûë èõëàñ èëÿ, òà ýþðÿñÿí ñèìàìûçû.
33
Êÿøòèéè-Íóùà êè, ùÿð êèì ýèðìÿäè, îëäó ùÿëàê,
Ýÿð íèúàò èñòÿðñÿí, èñòÿ ñÿí áèçèì äÿðéàìûçû.
Ýÿë ñÿâàäèë-âÿúùèíè áèë, ôÿðäè-ìöòëÿãäèð àäû,
Ðþâøÿí àíëà ãàáö ãþâñåéí èëÿ þâ-ÿäíàìûçû.
Íÿôéè èñáàò ÿñëèäèð, ëàêèí íÿ àññè, ìöääÿè
Ëàäà ãàëäû, ýÿëìÿäè òà êèì, ýþðÿ èëëàìûçû.
Êàôö íóíäóð êàèíàòûí ÿñëè, ëåéê êèìñÿíèí,
Éîõ ìàúàëû îõóéà ÿñìà, ýþðÿ ÿúçàìûçû.
Àíëàðûí êèì, ùÿã òààëà ýþçöí à÷äû äöíéàäà,
Ýþðäöëÿð ÿ’ëàâö ÿñôÿëäÿ ãÿäè-áàëàìûçû.
Ëÿççÿòÿí ëèë-øàðèáèí, õÿìðè-ùÿãàéèã è÷ÿ ýþð,
Îëà êè, åéá åòìÿéÿñÿí øóðö øÿð ãîâüàìûçû.
Àëèìÿì äåäèí âÿëàêèí úÿùëèí îëäó àøèêàð,
Ýþðäöëÿð úöìëÿ õÿëàéèã ìÿ’íèéè-äÿ’âàìûçû.
Íÿððÿøèðè-áèøåéè-òþâùèäè-ñàùèáãöäðÿòÿì,
Òöëêöëÿð ãà÷àí áèëÿñèäèð áèçèì ìÿ’âàìûçû?!
Ñèððè-ÿùëèí ýÿð ìöòÿââÿëäèð, éåòÿð òÿíáåù, ÿýÿð
Àíëàð îëóðñàí áó ðÿìçèí íöêòåéè-ãÿððàìûçû.
Åé Íÿñèìè, ÷öí Ñöëåéìàí îëäó ãóø äèëèí áèëÿí,
Ãàôà âàðûá ýþðìÿê èñòÿðñÿí áèçèì ÿíãàìûçû.
34
Ãàíû áèð ÿùäö ïåéìàíû áöòöí éàð?
Ãàíû áèð ãþâëö ýåð÷ÿê, äîüðó äèëäàð?
Ãàíû ùÿããè áèëÿí áèð ýåð÷ÿê ÿð êèì,
Îëà äîüðó àíûí äèëèíäÿ ýþôòàð?
Ãàíû äèë èëÿ èãðàð åéëÿéÿí êèì,
Ùÿãÿ éîõäóð àíûí êþíëöíäÿ èíêàð?
Ãàíû áèð èíúóéè-àðè ñÿäÿô êèì,
Áóëóíà àíäà ìèí ëþ’ëþè-øÿùâàð?
Ãàíû Ìÿíñóðëÿéèí áèð ÿùëè-ùÿã êèì,
Àñûëà åøã è÷èíäÿ áàøû áÿð-äàð?
Ãàíû ýåð÷ÿêëÿéèí áèð ùÿããÿ àøèã,
Ãàíû ýþðìöø ùÿãè áèð ÿùëè-äèäàð?
Ãàíû ãÿôëÿò øÿðàáûíäàí áèð àéûã,
Ãàíû ÿñðöêëÿðèí úÿì’èíäÿ ùóøéàð?
Ãàíû ÿùäèíäÿ áèð ñàáèòãÿäÿì êèì,
Ãîéàì àäûí àíûí äîüðó âÿôàäàð?
Ãàíû ñàäèãëÿðèí ðàçûíà ìÿùðÿì,
Ãàíû àøèãëÿðèí ðÿíúèíÿ òèìàð?
Ãàíû äöíéàäà, éàðÿá, øîë ÿìèí êèì,
Êèì, àíäà ýèçëÿíÿ ìèí äöðëö ÿñðàð?
Éàð èëÿ ÷öíêè áèð îëäó Íÿñèìè,
Íÿ ãÿì, ýÿð úöìëÿ àëÿì îëñà ÿüéàð.
35
ßíÿëùÿã ñþéëÿðÿì ùÿãäÿí, ÿëÿë-ÿðø èñòèâà ýÿëäè,
Öçöíäöð ñóðåéè-ðÿùìàí, ÿëÿë-ðÿùìàí ÿëà ýÿëäè.
Ìèñàëè-Êÿ’áÿäèð öçöí ôÿëà òÿ’äó ìÿÿëàëëàù,
×ö éåòìèø éåääè ùÿðô îëäó, öçöíäÿí êàôö ùà ýÿëäè.
Îòóç èêè ùöðóôó êèì, öçöíäÿí ùÿã ÿéàí åòäè,
Áÿøàðÿò áó èäè ùÿãäÿí, õÿòèíäÿí òàâö ùà ýÿëäè.
Öçöíäÿ ýÿð÷è ùÿôò àéÿò îõóðàì ìÿí êÿëàìöëëàù,
Ñÿëàò àíñûç ãÿáóë îëìàç êè, ùÿãäÿí áó íèäà ýÿëäè.
Ñöúóäà ýÿëìÿäè øåéòàí, ùèäàéÿò áóëìàäû íóðà,
Ñÿíÿ ùÿð êèì ñöúóä åòäè, àíà ùÿãäÿí ñÿíà ýÿëäè.
Ìÿí îë Ìÿíñóðàì, åé àðèô êè, äàèì ñþéëÿðÿì éàùó,
Ìÿíè áÿð-äàð åäÿí ùÿãäèð, áó äàð óø Ìÿíñóðà ýÿëäè.
Äÿìè-Èñà êèìè íèòãèì, ùÿéàòè-úàí äåðÿì ùÿð äÿì,
Ùÿãÿ ìèííÿò êè, âÿñëèíäÿí ùÿéàòè-úàíôÿçà ýÿëäè.
Ñà÷ûíäàí ÿòð îëóð ùÿð äÿì ìàíà ÿùäö âÿôà áóéó,
Ñà÷ûí ÿùäö âÿôàñûíäàí ìàíà ÿùäö âÿôà ýÿëäè.
Íÿñèìè áóëäó âÿñëèíäÿí ùÿéàòè-÷åøìåéè-ùåéâàí
Êè, Õûçð àáû è÷ÿí, áèøÿê, ùÿéàòè-úàíáÿãà ýÿëäè.
36
Âöúóäè-Ìöñòàôà ÿñìà äåýèëìè?
Áó ñèððè áèëìÿéÿí ÿ’ìà äåýèëìè?
Ìöñÿììàäûð õÿôè, åé êÿíçè-ìÿõôè,
Øöùóäó êÿíçè-ùÿã èõôà äåýèëìè?
Êèòàáè-ùÿë-ÿòàâö ñèððè-òÿíçèë
Ãàøûíëà çöëôöí þâ ÿäíà äåýèëìè?
Òÿãÿððöá, éà ùÿáèáöëùÿãã ìÿíÿ,
Âöúóäóí ìÿñúèäöë-ÿãñà äåýèëìè?
Ñÿìàâàò èëÿ ÿðçèééÿò áèë êèì,
Ìÿäàðè-ëàìö áåé ÿ’ëà äåýèëìè?
Çöùóðè-íóðè-Èáðàùèìö Ùàøèì,
Áÿäèíè-Ìöñòàôà ÿçùà äåýèëìè?
Òÿúÿëëèéè-úÿìàëè-ëàìÿêàíû
Ìöñàôè-ùÿã öçöí ÿñâà äåýèëìè?
Òÿìÿííàéè-ëèãàéè-ùÿã-òÿàëà,
Ìÿçàùèð ãèáëÿñè óëà äåýèëìè?
Úàìàëè-Ìóñòàôà ýþðäö Íÿñèìè,
Öçöê þâùàâö ìà-þâùà äåýèëìè?
37
Öçöíäöð ýöëñèòàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ñþçöíäöð êöí-ôÿêàí, áèëëàù, äåýèëìè?
ßëÿë-ÿðø èñòèâà ðÿùìàí éÿãèí êèì,
Öçöíäöð îë ìÿêàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ðöõöí áàüûíäà, åé ùóðèñèôÿòëö,
Úàùàí îëäó úèíàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ñà÷ûíäàíäûð Õÿòàâö ×èíö Ðóìà,
Ñÿáà ÿíáÿðôÿøàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Äîäàüûíäûð êè, ñèððè-êöíòÿ êÿíçÿí
Áÿéàí åéëÿð, áÿéàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Õÿòèíäÿí áóëäóì ÿððÿùìàíö òàùà,
Áóäóð ñÿíäÿí íèøàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ëÿáèí àáè-ùÿéàòûíäàíäûð, åé úàí
Êè, Õûçð îëäó ðÿâàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ñàíà Øèðèíäÿùàí, åé Õîñðîâè-ùöñí,
Äåéÿí øèðèíäÿùàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ãàøûíëà êèðïèýèí, öçöí ýöíöíäÿ,
ßúÿá òèðö êàìàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ñÿíè ùÿã ýþðìÿéÿí çàùèðäÿ ÿ’ìà,
Ýþçöíäÿí ùÿã íèùàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Öçöíäÿí ÷öí úàùàí ýÿëäè âöúóäà,
Ýþçöíäÿí ùÿã íèùàí, áèëëàù, äåýèëìè?
38
Ëÿáèí åøãèíäÿ úàí âåðìÿê ùÿìèøÿ
Ùÿéàòè-úàâèäàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Äÿùàíûíäàí ùÿäèñè ãûëìàéàí ýóø,
Ñþçö ãåéáö ýöìàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Öçöíäöð, åé ãÿìÿðñóðÿòëè ôèòíÿ,
Çàìàí àõûðçàìàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ùÿã îëäó êþíëöìöí øÿùðèíäÿ çàùèð,
Çÿùè Ìàçàíäàðàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Âöñàëûí êèøâÿðèí ôÿòù åéëÿéÿí úàí,
Øÿùè-êèøâÿðñèòàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ãûëûíäàí èíúÿ ýþðäöì, èíúÿäèð ùÿì,
Áåëèí íàçèêìèéàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ñÿâàäè-ÿ’çÿìèëÿ Ìèñðè-úàìå’
Öçöíäöð, éà ôèëàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ñà÷ûíëà àðèçèí úàí ìöñùÿôèäèð,
Àäû íóðö äöõàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Öçöíäöð Êÿ’áÿñè ÿùëè-ñÿëàìûí,
Ìöáàðÿê õàíÿäàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ìÿíè âàèç áó ýöí-ôÿðäàéà ñàëàð,
Éàëàí÷û ãèññÿõàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ìàíà úàí ñîðäó êèì, çöëôöí íÿ éåðäèð,
Äåäèì, äàðöë-àìàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Öçöíäÿí òà ãÿìÿð ôÿðãö òÿôàâöò
Çÿìèíö àñèìàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Äåéÿí êèì, íþãòÿäèð àäû äÿùàíûí,
ßúàèá õöðäÿäàí, áèëëàù, äåýèëìè?
39
Úàùàíû äóòäó ùöñíöí äàñèòàíû,
Çÿùè õîø äàñèòàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Ãèéàìÿò ãàìÿòèíäÿí îëäó çàùèð,
Áÿëàéè-íàýÿùàí, áèëëàù, äåýèëìè?
Íÿñèìè úþâùÿðè-ôÿðä îëäó, àíûí
Ìÿêàíû ëàìÿêàí, áèëëàù, äåýèëìè?
40
Åé ìàíà íàùàã äåéÿíëÿð, ãàíäàäûð áÿñ éàðàäàí?
Ýÿë ýÿòèð èñáàòûíû, êèìäèð áó øåéíè éàðàäàí?
Îäó ñó, òîðïàüö éåëäÿí áþéëÿ ñóðÿò áàüëàéàí,
Áþéëÿ äöêêàí éàñûéàí êÿíäè ÷ûõàðìû àðàäàí?
Ýÿë ìàíà áèð ñþéëÿýèë, êèìäèð ñÿíèí íèòãèíäÿ êèì,
Ñþéëÿéÿí, ñþéëÿòäèðÿí, åøèòäèðÿí ùÿð éàíàäàí?
×öíêè áèð øÿùðèí è÷èíäÿ ìÿñúèäö ìåéõàíà âàð,
ßùëè-ùÿã ôÿðã åéëÿìÿç ìÿñúèäëÿðè ìåéõàíàäàí.
Îë êèì, þçöí áèëìÿäè, äöøäö úàùàíà äÿðáÿäÿð,
Âàðëûüûí ùÿã áèëìÿäè, ãóðòàðìàäû ÿììàðÿäÿí.
Àâàðà òÿê íÿ ýÿçèðñÿí, åé þçöíäÿí áèõÿáÿð,
Ýÿë ùÿãèí ñèððèíè èñòÿ àøèãè-áè÷àðÿäÿí.
Îéíàðàì ðÿããàñ îëóá ÷ÿíýö äÿôö òÿíáóð èëÿí,
×öíêè ìÿíäÿ øåø úÿùÿò âàð, äþíìÿçÿì ÷àðïàðàäàí.
×öí Íÿñèìè îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí ìÿãñóäóäóð,
Êèì áó äþâðö áèëìÿäè, ñöð òà ÷ûõà äÿââàðÿäÿí.
41
Íàðè-úÿùèìÿ òÿ’í åäÿð åøã îäóíóí ùÿðàðÿòè,
Àðèô èñÿí ýÿë, åé êþíöë, áèë áó äÿãèã èøàðÿòè!
Äöíéàäà úàâèäàí åâè êèìñÿ ö÷öí éàïûëìàäû,
Êå÷ áó êå÷ÿí õÿðàáÿäÿí, ãîé áó ôÿíà èìàðÿòè.
Ñöôëö úàùàíà âåðìÿäè êþíëöíö ùÿð êè, áèëäè êèì,
Ìþùíÿòö ðÿíúèìèø àíûí òÿíòÿíåéè-âÿçàðÿòè.
Ñÿëòÿíÿòö ÿìàðÿòÿ åøã èëÿ òÿêéÿëÿíìÿ êèì,
Áåø ýöí èìèø áó äöíéàíûí ñÿëòÿíÿòö ÿìàðÿòè.
Êÿ’áÿ è÷èíäÿ ýþðìÿéÿí øîë ñÿíÿìè ìöàéèíÿ,
Ùå÷ èìèø îë ñÿôàñûçûí ñÿ’é èëÿâö çèéàðÿòè.
Èíúÿäÿí èíúÿäèð áó ñþç ôÿòÿáÿðóêÿ êÿíäóäàí,
Äÿõë åäÿìÿç áó ìÿíòèãÿ ùÿð êèøèíèí èáàðÿòè.
Õÿëã èëÿ ÿìðè êöí-ôÿêàí çàòö ñöôàòûäûð àíûí,
Ùÿããè áó ðÿñìÿ ýþðìÿéÿí áàüëû èìèø áÿñàðÿòè.
Êèì êè, áó áÿùðÿ äàëìàäû, ìà’è-òÿùóðó áóëìàäû,
Òÿééèáö òàùèð îëìàäû, éîõäóð àíûí òÿùàðÿòè.
Çÿðãö ðèéà òÿðèãèíÿ äöøìÿâö íÿôñÿ óéìà êèì,
Êèìñÿéÿ àññû åéëÿìÿç øîë ñÿôÿðèí òèúàðÿòè.
Âåðäè Íÿñèìè úàíûíû âÿñëè-ðöõöí áàùàñûíà,
Ýþð áó øÿðàâö áåé’è êèì, éîõäóð àíûí õÿñàðÿòè.
42
Èêè àëÿì àíûíäûð êèì, ýþçöíÿ ùÿã ÿéàí îëäó,
Ùÿãè ýþðäö, ùÿãè áèëäè, ùÿãè êèì, áèýöìàí îëäó.
ßýÿð Ìóñà êèìè ýÿëìÿê, òÿúÿëëè ýþðìÿê èñòÿðñÿí,
Íÿçÿð ãûë öçöíÿ ýþð êèì, èêè àëÿì ÿéàí îëäó.
Òÿàëÿëëàù, íÿ çèáàñàí êè, ùöñíöí äþâðè-áàüûíäà
Ãàøûíëà êèðïèýèí, çöëôöí öçöíäÿ ýöëñèòàí îëäó.
Ãèéàìÿò ãîïäó ùöñíöíäÿí, éåäè èãëèìÿ éàéûëäû,
Ñÿíèí ãÿääö ãèéàìûíäàí ìÿýÿð àõûðçàìàí îëäó?
×ÿëèïà çöëôö õàëûíäàí ñà÷ûí ëåéëèäöðöð, àììà
Èðèøäè àéÿòè-ôàíçóð àäû íóðö äöõàí îëäó.
Íèýàðûí ëÿ’ëèíÿ ùÿðäÿì òþêÿð øÿùä öñòöíÿ øÿêêÿð,
Âÿëè ãàôèë íÿ áèëñèí êèì, íÿäÿí øèðèí äÿùàí îëäó.
Ìÿêàíà ñûüìàäû çàòûì, ÿçÿëäÿíäèð áÿäàéàòûì,
Íÿñèìèíèí áó ìÿ’íèäÿí ìÿêàíû ëàìÿêàí îëäó.
43
Êèì êè, áèëäè áó ñèðàòèë-ìöñòÿãèìèí ðàùûíû,
ßùëè-èðôàí îëäóâö áèëäè éÿãèí Àëëàùûíû.
Ýþéäÿêè úöìëÿ ìÿëàèê àäÿìÿ ãûëäû ñöúóä,
Ùÿã-òÿàëàäàí ýþð àíûí áóíúà èççö úàùûíû.
Ùÿã áóéóðìóø ÿðçöëèëëàù àãèáÿò ëèë-ìöòòÿãè,
×öí äåéèëñÿí ìöòòÿãè, ìöëê åòìÿ ÿðçöëëàùûíû.
×öí ÿìèðÿëìþ’ìèíèí ìÿí íþãòåéè-áàéàì äåäè,
Êèì êè, ùÿðôèí ñèððèíè áèëìÿç íÿ áèëñèí øàùûíû?
Êöëëö-øåé’öí ùàëèê îëäó, ãàëäû èëëà âÿúùÿùó,
Ùÿð éàíàäàí áàõäû àðèô, ýþðäö âÿúùöëëàùûíû.
Åé Íÿñèìè, ùÿð êèì þç íÿôñèíäÿí îëäó áàõÿáÿð,
Úöìëåéè-ÿøéàäà çàùèð ýþðäö íèòãöëëàùûíû.
44
Êèøè êèì, õàúÿñè áèðëÿ ãÿíèìÿò òóòñà õÿëâÿòíè,
Ãûëûð õàäèì åøèýèíäÿ ñÿàäÿòáÿõò äþâëÿòíè.
Êÿñèëýèë ìàñèâàëëàùäàí, þçöíö áàüëàýèë ùÿããÿ,
Äèëÿð èñÿí ãèéàìÿòäÿ, óëó ùÿçðÿòäÿ èççÿòíè.
Áó èë áþéëÿ ãûëàì äåðñÿí, ýÿëÿí èë äàõè ùÿì áþéëÿ,
Ýÿë åéëÿ-áþéëÿíè òÿðê åò, ãÿíèìÿò òóò áó ôöðñÿòíè.
Òàìàù àäÿì âöúóäóíäà áÿüàéÿò çèøò èëëÿòäèð,
Ãÿíàÿò íóøèäàðóäóð êè, äÿô’ åéëÿð áó èëëÿòíè.
Ãÿìèíäÿí ýåéäèýè øàëäûð, ýþð àõûð àøèãèí ùàëûí
Êè, äèäàð àðçóñóí åäÿð äèëÿìÿç ùóðö úÿííÿòíè.
Éàìàí éàõøû èëÿ éàõøû ìöäàðà åéëÿñÿ, éàõøû,
Êèøè éåòìÿç ìóðàäûíüà, áöëÿíä äóòìàçñà ùöììÿòíè.
Ðÿâàí äöø ìÿíáÿð öñòöíäÿí, óçàòìà ñþçö, ìþâëàíà,
ßýÿð ÿãëèí êàìàë îëñà, ýÿë è÷ýèë, ãîé áó ùþúúÿòíè.
Íÿñèìè ëàöáàëèäèð, àíà åéá åòìÿ, åé ñóôè,
Íÿ÷öí òÿáäèë ãûëûì äåðñÿí ÿçÿë ýöíäÿíêè ãèñìÿòíè?
45
Ñóðÿòèí íÿãøèíäÿ ùÿð êèì ýþðìÿäè íÿããàøûíû,
Âàùèáè-ñóðÿò àíûí ýþçñöç éàðàòìûø áàøûíû.
Ãàáö-ãþâñåéíèí ðöìóçóí ñàíìà êèì, ôÿùì åéëÿéÿ
Êèì êè, çàùèð ýþðìÿäè øîë ìàùè-áÿäðèí ãàøûíû.
Ëÿáëÿðè øèðèí íèýàðûí ôèðãÿòö ùèúðàíûäûð,
Àõûäàð éàíûíúà øÿì’èí ýþçëÿðèíäÿí éàøûíû.
Äöøìÿäè áàòèë õÿéàëà, îëìàäû ñåâäàñû õàì,
Ùÿð êèìèí êèì, åøã îäóéëà ùÿã áèøèðäè àøûíû.
Ýÿð÷è ôÿððàøè-ìÿëèêäèð ÿíáÿðÿôøàí ñöíáöëöí,
×öíêè ìÿí ñóëòàíû áóëäóì, íåéëÿðÿì ôÿððàøûíû?
Ùÿããÿ âàñèë ðèíäö ùÿãäÿí àéðûäûð çàùèä, ýþðöí
Õàíÿãàùûí øåéõèíè, ìåéõàíÿíèí þâáàøûíû.
Äÿìáÿäÿì ñóôè ìÿëàìÿò äàøûí àòàð àøèãÿ,
Äàøû ãèéìÿòñèçäèð àíûí, è÷èíè ýþð, äàøûíû.
Ùàñèëèí ìÿñúèä áóúàüûíäà ýþð àõûð êèì, íÿäèð,
Åé ìÿëàìÿò åéëÿéÿí ìåéõàíÿíèí ãÿëëàøûíû.
Éàøûíû éàíäûðäû åøãèí, ùÿì ãóðóñóí êþíëöìöí,
Êèì êè, åøãÿ äöøäö, éàíäûðäû ãóðóâö éàøûíû.
Êþíëöìöí øÿùðèíäÿ åøãèí áèð èìàðÿò éàïäû êèì,
Òà ÿáÿä ãîïàðìàç àíäàí íþù ôÿëÿê áèð äàøûíû.
Úàíûìû åøãèí ÿçÿëäÿ éîëäàø åòìèø þçöíÿ,
Ãîéìàéà éîëäàøëûüûí ùÿããèí áèëÿí éîëäàøûíû.
Åé Íÿñèìè, ùàëûíû ýÿð êèìñÿ áèëìÿç, ãÿì äåýèë,
Ùÿã áèëèð õÿëãè-úàùàíûí ñèððèíè, ùÿì ôàøûíû.
46
Éàðÿ ãûëàí âÿôàñûíû, éàðà ãûëûð úÿôàñûíû,
Åé äèë, àíûí úÿôàñûíà ãàòëàí, óíóò âÿôàñûíû!
Êèì êè, èðèøìÿê èñòÿäè óúà áîéóí âöñàëûíà,
Îëäó ùÿìèøÿ ôÿðç àíà ÷ÿêìÿê àíûí áÿëàñûíû.
Äÿðä èëÿ õîø êå÷, åé êþíöë, ãÿìäÿí óñàíìà, ÷öí áèëèð
Àøèãè-äÿðäèìÿíäèíÿ äÿðäè âåðÿí, äÿâàñûíû.
Çöëôö ãàøûí ãàðàñûíà áàüëàìàéàí êèøè êþíöë,
Áèëìÿìèø îë öçöãàðà, çöëôö ãàøûí ãàðàñûíû.
Âÿñëö ôÿðàãà âàñèòÿ ÷öíêè ãÿäÿðäèð, åé êþíöë,
Úÿùä èëÿ êèìñÿ ãàäèðèí ìÿí’ åäÿìÿç ãÿçàñûíû.
Êþâíö ìÿêàíà âÿñëèíè ãèéìÿò åäöá, áÿùà ãûëàí,
Éîõäóð àíûí ýþçöíäÿ íóð, áèëìÿç àíûí áÿùàñûíû.
Òà áèëÿëÿð êè, àç èìèø àëÿìÿ ôåéçèí, åé ýöíÿø,
Éåðäÿâö ýþêäÿ ýþñòÿðÿð ìåùðè-ðöõöí çèéàñûíû.
Êÿ’áÿ öçöíäöð, åé ñÿíÿì, öçöíÿ ñÿúäÿ åéëÿðÿì,
Ùàúûñûéàì áó Êÿ’áÿíèí, ìÿí áèëèðÿì ñÿôàñûíû.
Àéèíÿñèíäÿ ýþðìÿéÿí ñóðÿòè-íÿãøèíè ÿéàí,
Àéèíÿäÿí ýåäèðìÿìèø îë ãàðàýöíëö ïàñûíû.
Çöëôè-äöòàñûíû àíûí êþâíö-ìÿêàíà, åé êþíöë,
Àë âÿ èêè úàùàíà ñÿí âåðìÿ áèð èíúÿ òàñûíû.
Úàíûìà øîë àëà ýþçöí åéëÿäèýè úÿôàëàðû
Îë íÿ áèëèð êè, ýþðìÿìèø ýþçëÿðèíèí àëàñûíû.
Ýÿð÷è ÿòàñûäûð úÿôà àøèãÿ øîë âÿôàñûçûí,
Úàí èëÿ èñòÿð, åé êþíöë, àøèã àíûí ÿòàñûíû.
47
×èíö Õÿòàéà ñóðÿòèí íÿãøèíè ýþíäÿð, åé ñÿíÿì,
Òà áöòè-×èíÿ òàïàíûí ýþñòÿðÿñÿí õÿòàñûíû.
Ýÿð÷è ñþçö Íÿñèìèíèí ãàáèëè-êèìèéà èìèø,
Òóíúö ùÿäèäÿ ñàíìà êèì, õÿðú åäÿ êèìéàñûíû.
48
Ìÿðùÿáà, èíñàíè-êàìèë, úàíûìûí úàíàíÿñè,
Àëÿìèí úèñìè ñÿäÿôäèð, ñÿíìèñÿí äöðäàíÿñè?
Âÿúùèíè ñÿá’öë-ìÿñàíè îõóéàí ýöíäÿí áÿðè,
Ýþð êè, íÿ äèâàíà äöøìöø àøèãèí äèâàíÿñè.
Òà ñÿãàùöì øÿðáÿòèíäÿí è÷äè áó õÿñòÿ êþíöë,
Ñåéðè-þâ ÿäíàéû áóëäó, ãàéíàäû õöìõàíÿñè.
×öí áèçÿ ìÿ’ëóì îëóáäóð ìÿ’íèéè-öììöë-êèòàá,
Àðèôÿì, ñÿì’èìÿ ñûüìàç çàùèäèí ÿôñàíÿñè.
Øîë Õûçûð áè÷àðÿ è÷ìèø àáè-ùåéâàí äåäèëÿð,
Òà ëÿáèí åéíèíÿ èðìÿç, éîõäóð îíóí õàíÿñè.
ßùñÿíè-òÿãâèì áèëÿí íÿ÷öê ÿíÿëùÿã äåìÿñèí?
Áÿñ íÿäÿí áÿðäàð îëóáäóð Ìÿíñóðóí äèâàíÿñè?
Êàôèðèí áöòõàíÿñè âàð, ìþ’ìèíèí – Áåéòöëùÿðàì,
Àøèãèí éàð åøèýèäèð Êÿ’áÿâö áöòõàíÿñè.
Øÿì’è-âÿùäÿòäèð úàìàëûí, ñþùáÿòè ðþâøÿí ãûëûð,
Ãàðøûäà õîø-õîø éàíàäûð Ñåééèäèí ïÿðâàíÿñè.
49
Áÿùðè-ìöùèò èìèø êþíöë, éîõäóð àíûí êÿíàðÿñè,
Ëÿ’ë èëÿ ñÿëñÿáèë èìèø, àá èëÿ ñÿíýè-õàðÿñè.
Ôàíèéè-ìöòëÿã îëìóøàì, ùÿããèëÿéÿì, ùÿã îëìóøàì,
Êèì êè, ùÿãè äèëÿð, áóäóð ÷àðÿñè, öøòÿ ÷àðÿñè.
Øÿ’øÿÿñèíäÿ ìÿùâ îëóð àé èëÿ ýöí áó Çþùðÿíèí,
Ýþð êè, íÿ àôèòàáìûø øîë ôÿëÿêèí ñèòàðÿñè.
Êèðïèýèíèí õÿäÿíýèíÿ óüðàäû õÿñòÿ éöðÿýèì,
Åé áó îõà èíàíìàéàí, óø úèýÿðèìäÿ éàðÿñè.
Ñèððè-ÿëÿñòè-ðÿááèêóì ÷öíêè ýþòöðäö ïÿðäÿéè,
Çàùèäÿ àññè åéëÿìÿç õèðãåéè-ïàðÿ-ïàðÿñè.
Òöððÿñèíèí úÿôàëàðû ñàüèøÿ ýÿëìÿç, åé êþíöë,
Ñÿí áó øöìàðà äöøìÿ êèì, ìÿí áèëèðÿì øöìàðÿñè.
Úàíö úàùàíà çöëôöíöí òàðÿñèí àëö âåðìÿ êèì,
Ýÿð âåðÿñÿí, óúóç îëà úàíö úàùàíà òàðÿñè.
Ãàíüû ùÿçàðÿäÿíäöðöð ãÿìçÿëÿðè áþëöêö êèì,
Äóðìàç àíûí õÿäÿíýèíÿ ìèí ÷ÿðèíèí ùÿçàðÿñè.
Åøãÿ ÿçÿëäÿ âåðìèøÿì öúðÿòÿ êþíëöì åâèíè,
Øÿð’ èëÿ êèìñÿ òà ÿáÿä ôÿñõ åäÿìÿç èúàðÿñè.
Ãàøëàðûíûí ðöìóçóíà ÿãë èðÿìÿç, Íÿñèìèéà,
Ýþð íÿ ãÿäÿð äÿãèã èìèø ãàøëàðûíûí èøàðÿñè.
50
Ìÿãàëèíäèð áó ðÿíúóðóí øÿôàñû,
Øÿôàöë-ãÿëá ìÿùáóáóí ëèãàñû.
Ãàøûíäûð âÿùé, åéíèí àéÿòöëëàù,
Íÿùàðö ëåéë àíûí àüö ãàðàñû.
Âöñàëûí øþâãöíö øîë úàí áèëèð êèì,
Àíûí úàíûíäàäûð åøãèí áÿëàñû.
Úÿì îë àðèôäèð, åé äèëáÿð êèì, îëäó
Öçöí àéèíåéè-ýåéòèíöìàñû.
Ýÿë, åé àøèã, øÿùèä îë åøã è÷èíäÿ
Êè, ùÿãäèð îë øÿùèäèí ãàíáÿùàñû.
Ðèéàéè-çàùèä åéëÿð åøãÿ èíêàð,
Áÿëàäûð çàùèäèí çÿðãö ðèéàñû.
Ôÿãèù àäÿìäÿí öðêÿð, ñÿúäÿ ãûëìàç,
Ìÿýÿð øåéòàíäûð îë øóìóí õóäàñû.
Ãèéàìÿò ãîïäó, åé òàúèð, çÿðöëáè’
Êè, éîõäóð îë ýöíöí áåé’ö øÿðàñû.
ßýÿð ñàôèñÿí, åé ñóôè, ýåé ÿòëÿñ
Êè, áèãÿäð îëäó òàìàòûí ëèáàñû.
Íÿñèìèäèð âöúóäè-ôÿðäè-ìöòëÿã,
Áó òþâùèäèí ÿùÿääÿíäèð ÿñàñû.
51
Íÿ òóáàäûð áîéóí, éàðÿá êèì, èðäè ÿðøÿ áàëàñû,
Íÿ ñöíáöëäöð ñà÷ûí ýþð êèì, úàùàíû òóòäó ñåâäàñû.
Ýöíÿø òÿë’ÿòëè öçöíäöð áó ýöí àëÿìäÿ, åé äèëáÿð
Êè, ùÿð ìÿ’íèäÿ êàìèëäèð, áóëóíìàç ìèñëö ùÿìòàñû.
Íÿ éÿüìà÷û ìîüîë÷èíäèð ýþçöí, éàðÿá êè, äþâðöíäÿ
Éàéûëìûøäûð éàñàüûíäàí éåäè èãëèìÿ éÿüìàñû.
Ñÿäÿôäÿí ýÿð÷è, åé äèëáÿð, ÷ûõàð ãèéìÿòëè èíúóëàð,
Âÿëàêèí þçýÿ úþâùÿðäèð äèøèí ëþ’ëþè-ëàëàñû.
Úàìàëûí âÿñëèíè ùÿãäÿí äèëÿð àëÿìäÿ ùÿð àøèã,
Âÿëè øîë äöððè-ìÿêíóíóí áóëóíìàç ãÿ’ðè-äÿðéàñû.
Ãàðàäûð ýåéäèýè éà ýþý ùÿìèøÿ çàùèäèí, éàðÿá,
Íÿ ìàòÿì äöøìöø àíà êèì, òöêÿíìÿç ùå÷ àíûí éàñû?
Øÿðàáö øàùèäèí çèêðè äèëèìäÿí ýåòìÿäè òà êèì,
Ìÿíè ñåâäàäàí ÿñðèòäè íèýàðûí åéíè-øÿùëàñû.
Ðèéàëû çàùèäèí äàèì èøè òÿçâèðö èüâàäûð,
Âÿëè êàð åòìÿç îë äèâèí ìàíà òÿçâèðö èüâàñû.
Ãöë Àëëàùöììÿ ìàëèê ÷öí ìàíà òÿ’âèçè-ùèðç îëäó,
Õèëàñ îëäóì éöâÿñâèñäÿí, ýåäèð ñÿí äÿ áó âÿñâàñû.
Áó ýöí-ôÿðäàäàí, åé âàèç, ìÿíè ãîðõóòìà, ÿáñÿì äóð
Êè, ãîðõóñóçäóð îë àðèô êè, èìðóç îëäó ôÿðäàñû.
Öçöí ëþâùöíäÿ, åé ùóðè, èëàùû ýþðìÿéÿí ãàôèë,
Éÿãèí êèì, ýöçýöñö àíûí öçöíäÿí ýåòìÿìèø ïàñû.
Íÿñèìè ÷öí ñÿíè áóëäó, èðèøäè úöìëÿ ìÿãñóäà,
Ìóðàäû úöìëÿ õÿòì îëäó, òàìàì îëäó òÿìÿííàñû.
52
Åé öçöí íóðè-çàòè-éÿçäàíè,
Âåé ðöõöíäöð ñöôàòè-ðÿùìàíè.
Êèðïèýèí, ãàìó çöëôö ðöõñàðûí,
Ùÿã êÿëàìûäûð, îõó Ãóð’àíû.
Ëþâùè-ìÿùôóçè-ùÿã ÿëÿò-òÿùãèã,
Àäÿìè áèë, ÿýÿð çè èíñàíè.
Ãàáö ãþâñåéí èëÿ ìöñÿëìàí îë,
Àëëàù, Àëëàù, áóäóð ìöñÿëìàíè?
Êöôðè çöëôöí ñàâàäûíà èìàí
Ýÿòèðÿí áóëäó íóðè-èìàíû.
Ëÿáè-ëÿ’ëèíäÿí è÷ÿí àáè-ùÿéàò,
Íåäÿ çöëìÿòäÿ àáè-ùåéâàíû.
Éåðö ýþý, õöëäö ðþâçåéè-ðèçâàí,
Úÿííÿòè-ÿäí èìèø ýöëöñòàíû.
Óéìà øåéòàíà, íÿôñèíè þëäöð,
Îäà áóðàõìà úàâèäàí úàíû.
Úàíà ýèð ýþð úàìàëè-úàíàíÿ,
Ãàëìàéàí úàíà, áóëäó úàíàíû.
Ñèððè-ñöáùàíÿëëÿçè-ÿñðà
Éàçäû âÿúùèíäÿ äÿñòè-ðÿááàíè.
Ñÿúäÿ ãûë àäÿìÿ ôèðèøòÿ êèìè,
Ñÿí òÿêÿááöðäÿí îëìà øåéòàíè.
Ýÿë áó ýöí ôàíè îë, áÿãà áóëàñàí,
Äàíëà ñóä åéëÿìÿç ïåøèìàíè.
53
Àéö ýöí ñÿúäÿ ãûëäûëàð öçöíÿ,
Åé úàìàëèëÿ Éóñèôè-ñàíè.
Èõòèéàð åéëÿ ôÿãðè, äÿðâèø îë,
Ôÿãðè áèë òàúö òÿõòè-ñóëòàíè.
Ôÿçëè-ùÿãäÿí Íÿñèìè, éåòäè ñàíà
Ìöëêÿòö õàòÿìè-Ñöëåéìàíè.
54
Äöí ýåúÿ áèð äèëáÿð èëÿ åéøèìèç ìÿ’ìóð èäè,
Ëåéêèí îë õóíõàðÿ ýþçëÿð óéõóäàí ìÿõìóð èäè.
Ýþçëÿðèí ñöçìöø âÿ öçìöø úàíûíû àøèãëÿðèí,
Àñûëû çöëôöíäÿ éöç ìèí Øèáëèâö Ìÿíñóð èäè.
Ñþçëÿðèíäÿí çàùèð îëäó øîë Ìÿñèùèí ìþ’úöçàò,
Äîäàüûíäàí áèð èøàðÿò àøèãÿ ïÿê äóð èäè.
Ùöñíö ëþâùöíäÿ éàçûëìûø õóáëàðûí øàùû, äåéö,
Ñöììÿ ÿíøÿ íàùó õÿëãÿí àõÿðèí ìÿøùóð èäè.
Çöëôö ñöáùàíÿëëÿçè-ÿñðà, áèÿáäè àéÿòè,
Éàíàüû öçðÿ ìöñÿëñÿë õÿòò èëÿ ìÿñòóð èäè.
Áîéó òóáà, öçö úÿííÿò, àäÿ êÿëóðúóí ãàøû,
Ýþçëÿðè âÿííÿúì, àíûí ñèíÿñè âÿòòóð èäè.
Ùÿìíèøèí èäè Íÿñèìè äöí ýåúÿ áèð éàð èëÿ,
Êþíëö øàäö âÿõòè õöððÿì, ìÿúëèñè ïöðíóð èäè.
55
Ñÿíäÿäèð øîë ýÿíúè-ïöíùàí, ýÿçìÿ ùÿð âèðàíÿéè,
Äÿíýèçÿ äàë, àíäàí èñòÿ, åé êþíöë, äöðäàíÿéè.
Úàíû âåð, úàíàíÿéè áóë, îëìà áèúàíàíÿ êèì,
Òÿíäÿ úàíû éîõäóð îë êèì, áóëìàäû úàíàíÿéè.
Çàùèäèí ÿôñàíÿñèíäÿí ùàñèë îëìàç ôàèäÿ,
Âàð èêÿí åøãèí ùÿäèñè, íåéëÿðÿì ÿôñàíÿéè?
Åé ñÿãàùöì ðÿááèùöì õÿìðèíäÿí èêðàù åéëÿéÿí,
ßñðÿäöí ãÿôëÿò ìåéèíäÿí, ñûíäûð îë ïåéìàíÿéè.
Åé ùÿãè ùÿð éåðäÿ ùàçûðäûð äåéÿí ÿýðèíÿçÿð,
Áÿñ íÿ ìÿ’íèäÿí ñå÷ÿðñÿí Êÿ’áÿäÿí áöòõàíÿéè?
Ùÿð êèì àéäûð, Àäÿìè äàìÿ áóðàõàí áóüäàäûð,
Ýþðìÿìèøäèð ëàëÿýóí öçöíäÿ ìèøêèí äàíÿéè.
Åé ÷ÿêÿí ó÷ìàüà ìèøêèí çöëôè-ïöð÷èíèí ìÿíè,
Úÿííÿòÿ çÿíúèðè-çöëôöíäöð ÷ÿêÿí äèâàíÿéè.
Ýÿíúè-ìÿõôèäèð ñà÷ûí ÷öí, åé áÿøÿð ñóðÿòëè ùÿã,
Íè÷öí åéëÿðñÿí áó ýèçëè ýÿíúÿ ìÿùðÿì øàíÿéè?
Èíúÿäèð çöëôöí ðèìóçó, øàíÿíèí àüçû à÷ûã,
Äèëèíÿ áóðàõìà àíûí çöëôè-ìèøêÿôøàíÿéè.
Íàðà àòàí úàíûíû øîë øÿì’ ö÷öí ïÿðâàíÿäèð,
Íóðóíà øÿì’ îë ñÿáÿáäÿí éàíäûðûð ïÿðâàíÿéè.
Åé ýÿëÿí ãàëó áÿëàäàí ìÿ’ðèôÿòñèç úàíÿâÿð,
Ùÿã áÿñèðÿòñèç éàðàòìûø òà ÿáÿä áèýàíÿéè.
×öí ìÿãàëèäöñ-ñÿìàâàò, åé Íÿñèìè, ñÿíäÿäèð
Ãàôö ëàìûíäàí ýþòöðäö ñèíö øèí äÿíäàíåéè.
56
Åé ðóùè-ãöäöñ, úèôåéè-ìóðäàðà éàïûøìà!
Ýöëçàðè-úèíàíû ãîéóáàí õàðà éàïûøìà!
Ìÿùáóáè-ÿçÿë, éàðè-ÿáÿä âàð èêÿí, åé éàð,
ßüéàð ÿòÿýèí äóòìàâö ÿüéàðà éàïûøìà.
Ìÿíñóð êèìè èñòÿð èñÿí ìÿíçèëè-àëè,
Èòèðìÿ áÿãà äàðû, ôÿíà äàðà éàïûøìà!
Åé êöïÿéè èíúóäàí åäÿí, ìÿíäÿí åøèò ïÿíä,
Ñþç äöððöíö äóò, ëþ’ëþè-øÿùâàðà éàïûøìà!
Ãàëóäàí ÿýÿð àëÿìÿ èãðàð èëÿ ýÿëäèí,
Èãðàðûíû òÿðê åéëÿìÿ, èíêàðà éàïûøìà.
Åé ìÿ’ðèôÿòèí ìöñùÿôè, óø êÿíç èëÿ ìöñáàù,
Ìèôòàù áóäóð, ìÿúìÿè-ìóõòàðà éàïûøìà!
Ìÿíëèê ñàòàíûí ÷öíêè äÿüÿë ÷ûõäû ãóìàøû,
Âàð, àðè ìÿòàù èñòÿ, áó áàçàðà éàïûøìà!
Êÿñá åéëÿìÿéÿí àõèðÿòè, àíû äÿëè áèë,
Åé ÿãë èéÿñè, äöíéàéè-ãÿääàðà éàïûøìà!
Ñà÷û ãàðàíûí çöëôöíÿ éàïûøäû Íÿñèìè,
Åé áàäÿ âåðÿí þìðöíö, çöííàðà éàïûøìà!
57
×àðÿ éîõäóð éàðà, ÿáñÿì, åé êþíöë, éàð èñòÿìÿ!
Äÿðäÿ ÷öí äÿðìàí áóëóíìàç, ðÿíúÿ òèìàð èñòÿìÿ!
Äöíéàíûí éàðûíäàí èñòÿðñÿí âÿôà, ÿãëèí ãàíû,
Ùàñèë îëìàç íÿñíÿéè, ôèêð åéëÿ, çèíùàð, èñòÿìÿ!
Ìöíêèðèí èãðàðû éîõäóð ùÿããÿ, åé ñàùèáíÿçÿð,
Ùÿããÿ èãðàð åéëÿ ñÿí, ìöíêèðäÿí èãðàð èñòÿìÿ!
Ìþùíÿòè ÷îõäóð úàùàíûí, çöëìÿòèíäÿí ýÿë, ñàãûí,
Åé ýþçöì àéäûíëûüû, çöëìÿòäÿí ÿíâàð èñòÿìÿ!
Ýöçýöíö àðûòìàéûíúà, åé ëèãàäàí áèõÿáÿð?
Ñóðÿòèí ýþðìÿê òÿìÿííà åòìÿ, äèäàð èñòÿìÿ!
Äöíéàíûí ìèãäàðû éîõäóð, ýÿð áèëèðñÿí ãÿäðèíè,
Ãÿäðèíÿ èíàíìà, àíäàí ãÿäðö ìèãäàð èñòÿìÿ.
Äÿýìÿ íàìÿùðÿì íÿ áèëñèí àøèãèí ÿñðàðûíû,
Ìÿùðÿì îë, ÿñðàðà ýèð, éà ìÿíäÿí ÿñðàð èñòÿìÿ.
Áóíúà ìþùíÿò ÷ÿêìÿéèíúÿ ùÿð äèêÿíäÿí áèð çàìàí,
Áöëáöëè-àøèã êèìè ÷àüûðìà, ýöëçàð èñòÿìÿ!
Èñòÿéÿí ìóðäàðû êÿðêÿñäèð ìöäàì, åé òöðôÿ ãóø,
Ùÿçðÿòèí øàùáàçû îë, éÿ’íè êè, ìóðäàð èñòÿìÿ!
Âàðëûüû ôàíèäèð, åé ãàôèë, áÿãàñûç äöíéàíûí,
Øîë áÿãàñûçäàí áÿãà ìöìêöí äåýèë, âàð, èñòÿìÿ!
Ýÿð÷è ùÿãäÿí âàùèä îëäó íóð èëÿ àíÿñòóíàð,
Åé Íÿñèìè, ÷öí óëàøäûí íóðóíà, íàð èñòÿìÿ!
58
Ñÿí ñàíà ýÿð éàð èñÿí âàð, åé êþíöë, éàð èñòÿìÿ!
Éàðö äèëäàð îë ñàíà, ñÿí éàðö äèëäàð èñòÿìÿ!
Áèâÿôàäàð ÷öí áó àëÿì, êèìäÿí èñòÿðñÿí âÿôà?
Áèâÿôà àëÿìäÿ ñÿí éàðè-âÿôàäàð èñòÿìÿ!
Ýöë áóëóíìàç áó äèêÿíëè äöíéàíûí áàüûíäà ÷öí,
ßáñÿì îë, áèùóäÿ ýöëñöç éåðäÿ ýöëçàð èñòÿìÿ!
Ìÿ’ðèôÿòäèð õàëèñ àëòóí, ñèêêÿñè ôÿçëö ùöíÿð,
Àëòóíó òàíû, çÿüÿëäÿí àðè äèíàð èñòÿìÿ!
Ùÿããÿ ìöíêèðäèð ôÿãèù, èíàíìà îë øåéòàíà êèì,
Éîõäóð îë úèíõèëãÿòèí çàòûíäà èãðàð, èñòÿìÿ!
Àðè ýþôòàð, åé êþíöë, ýåð÷ÿêëÿðèí íèòãèäöðöð,
Ùÿð äèëèÿýðèäÿ éîõäóð àðè ýþôòàð, èñòÿìÿ!
Úèôÿäèð äöíéà, àíûí òàëèáëÿðè àäû êèëàá,
Îëìà êÿëá àíûí êèì, îëäó àäû ìóðäàð, èñòÿìÿ!
Øÿðáÿòè àüóëóäóð ôàíè úàùàíûí, ñÿí àíûí
Øÿðáÿòèíäÿí íóøóäàðó óììà, çèíùàð èñòÿìÿ!
Äöíéàíûí ñåâýèñè àüûð éöê èìèø, ìÿíäÿí åøèò,
Íÿôñèíè éöê åòìÿ àíà, åé ñÿáöêáàð, èñòÿìÿ!
Áèð ÿìèí ìÿùðÿì áóëóíìàç, åé Íÿñèìè, ÷öí áó ýöí,
Õÿëãÿ ôàø åòìÿ áó ðÿìçè, êÿøôè-ÿñðàð èñòÿìÿ!
59
Äèë áàçàð÷ûñû éàëàíäûð, âàðìàçàì áàçàðûíà,
Ýåð÷ÿê îëìàç ÿýðèäèë, èíàíìàçàì èãðàðûíà.
Ñàäèã îëäóð, äèëèíè êþíëö èëÿ áèð åéëÿéÿ,
ßýðè äèëäÿí íÿñíÿ ýÿëìÿç, äóðìóøàì èíêàðûíà.
Âàðû ìþùíÿòäèð úàùàíûí, íÿ óìàðñàí, åé êþíöë,
Ëÿ’íÿò îëñóí áó úàùàíà, ùÿì úàùàíûí âàðûíà!
Äèëáÿðè îëäó êèìèí êèì, ôàíè äöíéà, àãèáÿò
Êå÷äè þìðö, äîéìàäû, èðèøìÿäè äèëäàðûíà.
Òàõòà ÷ûõìàã èñòÿìÿç Ìÿíñóð îëàí, éà ìèíáÿðÿ,
Ùÿð êè, Ìÿíñóð îëäó, ÷ûõäû øàùè-åøãèí äàðûíà.
Äöíéàíûí íàçö íÿèìè úèôÿäèð, éÿ’íè íÿúèñ,
Åé êþíöë, òàùèðñÿí àõûð, ñóíìà ÿë ìóðäàðûíà.
Ùÿã áèëèð èøèíè, ñÿáð åò, ôàðèü îë, ãöññÿ éåìÿ,
Âÿãòè éåòñèí áó úàùàíûí, ãîé âÿ ãàòëàí êàðûíà.
Ùè÷ ýöë îëìàç äèêÿíñèç, ùè÷ øàäè ãöññÿñèç,
Äÿðìÿ ýöëöíäÿí àíûí, ÷öí ýöëö äÿýìÿç õàðûíà.
×öí Íÿñèìèíèí ãÿìèíäÿí Ôÿçëè-ùÿã âàãèôäöðöð,
Ãÿì äåýèë ýÿð êèìñÿ îëìàç ìöòòÿëå’ ÿñðàðûíà.
60
Øîë øÿì’è ýþð êè, íóðóíà ïÿðâàíÿéÿì éåíÿ,
Áàø îéíàìàãäà éîëóíà ìÿðäàíÿéÿì éåíÿ.
Ñàãè, ëÿáèíäÿí ÿñðÿìèø ÿââÿë ãÿäÿùäÿí óø,
Ìÿñòàíÿ ýþçëÿðèí êèìè ìÿñòàíÿéÿì éåíÿ.
Ãàëó áÿëàäà êóéè-õÿðàáàò èäè éåðèì,
Øîë ìÿ’íèäÿí ìöúàâèðè-ìåéõàíÿéÿì éåíÿ.
Áÿçìè-ÿçÿëäÿ ùÿìíÿôÿñèì ýÿð÷è úàì èäè,
Øöêð åéëÿðÿì êè, ùÿìäÿìè-ïåéìàíÿéÿì éåíÿ.
Åé áèëìÿéÿí áó úàíè-ÿçèçèí ùÿãèãÿòèí,
Úàíû áèëÿíÿ ñîð êè, íÿ úàíàíÿéÿì éåíÿ.
Åøãèíäÿ àé úàìàëèëÿ ÿôñàíÿ, ôèëìÿñÿë,
Õÿëãèí äèëèíäÿ ýþð êè, íÿ ÿôñàíÿéÿì éåíÿ.
ßíäèøÿíèí èìàðÿòèíè ãûëìûøàì õÿðàá,
Øîë ýÿíúè-áèíÿùàéÿòÿ âèðàíÿéÿì éåíÿ.
Éàðÿá, íÿ ñåùð åäÿð øó ïÿðèøÿêëö øèâÿ êèì,
Çÿíúèð-úÿ’äè-çöëôöíÿ äèâàíÿéÿì éåíÿ.
Åé ýþâùÿðèí áàùàñûíû, ìèãäàðûíû áèëÿí,
ßñäàô è÷èíäÿ ýþð êè, íÿ äöðäàíÿéÿì éåíÿ.
Öçöíäÿ, åé ñÿíÿì, ýþðÿëè çöëôö õàëûíû,
Äàìè-áÿëàäà äàíÿ êèìè äàíÿéÿì éåíÿ.
Êÿøô åéëÿäè Íÿñèìè äÿùàíûí ðöìóçóíó,
Ìöôòàùè-ãåéáÿ ýþð êè, íÿ äÿíäàíÿéÿì éåíÿ.
61
Êèì êè, àëäàíäû úàùàíûí àüóëó ëÿççàòûíà,
Äöøäö øîë ìÿíñóáÿñè ÷îõ äöíéàíûí øÿùìàòûíà.
Äèâè-ìÿë’óíäóð, ñàãûí, ÿììàðÿ íÿôñèí ìÿðêÿáè,
Ìèíìÿ, ýÿð àçüóí äåýèëñÿí íÿôñè-øóìóí àòûíà!
Äÿ’âà åéëÿðñÿí êè, ùÿããè áèëìèøÿì, ñàäèã äåýèë,
×öí äÿëèëèí éîõäóð, åé ìöíêèð, àíûí èñáàòûíà.
Çöëôö ãàøûí, êèðïèýèíäèð òèëêÿ àéàòöë-êèòàá,
Öøòÿ ìöñùÿô, ýÿë áàõ àíûí ñóðÿâö àéàòûíà!
Òàÿòö çèêðö íàìàçû ìÿêðö ôÿíäèð çàùèäèí,
Àðèô îë, àëäàíìà áèëëàù, çàùèäèí òàìàòûíà!
Íÿôõåéè-ñóðóí ñÿäàñû äóòäó àôàãû, åøèò,
Åé îëàí àøèã, ùÿìèðèí ÿíêÿðÿë-ÿñâàòûíà!
Êàôèðèí áöòõàíÿñèäèð äöíéàíûí êàøàíÿñè,
Éîõäóð èìàíû àíûí êèì, ñÿúäÿ ãûëäû ëàòûíà.
Úàìè-Úÿìøèä îëäó ùÿð øåé, ñóðÿòèíäÿí óé âåðöð,
Åé ýöíÿø, ôåéçèí èðèøäè àëÿìèí çÿððàòûíà!
Çàòûíûí åéíèäèð Àëëàùûí ñöôàòû, åé áÿøÿð,
Ëåéêèí îë áèëäè áó ðÿìçè êèì, èðèøäè çàòûíà.
Ñóðÿòèí ýþð êèì, íÿ ìöüëÿãäèð àíûí ìÿ’íèñèíÿ,
Êèìñÿíèí ÿãëè èðèøìÿç êÿíäè èäðàêàòûíà.
×öí úàìàëûíäàí Íÿñèìè ÿáúÿäèí ãûëäû òàìàì,
Åéíö ìèìèí ÿììÿñèíäÿí èðäè âÿññàôàòûíà.
62
ßëùÿìäöëèëëàù, ßùìÿäèí ýèðäèê ÿáàâö øàëûíà,
Áó-ôÿçëè-ðÿááöëàëÿìèí îëäó ÿëèééö àëûíà.
Ôàíè úàùàíà ãàëìàäûã, ÿììàðÿ íÿôñÿ óéìàäûã,
Àëäàíäûëàð, àëäàíìàäûã äöíéàâö ìÿêðö àëûíà.
Àøèãëÿðèç, ãûëäûã íÿçÿð éàðûí úàìàëö âÿúùèíÿ,
Ê’îë âÿðäè-ùÿìðà ÷è÷ÿýèí ñÿëëö ÿëåéùö àëûíà.
Àëíûíäà ÷öí øÿããöë-ãÿìÿð à÷ûëäû èìàí ÿùëèíÿ,
ßøðàò ñàÿò ùþêìèëÿ áàñûëäû õàòÿì àëíûíà.
Øåéòàí ñèðàòû ýþðìÿäè öçöíäÿ éàðûí ìöñòÿãèì,
Éàëüóíÿ ãåééÿíäèð úÿçà äèâè-ëÿèíèí çàëëûíà.
Îõóð éÿãþâëöë-êàôèðóí, éà ëåéòÿíè êöíòö òöðàá,
Íàðè-úÿùèìè äóéìàéàí éàíàíäà íàðûí éàëûíà.
Àíëàð êè, íàð ÿñùàáûäûð, ÷ûõìàç òàìóäàí òà ÿáÿä,
Ãàëÿ õÿñó ôèùà úÿâàá àíëàð íåúÿêèì éàëûíà.
Åé èñòèâàéû áèëìÿéÿí, äîüðó éîëóíó éàíûëàí,
ß’ìà äåýèëñÿí à÷ ýþçöí, áàõ èííÿìÿë-àìàëûíà.
Úàíàíÿ öçö ãèáëÿäèð, ìåùðàáè-ìÿñúèä ãàøëàðû,
Äèâ îëìà, úàíäàí ñÿúäÿ ãûë øîë ãèáëÿíèí èãáàëûíà.
Ãàëó áÿëàäàí ñèäã èëÿ úàíûì äîëàøäû çöëôöíÿ,
Äþâëÿòëö úàíèì áÿíäÿäèð ùÿøìÿòëè çöëôö õàëûíà.
Íÿôñèíè áóíäà áèëìÿéÿí Àëëàù íóðóí ýþðìÿäè,
Ùÿããèíè íèñéàí åéëÿäè, áàõìàç ùÿã àíûí ùàëûíà.
63
Òþâùèäè-õàëèñäèð ìàíà ýþðìÿê úàìàëûí, åé ñÿíÿì,
Þëñöí ùÿñÿääÿí ìöøðèêèí, ëÿ’íÿò ãàìó äÿúúàëûíà.
Ãîïäó ãèéàìÿò ôèòíÿñè, óðóëäó ñóðóí íÿôõÿñè,
Èøòÿ íÿôèðèí ñåéùÿñè, ÷àëûíäû ñàíìà ÷àëûíà.
Ìÿúìÿðäÿ óäè-çöëôöíöí, ìèøêèí ãîõóñó áÿñ ìàíà,
Ùàúÿò äåýèëäèð, åé ïÿðè, óä öçðÿ ÿíáÿð ñàëûíà.
Ùÿããÿ éÿãèí èõëàñ èëÿ ÷öí íèééÿòöë-ìþ’ìèí ýÿðÿê,
Åøãÿ ìöùöáá îë, åé êþíöë, áàõ èííÿìÿë-ÿ’ìàëûíà.
Úàí èëÿ äèëáÿð éîëóíà âåðäè Íÿñèìè êþíëöíö,
Àäÿìäÿ ðÿùìàí ñóðÿòèí êèì ýþðñÿ êþíëö àëûíà.
64
Éîõäóð âÿôàñû äöíéàíûí, àëäàíìà àíûí àëûíà,
Ðÿíýèíäÿí îëäó ìöíôÿèë, ùÿð êèì áîéàíäû àëûíà.
Íÿãäè äÿüÿëäèð äöíéàíûí, àíûíëà áàçàð åéëÿìÿ,
Íè÷öí êè, ùÿð êèì ãÿëá èëÿ åéëÿðñÿ áàçàð, àëûíà.
×öí úöìëÿ ãèéëö ãàë èìèø äàðöë-ãöðóðóí ùàñèëè,
Øîë áèñÿáàòûí äöøìÿýèë áèùóäÿ ãèéëö ãàëûíà.
Àðûñû éàëàíäûð, ñàãûí, äàäëóñûíà àëäàíìà êèì,
Àúûäûð àíûí øÿêêÿðè, àüó ãàòûëìûø áàëûíà.
ßñëè äÿíèäèð äöíéàíûí, çàòûíäà éîõäóð áèð ÿëèô,
Òÿðêèáèíÿ ýÿë áàõ àíûí, øîë éàâö íóíö äàëûíà.
Ôàíè úàùàíûí ñåâýèñè äàìó îäóäóð éàíäûðûð,
Ãà÷ îë ãàðûäàí, åé êþíöë, àëäàíìà çöëôö õàëûíà.
Ìþùíÿòäèð àíûí äþâëÿòè, çÿùìÿòäèð àíûí ùÿøìÿòè,
Ìöäáèðäèð îë êèì, áàüëàäû ãÿëáèí àíûí èãáàëûíà.
Òÿçâèðö áþùòàíäûð èøè, ùÿì ãþâëö ôå’ëè ìöõòÿëèô,
Ùàëûí ñàíà øÿðù åéëÿäèì, ôèêð åéëÿ àíûí ùàëûíà.
Äèâè-ðÿúèìèí àòûäûð ÿììàðÿ íÿôñèí ìÿðêÿáè,
Òÿðê åéëÿ äèâèí àòûíû, éàïûøìà àíûí éàëûíà!
Ìþùêÿì îéóí÷óäóð ôÿëÿê, ìÿíñóáÿñèíäÿí ýÿë ñàãûí,
Åé áèáÿñèðÿò, áàõ àíûí øîë ñóðÿòè-ÿùâàëûíà.
Øîë áèìèñàëûí åøãèíÿ âåðäè Íÿñèìè êþíëöíö,
Äöíéà íîëà, éà àõèðÿò êèì, ãàëà ìöëêö ìàëûíà?
65
Åé áèíÿçèðö âàùèä, ùöñíöí úàìàë è÷èíäÿ,
Öçöí ãèéàìÿò åéëÿð õîø õÿòòö õàë è÷èíäÿ.
Ñöáùè-ÿçÿëäÿ ùÿð êèì áóëäó ñÿíèíëÿ âöñëÿò,
Ãàëäû ñÿíèíëÿ äàèì åéøè-âöñàë è÷èíäÿ.
Ìÿí ìÿíäÿ ùÿããè áóëäóì, ùÿããÿë-éÿãèí ùÿã îëäóì,
Óéõóäà ãàëäû ìöíêèð íÿãøö õÿéàë è÷èíäÿ.
Åé àëÿìèí ùÿéàòû, åøãèí íÿ íàð èìèø êèì,
Ãÿðã åéëÿäè úàùàíû àáè-çöëàë è÷èíäÿ.
Ôÿðäèééÿòèí êàìàëû îëäó ñÿíÿ ìöñÿëëÿì
Êèì, ãàéÿòÿ èðèøäè ùöñíöí êàìàë è÷èíäÿ.
Àüçûíëà çöëôè-ìèøêèí ìöøêàòè-íóðè-ùÿãäèð,
Ýÿë ùÿããè õÿëãÿ ýþñòÿð øîë ìèìö äàë è÷èíäÿ.
Åé èñòÿéÿí ëèãàéû, éàðûí ýöíöíäÿ ùÿãäÿí,
Ôÿðäàéà äöøìÿ, ãàëìà ôèêðè-ìÿùàë è÷èíäÿ.
Öçöíëÿ õÿòòö õàëûí øîë øÿìñè-õàâÿðèäèð,
Ùå÷ êèìñÿ ýþðìÿç àíû ùÿðýèç çàâàë è÷èíäÿ.
Öçöí øÿìàéèëèíäÿí, ãàøûí äÿëàéèëèíäÿí
Ãþâüàéè-ôèòíÿ äöøäö áÿäðö ùèëàë è÷èíäÿ.
Ðóùöë-ÿìèíÿ ñîðäóì ÿñðàðûíû äîäàüûí,
Íèòãè äóòóëäó, ãàëäû îë áó ñóàë è÷èíäÿ.
Åøãèí ãÿìèäèð, åé úàí, øàäëûüû ÿùëè-åøãèí,
Øàä îëìàéàí áó ãÿìäÿí ãàëñûí ìÿëàë è÷èíäÿ.
66
Åé ìÿêð è÷èíäÿ ñóôè, àëäàíìàç àëà, äèëáÿð,
Ýåò, þìðöíö ÷öðöòìÿ òÿçâèðö àë è÷èíäÿ.
Øîë ãÿìçÿ øèâÿñèíäÿí áèð ùàëà äöøìöøÿì êè,
Áàõàí áó ùàëà, èñòÿð äöøìÿê áó ùàë è÷èíäÿ.
Öçöí êèìè Íÿñèìè, åé õóáëàðûí ÿìèðè,
Õóðøèäè-ëÿìéÿçÿëäèð ìèüö çèëàë è÷èíäÿ.
67
Åé ìöêÿððÿì ùöñíè-ñóðÿò, åé ìöòÿùùÿð ìàö òèí,
Ðÿùìÿòè-ëèë-àëÿìèíñÿí, ðÿùìÿòè-ëèë-àëÿìèí.
Äþâðè-ùöñíöí ëÿìéÿçÿëäèð, åé úàìàëûí ëàéÿçàë,
Áèëäèýèì åëìöë-éÿãèíäèð, ýþðäöýöì åéíÿë-éÿãèí.
Åé éàíàüûí ñóðÿñè âÿøøÿìñ, öçöí àéÿòè:
Ùàçèùè-úÿííàòè ÿäíèí ôÿäõÿëóùà õàëèäèí.
Êöëëè-øåé’öí ùàëèêöí âÿúùèíäÿí àéðû øÿê äåýèë,
Åé ùèäàéÿò øÿì’è öçöí, âåé ñà÷ûí ùÿáëöëìÿòèí.
Ãèáëÿìèçäèð ñóðÿòèí, ÿëùÿìäöëèëëàù, åé íèýàð,
Òà ÿáÿä èééàêÿ íÿ’áóääóð úàìàëûí íÿñòÿèí.
ßñðèìèø ìÿñòàíÿ åéíèí ñàüÿðèíäÿí ñÿëñÿáèë,
Ñóñàìûø úÿííÿòäÿ ëÿ’ëèí àáûíà ìàè-ìÿèí!
Íóíö åéíèí, ìèìö äàëûí òèëêÿ àéàòöë-êèòàá,
Ëþâùè-ìÿùôóç îëäó öçöí, ùöâÿ Ãóð’àíöí ìöáèí.
Íÿôõåéè-Èñà ýÿëèð øèðèí ëÿáèíäÿí úàíëàðà,
Ñàáèò îëäó êèì, ëÿáèíäèð ìþùáèòè-ðóùöë-ÿìèí.
Ùóðè-åéíèí ñóðÿòè àéèíÿ îëäó ùöñíöíÿ,
Øîë ñÿáÿáäÿí õÿëãÿ ìÿðüóá îëäó ùÿãäÿí ùóðè-åéí.
Åé ëÿáèí øÿ’íèíäÿ ìöíçÿë àéÿòè-éþùéöë-èçàì,
Úàíìûäûð, éàðÿá, ëÿáèí, éà õàëèãè-úàíàôÿðèí?
Ìàëèêÿë-ùöñí îëäó, åé äèëáÿð, úàìàëûí òà ÿáÿä,
Àøèãèí äèíè áóäóð, áóëäó Íÿñèìè éþâìè-äèí.
68
Ñÿôà áàüûøëàìûø áàüà ñÿáà Èñàëÿèí äÿìäÿí,
Éàøàðìûø ãóðó àüàúëàð íåòÿêèì íÿõë Ìÿðéÿìäÿí,
Øîë èðìàãëàð ýöëàá îëìóø, ÿáèðè õîøòöðàá îëìóø,
Íÿáàòà ôÿòùè-áàá îëìóø, éåíÿ îë êàøèôè-ãÿìäÿí.
Éåíÿ îë àëÿìöë-ãåéáèí õÿáÿð ýÿëäè ÷ÿðèñèíäÿí,
Þí ÿââÿë ãàðûí àëòûíäàí ýÿëèð úàñóñ ÷èéäÿìäÿí.
Íÿ äÿðéàäûð èðèøäèì óø ÿúàèá ëÿøêÿðè-õàìóø,
Êèìè àë, êèìè ÿòëÿñïóø, êèìèíèíè äîíó ýþé ãÿìäÿí.
ßúÿá ýÿíúèíÿ à÷ûëìûø, ÷è÷ÿêëÿð éåðÿ ñà÷ûëìûø,
Áÿëèðìÿç éåð çöìóððöääÿí, çöìöððöä öçöäóð ùÿìäÿì.
Ýÿëèð ñóñÿí ãûëûíú èëÿí, ñîéà äîíóíó íÿñðèíèí,
×ûõàð õÿòìè ñöýö èëÿí, ãàïàð ãàëõàíû Ðöñòÿìäÿí.
Ýöëÿ íÿðýèñ ýþçöí ñöçäö, ýöë à÷ûëäû öçöí äöçäö,
Ðÿéàùèí ñöíáöëöí ÷þçäö, ñà÷àð ãîõóéó ïÿð÷ÿìäÿí.
Øÿãàéèã éàñÿìÿí äóòàð, øàìàìà ùöëëÿâö ÿáùÿð,
Ñÿìÿí ñèìàâö ñèìèíáÿð, óúàëìûø ãàìó õöððÿìäÿí.
Ñàðàðìûø ÿðüÿâàí áÿíçè êÿíàðè-úóéèäÿí òàíûã,
Ñàíàñàí Êÿ’áÿ ñóëòàíû öçöí éóð àáè-çÿìçÿìäÿí.
×ö íèëóôÿð íÿôÿðëÿíìèø ìÿýÿð äèëäàð ëöòôöíäÿí,
Áÿíþâøÿ èêèãàò îëìóø, éàòûð ÷öí çöëôè-äÿðùÿìäÿí.
Ñÿíóáÿð ãàôèéÿ ÿáùÿð ñîðàð êèì, íèøÿ ëàë îëäóí,
Úàâàá àéûòäû, ñó÷ åòäèì äèëèì ÷ÿêäèëÿð ÿíñÿìäÿí.
69
Éåðèí éàüìóð ùÿéàòûäûð, ùÿéàò ó÷ìàã íÿáàòûäûð,
Áàùàð îíóí ñÿáàòûäûð êè, ýþñòÿðÿð áó àëÿìäÿí.
Ùàâàäà òóòèéö ãóìðó, ÷ÿìÿíäÿ ÷ÿíýö ñàç åéëÿð,
Äóòàð àùÿíýèíè ãóøëàð êèìè çèëö, êèìè áÿìäÿí.
Àüàúëàð ùöëëÿ ïóøèíäÿí, éà ãþí÷ÿ áàäÿ íóøèíäÿí,
×ÿìÿí ñÿðõîøè úóøèíäÿí, ãÿäÿù ïöðëÿ’ëè-øÿáíÿìäÿí.
Íÿ ãàôèë åâäÿ ãàëìûøñàí, ñÿí åé ãàôèë, áó ìþâñöìäÿ,
×ö áöëáöë ýöëäÿí àéðûëìàç, éà àøèã éàðö ùÿìäÿìäÿí.
×ö áèëèðñÿí ñÿðÿíúàìû, êå÷èðìÿ ïöõòÿäÿí õàìû,
Ãÿíèìÿò ýþð áó ÿééàìû, áó ýöí ñÿí úàìû ÷ÿê úÿìäÿí.
×ö ýþðäöí ýöëëÿð à÷ûëìûø, ñó÷óëàð ãåéáÿ è÷èëìèø,
Áóëàðà ãàðøû áèç äàõè íóø åòäèê, è÷äèê îë úÿìäÿí.
ßëÿ ýÿòèð íèýàðûíû, éå, è÷ îíóíëà âàðûíû,
Áó ýöí õîø êå÷ ãî éàðûíû, ãÿðÿç õîø àíäûð àäÿìäÿí.
ßéàüà ÿë óðàëûì óø, áó äÿì åéøè ñöðÿëèì óø,
Äÿìèìèç õîø ýþðÿëèì óø, íå÷ÿëÿð ãàëäû áó äÿìäÿí.
Ýþð îë ñàëóñö ìÿùðóìó, ìÿíè çþùä èëÿ ãîðõóäóð,
Ñàíàñàí êÿíäè äöí ýÿëìèø áÿðàò èëÿ úÿùÿííÿìäÿí.
Áó àñè ãóëëàðûí úöðìö úàùàíà èìäèìè ýÿëäè,
Áèçÿ îë äÿìäÿ ãàëûáäûð ýöíàù Ùÿââàâö Àäÿìäÿí.
Íÿñèìè, àñèéÿ óéäóí, âÿëè áóíó äÿõè äóéäóí
Êè, úöðìöí áèëÿíÿ ðÿùìÿò ãûëûð ùÿã ìàòÿãÿääöìäÿí.
70
Åé ãÿôëÿòèí ìåéèíäÿí ìÿñòö õÿðàáö ùåéðàí,
Ýÿð ùÿããè òàíûìûøñàí, ãàíû äÿëèëö áöðùàí?
Íÿôñè-õÿáèñÿ óéìàã íàäàíëàðûí èøèäèð,
Èøèí íÿäèð ýþð àõûð, ôèêð åéëÿ, îëìà íàäàí?
×öí ùÿð íÿ êèì, ÿêÿðñÿí, àíû áè÷ÿðñÿí àõûð,
Äöíéàäà ÿêìÿ àíû êèì, àäû îëäó öñéàí.
Òÿðê åéëÿ ñÿééèàòû, ñàëåù ÿìÿë ãàçàí êèì,
Ê’àíûí úÿçàñû ùÿãäÿí ùÿì ëöòô èìèø, ùÿì åùñàí.
ßééàìûíû ùÿéàòûí áàäè-ùÿâàéà âåðìÿ
Êèì, èòèðÿí ùÿéàòû öãáàäàäûð ïåøèìàí.
Ìöôëèñ òèúàðÿò åéëÿð ñÿðìàéÿñèç âÿ ëåéêèí,
Ñÿ’éè ÿáÿñäèð àíûí, ñåâäàñû úöìëÿ õöñðàí.
Íàãèñ âöúóäà ÷öí êèì, íþãñàí ýÿëèð ùÿìèøÿ,
Úÿùä åéëÿ êàìèë îë êèì, ýÿëìÿç êàìàëà íþãñàí.
Äöíéàéè-äóí ãÿìèíäÿí ñàéðó îëóá ñàðàðìà,
Àëÿìäÿ êèìñÿ ÷öí êèì, áóëìàç áó äÿðäÿ äÿðìàí.
Ùèðñö ùÿñÿä ñèôàòûí òÿðê åéëÿ, àéðûë àíäàí,
Íå÷èí êèì, îë ñèôÿòäÿí íàúèäèð àéðûëàí úàí.
×öí ÿñúÿäó áóéóðäó àäÿì ãàòûíäà ùÿã, ýÿë
Ùÿããèí õèòàáûíà óé, ãûë ñÿúäÿ, îëìà øåéòàí!
Äèâèí ëèáàñûíû ãî, Õûçð èëÿ éîëäàø îë êèì,
Çöëìÿòäÿ çàùèð îëìàç ùåéâàíà àáè-ùåéâàí.
71
Ùÿããèí ðèçàñûí èñòÿ, ãöôðàíÿ ãàáèë îë êèì,
Øîë óúà ãÿäðö áÿõòèí êÿñáè äåýèëäèð àñàí.
ßáä îëìà, åé Íÿñèìè, ôàíè úàùàíà ÷öí êèì,
Èìàíö äèí è÷èíäÿ ñÿíñÿí ÿìèðö ñóëòàí.
Îëìàçñà ìöëêö ìàëûí, àíäàí íÿ ãÿì, íÿ ãöññÿ,
Þâëàäè-òÿééèáèíñÿí, ùÿì àäÿìö ùÿì èíñàí.
72
Úàùàíû òÿðê åäèá áåçäèì úàùàíäàí,
Úàùàí îëäóì, úàùàí îëäóì ùà÷àíäàí.
ßýÿð ìÿùáóáà èñòÿðñÿí óëàøìàã,
Ýÿëèá êå÷ìÿê ýÿðÿêñÿí êöí-ôÿêàíäàí.
Úàùàíûí ñÿùë èìèø ñóäö çèéàíû,
Ãî àíûí àññèñèí, ãóðòàð çèéàíäàí.
ßýÿð úèííè äåýèëñÿí, àäÿìè áèë,
Ê’àíûí ÿñëè íÿäÿíäèð, ñþéëÿ àíäàí.
Ýöìàíäàí áèëìÿäè ùå÷ êèìñÿ ùÿããè,
Éÿãèíäèð êèì, éÿãèí áèòìÿç ýöìàíäàí.
Ýöëö áèòìÿç òèêÿíñèç äöíéàíûí ÷öí,
Ýöëö òÿðê åéëÿ, êå÷ úþâðè-òèêàíäàí.
Äîäàüû úàíäûð îë øèðèíäÿùàíûí,
Ìÿýÿð ãàôèëäèð îë øèðèíäÿùàíäàí?
ßéàí îëäó öçöí, éàðÿá, ñàãûíñûí
Úàìàëûí ôèòíåéè-àõûðçàìàíäàí.
Ãàìóäàí êå÷ìèøÿì ëèëëàùè-ôèëëàù,
Ìÿýÿð øîë òöððåéè-ÿíáÿðôÿøàíäàí.
ßëåéíà úÿì’ÿùö áÿñ ëàòÿùÿððèê,
Ýöíÿø ìöñòÿüíèäèð øÿðùö áÿéàíäàí.
Éåðö ýþý äîëó ùÿããèí àéÿòèäèð,
Âÿëè ýþçñöç õÿáÿðñèçäèð íèøàíäàí.
Íÿñèìèíèí ìóðàäû ÷öí ñÿí îëäóí,
Íÿçÿð ãÿò’ åéëÿäè êþâíö ìÿêàíäàí.
73
Åé áÿðýöçèäÿ ñóðÿò, úàíñàí, âÿëè íÿ úàíñàí!
Ùÿì èñì èëÿ ìöñÿììà, ùÿì úèñì èëÿ ðÿâàíñàí.
Àáàâö öìöùàòäàí ñÿíñÿí õöëàñÿ, øÿêñèç,
Åé êàèíàòà ìÿãñÿä, ìÿãñóäè-êöí-ôÿêàíñàí.
×åøìö ðöõöí ñöôàòû êþâíö ìÿêàíà ñûüìàç,
Åé ýþâùÿðè-éåýàíÿ, ñÿí ýÿíúè-ëàìÿêàíñàí.
Ëåéëö íÿùàð è÷èíäÿ øÿìñö ãÿìÿð êèìè óø,
Ùÿð éàíà êèì, áàõàðñàì åéíöë-éÿãèí ÿéàíñàí.
Ãÿðã åéëÿäè úàìàëûí íóðóíäà êöí-ôÿêàíû,
Åé ýþâùÿðè-ùÿãèãÿò, øÿðù åéëÿ êèì, íÿ êàíñàí?
ßðçö ñÿìàäà éîõäóð áèð çÿððÿ ñÿíäÿí àéðó,
Åé úöìëÿíèí âöúóäó, áàúöìëÿ äÿðìèéàíñàí.
Ùÿð øåéäÿ ýÿð÷è ñÿíñÿí, åé ìÿù, ýöíÿøäÿí ÿçùÿð,
ß’ìà ñàíûð êè, ýþçäÿí ëàøåé êèìè íèùàíñàí.
Öçöí êèòàáè-ìöíçÿë, çöëôö ðöõöíäöð àéÿò,
Åé õàëèãèí êÿëàìû, äèëèìäÿ òÿðúöìàíñàí.
Ùÿã ñóðÿòèíäÿ èíñàí ñÿíñÿí ýÿëÿí úàùàíà,
Åé Òàíðûíûí ñöôàòû, àëÿìäÿ úàâèäàíñàí.
Úàíö úàùàíû ñÿíñèç íåéëÿð ìöùöááè-ñàäèã,
Åé àøèãèí ùÿéàòû, ùÿì úàíö ùÿì úàùàíñàí.
Ñåâäàëû íÿðýèñèíäÿí äöøäö úàùàíà ãîâüà,
Åé ùöñí è÷èíäÿ ôèòíÿ, ñÿðôèòíåéè-çàìàíñàí.
74
Ãàíäûðäû êàèíàòû ãÿíäö íàáàòà ëÿ’ëèí,
Åé õîñðîâè-ìÿëàùÿò, øèðèí, øÿêÿðäÿùàíñàí.
Ùöñíöí òÿúÿëëèñèíäÿí ýÿëäè âöúóäà àëÿì,
Åé âàèç, ÿáñÿì îë êèì, éàëàí÷û ãèññÿõàíñàí.
Ùÿãäÿí ýÿëÿí êÿëàìûí ìþ’úöçäöð, åé Íÿñèìè,
Ñÿíñÿí êè, êöíòö êÿíçèí ÿñðàðûíà áÿéàíñàí.
75
Ýÿë, åé äèëáÿð, èêè àëÿìäÿ úàíñàí,
Ýÿë, åé ðóùè-ðÿâàíûì, ñÿí íÿ úàíñàí?!
Ôÿëÿê öñòöíäÿ ùåéðàíäûð, ìÿëÿê ìàò,
Íÿ äÿðéàñàí, íÿ ýþâùÿðñÿí, íÿ êàíñàí?
Ùÿéàòè-Õûçð àõàð äàèì ëÿáèíäÿí,
Àíûí÷öí ÷åøìåéè-àáè-ðÿâàíñàí.
Ýþçöíäÿí ôèòíÿ éàéûëäû úàùàíà,
Ìÿýÿð êèì, ôèòíåéè-àõûðçàìàíñàí!
Ñà÷ûí áóéó Õÿòàâö Ðóìó äóòäó,
Áó áóé èëÿ ìÿýÿð ÿíáÿðôÿøàíñàí?!
Ñà÷ûíäàí ÷öí áÿëèðäè êöíòÿêÿíçÿí,
Áÿéàí åéëÿ, áÿéàí, øÿðùè-áÿéàíñàí!
Úàùàí îëäó áó ýöí ùöñíöíäÿ ìÿ’ìóð,
Ìÿýÿð êè, ùöñí èëÿ êèøâÿðñèòàíñàí!
Úàùàíûí ñÿùë èìèø ñóäö çèéàíû,
Çèéàíñûç àøèãÿ ñÿí áèçèéàíñàí!
Áÿëàäûð ãàìÿòèí, àììà âÿ ëàêèí
Áó ãÿää èëÿ áÿëàéè-íàýÿùàíñàí.
Úàìàëûíäûð áó ýöí àëÿìäÿ, åé úàí,
ßéàí îëäó úàùàí, ùÿãäÿí ÿéàíñàí.
Äÿìàäÿì ùöñíöíÿ ùåéðàí îëóð úàí,
Ìÿýÿð êèì, ñÿí ùÿéàòè-úàâèäàíñàí!
76
Úàùàí éàíäû áó ýöí åøãèí îäóíà,
Éàõàðñàí àøèãè, àòÿøçÿáàíñàí!
Ñÿáà çöëôöí òîçóíó éåëÿ âåðäè,
Ìÿýÿð êèì, ñöíáöëè-ÿíáÿðíèùàíñàí!
Ìàíà ñÿí íÿãëèíè ÿðç åòìÿ, âàèç,
Àíûí÷öí êèì, éàëàí÷û ãèññÿõàíñàí!
Íÿñèìè ÷öí ñÿíè áóëäó ÿçÿëäÿí,
Ùÿãèãÿò áèëäè êè, ñÿí ëàìÿêàíñàí!
77
ßýÿð÷è úàíäàñàí, úàíäàí íèùàíñàí,
Äåýèëñÿí úàíäàí àéðû, áÿëêÿ úàíñàí.
Êèøè âåðìÿç íèøàí ñÿíäÿí ÿýÿð÷è,
Éåðö ýþý äîïäîëó êöëëè íèøàíñàí.
Íåúÿ ýèçëÿäÿéèì ìÿíäÿí ñÿíè êèì,
Íÿéÿ êèì áàõûðàì, àíäàí ÿéàíñàí.
Õÿúèë åéëÿð ðöõöí ùöñí èëÿ àéû,
Ìÿýÿð ñÿí ôèòíåéè-àõûðçàìàíñàí?
ßðÿá íèòãè äóòóëìóøäóð äèëèíäÿí,
Ñÿíè êèìäèð äåéÿí êèì, òöðêìàíñàí?
Úàíû òÿðù åéëÿäèì, áåçäèì úàùàíäàí,
Ñÿíè áèëäèì êè, úàí èëÿ úàùàíñàí.
Ýþðÿí ñÿíñÿí, ýþðöíÿí ñÿí ýþçöìäÿ,
Íÿ âàð ñþéëÿìèñÿí, êöëëè ëèñàíñàí.
Ùÿãèãÿò, âÿùéè-ìöòëÿãäèð áó ñþçëÿð,
Áó ñþçö áèë êèì, àíäàí òÿðúöìàíñàí.
Íÿñèìè, ÷öí áó ýöí äþâðàí ñÿíèíäèð,
Úàùàíäà õîñðîâè-ñàùèáçàìàíñàí.
ßòÿýèí ñèëê, ÿëèí ÷ÿê êöí-ôÿêàíäàí,
Íÿ àõûð çöáäåéè-êþâíö ìÿêàíñàí.
78
Åé äöððè-êàíè-ùÿð øåé, êèì áèëÿ êèì, íÿ êàíñàí?
Úàí ñÿíäÿí îëäó ÷öí ùåé, áèëìÿç ñÿíè íÿ úàíñàí!
Çàòûíà êèìñÿ èðìÿç, âÿñôèíè êèìñÿ áèëìÿç,
Çàòö ñöôàò èëÿ ñÿí áàãèéö úàâèäàíñàí.
Áèìèñëö áèáÿäÿëñÿí, áèøèáùö áèìÿñÿëñÿí,
Åé äöððè-áÿðýöçèäÿ, íÿ áÿùðè-áèýèðàíñàí?
Åé êöíùö ðèô’ÿòèíäÿí áèáÿùðÿ ÿãëè-ìöòëÿã,
Âåé ýÿíúè-áèíÿùàéÿò, ñèìóðüè-ëàìÿêàíñàí.
×öíêè úÿìè’è-ÿøéà ñÿíäÿí ÿéàí îëóáäóð,
Åé âàùèäè-éåýàíÿ, áÿñ íèøÿ ñÿí íèùàíñàí?
Åé ìöääÿè, ñÿí àíûí ìÿùðóìñàí äÿìèíäÿí,
Àíäàíäóðóð êè, ùÿð äÿì äÿðáÿíäè-èíö àíñàí.
Ùÿãã ÿçùÿðè-ìèíÿø-øÿìñ ðþâøÿíäöðöð âÿ ëàêèí,
Ñÿí ãàéÿòè-ÿìàäÿí áèùóäÿ äÿð ýöìàíñàí.
Äèëÿð ñÿíè Íÿñèìè, àëÿìäÿ ÷àãÿ ùÿð äÿì,
Òà áèëÿëÿð áÿòÿùãèã ñÿí ãàìóäàí ÿéàíñàí.
79
Åé ðóùè-ãöäöñ, úàíûìà ñÿí úàíö úàùàíñàí,
Ìÿíäÿí ñÿíè ãàèá äåìÿçÿì, öøòÿ ÿéàíñàí.
Ìÿ’øóãÿ ìàíà ÷öí ñÿí èäèí ðóçè-ÿçÿëäÿ,
Îë ýöí íÿ èäèí, òà ÿáÿä, åé ôèòíÿ, ùàìàíñàí.
Çöëôöí ãÿìÿðèí äþâðöíÿ éöç ôèòíÿ áóðàõäû,
Åé äþâðè-ãÿìÿð ôèòíÿñè, ôÿòòàíè-çàìàíñàí.
Ùöñíöí íÿ áèëèð ãèéìÿòèíè ùÿð ýþçöýþðìÿç,
Ñÿí àøèãÿ ñîð úàíû êè, úèñìèíäÿ ðÿâàíñàí.
Áèíàìö íèøàí îëìàéàíûí ñÿíäÿ âöúóäó,
Ôèêð åéëÿìÿçÿì àíäà êè, ñÿí íàìö íèøàíñàí.
Úàí èëÿ òÿíè éàõìàã ÿýÿð èñòÿð èñÿí óø,
Ýÿë éàíäûð àíû, éàíìàüûíà ýÿð íèýàðàíñàí.
Âåðìÿç ñÿíè ìèí úÿííÿòö ìèí ùóðà Íÿñèìè,
Ñÿí àøèãÿ ùÿì úÿííÿòö ùÿì ùóðè-úèíàíñàí.
80
ßââÿë êè, äèëà, äÿðä èëÿ éàðàí îëàìàçñàí,
Àõûð áèë àíè ãàáèëè-äÿðìàí îëàìàçñàí.
Ìÿí õàúåéè-äÿùðÿì äåéö ôÿõð åòìÿ, ôÿãèð îë,
Äÿðâèø îëàìàçñàí, éöðö, ñóëòàí îëàìàçñàí.
Ùåéäÿð êèìè ýÿð Õåéáÿðè-øèðêè éûõàìàçñàí,
Áó ÿðñÿäÿ áèë, ñÿí Øÿùè-ìÿðäàí îëàìàçñàí.
×öí Òóðè-âöúóäóíäà òÿúÿëëè åäÿìÿçñÿí,
Ôèð’îí èëÿ ñÿí Ìóñèéè-Èìðàí îëàìàçñàí.
Ýÿð ãóøëàðà òÿ’ëèìè-çÿáàí åòìÿç îëóðñàí,
Áó èíñ èëÿ úèíñ è÷ðÿ Ñöëåéìàí îëàìàçñàí.
Éÿ’ãóá îëóá àõûòìàç èñÿí õóí úèýÿðäÿí,
Ìèñðÿ èðèøèá, Éóñèôè-Êÿí’àí îëàìàçñàí.
Úàí åëìèíè áó ùöúðÿäÿ òÿùñèë åäÿìÿçñÿí,
Àäÿì áèêè* áèë, úèñìèíÿ ñÿí úàí îëàìàçñàí.
Ñÿúäÿ åòìÿç èñÿí ÿùñÿíè-òÿãâèìÿ ýþðöúÿê,
Ùÿã ôÿçëèâö ùÿã ñóðÿòè-ðÿùìàí îëàìàçñàí.
Åé ñóôè, òÿâàô åòìÿ öçö ùÿúúèíÿ éàðûí,
Îë åéäÿ Íÿñèìè êèìè ãóðáàí îëàìàçñàí.
____________
*
Êèáè
81
Òÿðê åéëÿìÿç úàí åøãèíè, ìèí ýÿç ýÿð àíû éàõàñàí,
Ùèúðèíäÿ ëàéèã ýþðìÿ êèì, ùÿð äÿì áó úàíû éàõàñàí.
Åé èñòÿéÿí äèäàðûíû, Ìóñà êèìè ìÿ’øóãÿíèí,
Âàúèá áóäóð åøãèíäÿ êèì, úàíû, úàùàíû éàõàñàí.
Àõûðçàìàíûí ôèòíÿñè, áöðãÿ úàìàëûíäàí ýþòöð,
Òà åøãÿ öçÿðëèê êèìè ïèðö úàâàíû éàõàñàí.
Åé åøãÿ ìöíêèð ìöääÿè, ýèð àøèãèí òþâùèäèíÿ,
Òà ñÿðáÿñÿð è÷èíäÿêè øèðêö ýöìàíû éàõàñàí.
Àíÿñòöíàðûí ñèððèíè ôàø åòäè øÿì’èíäÿí öçöí,
Òà íóðóíà ïÿðâàíÿòÿê êþâíö ìÿêàíû éàõàñàí.
Åé ãèéìÿòè åøãèí ýöùÿð, êþíëöìäöð îíóí ìÿ’äÿíè,
×öí êàí ýÿðÿêäèð ýþâùÿðÿ, íè÷öí áó êàíû éàõàñàí?
Íàìö íèøàíö øþùðÿòèí àôÿòäèð ÿùëè-åøã ö÷öí,
Âàð, åé êþíöë, úÿùä åéëÿ êèì, íàìö íèøàíû éàõàñàí.
Úàíûìà åøãèí îäó ÷öí êàð åéëÿäè, éàõäû òàìàì,
Øèìäè ýÿðÿêäèð, ãàëèáà, áàüðûìäà ãàíû éàõàñàí.
Åé àõûäàí äöðäàíÿéè êèðïèêëÿðèíäÿí äÿìáÿäÿì,
Åøãèí îäóíäàí ãîðõóðàì ê’àáè-ðÿâàíû* éàõàñàí.
Åé ëàòà òàïàí áèáÿñÿð, ýÿë ýþð áó ìàùûí ñóðÿòèí,
Òà ëàòö öççà áàøûíà äåéðè-ìóüàíû éàõàñàí.
×àõäû Íÿñèìèíèí äèëè Àëëàùè-íóðóí ñèððèíÿ,
Åé íàðè-ãöäñè, ãàíäàñàí, òà îë çÿáàíû éàõàñàí.
____________
*
Ê’àáè ðÿâàíû - Êè àáè-ðÿâàíû, àõàð ñóéó.
82
Öçöí ìöñùÿôäèð, åé ùóðè, éàíàüûí ãàô-âÿë-Ãóð’àí,
Áóäóð ùÿãäÿí ýÿëÿí òàùà, áóäóð éàñèíö ÿððÿùìàí!
Ýöí èëÿ àéû ýþýëÿðäÿí ýÿòèðäè ñÿúäÿéÿ ùöñíöí,
Çÿùè ãöââÿò, çÿùè ãöäðÿò, çÿùè ìþ’úöç, çÿùè áöðùàí!
Äîäàüûí àáè-ùåéâàíäûð, ìÿí àíû ñîðìóøàì Õûçðà
Âÿ ëàêèí àáè-ùåéâàíû ãà÷àí èäðàê åäÿð ùåéâàí?
Éåäè ýÿç ùÿã íÿ ìÿ’íèäÿí áóéóðäó ñÿúäÿ øåéòàíà,
Ñÿí àíû áèë íÿ øåéäÿíñÿí êè, àíû áèëìÿäè øåéòàí?
Ãàøûíëà êèðïèýèí, éàðÿá, íÿ ôÿòòàí éàéö îõäóð êèì,
Ôÿëÿêäèð òèðèíÿ òÿðêÿø, ìÿëÿêäèð éàéûíà ãóðáàí?
Ñÿí îë ïàêèçÿ úþâùÿðñÿí áó ýöí àëÿìäÿ, åé äèëáÿð,
Äîäàüûí àáè-ùåéâàíäûð, úàìàëûí ðþâçåéè-ðèçâàí.
Ñÿãàùöì ðÿááèùöì õÿìðè ëÿáè-ëÿ’ëèí øÿðàáûäûð,
Áó ìåéäÿí ìÿñò îëàí áèëäè êè, ùÿãäèð ìÿí ÿëåéùà ôàí.
Óòàíûð àðèôèí ÿãëè, ñàíà èíñàí äåìÿç, íå÷öí
Êè, èíñàíäûð äåìÿç êèìñÿ ñàíà, éà õàëèãöë-èíñàí!
Ðöõöí èííà ôÿòÿùíàäûð, ñà÷ûí âÿëëåéë-ãÿä-ÿôëÿù,
Áó ëþâùöí ÿáúÿäèí ýþð êèì, ãîìóø ùÿãã àäûíû ôöðãàí.
Ùÿãÿ ÿéðè áàõàí ýþçäÿí úàìàëûí éàøûðàí äèëáÿð,
Ýþòöðäö ïÿðäÿ öçöíäÿí ýÿë, åé çàùèä, ýÿòèð èìàí!
Òÿúÿëëèíèí ÷ûðàüûäûð úàìàëûí øÿì’è, óø ýþð êèì,
Íåúÿ íóðö çèéàñûíäàí ìöíÿââÿð ìåùðö ìÿù òàáàí.
83
Áèòèáäèð ãèññåéè-Øèðèí, òöêÿíäè Øÿêêÿðèí äþâðö,
Ëÿáèí äþâðàíûäûð ýÿëýèë êè, ñÿíñÿí Õîñðîâè-äþâðàí!
Íÿ äÿðéàäûð ÿúÿá åøãèí êè, éîõäóð ùÿääö ïàéàíû,
Çÿùè åøãè íÿùàéÿòñèç, çÿùè äÿðéàéè-áèïàéàí!
Íÿñèìè ÷öí âöñàëûíäàí ùÿéàòè-ñÿðìÿäè áóëäó,
Éÿãèíäèð ýÿð äåñÿì ùÿãäèð êèì, îëäó ùÿééö úàâèäàí.
84
Ìÿí êè, äÿðâèøÿì, ôÿãèðÿì, ïàäèøàùè-àëÿìÿì,
Ðóùè-áèðÿíýÿì, ÿýÿð÷è ðÿíýÿ ýèðäèì, àäÿìÿì.
Øåø úÿùÿòäÿí ÷àð ÿíàñèðäèð ìÿíè ôàø åéëÿéÿí,
Éîõñà ìÿí ýÿíúèíåéè-âÿùäÿòäÿ íóðè-ÿáùÿìÿì.
Àëÿìöë-ãåéáèí ñöôàòû ìÿíäÿí îëäó àøèêàð,
Åé áÿñèðÿòñèç, ìÿíè ýþð êèì, íÿ çàòè-ÿ’çÿìÿì.
Ñþéëÿéÿí ùÿãäèð ìÿíèì äèëèìäÿ ùÿðäÿì, éîõñà ìÿí,
×àð ÿíàñèðäÿí ìöðÿêêÿá áèëèñàíö ÿáêÿìÿì.
Öììöùàò èëÿí íÿ âàð àáàéà îëìàñà õÿëÿë,
Àëÿìè òÿùãèãÿ áàõñàí úöìëÿñèíäÿí ÿãäÿìÿì.
Úÿííÿòè-ôèðäþâñ ö÷öí áèð ëÿùçÿ ãÿìýèí îëìàçàì,
Òàëèáè-äèäàðè-éàðàì, øàäèìàíàì, õöððÿìÿì.
Åé Íÿñèìè, ÷öíêè èø òÿãäèð ÿëèíäÿí èøëÿíèð,
Ôàðèüÿì äöíéàäàâö öãáàäà ãÿìäÿí, áèãÿìÿì.
85
Ñóðÿòè-ðÿùìàíû áóëäóì, ñóðÿòè-ðÿùìàí ìÿíÿì!
Ðóùè-ìöòëÿã ùÿã êÿëàìû ãàô-âÿë-Ãóð’àí ìÿíÿì!
Ùÿì ìÿíÿì àíÿñòöíàðÿí ñèððèíè ôàø åéëÿéÿí,
Ùÿì Õÿëèë îëäóì, áó íàðà Ìóñèéè-Èìðàí ìÿíÿì!
Ùÿì Ìÿñèùÿì, ùÿì Ñêÿíäÿð, ùÿì ìÿíÿì àáè-ùÿéàò,
Ùÿì ùÿéàòè-Õûçð áóëäóì, ÷åøìåéè-ùåéâàí ìÿíÿì!
Ùÿì ìöùèòö ùÿì êÿíàðàì, ùÿì ñÿäÿô, äöðäàíÿéÿì,
Ùÿì áó áÿùðèí ýþâùÿðè, ùÿì ýþâùÿðè-öììàí ìÿíÿì!
Ùÿì õÿéàëàì, ùÿì úàìàëàì, ùÿì ñöôàòàì, ùÿì òÿëÿá,
Ùÿì íöãóøàì, ùÿ áó íÿãøÿ âàëåùö ùåéðàí ìÿíÿì.
Çöëìÿòÿì, ìþâòÿì, ìÿìàòàì, ùÿì ùÿéàòàì, ùÿì ìÿìàò,
Ìþ’ìèíÿ Íóùàì, íèúàòàì, êàôèðÿ òóôàí ìÿíÿì!
Ùÿì ÿëàúàì, ùÿì òÿáèáÿì, ùÿì êÿëàìàì, ùÿì Êÿëèì,
Ùÿì áó ðÿíú ðÿíúóðóéàì, ùÿì äÿðäëÿðÿ äÿðìàí ìÿíÿì!
Ñàãèéÿì, øÿì’ÿì, øÿðàáàì, ùÿì õóìàðàì, ùÿì õÿìèð,
Ñÿëñÿáèëÿì, ñàãèéÿì, ùÿì ñàüÿðö ïåéìàí ìÿíÿì!
Ùÿì ñÿëàòàì, ùÿì çÿêàòàì, ùÿì ìÿíÿì çÿðãö ðèéà,
Ùÿì ìÿíÿì èìàíö òþâùèä, øþ’ëåéè-èìàí ìÿíÿì!
Ùÿì íÿèìÿì, ùÿì ðÿùèìÿì, ùÿì êÿðèìÿì, ùÿì êÿðÿì,
Ùÿì íÿèìö õöëäÿìö ùÿì úÿííÿòè-ðèçâàí ìÿíÿì!
Åé Íÿñèìè, ñÿí ùÿãè áèë, ùÿããÿ èãðàð åéëÿ êèì,
×öíêè èíñàíö áÿøÿðñÿí, ùÿã äåéÿí èíñàí ìÿíÿì!
86
Âÿùäÿùö ëàøÿðèê èëÿ øöáùÿñèç èøòÿ çàòàì,
Éÿ’íè êèì, èáòèäàñûç çàòàìö ùÿì ñèôàòàì.
Éåääè äàéÿ äþðä àíà äîããóç àòàäàí áÿðö
Ùÿøòö ÷ÿùàðö ïÿíúÿì óø éåíÿ øåø úÿùàòàì.
Ãàéíàäû ÷öí òÿíóðóì åøã èëÿ úóøà ýÿëäè,
Ýþð áó òóôàí è÷èíäÿ Íóùàìö ùÿì íèúàòàì.
Ýÿð÷è òöðàáö ñóéàì ìÿ’íèäÿ, åé õÿáèñÿ,
Áèë êè, èêè úàùàíäà òÿééèáö òàùèðàòàì.
Íóðö íÿùàðö ëåéëÿì, êÿøôÿì èêè úàùàíäà,
Ãÿäðÿ èðèøäèì èøòÿ ãÿäðÿìö ùÿì áÿðàòàì.
ßáúÿäÿìö ùåúàéàì, ùÿðôÿìö ñÿòðè-êàòèá,
Ëþâùÿìö ùÿì ìöðÿêêÿá, êèëêÿìö ùÿì äÿâàòàì.
Ôàèëè-ìöòëÿãÿì ìÿí, ùÿãëÿéÿìö ùÿãÿì ìÿí,
Äÿ’âèäÿ èñìè-ìÿô’óë ìÿ’íèäÿ ôàèëàòàì.
Ýÿð÷è äÿìè-Ìóñàéàì íóðèëÿ íàð è÷èíäÿ,
Ùÿì áèð þëö äèðèëäÿí Èñàéè-ìþ’úöçàòàì.
ßðøö ýöíÿøö ôÿðøö ÿðçö ñÿìàäàí áÿðö
Åøãèëÿ ëàéÿìóòÿì, ÿãëèëÿ ùÿì ùÿéàòàì.
Ýþð êè, ìÿíè íÿ áÿùðÿì ãÿòðåéè-åøã è÷èíäÿ,
Äÿúëÿâö Øÿòòö Úåéùóí, ùÿì ßðÿñö Ôÿðàòàì,
Ùÿãäÿí åíÿí êÿëàìàì, éÿíè êè, ëàìö áåéäÿí
Åëìö êèòàáö ùÿðôÿì, àéàòö áÿééèíàòàì.
87
Ãèáëÿéÿì, ùÿì èìàìàì, Êÿ’áÿéÿì, åé ñÿôàñûç,
Ñþâìÿìö ùÿì ñÿëàòàì, åéäÿìö ùÿì çÿêàòàì.
Ìöøðèê îëóá áó ýóíÿ áàõìà ýÿë, åé éÿãèíñèç,
Àéÿòè-ôÿòùè-áàáàì, ñóðåéè-ìöðñÿëàòàì.
Íÿñèìèéÿì êè, ùÿð øåé, êöëëè-ìöùèò îëäóì,
Ùÿì áèëÿíÿ ùÿëë îëäóì, áèëìÿçÿ ìöøêèëàòàì.
88
Êöíòÿ êÿíçèí ñèððèíè èçùàð åäÿð ìàäàì äÿì,
Êèì äåýèë îë àäÿìè êèì, éîõäóð àíäà äàì äÿì.
Íÿôõåéè-Èñà äÿìè äÿìäèð, äèðèëäèð àäÿìè,
Èñòÿð èñÿí îë äÿìè, àë äöíéàñûíäàí êàì êÿì.
Êèì êè, ìèð’àòûí ìöñÿôôà ãûëäû îë äèäàðè÷èí,
Ëèìÿàëëàùûí ðöìóçóí ãûëäû èñòèôùàì ùÿì.
Àøèãÿ ìåéõàíÿ êöíúöíäÿí ýÿëèð èëùàìö âÿúä,
Ñóôèéÿ ìÿñúèä ãóúàüûíäàí ýÿëèð ïåéüàìè-ãÿì.
Íÿùíö çÿððÿãíà ýöíöíäÿ ãèñìÿò îëìóø ùÿð êèìÿ,
Çàùèäÿ ñÿúúàäÿâö òÿñáèù, ðèíäÿ úàìè-Úÿì.
Åé Íÿñèìè, ãûëìà äÿ’âÿò çàùèäè ñÿí åøãÿ êèì,
Áó ìÿñÿë ðþâøÿíäöðöð êèì, îëìàç èìèø õàì õÿì.
89
Ãóëëóüà áåë áàüëàäûì, ñóëòàíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì,
Äÿðäèíÿ òóø îëìóøàì, äÿðìàíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì.
Ýþçëÿðèì ýþçëÿðè ýþçëÿð ùÿçðÿòèíè øàùûìûí,
Íåúÿñè ýþçëÿìÿñèí, ñöáùàíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì.
Ýþðäöýöì îë, áèëäèýèì îë, èñòÿýèì ùÿì îëäóðóð,
ßââÿë îëäóð, àõûð îëäóð, àíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì.
Ìÿí äÿ øàùûí éîëóíà úàíûìû ãóðáàí åòìèøÿì,
Åøã èëÿ ýèðäèì éîëà, ìåéäàíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì.
Úöð’åéè-åøãèí äèëÿð êè, êþíëöìÿ ìåùìàí îëà,
Õèäìÿòÿ áåë áàüëàäûì, ìåùìàíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì.
Ýåúÿëÿð éàùó äåéèá ùÿð äÿì òÿìÿííà åéëÿðÿì,
Ðÿùìÿòèíäÿí óìàðàì, ðÿùìàíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì.
Åé Íÿñèìè, ñèäã èëÿ éîëóíäà õàê îëìàã ö÷öí
Úàí åëèíäÿí ýÿëìèøÿì, úàíàíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì.
90
Ôÿçëèì ìÿíèì, åé Õûçðûìö åé àáè-ùÿéàòûì,
Øÿìñèì ìÿíèì, åé áÿäðèìö ñà÷û çöëöìàòûì.
Ñÿðâèì, ÷ÿìÿíèì, áàüè-áàùàð èëÿ ùÿçàðûì,
Òóòèì, øÿêÿðèì, øÿùäèìö ãÿíä èëÿ íàáàòûì.
Ðóçèì, øÿáèìö àéö èëèì, ùÿôòÿâö ýöíöì,
Íîâðóçóìö åéäèì, äèëÿéèì, ãÿäðö áÿðàòûì.
Ãóð’àíûìö ùþêìöì, ùÿäèñèì, øÿðùè-áÿéàíûì,
Åëìèì, ÿìÿëèì, çèêðèìö ñþâì èëÿ ñÿëàòûì.
Èñëàìûìö ùÿì êöôðöìö èìàíûìö äèíèì,
Øàíûì, øÿðÿôèì, øÿðùè-ùÿáèáèì, ñÿëÿâàòûì.
Òÿãâàì èëÿ çþùäöì, ÿäÿáèì, åëìèëÿ ùåëìèì,
Òÿëãèíèìö òþâáÿì, òÿëÿáèì, ùÿúúö çÿêàòûì.
Ùÿøð èëÿ ùåñàáûì, éåíÿ ìèçàíö ñèðàòûì,
Åùñàíûìö ëöòôöì, êÿðÿìèì, ùÿì ùÿñÿíàòûì.
Ùÿííàí èëÿ ìÿííàíûìö, åé Ìÿðâÿ ñÿôàëûì,
Ùÿì çÿìçÿì èëÿ ãèáëÿìö Êÿ’áÿì, ÿðÿôàòûì.
Ìÿ’áóäóìö ìÿãñóäóìö ìÿòëóáóìö ãÿñäèì,
Çàùèðèìö áàòèíèìö çàò èëÿ ñèôàòûì.
Ùÿì ìÿðêÿç èëÿ êþâêÿáö áöðú èëÿ ìÿäàðûì,
Ñÿééàðÿìö ÷ÿðõèì, ôÿëÿêèì, ñåéðè-ñÿáàòûì,
Ôèëúöìëÿ, áó íèòã èëÿò êÿëàìûí, åé Íÿñèìè,
Àôàãûìö ÿíôóñöìö ÿðêàíö úÿùàòûì.
91
Ñóðÿòèíèí ñÿôùÿñèíäÿ ýþð íÿ éàçìûø îë ãÿäèì,
Îõóäóì îë õÿòòè áèñìèëëàùèð-ðÿùìàíèð-ðÿùèì.
Àëíûíà ÿëùÿìäöëèëëàù éàçäû ðÿááöëàëÿìèí,
Ãîéäó åøãèí éîëè÷öí ùàçà ñèðàòöë-ìöñòÿãèì.
Ñóðÿòèí ìàùèééÿòèí òÿôñèð åäÿð èííà-ôÿòÿù,
Ùöñíöíöí êåéôèééÿòèäèð áÿñ ÿëà-õöëãèë-ÿçèì.
Ãàøëàðûíäûð ãàáö ãþâñåéíö ñà÷ûí ëåéëè-òÿâèë,
Ðÿñìäèð âÿø-øÿìñ öçðÿ øîë ìöáàðÿê çöëôè-úèì.
Äåäèëÿð îë ìèìÿ ôè-åéíÿí-òöñÿììà ñÿëñÿáèë,
Øèìäè êþâñÿð ëÿ’ëèí îëäó êöëëÿ úÿííàòöí-íÿèì.
Çöëôöíÿ ñåéð åéëÿäè áàäè-ñÿáà âÿãòè-ñÿùÿð,
Øîë ñÿáÿáäÿí äîëäó àëÿì, ÿçðöõÿò ÿíáÿð-øÿìèì.
Ãûë Íÿñèìèéÿ òÿðÿùùöì, åé öçö áÿäðè-ìöíèð,
Ýÿð õÿòà ãûëäûì èñÿ ÿñòÿüôöðóëëàùèë-ÿçèì.
92
Íÿ ùöñí îëóð, áó íÿ ñóðÿò, çÿùè áåùèøòè-íÿèì?
Íÿ ëöòô îëóð, áó íÿ ìÿ’íè, çè ðÿááè-ÿðøè-ÿçèì?
Êþíöë ñÿáà íÿôÿñèíäÿí äèðèëäè, úàí áóëäó,
Ãàðà ñà÷ûí ãîõóñóíäàí íÿ áó ýÿòèðäè íÿñèì.
Íÿñèìè-çöëôöíÿ áàø èëÿ úàí íèñàð åäÿðÿì,
Íÿ ñèìö çÿð êèìè ëàéèãäèð îë íÿñèìÿ íÿñèì.
Ýþðöí áó ÷åøìåéè-ùåéâàíëÿáè êè, øÿ’íèíäÿ
Ýÿëèáäèð àéÿòè-éþùéöëèçàìö âÿùéè-ðÿìèì.
Ìöñÿëëÿì îëäó ñÿíÿ äèëáÿðè úàùàíäà áó ýöí
Êèì, àé èëÿ ýöíÿø îëäó úàìàëûíà òÿñëèì.
ßçÿëäÿ âàð èäè åøãèí áó úàí è÷èíäÿ ìÿíèì,
Çàâàëà îëìàéà ãàáèë áèíàéè-ÿùäè-ãÿäèì.
Ýÿðÿêñÿ úþâð èëÿ þëäöð, ýÿðÿê ìÿíè éàíäûð,
Íÿ ãàéüó îääàí àíà êèì, ÿòè áÿãÿëáè-ñÿëèì.
Ìöÿòòÿð åéëÿäè çöëôöí øÿìèìè àôàãû,
Âÿ ëàÿúèáÿ ìèíÿë-ÿòðè àí éÿôóùÿ øÿìèì.
Éîëóíäà ãîéäó Íÿñèìè úàùàí èëÿ úàíû,
Òÿôàâöò åòìÿç àíû ýÿð ãÿáóë ãûëñà êÿðèì.
93
Àé úàìàëûí ùöñíè-ñóðÿò êèì, ãûëûáäûð îë ùÿêèì,
Ôàèëè-ìöòëÿãäöðöð ùÿð øåéäÿ ìÿô’óë îë ðÿùèì.
Ñà÷ëàðûí çèëëè äöøÿëäÿí ðóéè-áÿäðèí òàáûíà
Êèì òèëó’ åòäè úàùàíà øÿìñè-òàáàíè-ìöãèì.
Ùÿì ùÿãèí ñÿí ìÿçùÿðèñÿí ëà øÿðèêö áèýöìàí,
Ñÿíäÿäèð íóðè-òÿúÿëëè ÿðøö êöðñè ùÿì íÿñèì.
Öçöíÿ ñÿá’öë-ìÿñàíè ýÿð îõóðñàì, ëà äåìÿ
Êèì, ãàøûíëà êèðïèýèí çöëôöíäÿí îëäó áó ðÿñèì.
Ñÿúäÿ ãûëìàçìû áåëÿ ýþð ñèäðÿâö òóáà òàìàì
Êèì, ìÿëàèê ãàìóñó àéäûð ñöúóäèíè ÿçèì.
Íèòãèéÿì øèðèí ëÿáèíèí, Èñèéè-úàíà ùÿéàò,
×öí Ìÿñèùà èñòÿð èñÿí, èøòÿ ýÿëäè äÿð ðÿìèì.
Õûçð ÷öí áóëìóø ùÿéàòû çöëìÿòèíäÿí òà ÿáÿä
Êèì, ëÿáèí åéíèäöðöð øîë çöëìÿò è÷ðÿ äàëö ìèì.
Éàçìà ùÿðôèí àäûíû, åé þç-þçöíäÿí áèõÿáÿð,
×öí ëÿáèíäÿí çàùèð îëäó áó êÿëàì èëÿ Êÿëèì.
Èñòèâà ñèððèíè ýÿð áèëäèí èñÿ åéíÿë-éÿãèí,
Õÿòòè-âÿúùèíäÿ øèêàô îëäó ñèðàòè-ìöñòÿãèì.
Óø áó äöíéà ôàíèäèð, êå÷ ñÿí ôÿíàäàí, áóë áÿãà
Êèì, ùÿéàòè-úàâèäàí îëñà ñàíà þìðè-ñÿëèì.
Åé Íÿñèìè, ýÿð íÿùàéÿò áèëäèí èñÿ íöêòÿ ñÿí,
Áèñòö ùÿøòö ñèâö äö âÿúùèíäÿ éàçûëäû ìöãèì.
94
ßëìèííÿòèëèëëàù êè, áó ýöí éàðûìû áóëäóì,
Êþíëöìäÿ äóðàí äèëáÿðö äèëäàðûìû áóëäóì.
Äÿýìÿç ìàíà áèð ïóëà úàùàí âàðëûüû èëÿ,
Íå÷öí êè, ýþçÿë ñèêêÿëè äèíàðûìû áóëäóì.
Òîðïàã èêÿí îë Çþùðÿ ìàíà Ìöøòÿðè îëäó,
Äÿëëàëà ÷àüûðýèë äå êè, áàçàðûìû áóëäóì.
Ôèðäþâñÿ ìÿíè äÿ’âÿò åäÿí çàùèäÿ ñþéëÿ,
Îë òèêÿíÿ ýþç äèêìÿ êè, ýöëçàðûìû áóëäóì.
Éóñèô éåðèäèð êèì, ìàíà ãóë éàçûëà, ÷öíêèì,
Ìèñðèíäÿ ëÿáè òöíýè-øÿêÿðáàðûìû áóëäóì.
Ôàø åéëÿìÿçÿì ðàçûìû íàìÿùðÿìÿ, ÷öíêèì,
Ìÿùáóáè-ÿìèí, ìÿùðÿìè-ÿñðàðûìû áóëäóì.
Áÿõòèì ýöíÿøè äîüäóâö óéõóäàí îéàíäû,
Ìÿ’íèñè áó êèì, äþâëÿòè-áèäàðûìû áóëäóì.
Áàüäàäà ýÿë, åé ãàñèä, èëÿò øîë õÿáÿðè êèì,
Øîë øþ’áÿäÿ÷è äèëáÿðè-ÿééàðûìû áóëäóì.
Åé íÿãäèíè òÿððàðà âåðÿí óéõóëó ãàôèë,
Øîë öçöãÿìÿð òöððåéè-òÿððàðûìû áóëäóì.
Ìÿíñóð êèìè ìÿíäÿí ÿýÿð ÷ûõäû ÿíÿëùÿã,
Åé õàúÿ, èòàá åéëÿìÿ êèì, äàðûìû áóëäóì.
Ýÿð Ìóñà êèìè àøèã èñÿí öçöíÿ àíûí,
Ýþð ñÿíäÿ ñÿíè, ñþéëÿ êè, äèäàðûìû áóëäóì.
Âåðäè ñà÷ûíûí êöôðöíÿ èìàíû Íÿñèìè,
Åé õèðãÿ ýåéÿí, ìÿí äÿõè çöííàðûìû áóëäóì.
95
Äèëáÿðèí ëÿáëÿðèíÿ ÷åøìåéè-ùåéâàí äåìèøÿì,
Ìÿ’äÿíè-ðóùà, ÿúÿá, ìÿí íÿ ö÷öí úàí äåìèøÿì?
Õÿúèë îëäóì áó ñÿáÿáäÿí êè, íèýàðûí öçöíÿ
Èðÿìèí ýöëøÿíèéö ðþâçåéè-ðèçâàí äåìèøÿì.
Ñÿíñÿí, åé ñóðÿòè-Àëëàù èëÿ ðÿùìàí, ìÿñúóä,
Ãûëìàéàí ñÿúäÿ ñàíà, äèâ èëÿ øåéòàí äåìèøÿì.
Ëþâùè-ìÿùôöç èëÿ ÿðø îëäó éàíàüûí ñèôÿòè,
Ìÿí áó ìÿ’íèäÿí àíà ñóðÿòè-ðÿùìàí äåìèøÿì.
Ñöðÿòèí ÿùñÿíè-òÿãâèìö öçöí ãèáëÿ èìèø,
Áó ñþçÿ éîõ äåéÿíèí àäûíû ùåéâàí äåìèøÿì.
Ñóðÿòèí ìöíêèðèíÿ êàôèðö ìÿë’óí äåäè ùÿã,
Íÿ êè, àíà äåäè ùÿã, ìÿí èêè ÷ÿíäàí äåìèøÿì.
Ýöëè-õÿíäàí äåìÿçÿì ãþí÷ÿéÿ àéðóõ, íÿ ö÷öí
Êè, éàíàüûí ýöëè-õÿíäàíûíà õÿíäàí äåìèøÿì.
Ñÿäÿôèí è÷èíÿ êàð åéëÿäè, èíúó ÿðèäè
Êè, ëÿáèí úþâùÿðèíÿ ëÿ’ëè-áÿäÿõøàí äåìèøÿì.
Äåìÿ ùÿð òèêÿíÿ ñÿí áàüö ýöëöñòàí, ÿáñÿì
Êè, ìÿí îë àðèçè-ýöëýóíà ýöëöñòàí äåìèøÿì.
Çöëôöíö íàôåéè-òàòàðà áÿùà ãûëìà êè, ìÿí
Ãèéìÿòèí ùÿð ãûëûíûí ìöëêè-Ñöëåéìàí äåìèøÿì.
Åé Íÿñèìè, ñàíà ÷öí Ôÿçëè-èëàù îëäó ìöèí,
Ìÿíè åéá åéëÿìÿ êèì, òàïóíà ñóëòàí äåìèøÿì.
96
Ìÿí îë Ìóñàéè-Èìðàíàì êè, äàèì àøèãè-Òóðàì,
Âÿ ëåéêèí õåéëè ìöääÿòäèð úÿíàáûíäàí êè, ìÿùúóðàì.
Ðèéàéè-çþùäö òÿãâàäàí êÿñèëäèì ÷öí áÿãà áóëäóì,
Ñþçöì ñèððè-ÿíÿëùÿãäèð, ôÿíà äàðûíäà Ìÿíñóðàì.
Áó ýöí ìåéõàíÿäÿ äöøìÿç òÿìÿííàéè-øÿðàá åòìÿê,
Ìÿíè ñàãè è÷èðèáäèð, ÿçÿëäÿí ìÿñòö ìÿõìóðàì.
Äÿõè ÿêñöêëöýöì éîõäóð, øèêàéÿò åòìÿçÿì, áèëëàù,
Ùÿáèáèí àñèòàíûíäàí áóäóð åéáèì êè, ìÿí äóðàì.
Ìÿíèì êîðëàð ýþðÿ áèëìÿç ìÿãàìûì ãàíñû àëÿìäèð,
ßýÿð âèðàíÿäèð êþíëöì, áÿüàéÿò ýÿíúÿ ìÿ’ìóðàì.
Ãÿìèìäÿí àüëàðàì ùÿð øÿá, äÿìàäÿì õóí îëóð ÷åøìèì,
Íÿñèìèéÿì êè, øþâãöíäÿí èêè àëÿìäÿ ìÿùúóðàì.
97
Ýÿë, åé ÿýðè, ìÿíè ýþð êèì úàùàíûí ïàäèøàùûéàì,
Öçöìÿ äîüðó áàõ, äîüðó ôÿëÿêèí øÿìñö ìàùûéàì.
Ùöìàéóí çèëëèéÿì áèøÿê, úàùàí ñàéÿìäÿäèð öøòÿ,
Ìÿí îë äþâëÿòëè ñàäèãÿì, ñÿàäÿòèí êöëàùûéàì.
Ñöëåéìàíàì ìÿí, åé àðèô êè, õàòÿì ìÿíäÿäèð, ìÿíäÿ,
Ìÿí àíûí ùþêìöíÿ òÿñëèì, Ñöëåéìàí ìöðüö ìàùûéàì.
Íå÷ÿ ãàëìûøëàðà éàðàì, íå÷ÿëÿðÿ ùÿì ÿüéàðàì,
Íÿ éåðäÿ èñòÿñÿí âàðàì, ãàìó àëÿì ïÿíàùûéàì.
Øÿðèÿòÿì, äèâàíàì ìÿí, ýàù àøêàðà íèùàíàì ìÿí,
Ùÿì îë ìöääÿè äÿ’âàñû, ùÿì îíóí ìÿí ýöíàùûéàì.
Íÿñèìè, ñÿí äåìÿ úöçâè äåéèëñÿí ìèì èëÿ íóí, ñèí,
Âÿëè îëäóð äåéÿí äàèì ãàìó àëÿì èëàùûéàì.
98
Îë Êÿ’áåéè-ìÿ’íà ìÿíÿì êèì, ãèáëåéè-ðÿùìàíûéàì,
Îë íèòãö ðÿááàíè ìÿíÿì êè, ùþúúÿòè-áöðùàíûéàì.
×öí îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí úóäö âöúóäó õóä ìÿíÿì,
Úöìëÿ úàùàí òÿíäèð ìàíà, ìÿí áó úàùàíûí úàíûéàì.
Îë ãàáö-ãþâñåéíÿ èðÿí, îë ñóðÿòè çèáà ýþðÿí,
Ùÿì ñóðÿòè-çèáà ìÿíÿì, ùÿì ñóðÿòè-éÿçäàíûéàì.
Ñÿí áó ñÿðàéè-ôàíèäÿ èñòÿð èñÿí åéíè-áÿãà,
Íÿôñèíè ÿââÿë òàíû êèì, ùÿããè äåðèñÿí òàíûûéàì.
Îë êöíòÿ êÿíçè äåðèñÿí, àëÿìäÿ ðþâøÿí ýöí êèìè,
Îë ýþâùÿðÿ ðþâøÿí ìÿíÿì, áèë êè, ìÿí îíóí êàíûéàì.
Îë øÿêêÿðè-ëÿ’ëè-ëÿáèí, îë òóòèéè-ìÿñòè ìÿíÿì,
Îë úÿííÿòè-ãöäñöí áó ýöí ìÿí áöëáöëè-õîøõàíûéàì.
Ýþòöð âöúóäóí çöëìÿòèí, åéâàíè-íóðà âàñèë îë
Êèì, øÿ’íèíèí íóðè ìÿíÿì, ìÿí íóðèíèí åéâàíûéàì.
Àðèôëÿðÿ ùàäè ìÿíÿì, ÷öíêè ùèäàéÿò íóðóéàì,
Ñåâäàñûéàì, ñåâäàñûíûí ìÿøùóðóéàì, ùåéðàíûéàì.
Ìÿí îë Íÿñèìèéÿì áó ýöí àáè-ùÿéàòûì è÷ÿíÿ
Õûçðûí áÿãà þìðö ìÿíÿì êèì, ÷åøìåéè-ùåéâàíûéàì.
99
Úàíà, ðöõè-çöëôöíäÿí ÿýÿð ãûëñà òÿÿììöë,
Òÿùãèã èëÿ èñáàò åäÿäèð äþâðè-òÿñÿëñöë.
Åé ñàãè, ÷ö ñàô îëäó øÿðàáè-õöìè-âÿùäÿò,
Ýÿë ñÿúäÿéÿ ôÿõð åéëÿìÿ ÷îõ, ãûëìà òÿÿëëöë.
Ýÿð íÿôñèíè áèëäèí, ùÿãè áèøöáùÿ òàíûðñàí,
Êèì êÿíäþçöíö òàíûäû îë ñàùèáè-Äöëäöë.
Ìÿùáóá ñÿíèíëÿäèðö ñÿí ãàôèë þçöíäÿí,
Áèëìÿí êè, íÿäÿíäèð ñÿíÿ áó äÿýëó òÿüàôöë.
Òà åøãè-äèëàðàì àëûáäûð ìÿíè ìÿíäÿí,
Êþíëöìäÿ íÿ àðàì ãàëûáäûð, íÿ òÿùÿììöë.
Ýöäýöí öçöíö ýþðìÿýÿ áöëáöë êèìè çàðàì,
Ìÿí áöëáöëÿì, åé äóñò, ùÿãèãÿòäÿâö ñÿí ýöë.
Ìÿúëèñäÿ ÷ö ñàãè êèìè, åé äóñò, Íÿñèìè
Äÿðùàë ñöúóä åòäè, ñöðàùè äåäè ãöëãöë.
100
Íÿ ñèäðÿäèð êè, áîéóíäàí ãèéàìÿò îëäó ôàø,
Ýþðöí ãèéàì èëÿ, ãÿääèí áó ñèäðÿíèí øàáàø.
Çÿùè, òöðàá èëÿ ÿãä åéëÿéÿí éåë èëÿ îäó,
Çÿùè, ñó öñòöíÿ éàçàí áó ñóðÿòè íÿããàø.
Êèìèí êè, åøã èëÿ áàøû ÿçÿëäÿí îëìàäû õîø,
Õîø îëìàñûí èêè àëÿìäÿ îë áÿãàñûç áàø.
Êèìèí êè, åøãè-ùÿãèãÿòäÿí îëìàäû úàíû,
Ñÿí àäÿìè äåìÿ àíà, àíûí àäûäûð äàø.
Ñöúóäà ýÿëìÿäè èëëà áó ìÿ’íèäÿí øåéòàí
Êè, òà ôÿãèùè, õÿòàáûí èëÿ îëà äèíäàø.
Ìóðàäà èðìèéÿñÿð êèìñÿ ùÿãñèç, åé ãàôèë,
Ýÿðÿêñÿ øàùè-úàùàí îë, ýÿðÿêñÿ îë þâáàø.
Êèìèí êè, îëäó íÿñèáè ÿçÿëäÿ ùÿãäÿí åøã,
Àíà íÿ øÿðáÿòö ìÿ’úóí ýÿðÿê, íÿ ÿïïÿêö àø.
Ôÿðàøö ìÿôðÿøÿ ôÿõð åòìÿ, àøèã îë, àøèã
Êè, àøèãèí åøèýèíäÿ ìÿëÿêäöðöð ôÿððàø.
Ãà÷àí òóòóø îëóñÿð àõèðÿòäÿ îë ùÿããÿ
Êèì, îëìàäû áó úàùàíäà àíûí èëÿ òóòàø.
Ãÿëÿíäÿðèí ñèôÿòèäèð ôÿíà èëÿ òÿúðèä,
Ãÿëÿíäÿð îë, èêèëèêäÿí ìöúÿððÿäö ãÿëëàø.
Øÿðàáö øàùèäö ñóôè ãà÷àí ùÿðèô îëóñÿð,
Áó ðÿñìÿ àëà áîéàíìûø, áó àëû ÷îõ ãóëìàø.
Öçöíäöð, åé ñÿíÿì, îë ìöñùÿôè-èëàùè êèì,
Áèëèíäè õÿòòè-ñèéàùûíäà ùÿì ãóðó èëÿ éàø.
Íÿñèìèíèí ñþçö ÷öí êèì, áàùàëû ýþâùÿðäèð,
Áó ðÿñìèëÿí íÿ ö÷öíäöð êè, ñàòûð àíû áÿëàø.
101
Éàðûíû ñàòäûí áàùàñûç, áèëìÿäèí ìèãäàðûíû,
Ùå÷ÿ äÿýìÿç øîë êèøè êèì, ùå÷ÿ ñàòàð éàðûíû.
Úþâùÿðè íàäàí ÿëèíäÿí ìöøòÿðè àëóð óúóç,
Úþâùÿðè áèëìÿç íÿ áèëñèí ýþâùÿðèí ìèãäàðûíû.
Êèì êè, éàðûíäàí áÿãàñûç úàíûíû ýþðäö ÿçèç,
Éàðûíû èòöðäè íàäàí, áóëìàäû äèëäàðûíû.
Àøèãèí ÿñðàðûíû àøèã ýÿðÿêäèð êèì áèëÿ,
Îëìàéàí àøèã íÿ áèëñèí àøèãèí ÿñðàðûíû?
Êèì êè, ãóðáàí îëìàäû éîëóíäà øîë ìÿ’øóãÿíèí,
×èí äåýèë äÿ’âàñû àíûí, ùå÷ÿ ñàé èãðàðûíû.
Íåéëÿñèí éàðûí úÿôàñûí ÷ÿêìÿéÿí àøèã ìöäàì,
×öíêè éàð èñòÿð ùÿìèøÿ àøèãèí àçàðûíû.
Äàðà ÷ûõ, éàí, åé ÿíÿëùÿã ñþéëÿéÿí Ìÿíñóð, ÿýÿð
Àõèðÿò äàðûíäàí èñòÿðñÿí ñÿëàìÿò äàðûíû.
Êèì êè, éàðûí çöëôöí ÿëäÿí ãîäó éöç ìèí úàí èëÿ,
Áèáÿñÿð òîðïàüà ñàëäû íàôåéè-òàòàðûíû.
Åé Íÿñèìè, èíúóéè äöððö áèëÿí ñÿððàôà ñàò,
Úþâùÿðè íàäàíà ñàòìà ëþ’ëþè-øÿùâàðûíû.
102
Èêè àëÿìäÿñÿí ñóëòàíè-ìöòëÿã,
Ôÿòÿùíà øÿ’íèíÿ ýÿëäè ìöùÿããÿã.
Úàìàëûí âÿççöùà, âÿëëåéë çöëôöí,
Ñÿíèí âÿñôèíäöðöð àéàòè-ìöüëÿã.
Ñÿíèí çèêðèí îõóðëàð ùÿð ñÿùÿðýàù
Òÿçÿðâö áöëáöëö ãóìðó ìöòÿááÿã.
Ñàíà òàùà âö éàñèí îëäó ìöíçÿë,
Ãÿìÿð îëäó úàìàëûíäàí ìöøÿããÿã.
Ñÿíèí åøãèí ìÿíè ìÿíäÿí àëûáäûð,
Ñàëûáäûð áÿùðèíÿ ìàíÿíäè-çþâðÿã.
Áÿãà îëäóì, ôÿíàäàí ôàíè îëäóì,
Áÿãàäàí è÷ìèøÿì úàìè-ìöðÿââÿã.
ßçÿëäÿí è÷ìèøÿì úàìè-ñÿãàùöì,
Àíûí÷öí ñþéëÿðÿì ùÿð äÿì ÿíÿëùÿã.
Îëóð ùÿð ýöíäÿ ùåé ùÿð êèì îëóáäóð
Ñÿíèí âÿñôèíäöðöð àéàòè ìöüëÿã.
Íÿñèìèéÿ ÿçÿëäÿí úöð’ÿ ñóíäóí,
Àíûí÷öí çöëùÿéàò îëäó ìöùÿããÿã.
103
Áàùàð îëäó âö à÷ûëäû öçöíäÿí ïÿðäÿ ýöëçàðûí,
Èðèøäè ãþí÷ÿíèí äþâðö, çàìàíû ãàëìàäû õàðûí.
Ýöëöñòàí Òóðè-ãöäñ îëäó áàùàðûí íóðö íàðûíäàí,
Ýÿë, åé Ìóñà, ýþð àñàðûí ÷ÿìÿíäÿ íóð èëÿ íàðûí.
×è÷ÿêëÿð ìöõòÿëèô ÿëâàí, íÿ ìÿ’íèäèð, àíû áèë êè,
Áîéàñû áèð èìèø ÷öí êèì, áó ÿíâàðûí, áó ÿçùàðûí.
ßáèðèíäÿí ÷ÿìÿí, ýþð êèì, íÿ òåéá àôàãà ýþíäÿðìèø
Êèì, îëìóø áóéö ÿòðèíäÿí ìÿøàìû òàçÿ ÿòòàðûí.
Íÿ ÿíáÿðäèð òöòÿí, éàðÿá, øÿãàéèã ìÿúìÿðèíäÿí êèì,
Êè, áóéóíäàí àíûí ãÿäðè ñûíûãìûø ìèøêè-òàòàðûí.
Ýÿë, åé ñèìèíáÿäÿí ñàãè, ìÿíÿ ñóí úàìè-ñÿùáàéû
Êè, ýÿëäè ðþâíÿãè-ýöëäÿí ìåéè-ýöëðÿíýè õóììàðûí.
ßýÿð÷è ñöíáöëö íÿðýèñ áÿéàíè-êóíòÿ êÿíç åéëÿð,
Ãà÷àí áÿëùöìÿçÿë áèëñèí èøàðàòûí áó ÿñðàðûí.
Áó ýöí ýÿð àëÿìèë-ãåéáèí âöúóäóí ýþðìÿê èñòÿðñÿí,
Ðÿéàùèí óø áÿéàí åéëÿð çöùóðóí ÷ÿðõè-ñÿééàðûí.
Áó ìóñèãèäÿí, åé ñàìå’, ñàíà ýÿð íÿñíÿ êÿøô îëäó,
Ìÿãàìàòûí áÿéàí åéëÿ, öñóëóí ýþñòÿð ÿäâàðûí.
ßýÿð ñóñÿíëÿéèí ÿáêÿì äåéèëñÿ íèòãÿ ýÿë, ñþéëÿ
Êè, ùÿðôö íþãòÿ òÿðêèáè íÿ éåðäÿíäèð áó ýþôòàðûí.
Áó ýöí ýÿð àëÿìöë-ãåéáèí íèøàíûí ýþðìÿê èñòÿðñÿí,
Ðÿéàùèí óø áÿéàí åéëÿð çöùóðè ÷ÿðõè-ñÿééàðûí.
104
Úàùàí úÿííàòè-ÿäí îëìóø, ÷ÿìÿí ñÿùíèíäÿ ùóðèëÿð,
Áÿçÿíìèø ùöëëÿäÿí áóñòàí, à÷ûëìûø ýþçö ÿøúàðûí.
Áó ýöí áàçàð åäÿð ýöëøÿí ñÿìÿíäÿí ëàëÿâö ýöëäÿí,
Ãÿíèìÿò ýþð êè, áåø ýöíäöð òàìàøàñû áó áàçàðûí
Íÿñèìèíèí ñþçö ýÿð÷è äÿìè-Èñàäûð, åé ìöíêèð,
Ñÿíÿ êàð åéëÿìÿç íè÷öí êè, éîõäóð ùÿããÿ èãðàðûí.
105
Èòèðäèí úàìè-Úÿìøèäè, îéàí óéõóäàí, åé ãàôèë,
Íÿ áóëäóí óéõóäàí ýþñòÿð, íÿ ãûëäûí óéõóäàí ùàñèë?
Ìÿýÿð ùÿãäÿí çèéàí ýþðäöí êè, áàòèë ãþâëÿ éàïûøäûí,
×åâèðäèí öçöíö ùÿãäÿí, ñàãûí êèì, ùÿã äåýèë áàòèë.
ßçàçèëèí ñþçöí äóòìà, àíûí âÿñôàñûíà óéìà
Êè, èáëèñÿ óéàí îëìàç êþíöë ìÿãñóäóíà âàñèë.
Âÿôàñûç äöíéàíûí ìåùðèí ýåäèð êþíëöíäÿí, àëäàíìà
Êè, äöíéà ÿùëèíÿ ùÿðýèç ìöòè’ îëìàç äåäèì óø áèë.
Áó òàãö òÿìòÿðàãû ãî êè, äþâðàíû áó äöíéàíûí
Êå÷ÿð ùÿð íþâ èëÿ äóòñàí, ýÿðÿê àñàí, ýÿðÿê ìöøêèë.
Éàëàí÷û íÿôñÿ óéìóøñàí, ãóúàðñàí äöíéàéû íåé÷öí?
Ìÿýÿð ùÿããè óíóòìóøñàí êè, îëäóí äöíéàéà ìàèë?
Ìÿñèùè-çàò èêÿí, áèëëàù, íÿäÿí äèâ îëìàã èñòÿðñÿí?
Ìÿýÿð úèííèäöðöð ÿñëèí, äåéèëñÿí ðÿùìÿòÿ ãàáèë?
Ñÿäÿô õàñ îëìàç èíúóñóç, áó ðÿìçè àíëà, ôÿùì åéëÿ,
Áó ñèððè áèëìÿéÿí áèë êèì, íÿ õàðèú îëäó, íÿ äàõèë.
Áó ýþôòàðûí èøàðàòû äÿðèíäèð, ÿãë àíà èðìÿç,
Íÿ áèëñèí îëìàéàí Ìÿúíóí êè, Ëåéëè êèìäèð, åé àãèë?
Íå÷ÿ ìÿô’óëö-ôàèëäÿí, íå÷ÿ ìÿñ’óëö ñàèëäÿí,
ßýÿð äàíàñàí, àíû áèë êè, ñÿíñÿí ìöòëÿãà ôàèë.
ßýÿð ýþçëöñÿí, åé ýèçëö, âöúóäóí øÿùðèíÿ ýèð ýþð
Íÿ ìÿ’äÿíñÿí, íÿ ýþâùÿðñÿí, íÿ äÿðéàñàí, íÿ õîø ñàùèë!
106
Âöúóäóí øèðêèíè ìÿùâ åò, âöúóäè-âàùèäÿ ôÿðä îë
Êè, çàòè-ôÿðä âàùèääÿí áó ìÿñÿë îëäó, îë ñàèë.
Íÿ àõûð ñÿíñÿí îë ýþâùÿð êèì, àäûí ýèçëè ýÿíú îëäó,
Íÿäèð ùàëûí êèì, îëìàçñàí þçöíäÿí âàãèô, åé çàèë!?
Ùàâà úàìûíäàí ÿñðöêñÿí, ùÿâÿñ àðäûíà äöøìöøñÿí,
Áó àüóëó øÿðàáû ãî êèì, îëäóð øÿðáÿòè-ãàòèë.
Íÿñèìè ñèððè-ìà þâùà êÿìàùöí ýÿð÷è øÿðù åéëÿð,
Ãà÷àí èäðàê åäÿð àíû þçöíö áèëìÿéÿí úàùèë!?
107
Òþùôÿéÿì, ïàêèçÿ úþâùÿð, ëàìÿêàíûí õàñûéàì,
Àëÿìöë-ãåéáÿì, âöúóäàì, ùÿì àíûí äÿðéàñûéàì.
Ùÿì êÿëàìàì, àéÿòÿì, ùÿì ìöñùÿôÿì, ñÿá’öëìÿñàí,
Ùÿì ìÿíÿì òþâùèäè-áöðùàí, ïèðèìèí ìþâëàñûéàì.
Úÿáðÿèëÿì, ùÿì Ìèêàèë, Èñðàôèëÿì, ßçðàèë,
Íàçèðÿì, ùÿð éåðäÿ ùàçèð, ìÿí ùÿãèí êèìéàñèéÿì.
Äÿúëÿéÿì, Íèëÿì, Ôÿðàòàì, ùÿì ìÿíÿì àáè-ùÿéàò,
Êþâñÿðÿì, ìàè-òÿùóðàì, ñÿëñÿáèëèí òàñûéàì.
Äÿíýèçÿì, áÿùðÿì, ìöùèòÿì, ãÿòðÿéÿì, äÿðéàéè-åøã,
Ëàìÿêàí áöíéàäûéàì, ùÿì áÿùðèíèí ãÿââàñûéàì.
Ìóñèéÿì, Òóðàì, ÿñàéàì, ùÿì ìöíàúàòè-èëàù,
Ùÿì ìÿíÿì ðóçè-ùÿãèãÿò, Ìóñèíèí áåéçàñûéàì.
Òÿðñàéàì, ùÿì ãåéðè ìèëëÿò ÿùëèéÿì, íÿñðàíèéÿì,
Ùÿì ìÿíÿì çöííàðö õà÷ö ùÿì ñÿëèá úöáðàñûéàì.
Äàâóäàì, õÿòìè-Ñöëåéìàí, ìÿíäÿäèð ìÿúìóè-çàò,
Ùÿì ìÿíÿì ìåùðè-õóäàâÿíä, äèâëÿðèí óñòàñûéàì.
Ùÿì Ùÿìÿë, ùÿì Ãþâñö Úþâçà, ùÿì ßñÿä Ìÿððèõ èëÿ,
Ùÿì Ñÿðÿòàí, Ñöíáöëÿ, ùÿì Äÿëâèíèí ùÿìïàñûéàì.
Ùÿì ìÿíÿì ìèçàí, ùÿøðèí ñóðóéàì ñÿð òà ãÿäÿì,
Ùÿì ñèðàòöë-ìöñòÿãèìèí øèâåéè-ÿøéàñûéàì.
Ìÿñúèäÿì, ùÿì ìÿäðÿñÿ, áöòõàíÿâö ìåéõàíÿéÿì,
Ùÿì áó áåéòèí ÿùëèéÿì, ùÿì øÿùðèíèí ÿñàñûéàì.
Ãÿìÿðÿì, øÿì’è-ìöíÿââÿð, àòÿøÿì, ùÿì áàäö ýèë,
Ùÿì ùàâàéàì, äþðä òÿáèÿò, àòàìûí áàáàñûéàì.
Ìÿí Íÿñèìèéÿì êè, ùÿããèí äèíèâö èìàíûéàì,
Ùÿì èìàìè-ìÿçùÿáÿì, ùÿì äèíèíèí éÿüìàñûéàì.
108
Êöíòÿ-êÿíçèí êÿíçèâö, Àëëàùè-íóðóí íóðóéàì,
Ðþâçÿíèí ðèçâàíûâö, úÿííàòè-ÿäíèí ùóðóéàì.
Êàôö íóíóí ìÿáäÿè’, ùÿì êàèíàòûí ìÿíøÿè,
Ëàìÿêàíûí øÿìñèâö áÿäðö øÿáè-äåéúóðóéàì.
Àëÿìö çàòö ñèôàòàì, ìÿíáÿè-ìþâòö ùÿéàò,
Ùÿì ùÿñàðè-êöí ôÿêàíàì, ùÿì àíûí ìÿùñóðóéàì.
Ñþéëÿéÿí ùÿð íàòèãèí äèëèíäÿ ìÿíäÿí þçýÿ éîõ,
Ñÿãôè ìÿð’ôóèí ÿñàñû, áåéòèíèí ìÿ’ìóðóéàì.
Íèòã èëÿ ñþâòÿì, ÿçÿëäÿí òà ÿáÿä ùÿì ãöââÿòÿì,
Ùàçûðàì ùÿð éåðäÿ, ùÿì ùàçûðëàðûí ìÿùçóðóéàì.
Íóù èëÿ òóôàí ìÿíÿì ìÿí, ùÿì íèúàòàì, ùÿì ùÿëàê,
Ùÿì éåìÿì, ùÿì ýþâùÿðÿì, ùÿì îë éåìèí ìÿáùóðóéàì.
Íàçèðÿì, ùÿì áèíÿçèðÿì, ùÿì áÿñèðÿì, ùÿì áÿñÿð,
Ùÿì èêèëèêäÿí ìöíÿççåù, âÿùäÿòèí ìÿíçóðóéàì.
Ùÿì ôÿãèðÿì, ùÿì äèëÿí÷è, ùÿì ìÿëèê, ùÿì ïàäøàù,
Ùÿì ìÿíÿì óñòàäè-ñÿíÿò, ùÿì àíûí ìóçäóðóéàì.
Øàùèäÿì, øÿì’ÿì, øÿðàáàì, ñàãèéÿì, ùÿì úàìè-Úÿì,
Êþâñÿðÿì, ùÿì ñÿëñÿáèëÿì, ùÿì ìåéèí ÿíýóðóéàì.
Çàùèðÿì, çàùèðäÿ ôàøàì, ìÿçùÿðÿì, ùÿì ìöçùÿðÿì,
Áàòèíÿì ùÿð øåéäÿ, éÿ’íè áàòèíèí ìÿñòóðóéàì.
Ùÿì áÿãà äàðöë-õöëóäóí íàçûéàì, ùÿì íå’ìÿòè,
Ùÿì ôÿíà äàðöë-ãöðóðóí äàðûéàì, Ìÿíñóðóéàì.
Ùÿì êÿëàìàì, ùÿì ìÿëÿê, ùÿì âÿùé, ùÿì ðóùöë-ãöäöñ,
Ùÿì ùåñàáûí ñàÿòè, ùÿì éþâìè-ùÿøðèí ñóðóéàì.
Èáòèäàñûç úþâùÿðÿì ãàèì áÿíÿôñè ëàáÿüåéð,
Ùÿì íÿèìè-õàëèäÿì, ùÿì íå’ìÿòèí ìÿøêóðóéàì.
109
Ùÿì úÿìèëÿì, ùÿì úàìàëàì, ùÿì âÿäóäàì, ùÿì ÿäÿä,
Êàôèðÿ ìþâòö ìöñèáÿò, ùÿì Õÿëèëèí ñóðóéàì.
Ùÿì ìÿíÿì Âàäèéè-ÿãäÿñ, ùÿì ìÿíÿì íàðö øÿúÿð,
Ùÿì ìÿíÿì íóðè-òÿúÿëëà, ùÿì Êÿëèìèí Òóðóéàì.
Ùÿì úàùàíàì, ùÿì úàùàíûí åéíèâö ìàùèééÿòè,
Ùÿì Õÿòàâö ×èíö Ðóìóí ãåéñÿðö ôÿüôóðöéàì.
Ëþâùö Òþâðàòö Çÿáóð, Èíúèëö Ôöðãàí, ùÿì ñöùÿô,
Ùÿì êÿëàìè-íàòèãÿì, ùÿì ðÿããèíèí ìÿíøóðóéàì.
Ùÿì áÿðàòö ãÿäðö ÿñðà, ùÿì ñèéàìö ùÿúúö åéä,
Ùÿì ìöùÿððÿì, ùÿì ìöùÿððÿì øÿùðèíèí àøóðóéàì.
Ùÿì óðàí îë íÿôõåéè, ùÿì ðóùè-àäÿì, ùÿì òöðàá,
Ùÿì ãèéàìÿò ñóðóéàì, ùÿì ìÿùøÿðèí ìÿùøóðóéàì.
Ùÿì Ñöëåéìàíàì, ùÿì àíûí ìöëêÿòè-ëàéÿíáÿüè,
Ùÿì Ñöëåéìàíûí ãóøó, ùÿì Õàòÿìèí äÿñòóðóéàì.
Êàòèáÿì, êèëêÿì, äÿâàòàì, ÿáúÿäÿì, ëþâùÿì, ùåúà,
Íþãòÿéÿì, ùÿðôÿì, áó ùÿðôèí ñÿòðèéÿì, ìÿñòóðóéàì.
Ùÿì ÿíàñèð, ùÿì òÿáàéå, ùÿì ìöðÿêêÿá, ùÿì áÿñèò,
Úöìëÿíèí ÿñëèâö ôÿð’è, ãàäèðèí ìÿãäóðóéàì.
Ùÿì ðÿáèÿì, ùÿì õÿðèôÿì, ùÿì ìÿíÿì ñåéôö øèòà,
Ùÿì ãûøûí ìÿáðóäó îëäóì, ùÿì éàéûí ìÿùðóðóéàì.
Áóüäàéàì, ùÿì àñèéàáàì, ùÿì õÿìèðö ùÿì ôÿòèð,
Ñÿëñÿáèëèí õÿìðèéÿì, õóììàðèéÿì, ìÿõìóðóéàì.
Ùÿì ñÿâàäè-ÿ’çÿìÿì, ùÿì Ìèñðè úàìå’, ùÿì ìöùèò.
Ùÿì áó áÿùðèí ýþâùÿðè, ùÿì ëþ’ëþè-ìÿíøóðóéàì.
Ùÿì ìÿíÿì ìÿãñóäö ìÿãñÿä, ùÿì òÿìÿííà, ùÿì äèëÿê,
Ùÿì ìÿíÿì ùÿð èøäÿ çàêèð, ùÿì àíûí ìÿçêóðóéàì.
Ùÿì ìÿíÿì ùàäèâö íàôå, ùÿì ìÿíÿì çàðö ìöçöðð,
Ùÿì ìÿíÿì ãöôðàíö ðÿùìÿò, ùÿì àíûí ìÿüðóðóéàì.
110
Ùÿì òÿáèáÿì, ùÿì ÿëèëÿì, ùÿì ÿëàúàì, ùÿì ñÿãèì,
Ùÿì øÿôàíûí ñÿùùÿòè, ùÿì íå’ìÿòèí ðÿíúóðóéàì.
Ùÿì ùöðóôàì, ùÿì êèòàáàì, ùÿì êÿëàìàì, ùÿì Êÿëèì,
Ôÿòùÿíèí ìÿíñóáóéàì, ùÿì êÿñðÿíèí ìÿúðóðóéàì.
Ùÿ úÿáÿë, ùÿì êÿùô, ùÿì ßñùàáè-êÿùôÿì êÿëá èëÿ,
Ùÿì Ãàôðûí ñèìóðüóéàì, ùÿì ãóøëàðûí ÿñôóðóéàì.
Åé Íÿñèìè, ñÿí äåýèëñÿí, úöìëÿ îëäóð, úöìëÿ îë,
Îë êèì, àéäûð áó çÿìèíö àñèìàíûí íóðóéàûì.
111
Àéÿòè-èííè-ÿíÿëëàùàì, áó íàðûí íóðóéàì,
Ùÿì ìöíàúàòö òÿúÿëëè, ùÿì Êÿëèìèí Òóðóéàì.
ßââÿëèì íóí âÿë-ãÿëÿìäèð, àõûðûì ìàéÿñòÿðóí,
Ñóðåéè-ìÿðôóÿì, áó áÿùðèí íöêòåéè-ìÿúðóðóéàì.
Ìèñðÿìö ùÿì úàìå’ÿì, ùÿì úöì’ÿéÿì, ùÿì àäèíÿ,
Ðóùè-ãöäñöí íÿôõÿñè, ùÿì áåéòèíèí ìÿ’ìóðóéàì.
Ùÿì èìàìàì, ùÿì ùèäàéÿò, ìÿùäè ùÿì ìÿùäèééÿòè,
Ùÿì êèòàáè-âÿùéè-ìöíçèë, ùÿì ðèãèí ìÿíøóðóéàì.
Ùÿì ùÿçèçÿì, ùÿì öðóúàì, ùÿì ãÿðèíÿì, ùÿì áöðóú,
Ýÿðäèøè-÷ÿðõö ìÿäàðàì, øÿùðèíèí ìÿøùóðóéàì.
Ëàìÿêàí õóðøèäèéÿì, ùÿì Ñÿ’äè-ßêáÿðäèð àäûì,
Íÿùñö êÿíçö òÿë’ÿòè-áÿäðè-øÿáè-äåéúóðóéàì.
Êàô èëÿ íóí ìÿáäÿèìäèð, ìÿíøÿèìäèð êàèíàò,
Óøáó êþâíöí êöíòÿ êÿíçè, êÿíçèíèí ìÿüðóðóéàì.
Ùÿì ìöðÿêêÿá, ùÿì áÿñèòö ùÿì úÿâàùèð, ùÿì ÿðÿç,
Ìöíôÿñèë, ùÿì ìöòòÿñèë, ùÿì çàêèðèí ìÿçêóðóéàì.
Úÿííÿòÿì, ùÿì òóáèéÿì, òóáà ëÿùöì ùöñíÿë-ìÿàá,
Øàùèäÿì, øàùÿíøÿùèí ùÿì øàùèäè, ìÿñòóðóéàì.
Çàùèðö áàòèí ìÿíÿì, ïåéäàâö ùÿì ïöíùàí ìÿíÿì,
Ìÿçùÿðÿì, ùÿì ìöçùÿðÿì, ùÿì ìÿçùÿðèí ìÿçùóðóéàì.
Ñàãèéÿì, ùÿì ñàüÿðÿì, ùÿì ñÿëñÿáèëö ùÿì ñÿáèë,
Ìÿíäÿäèð ùÿì ùóðö ãûëìàí, ùÿì àíûí ìÿãñóðóéàì.
Ùÿì ìÿíÿì áÿçìè-ÿçÿë, ùÿì ìÿíäÿäèð úàìè-ÿëÿñò,
Ùÿì øÿðàáè-êþâñÿðÿì, ùÿì õÿìðèíèí ìÿõìóðóéàì.
112
Ùÿì ìóíàäèéö íèäàéàì, ùÿì ÿòóôàì, ùÿì ðÿóô,
Ùÿì ãóëàì, ùÿì ãóëëàðûí ðÿççàãèéö ãÿééóðóéàì.
Ùÿì ìÿíÿì ìåéõàíÿâö êöíúè-õÿðàáàòè-ÿçÿë,
Ùÿì øÿðàáàì, ùÿì àíûí ïåéìàíÿâö ÿíýóðóéàì.
Ùÿì Õÿòàéàì, ùÿì Õöòÿí, ùÿì íàôÿñè òàòàðûíûí,
×èíö Ìà÷èíö Ìîüîë÷èí, ùÿì ýþçÿë ôÿüôóðóéàì.
Ìöëêè-Èðàí, Ìöëêè-Òóðàí, Ìöëêè-Ùèíäö Ìöëêè-Ñèíä
Ìöëêè-Øàìàì, Ìöëêè-ãåéñÿð, Ðóìèéÿì, ßíêóðèéÿì.
Ùÿì ìÿíÿì Áàüäàä èëÿ Øÿòò, ùÿì õÿëèôÿ, ùÿì çàìàí,
Ùÿì ÿíÿëùÿã ñþéëÿðÿì, ùÿì äàð, ùÿì Ìÿíñóðóéàì.
Íå’ìÿòÿì, ùÿì ëàéÿçàëàì, íþâ-íþâö ëþâöí-ëþâöí,
Ãèñìèéÿì, ãÿññàìèéàì, ùÿì øàêèðèí ìÿøêóðóéàì.
Ðþâçÿíèí ðèçâàíûéàì, úÿííàòè-ÿäí îëäó àäûì,
Ùÿì õÿéàìö äÿõè ìÿãñóðàò è÷èíäÿ ùóðèéÿì.
Ùÿì ùöâåéëàéàì, ìöãÿääÿñ, úöìëÿ ëÿççÿò ìÿíäÿäèð,
Ùÿì ìÿíÿì áàëö øÿêÿð, ùÿì íÿùëö ùÿì çÿíáóðóéàì.
Àëòû àâàç, îí èêè ïÿðäÿ éèýèðìè äþðä øöÿá,
Ùÿì ðöáàáö ÿðüÿíóíàì, ÷ÿíý èëÿ òÿíáóðóéàì.
Àñèìàíàì, ùÿì çÿìèíÿì, ùÿì áóëóòö ùÿì áóõàð,
ßáðè-íåéñàíàì, éÿìÿì, ùÿì ëþ’ëþè-ìÿíøóðóéàì.
Àëÿìè-êöáðàâö ñóüðà, ùÿì âÿçè’ö ùÿì øÿðèô,
Àëÿìÿì, ùÿì õÿëãèéÿì, ãÿììàðèéÿì, ìÿñðóðóéàì.
Ùÿì ìÿíÿì Áèëãåéñè-äþâðàí, èíñö úèííö âÿùøö òåéð,
Ùÿì Ñöëåéìàíè-çàìàíàì, ùÿì àíûí äÿñòóðóéàì.
Ùÿì Õÿëèëÿì, ùÿì íèúàòàì, ùÿì ùÿéàòàì, ùÿì ìÿìàò,
Ìÿãáÿðÿéÿì, ùÿì ÿçàáàì, ùÿì ùåñàáàì, ñóðóéàì.
Ñÿí äåýèëñÿí ñþéëÿéÿí, ùÿãäèð Íÿñèìè, ñþéëÿäè,
Îë êèì àéäûð ùÿì çÿìèíö àñèìàíûí íóðóéàì.
113
Ùÿã òà êè, éàð îëäó ìÿíÿ, ñÿð òà ãÿäÿì éàð îëìóøàì,
Òà ýþðìöøÿì äèäàðûíû, ìöøòàãè-äèäàð îëìóøàì.
Àíÿñòöíàðÿí ñèððèíè Ìóñà íÿ áèëñèí, éà øÿúÿð,
Àíû ìàíà ñîðñóí êè, ìÿí îë íóð èëÿ íàð îëìóøàì.
Çèêðèì ÿíÿëùÿãäèð ìÿíèì, ùÿã ñþçëÿðèì ùÿãäèð ìÿíèì,
Äàðûí è÷èíäÿ ãåéðÿíà ùÿì ëåéñÿ-ôèääàð îëìóøàì.
Àðèô ãàòûíäà ìÿäùö çÿìì áèð ÿñë èìèø, ñÿí àðèô îë,
Ýþð êèì, íåúÿ ùÿð íàòèãèí äèëèíäÿ ýþôòàð îëìóøàì.
Ìàèë-ÿíÿáäÿíäèð ÿýÿð ùÿð ñÿðõîøóí ñÿðõîøëóüó,
Ìÿí è÷ìèøÿì åøãèí ìåéèí, ñÿðìÿñòö õóìàð îëìóøàì.
Õöëäöí ýöëè-õÿíäàíûäûð ýöëýöí éàíàüûí, åé ýöíÿø,
Áöëáöë êèìè ìÿñòÿì, àíûí åøãèíäÿí óø çàð îìëóøàì.
Ýöëøÿí êèìè à÷ûëìûøàì áóéè-ýöëöíäÿí àðèçèí,
Ýþð êèì, úàìàëûíäàí íåúÿ ôÿðõÿíäÿ ýöëçàð îëìóøàì.
Ìèøêèí ñà÷ûíäàí áóëìóøàì øîë áóéè-úàíÿôçàéû êèì,
Òåéáèíäÿí àíûí ñàíàñàí òåééèáö ÿòòàð îëìóøàì.
Øèðèí äîäàüûí âÿñôèíè òà ñþéëÿð îëäó ìÿíòèãèì,
Åé Ìèñðè-ùöñíöí Éóñèôè, ãÿíäö øÿêÿðáàð îëìóøàì.
Éàðÿá, íÿ ôÿòòàí àé èìèø òàáÿíäÿ öçöí áÿäðè êèì,
ßíâàðè-òàáûíäàí àíûí òà áÿíäÿ ÿíâàð îëìóøàì.
Ñåâäà ìåéèíäÿí ñÿðõîøàì ìÿñòàíÿ åéíèíòÿê, âÿëè,
Ãÿôëÿò ìåéèíäÿí òàèáÿì, íè÷öí êè, ùóøéàð îëìóøàì.
114
Çöëôö ðöõöí ÿñðàðûíû òà ùÿã ìàíà êÿøô åéëÿäè,
Öçöíäÿéÿì ýÿíúè-õÿôè, çöëôöíäÿ áÿðäàð îëìóøàì.
Ñÿðâè-ýöëÿíäàìûí êèìè àëÿìäÿ àçàäàì, âÿëè
Çÿíúèðè-çöëôèí ãåéäèíÿ ìþùêÿì ýèðèôòàð îëìóøàì.
Ëþ’ëþè-íàáûí âÿñôèíè òà ñþéëÿð îëäó ìÿíòèãèì,
Ñÿì’èíäÿ ùÿð ñèìèíáÿðèí ëþ’ëþè-øÿùâàð îëìóøàì.
Áóëäó Íÿñèìè òà ñÿíè çàòûíäà, øÿêñèç-øöáùÿñèç,
Îëìóø Íÿñèìèäÿí áÿðè, éÿ’íè êè, áèçàð îëìóøàì.
115
Ýÿëìèøÿì ùÿãäÿí ÿíÿëùÿã, ýþð íÿ Ìÿíñóð îëìóøàì,
Ðóùè-ãöäñöí íèòãèéÿì, ñÿð òà ãÿäÿì íóð îëìóøàì.
Ëþâùè-ìÿùôóçó ìÿíÿì, ðóùöë-ÿìèíèí ùÿìäÿìè,
Ùÿøð ö÷öí ìèçàíö Èñðàôèëö ùÿì ñóð îëìóøàì.
Áàâöúóäàì âÿùäÿòè êÿñðÿòäÿ èñáàò åéëÿéèì,
Ìóñàéàì àíÿñòöíàðà, íóð èëÿ Òóð îëìóøàì.
Ýÿð÷è ãàèáäèð âöúóäóì ùÿð íÿçÿðäÿí äàèìà,
Ýþð íÿ íàçèð, ýþð íÿ ìÿíçÿð, ýþð íÿ ìÿíçóð îëìóøàì.
Ëàìÿêàíûí ýÿíúèéÿì, ýÿð÷è éåðèì âèðàíÿäèð,
Åéëÿðÿì ìÿ’ìóð àíû, ýþð êèì, íÿ ìÿ’ìóð îëìóøàì.
Ñóðÿòö ìÿ’íè ìÿíÿì, ùÿì èñì èëÿ, ùÿì úèñìö úàí,
Ýþð íåúÿ ìÿ’íè èëÿí ñóðÿòäÿ ìÿñòóð îëìóøàì.
Øþùðÿò àôÿòäèð, óñàíäûì øþùðÿòèíäÿí àëÿìèí,
Ýÿð÷è ùÿì ÿ’ëàäàâö ÿôñÿëäÿ ìÿøùóð îëìóøàì.
Àòÿøè-ìåùðè-ðöõöí úàíûìäà òÿ’ñèð åéëÿäè,
Ìÿí áó îääàí éàíûðàì, éÿ’íè êè, ìÿùðóð îëìóøàì.
Ìèñð úàìå’äèð âöúóäóì, àíäà ãûëäûì úöì’ÿéè,
Ýþð íÿ øÿùðÿì, ýþð íÿ ìþùêÿì ãÿë’ÿâö ñóð îëìóøàì.
Çàêèðÿì, çèêð åéëÿðÿì, éÿ’íè êè, øåéõÿì, ñóôèéÿì,
Ýþð íÿ ýþé÷ÿê àä èëÿ àëÿìäÿ ìÿçêóð îëìóøàì.
Åé Íÿñèìè, úÿííÿòö ùóð îë íèýàðûí âÿñëèäèð,
×öí ìÿí îë ìÿùáóáó áóëäóì, úÿííÿòö ùóð îëìóøàì.
116
Ýÿë ýþð ìÿíè åøãèíäÿ êèì, ìÿí íåúÿ ýèðéàí îëìóøàì,
Òÿðê úàùàíû ãûëìûøàì, úèñìÿ ýèðèá úàí îëìóøàì.
Äÿðäèí äÿðóíóìäà ìÿíèì àëÿìëÿðÿ ÷àõäû ìÿíè,
Ãàáèë äÿëèëäèð, äÿðäèìÿ ùÿãäèð êè, äÿðìàí îëìóøàì.
Äþâðè-ãÿìÿðäÿ ýþçëÿðèí áèð ýÿç ãûéà áàõäû ìàíà,
Çöëìöíäÿí îë õóíõàðÿíèí ãàí èëÿ ãÿëòàí îëìóøàì.
Åé áàüö ýöëçàðû öçöí ÷öí úÿííÿòöë-ìÿ’âà èìèø,
Ñÿí ðþâçÿñèñÿí, ìÿí ñÿíèí ãàïûíäà ðèçâàí îëìóøàì.
Åé Òóðè-Ñèíà, ÿðçÿ ãûë ùÿããèí òÿúÿëëèñèí ìàíà,
Ìóñà êèìè äèäàðûíà ìöøòàãö ùåéðàí îëìóøàì.
Îë äÿì êè, öçöí ýþðìöøÿì, éöç éåðäÿ ñÿúäÿ ãûëìûøàì,
Èìàí øÿùàäÿò åòìèøÿì, àíäà ìöñÿëìàí îëìóøàì.
Åé ñàéåéè-ðÿùìàí ìÿíÿ, åé ñóðÿòè-éÿçäàí ìÿíÿ,
Äóòäóì öçöì ñÿíäÿí ñÿíÿ, ÷öí ÿùëè-èìàí îëìóøàì.
Åøãèíëÿ ìþâú è÷èíäÿ ìÿí äèøëÿðèíèí ÿêñèí ýþðöá,
Äöðäàíÿëÿðäèð ýþçëÿðèì, ëþ’ëþè-ìÿðúàí îëìóøàì.
Êþíëöí Íÿñèìèíèí õàðàá åòäèñÿ åøãèí, ãÿì äåéèë,
Ìÿí ýèçëè ýÿíúè áóëìóøàì, øîë ýÿíúÿ âèðàí îëìóøàì.
117
Äàèì ÿíÿëùÿã ñþéëÿðÿì, ùÿãäÿí ÷ö Ìÿíñóð îëìóøàì,
Êèìäèð ìÿíè áÿð-äàð åäÿí, áó øÿùðÿ ìÿøùóð îëìóøàì.
Ãèáëÿñèéÿì ñàäèãëÿðèí, ìÿ’øóãóéàì àøèãëÿðèí,
Ìÿãñóäóéàì ëàéèãëÿðèí, ÷öí áåéòè-ìÿ’ìóð îëìóøàì.
Ìóñà ìÿíÿì êèì, ùÿãã èëÿ äàèì ìöíàúàò åéëÿðÿì,
Êþíëöì òÿúÿëëè íóðóäóð, àíûí ö÷öí Òóð îëìóøàì.
Èðäèì ãàøûí ìå’ðàúûíà êèì, ãàáö-ãþâñåéèí îëäóðóð,
Âöñëÿò øÿáèíäÿí ýþð ìÿíè, ñÿð òà ãÿäÿì íóð îëìóøàì.
Áÿçìè-ÿçÿëäÿ è÷ìèøÿì âÿùäÿò ìåéèíèí úöð’ÿñèí,
Øîë úöð’ÿäÿí êèì, òà ÿáÿä ñÿðìÿñòö ìÿõìóð îëìóøàì.
Åé àé öçöíäöð âÿççöùà, âÿëëåéë èìèø ñà÷ûí ãàðà,
Ëÿ’ëèí ìàíà äàðöø-øÿôà, îëäóð êè, ðÿíúóð îëìóøàì.
Ùÿð éàíà êèì, äþíÿð öçöì, éàðû ýþðÿ àíäà ýþçöì,
×öí áó ãÿìèíäÿí ãÿì éåäèì, øàäàíö ìÿñðóð îëìóøàì.
Îë øàùèäè-ãåéáè ìÿíÿì êèì, êàèíàòûí åéíèéÿì,
Îë íèòãè-ðÿááàíè ìÿíÿì êèì, äèëäÿ ìÿçêóð îëìóøàì.
×öí îí ñÿêêèç ìèí àëÿìÿ îëäó âöúóäóì àéèíÿ,
Îë ñóðÿòè-ðÿùìàí ìÿíÿì êèì, õÿëãÿ ìÿñòóð îëìóøàì.
Îë ýèçëè ýÿíúèí ñèððèéÿì êèì, çàùèð îëäó ýþâùÿðèì,
Îë ýþâùÿðÿì êèì, ýöí êèìè àëÿìäÿ ìÿøùóð îëìóøàì.
×öí ìÿí, Íÿñèìè, ýþâùÿðÿì, ýÿíúèì ñèçÿ ôàø åéëÿðÿì,
Ìÿí áèð äÿëè äèâàíÿéÿì, ýþð êèì, íÿ ìÿ’ìóð îëìóøàì.
118
Íèòãè-Àëëàù ìÿíÿì êè, çàòèëÿéÿì,
Âÿùäÿùö ëàøÿðèê ñèôàòèëÿéÿì.
Âàùèäè úöìëÿ ñåéðè-ÿøéàäà,
Êöí-ôÿêàí ñåéðè-êàèíàòèëÿéÿì.
Þëìÿçÿì, ìÿí þëÿñè õóä äåýèëÿì,
ßçÿëèäÿí áÿðè íèúàòèëÿéÿì.
Îõóéóí ùÿééè-ëàéÿìóò ìÿíè
Êè, ìÿìàò îëìàçàì, ùÿéàòèëÿéÿì.
Ôàèëè-ìöòëÿãÿì, ùÿãÿì, ùÿãèëÿí,
Êèìñÿ áèëìÿç, íÿ áÿééèíàòèëÿéÿì.
Ðóùè-ìÿùçÿì êè, äöøìöøÿì áó éåðÿ,
Ìþ’úöçÿì, áóíäà ìþ’úöçàòèëÿéÿì.
Áèñòö ùÿøòÿì áó äþðä òÿáèÿò èëÿ,
Êèìñÿ áèëìÿç êè, íÿ ñÿáàòèëÿéÿì.
Ýþâùÿðè-ëàìÿêàí ìÿíÿì, ìÿíÿì, óø
Ãÿäðÿ èðäèì áó ýöí áÿðàòèëÿéÿì.
Íÿñèìèéÿì áó ýöí áèëÿíëÿðÿ ìÿí,
Áèëìÿéÿíëÿðÿ ìöøêèëàòèëÿéÿì.
119
Èõëàñ èëÿ òà úàíûìû úàíàíà éåòèðäèì,
Äöøìÿíëÿðè áó ùÿñðÿò èëÿ úàíà éåòèðäèì.
Èñýÿíäÿðè çöëìàòà èðèøäèðäèìö äþíäöì,
Õûçðûí ñèôÿòèí ÷åøìåéè-ùåéâàíà éåòèðäèì.
Ùÿì Éóñèôè ìÿí ÷àùè-áèéàáàíà áóðàõäûì,
Ùÿì àòÿøè ìÿí Ìóñèéè-Èìðàíà éåòèðäèì.
Áÿùðè-ìöùèòè ùÿì ëÿáè-÷åøìèìäÿí àõûòäûì,
Ùÿì ãÿòðÿéè ìÿí áÿùð èëÿ öììàíà éåòèðäèì.
Ùÿì òóòèéÿ ìÿí øÿùäè-øÿêÿðäÿí ñÿìÿð åòäèì,
Ùÿì áöëáöëö ìÿí áàü èëÿ áóñòàíà éåòèðäèì.
Ùÿì ñåéðäÿ ìÿí ìöòðèá èëÿ ùÿìíÿôÿñ îëäóì,
Ùÿì ñàãèéè ìÿí ñàüÿðö ïåéìàíà éåòèðäèì.
Þçöìíö ßñÿäóëëàùà êÿìòÿð ãóëàì åòäèì,
Ùÿì ìþ’úöçö ìÿí øàùè-Õîðàñàíà éåòèðäèì.
Ùÿã ýþðäöâö ùÿã äåäè, Íÿñèìè íÿ äåñèí êèì,
Ùÿì øå’ðèìè ìÿí àéÿòè-Ãóð’àíà éåòèðäèì.
120
ßýÿð÷è ðàùè-åøãèíäÿ ÿñèðÿì,
Øÿùà, îë àä èëÿ àëÿìäÿ ìèðÿì.
Òÿìÿííà äÿð úÿùàí ìàðà ùÿìèí ÿñò
Êè, ïèøè-ùÿçðÿòè-ïàêÿò áåìèðÿì.
Ãÿäÿù ñóí, ñàãè, äþâðöíäÿ áó ýöí ìÿí.
Úàâàíáÿõòè-úàùàíàì, ýÿð÷è ïèðÿì.
Ôÿðàüÿò äàðÿì ÿç øàùàíè-äöíéà,
Áåòÿõòè-áÿõòè-õóä øàùö âÿçèðÿì.
Ñèíÿì ýÿíúèíåéè-ñèððè-õóäàäûð,
Íîëà ýÿð ñóðÿòÿí õöðäö ùÿãèðÿì.
Áÿéàíè-ðóéè-õóä êÿðäÿì ìÿí ÿç úàí,
Áå íóðè-øÿì’è-ðîâøÿí äèëïÿçèðÿì.
×ö çàùèð áàòèíèí ÿëâàíû îëäó,
Äÿðóíóìäà íÿ êèì, âàð àíû äåðÿì.
Áåñàãè äÿð ÿçÿë ìÿí ÿùä áÿñòÿì,
Áåäÿñòè-õèø úàìè-ìåé íÿýèðÿì.
Ýþðöíÿí ýþçöìÿ ùÿãäèð, àíûí÷öí,
Ùÿãèãÿò íóðèëÿ ñàùèááÿñèðÿì.
Ùÿìÿ àëÿì áåáèí, ïîð øîä çå àâàç,
Çå àùö íàëåéè-ñóçè-íÿôèðÿì.
Áóëàð úàíëàð ñèôàòûíäàí úàùàíäà,
Àíûí÷öí êèì, ìÿãàìàòè-ùÿðèðÿì.
121
Ñöëåéìàíÿì, ÷å ïÿíäàðè òî ìàðà,
Ôÿðàçè-ÿðøè-ùÿã ÿç òó ñÿðèðÿì.
Èêèëèê ìöëêöíö âèðàíÿ ãûëäûì,
Îíóí÷öí ýóøåéè-âÿùäÿòäÿ áèðÿì.
×åðà ìàíÿì áå ãÿôëÿòùà ýåðåôòàð,
×ö Ôÿçëè-ðÿùíóìà øîä äÿñòýèðÿì.
Ôÿðàüÿò îëìóøàì ñóäö çèéàíäàí,
Íÿñèìèéÿì êè, äÿðâèøÿì, ôÿãèðÿì.
122
Ãàëóäà ìÿíè ñàãè ÿñðèòäè øÿðàáûíäàí,
È÷èðäè ëÿáè-ëÿ’ëè Õûçðûí ìÿíÿ àáûíäàí.
Öçöíäÿêè ùÿôò àéÿò êèì, ôàòèùÿäèð àäû,
Òÿ’âèëè-êÿëàìóëëàù à÷ûëäû êèòàáûíäàí.
Òàáÿíäÿ öçöí íóðó, éàðÿá, íÿ ýöíÿøäèð êèì,
Ñÿðýÿøòÿ ýÿçÿð, éàíàð ýöí àé èëÿ òàáûíäàí
Öçöí íÿ ãûçûëýöëäöð, ñà÷ûí íÿ ãàðà ñöíáöë,
Ùÿéé îëäó èêè àëÿì ðåéùàíö ýöëàáûíäàí.
Ýÿë ôÿ’òÿáÿðóäàí ýþç à÷, íÿçÿð ÿùëèíè ýþð,
Íÿ ùöñí èëÿ ÷ûõäû ýþð ìÿ’øóãÿ íèãàáûíäàí.
Ùÿã õèðãÿéÿ, åé ñàëèê, áàõìàç, è÷èíè àðûò,
Ýèð àëÿìè-òþâùèäÿ, ÷ûõ õèðãÿ ùèúàáûíäàí.
Åé ôèòíÿñè ÷îõ åéíèí óéõóäà ñàíàí éàðû,
Øîë ôèòíÿ ãàíû êèì, îë îéàíìàäû õàáûíäàí.
Ùÿøðèí ýöíÿøè äîüäó øàìûíäà èêè çöëôö,
Ýÿë âàãèô îë, åé çàùèä, ìèçàíö ùåúàáûíäàí.
Òÿñáèù èëÿ òàìàòûí áàçàðû êàñàä îëäó,
Äöêêàíûíû éûõ àíûí, êþ÷ åéëÿ õàðàáûíäàí.
Õûçðûí àáè-ùåéâàíû íèòãèäèð àíûí ýÿë è÷,
Ýþð êèì, íÿ ùÿéàò àõàð ìÿðúàíè-õîøàáûíäàí.
Éàðÿá, íåúÿ ñàèëäèð àëÿìäÿ Íÿñèìè êèì,
Ðóùöë-ãöäöñöí íèòãè áàüëàíäû úàâàáûíäàí.
123
Ìàè-òÿùóðó áèë êèì, ùÿãäÿí áó ýöí íèäàäûð,
Éîâìöë-ìÿçèäè ýþð êèì, ìÿñúèäè-ïöðñÿôàäûð.
Ùÿãäÿí ùÿãè ýÿë èñòÿ, ùÿã èëÿ âàñèë îë êèì,
Ùÿã âÿ’äÿ âåðäè ÷öíêèì, úöì’ÿ ýöíö ëèãàäûð.
ßââÿë áó íÿôñèíè áèë, àðäûíúà ðÿááèíè áèë
Êèì, êÿíäè ýÿëäè ùÿãäÿí, ìÿíáÿðäÿ Ìóñòàôàäûð.
Ñóëòàíè-àðèôèíèí ãþâëöäöðöð èíàí êèì,
Éàðûí ëÿáèíäÿí è÷ìÿê ëà-èáòèäà áÿãàäûð.
Ùÿããèë-éÿãèíè ýþðäöì, âöñëÿòÿ âàñèë îëäóì,
Úöìëÿ ìóðàäà èðäèì, ýþð êèì, íÿ õîø ÿòàäûð.
Çÿðãö ðèéàñû ÷îõäóð, ñóôè ñþçöíÿ óéìà,
Íè÷öí êè, äàèì èøè òÿçâèð èëÿ ðèéàäûð.
Ìèñðè Íÿñèìè áóëäó, Ãóð’àí èìàìû îëäó.
Úàìå’äÿ úöì’ÿ ãûëäû, ìÿãáóëè-êèáðèéàäûð.
124
Àðèôè-ëàìÿêàí îòóç èêèäèð,
Ñàùèáè-úèñìö úàí îòóç èêèäèð.
À÷ êþíöë ýþçöíöâö ýöçýöéÿ áàõ,
Êè éÿãèí, áèýöìàí îòóç èêèäèð.
×öí öçöíäöð êèòàá, àéàòû
Èñòèâà èëÿ ñàí îòóç èêèäèð.
Åíäè Èñà, ýÿòèðäè øèðêè-õèëàô,
Óøòÿ ñàùèáçàìàí îòóç èêèäèð.
Ñèäðÿòöë-ìöíòÿùàíûí ÿãñàìû,
Ñàéûð èñÿí, ùàìàí îòóç èêèäèð.
Ñÿíñÿí öììöë-êèòàáûí ÿñðàðû,
Áèë êè, ñÿá’öë-ìÿñàí îòóç èêèäèð.
Âÿùéö èëùàìö éà íÿáèééö âÿëè,
Âåðÿí, àëàí ÿéàí îòóç èêèäèð.
Ýþð Íÿñèìè êè, ñóðÿòö ìÿ’íè,
Àøèêàðö íèùàí îòóç èêèäèð.
125
Òÿàëà-øàíÿùö ùöñíöí ñöôàòû êèì, ìöÿëëàäûð
Êè, ÿððÿùìàí ÿëÿë-ÿðø èñòèâà, îë ñÿùíè-ìþâëàäûð.
Áó ùöñíöí èøòèðàêûíäàí ìèñàëûí ëàøÿðèê îëìóø,
Ïÿñ àìÿííà âÿ ñÿääÿãíà ñàíà ÿðç åòìÿê þâëàäûð.
Ùöðóôè-åéíè-ÿëãàáûí áó ìàùèééÿòäöðöð, ÷öíêèì,
Ñöôàòè-çàòûíà ýÿëìèø áó ÿñìà êèì, ìöñÿììàäûð.
ßçÿë áÿçìèíäÿ ðöõñàðûí íÿ øåé êèì ýþðäö ìÿñò îëäó,
ßúÿá ìåéäèð êèì, è÷ÿíëÿð ùÿíóç óø ìÿñòè-øåéäàäûð.
Ùÿêèìèí øÿðáÿòè îëìàç ýþçöí ñåâäàñûíà íàôå’,
Âöñàëûí øÿðáÿòèí èñòÿð, äèìàüûíäà áó ñåâäàäûð.
Âöúóäóì ëþâùöíÿ éàçäûì ñÿíèí åøãèí, ùöðóôóíäàí,
Çÿùè, åé ìöíøèéè-ÿøéà, áó íÿ ñöí’ö íÿ èíøàäûð?
Öçöí õóðøèäè-õàâÿðäèð, àíà ìÿòëÿ’ ýöíÿøäèð êèì,
Íÿ øÿìñè-ëÿìéÿçÿëñÿí êèì, úàìàëûí àäû éåêòàäûð.
Ñà÷ûíäàí áèë êè, øÿðù îëäó ÿëÿì íÿøðÿù ëÿêÿ, éàðÿá,
Úàìàëûí øÿì’è éàñèíäèð, éàíàüûí íóðó òàùàäûð.
Ìöÿíáÿð çöëôöíÿ ùÿãäÿí ãÿäèìè ñàáèò îëìóøäóð
Êè, ñöáùàíÿëëÿçè-ÿñðà àíûí øÿ’íèíäÿ ÿñðàäûð.
Éÿäè-áåéçà èìèø ùöñíöí êè, Ìóñà àíà ìÿùðÿìäèð,
Òÿàëà øàíÿùö ÿêáÿð, áó íåúÿ Òóðè-Ñèíàäûð?
Íÿñèìèíèí áó ýöí äöøäö ýþçöíÿ äèøëÿðèí ÿêñè;
Çÿùè ïàêèçÿ ýþâùÿð êèì, ìöùèòè åéíè-äÿðéàäûð.
126
Éàðÿá, íÿ åéíè-ëöòôèñÿí, åé ùöñíè-ëàíÿçèð
Êèì, ÿãëö ôÿùì âÿúùèíÿ áèð çÿððÿäèð ùÿãèð.
Ãàëó áÿëà ðöìóçóíó çöëôöí ÿéàí åäÿð,
Ùÿð êèì êè, ýþðäö àíû, ñÿìè’ îëäó ùÿì áÿñèð.
Àëëàùó íóðóí àéÿòè âÿúùèíäÿäèð ÿéàí,
ßùñÿí áó ùöñíè-ëöòôÿ, òÿàëàëëàù, åé ãÿäèð.
Àðèô áèëèð êè, Òóáà áîéóí å’òèäàëûäûð,
Úàùèë íÿ Òóáè àðçóëàð îë ùèììÿòè-ãÿñèð.
Ãàøûí äÿáèðè ýþð íåúÿ ÷ÿêìèø áó ãþâñö êèì,
Éàñèíè-íóíó éàçìàéà áó øÿêëÿ ìèí äÿáèð.
Äèâè-ëÿèí êè, ÿùñÿíè-òÿãâèìè áèëìÿäè,
Ìÿðäóäâàð ÿñôÿëö ñàôèëäÿäèð ÿñèð.
Åëìöë-éÿãèí èëÿ îõóéàí âÿúùèí àéÿòèí,
Åéíÿë-éÿãèí ýþðÿð ùÿãè, ùÿããöë-éÿãèí òàíûð.
ß’ìàäûð îë êèì, ÿëëÿìÿë-ÿñìàéû áèëìÿäè,
Áó èñìè-ÿ’çÿìè îõó êèì, øÿðùèäèð êÿáèð.
Úàùèë õà÷àí áèëèð êè, íÿäèð ôàòåùöë-êèòàá,
Áèëìÿç àíû ôÿãèù êèì, áÿéàí åéëÿäè ôÿãèð.
Ùÿð êèì êè, Íÿñèìè êèìè îëäó çöëùÿéàò,
Ìÿùøÿð ýöíöíäÿ àðçóëàìàç íÿôõåéè-ñÿôèð.
127
ßéà, øàùè-ñÿèäÿõòÿð, öçöí ÿðøè-ìöÿëëàäûð,
Äîäàüûí ÷åøìÿéè-ùåéâàí, ëÿáèí úàìè-ìöñÿôôàäûð.
Úàìàëûí ñóðÿòè-ðÿùìàí, âöñàëûí úÿííÿòè-ðèçâàí,
Êàìàëûí ýÿíúè-áèïàéàí, âöúóäóí úàíè-ÿøéàäûð.
Áîéóíäóð òóáà, åé ùóðè, öçöíäöð àëÿìèí íóðè,
Úàìàëûíäà ýþðÿð ùÿããè àíûí êè, åéíè áèíàäûð.
Ãÿìÿð äþâðöíäÿ, åé ôèòíÿ, ñÿí îëäóí õóáëàðà õàòÿì,
Ñÿíèí õàëûí õÿéàëûíäàí úàùàí ïöð-øóðö ãîâüàäûð.
Ãèéàìÿò ãîïäó ùöñíöíäÿí ìÿýÿð àõûðçàìàí îëäó,
Áÿëàëàðäàí èðàã îëñóí, áó íÿ ãÿääö íÿ áàëàäûð.
Áó äöíéàíûí çÿðö ýÿíúè ýþðöíìÿç åéíèìÿ, áèëëàù,
Èêè àëÿìäÿ ìÿãñóäóì úàùàíäà ùöñíè-çèáàäûð.
Øÿùà, ëöòôè-êÿðÿì åéëÿ Íÿñèìèéÿ çÿêàòûíäàí,
Ãÿðèáö àøèãè-øåéäà, ÿñèðö çàðö òÿíùàäûð.
128
Ùÿð êèøèíèí ñîðìàí ÿñëèí, èççÿòèíäÿí áÿëëèäèð,
Ñþùáÿòè-èðôàí ýþðÿíëÿð õèäìÿòèíäÿí áÿëëèäèð.
Ùÿã òÿàëà åëì è÷èíäÿ ÷öíêè ñèìàùóì äåäè,
Ùÿð êèøèíèí öçöíÿ áàõ, ñóðÿòèíäÿí áÿëëèäèð.
Äÿðâèøèí ïèðèíè ñîðìàã äåäèëÿð àäÿò äåýèë,
Àðèôàíÿ áèð íÿçÿð ãûë, êèñâÿòèíäÿí áÿëëèäèð.
Ùÿð çÿðèí ãÿëáè ìÿùÿêäÿí áèëèíöð áÿëëö áÿéàí,
Íèòÿêèì áèìàðè-åøãèí èëëÿòèíäÿí áÿëëèäèð.
Ñîðñàëàð ñÿíäÿí ðÿãèáè, ñÿí íÿñèíäÿí áèëÿñÿí,
Ìÿí áèëèðÿì, ñþçö ÿýðè ÿíñÿñèíäÿí áÿëëèäèð.
Åé Íÿñèìè, íÿãäèíè íàäàí ÿëèíÿ âåðìÿ êèì,
Úþâùÿðè äàíà áèëèð ùÿì ãèéìÿòèíäÿí áÿëëèäèð.
129
Àøèãÿ áèðäèð ÿçÿëäÿí ñåâýèëè äèëäàð, áèð,
Èêèëèê éîõäóð àðàäà éàð áèðäèð, éàð áèð.
Ìóíúà êèì ñåéð åéëÿäèì, ýÿçäèì âöúóäóì øÿùðèíè,
Øÿùð áèð, äöêêàí áèðäèð, ñþéëÿéÿí ýþôòàð áèð.
Àøèãè-äèâàíÿéÿì, ýÿëäèì, ÿíÿëùÿã ñþéëÿðÿì,
Íàð áèðäèð, íóð áèðäèð, ÿñëö ðÿñìè-äàð áèð.
Àøèã îëàíëàð ñÿõèäèð, àãèë îëàíëàð áÿõèë,
Èêè àøèã àðàñûíäà ýèçëèäèð ÿñðàð áèð.
Çàùèäè-íàäàíà ñþéëÿí, þçöíö òÿðê åéëÿñèí,
Áó ùÿãèãÿò àëÿìèíäÿ îëìàñûí èíêàð áèð.
Èíêàð ÿùëèí ñþéëÿäèðñÿí áèðÿ éöç äåð, éöçÿ ìèí,
ßùëè-èãðàðûí ãàòûíäà âàðû áèðäèð, âàð áèð.
Àøèãö ìÿ’øóã éîëóíäà äîüðóäóð ùÿã ìÿíçèëè,
Èêè àðèô àðàñûíäà õèðãÿâö çöííàð áèð.
Ãÿùðèíÿ áåë áàüëàäûì, ëöòôöí ýþðöì øàéÿä ñÿíèí,
Úàíû âåðäèì, áàøû ãîéäóì, âåðìèøÿì èãðàð áèð.
Ïèð áèðäèð, ñèðð áèðäèð, ñèðð èëÿ áèð îëìàéàí,
Èêèëèê ñûüìàç àðàäà, ñèðð èëÿ ñèðäàð áèð.
Ýÿð Íÿñèìèíèí ïÿíàùû Øàùè-Ìÿðäàíäûð ßëè,
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìÿ ùþêì åéëÿéÿí ñÿðäàð áèð.
130
Åøã éîëóíäà êèì êè, îë éàðûíà úàíôÿøàí ýåäÿð,
ßùëè-éÿãèí áèëèð êèì, îë úÿííÿòÿ áèýöìàí ýåäÿð.
Ãÿääö öçöí ùåêàéÿòèí åøèäÿëèäÿí, åé ñÿíÿì,
Ñÿðâ ýÿëèð õÿéàëûìà, úþùðÿäÿí ÿðüÿâàí ýåäÿð.
Éîõ õÿéàëû äÿìáÿäÿì ýþçëÿðèìèí ñàðàéûíà
Àá êèìè ðÿâàí ýÿëöð, éàø êèìè ðÿâàí ýåäÿð.
Åé ùÿâÿñ åéëÿéÿí êèøè åøãÿ, åøèò áó íöêòÿéè,
Õóáëàðûí õÿéàëûíà âåðìÿ êþíöë êè, úàí ýåäÿð.
Éàð èëÿ ñþùáÿò åéëÿìÿê áèð äÿì, èêè úàùàí äÿýÿð,
Äþâëÿò àíûí êè, éàð èëÿ ñþùáÿòè úàâèäàí ýåäÿð.
Íÿðýèñè-øóõó äèëáÿðèí ôèòíÿéè-àõûð åéëÿäè,
Ñÿðâ ãÿäèíÿ ãûë íÿçÿð, ýþð íåúÿñè ðÿâàí ýåäÿð.
Êèðïèê îõèëÿ éàðÿëö ãûëäû ýþçöí Íÿñèìèéè,
Àíûíö÷öí ýþçöíäÿí óø ëÿùçÿäÿ áóíúà ãàí ýåäÿð.
131
Öçöíÿ ÿùëè-íÿçÿð ñóðÿòè-ðÿùìàí äåäèëÿð,
Îõóéàíëàð áó êÿëàìöëëàùû Ãóð’àí äåäèëÿð.
Ñÿá’ÿõàí ùàôèçÿ ñîðäóì ãàøûí èëÿ öçöíö,
Ùÿãã èëÿ áàòèëè ôÿðã åäèúè ôöðãàí äåäèëÿð.
Öçöíÿ, àðèçèíÿ õàçèíè-úÿííàòè-íÿèì,
Õöëäö ôèðäþâñè-áÿðèí, ðþâçåéè-ðèçâàí äåäèëÿð.
Ëÿáëÿðèí ÷åøìÿñèíÿ Õûçðö Ñêÿíäÿð, Äàðà
Çÿìçÿìö êþâñÿð èëÿ ÷åøìåéè-ùåéâàí äåäèëÿð.
Ëÿáè-ëÿ’ëèí øÿêÿðèíäÿí áàë óòàíäû, ÿðèäè,
Ñÿíè Øèðèíè-çàìàí Õîñðîâè-õóáàí äåäèëÿð.
Ñèáãÿòöëëàù âÿ ìÿí ÿùñÿíÿ ùÿãäÿí öçöíÿ,
Àáèäóí ýþçëÿðèíÿ ñèáãåéè-ñöáùàí äåäèëÿð.
Ìöíòÿùè ñèäðÿ áîéóí ãàìÿòè øöìøàäè-ñÿùè
Êè, áîéóí ñèäðÿñèíÿ ñÿðâè-õóðàìàí äåäèëÿð.
Öçöí öñòöíäÿ ñà÷ûí úÿì’è ïÿðèøàí êèìèäèð,
Àøèãèí êþíëöíÿ ìÿúìóè-ïÿðèøàí äåäèëÿð.
Àøèã îë, åøã èëÿ áèë ìÿíòèãè-åøãèí äèëèíè,
Ìþ’ìèíÿ Íóùè-íÿúàò, êàôèðÿ òóôàí äåäèëÿð.
ßêðÿìöççåéô ÿìàíÿò äåäè ïåéüÿìáÿðè-ùÿã,
Èççÿò åòýèë áó ýöí îë íèòãÿ êè, ìåùìàí äåäèëÿð.
Ìÿí ÿðÿôíà òàíûéàí íÿôñèíè îë êèìñÿíÿäèð,
Áèëäè ðÿááèíè, àíûí àäûíû èíñàí äåäèëÿð.
Ñÿúäÿ ãûë, ìÿñúèäè áóë, ñàúèäö ìÿñúóäóíó áèë,
Êèì êè, òîðïàüà ñöúóä åòìÿäè, øåéòàí äåäèëÿð.
Ìþùêÿì àéàòö äÿëèëö ðöõö âÿúùöë-ùÿñÿíÿ
Êè, Íÿñèìè ñþçöíÿ ùþúúÿòö áöðùàí äåäèëÿð.
132
Åéäè ÿêáÿðäèð úàìàëûí, åéäÿ úàí ãóðáàí îëóð,
Àáè-ùåéâàíäûð äîäàüûí, ùÿð êèì è÷ÿð úàí îëóð.
Ýÿð÷è åøãèí ìÿñêÿíè âèðàíÿñèäèð êþíëöìöí,
Ýÿíúè-áèïàéàíà ëàéèã ãàíäà ùÿð âèðàí îëóð?
Åé ãàøûí ìåùðàáö öçöí ãèáëÿ èìàí ÿùëèíÿ,
Àøèãèí áåéòöëùÿðàìû ñóðÿòè-ðÿùìàí îëóð.
Ñóðÿòèí ÿñðàðûíû çàùèä íÿ áèëñèí, éà ôÿãèù,
Ãóë-êÿôà áèëëàùÿ ìÿùðÿì ãàíäà ùÿð ùåéâàí îëóð.
Åé ãàøûíëà êèðïèýèí, ìèøêèí ñà÷ûí öììöë-êèòàá,
ßùëè-òþâùèäèí èìàìö ìöðøèäè Ãóð’àí îëóð.
Úàíìûñûí, éà àäÿì îüëó, åé ýöíÿøðöõñàðÿ êèì,
Ñóðÿòèí íÿãøèíäÿ èíñàí âàëåùö ùåéðàí îëóð?
Ñàíåèí åùñàíûäûð ùöñíöí òÿàëà øàíÿùó,
Ãöäðÿòè êàìèë îëàíûí àäÿòè åùñàí îëóð.
Éàðÿá, îë ïàêèçÿ úþâùÿð êèì, áÿøÿðäèð ñóðÿòè,
Ãàíüû àëÿìäÿí ýÿëèð, àäû íÿäÿí èíñàí îëóð?
Ñöíáöëöí ÷èíèíäÿ êþíëöì åéëÿñÿ ìÿñêÿí, íîëà,
ßùëè-òþâùèäèí ìÿãàìû ðþâçåéè-ðèçâàí îëóð.
Ñóðÿòè ùÿð øåéäÿ ÷öí êèì âàçåù îëìóø, åé êþíöë,
Êèì äåäè, ùóðè ýþðöíìÿç, éà ïÿðè ïöíùàí îëóð?
Ýöë íÿ ÷è÷ÿêäèð êè, àíû áÿíçÿäÿì ðöõñàðûíà,
Ãàíüû ýöëçàðäà ðöõöíòÿê áèð ýöëè-õÿíäàí îëóð?
Åé êè, ìöøêèëäèð äåéÿðñÿí âàñèë îëìàã éàð èëÿ,
Ãîé ñÿíè, ñÿíäÿí êÿñèë êèì, ìöøêèëèí àñàí îëóð.
Íÿôñèíè ùÿð êèìñÿ êèì, áèëäèâö ùÿããè òàíûäû,
Àðèôè-ðÿáá îëäó, àäû ÿáä èêÿí ñóëòàí îëóð.
133
Äöøäö ñåâäàéè êþíöë àøöôòÿ çöëôöí äàìûíà,
Äöøìÿéÿí øîë ÿíáÿðèí çÿíúèðÿ ñÿðýÿðäàí îëóð.
Êöëëè-øåé’óí ùàëèêÿ ëàðåéáÿ èëëà âÿúùÿùó,
Ýþð áó âÿúùè êèì, íÿ âÿúùèí âÿúùèíÿ áöðùàí îëóð.
Ñóðÿòè-ðÿùìàíà, èíêàð åéëÿäè äèâè-ðÿúèì,
ßùñÿíè-òÿãâèìÿ èíêàð åéëÿéÿí øåéòàí îëóð.
Åé Íÿñèìè, àáè-êþâñÿðäèð ìÿýÿð íèòãèíäÿ êèì,
Ùÿð êèì è÷ÿð îë øÿðàáû, ìÿñòè-úàâèäàí îëóð.
134
Áÿùðè-ôÿíàäà ôàíè îë, ýþð êè, íÿ õîø ùÿéàò îëóð,
Àáè-ùÿéàò èìèø ôÿíà, ýÿð÷è àäû ìÿìàò îëóð.
Êÿ’áÿ éîëóíäà åøã èëÿ éîëäàø îë, åé ùÿúÿ âàðàí,
Ñóñàìàç îë êè, éîëäàøû Çÿìçÿì èëÿ Ôÿðàò îëóð.
Úàíö úàùàíö äèíö äèë îéíàìàéàí áó ÿðñÿäÿ,
Øàùè-úàùàí îëóðñà ýÿð, îë ðöõÿ øàùû ìàò îëóð.
×ûõäû òóôàí òÿíóðäàí, ãÿðã åäèñÿð úàùàíû, ýÿë
Ýèð ýÿìèéÿ êè, úàíûíà øîë ñÿáÿáè-íÿúàò îëóð.
Ãåéðÿ ìöãÿééèä îëìà êèì, ùÿð íÿ êè, ãåéðèäèð àíûí,
Ýÿð ùÿìÿ êöí-ôÿêàí èñÿ, àðèôè-çàòà Ëàò îëóð.
ßãë èëÿ íàìö íÿíýèíè âàð, îäà ñàë âÿ éàõ àíû,
Òàëèáè-çàò îëàí ãà÷àí ìöëòÿôèòè-ñèôàò îëóð?
Ãûëäû ôÿíà âöúóäóìó, åøã ýöì åéëÿäè ìÿíè,
Áÿëëèñèç îëäó ùÿð êèì, îë ãÿðãåéè-áÿùðè-çàò îëóð.
Øîë ýöíÿøèí øöàñûíà çÿððÿúÿ êèì êè, áóëäó éîë,
Ùÿð ýöíö åéäö ýåúÿñè ãÿäðö øÿáè áÿðàò îëóð.
Ôèêð åäÿðÿì êè, éàçàéûì çÿððÿúÿ åøã ñèððèíè,
Áÿùð ìèäàä, àüàú ãÿëÿì, òàñè-ôÿëÿê äÿâàò îëóð.
Åøãÿ ôÿíàéè-ìöòëÿã îë, êå÷ áó ðÿâàãö òàãèäÿí,
Ýþâùÿðè-ëàìÿêàí íåúÿ áÿñòåéè-øåø úÿùàò îëóð?
Ùÿð ùÿñÿíàò êèì, ñÿíè äîüðó èëÿòìÿäè ùÿãÿ,
Ãîéìà àíûí àäûí ùÿñÿí, ýÿð ùÿìÿ ñÿééèàò îëóð.
135
Ìÿñúèäö õàíÿýàùà ñÿí ñóôèòÿê îëìà ãöððÿ êèì,
Àøèãÿ úöìëÿ éåðö ýþý ìÿ’áÿäö ñîâìÿàò îëóð.
Çþâã èëÿâö ùöçóð èëÿ Ôÿçëÿ ïÿðÿñòèø åéëÿ êèì,
Ãÿëáè ùöçóðñóç îëàíûí òàÿòè ëàñÿëàò îëóð.
Úàíö úàùàíà óð ãàôà, àøèã èñÿí ýÿë, åé êþíöë,
Àøèãÿ ôÿðçö ìöñòÿúÿá òÿðêè-òÿÿëëöãàò îëóð.
Äþâëÿòèíÿ áó äöíéàíûí îëìà ìöãÿééÿä, åé ìÿëèê,
Àíûí ö÷öí êè, äöíéàíûí äþâëÿòè áèñÿáàò îëóð.
Âÿùäÿòè-ñÿðôÿ òà ÿáÿä îëäó Íÿñèìè áÿëëèñèç,
Ùÿð êè, áó ðÿñìÿ ìÿùâ îëà, çöáäåéè-êàèíàò îëóð.
136
Êþíëö ÿ’ìà îëàíûí íóðè-òÿúÿëëà íÿ áèëöð?
Áó ñþçöí øÿðùèíè áèíàéà ñîð, ÿ’ìà íÿ áèëöð?
Ìþ’ìèíèí ýöçýöñö ÷öí ìþ’ìèíèìèø, ýþçöíö à÷,
Ýþðìÿéÿí ýöçýöäÿ øîë ñóðÿòè, ìÿ’íà íÿ áèëöð?
Äàðà ÷ûõìàã áó ôÿíà ÿðñÿäÿ Ìÿíñóðà äöøÿð,
Áèëìÿéÿí ñèððè-ÿíÿëùÿããè, î äÿ’âà íÿ áèëöð?
Ëåéëèíèí áèëäèýèíè Ìÿúíóíà ñîð, Ìÿúíóíà,
Àãèëèí ÿãëè ãà÷àí áèëäè êè, Ëåéëà íÿ áèëöð?
Áÿíçÿäèðëÿð äîäàüûí õÿòòèíè ðåéùàíà, âÿëè
Øîë çöìöððöä ýþùÿðèí ãèéìÿòèí ÿô’à íÿ áèëöð?
Úÿííÿò è÷èíäÿ îëàí ùóðèëèãàíûí çþâãöí
Úÿííÿòèí ÿùëèíÿ ñîð, úÿííÿòè-ÿ’ëà íÿ áèëöð?
Åé âåðÿí êþíëöíö ×èí íÿãøèíÿ, øîë ñóðÿòÿ áàõ,
Ãöäðÿòèí íÿãøè éàçàí íÿãøÿíè Ìàíà íÿ áèëöð?
Àõèðÿò ùàëûíû ùàë ÿùëèíÿ ñîð, åé ãàôèë,
Áó ñÿôÿðäÿ îëàíûí éîëäàøû äöíéà íÿ áèëöð?
Åé Íÿñèìè, íÿôÿñèí ýÿð÷è Ìÿñèùà äÿìèäèð,
Ìþ’úöçöí ðÿìçèíè Ìóñà áèëÿ, Èñà íÿ áèëöð?
137
Ñóðÿòèí õÿòòè-èëàùè, àíû íàäàí íÿ áèëöð?
Äèâè-ìÿë’óíñèôÿò ìÿ’íèéè-Ãóð’àí íÿ áèëöð?
Ùÿð êè, äÿ’âè ãûëà êèì, ñóðÿòö ìÿ’íè áèëöðÿì,
Ýþðìÿìèø öçöíö îë ñóðÿòè-ðÿùìàí íÿ áèëöð?
Òþâðàòö Èíúèëö Ôöðãàí ãàìó ùöñíöí ñèôÿòè,
Àäÿìèí øÿðùèäöäöð, àéÿòè øåéòàí íÿ áèëöð?
Èíñö úèííèí äèëèíè ýÿð÷è Ñöëåéìàí áèëäè,
Ñÿí áèëÿí äèëè áó ýöí éÿ’íè Ñöëåéìàí íÿ áèëöð?
Êÿ’áåéè-ìÿ’íèéÿ ùÿð êèì ÷ö Íÿñèìè èðÿìÿç,
Ìþùíÿòè-áèÿäÿäö õàðè-ìöüèëàí íÿ áèëöð?
138
Ñèððè-èëàùè áèëÿí, øîë õÿòö õàëè áèëöð,
Ùàëà õÿáèð îëìàéàí, ñàíìà áó ùàëû áèëöð.
Ãàøö ýþçö ìþ’úöçö âÿùéè-ìöáèíäèð àíûí,
Îë áèëöð îë ñèððè êèì, åéíèâö äàëû áèëöð.
Ýÿð÷è ÿ’ëà øÿ’íÿùó éàçàðàì îë øàùà ìÿí,
Ùöñíöíÿ õÿòì åòäèýèì úÿëëÿ-úÿëàëû áèëöð.
Íÿãëö ðÿâàéàòèëÿ çàùèä óçàäûð ñþçö,
Ìóíúà íÿ ñþéëÿð, ÿýÿð äîüðó ìÿãàëû áèëöð?
Ùàôèç ÿýÿð÷è îõóð éþâìö-éöíàäè, âÿëè
Ñÿí áó íèäàéû àíà ñîð êè, Áèëàëû áèëöð.
ßùñÿíè-ñóðÿò êèìèí âÿñôèäèð, åé ìöääÿè,
Êèì êè, úàâàáû âåðÿ, îë áó ñóàëû áèëöð.
Øîë ñÿíÿìèí ñóðÿòèí êèì êè, ÿéàí ýþðìÿäè,
Ãàíäà áó âÿúùè-ùÿñÿí éà áó úàìàëû áèëöð?
Øÿ’íèíÿ íóí-âÿë-ãÿëÿì íàçèë îëóáäóð ãàøûí,
Êèì êè, áó ùÿðôè îõóð áÿäðö ùèëàëû áèëöð.
Ìåùðè-ðöõöí âÿñôèíè ùèúðÿ éàíàí úàíà ñîð,
Ôèðãÿòèíè ÷ÿêìÿéÿí ãàíäà âöñàëû áèëöð?
Ýÿð÷è Íÿñèìè ñþçöí äàäûíû âåðäè, âÿëè
Êèì áó ñþçö ôÿùì åäÿð, êèì áó õÿéàëû áèëöð?
139
Ùÿð íÿéÿ êèì, áàõûðèñÿí àíäà ñÿí Àëëàùû ýþð,
Ãÿíúÿðö êèì, ÿçì ãûëñàí ñöììÿ-âÿúùöëëàùû ýþð!
Áó èêèëèê ïÿðäÿñèíäÿí êå÷, ùèúàáû ðÿô’ ãûë,
Ýÿë áó áèðëèê ðþâçÿíèíäÿí áàõ, áó ñèððöëëàùû ýþð!
Êå÷ ÿíàíèééÿò ñþçöíäÿí, êþíëöíö âèðàíÿ ãûë,
Íåúÿñè òåçúèê áèëöðñÿí êöíòÿ-êÿíçöëëàùû ýþð!
Ùÿúúè-ÿêáÿð ãûëìàã èñòÿðñÿí ýÿë, åé çàùèä, áÿðè,
Àøèãèí ãÿëáè è÷èíäÿ ñÿí áó Áåéòöëëàùû ýþð!
Úàí ýþçèëÿ áàõäûí èñÿ êàèíàòûí åéíèíÿ,
Àíäàí þçýÿ íÿñíÿ âàðìû ùÿñáÿòÿíëèëëàùû ýþð!
Ìöíêèðè-ðþ’éÿò äåýèëñÿí ñóðÿòè-ùÿã ýþðìÿéÿ,
Áàõäûüûíúà ùÿð íÿçÿðäÿ åéíè-çàòöëëàùû ýþð!
Ëþâùè-èõëàñ åéëÿäèíñÿ êþíëöíö, åé ìöòòÿãè,
Êöðñèéè-ðÿùìàíà àüäûí, ýþýäÿ ÿðøöëëàùû ýþð!
Þëìÿäÿí íÿôñèíè þëäöð, àðèôè-ðÿáá îëàñàí,
Íÿôõåéè-ðóùöëãöäöñäÿí ìÿùç ðöùöëëàùû ýþð!
Åëìè-ùèêìÿòäÿí áèëèðñÿí áèð áÿðè ýÿë, åé ùÿêèì,
Ñÿí Íÿñèìè ìÿíòèãèíäÿí äèíëÿ Ôÿçëöëëàùû ýþð!
140
Ñàãèéè-âÿùäÿò ìåéèíäÿí äèëáÿðè-ìþâëàéû ýþð,
Ýÿë êè, ìÿñòàíè-ÿëÿñò îë, áó ìÿùÿë þâëàéû ýþð.
Ãÿìçÿñèäèð äèëôèðèáö äèëêÿø õÿòòè àíûí,
Ùÿã òÿúÿëëèñèí íÿçÿð ãûë, ÿëëÿìÿë-ÿñìàéû ýþð.
Úöìëÿ ÿøéà ìÿñò îëóáäóð îë úàìàëûí åøãèíÿ,
Àéö ýöí ìöøòàãäûð, îë íÿðýèñè-øÿùëàéû ýþð.
Àáè-ùåéâàíäûð äîäàüû êÿíäè ùÿééè-úöìëÿäÿí
Íÿôõåéè-Èñà áàüûøëàð îë ëÿáè-ÿùéàéû ýþð.
Çöëôö ãàøö êèðïèýèí ýþðäöêúÿ àäàì ìÿñò îëàð,
Ôèòíÿëÿð ÷öíêèì ãîïàð, îë ñóðÿòè-Ùÿââàéû ýþð.
Èýèðìè ñÿêêèç ùÿðô êèì, ùÿããèí êèòàáûäûð öçö,
Îõóýèë äþðä ýÿç éåíèäÿí ñèððè-ìà-þâùàéû ýþð.
Ýÿë, áÿéàí íÿãøèíè ýÿð áèëìÿê èñòÿðèñÿí áó ýöí,
Ìóñàéû àíëàðñàí, åé ñàùèð, éÿäè-áåéçàéû ýþð.
×öíêè ýÿëìèøäèð õèòàáû ñàíà âÿñúóä âÿãòÿðèá,
Åé Íÿñèìè, ãûë ñöúóäó, ìÿñúèäè-ÿãñàéû ýþð.
141
Íþãòåéè-ñèððè-èëàùè áàè-áèñìèëëàùäûð,
Êèì êè, áèëìÿç áó ñèððè ìöøðèêö ýöìðàùäûð.
Íàòèãè-åëìöë-éÿãèíäèð úöìëÿ ÿøéà, åé êþíöë,
Áó úÿùÿòäÿí ùÿã êèòàáû éÿñêóðóíóëëàùäûð.
Ùÿì ãèéàìö ùÿì ãöóäö ùÿì éÿìèíö ùÿì øèìàë,
Ùÿð éàíàäàí áàõàðàì, îë ñöììÿ âÿúùóëëàùäûð.
Êöíòÿ êÿíçÿí ñèððèíè àäÿìäÿ ãûëäû àøèêàð
Êèì, âöúóäè-àäÿìè ñèððè-êÿëàìöëëàùäûð.
Õàëèãöë-úèííèí âöúóäó èñòèâàäûð ÿøð èëÿ,
Ùàäèéè-ÿùëè-éÿãèí òÿùãèã èëÿ îë ðàùäûð.
Ñèððè-òÿíçèëè-èëàùè äèëáÿðèí âÿúùèíäÿäèð,
Ñàùèáè-òÿ’âèë åäÿð êèì, ñóðÿòè-Àëëàùäûð.
Ñåéð ÿýÿð ãûëñàí Íÿñèìèíèí âöúóäóíäàí éÿãèí,
Áèëÿñÿí ùÿããöë-éÿãèí íÿ âÿúù èëÿ àýàùäûð.
142
Ìþ’ìèíèí ãÿëáè è÷èíäÿ ÷öíêè áåéòöëëàùäûð,
Íå÷èí èççÿò åéëÿìÿçñÿí, àíäà ÷öí Àëëàùäûð.
Îë ìÿãàìû òàíðûíûí êèì, ÿðø îõóéóðëàð àíû,
Ìþ’ìèíèí ãÿëáèäöðöð êèì, òÿõòè-øàùÿíøàùäûð.
Èñòÿýèë áèð ÿùëè-äèëè, îë áèëèð ùÿã éîëóíó
Êèì, àíûí ðþâøÿí äèëèíäÿ ùÿããÿ äîüðó ðàùäûð.
Éåðäÿ, ýþéäÿ ùÿð íÿ êèì âàð, äöíéàäà, öãáàäà ùÿì,
Úöìëÿñèíäÿí áÿëêÿ éàõøû áèð äèëè-àýàùäûð.
Åé Íÿñèìè, ùÿð êèì îë äèë Êÿ’áÿñèí ãûëäû òÿâàô,
Èðäè ìÿãñóäö ìóðàäà, âàñèëè-äèëõàùäûð.
143
Ãåéáè-ìöòëÿã ñèððèíè ÿýÿð÷è ïöíùàí ýþñòÿðèð,
Àøèêàðÿ êÿíäþçèí áÿð âÿúùè-èíñàí ýþñòÿðèð.
Ýÿð äèëÿðñÿí, ýþðÿñÿí ùÿã öçöíö åéíÿë-éÿãèí,
Áèñòö-ùÿøòö ñèâö äö òÿ’âèëö áöðùàí ýþñòÿðèð.
Öçö ìöñùÿô, õÿòòè áèñìèëëàù, õàëû íþãòÿäöð,
Ñþçö ðÿùìàíèð-ðÿùèì, ìÿúìóè-Ãóð’àí ýþñòÿðèð.
Ùàçèùè úÿííàòè ÿäíèí, ôÿäõÿëóùà õàëèäèí,
Ñóðåéè-ñÿá’öëìÿñàíè ùóðö ãûëìàí ýþñòÿðèð.
Ãÿì äåýèë áÿð äàð îëóð Ìÿíñóð, ÿíÿëùÿã ÷öí äåäè,
ßúðèíÿ áóëäó ñàâàáû, äÿðäÿ äÿðìàí ýþñòÿðèð.
Äöðëö-äöðëö äîí è÷èíäÿ ýþðäöì àíû äÿìáÿäÿì,
Øèâÿ áèðëÿ êöëëè-éþâìèí ùöâÿ ôèø-øàí ýþñòÿðèð.
ßââÿë-àõûð, áàòèíö çàùèð ùÿãèãÿò ùàëûíû
Ñóðÿòö ìÿ’íè ìàíà äÿð úèñì, äÿð úàí ýþñòÿðèð.
Ýåúÿ-ýöíäöç çöëìÿòö íóðó úÿëàë èëÿ úàìàë,
Ãÿùðö ëöòôö àøèãÿ êöôðö ùÿì èìàí ýþñòÿðèð.
Âÿñëÿ âàñèëñÿí, ãÿíèìÿò äóò, Íÿñèìè, áó äÿìè,
Ýÿðäèøè-÷ÿðõè-ôÿëÿê íàýàù ùèúðàí ýþñòÿðèð.
144
Çåé ýöíÿø êèì, çÿððÿñèíäÿí ìàùè-òàáàí ýþñòÿðÿð,
Çåé äÿíèç êèì, ãÿòðÿñèíäÿí áÿùðè-öììàí ýþñòÿðÿð.
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìÿ àéèíÿ îëäó ñóðÿòèí,
×àð ÿíàñèð ñóðÿòèíäÿ øÿêëè-èíñàí ýþñòÿðÿð.
Úàíö äèë Áåéòöëùÿðàìû âÿñëèí îëäó, åé íèýàð,
Ê’ÿëëÿçè ÿñðàéû ùÿð äÿì àíäà ñóëòàí ýþñòÿðÿð.
Úàìåéè-úöìëÿ õÿëàéèã íöñõåéè-öììöë-êèòàá
Îëäóüè÷öí, áó áÿøÿð øÿêëèíäÿ Ãóð’àí ýþñòÿðÿð.
Òþâùèäèí áÿùðèíÿ ôÿðäè-âàùèä îëóá ãàëìàéàí,
Éîõäóðóð òþâùèäè àíûí, êöôðÿ èìàí ýþñòÿðÿð.
Åéëÿäè ÷öí áó Íÿñèìè ôàø ÿíÿëùÿã ñèððèíè,
Äþíìÿäè, åøãèí éîëóíäà ÿùäö ïåéìàí ýþñòÿðÿð.
145
Âÿùäÿòèí øÿìñè öçöíäöð, ëàìÿêàíû ýþñòÿðèð,
Çè êÿìàëè-íÿãøè-ãöäðÿò áó íèøàíû ýþñòÿðèð.
Ñóðåéè-ñÿá’öëìÿñàíèäèð, úàìàëûí, åé ýöíÿø,
Ñóðÿòà ìÿ’íè ìÿíÿ ñÿá’öëìÿñàíè ýþñòÿðèð.
Çèëëè-ñàíèäèð ñà÷ûí, èííà èëåéùöð-ðàúèóí,
Ãöë êÿôàíûí àôèòàáû õîø ìÿàíè ýþñòÿðèð.
Ùöñíöíÿ ùåéðàí îëóáäóð ìàùö õóðøèäè-ñÿìà,
Ìàùö õóðøèäèí úàìàëû áó áÿéàíû ýþñòÿðèð.
Ìÿ’äÿíè-ëþ’ëþ äèøèíäèð, úþâùÿðè áèëìÿç àíû,
Úþâùÿðè úþâùÿð íÿ áèëñèí êèì, äÿùàíû ýþñòÿðèð.
Âÿë-ãÿëÿìäÿí êàôö íóíóí êàòèáè øÿãã åéëÿäè,
Úÿ’áÿäÿí øÿããöë-ãÿìÿð ýþð êèì ôèëàíû ýþñòÿðèð.
Ëàìÿêàíèäèð âöúóäóí, ãöë òÿáàðÿê, éà ùÿáèá,
Ýÿë ìÿêàíû ýþð, ìÿêàíñûç êöí-ôÿêàíû ýþñòÿðèð.
Åøã ìåéäàíûíäà ýÿë, äÿ’âè íÿäèð, åé ïèðùöíÿð,
Äÿ’âèéÿ ìÿ’íè ýÿðÿêäèð, òÿðúöìàíû ýþñòÿðèð.
Úÿííÿòèí ìöëêöíÿ äöøìöøäöð Íÿñèìè ëà-éÿçÿë,
Äàðè-öãáàäà ìÿýÿð ðóùè-ðÿâàíû ýþñòÿðèð.
146
Ýåð÷ÿê ÿðèñÿí óøáó äÿì òà áèëÿñÿí íÿçÿð íÿäèð?
Áèð íÿçÿð åéëÿ äîïäîëó ýþð êè, úàùàí, áÿøÿð íÿäèð?
Ýÿíúè-íèùàíû àøèêàð åòäè áó äÿìäÿ ëÿì-éÿçÿë,
Ýÿëäè ýÿëÿí ôÿíà ö÷öí, ýåðè îíà ñÿôÿð íÿäèð?
Ýÿíúè-ÿçÿë áèëèíìÿéÿ, ùèúäÿ ùÿçàð àëÿìÿ,
Ýÿëäè áÿçÿíäè úöìëÿñè, ýþð êè, áóíó ýþðÿð íÿäèð?
Ëþâùÿ ãÿëÿì ÷àëûíìàäàí åëìè-ëöäÿíäÿ âàð èäè,
Åëìèíè çàùèð åòìÿéÿ çèð èëÿ áó çÿáÿð íÿäèð?
Ìÿí-ÿðÿôÿ áó íÿôñ ö÷öí ýÿëäè õèòàá ñóðÿòÿ,
Ñèðð èëÿ ñåéð åòìÿéÿ îðòàäà áó õÿáÿð íÿäèð?
Úàíà äèëÿê âåðÿí êèøè, ÿðø öçÿ îë øèêàð åäÿð,
Àíäà øèêàð åäÿí ãóøà ãöââÿòè-áàëö ïÿð íÿäèð?
Ãåéðÿòÿ ýÿëñÿ àäÿìè, åëìèíè ùàñèë åéëÿñÿ,
Úÿùëè ìöðÿêêÿá îëìàñà, áèëñÿ áó äÿì ùöíÿð íÿäèð?
Íÿôñèíè áèëìÿéÿí áó äÿì ãîðõó íÿäèð íÿ áèëñèí îë,
Êÿíäþçöíö áèëÿíëÿðÿ ñóä íÿäèð, õÿòÿð íÿäèð?
Åëìè-ëöäÿí òÿëÿá ãûëàí òÿøíÿ Õûçûðñèôÿò ýÿðÿê,
Úàìè-ÿçÿëäÿ ÿñðèéÿí àáè-ùÿéàò ÿìÿð íÿäèð?
Âÿãòè-ñÿàäÿò èñòÿéÿí òàúö êÿìÿð òÿëÿá ãûëûð,
Ôöðñÿòÿ áèð íÿçÿð áàõàí áèëÿ éÿãèí êÿìÿð íÿäèð?
Õàëèñö ìöõëèñ îëìàüà òÿðêè-èðàäÿò åéëÿýèë,
Òÿðêè-èðàäÿò åéëÿéÿí áèëäè êè, øèðè-íÿð íÿäèð?
147
Âöñëÿòÿ ÷èíÿ ÷èí îëóá, ðàçûíû àøèêàð åäÿí,
Ýÿë êÿðÿì åéëÿ çàùèð åò, áó äåäèéèí õÿáÿð íÿäèð?
Øÿì’èíè ýþð íåúÿ éàíàð, ñèððèíÿ èðìÿç àäÿìè,
Áèð àíà ñîð, ýþð íåúÿ äàèìà òÿðêè-ñÿð íÿäèð?
Åøãè-ùÿãèãÿò àíëàéàí úàí èëÿ áàøà ãàëìàäû,
Ãÿìçÿëÿðèíÿ äèëáÿðèí úàíö êþíöë ñèïÿð íÿäèð?
Øþ’ëåéè-ùÿã äîüóðìàüà, úöááÿ, ãÿáà ýÿðÿê ìöäàì,
Çöëìÿò è÷èíäÿ ýþðöíÿí øÿìñ èëÿ áó ãÿìÿð íÿäèð?
Ìÿ’ðèôÿòèí ýöëöí äÿðÿí, òóòèéÿ øÿêêÿð èñòÿéÿí,
Ýþð áó Íÿñèìè ñþçëÿðè áöëáöëè-òàçÿòÿð íÿäèð.
Óø áó ìÿíèì ñóàëûìûí ùÿëë åäÿ ýþð úàâàáûíû,
Ýåð÷ÿê ÿðèñÿí óøáó äÿì, òà áèëÿñÿí íÿçÿð íÿäèð?
148
Åé ãûëàí äÿ’âè êè, ñóôèéÿì, ôöòöââàòûí íÿäèð?
Ýÿð ñÿôà ÿùëèíäÿí îëäóí, ùÿããÿ ìèð’àòûí íÿäèð?
Àðèôè-íÿôñ îëìàéûíúà êèìñÿ áóëìàç ùÿããÿ éîë,
Äÿ’âèéè-èðôàí åäÿðñÿí, ýþñòÿð èñáàòûí íÿäèð?
Îëìàéàí ôàíè, þçöíäÿí ìöðòÿôå îëìàç ùèúàá,
Ôàíèéÿì äåðñÿí, ÿúÿá, áó çÿðãö òàìàòûí íÿäèð?
Íóðè-ùÿãäÿí óðìà ëàô, åé êÿíäèñèíäÿí áèõÿáÿð,
Áèëìÿäèí ÷öí ñÿíäÿ îë ìöñáàùö ìöøêàòûí íÿäèð?
Áóðèéàâö òåéëÿñàíö õèðãÿäÿí éîõ ùàñèëèí,
Êå÷ áó ñóðÿòäÿí, þçöíö òàíû êèì, çàòûí íÿäèð?
Åéëÿìèøñÿí ñóðÿòè-ñóôèëèéè äöêêàíè-êÿñá,
Áóíäàí þçýÿ âàð èñÿ ýþñòÿð êÿðàìàòûí íÿäèð?
×öíêè ñÿí ìÿùêóìè-íÿôñè-øóìñàí, åé áöëùÿâÿñ,
Êèìñÿéÿ êàôèð äåìÿ, ãîéíóíäàêû ëàòûí íÿäèð?
Äÿ’âè åéëÿðñÿí êè, ìÿí ñåéðè-ìÿãàìàò åéëÿðÿì,
Áèëìÿçÿì, åé õÿð, áó éîëäà ìèíäèéèí àòûí íÿäèð?
×öí áóëóíìàç áèðèéà àëÿìäÿ áèð ñàùèáêàìàë,
Åé Íÿñèìè, ôàðèü îë, áóíúà ìÿãàëàòûí íÿäèð?
149
Åé áèëÿí ùÿããèí ñöôàòûí, èñìè-ÿñìàñû íÿäèð?
Éà áó ÿñìàäàí ìóðàä îëàí ìöñÿììàñû íÿäèð?
Íÿ ñÿáÿáäÿíäèð ãÿìÿð ýàù áÿäð îëóð, ýàùè ùèëàë,
Ñèððè-õóðøèäèí ÿúÿá, áàøûíäà ñþâäàñû íÿäèð?
Íè÷öí îëìóø ìÿðêÿçè-õàêè, ÿúÿá áè÷öí ìèñàë,
Éà áó òàãè-ñÿðíèýóíóí ñÿãôè-ìèíàñû íÿäèð?
Ùÿð ñÿíóáÿðöçëöíöí öçöíäÿ õÿíäàíäûð áó ùàë,
Ùÿð áèð àùóýþçëöíöí çöëôè-ìöòÿððàñû íÿäèð?
×öí èáàäÿò ùÿããÿäèð, ìÿ’áóä áèð ùÿãäèð éÿãèí,
Ìþ’ìèíèí áÿñ ìÿñúèäè, ýÿáðèí êÿëèñàñû íÿäèð?
Çàùèðö áàòèíäÿ ÷öí ìþâúöä ùÿãäÿí þçýÿ éîõ,
Éà áó ìþâúóäàòûí àðà éåðäÿ ãîâüàñû íÿäèð?
×öíêè ùÿããèí çàòûí èñáàò åéëÿìÿç ÿðáàáè-ÿãë,
Àøèãè-ùÿãáèí èëÿ ùÿð äÿìäÿ äÿ’âàñû íÿäèð?
Åé Íÿñèìè, ÷öí ñÿíÿ ùÿãäÿí ëèãàäûð àðèçó,
Íàðè-äóçÿõäÿí íÿ ãÿì, ôèðäþâñè-ÿ’ëàñû íÿäèð?
150
Ôàòèùÿ öììöë-êèòàáûí ýþñòÿð àéàñû íÿäèð?
Áèñòö ùÿøòö ñèâö äö ùÿðôèí õöëàñàñû íÿäèð?
Äîããóç àòà, éåääè àíà, äþðä òàéàäàí âåð õÿáÿð,
Äö ÷ÿùàðö ïÿíúö øåøèí ñàãö áöíéàñû íÿäèð?
Ö÷ éöç àëòìûø àëòû ìÿíçèë, ãûðõ ñÿêèç éåðäÿ ìèçàí,
Åé êè éåòìèø éåääè ùÿðôèí îí èêè õàñû íÿäèð?
×þùðÿíèí øþâãö íÿäÿí, ìÿùÿááÿòèí ãóëëàáû íÿ,
Àøèãö ìÿ’øóã íÿ äåìÿê, åøãèí ÿñàñû íÿäèð?
Ñèäðÿâö êþâñÿð íÿäÿíäèð, íþù ôÿëÿêèí ýÿðäèøè,
Îí èêè áöðúö êÿâàêèá úàéû, ìÿ’âàñû íÿäèð?
Éåääè éåðäèð, éåääè ýþýäöð, éåääè äÿðéà, éåääè õÿò,
Éåääè ìöñùÿô, éåääè àéÿò, éÿäè-áåéçàñû íÿäèð?
Êöëëö øåé’öí ùàëèêÿ ÷öí ðÿáá àéûòäû éÿãèí,
Åé Íÿñèìè, àðèôèí ãÿëáèíäÿ ÷åðàñû íÿäèð?
151
Äþðä ìöõàëèô úÿì îëàíäà áèë êè, ÿñìàñû íÿäèð,
Åëì èëÿ áèëýèë àíûí èñìö ìöñÿììàñû íÿäèð?
Àðèô èñÿí, íÿôñèíè ãóðòàð ìÿãàìè-ñóôëèäÿí,
Äÿýìÿ ÿùâÿë íÿ áèëöð ìÿíçèëè-ÿ’ëàñû íÿäèð?
Øþùðÿòö çÿðãö ðèéàäûð çàùèäèí ÿôñàíÿñè,
Ëà äåéÿð ùÿð äÿìáÿäÿì áèëìÿç êè, èëëàñû íÿäèð.
Ìÿí ìöíàúàò åéëÿðÿì ùÿð äÿìáÿäÿì äÿð-êóéè-äóñò,
×öí âöúóäóí Òóð îëàíäà áèë êè, Ìóñàñû íÿäèð.
ßùëè-ùÿã ùÿð éåðäÿ ìÿñêÿí äóòñà ùÿãäèð ìÿíçèëè,
Êÿ’áÿâö áöòõàíÿâö ìÿñúèä, êÿëèñàñû íÿäèð?
Äöíéàíûí ãàëö ãèëèíäÿí êå÷, Íÿñèìè, ôàðèü îë,
Àëÿìè-âÿùäÿòè ýþçëÿ, áóíúà ãîâüàñû íÿäèð?
152
Úàìàëûí, éàðÿá, åé äèëáÿð, íÿ òàáàí ìàùè-ÿíâÿðäèð
Êèì, àíûí àôèòàáûíäàí èêè àëÿì ìöíÿââÿðäèð.
Öçöí õÿòòèíäÿí, åé ùóðè, áÿéàíè-êöíòö êÿíç åéëÿð,
Òÿàëÿëëàù, çÿùè äÿôòÿð, áó äÿôòÿð ãàíüû äÿôòÿðäèð?
Ðöõöí õÿòòèëÿ õàëûíäàí ÷ÿðè ÷ÿêìèøäèð, åé äèëáÿð,
Çÿùè øàùçàäÿéè-ÿ’çÿì êè, õîø óüóðëó ëÿøêÿðäèð.
Íÿ ðÿ’íà ñèäðÿäèð, éàðÿá, áîéóí àëÿìäÿ, åé ùóðè
Êèì, àíûí ãÿääè-áàëàñû éåäè èãëèìÿ ñÿðâÿðäèð.
Éåäè õÿòòèí êèòàáûíäàí, ñÿêèç úÿííÿò ÿéàí îëäó,
Áó âÿúù èëÿ éÿãèí îëäó êè, îë çàòè-ìöòÿùùÿðäèð.
Õÿéàëûìäàí äåéèë õàëè õÿéàëûí õåéëè áèð ñàÿò,
Ùÿìèøÿ ñóðÿòèí íÿãøè áÿðàáÿðäÿ ìöñÿââÿðäèð.
Ëÿáèí úàìûíäàí îë úàí êèì, Õûçûðòÿê èðäè ìÿãñóäà,
×ûõà ýÿëäè ÷ö çöëìÿòäÿí, áó ýöí àäû Ñêÿíäÿðäèð.
Áÿáÿêòÿê áÿñëÿäèì äàèì ýþçöìäÿ õàëè-ùèíäóíó,
Áÿáÿê øîéëÿ ÿçèç îëìàç êèì, îë õàëè-ìöäÿââÿðäèð.
Íÿñèìè, Ôÿçëèí-Àëëàùûí öçöí íóðóíäà ÷öí ýþðäö,
Òÿâàôè-Êÿ’áÿ õÿòì îëäó, ñÿôàâö ùÿúúè-ÿêáÿðäèð.
153
Ùÿìäöëëèëëàù êèì, úàìàëûíäàí úàùàí ïöðíóðäóð,
Øîë úÿùÿòäÿí ìöëêè-úàí âèðàíÿñè ìÿ’ìóðäóð.
Éåääè àéÿòäèð êè, éàçìûø äÿñòè-ïàêè-ëÿì-éÿçÿë,
Õÿòòè-ìèøêèí ðÿããè-ìÿíøóð öñòöíÿ ìÿñòóðäóð.
Îõóéàí ùÿðôö êèòàáö õÿòòèí, åé úàí, áèëäè êèì,
ßùìÿäÿ òàùàâö éàñèí, Ìóñàéà âÿò-òóðäóð.
Ãèáëÿéè ÿùëè-ñÿôà äåäè ÿìèíè-ÿíáèéà,
Ñÿúäÿ áèë êèì, ãèáëÿñèç úàéèç äåýèë, ìÿøùóðäóð.
Êèì êè, úàí òÿðê åòìÿäè éîëóíäà ýåð÷ÿê äèëáÿðèí,
Ýÿð ÿíÿëùÿã ñþéëÿñÿ ñÿí ñàíìà êèì Ìÿíñóðäóð.
Ôàòèùÿ, ñþâìö ñÿëàòö ðþâçåéè-Äàðöññÿëàì,
Õàçèíè-ÿáâàáè-úÿííÿò ùÿì íÿèìö ùóðäóð.
Ãàìÿòè ñÿðâö ñþçö øÿêêÿð, ëÿáè àáè-ùÿéàò,
Ñóðÿòè ùÿãäèð, öçö ýþð êèì, íÿ õîø ìÿíçóðäóð.
Ùÿããÿ ìèííÿò, ÷öí Íÿñèìè áóëäó âÿñëèíäÿí áÿðàò,
Øîë úÿùÿòäÿí äÿìáÿäÿì áó ñóç èëÿ ìÿñðóðäóð.
154
Öçöí ìåùðèíäÿí, åé äèëáÿð, ùÿãèí ÿíâàðû-ëàìå’äèð
Êè, àíûí ìÿçùÿðè, éåðè èëàùà Ìèñðè-úàìå’äèð.
Úàìàëûí éåääè àéàòû êè, çöëôö ãàøö êèðïèêäèð,
Ãûëûð èçùàðè-ùÿã çàùèð, áÿéàíû ýþð êè, âàãå’äèð.
Ìöäÿââÿð íþãòåéè-àüçû êè, ñþâòö íèòãèäöð áöðùàí,
ßéàíäûð ùÿð êÿëàìûíäàí, áó ùþúúÿò áèë êè, ãàòå’äèð.
Äþíÿð ùÿãäÿí éÿãèí çàùèä êè, ãûëìàç àäÿìÿ ñÿúäÿ,
Éÿãèíñèç ÿáëÿùè ýþð êèì, íåúÿ øåéòàíà òàáå’äèð!
×ö ÿùëè-ìÿ’ðèôÿò ãÿäðè áó éåðäÿ ãàëìàäû, àðèô,
Ðÿâàí îë áèð éåðÿ äàõè êè, ÿðçöëëàù âàñå’äèð.
Ðöìóçè-ÿëëÿìÿë-ÿñìà ùÿð ÿùâÿë áèëìÿäè ùÿããà
Êè èäðàêàòû ìÿ’íèäÿ ýöìàíö çÿíí ìàíå’äèð.
Ùèúàáû ðÿô’ åäÿí àðèô ýþðÿð ìèð’àòû âÿúùèíäÿ,
Úàìàëè-ùÿããè áèøöáùÿ êèì, îë èøáàùà ðàôå’äèð.
Íÿñèìèíèí ñþçö ùÿãäèð, ýÿòèð èãðàð, åé ìöíêèð,
Êèòàáè-âÿúù èëÿ, öøòÿ, äÿëèë – àéàòè-ñàáå’äèð.
155
Øèðèí ùÿäèñèí ùÿð ñþçö ìèí ýþâùÿðè-éåêäàíÿäèð,
ßíâàðûíà øÿì’è-ðöõöí àé èëÿ ýöí ïÿðâàíÿäèð.
Öçöíäöð îë òàáàí ãÿìÿð, ê’ÿíâàðè-òàáûíäàí àíûí
Õóðøèäö ìàùûí ìÿø’ÿëè äàèì òóòóøìóø, éàíÿäèð.
Äþâðöíäÿ åéíèí ñàüÿðè ñàùèáòÿðèãÿò ñàëèêèí,
Ïèðè-ìóüàí îëäó àäû, ñÿðùÿëãåéè-ìåéõàíÿäèð.
Òÿñáèù èëÿ ñÿúúàäÿéè ÿëäÿí áóðàõ, åé ìöòòÿãè,
Øîë çöëôö õàëà áàõ, àíû ýþð êèì, íÿ äàìö äàíÿäèð.
Àøèãëÿðèí úàíàíÿñè ùÿãäèð, ùÿãÿ âåð úàíûíû,
Íå÷èí êè, úàíñûç ãàëûñÿð îë úàí êè, áèúàíàíÿäèð.
Åøãèí ùÿäèñèí ýÿë åøèò, ÿôñàíÿéÿ àëäàíìà êèì,
Ãóð’àí ñàòàí ùÿð âàèçèí íÿãëè óçóí ÿôñàíÿäèð.
Äöøìÿç õóìàðûí ðÿíúèíÿ âÿùäÿò ìåéèíäÿí òà ÿáÿä,
Øîë ìÿñòè-ùÿã êèì, ñàãèñè îë íÿðýèñè-ìÿñòàíÿäèð.
Øèðèí ëÿáèäèð äèëáÿðèí âÿùäÿò ìåéèí ïåéìàíÿñè,
Åé çàùèä, îë ïåéìàíÿäÿí ìÿñò îë êè, õîø ïåéìàíÿäèð.
Øîë ñóðÿòè-ðÿùìàíà îë ñàúèä êè, ìÿðäóä îëìàäû
Îë ÿùëè-ùÿã êèì, ñÿúäÿñè øîë ñóðÿòè-ðÿùìàíÿäèð.
Àðèô áèëÿíäèð ðÿááèíè, ýÿë ðÿááèíè ýþð, àðèô îë,
Ùÿãäÿí áó ýöí ìÿùúóá îëàí øåéòàí êèìè áèýàíÿäèð.
Ìèøêèí ñà÷ûí çÿíúèðèíÿ äöøäö Íÿñèìè, åé ñÿíÿì,
Çÿíúèðè-çöëôöí ãåéäèíÿ ñåéä îëìàéàí äèâàíÿäèð.
156
Øÿì’ îëäó êþíëöì, öøòÿ ôÿðàãûíäà éàíÿäèð,
Ùÿð êèì áó ðÿñìÿ åøãÿ äöøÿ, èøè éà íÿäèð?
Åøãèíäÿ ùÿð îõó êè, ôÿëÿêäÿí àòàð ãÿçà,
Àìàúàì îë õÿäÿíýÿâö êþíëöì íèøàíÿäèð.
Øèðèí ùÿäèñö äàäëó êÿëàìûíäàí þçýÿ ñþç
Àøèãëÿðèí ãóëàüûíà ñûüìàç, ôÿñàíÿäèð.
Ìèøêèí ñà÷ûíëà ãàëèéÿäÿí âÿç’ îëàí áÿíèí,
Îë äàì è÷èíäÿ ìÿí áèëèðÿì êèì, íÿ äàíÿäèð.
Åé ñóðÿòèí úàìàëö ìÿëàùÿòäÿ áèíÿçèð,
Ýÿëýèë êè, ùöñí è÷èíäÿ úàìàëûí éåýàíÿäèð.
Îë éàð ö÷öí ÿçÿëäÿ ãóë îëäóì áÿùàíÿñèç,
Êèìäèð áÿùàíÿñèç ãóëó ñàòàí, áÿùà íÿäèð?
Åé õàíÿýàùà òàÿò åâèäèð äåéÿí ôöçóë,
Ìåéõàíÿéè ùÿì àðàâö ýþð êèì, íÿ õàíÿäèð.
Åé þìðöíö ìóðàä èëÿ ñÿðô åòìÿê èñòÿéÿí,
Âåð äèëáÿðèí âöñàëûíà êèì, úàâèäàíÿäèð.
Ìÿ’äÿíñèç àëòóí îëìàçö êàíñûç äåýèë ýþùÿð,
Åé ýþâùÿðè-éåýàíÿ, ðöúóóí íÿ êàíÿäèð?
Éàðûí âöñàëûí èñòÿ áó ýöí, ãîéìà éàðûíà,
Éàðûí âöñàëû éàðûíà ãàëìàã ýöìàíÿäèð.
Çöëôöíäÿ ìÿñêÿí åéëÿäè úàíû Íÿñèìèíèí,
Úàíûí ùÿìèøÿ ìÿñêÿíè øîë àøèéàíÿäèð.
157
Ìÿ’àíèëö ñþçöí äöððè-ñÿìèíäèð,
Áÿéàíûí ìÿùáèòè-ðóùöëÿìèíäèð.
Ðÿâàí îëäó çöëàëè-íÿçìö íÿñðèí,
Øÿðàáè-êþâñÿðö ìàè-ìÿèíäèð.
Êÿëàìûí ìþ’úöçö çàùèðäèð, àììà
Äöðÿôøàí ìÿíòèãèí ñåùðàôÿðèíäèð.
Ñàíà òèüö ãÿëÿì Áÿùðàì èëÿ Òèð
Ìöñÿëëÿì ãûëäûëàð, áöðùàí ìöáèíäèð.
Âöúóäóí úþâùÿðè ðöòáÿòäÿ íàôå’
Ìöêÿððÿì ÿñëö ôÿððè ìàö òèíäèð.
Éÿãèí îëäó êè, áóëìóøñàí ùèäàéÿò,
Äÿëèëèí ÷öí ùöäà ëèë-ìöòòÿãèíäèð.
Éÿãèíñèç îëìàç èìàí ÿùëè, íè÷öí
Êè, èìàí, ùÿã áóéóðäó êèì, éÿãèíäèð.
Éÿãèí ÷öí ñÿíäÿäèð, ìþ’ìèí ñÿí îëäóí,
Ñÿí îë ìþ’ìèí êè, ìþ’ìèí ÿùëè-äèíäèð.
Íÿñèìèíèí òÿùèééàòö ñàëàìû
ßëÿë-ÿùáàáÿùó âÿë-àøèãèíäèð.
158
Åé öçöí ñÿá’öëìÿñàíè, íÿççÿëÿë-Ôöðãàí áóäóð,
Âÿùéè-ìöòëÿã ùÿã êÿëàìû, ãàô-âÿë-Ãóð’àí áóäóð!
Øîë ùÿéàò àáû êè, áóëäó Õûçð àíû çöëìÿòäÿ, óø
Áóëìóøàì ëÿ’ëèíäÿ, éÿ’íè, ÷åøìåéè-ùåéâàí áóäóð!
Åé Èðÿì ýöëçàðû öçöí, âåé äîäàüûí ñÿëñÿáèë,
Àøèãèí ðèçâàíû ñÿíñÿí, ðþâçåéè-ðèçâàí áóäóð!
Ñþéëÿìÿê âÿãòèíäÿ øèðèí ëÿáëÿðèíäÿí úàí éàüàð,
Àôÿðèí îë úàíà, åé úàí àôÿðèí, áöðùàí áóäóð!
Çÿðãö òÿçâèðèí çàìàíû êå÷äè, åé çàùèä, îéàí,
Åøãÿ òàÿò ãûë êè, îëäó ùþêì àíûí, ôÿðìàí áóäóð!
Åé ãûëàí òþâùèäö èìàí êöôðö øèðêèí àäûíû,
Ýÿð áó çèáà ñóðÿòÿ ãûë ñÿúäÿ êèì, èìàí áóäóð!
ßùñÿíöë-òÿãâèìè èíêàð åéëÿð èìàíñûç ôÿãèù,
Øîë ÿçàçèëèí êè, àäûí ùÿã äåäè øåéòàí, áóäóð!
Ýÿð äåñÿì ùÿãñÿí, íèýàðà, ãöññÿäÿí èáëèñ ÿðèð,
Âÿð äåñÿì èíñàí, áó ñûüìàç ÿãëÿ êèì, èíñàí áóäóð.
Ýþçëÿðèí Àëëàùó íóðöí àéÿòèí òÿôñèð åäÿð,
Åé áó ìÿ’íèäÿí õÿáÿðñèç, ñóðÿòè-ðÿùìàí áóäóð!
Äèëáÿðèí éîëóíäà ãóðáàí îë, ôÿäà ãûë úàíûíû,
Åé áÿãàñûç úàíà àøèã, úàâèäàíè úàí áóäóð!
Àøèãèí áàøèëÿ îéíàð øîë íèýàðûí çöëôö, óø
Àøèã îë, ìåéäàíà ýèð êèì, òîï èëÿ ÷þâêàí áóäóð!
159
Åøãÿ ÷öí äÿðìàí áóëóíìàç, êå÷ ÿìÿêäÿí, åé ùÿêèì,
Ýÿë áèëèíìÿç íÿñíÿäÿí êå÷, ÿáñÿì îë, äÿðìàí áóäóð!
Åé äåéÿí õÿíäàí àüûçëû áèòìèø îíýöíëöê ýöëÿ,
Ýÿë áó ðöõñàðûí ýöëöí ýþð êèì, ýöëè-õÿíäàí áóäóð!
Ýÿë Íÿñèìèíèí ÿëèíäÿí áàäÿéè íóø åéëÿ êèì,
Ëàéÿçàëè èøðÿò îëäóð, ãöññÿñèç äþâðàí áóäóð!
160
Ãÿìçÿñè áèìàðö åéíè íàòÿâàíäûð ñàíìà êèì,
Êèìñÿ ùàëèí áèëìÿç àíûí, öøòÿ ùàëè ìÿíäÿäèð.
Äöíéàâö öãáà úÿìàëèí âÿñëèíÿ îëäó òöôåéë
Âÿñëèíè ÷öí áóëäóì àíûí èòòèñàëè ìÿíäÿäèð.
Ýÿð÷è ôÿòòàíäûð ýþçöí, àéäûð éàíàüûí, àéÿ êèì
Ôèòíåéè-àõèðçÿìàíûí ìÿêðö àëè ìÿíäÿäèð.
Ñóðÿòèí ïàêèçÿ íÿãøè, ëàéÿçàëû ìÿíäÿäèð,
Ìÿíäÿí àéðûëìàç áó ñóðÿò, óø õÿéàëû ìÿíäÿäèð.
Ãÿìçÿñè áèìàðö åéíè íàòÿâàíäûð ñàíìà êèì,
Êèìñÿ ùàëûí áèëìÿç àíûí, öøòÿ ùàëû ìÿíäÿäèð.
Äöíéàâö öãáà úàìàëûí âÿñëèíÿ îëäó òöôåéë,
Âÿñëèíè ÷öí áóëäóì àíûí, èòòèñàëû ìÿíäÿäèð.
Ýÿð÷è ôÿòòàíäûð ýþçöí, àéäûð éàíàüûí àéà êèì:
Ôèòíåéè-àõûðçàìàíûí ìÿêðö àëû ìÿíäÿäèð.
Ýÿð÷è ýþçäÿí ýåòäèýèí àúû ôÿðàã îëäó, âÿëè
Ùÿð úÿùÿòäÿí áàõûðàì, âÿñëèí âöñàëû ìÿíäÿäèð.
Òóðè-åøãèíäèð âöúóäóì, øîë úÿùÿòäÿí ëàéÿçàë,
Ùöñíè-ðöõñàðûí òÿúÿëëèñè, úàìàëû ìÿíäÿäèð.
×öí äîäàüûí êþâñÿðèíäÿí áóëìóøàì àáè-ùÿéàò,
Ñÿëñÿáèëèí åéíèéÿì, Õûçðûí çöëàëû ìÿíäÿäèð.
Çöëôö õàëûí øÿðùèíè ìÿí éàçàðàì ùÿðôÿí áÿùÿðô,
×öí áó ìþâçöí íþãòÿíèí ùÿðôèí ìèñàëû ìÿíäÿäèð.
161
ßðøè-ðÿùìàíäûð úàìàëûí çöëúÿëàë àéäûð àíû,
Åé öçöí Ãóð’àí, áÿéàíè-çöëúÿëàëû ìÿíäÿäèð.
Çöëô èëÿ ãàøûí ùöðóôóí éàçàìàç ùÿð éàçû÷û,
ßáúÿäèí áóëäóì áó ëþâùöí úèìö äàëû ìÿíäÿäèð.
Áóëìóøàì ìöëêè-Ñöëåéìàíû âÿ Ãàðóí ýÿíúèíè,
Ôÿçëè, ùÿãäÿí ÷öí âöñàëèí ìöëêö ìàëû ìÿíäÿäèð.
Ñîðìà åøãèí ãèéëö ãàëûí ùÿð ôÿãèùö øåéõÿ êèì,
Áèëìÿäè äèâàíè-åøãèí ãèéëö ãàëû ìÿíäÿäèð.
Åé ìöñÿëñÿë çöëôöíöí åøãèíäÿ ñÿðýÿðäàí îëàí,
Ýÿë ìàíà ñîð êèì, úàâàáû, ùÿì ñóàëû ìÿíäÿäèð.
Òà èòàáûí çþâãöíö áèëäèðäè ëÿ’ëèí úàìûíà,
Úÿííÿòèí øèðö øÿðàáû, õÿìðö áàëû ìÿíäÿäèð.
Ëàìÿêàíûí àëÿìèí ýÿð ñåéð åäÿðñÿì íÿ ÿúÿá,
Úÿáðÿèëÿì, ðóùè-ãöäñöí ïÿððö áàëû ìÿíäÿäèð.
Åøãÿ ìÿùâ îëäó Íÿñèìè, òà êè, àéðóã øÿì’èíÿ
Éàíìàñûí ïÿðâàíÿ êèì, åøãèí êàìàëû ìÿíäÿäèð.
162
Àøèãÿì ùöñíöíÿ, åøãèí åùòèìàëû ìÿíäÿäèð,
Àãèëÿì, ÿììàðÿ íÿôñèí ýóøìàëû ìÿíäÿäèð.
Òà ñÿìóìóí íàðûíà éàíäûðìûøàì øåéòàíû ìÿí,
Çèëë ìèí éÿùìóìè-ÿñùàáóí øèìàëû ìÿíäÿäèð.
Ôÿçëè-ùÿãäÿí ÷öíêè ìÿí ÿùëÿë-éÿãèíè-úÿííÿòÿì,
Òà íÿèì ôèðäþâñè-ìÿñêóíóí ñöëàëû ìÿíäÿäèð.
Ñèäðåéè-ìÿùçóð è÷èíäÿ òÿëùè-ìÿíçóä óø ìÿíÿì,
Øîë ÷ÿêèëìèø çèëëè-ìÿìäóäóí çèëàëû ìÿíäÿäèð.
×èíö Ìà÷èíö Ùÿáÿø ðöõñàðåéè-Ðóì öñòöíÿ,
Áàñìûø çÿíýè ñà÷ûí õåéëè-õÿéàëû ìÿíäÿäèð.
Ñîðìóøàì ëÿ’ëèíäÿ úÿííÿò èðìàüû ëÿççàòûíû,
Øÿêêÿðèí àáö øÿðàáû, øèðö áàëû ìÿíäÿäèð.
Ìÿíäÿí è÷ úàìè-ìöñÿôôà, ñàãèéè-øàôè ìÿíÿì,
Åéíè-ùþâçöí, êþâñÿðèí àáè-çöëàëû ìÿíäÿäèð.
Âàúèáöë-ìöìêöí, âöúóäó áèÿðÿç úþâùÿð ìÿíÿì,
Øÿùïÿðè-çàòè-ñöôàòûí áèìèñàëû ìÿíäÿäèð.
Ñàèëè-åøãÿì, ýÿðÿêäèð úöìëÿäÿí øàôè úàâàá,
Ñèððè-õÿòòèí ùÿì úàâàáû, ùÿì ñóàëû ìÿíäÿäèð.
Ìöñùÿôè öçöíäÿí à÷äû ÷öíêè çöëôöí, êèðïèýèí,
Áàðÿêàëëàù, îë êÿëàìöëëàù ôàëû ìÿíäÿäèð.
Ìàçèéö ìöñòÿãáÿëè áó åøãÿ òÿáäèë åòìèøÿì,
Áó äÿìè àðèô áèëèð êèì, åøã ùàëû ìÿíäÿäèð.
163
Áàõìàçàì ÿíãàéè-Ãàôà, ãöðáÿòè-ëàùóòà ìÿí,
Ñåéð èëÿ ñèìóðüè-åøãÿì, ïÿððö áàëû ìÿíäÿäèð.
Îë íèýàðè-íàçÿíèí ñèìèíáÿðö íÿñðèíáÿäÿí
Ñÿðâ ãÿääè, ýöë öçàðû, õÿòòö õàëû ìÿíäÿäèð.
ßùëè-èðôàíà,ì áèëèðÿì õÿëãè ìÿí ñèìà èëÿí,
Èòòèñàëè-ùÿããö áàòèë èíôèñàëû ìÿíäÿäèð.
×öí Íÿñèìè àäÿìè áèëäè èëàùûí ìÿçùÿðè,
Öøòÿ ðþâøÿí ìÿçùÿðèí ìÿäëóë äàëû ìÿíäÿäèð.
164
Äöððè-áåéçàäûð âöúóäóí, ùÿã íèøàíû ãàíäàäûð?
Çàùèðö áàòèí ÷ö ñÿíñÿí, áÿñ ôèëàíû ãàíäàäûð?
Ëàìÿêàíèäèð âöúóäóí ãóë-êÿôà øÿùðèíäÿ óø,
Îë ðöõöí èííà-èëåéíà áó áÿéàíû ãàíäàäûð?
Êèðïèýèí Òþâðàòö Èíúèëö Çÿáóðóí ñèððèäèð,
Äþðä êèòàáûí ìÿ’íèñè ñÿá’öëìÿñàíè ãàíäàäûð?
Òà ëèáàñè-íóðè-ÿððÿùìàíö òàùà ýåéìÿäèí,
Áèëìÿäè êèìñÿ ñÿíè êèì, õàíèìàíû ãàíäàäûð.
Áèëìèøÿì ùÿããè êè, ìèð’àòûäöðöð ôÿõðè-çàìàí,
ßãëÿ ñûüìàç áó ùåêàéÿò, òÿðúöìàíû ãàíäàäûð?
Àéÿòè-ëþâëàê îõó, åé íöñõåéè-íóí âÿë-ãÿëÿì,
Òà ñàíà ìÿ’ëóì îëà úàíö úàùàíû ãàíäàäûð.
ßùñÿíè-òÿãâèì áèë ìÿêòóáè-ñöáùàíÿëëÿçè,
Öøòÿ ìå’ðàúû, ÿ’ëàéè-ëàìÿêàíû ãàíäàäûð?
Ñóðÿòèí èííà-ùöäåéíàäûð, úàìàëûí âÿççöùà,
Ìÿ’íèéè Àëëàùö ÿêáÿð êöí-ôÿêàíû ãàíäàäûð?
×öí Íÿñèìè ñèððè Èáðàùèìö Ùàøèìäèð áó ýöí,
×öí ùÿããÿ âàñèë îëóáäóð, úèñìö úàíû ãàíäàäûð?
165
Áÿùðè-ìöùèòÿ äöø êèì, äÿðéàéè-ÿ’çÿì îëäóð,
Àäÿìäÿí îëìà ãàôèë, íå÷èí êè, àäÿì îëäóð.
Ðóùöëãöäöñ äÿìèíäÿí øîë ìöðäÿ êèì, äèðèëäè,
Ìÿ’íèäÿ øþéëÿ áèë êèì, Èñÿáíè-Ìÿðéÿì îëäóð.
ßñðàðè-êöíòÿ-êÿíçÿí ùÿð ñèíÿ ìÿùðÿì îëìàç,
Àðèô ýÿðÿê áó ñèððÿ, íè÷öí êè, ìÿùðÿì îëäóð.
Êèðïèêëÿðèí îõóíäàí áèð îõ áó éàíà ýþíäÿð,
×öíêè, áó éàðÿëèíèí çÿõìèíÿ ìÿðùÿì îëäóð.
Ñóðÿòäÿ ýÿð÷è äèëáÿð ìÿ’øóãÿäèð âÿ ëåéêèí
Ìÿ’íèäÿ, ôèëùÿãèãÿ, àøèã äÿõè ùÿì îëäóð.
Ãÿìýèíÿ øàäëûãäûð éàðûí ãÿìè âÿ ëåéêèí
Ãÿìýèíÿ ÿì áóëóíìàç éàðûí ãÿìè, ãÿì îëäóð.
Ùÿð àðèôèí êèì, îëäó àéèíÿñè úàìàëûí,
Àëÿìäÿ øÿê äåýèë êèì, Èñêÿíäÿðö Úÿì îëäóð.
Ãàëó áÿëàäà çöëôöí úàíûìëà ùÿìäÿì îëäó,
Éÿ’íè ùÿìèøÿ áèë êèì, ÿðâàùà ùÿìäÿì îëäóð.
Úàíñûç áÿäÿí íÿ áèëñèí ÿíôàñûíû Ìÿñèùèí,
Øîë úàíà ñîð êèì, àíû áèëäè êè, äÿì, äÿì îëäóð.
Ìÿíñóð ÿýÿð÷è ùÿãäÿí ðöñâàéè-àëÿì îëäó,
Àíäàí àíà íÿ ãÿì êèì, ðöñâàéè-àëÿì îëäóð.
Åé Êÿ’áåéè-ùÿãèãè, ëÿ’ëèí íÿ Çÿìçÿì îëìóø,
Êèì ñóñàìûø, Íÿñèìè àéäûð êè, Çÿìçÿì îëäóð.
166
Úàìè-ñÿôàéû áèçÿ ñóí, ñàãèéà
Êèì, ñóñàìûø îë ìåéÿ ÿùëè-ñÿôà!
Øîë ìåéè êèì, ýöíÿø àíûí úàìûäûð,
Øîë êè, áóéóðìóø âÿ ñÿãàùöì õóäà.
Øîë êèì, àíûí øÿ’íèíÿ îëäó íöçóë,
Ñóðåéè-òàùà èëÿ ùÿì ùÿë-ÿòà.
ßðøè-èëàùè èëÿ è÷ÿð ìöäàì
Úàì ÿëÿë-ÿðø ìåéè-èñòèâà.
Êèì êè, áó ìåéõàíÿéÿ áàñäû ãÿäÿì,
Áèñÿðö ïà îëäóâö ñÿð, éà íÿ ïà?
Øàùèäè-ãåéáè èëÿ îëäó ùÿðèô,
Ùÿñòèéè-ïÿíäàðäàí îëäó úöäà.
Ùóð èëÿ úÿííÿòäÿ ìÿãàì åéëÿäè,
Þìðè-ÿáÿä áóëäóâö ýþðäö ëèãà.
Õûçð êèìè è÷äè ùÿéàò àáûíû,
Úàíö òÿíè úöìëÿñè îëäó áÿãà.
Åé ÷ÿìÿíö ðþâçÿ áîéóí ñèäðÿñè,
Ùöñíö ìÿëàùÿòäÿ ðöõöí ìöíòÿùà!
Ìÿñêÿíè-ÿðâàù ñà÷ûíäûð, ñà÷ûí,
Ëÿ’ëè-ëÿáèí úàíëàðà äàðöø-øÿôà.
Çöëôöíö âÿë-ëåéë îõóðàì ùÿð ýåúÿ,
Öçöíö ùÿð åðòÿäÿ øÿìñöç-çöùà.
Ýþð áó Íÿñèìè íÿôÿñè êèì, íåúÿ
Áóéè-Ìÿñèùà êèìèäèð úàíôÿçà.
Íÿçìè-Íÿñèìè êè, äöðÿðäèð àäû,
Ýþð êè, íÿ ýþâùÿð ñàòàð, îëìàç áÿùà.
167
×öí áÿéàí îëäó ðöìóçè-ÿëëÿìÿë-ÿñìà áèçÿ,
Ðþâøÿí îëäó íöêòåéè-ñèððè-øÿáè-ÿñðà áèçÿ.
Çÿððåéè-ìåùðèç, ÿýÿð÷è ìÿòëÿè-íóð îëìóøóç,
Ãÿòðåéè-áÿùðèç âÿ ëàêèí ìþâú óðàð äÿðéà áèçÿ.
Çàùèäà, áèç ÷ÿêìÿçèç èìðóçö ôÿðäà ãöññÿñèí,
Èáíè-âÿãòèç, ëàúÿðÿì èìðóç îëóð ôÿðäà áèçÿ.
Öììóùàòûí çöáäÿñèéèç, ùÿããÿ ìÿçùÿð äöøìöøöç,
Øîéëÿ çàòûç êèì, áóëóíìàç áèð äÿõè ùÿìòà áèçÿ.
Áèëìèøèç äöíéàéè-ôàíèíèí íÿäèð êåéôèééÿòè,
Ðþâøÿí îëóáäóð õèôàéè-àëÿìè-öãáà áèçÿ.
Éàð åøèéèíäÿí áèçè, çàùèä, ÷àüûðìà úÿííÿòÿ,
Úÿííÿòöë-ìÿ’âà ñèçÿ, áó ñóðÿòè-çèáà áèçÿ.
×àð ÿíàñèðäèð áèçè ñóðÿòäÿ ãûëäûðàí ãÿðàð,
Éîõñà ìÿ’íèäÿ ìÿãàìè-ãöðáè-ùÿãäèð úà áèçÿ.
Ìÿí êè, ìÿ’íè ýöëøÿíèíäÿ ñþéëÿðÿì áöëáöë êèìè,
Ùÿñðÿò åéëÿð íèòã èëÿ òóòèéè-øÿêêÿðõà áèçÿ.
Úÿííÿòè-äèäàð èìèø ìÿãñóäè-ÿùëè ìÿ’ðèôÿò,
Áèð íÿôÿñ àíñûç ýÿðÿêìÿç úÿííÿòóë-ìÿ’âà áèçÿ.
Åé Íÿñèìè, ãàôèë îëìà øîë ùóìàéóí êþëýÿäÿí
Êèì, ãûëûð ùÿðäÿì òÿúÿëëè Ãàôäàí ÿíãà áèçÿ.
168
Åé êÿëàìöëëàù, ÿøéà íèòãè-ùÿãäèð ñÿðáÿñÿð
Êèì, îõóð èííè ÿíÿëùÿã àéÿòè-íóðÿí øÿúÿð.
Åé êÿëàìöëëàùà âàãèô, áèë êÿëàìûí ñèððèíè,
Ãàëìûéà ìÿõôè çÿìèðèí äÿð öëóìè-õöøêö òÿð.
Àíäà êèì, ÿéàíö ñàáèò ýþâùÿðè-ëàøåé èäè,
Ôÿçë èäè êèì, ãûëäû ùÿãäÿí ôåéçè-ÿíâàðè-íÿçÿð.
Øåé’èëèëëàù íóðó âÿúùèíäÿí òÿàëà øàíÿùö,
Ìÿðùÿáà, éà Ìóñòàôà, ñÿëëö ÿëà õåéðöë-áÿøÿð.
Öçö âÿøøÿìñöç-çöùàäûð, éàíàüû áÿäðè-äöúà,
Éÿäè áåéçàäûð ÿëè, áàðìàãëàðû øÿããöë-ãÿìÿð,
Îë øàùûí àäû êè, ùÿãäÿí ßùìÿäö Ìÿùìóä èäè,
Òà ãÿçàäûð, ìàìÿçàäûð, òà ìöãÿääÿðäèð ãÿäÿð.
×ÿðõè-ýÿðäóí ÷àêÿðè-äÿðýàùûí îëäó äàèìà,
Ùÿì ìöðÿññÿ äîí ýåéèáäèð, áàüëàíûð çÿððèí êÿìÿð.
Ìÿúìÿè-ìÿúìóè-ÿñìà îëäó èíñàíûí àäû
Êèì, ÿùÿä àäûíäàí îëäó øîë ìöñÿììà íàìâÿð.
Ãàøëàðû íÿñðè-ìèíÿëëàù, ÷öí ñà÷û ôÿòùöí ãÿðèá,
Êèðïèýè èííà-ôÿòÿùíà, ÷åøìè ìàçàüÿë-áÿñÿð.
Ôèðãÿòèíäÿí êàíäà ýþâùÿð úèýÿðè ãàí îëìàñà,
Ãàíäà ãèéìÿò òàïàð èäè ëÿ’ëö éàãóòö ýþùÿð?
Ùÿð êþíöë êè, ùÿããÿ âàñèë îëäó, áóëäó å’òèáàð,
Ùÿð ýÿäà êè, øàùà ìÿùðÿì îëäó, îëäó ìþ’òÿáÿð.
Ñåééèäö ñàäàò ìÿäùèí ñþéëÿäè ñåééèä Íÿñèì,
Òóòèéè-øèðèíìÿãàëà íèòãäÿí òþêäö øÿêÿð.
169
Åé êÿðèìè-ëÿìéÿçÿë, åé õàëèãè-ïÿðâÿðäèýàð,
Ùÿì ñÿíèí ãàòûíäàäûð ñèððè-íèùàíûì àøèêàð.
Áàõìàýèë ùÿð ðóñèéàùûí úöðìè-áèå’äàäûíà,
ßôâ ãûë, ñÿíäÿíäöðöð éöç ìèí êè, îëà áèøöìàð,
Âàéÿ âàé îë âàõòà êèì, ùÿð êÿñ ìÿòàùûí ÿðç åäÿð,
Ìÿí ãàëàì áèâàéÿâö ìèñêèíö ìöôëèñ, øÿðìñàð.
Êöëëÿ øåé’öí ùàëèêöí ëàðåéáÿ èëëà âÿúùÿùö,
Êèì ãàëûáäûð ìÿí ãàëàì äöíéàäà ùÿééö ïàéèäàð?
Þìð îëóíúà ñÿúäÿ ãûëñàí, ìèíäÿ áèð îëìàç ãÿáóë,
Àíúà ìÿí äèëõÿñòÿäÿí ñÿùâ èëÿ êå÷äè ðóçèýàð.
Úàùèë èäèì, áèëìÿäèì øèìäÿí ýåðè úÿùä åéëÿéÿì,
Îë ýåäÿí ýåòäè ÿëèìäÿí, ÷öíêè éîõäóð èõòèéàð.
×öí ÿìÿëäèð àçóüóí áó éîëäà, úèñìèí áÿñëÿìÿ,
Òÿí ãàëûð ñÿíäÿí ýåðè, îëäóð ãèäàéè-ìóðö ìàð.
Áèð ùþðöì÷ÿê òîðóíà àñûëìûøàì, éà äÿñòýèð,
Àëò éàíûì áàìþâúäÿðéàéè-õÿòÿðäèð áèêÿíàð.
Äöíéà ùè÷ö ìàëû ùè÷ö þìðö ùè÷ö ñÿ’éè ùè÷,
Ùå÷ éåðÿ íè÷èíäöðöð áó ìóíúà çÿùìÿò, êàðöáàð?
Åé Íÿñèìè, âÿ’ç èëÿ ÷îõ âÿ’ç åäÿðñÿí àëÿìÿ,
Ùàçûð îë, ôå’ëèí ýþçÿò êèì, þìðÿ éîõäóð å’òèáàð.
170
Ùÿãèãÿò ùÿããè áèëÿíäèð, âåðÿí âàðûíû éÿüìàéà,
Òÿðàø îëóá íÿìÿä ýåéÿí äîëàøìàäû áó ñåâäàéà.
Ñÿôàñûç ñóôèéè ýþð êèì, ùàðàì äåð, äèíëÿìÿç ñàçû
Êè, ÿùëè-ùÿã îëàí êèøè, íÿ ãÿì, ýèðñÿ êÿëèñàéà.
Òÿêÿááöð îëìà, åé ìöíêèð, âöúóäóí áÿùðèíÿ ãÿðã îë,
Ùÿçàðàí ìÿ’íè àññè åäÿð êè, ãÿðã îëàí áó äÿðéàéà.
×ûõûá ìÿíáÿðäÿ, åé âàèç, éåéèí ýÿðì îëìà, ÿáñÿì äóð,
Äàùà ìÿøüóë èäè øåéòàí êè, ñÿíäÿí çþùäö òÿãâàéà.
Íÿñèìè, ãÿëáèíè ïàê åò, úàùàí ñåâäàëàðûíäàí êå÷
Êè, ìÿí ÿáäÿì âÿ îë ìþâëà êè, íÿñíÿ ýèðìÿç àðàéà.
171
Òÿâàôè-Êÿ’áÿíèí ýÿð÷è ñÿâàáû ÷îõäóð, åé ìþâëà,
Êþíöë Àëëàù åâèäèð ýÿë, òÿâàô åòìÿê àíû îâëà!
Éåäè ýþéäÿí äÿõè ÿ’ëà êþíöëäöð áèëëàù, åé àðèô,
Êþíöë è÷èíäÿ áóëäóëàð ðöìóçè-ñèððè-ìà þâùà.
Îëàð êèì, àøèãè-ùÿãäèð, íåäÿðëÿð ùóðö ãûëìàíû
Êè, ùóðè, õöëäö ãûëìàíäûð òöôåéëè-àøèãè-øåéäà.
Ýÿë åé ùÿãã èñòÿéÿí òàëèá, ìöãÿääÿñ âàäèíè òåéé åò
Êè, çÿùìÿòñèç ÿëÿ ýèðìÿç íÿ êèì, èñòÿðñÿí, åé äàíà.
Âöúóäóí øÿùðèíÿ, ýèð ýþð, êþíöë Òóðóíäà úàí ýÿëäè,
Ìöíàúàò åòäè ùÿãã èëÿ, òÿúÿëëè ýþðäö ÷öí Ìóñà.
Êèøè ùÿð íÿéè êèì ñåâñÿ, îäóð ùÿì çèêðè-òÿñáèùè,
Íåòÿêèì, äàèìà Âàìèã äèëèíäÿ çèêðèäèð ßçðà.
Ìöéÿññÿð îëìàäû âÿñëèí Íÿñèìèéÿ, ÿéà äèëáÿð,
Õÿéàëûí ìóíèñ åòìèøäèð, äöíö ýöí çèêðèñÿí, øàùà!
172
Áèñòö ùÿøòö ñèâö äöäöð àéÿòè-íèòãè-õóäà,
Ýþðìöøÿì åéíè-ÿéàíû, ìÿíäÿäèð ùÿã áèðèéà.
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí ìþâúóäó êþíëöìäöð ìÿíèì,
Áóëìóøàì äÿðéàäà ýþâùÿð åéëÿ áèëýèë áàðèùà.
Ôÿðäö ìöòëÿãäèð âöúóäóì, áèëýèë, åé ÿùëè-éÿãèí,
Øîë ñÿáÿáäÿí âàãèô îëäóì, êå÷äèì ÿç ùèðñö ùÿâà.
Áèñòö ùÿøò âÿúùèìäÿ õÿòòèì ùÿã áÿéàíûí åéëÿð óø,
Áèëýèë, åé ñàëèê, áó ñèððè, óø ýöâàùûì èñòèâà.
Äþðä êèòàáûí ìÿ’íèñè, øÿðùè áó áèñòö ùÿøòäèð,
Ùÿì äÿëèëÿì, ùÿì áÿéàíàì, ùÿì ñöôàòàì õîøëèãà.
Ýÿð äèëÿðñÿí ùÿããÿ âàñèë îëìàüà ÿç ùÿð úÿùÿò,
Àøèãö ùåéðàí îëà ýþð êÿíäþçöíäÿí áèðèéà.
Ùÿð íÿ êèì, èñòÿðñÿí, èíäè, ëþâùè-äèëäÿí èñòÿýèë,
Àéÿòè-èííà ôÿòÿùíàäûð äÿëèëè-ãóë êÿôà.
×öíêè úàíûí ìöøêèëàòû ñÿíäÿí îëäó àøèêàð.
Áóëìóøàì Ôÿçëè-èëàù, ÿç ìþ’úóçàòè-Ìóñòàôà.
×öíêè ýþðäöì áó êèòàáû, êàôö íóíó îõóäóì,
Ùÿì áó ìÿ’íè öç âåðèáäèð êþíëöìÿ èøáó ÿòà.
Ìÿí áó ñèððè ùÿð íåúÿ êèì, ýèçëèéÿ ýþðäöì, âÿëè
Áèùèúàá îëäó âöúóäóì, çàùèð îëäó ëàôÿòà.
Åé Íÿñèìè, ùÿããè áèëäèí, íÿôñè ÿììàðÿíè ãîé,
Àíû äóò êèì, áóéóðàð ãàôè-ãÿíàÿò áèôÿíà.
173
Ùÿããè áèëÿí áèëèð áó ýöí åøãè ùÿäèñè-ïöðáÿëà,
Íÿùâëÿ ñÿðôè íåéëÿð îë, îëäó øÿùèäè-Êÿðáÿëà.
Ìÿíòèã èëÿ ìÿàíèéè ÷îõ îõóìà, áó ýöí éåíÿ
Ýÿëäè, ýÿòèðäè áèýöìàí ìöäùÿòè-åøãè-ùÿë-ÿòà.
Ðàùÿòè-ðóùè-úàíìûñàí, éîõñà ïÿðè áó øÿêë èëÿ
Êèì, äöíö ýöí îõóð áó úàí ñóðÿòè-ëþâùè-ðÿááÿíà.
Ãûëäû íÿçÿð áó úàíûìà îë øÿùè-ëàéÿçàëè-ùÿéé,
Ùÿééè-ãÿäèìè-êöíôÿêàí ýþð êè, íÿäèð áó ýöí ñàíà.
Îë ÿçÿëè ùÿáèáè ýþð, ëÿìéÿçÿëè òÿáèáè ýþð,
Ãûë úàíûíû ôÿäà àíà, ýþð áó ñöôàòû áàñÿôà.
Øèðö øÿðàáû îë âåðÿð úàíûíà áèð íèýàù èëÿ,
Øèðö øÿðàáû è÷ÿ ýþð, äåìÿ êè, àüóäóð ìàíà.
Øÿùä èñÿ äöøìÿíèí ÿëè, àëìà ñóíàðñà îë áàëû,
È÷ìÿ ÿëèíäÿ øÿùäè ñÿí, îë êè, õÿòàäóðóð, õÿòà.
Ìþùíÿòè-åøãè-éàð èëÿ ýÿð÷è ÷ÿêèøñÿ úàí áó ýöí,
Ýöíö áóäóð, êå÷èðìÿýèë ñÿí äöíö ýöíö ïöðáÿëà.
×ÿêäè ãÿìèí Íÿñèìèéè ñóðÿò èëÿ ìÿàíèéÿ,
Úàí èëÿ êóøèø åéëÿäè, áóëäó áó åøãäÿ ñÿôà.
174
Ùÿð êèìèí êèì, ðÿùáÿðèäèð ñèäãö èõëàñö ñÿôà,
Îëäóðóð äàðûí è÷èíäÿ áÿíäåéè-Ôÿçëè-õóäà.
Ñàäèãèë-ãþâëöë-ÿìèíè èñòÿðèñÿí ñÿí áó ýöí,
×öí áèëÿñÿí ñàäèãöë-ãþâëöë-ÿìèíè-Ìöñòàôà.
Úþâðöíÿ ñÿáðö òÿùÿììöë åéëÿýèë ìöøðèêëÿðèí,
Íåúÿ êèì, ýþðäö Ðÿñóë èëÿ ßëèééöë-Ìöðòÿçà.
Øÿðáÿòè-ìàö òÿùóðó èñòÿð èñÿí, ãÿì éåìÿ,
Äþâð ÿëèíäÿí çÿùð íóø åò, ÷öí Ùÿñÿí õöëãè-ðèçà.
Ýÿð áó ýöí áóíäà ñóñóçëóãäàí îëóðñàí ñÿí øÿùèä,
Éàðûí îíäà ùÿøð îëóðñàí áà Ùöñåéíè-Êÿðáÿëà.
Òàÿòèí ôþâò åòìÿ, øåéòàí ýÿð÷è éöç íóð ýþñòÿðèð,
Ãèáëÿäÿí äþíäÿðìÿ öçöí, íåúÿ êèì, Çåéíÿë-Èáà.
Øîë Ìÿùÿììÿä Áàãèðè ýþð øÿð’ áàçàðûíäà êèì,
Íåúÿ âåðäè ùÿäéÿíè ÷öí ëöòô èëÿ Àëëàù îíà.
Úÿ’ôÿðè-Ñàäèã ìÿðàòèáèí äèëÿðñÿí, ñàäèã îë,
Ñèäã èëÿ áó éîëäà ãóë îë, áóëàñàí ìÿíçèë ÿ’ëà.
Ìöääÿè òÿ’íèíÿ ñÿáð åò Ìóñåéè-Êàçèì êèìè,
Ùÿã áèëèð êèì, ùÿãã èëÿâö íåúÿ îëäó ìàúÿðà.
Ýÿë ßëè, Ìóñà Ðèçà êèìè ùÿãèí ÿìðèíè òóò,
Íåúÿ êèì ùÿãäÿí ýÿëèð úàíö êþíöëäÿí ÷óí ðèçà.
Ùÿì Òÿãè êèìè âöúóäóí ìöëêöíö âèðàí ãûëûá,
Áó ôÿíàäà ôàíè îë êèì, áóëàñàí ìöòëÿã áÿãà.
175
Ñèððè-ÿñìàäàí õÿáÿð áèëìÿê äèëÿðñÿí ÷öí Íÿãè,
Ìöòòÿãè îë, ìöòòÿãè îë, ìöòòÿãè îë, áèðèéà.
ßñýÿðè êèìè ÿýÿð íÿôñèí ÷ÿðèñèí áàñàñàí,
Áèýöìàí ñÿíñÿí éÿãèí êèì, ìàëèêè-ùÿð äö ñÿðà.
Øîë Ìÿùÿììÿä Ìåùäè êèìè ÿäë åäèá, úÿùä åäÿñÿí,
Ùè÷ ýöìàíñûç ìÿñêÿí îëà úÿííÿòöë-ìÿ’âà ñàíà.
Òà êè, ìÿí ãûëäûì íÿñèùÿò óøáó õÿëãÿ ùÿð ñþçöí,
Êèì ãÿáóë åòäè áó âÿ’çè, áóëäó ùÿãäÿí ÷îõ ÿòà.
Ýåúÿ-ýöíäöç ôèêðö çèêðèì øàùèäö øÿì’ö øÿðàá,
Ùÿð çÿìàíö ùÿð íÿôÿñäèð êàðö áàðûì àùö âà.
Øîë Ìÿùÿììÿä Ìóñòàôàíûí öç ñóéó ÷öí, éà èëàù,
Ðÿùìÿò åòýèë ìÿí ôÿãèðö àñèéÿ ðóçè-úÿçà.
Ùÿì áó îí èêè èìàìûí ùþðìÿòè-ùÿããè ö÷öí
Áó ùÿâà èëÿ ìÿíè éàíäûðìà ôèí-íàðèë-çÿëà.
Òà ñÿãàùöì øÿðáÿòèí è÷äè Íÿñèìè äÿð-ÿçÿë,
Ùÿããè êÿøô åòäè ðöìóçè-ñèððè-ÿñìàè-õóäà.
176
Åé êþíöë, ùÿð áèâöúóääàí úàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
Áèêÿðÿìäÿí ëöòô èëÿí åùñàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
Áèøÿðèÿòëÿð íÿ áèëñèí ÿíáèéàíûí øÿðòèíè,
Áèòÿðèãÿòäÿí ðÿùè-ÿðêàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
Áèáÿñÿðäÿí ìÿ’íèéè-øþâãö êàìàëè-ìÿ’ðèôÿò,
Áèõÿáÿðäÿí ñþùáÿòè-èðôàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
Ùÿð ãàéàíûí ëÿ’ëè îëìàç, ùÿð äÿíèçèí ýþâùÿðè,
Ùÿð ñÿäÿôäÿí ëþ’ëþè-ìÿðúàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
×öí ÿçàçèë ÿùñÿíè-òÿãâèìÿ áàø åíäèðìÿäè,
Àíäà ñèððè-Êÿ’áåéè-ùÿííàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
Äèâè-íàìÿùðÿì êè, äóòìàç èñìè-ÿ’çÿìäÿí õÿáÿð,
ßùðèìÿíäÿí ðÿùìÿòè-ðÿùìàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
Ùè÷ èìèø çþùäö âö çÿðãè, çàùèäèí ÿôñàíÿñè,
Øîë ôÿãèùäÿí ìÿ’íèéè-Ãóð’àí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
Óììà ùÿð ãÿëáè çÿüÿëäÿí àøèãèí ÿñðàðûíû,
Êàôèðèí êþíëöíäÿ ñÿí èìàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
Åé Íÿñèìè, áèâÿôàäàí óììàýèë ðÿñìè-âÿôà,
Áèâÿôàäàí ÿùä èëÿ ïåéìàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá!
177
×öíêèì ýþçöìÿ ýÿëìÿäè ùÿðýèç õÿéûàëè-õàá,
Ñàãè, ýÿòèð ïèéàëÿéè, äîëäóð øÿðàáè-íàá.
Ôöðñÿòäöðö ýÿëèí áó ýåúÿ è÷ÿëèì ìåéè,
Øÿì’ èëÿ ìöòðèáö ìÿíö ñÿí, øàùèäö øÿðàá.
Ìÿ’ìóð òóòóí íèøàò èëÿ úàí ìöëêöíö ìöäàì,
Áó þìðè-íàçÿíèí ÷ö áèëèðñèç ãûëûð øèòàá.
Çàéå’ êå÷èðìÿ ôöðñÿòèí, àëäàíìà áèð íÿôÿñ,
Áèð ýöí îëà ïöðàá îëà ÷åøìö êþíöë õàðàá.
Ùÿðýèç çÿìàíÿ êèìñÿéè õîøíóä ãûëìàäû,
Ùÿð ôèêð íàìöâàôèãö ùÿð ôå’ë íàñÿâàá.
Íàúèíñ ñþùáÿòè äåýèë èëëà éåäè äàìó,
Ôÿçë èëÿ åéëÿ éà èëàù, ÿúðÿí ìèíÿë-ÿçàá.
Äèâè-ðÿúèìè àäÿìÿ ùÿìñþùáÿò åòìÿéÿ
Ñàùèáíÿçÿð áèëèð êè, õÿòàäûð, äåýèë ñÿâàá.
Ùÿìäÿì íÿ ðÿñì èëÿ îëà Úÿáðèëÿ ßùðèìÿí,
Ìóíèñ íÿ âÿúù èëÿ îëà òóòè èëÿ ãöðàá.
Ýÿë, åé ùÿðèô, øèìäè íÿñèùÿò ãÿáóë ãûë,
Úþâð åéëÿìÿ ùÿðèôÿ êè, ùàúÿò äåýèë èòàá.
Çÿððàã çàùèäèí è÷ÿëèì ãàíûíû ñÿáóù,
Ìÿùðóì ñóôèíèí ãûëàëûì áàüðûíû êàáàá.
Àëÿìäÿ êèì êè, ôèòíÿ ãàïûñûíû áàüëàäû,
ßëùÿã çÿùè ñÿàäÿòö âàëëàù çÿùè ñàâàá.
×öí ãûëìàäû ïèéàëÿ, Íÿñèìè, áó ýöí ñàíà
Áèð äóñòêàìëàð è÷ÿëèì äîëó-äîëó ãàá.
178
Ëþâùè-Ìóñà ÷öí öçöíäÿí ñûéäû, à÷ûëäû íèãàá,
Ñèððè-òþâùèäè ÿéàí åòäèâö ýþòðöëäö ùèúàá.
Èñòèâà ñèððèíÿ éîë áóëäó öçöíäÿí òà àíà,
Úÿáðàèë ÷ÿêäè Áöðàãû ìèíäè ýåòäè ÷öí öãàá.
Ãàáö-ãþâñåéíÿ äÿêèí ýåòäèâö äóðìàäû ùàìàí,
Ýþðäö ùÿããèí öçöíö, ýÿëäè äèëèíäÿí áó õèòàá.
Àéÿòè-ñÿá’öë-ìÿñàíèíè öçöíäÿí áóëäó ÷öí,
Öììÿòèíÿ äþíöáÿí äåäè: áóäóð ÿñëè êèòàá.
Êèðïèýèí, ãàøûíëà çöëôöí éåääè àéÿò îëäó ÷öí,
Áó éåäè àéÿò ñóàëûíà íÿ âåðèðñÿí úàâàá?
Ôàòèùÿ ñÿá’öë-ìÿñàíèí ÷öí öçöíäÿí ôÿòù îëàð,
Ðþâøÿí îëà ñÿíÿ áó åëìè-ëöäÿí èëÿ ñàâàá.
Öçöíÿ ãàðøû ñöúóäó åòìÿäè äèâè-ðÿúèì,
Äåäè: Ìÿí îääàíÿì, àíû ýþðÿðÿì öøòÿ òöðàá.
Öçöíÿ ãàðøû ñöúóäó ìàíà ìöøêèë ýþðöíöð,
Ãûëìàäûí ñÿúäÿ àíà, óø éåðèäèð íàðö ÿçàá.
Öçöíÿ ãàðøû ñöúóäóí åéëÿðÿì, îëäóð ìóðàä
Êèì, èðÿ ìÿãñóäà úàíûì, úÿùä èëÿ åòäè øèòàá.
Ëÿ’ëèíèí âÿñôèíè ýÿð øÿðù åéëÿð èñÿì áèð-áèð,
Äþçìÿéÿ, ñûíà ãÿëÿì, àùûì èëÿ éàíà êèòàá.
×öí Íÿñèìèéÿ áó Ôÿçë à÷äû ùèäàéÿò ãàïûñûí,
×àëûíûç ÷ÿíýö ðöáàáû, è÷ÿëèì íöãëö øÿðàá.
179
Åé õÿòè-õàëûí êÿëàìöëëàù, ùÿì öììöë-êèòàá,
Ùÿñðÿòèíäÿí äèäåéè-öøøàã îëóáäóð ãÿðãè-àá.
Ãÿìçåéè-÷åøìèí èøàðÿò ãûëäû ÿùëè-âàäèéÿ,
Ìóñèéÿ ýÿëäè õèòàáè-ëÿí-òÿðàíèäÿí úàâàá.
Ëåéëÿòöë-ÿñðàäà âÿëëåéë åíäè çöëôöí øÿ’íèíÿ,
Àéÿòè-âÿøøÿìñ âÿúùèíäÿí ýþðöíäö àôèòàá.
Åé ìÿíèì åéíèìäÿ ðöõñàðûí ÷ö íóðè-ëÿìéÿçÿë,
Äèë ñà÷ûí ùÿð òàðÿñèíäÿí àëÿì öçðÿ ìèøêè-íàá.
Àëÿìè ãûëäû ìöíÿââÿð íóðè-âÿúùèí òà ÿáÿä,
Ëþâùè-ìÿùôóçóíäà ðþâøÿí îëäó ùÿì éþâìèë-ùåñàá.
Çàðö áèìàðàì, ÿýÿð òÿøðèô ãûëñàí áèð íÿçÿð,
Õàêè-ïàéûí ìÿãäÿìèíÿ ñöçÿéèì ýþçäÿí ýöëàá.
Îë õÿòó õàëö ðöõö çöëôöí ùåñàáûí ãûëìàüà,
Ùàúèáè-åøãÿ ìöéÿññÿð îëäó ùÿãäÿí åùòèñàá.
Ñóðÿòèí àéèíåéè-åøã îëäó ÿùëè-âÿùäÿòÿ,
Ëþâùè-ìÿùôóçóíäà Ãóð’àí îëäó ùèêìÿòäÿí êèòàá.
Åé Íÿñèìè, áàøûíû ãîé îë úÿíàáè-ùÿçðÿòÿ,
Ãîéìàüûë ÿëäÿí âöñàëûí òà ÿáÿä, ÿç ùè÷ áàá.
180
×åøìåéè-ùåéâàí ìÿíÿì, ìÿíäÿäèð àáè-ùÿéàò,
Äóð íåúÿ áèð éàòÿñÿí ôèç-çöëìÿòèë-ìÿìàò.
Úÿííÿòö ùöðè ìÿíÿì, Êþâñÿðö Òóáè ìÿíÿì,
Íàðèéö íóðè ìÿíÿì, ùÿì ñóñóçàì, ùÿì Ôÿðàò.
×ÿðõè-ìöÿëëÿã ìÿíÿì, ôàèëè-ìöòëÿã ìÿíÿì,
Ùÿãã èëÿéÿì, ùÿã ìÿíÿì àéÿò èëÿ áÿééèíàò.
Áàü èëÿ áîñòàí ìÿíÿì, òàçÿ ýöëöñòàí ìÿíÿì,
Êàôèðÿ òóôàí ìÿíÿì, ìþ’ìèíÿ Íóùöí-íÿúàò.
Ãèáëÿâö èìàí ìÿíÿì, ñóðÿòè-ðÿùìàí ìÿíÿì,
Ëþâù èëÿ Ãóð’àí ìÿíÿì, ùÿì îðóúàì, ùÿì ñÿëàò.
Ùþúúÿòè-áöðùàí ìÿíÿì, Ìóñèéè-Èìðàí ìÿíÿì,
Éóñèôè-Êÿí’àí ìÿíÿì, Ìèñð èëÿ ãÿíäö íàáàò.
Ùÿì éåòèðÿí, ùÿì éåòÿí, ùÿì áèòèðÿí, ùÿì áèòÿí,
Úöìëÿ ìÿíÿì, úöìëÿ ìÿí, äÿùð èëÿ ùÿì êàèíàò.
Ýÿíúè-íèùàí óø ìÿíÿì, êþâíö-ìÿêàí óø ìÿíÿì,
Úöìëÿäÿ úàí óø ìÿíÿì, âàúèá èëÿ ìöìêöíàò.
Øÿì’ èëÿ ïÿðâàíÿéÿì, áÿùð èëÿ äöðäàíÿéÿì,
Ìÿñúèäö ìåéõàíÿéÿì, ìÿ’áÿä èëÿ ñîâìÿíàò.
ßðøè-ìöíÿããÿø ìÿíÿì, ÷àð èëÿ íþù, øåø ìÿíÿì,
Ùÿì ùÿñÿíàò èøëÿðÿì, ùÿì ãûëûðàì ñÿééèàò.
Áàé èëÿ éîõñóë ìÿíÿì, éîë÷ó èëÿ éîë ìÿíÿì,
Êèì êè, áó ìÿíñóáÿéè îéíàìàäû, îëäó ìàò.
181
Ìöëê èëÿ ìàëèê ìÿíÿì, ìöùéöâö ùàëèê ìÿíÿì,
Ìöðøèäö ñàëèê ìÿíÿì, àáèäè-ÿñíàìö ëàò.
Ãàô èëÿ ÿíãà ìÿíÿì, àá èëÿ ñÿããà ìÿíÿì,
Úöìëÿäÿ ùÿããà ìÿíÿì, öøòÿ òàíûã øåø úÿùàò.
Ùÿøð èëÿ ìÿùøÿð ìÿíÿì, ñàùèáè-êþâñÿð ìÿíÿì,
Ùÿì ýÿçÿðÿì äÿðáÿäÿð, ÿùëè-çÿêàòàì, çÿêàò.
ßùñÿíè-òÿãâèìÿ ÷öí ãûëìàäû øåéòàí ñöúóä,
Óéìà àíà, ñÿúäÿ ãûë, ëÿ’í åò, àíû íàðà àò.
Êèì êè, äèëàðàì èëÿ þìðöíö ñÿðô åéëÿäè,
Ùÿð ýöíö åéä îëäó åéä, ùÿð äöíö ãÿäðö áÿðàò.
Ìþ’ìèíÿ ìþ’ìèíäöðöð ýöçýö, àðûò ýöçýöíö,
Òà ýþðÿñÿí ñÿí ñÿíè, çàò îëàñàí, ùÿì ñèôàò.
Íÿôñèíè ùÿð êèìñÿ êè, òàíûìàäû, øöáùÿñèç,
Àðèôè-ðÿáá îëìàäû, éåòìÿäè îë áèñÿáàò.
Êÿíäö âöúóäóíäà ÷öí áóëäó Íÿñèìè ñÿíè,
Áèëäè éÿãèí êÿíäèäèð ìÿçùÿðè-ÿíâàðè-çàò.
182
ßéà ëÿòèôè-çÿìàíÿ, ÿéà õöëàñåéè-çàò!
Åøèò áó ïÿíäèìè, òóò êèì, áóëàñàí àíäà íÿúàò.
Øÿðèÿò ÿìðèíè ìöðøèä åäÿí òÿðèãÿòÿ ýèð,
Êèì, îë òÿðèãÿò èëÿ ñÿí è÷ÿñÿí àáè-ùÿéàò.
Ùÿãèãÿò ÿùëè îëàñàí, ýþðöíÿ ùÿð íÿ êè, âàð,
Äÿìèíäÿ ìÿ’ðèôÿòèíäÿí áóëóíà ÷îõ ùÿñÿíàò.
Áó ýöí äóðóø þçöíè÷öí, åéè ÿìÿë åäÿ ýþð,
Éàðûíêû ìÿ’ðÿêÿëÿðäÿ áåùèøò îëà ÿðÿñàò.
Ñÿíè äèðè òóòàíû ñÿí áèëèðñÿí ÿëáÿò ÿçèç
Êè, ùÿð íÿôÿñäÿ áóëàñàí åéèúÿ ãÿäðö áÿðàò.
Áó ýöí áó äàðè-ôÿíà áèð íÿôÿñäöðöð, áèëèíèç,
Áó áèð íÿôÿñäÿ ãûëûí ñÿä ùÿçàð ñîâìö ñÿëàò.
Ðÿñóëè-ñÿééèäè-êþâíåéíÿ ìþ’ìèí àéèíÿäèð,
Áö ìþ’ìèí àéèíÿñèíäÿ ýþðöíäö úöìëÿ ñèôàò.
Ôÿíà ìÿìàò èëÿ íÿôñèí áó ö÷ö áèë ýåúÿäèð,
Áÿãà ùÿéàò èëÿ ýöíäöç, áó ÿãë èëÿ ìèð’àò.
Áÿãà åëèíäÿí èðèøäèí, ôÿíàäà åëì îõóäóí,
Áó åëì èëÿ þçöíö áèëäèí þìðöíÿ áÿðÿêàò.
Áó åëìè îõóéóáàí áèëìÿäèíñÿ êÿíäþçöíö,
Èëÿò øó äÿôòÿðèíè òåç áàçàðäà áèð ïóëà ñàò!
Ùÿçÿð ãûë, àíëà ñÿíè, ñÿí þçöíö áèëìÿê÷èí,
Ñàãûí êè, úÿííÿò ö÷öí îëìàéà éåðèí äÿðÿêàò.
183
Äèëÿðìèñÿí êè, éÿãèí ÿë âåðÿ òÿúÿëëèëÿð,
Ýþçöí àéûðìà þçöíäÿí, áó íÿôñèíè îäà àò.
Ãà÷àí êè, ãÿòë åäÿñÿí, íÿôñèíè îäà àòàñàí,
Èðèøÿ àéÿòè-öíçöð, äþíÿ ùÿéàòà ìÿìàò.
Äöðöø áó ìÿ’ðèôÿòèí õèðãÿñèíÿ úÿì’ îëà ýþð,
Äàüûëìà äþðä éàíà àøèã êè, ãàíäàñàí ùåéùàò?
Ýÿòèðäè çàòûíû äîüäó î éóúà àëÿìäÿí,
Áÿçÿíäè íóðè-òÿúÿëëè, ñöðöëäö ÷öí çöëìàò.
Îëóð êè, òÿøíÿäèëÿ ñþçëÿðèìäÿí èðäè ùÿéàò,
Áÿðèééÿ è÷ðÿ ãàëàíëàðà ìÿ’òÿ ôèñ-ñÿëÿâàò.
Äèëèìäÿí èðäè, ãÿëÿìäÿí òþêöëäö êàüûçà äöðð,
Äèðèëäè úöìëÿ ëÿòàéèô, úÿâàùèð îäëó ñÿáàò.
Áó ìÿ’ðèôÿò, áö òÿðèãÿò, ùÿãèãÿò îëäó òàìàì,
Øÿðèÿò ÿìðè ö÷öí âåð Ìÿùÿììÿäÿ ñÿëÿâàò.
Áó ìÿ’ðèôÿò ñþçöíöí ñèððèíè áÿéàí åäÿâöç,
ßéà ëÿòèôè-çÿìàíÿ, ÿéà õöëàñåéè-çàò!
Áèð ãÿòðÿ áÿùðè-ùÿãèãÿò ñþçöíö äÿðú åäÿëèì
Êè, áèð òÿðèãÿòÿ ìèí äöðëö ýþñòÿðèð ùÿðÿêàò.
Áó ýöí Íÿñèìè ñþçöíöí ùÿëàâÿòèíÿ èðÿí,
Ùÿçàð ñÿúäÿ ãûëûð òóòè áèðëÿ ãÿíäö íàáàò.
184
Åé ïÿðòþâè-äèéàðè-ðöõöí íóðè-êàèíàò
Êèì, ñöíáöëöí ñÿëàñèëè ùÿëëàëè-ìöøêèëàò.
Éàðÿá, ñèôàòûíû íåúÿ âåðèì áó àëÿìÿ,
Ýÿð ñÿí ìÿíèìëÿ îëàñàí, åé äöððè-áÿùðè-çàò.
Åòäè íöçóë øÿ’íèíÿ ýþéäÿí êÿëàìè-ùÿã,
Øÿðùö áÿéàíö ñóðÿòèí èñìè òÿíÿççöëàò.
Íàðè-úÿùèìÿ ñàëäû ìÿíè ùèúðè-ôèðãÿòèí,
Ìóñàéè-ëÿíòÿðàíè êèìè èñòÿðÿì íÿúàò.
Õàíäà áóëàì òÿðèãè-âöñàëûí ìÿùÿááÿòèí,
Ìÿí áèíÿâàéà îëìàñà ýÿð ñÿíäÿí èëòèôàò.
Ìÿíäÿí çÿêàòè-ùöñíöíö, åé øàù, ÿñèðýÿìÿ,
Äàèì ãÿíè çÿêàòûí óìàð âàúèáöççÿêàò.
Êÿøô îëäó ñèðð õàëè-õÿòèíäÿí Íÿñèìèéÿ,
Åëìöë-ÿðóç è÷èíäÿ ìÿôàèëö ôàèëàò.
185
Éà ðÿñóëè-ôÿõðè-àëÿì, ñåééèäè-çàòö ñèôàò!
Áÿùðè-çàòûí ýþâùÿðèñÿí, ùÿì ñèôàòûí åéíè-çàò.
Ãöââÿòè-çàòè-ÿçÿë äàèì ñÿíèíëÿ ìöñòÿãèì,
Ùèêìÿòè-äàðöë-ÿáÿä ãàèì ñÿíèíëÿ ìöìêöíàò.
Ìÿçùÿðè-ñèððè-ùÿãàéèã ìÿòëÿè’-íóðè-ÿçÿë,
Ìÿçùÿðè-êàíè-äÿãàèã, ìÿíáÿè-ùÿð ìþ’úöçàò.
ßùìÿäö Ìàùìóäö Ãàñèì, øàùö ñóëòàíè-ðÿñóë,
Êöíòÿ êÿíçèí ìÿ’äÿíè, ùÿì êÿøôè-ùÿëëè-ìöøêèëàò.
Âÿñôèíè âÿííÿúìö âÿøøÿìñö òÿáàðÿê ñþéëÿäè,
Øÿ’íèíÿ òàùàâö éàñèí ýÿëäè ùÿãäÿí áÿééèíàò.
Ñóðÿòè-ÿíâàðûíûí ùÿð çÿððÿñè øÿìñö ãÿìÿð,
Òöððåéè-ÿíáÿðôÿøàíûí ëåéëÿòöë-ãÿäðö áÿðàò.
Èççö èãáàëûíäàí þòðö îëäó òÿðêèáè-úàùàí,
Éåðö ýþý, èíñö ìÿëàèê, ÿñëö ôÿð’è-êàèíàò.
Ýþâùÿðè-äÿðéàéè-åøãèí ãÿòðÿñèíäÿíäèð éÿãèí,
Èñìö ðÿñìö ôþâãö òÿùòö äþðä òÿáàéå, øåø úÿùàò.
Åé ìöòÿùùÿð ýÿëäèýèí äÿì ÷öí âöúóäà àíÿäÿí,
Êàôèðèí äåéðè éûõûëäû, òèòðÿäè ëàòö ìÿíàò.
Åëì èëÿ ùåëìö ùÿéàâö òþâáÿâö çþùäö âÿðÿ’
Õÿëãÿ ôÿçëèíäÿí èðèøäè ðþâçÿâö ùÿúúö çÿêàò.
Ùÿð êè, èìàíûí éÿãèí åòäè ñàíà, åé ïàêäèí,
Ëàéÿçàë îëäó ùÿìèøÿ, úàâèäàí ÿíäÿð ùÿéàò.
Ìþ’ìèíè-ñàäèã, ìöâÿùùèä úàíôÿøàí îëäó ñàíà,
Ýÿð÷è ìöøðèê øöáùÿäÿí ïàê îëìàäû îë áèñÿáàò.
Éà øÿôèöë-ìöçíèáèí, ðÿùì åò Íÿñèìèéÿ áó ýöí,
Ùàñèëèì èêè úàùàíäà ñÿíñÿí, åé ïàêèçÿ çàò!
186
Êþâñÿðèí åéíèíäÿí àõûð ÷åøìåéè-àáè-ùÿéàò,
Çöëìÿòèí äþâðàíû êå÷äè, àðàäàí ýåòäè ìÿìàò.
Äàèìà ùÿã ñþéëÿðÿì, ùÿì Ôÿçëè-ùÿãäÿí ýÿëìèøÿì,
Ùÿã ìÿíÿì, ùÿã ìÿíäÿäèð, ùÿì àéÿò èëÿ áÿééèíàò.
Òóáèéÿì, ùÿì ñÿëñÿáèëÿì, ùÿì ìÿíÿì úÿííàòö ùóð,
Ùÿì øÿðàáàì, ùÿì ñÿðàáàì, ùÿì ñóñóçàì, ùÿì Ôÿðàò.
Ùÿì ìÿíÿì Ìóñèëÿ àòÿø, ùÿì ìÿíÿì àíÿñòöíàð,
Ùÿì Êÿëèìèí Òóðèéÿì ìÿí, ùÿì òÿìÿííà, ùÿì íÿúàò.
Ýÿíúè-ïöíùàíàì, áó ñèððè ìÿí íÿ ïöíùàí ñþéëÿðÿì,
Úèñìö úàíàì, êöí ôÿêàíàì, âàúèáÿì, ùÿì ìöìêöíàò.
Øÿì’èéÿì, ùÿì àëÿìèí øÿì’èíÿ ìÿí ïÿðâàíÿéÿì,
Ìèñð úàìå’ óø ìÿíÿì, ùÿì ìÿ’áÿä èëÿ ñþâìÿíàò.
Ùÿ ìÿíÿì Ìóñèéè-Èìðàí, ùÿì ìÿíÿì ùÿãäÿí êÿëàì,
Ùÿì ìÿíÿì Ôÿçë èëÿ ðÿùìàí, øÿêêÿðÿì, ãÿíäö íàáàò.
Ùÿì ìÿíÿì èíñö ìÿëÿê, ùÿì àäÿìè-õàêè èëÿí,
Áóëìóøàì ùÿì ÿðøè-ðÿùìàí, úöìëÿ îëäóì êàèíàò.
Ëþâùè-ìÿùôóçàì, ùöðóôàì, ÿáúÿäÿì ìÿí, ùÿì ùåúà,
Ùÿì Õÿëèëÿ Êÿ’áÿ îëäóì, ùÿì ìÿíÿì ñþâìö ñÿëàò.
Àäÿìÿì, ùÿì Àäÿìÿ ãûëäûì ñöúóä èõëàñ èëÿ,
Òóòìàäû îë ÿìðè, øåéòàíè-ëÿèíè íàðà àò.
Ùÿì ìÿíÿì ùÿøð èëÿ ìÿùøÿð, ùÿì ìÿíÿì éîâìöë-ùåñàá,
Ùÿì áó éþâìöí ùàúÿòè, ùÿì îëìóøàì ÿùëè-çÿêàò.
Ìþ’ìèíèí ãÿëáè, ñÿôàñû, ùÿì ìÿíÿì ðóùöëãöäöñ.
Ùÿì ñèôàòûìäàí îëóáäóð àëÿìÿ íóðè-íÿúàò.
187
Íÿôñèíè ùÿð êèìñÿ êèì, òàíûäû, îë ùÿããè áèëèð,
Àðèôè-ðÿáá îëäó îë êèì, òàíûäû áóëäó ñÿáàò.
Áèëäèýèì ñÿíñÿí, Íÿñèìè, ñÿíäÿí þçýÿ êèìñÿ éîõ,
Ùÿð éàíàäàí áèëäè ñÿíñÿí ìÿçùÿðè-ÿíâàðè-çàò.
188
Êèì áöñàòè-åøã è÷èíäÿ îéíàäû øÿòðÿíúè-çàò,
Îòóç èêè èñòèâàäûð ìÿ’íè è÷ðÿ êàèíàò.
Ðàñò îéíà ñÿí äÿõè ùÿì åâëÿðèíè éàõøû ýþð,
Òà ìöäàì îëìàéàñàí åøã åâèíäÿ øàùà ìàò.
Ìàò îëñà áó âöúóäóí, åøã åâèí õàëè ãûëàð,
Åøã åâèí êèì ãûëäû õàëè, òà ÿáÿä òàïäû ìÿìàò.
Êöëëè-øåé’ îëäó ìöùèòö òà ùÿéàòè-úàâèäàí,
Éÿõðöúöë-ìåééèò îëóáàí òàïäû îë çàòö ñèôàò.
×öí ñèôàòûí çàò îëäó, ãûëäû îë ìÿ’íèë-ùöðóô,
Ñóðÿòè-âÿúùèí è÷èíäÿ îõóðàì ìÿí åéíè-çàò.
Çàùèðÿí ãûëäûí íèééÿò ñÿí äèë èëÿ, éîõäóð êþíöë,
Íèééÿòèí òÿñäèã îëóíìàç, îë íàìàçûí ëàñÿëàò.
Íèééÿòèí îëà äöðöñò êèì, ìÿíëèéèí áàøäàí ýåäÿ,
Ìÿíëèéèí êèì ýåòäè èñÿ ìÿùâ îëäó ñÿééèàò.
Åé Íÿñèìè, ñàëèê îëäóí, ìÿ’ðèôÿò éåòäè ñàíà,
Îë íèñàáè-ìÿ’ðèôÿòäÿí ìöñòÿùÿããÿ âåð çÿêàò.
189
Äèâè-ðÿúèìÿ, åé êþíöë, åòìÿ äÿõè ìöòàáèÿò,
Òàíðû ñþçöí åøèò, äåðÿì, ñèäã èëÿ ãûë ìöëàçèìÿò.
Ùÿð êèøèíèí êè, ÿñëè ÷öí äèâ îëà, îë åøèòìÿéÿ,
Ìèí äåéÿñÿí ãóëàüûíà íöêòåéè-ïÿíäè-ìîèçÿò.
Ñþç áèëÿ úàùèëèí äèëè àëèì þíöíäÿ ëàë îëà,
Ìÿ’ðèôÿòè íÿ ñþéëÿéÿ îëìàéàí ÿùëè-ìÿ’ðèôÿò?
Ìÿí ÿðÿôÿ ÷öí îõóäóí, Òàíðûéû òàíûäûí èñÿ,
Þçöíö áèë êè, Òàíðûäàí çàòûíà âàð ìöíàñèáÿò.
×öíêè þçöíö òàíûäûí, ùÿã ñÿíÿ êÿððÿìíà äåäè,
Ýÿð áèëÿñÿí ùÿãèãÿòè, ãûëìàéàñàí ÿíàíèéÿò.
Éàõøûëûã åéëÿ ñÿí, ñÿíÿ éàõøûëûã åéëèéÿ õóäà,
Àãèáÿò ÿñëèíÿ ãûëûð õåéð èëÿ øÿð ìöðàúèÿò.
×öíêè, Íÿñèìè ñþçëÿðèí ÿùëè-ìÿàíè éåé áèëèð
Êèì, áó òÿðèãè-ìÿ’íèéè áèëìÿäè, áèëìÿäè ëöüÿò.
190
Åé úàìàëûí ìÿçùÿðè çàòö ñèôàò,
Ñÿíäÿ çàùèð îëäó ðÿñìè-ôå’ëè-çàò.
Àé öçöíäöð ùÿã òÿàëà ýöçýöñö,
Ïÿðòþâè-÷þùðÿíäÿí îëäó êàèíàò.
Ìöñùÿôèí þâðàãö àéàòû öçöí,
Ãàøëàðûí ìåùðàáûíà ãûëäûì ñÿëàò.
Äèëÿäèì çÿð ëÿáëÿðèíäÿí, åé íèýàð,
Øÿð’äÿ áóéóðìàäû ëÿ’ëÿ çÿÿêàò.
Åé Íÿñèìè, “Úàâèäàíè-íàìÿ”äèð
Ùÿëëè-ÿøêàëè-úÿìèè-ìöøêèëàò.
191
À÷ áó ñÿðàïÿðäÿéè ýèð è÷ÿðè, úàíà áàõ,
Ýþð íÿ òÿúÿëëè ãûëóð ïÿðòþâè-úàíàíà áàõ.
Äîñò ýþçöíäÿ ýþðöá ñöðìÿéè êþíöë ýþçö,
Åøã èëÿ îíäàí äþíöá òÿë’ÿòè-ñóëòàíà áàõ.
ßêñèíè ýþð îë öçöí èñòÿð èñÿí ýþðìÿéÿ,
Úàí èëÿ úàíàí ýþçöí, àéèíåéè-úàíà áàõ.
À÷äûí èñÿ ùÿã ýþçöí ýþðìÿê ö÷öí ùÿã öçöí,
Êöôðö ÿëèíäÿ êèìè øþ’ëåéè-èìàíà áàõ.
Ñþâìèÿâö ìÿñúèäÿ ýóøÿíèøèí îëóáàí,
Êàôèðè êèñâÿò ýåéèá, ñÿí áó ìöñÿëìàíà áàõ.
Ýþçëÿðèíèí àéÿòè ÿêñè ÿéàí ýþñòÿðèð,
Äèëÿð èñÿí ýþðìÿýÿ ñóðÿòè-èíñàíà áàõ.
Íè÷öí ÿýÿð øèð èñÿí ìåøÿäÿ çèíùàðÿñÿí,
Ìóð÷ÿëÿðäÿí îëóá äåäèýè ìÿðäàíÿ áàõ.
Ñóðÿòè-øèðàçèäÿí ýþçöíö àéûðìà êèì,
Åéëÿ êè, áó ñÿí äåéÿí äþâëÿòè-ïöíùàíà áàõ.
Úàíàâö ùÿì úàùàíà âåðñÿ ÿýÿð âÿñëèíè,
Àë, åé Íÿñèìè, àíû, ãèéìÿòè-ÿðçàíà áàõ.
192
Ôÿçëèíÿ áåë áàüëàäûì, éà âàùèäö ôÿðäö ÿùÿä!
Úöìëÿíèí ìÿ’áóäó ñÿíñÿí äàèìà ùÿééöë-ÿáÿä!
Îõóðàì èñìèíäÿ áèñìèëëàùèð-ðÿùìàíèð-ðÿùèì,
Åé ñèôàòûíäûð ñèôàòè-ãöë ùöâÿëëàùö ÿùÿä.
ßââÿëö àõûð ùöâÿëëàùèë-ëÿçè ñÿí ëà-éÿìóò,
Çàùèðö áàòèí ùöâÿëáàãèñÿí, Àëëàùöñ-ñÿìÿä.
Ëÿì éÿëèä ñÿíñÿí îõóðëàð, åé âÿëÿì éóëÿä, ñÿíè,
Ëÿì éÿêóí çàòö ñèôàòûíäûð ëÿùö êöôöâÿí ÿùÿä.
Îë çàìàí êèì, ëöòô èëÿ áèð ýþâùÿðÿ ãûëäûí íÿçÿð,
Çàùèð îë ýþâùÿðäÿí îëäó úöìëÿ ÿøéà ëàÿäÿä.
Êàô èëÿ íóíäàí éàðàòäûí îí ñÿêèç ìèí àëÿìè,
Ãöäðÿòèíäÿí ÿðáÿèí ýöíäÿ òàìàì îäëó úÿñÿä,
Ñåééèäèí êþíëöíäÿ ñÿíñÿí, ñÿíäÿí þçýÿ íÿñíÿ éîõ,
Ùÿì äèëèíäÿ áó ôÿãèðèí äàèì àéäûð éà ÿùÿä.
193
Åé õÿòèí ñÿá’öëìÿñàíè, åé ëÿáèí ìàè-òÿùóð,
Âåé úàìàëûí ïÿðòþâöíäÿí ñÿðáÿñÿð àëÿìäÿ íóð.
Âÿ’äåéè-éþâìÿë-ãèéàìÿò åíäè ùÿãäÿí àðèôÿ,
Ðóçè-ùÿøð îëäó, ÷àëûíäû âÿùäÿòèí ýöíöíäÿ ñóð.
Õèëãÿòèí øàíûíäà ìöíçèë îëäó ÿìðè-ÿñúóäà,
Áèëìÿäè øåéòàí áó ðÿìçè, øöêðöíö ãûëäû ãÿéóð.
Øöáùÿäÿí àðûíö ÿùëè-ñàúèä îëýèë, ñÿúäÿéÿ,
Ëåéñÿ ìÿãáóëÿë-ñÿëàòöë-ãÿëá èëëà áèëùöçóð.
Õàòèðè-úÿì’èééÿò îë çöëôè-ïÿðèøàíûíäàäûð;
Øîë úÿùÿòäÿí îëìàäû õàëè õÿéàëûí ÿç õöòóð.
Åéíèìÿ ýÿëìÿç úàùàíûí çöëìÿòè áèð øÿììÿúÿ,
×öí èêè àëÿìäÿ ñÿíñÿí ìÿðäöìè-åéíèìäÿ íóð.
Ùÿìäèëèëëàù êèì, Íÿñèìè áóëäó éàðûí âÿñëèíè,
Ôàðèüöë áàë ÿç ãÿìè-äöíéàâö ìèí ùÿøðÿí íöøóð.
194
Åé ñà÷ûí çèëëè-èëàùè, âåé ðöõöí Àëëàùó íóð!
Ðþâçÿíèí ñÿðâè áîéóíäóð, èíäÿùà úÿííàòö ùóð.
Åé ñèôàòûí ãöëùöâÿëëàù, âåé úàìàëûí ôàòèùÿ,
Öøòÿ Ôöðãàí, öøòÿ Òîâðàò, öøòÿ Èíúèëö Çÿáóð.
Èñòèâàñûäûð ñà÷ûí èííà ùöäåéíàùöñ-ñÿáèë,
Úÿííÿò àíûíäûð êè, ãûëäû øîë ñèðàò öçðÿ öáóð.
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí àéèíÿñèäèð ñóðÿòèí,
Êèì êè, øîë ìèð’àòè áóëäó, îëäó ìèí-ÿùëè-ñöðóð.
Àäÿìèí âÿúùèäèð Àëëàùûí êèòàáû, óø êèòàá,
Åé êÿëàìöëëàùÿ ìöíêèð õÿô ìèíÿëëàùöë-ãÿéóð.
Êöíòÿ-êÿíçèí ïÿðäÿñèíäÿí ãàôèðöç-çÿíá îëäó ôàø,
Çàùèä èñòèüôàðà ýÿëäè, ùÿð äÿì àéäûð: Éà ãÿôóð!
Àëÿìöë-ãåéáèí âöúóäó êàèíàòûí åéíèäèð,
Åé øÿùàäÿòäÿí õÿáÿðñèç, úàÿíà éþâìÿí-íöøóð.
Ãÿùðö ëöòôöí èëëÿòè ìÿ’íèäÿ âàùèääèð, âÿëè
Áèëìÿäè øåéòàí áó òþâùèäè, ÿùÿääÿí äöøäö äóð.
Åéíö øèíö ãàôà áàõ, éàðûí úàìàëûí àíäà ýþð,
Ãöë òÿáàðÿê éà ìöñÿââÿð, ëåéñÿ ôèùà ìèí ôöòóð.
Ãîïäó ùöñíöíäÿí ãèéàìÿò, åé ùåñàáûí éàíûëàí,
Óéõóäàí äóð êèì, èðèøäè âÿ’äåéè-ìÿí ôèë-ãöáóð.
Ôàèëè-ìöòëÿãäÿí þçýÿ íÿñíÿ éîõäóð àðàäà,
Ýÿð ñÿí èäðàê åéëÿìÿçñÿí, áèë êè, ñÿíäÿíäèð ãöñóð.
Ìþ’ìèíèí ãÿëáèäèð, åé ñàùèáäèë, Àëëàùûí åâè,
Ëåéñÿ ìÿãáóëöñ-ñÿëàòöí ÿáäÿ èëëà áèëùöçóð.
Êèì êè, ßééóáóí áÿëàñûí ñåâäèýèíäÿí ÷ÿêìÿäè,
Ýåéìÿäè ìÿùáóá ÿëèíäÿí õÿë’ÿòè-ÿáäèø-øÿêóð.
Ðóùè-ãöäñèäèð Íÿñèìèíèí ùÿãèãÿò ñþçëÿðè,
Ýÿð Ìÿñèùà òÿê äèðèéñÿí, éàòìà êè, ÷àëûíäû ñóð.
195
Öçöíäöð ëþâùè-Ìóñà, ãàìÿòèí Òóð,
Õÿòèí Ôöðãàí, öçöíäöð ðÿããè-ìÿíøóð.
Êÿëèìöëëàùûí ÿñëè ñèâö äö ùÿðô,
Úàìàëûí ëþâùö öçðÿ îëäó ìÿñòóð.
Ñà÷ûíäûð êöôðöìöç, öçöíäöð èìàí,
Íÿ êöôð, èìàí èëÿí çöëìàò îëóð íóð.
Úàìàëûí êöíòÿ êÿíçèäèð, ÿéà úàí,
Ìÿíèì êþíëöì õàðàáûí ãûëäû ìÿ’ìóð.
Ýþðÿí ñÿíñÿí ìÿíèì åéíèìäÿ, éàðÿá,
Íÿ íàçèðñÿí, íÿ ìÿíçÿðñÿí, íÿ ìÿíçóð?
Áîéóí òóáà, äîäàüûí àáè-ùåéâàí,
Ðöõöíäöð úÿííÿòè-ÿäíö õÿòèí ùóð.
Íÿñèìè ñþçöíÿ ãûëûí òÿòÿááþ,
Çè Ôÿçë îëäó áó ÿáäè-Ôÿçëÿ äÿñòóð.
196
Éÿãèí, éàðÿá, öçöíäöð ðÿããè-ìÿíøóð,
Ìÿùÿììÿä øÿð’è àíäàí îëäó ìÿøùóð.
Òÿâàô ÿìð îëäó ÷öí Áåéòöë-ÿòèãÿ,
Ðÿñóë îë åâè ÷öí õîø ãûëäû ìÿ’ìóð.
Ñèôàòûíäûð, áèëèðÿì Êÿ’áÿ ìöòëÿã,
Çèéàðÿò åéëÿéÿíëÿð îëäó ìÿüôóð.
Ñà÷ûí ùÿáëöëìÿòèíäèð, ñóðÿòèí ùÿã,
Ùèäàéÿò øÿì’è öçöí, ÿðç åäÿð íóð.
Éàíàüûí ùàçèùè-úÿííàòè-ÿäíèí,
Öçöíäöð êÿøôè-ìöøêèë, úÿííÿòè-ùóð.
Ñÿíèí ìÿñòàíÿ åéíèí ñàüÿðèíäÿí
Ðÿâàíäûð ñÿëñÿáèë, óø ìÿñòö ìÿõìóð.
Ìÿñèùà íÿôõÿäèð øèðèí äÿùàíûí
Êè, ñÿùùÿò áóëóð àíäàí ñîðñà ðÿíúóð.
Ãàøûíëà êèðïèýèí, ìèøêèí ñà÷ûíëà
Âöúóäóäóð Ñöëåéìàí, åéíèäèð ìóð.
ßíÿëùÿã äåäè, çöëôöí äàðëûüûíäàí,
×ûõàðäû ýþýÿ ôÿðéàäûíû Ìÿíñóð.
Ñèôàòûí áàòèíè åéëÿäè ðþâøÿí
Êè, àëÿì âàðûíà îëìàäû ìÿüðóð.
Ñÿí ÿùñÿíñóðÿòÿ èíêàð åäÿíëÿð,
ßçàçèëäèð êè, äöøäö òàíðûäàí äóð.
Íÿñèìèéÿ òÿúÿëëè ãûëäû ãÿìçÿí,
Ýþçöíÿ íóðö êþíëöí åòäè ìÿñðóð.
197
Ýÿð÷è åéíèìäÿí, íèýàðà, ñóðÿòèí ïöíùàí äåýèë,
Ôèðãÿòèíäÿí éàíàðàì êèì, âÿñëèëÿ ùÿìñàí äåýèë.
Åé êþíöë, íàäàí ãàòûíäà ðàçûíû ôàø åéëÿìÿ,
ßùëè-èðôàíäûð áó ðàçûí ìÿùðÿìè, íàäàí äåýèë.
Úÿùëèíè ðÿô’ åéëÿ, åé çàùèä, Àëëàùû òàíû êèì,
Úÿùë èìèø, úÿùë îë ìÿðÿç êèì, ãàáèëè-äÿðìàí äåýèë.
Íÿôñèíè þëäöðìÿéÿí ýÿð Áèæÿíö Ñþùðàá èñÿ,
Ïÿùëÿâàí îëìàç àäû, ùÿì Ðöñòÿìè-äÿñòàí äåýèë.
Åé êþíöë, äàðöññÿëàìû äöíéàíûí ëÿççàòûíà
Ñàòìà êèì, øîë áèñÿáàòûí äþâðö úàâèäàí äåýèë.
Õûçð èëÿ Èñà, íèýàðà, áóëäó âÿñëèíäÿí ùÿéàò,
Ëÿ’ëèíè êèìäèð äåéÿí êèì, ÷åøìåéè-ùåéâàí äåýèë?
Ùÿã ñåâÿð õóáó, íÿ ìÿ’íèäÿí ìÿí àíû ñåâìÿéèì,
Ñåâìÿéÿí øîë íÿñíÿéè êèì, ùÿã äåäè, èíñàí äåýèë.
Ñóðÿòèí åøãè êèìèí êèì, ãûëìàäû úàíûíäà êàð,
Øîë ýÿçÿí úèñìèíäÿêè ìÿ’íèäÿ úèíäèð, úàí äåýèë.
Ýÿð÷è àñàíäûð äåð, åé úàí, åøãèíè ùÿð áèõÿáÿð,
Êèì êè øîë ñåâäàéà äöøäö, áèëäè êèì, àñàí äåýèë.
Àðèçóìÿíä îëäó êþíëöì âÿñëèíÿ éàðûí, âÿëè
Áóéðóüó òÿãäèðÿ êå÷ìÿç, ùþêìöíÿ ôÿðìàí äåýèë.
Åøã èëÿ ìåéäàíà ìþùêÿì ÿð ýÿðÿêäèð êèì, ýèðÿ,
Ùÿð ùöíÿðñèç ùöììÿòèñöñòöí éåðè ìåéäàí äåýèë.
198
Åé êè, ñóëòàí îëìàã èñòÿðñÿí ôÿãèð îë êèì, éÿãèí
Êèì êè, ñóëòàí îëäó äÿðâèø îëìàäû, ñóëòàí äåýèë.
Ýÿð÷è éåýðÿêäèð âÿôàäàí ñÿíäÿí, åé äèëáÿð, úÿôà,
Ñÿí âÿôàëûñàí, âÿôà ãûë êèì, úÿôà ÷ÿíäàí äåýèë.
Åé ìÿíÿ ùÿðäÿì äåéÿí êèì, áàõìà õóáóí öçöíÿ,
Àøèãèí àõûð ýþçö âàð, îë ãÿäÿð íàäàí äåýèë.
Òóòìà øåéòàíè-ðÿúèìèí ãþâëöíö, ðÿùìàíà óé
Êèì, óéàí øåéòàíà úèíäèð, òàáåéè-ðÿùìàí äåýèë.
Åøãèëÿ úàí éîõäóð îë áèìÿ’ðèôÿò ùåéâàíäà êèì,
Ñóðÿòèí íÿãøèíäÿ äàèì âàëåùö ùåéðàí äåýèë.
Åé Íÿñèìè, ÷öí éÿãèí èìàíûìûø, èìàí éÿãèí,
Ùÿð øÿùàäÿò êèì, éÿãèíäÿí òûøðàäûð, èìàí äåýèë.
199
Áó úèñì åâèíÿ, òàëèáà, ñåéð åäÿðÿê ÷öí úàí ýÿëèð,
Áó åâäÿ áàãè ñàíìà êèì, áèð-èêè ýöí ìåùìàí ýÿëèð.
Âàðäûð ñóàëûì ÷öí ñàíà, âåðýèë úàâàá, ãàëìà äîíà:
Áó ðóùè-ãÿäèìè ìàíà, äåýèë êè, ñÿí ãàíäàí ýÿëèð?
×öí õàêäàí åäÿð ñÿôÿð, ìÿ’äÿí, íÿáàò îëóð øÿúÿð,
Ðþâøÿí ýþðÿð ÿùëè íÿçÿð ê’îë* òþ’ìåéè-ùåéâàí ýÿëèð.
×öí òþ’ìåéè-ùåéâàí îëóð, î äà êè, èíñö úàí îëóð,
Èíñàíà âàñèë îëìàüà áèäÿñòö ïà ïÿððàí ýÿëèð.
×öí òþ’ìåéè-èíñàí îëóð, îë ðóù, îë ùåéâàí îëóð,
ßòö äÿðè, èëèýö ãàí ïÿñ òþ’ìåéè-èíñàí ýÿëèð.
Áèèõòèéàðö áèÿäÿä ýÿëèð-ýåäÿð êèì, âÿñë îëà,
Òà âÿñë îëóíúà àäÿìÿ ÷ÿíäàí ýåäÿð, ÷ÿíäàí ýÿëèð.
×öí àäÿìÿ âàñèë îëóð, ìÿãñóä àíà ùàñèë îëóð,
Îë íöòôÿäÿí èíñàí îëóð, ëþ’ëþ êèìè ãÿëòàí ýÿëèð.
×öí òþ’ìåéè-èíñàí îëóð, èíñàíö úèñìö úàí îëóð.
Ïÿñ ðóùè-èíñàíè îëóá, ÷öí ñóðÿòè-ðÿùìàí ýÿëèð.
Îë àëÿìè-èòëàãäàí, îë øÿìñè-äèí õÿëëàãäàí,
Àéðûëäûüè÷öí çÿððÿâÿø áó äöíéàéà íàëàí ýÿëèð.
Áó àëÿìÿ ÷öí êèì ýÿëèð êÿñáè-êÿìàëö ìÿ’ðèôÿò
Åòìÿç îëóðñà äÿìáÿäÿì, íàäàí ýåäÿð, íàäàí ýÿëèð.
×öí ìèí ëöäÿí åëìèíÿ îë îëìàäû àëèì, åé ôÿãèù,
ßùëè-íÿçÿð þíöíäÿ îë áèð úàùèëè-ùèðìàí ýÿëèð.
____________
*
Êè îë.
200
Øîë úàùèëö ìöøðèê îëàí, îë êàôèðö ÿáòÿð îëàí,
Äÿúúàëà îëäóð õÿð îëàí, ýþðìÿç êè, îë úàíàí ýÿëèð.
×öí ìÿ’ðèôÿòäÿí õàëèäèð, õàëè øó ãèéëö ãàëèäèð,
Îë ùÿð çàìàí áó ÿðñÿäÿ öðéàí ýåäÿð, öðéàí ýÿëèð.
Ùÿð êèì êèòàáè-íÿôñèíÿ îëìàäû àëèì, åé ùÿêèì,
Àíûí âöúóäóíà ÿäÿì äåðñÿì, ñàíà éàëàí ýÿëèð.
Çÿððàòè-àëÿì îëäó ÷öí îë øÿìñè-äèíèí ìÿçùÿðè,
Îë ìöñùÿôè-úàíàíèéÿ ÿøéà ãàìó òèáéàí ýÿëèð.
Îë çàòè-ïàêà ìàñÿâà àéàòè-ìöñùÿôäèð, âÿëè
Áó ÿíáèéàâö þâëèéà áèë, ôèëìÿñÿë öíâàí ýÿëèð.
Îë ìöñùÿôè-áà áÿñìÿëÿ èíñàíè-êàìèëäèð êèì îë,
Ùÿð éåðäÿ áèëýèë êèì, éÿãèí îë ÿááè-èíñö úàí ýÿëèð.
×öí Ìöøòÿðè, Ìÿððèõö Øÿìñ íþâáÿòëÿðèí åäÿ òàìàì,
Çþùðÿ, Öòàðèäëÿ Ãÿìÿð, ïÿñ äþâð èëÿ Êåéâàí ýÿëèð.
Ãàëó áÿëàäÿ “ëà” äåéÿí úàíëàð êè àäû úèíäöðöð,
Îë áèáÿñÿð áó äöíéàäàí áèúàí ýåäÿð, áèúàí ýÿëèð.
Ùÿã ñþçÿ èíñàô åéëÿñÿí, àéèíÿíè ñàô åéëÿñÿí,
Øóíëàð êè, áèêð îëäó éÿãèí, þâðÿò ýåäÿð, îüëàí ýÿëèð.
Ùÿð êèì êè, àäÿìçàäÿäèð, åòìÿçñÿ èíñàíà ñöúóä,
Ñóðÿòäÿ àäÿì, ìÿ’íèäÿ øåéòàí ýåäÿð, øåéòàí ýÿëèð.
Øîë íàõÿëÿô êè, àäÿìÿ ýþðäöí êèì îëìàäû õÿëÿô,
Íàáàëèü îë îüëàíäóðóð, àíäàí áÿñè öäâàí ýÿëèð.
Èñìè úÿëàëûí ìÿçùÿðè îëàí êèøèäÿ äàèìà,
Õöëãè-ùÿñÿí, ëöòôö êÿðÿì, ùÿì ôÿçë èëÿ åùñàí ýÿëèð.
Ýþð êèì âöúóäè-àäÿìè áÿ’ä ÿç ôÿíà íÿø’ÿò âåðèá,
Ùÿð öçâö áèð äöðëö ýèéàù îëóá ãàìó éåêñàí ýÿëèð.
201
Ìÿùáóá èëÿ ìÿùáóáÿíèí ëÿ’ëè-ëÿáö äöððè-äèøè,
Ñöíáöë ñà÷û, àðèçè ýöë, éàñÿìèíö íþ’ìàí ýÿëèð.
Õàëö õÿòö çöëôö àíûí úàí ìöñùÿôèäèð îõóðàì,
Ýþðäöì ìöùÿããÿã áèãóáàð îë íÿñõ èëÿ ðåéùàí ýÿëèð.
Îë úàí êè, ñàôè-äèë îëóá êå÷äè úàùàíäàí, åé ñÿíÿì,
Áèëëàùè, îë ùÿð äÿìáÿäÿì ùÿì÷öí ýöëè-õÿíäàí ýÿëèð.
ßùëè-ôÿíà îëñà ôÿíà, èãëèìè-ùÿôòèí âàðûíà,
Áèë êèì, ùÿãèãÿò ñþç äóðóð êèì, Ìåùäèéè-äþâðàí ýÿëèð.
Øîë êèì ôÿíàäàí ôèëôÿíà áóëäó îëóá ñàùèáãûðàí,
Àíà áó õÿëãèí ÿêñÿðè ÿíñàðö ùÿì ÿ’âàí ýÿëèð.
Èãëèìäÿ áèë ôàíè îëàí ÿùëè-ñöëóêóí çöìðÿñè,
Äàðàâö Áÿùìÿí, Êåéãóáàä éà Õîñðîâö õàãàí ýÿëèð.
Áó êÿñðÿòèí àéàòûíû îë âÿùäÿòÿ èð, ýþðö ýþð,
Ìöøðèêäèð îë êèì, òà ÿáÿä áèùÿääö áèïåéìàí ýÿëèð.
Áèð çÿððÿéè àéðû ýþðÿí îë øÿìñè-äèíäÿí, åé ãÿìÿð,
Áèë, âÿùäÿòèí èãëèìèíÿ áèäèíö áèèìàí ýÿëèð.
Ùÿð áèð öëóìóí ýÿð÷è êèì, âàðäûð ìÿãàëû àçö ÷îõ,
Åëìè-ëöäÿííè îõóéàí äÿðâèø ýåäÿð, ñóëòàí ýÿëèð.
Áèë áó öëóìè-íÿø’ÿòèí ïàéàíû éîõäóð, òàëèáà,
×öíêè áó áÿùðèí ãÿòðÿñè äÿðéàéè-áèïàéàí ýÿëèð.
Ùÿð ñàëèêèí êèì, àéàüû ìÿðäàíÿ áàñìàç áó éîëà,
Èìàíèäÿí àéðû äöøÿð, îë êàôèðö øåéòàí ýÿëèð.
Èìàíûí ÿùëè äàèìà øþâêÿòäÿäèð, áèëìÿçìèñÿí,
Øèðê ÿùëèíÿ ýþð êèì, ñÿçà ìàòÿìëÿ ùöçí, ÿôüàí ýÿëèð.
Çÿð êèìè ãÿëáèí ñàôè åò, ñÿí ýþâùÿðèí ñÿððàôûñàí,
Îë àäèëèí ôÿçëè èëÿ ÷öí îðòàéà ìèçàí ýÿëèð.
202
Îõó êèòàáè-íÿôñèíè, äèëèíëÿ åéíèí ñàü èêÿí,
Ãîéìà áó ýöíö éàðûíà, ñîíðà ñÿíÿ ïåøìàí ýÿëèð.
ßùëè-ôÿñàäà ÷îõ òÿÿá åäÿðñÿ íîëà ôÿçëè-ðÿá,
ßùëè-éÿìèíèç, áåéòèìèç àü îëäó, úîøàí õàí ýÿëèð.
Îë øÿìñè-úàíûí öçöíÿ áàõ, ðþâøÿí îí äþðò õÿòòè ýþð,
Îõó êè, ñÿí ýþð Ìöøòÿðè ùÿì÷öí ìÿùè-òàáàí ýÿëèð.
Ñÿí áó ñèéÿðäÿí êå÷ äÿõè, ýÿë, åé òÿôÿððöú ÿùëè êèì,
×öíêèì, áó ðèêèí ñèéùÿñèí ýþðäöí êè, áèèìêàí ýÿëèð.
Ùÿð íÿ èìàðÿò åéëÿñÿí áèë, åé ìöùÿíäèñ êèì, éÿãèí
Åäÿð õÿðàá îë äÿì àíû, áó äöíéàéà âèðàí ýÿëèð.
Áó ëþâíö ðÿíýö áóéó ãî ôàíè îëóá ýþð êèì, àíûí
Øÿìñè-ðÿâàí ùÿð çÿððÿäÿí áèðÿíýö áèÿëâàí ýÿëèð.
Ðÿíý èëÿ áó ÿëâàí îäóð, ùÿð úèñì è÷èíäÿ úàí îäóð,
Ðþâøÿí áó êèì, îë øÿìñè-úàí ùÿð çÿððÿäÿ ïöíùàí ýÿëèð.
×þâêàíûíà úàí çöëôöíöí òîï åéëÿ áàøö úàíûíû,
×öí îë øàùà îéíàìàüà èêè úàùàí ìåéäàí ýÿëèð.
Ýàù àäÿìö õàòÿì îëóð, ýàù Èñåéè-Ìÿðéÿì îëóð,
Ýÿù Íÿìðóäö Ôèð’îí îëóð, ýÿù Ìóñèéè-Èìðàí ýÿëèð.
×öí âÿúùè-ùÿãäÿí áèõÿáÿð îëäó õÿâàðèú çöìðÿñè,
Äåð ôÿçðÿáó ôþâãÿë-ÿíóã, ÷öí îë Øÿùè-Ìÿðäàí ýÿëèð.
Ñÿí àäÿìèí âÿúùèíÿ äóò âÿúùèí, àíà åéëÿ ñöúóä,
Ñèë áó ñèéÿëäÿí ýþçöíö êèì, áèÿäÿä ïåøìàí ýÿëèð.
Åé ìÿ’ðèôÿò çÿððàè, ýÿë ñà÷ äàíÿíèí âàðûí éåðÿ,
Ôÿçëè-õóäàäàí àëÿìÿ ÷öí ðÿùìÿòè-áàðàí ýÿëèð.
Ãûëäû ýÿäàéè ìöüòÿíèì ôÿçëè-õóäàíûí íå’ìÿòè,
Åé äèâö õÿííàñö ùÿñóä, ýþð êèì, àíà åéøõàí ýÿëèð.
203
Òþâùèäè èêè ýþðÿíÿ, ýþçñöç ãóëàãñûç ÿùâÿëÿ,
Áèëñèí êè, úöìëÿ êàèíàò áèð ìÿçùÿðè-éÿçäàí ýÿëèð.
Áóíäàí äà àéðû áèð êàìàë îëóðìó êèì, îë çöëúÿëàë,
Àéäûð êè, ìÿí ñÿíñÿí, ùÿìèí øåéòàíà îë öñéàí ýÿëèð.
Áóäóð, ñÿáÿá ãÿùð åòìÿéÿ øåéòàíû îë ëöòô èññè êèì,
Áó úàâèäàíè íå’ìÿòÿ ýþð êèì, íåúÿ êöôðàí ýÿëèð.
Âÿùäÿò ìåéèíäÿí ñóí ìöäàì, íóø åéëÿ, úàíà, ôàðèü îë,
Ýþðäöí êè, îë ñàãèéè-úàí ùóðè-íÿñÿá ãûëìàí ýÿëèð.
ß’ìàëè-ñàëåù, ìÿ’ðèôÿò åëìè-ëöäÿíäèð êÿñá åäÿí,
Áèìÿ’ðèôÿò àäàì ùàìàí ÿùìÿã ýåäÿð, ùöìãàí ýÿëèð.
Ýÿë äöððè ïàêö ñàô îëóá, äàë âÿùäÿòèí äÿðéàñûíà,
Ýÿð÷è ßäÿíäÿí áèøöìàð äöððö ýöùÿð, ìÿðúàí ýÿëèð.
Ñÿí åé ìöâÿùùèä, ôàðèü îë, úÿíýö úèäàëûí êÿñ àíûí,
Úÿíýö úèäàëû ýåäèðÿð ÷öí ùþúúÿòö áöðùàí ýÿëèð.
Ðóùöë-ãöäöñ êèì, ùÿð íÿôÿñ âåðäèêúÿ ìèí áÿðçÿõ êå÷ÿð,
Îë áèáÿñÿð ÿ’ìà ñàíûð êèì, áó ñþçö àñàí ýÿëèð.
Ýÿë, åé Ùöñåéíè, ñàìå’ îë, ñÿí ðóùè-ãöäñèäÿí éàíà,
Ýþðäöí éÿãèí ÷öí ùÿð íÿôÿñ àâàçåéè-Ãóð’àí ýÿëèð.
204
Ñàë áöðãÿéè öçöíäÿí, ÿéà ñóðÿòè-ðÿùìàí,
Òÿðù åéëÿ ýöìàíè,
Ùÿð êèì êè, úàìàëûí ýþðÿ, åé õîñðîâè-õóáàí,
Ãóðáàí åäÿ úàíè.
Ôàðèü äåýèëÿì øþâãè-ðöõöíäÿí, äöíö ýöí ìÿí,
Éàíìàãäàéàì, åé äîñò!
Éÿ’ãóáñèôÿò ãûëìà ìÿíè çàðö ïÿðèøàí,
Åé Éóñèôè-ñàíè!
Àðàìûì èëÿ, ÿãë èëÿ èìàíö äèëö äèí,
Êèìäèð, ñÿíÿìà, ñÿí!
Ùÿð êèì êè, ýÿòèðìÿç õÿò èëÿ õàëûíà èìàí,
Êàôèð äåðÿì àíè.
Ðÿùì åéëÿ, ÿéà ñÿðâÿðè-õóáàí êè, ôÿãèðÿì,
Ñÿí øàùè-ãÿíèñÿí,
Îë õàëö õÿòèí àøèãÿ ùÿì ãèáëÿ, ùÿì èìàí,
Åé áÿùðè-ìÿàíè.
Ùÿð êèì êè, ñÿíè ùÿã äåéèáÿí ñÿúäÿéÿ åíìÿç,
Èíêàðà äöøöáäöð.
Ãûë ùÿçðÿòèíèçäÿí àíû ìÿðäóä ÷ö øåéòàí,
Îë öçö ãÿðàíè.
Ïÿðâàíÿñèôÿò øÿì’è-ðöõöí íàðûíà éàíäû,
Åé äóñò, Íÿñèìè.
Ðÿùì åéëÿ àíà, ëöòô åëÿ, åé ñÿðâÿðè-õóáàí,
Éàíäûðìàýèë àíè.
207
Ñàëäû õÿáÿðè-ùöñíöíöç, åé ñÿðâÿðè-õóáàí,
Ãîâüàéà úàùàíè,
Ðþâøÿí ãûëûð ÿíâàðè-ðöõöí, åé ìÿùè-òàáàí,
Êþâí èëÿ ìÿêàíè.
Øàéÿñòåéè-äÿðýàùè-ùÿã îëìàã äèëÿð èñÿí,
Úóéàéè-ùÿã îë êèì,
Ùÿð êèì êè, ùÿãè òàíûìàäû, îëìàéà èíñàí,
Ùåéâàí äåýèë àíè.
Èíñàíû ýþðöí êèì, íåúÿ áó òèíÿòè ãûëäû
Ùÿã þç êÿðÿìèíäÿí.
Çèáà éàðàäûáäûð, ñÿíÿìà, õàëèãè-ñöáùàí,
Áó úèñì èëÿ úàíè.
Ùÿð êèì êè, äåìÿç ñóðÿòèíÿ ìÿçùÿðè-ùÿãäèð,
Âàãèô äåýèë àíäàí,
Îë áèõÿáÿðÿ ñþéëÿ êè, òà ãàëìàéà íàäàí,
Áèëñèí áó áÿéàíè.
Ôàíè îëèñÿðäèð áó úàùàí àãèáÿòöë-ÿìð,
Ðÿùì åéëÿ ìÿíÿ ñÿí,
Áèëýèë êè, âÿôà åéëÿìÿéÿ êèìñÿéÿ, åé úàí,
Áó äöíéÿéè-ôàíè.
Ùÿð êèì êè, ñÿíèí ýþçëÿðèíÿ ìöøòÿðè îëìàç,
Úàíà, ÷ö Íÿñèìè,
Ãûëìàç äèëö úàí ãàøûí èëÿ ýþçöíÿ ãóðáàí,
Àøèã äåìÿ àíè.
208
Êèðïèêëÿðè ÷öí èêè úàùàíûí ÿñÿðèäèð,
Áó äþâðè-Çöùÿëäÿ,
Îë ýöíÿøè ýþð ñÿí êèì, àíûí êèìè ïÿðèäèð,
Ýöí áöðúè-Ùÿìÿëäÿ.
Êàòèá êè, öçö ùÿðôèíè éàçäû îòóç èêè,
Éèýèðìè ñÿêèçäÿí,
Îë àäÿìè-õàêè áóäóð, àäÿì, õÿáÿðèäèð,
Ãûë íÿãøè-ÿçÿëäÿí.
Ýÿë ñóðÿòèíèí ñèððèíè ùÿúú åéëÿ ÿäÿäúÿ,
Îë ìÿùðÿìè-ÿñðàð.
Êèì, àëÿìè-ñóðÿò ãûëàñàí, ùÿúú ñÿôÿðèäèð,
Ôèêð åéëÿ ÿìÿëäÿ.
Ìóñàñèôÿò îëýèë êè, ìöíàúàò ùÿìèøÿ,
Ýþñòÿð éÿäè-áåéçà,
Äèäàð ÷öí àíûí ýåúÿâö-ýöíäöç íÿçÿðèäèð,
Áó Òóðè-çÿëÿëäÿ.
Öãáàéÿ äóðóø, àëÿìè-çàòà áóëà ýþð éîë,
Àíëà áó ñèôàòè,
Äöíéà äåäèýèí ôèòíÿ ÷ö ýþðäöí áÿøÿðèäèð,
Íÿãäè àíûí ÿëäÿ.
209
Ýÿë ãàìÿòè-ñÿðâèí êå÷èá îë úÿííÿòÿ äàõèë,
Äèäàð ýþðÿñÿí,
Àðèô îëàíûí ðþâçåéè-ðèçâàí ÷ö éåðèäèð,
Ãàëûð î ìÿùÿëäÿ.
Ìèøêèí ñà÷ûí ÿëäÿí ãîìà çèíùàð, Íÿñèìè,
Íàìóñó éåëÿ âåð,
Ìöøêèëëÿðèíè êåéôèééÿòèí øÿì’èí ÿðèäèð,
Îë ñàô áó ùÿëäÿ.
210
Òà ãûëäû òÿúÿëëè áó ìÿíèì êþíëöìÿ Àëëàù,
Ëöòô åéëÿ åéâöëëàù,
Ôèðãÿòäÿ éàíàí êþíëöìÿ âÿñë èðäè áÿäèëõàù
ßëìèííÿòöëèëëàù.
Íèýàù èðèøäè ìÿíÿ èëùàì çå ùÿçðÿò,
Ãÿôëÿòäÿí îéàíäûì,
Âÿùäÿò ýöíÿøè äîüäóâö øàì îëäó ñÿùÿðýàù,
Ãÿì ãàëìàäû áèëëàù.
ßç ãåéáè-ùöâèééÿò ìàíà íèòãè-ÿùÿäèééÿò
Àéûòäû, ôÿãèð îë,
Òÿðê åéëÿäèì óø ìöëê èëÿ ìàëö âÿòÿíö úàù
Éöç äóòäóì èëÿëëàù.
Ôàíè îõóðàì äöíéàíû ÿç ðóéè-ùÿãèãÿò,
Äèäàðà äÿéèøäèì.
Òÿúðèä îëóá àéûòäûì êè, òÿâÿêêÿëòö ÿëàëëàù,
Ãöë êöëëè ìèíàëëàù.
Ùÿð íÿñíÿ èðèøäè ìàíà ÿç ðóéè-ìÿùÿááÿò,
ßç-ùÿçðÿòè-àëè,
Ðÿäèééÿò èëÿ íÿñíÿéÿ ìÿí ãûëìàäûì èêðàù,
Òà îëìàéà áèðàù.
211
Ìÿ’øóãè-ùÿãèãè çè êÿðÿì ÷öíêè áóðàõäû,
Áöðãÿ çè ðöõè-õóä,
Ìÿùâ îëäó ôÿëÿêëÿðäÿ êÿâàêèá, ýöíÿøö ìàù
Ãûë ñÿúäÿ áåäÿðýàù.
Ýÿë àðèô èñÿí ãîéìà Íÿñèìè, äÿìèí ÿëäÿí,
Ñÿí àäÿìè òàíû,
Öðôàí èëÿ ãûë äöíéàäà áàçàð ìÿàëëàù,
Òà ãûëà íÿçÿð øàù.
212
ßëèô – Àëëàù, ñèäðÿ áîéóí ìöíÿùàäûð ìöíòÿùà,
×öí úÿìàëûíäàäûð ÿððÿùìàí ÿëÿë-ÿðø èñòèâà.
Áåé – Áèëèíäè ãÿääèíèí ùÿääè íÿ ìèãäàð îëäóüó
Áèëäèëÿð êèì, òóëÿùó ñèòòóí çÿ’ðÿí ôèññÿìà.
Òåé – Òöðàáèëÿð ÿëèíäÿ Çöëôèãàð øÿìøèðö òèü,
Ôÿçðÿáó áóéðóëäó ùÿãäÿí, ùÿì áóéóðäó Ìóñòàôà.
Ñåé – Ñÿâàá îëà àíûí÷öí ùÿã éîëóíäà âåðäè úàí,
Äÿðäèíÿ ùÿãäÿí äÿâàäûð, ðÿíúèíÿ éöç ìèí øÿôà.
Úèì – Úàìàëûí íóðóäóð êèì, äîüäó ìÿøðèãäÿí òàìàì,
Øþ’ëÿ âåðäè ùÿð äÿðÿúäÿí øþéëÿ êèì, íóðè-çèéà.
Ùåé – Ùÿéàò èðäè ëÿáèíäÿí Õûçðö Èñà îëäó ùåé,
Äÿðäìÿíä àøèãëÿðèí äÿðäèíÿ îëäó ÷öí äÿâà.
Õåé – Õÿáÿðäàð îëìàéàíûí òÿõòèíè äèâ àëäû äèâ,
Áèõÿáÿð îëäó þçöíäÿí øþéëÿ ãàëäû þìðùà.
Äàë – Äÿëèë îëäó äÿùàíûí ðÿìçèíè ãûëäû ÿéàí
Áèëäè áèëäèðäè ðÿñóëó ùÿì ßëèééÿë-Ìöðòÿçà.
Çàë – Çàêèð ñóôèëÿð ÷îõ çèêðÿ ìÿøüóë îëäóëàð,
Ýåéäèëÿð øàë, èøëÿðè àë, òàÿòè çÿðãö ðèéà.
Ðåé – Ðÿùìàíèððÿùèì îëäó úàìàëûí àøèãÿ,
Íè÷öí Àäÿì äåäè, áèñìèëëàùè-çöëôÿçëöë ÿëà.
Çåé – Çàùèä çþùä èëÿ áÿçÿòäè òàúö õèðãÿñèí,
Áàòèíè îëäó ìöëÿââÿñ, çèêðèíè ãûëäû ùÿáà.
215
Ñèí – Ñÿàäÿò äàðûíû âåðäè, Ñöëåéìàí òÿõòèíè,
Îíëàðà êèì, ñèäã èëÿ áó éîëäà ÷ÿêäèëÿð úÿôà.
Øèí – Øÿùèä îëäó îëàð êèì, ùÿã éîëóíäà þëäöëÿð,
Ãÿì éåìÿç îíëàð êè, áèëäè ùÿãäèð îíà ãàíáÿùà.
Ñàä – Ñàäèãäèð îëàð êèì, ñÿáðè ãûëäû èõòèéàð,
Äèëáÿðèí éîëóíäà ýþð êèì, ëöòôÿ èðäè äàèìà.
Çàä – Çÿëàëÿòäÿí õèëàñ åòäè áèçè Ôÿçëè-èëàù,
Úèñì àíûíäûð, íèòã àíûíäûð, ðóù àíûíäûð úöìëÿùà.
Òåé – Òàùèðäèð âöúóäó îíëàðûí êèì, áàòèíè,
È÷äèëÿð úàìè-ìöñÿôôà, áóëäóëàð ñèäãö ñÿôà.
Çåé – Çàùèð ýþðäöëÿð ùÿããè îëàð êèì, ýþðäöëÿð,
Ýþðìèéÿíëÿð ýþçëÿðè êóð îëäó, øþéëÿ êèì, ÿ’ìà.
Åéí – ßéàí åéíÿë-éÿãèí îëäó ëèãàéè-ùöñíè-äóñò,
Ùÿð êèìèí ùÿãã ýþçöí à÷äû ýþðäö äèäàðè-õóäà.
Üåéí – Üåéðÿòëè êèøèëÿð ãàôèë îëìàç êÿíäóäàí,
Øÿðì åäÿð ùÿãäÿí óòàíóð, íÿôñèíÿ âåðìÿç ðèçà.
Ôè – Ôÿíà äàðûíäà ùÿð êèì áóëìàç îëóðñà íÿúàò,
Ôèêðè ôàñèääèð îíóí êèì, þìðöíö ãûëäû ùÿáà.
Ãàô – Ãþâñåéí îëäó ãàøûí àøèãÿ ìåùðàáëàð,
Ñÿúäÿýàù îëäó àíûí÷öí øàùè-úöìëÿ ÿíáèéà.
Êàô – Êÿëàìöëëàù èëÿí ñÿá’öëìÿñàíèäèð öçöí,
Çöëôö ãàøóí êèðïèýèíäèð éåääè àéàò õÿòòèùà.
Ëàì – Ëÿáèí îëäó Ìÿñèùà ÷öí öçöí ñöáùö íÿùàð,
Çöëôöíöí ñèððè ãÿìÿðäèð, öçöíöí øÿìñè çöùà.
Ìèì – Ìÿëÿê ñóðÿòëè äèëáÿðñÿí, ÿéà áÿäðè-ìöíèð,
Ùöñíè-Éóñèôñÿí, òÿúÿëëè åéëÿäè íóðè-õóäà.
216
Íóí – Íèùàí îëäó ëÿáèíäÿí ÷åøìåéè-àáè-ùÿéàò,
Ùÿð êèì è÷äè, âàúèá îëäó úÿííÿòöë-ìÿ’âà îíà.
Âàâ – Âÿúùèí Êÿ’áÿñèíÿ êèì êè, ãûëìàäû ñöúóä,
Àäû äèâ îëäó, àíûí÷öí ãàëäû øþéëÿ ìöáòÿëà.
Ùåé – Ùèäàéÿò åéëÿäè Ìåùäèéö Ãóð’àíè-ìöáèí,
Îë êè, ÿøéà õèëãÿòèíäÿ áèçÿ îëäó ðÿùíöìà.
Éåé – Éóâÿñâèñäÿí õèëàñ îëìàã äèëÿðñÿí àäÿìè,
Îõó èñìè-ÿ’çÿìè êÿíäþçèíÿ óðüûë äóà.
Ëàì ßëèô – Ñè ùÿðô îëóáäóð áÿëêÿ ñèìóðüè-úàùàí,
Áèëìÿäè ÿñëèí ùöðóôóí êèì, äåäè áó ùÿðôÿ ëà.
Ïåé – Ïÿíàùûìäûð ìÿíèì ùÿã, ïÿðäÿäàðûìäûð áó äÿì,
Ïàäøàùûì, õàíûì îëäóð, ìÿíÿ âåðäè äÿñòö ïà.
×èì – ×àùàð öíñöð êèì, ìÿáäÿèäöðöð ùÿð øåéèí,
Áóíäà áóëäó ùÿããè êöëëè-ÿíáèéàâö þâëèéà.
Æåé – âö æàëÿ, ÷åøìö ÿáðó, çöëôö ðöõ, áó õÿòòö õàë,
Ìöñùÿôö-ùÿãäèð ìöÿééÿí ýÿð îõóðñàí òàëèáà.
Ýàô – Ýþíëöäöð Íÿñèìèíèí ìÿùÿááÿòäÿí ñÿðèð,
Øîë øàùà êèì, êþëýÿñèäèð çèëëè-ñèìóðüö ùöìà.
217
ßëèô – Îë ãÿääèíÿ þýöíäèýè÷öí ñÿðâö ÷èíàð,
Îëìàäû îíëàðà ýþôòàðö íÿ ðÿôòàðö íÿ áàð.
Áåé – Áó ýöí áàäè-ñÿáà çöëôöíÿ òóø îëäó ìÿýÿð
Êè, äèëö úàí åëèíÿ ìèøêö ÿáèð åòäè íèñàð.
Òåé – Òÿìÿííà åäÿí àíúàã òàïóíà ìÿí äåéèëÿì,
Áó ùÿâà èëÿ êå÷ÿð øåéõö ôÿòà, ìèðö êöáàð.
Ñåé – Ñÿðàäàí ÷ÿêÿðÿì àù ñöðÿééàéà èðÿð,
Èëëÿð èëÿ ñàíà áèð ýöí íÿ ÿúÿá åòìÿäè êàð.
Úèì – Úàí ýþçö ýþðÿð íóðè-úàìàëûíäà ñÿíèí,
Ëþâùè-äèëäÿ éÿäè-ãöäðÿò éàçàëû íÿãøö íèýàð.
Ùåé – Ùÿéàòè-ÿáÿäè áóëäó âöñàëûíäà èðÿì,
Ôèðãÿòèí çÿùðèí è÷ÿð, åé íå÷ÿëÿð ëåéëö íÿùàð.
Õåé – Õÿòèíäÿí óòàíûð íÿñõ èëÿ ðåéùàíö ñöëöñ,
Òà ìöùÿããÿã àíà ìàíÿíä îëàëû õÿòòö ãöáàð.
Äàë – Äÿðä èëÿ äöøÿí êþíëöìÿ ìÿù ìåùðèäèð îë,
Öç óðóá ãöðáÿòÿ áèð ýöí åëÿéèì òÿðêè-äèéàð.
Çàë – Çèêð åòäèýè áó êèì ëÿáèíèí øÿêêÿðèíè,
Òóòèéè-úàíö êþíöë áèð äÿì îëà õîøýþôòàð.
Ðåé – Ðÿãèáèí öçöíÿ áàõìà, åøèòìÿ ñþçöíö,
Äèëáÿðà, ÷öíêè àíûí ãþâëèäöðöð úöìëÿ ôèøàð.
Çåé – Çàìàíûí íÿñèíÿ øàä îëàéûì, áèð ëÿùçÿ,
Äèëè-ãÿìýèíèìÿ ùå÷ âåðìÿäè àðàìö ãÿðàð.
218
Ñèí – Ñàùèð ýþçöíöí ìÿêðèíè äèë øÿðù åäÿìÿç
Êè, íÿ úàäó áèëèð îë ôèòíÿëÿðè, íÿ ÿééàð.
Øèí – Øîë çöëô èëÿ õàë îëäó ìàíà äàíÿâö äàì
Êè, áó äèë ìöðüö äö àëÿìäèð àíà ñåéäö øèêàð.
Ñàä – Ñÿáð åò äåäè äèëäàð áó ýöí ìàíà, äåäèì:
Àøèãÿ ñÿáð ìàùàë îëäó äÿõè ãåéðÿòö àð.
Çàä – Çÿðá óðàëûäàí úàíûìà ìÿñòàíÿ ýþçöí,
Ýåòìÿäè áàøäà äÿõè õÿìð èëÿâö ýþçäÿ õóìàð.
Òåé – Òîëó êþíëöì åâè íóðè-òÿúÿëëàéè-úàìàë
Êè, ýþðöêìÿç ýþçöìÿ çÿððÿúÿ ÿüéàð, íÿ éàð.
Çåé – Çàëûì ýþçöíÿ ùåé äå êè, úþâð åéëÿìÿéÿ,
Åòìÿñèí øÿìñö ãÿìÿð êèìè ìÿíè çàðö íèçàð.
Åéí – Àøèãëÿðÿ àëÿìäÿ ÷å äóçÿõ, ÷å áåùèøò,
Áèð îëóð òèðÿâö ìåùðè öçö ìÿñòàíè-áàùàð.
Üåéí – Üåéðÿò áóäóð, åé øàù êè, êóéèíäÿ ìöäàì,
Òà êè, þìðöì îëà ëÿááåéê åäÿëèì ÷àêÿðâàð.
Ôåé – Ôÿðäà ñÿíè òÿôòèø åäÿ àøèã, ýþðèúÿê
Íÿ ðèúà àíà áåùèøò îëà, íÿ ùåéñèééÿòè-éàð.
Ãàô – Ãàøûíëà ýþçöí, çöëôö äÿùàíûí ùÿâÿñè
Áèçÿ íÿ èççÿòö ùþðìÿò ãîäó, íÿ åëìö âöãàð.
Êàô – Êè óðäó éÿäè-ãöäðÿò, äåäè áèð ùóðè-ëÿòèô:
Ýÿëìÿäè ñÿíúèëÿéèí, ýÿëìÿéÿ òà ðóçè-øöìàð.
Ëàì – Ëàéèã ëÿáèíÿ ëÿ’ë äåýèë, ýöë ðöõöíÿ
Êèì, àíûí ìÿ’äÿíè ñÿíý îëäó, ìóíóí ìèøêè-òàòàð.
Ìèì – Ìöðüè-äèëö úàí èñòÿìÿéÿ áàüè-áåùèøò,
Êàøèéàí çöëôè-ùÿáèá îëà, õÿòö õàëû ìÿäàð.
219
Íóí – Íîâðóç îëóúàã éàð èëÿ õîøäóð ýöëö ìöë,
×àëûíà ÷ÿíýö ðöáàá, îõóíà öøøàãè-íèýàð.
Âàâ – Âàð, óéìàýèëÿí ñÿí áó éàâóç íÿôñÿ áó ýöí,
Àäÿìèí ùóð ìÿëÿê ùÿìäÿìè íè÷öí îëà ìàð.
Ùåé – Ùÿâÿñ åòìÿ Íÿñèìè, áöòè-ùÿðúàéèéÿ êèì,
Îëà ÿüéàð èëÿ éàð, åäÿ âÿôàäàðûíû çàð.
Ëàì ÿëèô – Ëà äåìÿçÿì ýÿð ìÿíè ãÿòë åäÿ ýþçöí,
Äèëè Ìÿíñóðñèôÿò åéëÿéÿñÿí çöëôöíÿ äàð.
Éåé – Éåðè åéëÿ òÿíÿ’öì éåìÿäÿí ñÿíè áó éåð,
Êèì ÿúÿë ÷ÿíýèíÿ äöøñÿ, ñÿíÿìà, ñàíìà ÷ûõàð.
220
ßëèô – ß’ëà ãàìÿòèí ùÿð êèì ýþðÿð áèúàí îëóð,
Áåé – Áÿøàðÿò áóëäó ùÿð êèì äèëáÿðè ñóëòàí îëóð.
Òåé – Òÿìÿííà âÿñëèíè åòäèì, íèéàçûì óøáóäóð,
Ñåé – Ñÿíà åòìÿêëèê è÷öí óø úàíûì ãóðáàí îëóð.
Úèì – Úöìëÿ õóáëàðûí ñóëòàíû ñÿíñÿí, åé ïÿðè,
Ùåé – Ùöñí è÷ðÿ íèýàðûì Éóñèôè-Êÿí’àí îëóð.
Õåé – Õÿéàëûí êþíëöìö éàõäûâö éàíäûðäû ìÿíè,
Äàë – Äèâàíÿ îëóá ÿç ãÿì êè, áàüðûì ãàí îëóð.
Çàë – Çþâãöì âàð îëà êè, òà ñÿíèí åøãèíäÿ ìÿí,
Ðåé – Ðÿâàéÿò ãûëäû ìàíà êèðïèéè ïåéêàí îëóð.
Çåé – Çàâàëûí îëìàñûí, úàíûì ôÿäà îëñóí ñàíà,
Ñèí – Ñÿàäÿò ýþðñÿ äåðìÿí áàüðûì óø áöðéàí îëóð.
Øèí – Øÿðàáè-ëÿáëÿðèíè è÷ÿíÿ éîõäóð çàâàë,
Ñàä – Ñöí’öíëÿ éåíÿ êþâíö ìÿêàí áóñòàí îëóð.
Çàä – Çÿëë àéû öçöíäöð úöìëÿ ùÿðôè-êàôè-íóí,
Àéí – Àëÿì õÿëãè ìàíà ñÿíñèçèí äöøìàí îëóð.
Üàéí – Üàðÿò ãûëäû áàðúà ëÿøêÿðè úàí øÿùðèíè,
Ôåé – Ôÿðàãûí éàõäû îäà, óø êþíöë ýèðéàí îëóð.
Ãàô – Ãöââÿò ãàëìàäû àðòûã òÿíèìäÿ òàãÿòèì,
Êàô – Êàôèð ýþçëÿðèí êèì Ðöñòÿìè-äÿñòàí îëóð.
Ëàì – Ëà éîõäóð êþíöëäÿ äîüäó åøãèìäÿí ÿçÿë,
Ìèì – Ìöñÿëñÿë êèðïèéèíäèð îõëàðû ïÿððàí îëóð.
221
Íóí – Íåúÿ áàõäûì ìÿí ÿíäÿð ðþâøÿíàéè áîéóíà,
Âàâ – Âàëëàù ñÿíñèçèí úÿííÿò ìàíà çèíäàí îëóð.
Ùåé – Ùÿâÿñëÿíèá äèëÿðìÿí øîë ãÿìÿðòÿê öçöíö,
Ëàì ÿëèô – Ëà äîëüóíóá áàõñàì úàùàí âèðàí îëóð.
Åé Íÿñèìè, åøã èëÿ àéûòäûí ãÿçÿëíè éàð ö÷öí
Éåé – Éàíàüûí ýöëëÿðèíÿ úöìëÿ úàí ùåéðàí îëóð.
222
Éåé – Éöçöí ìàùèééÿòèäèð àëÿìÿ íóðè-íÿúàò,
Ëàì ÿëèô – Ëàðåéáÿ èëëà âÿúùÿùö àíà úÿùàò.
Ùåé – Ùèëàëûí ãàáö ãþâñåéí, ãàøëàðûí ìåùðàáäûð,
Âàâ – Âÿùäÿò íóðó öçöí, ñà÷ëàðûí âÿë-ìöðñÿëàò.
Íóí – Íÿ ìÿ’íèäÿí ãèéàìÿò ãàìÿòèíäÿí êÿøô îëàð,
Ìèì – Ìöâÿùùèäëÿð äåäèëÿð öçöíÿ âÿí-íàçèàò.
Ëàì – Ëÿ’ëèí úöð’ÿñèíäÿí àëÿìè ìÿñò åéëÿäèí,
Êàô – Êàôèäèð ëÿáèíäÿí è÷ÿíÿ àáè-ùÿéàò.
Ãàô – Ãóð’àíäûð úàìàëûí, áó êÿëàìû ùÿã äåäè,
Ôè – Ôÿëÿê äþâðöíäÿ áóëäó Êÿ’áÿíèí è÷èíäÿ ëàò.
Üåéí – Üåéðÿ ñöììÿ âÿúùöëëàù éîõ, åé ìöääÿè,
Åéí – Åëìè-ôÿçëè-ùÿãäèð êÿøô åäÿð ùÿð ìöøêèëàò.
Çåé – Çöùóð îëäó ÷ö Èñà Ìåùäèéè-ñàùèáçÿìàí,
Òåé – Òàíûãäûð, íèòãè õàòÿì ãàíäàñà ýåòäè ìÿìàò.
Çàä – Çÿëàëÿò ìöëêöíö íèòãèëÿ ìÿ’ìóð åéëÿäè,
Ñàä – Ñÿôà êÿñá åòäè àíäàí ÿùëè-ùÿã áóëäó ñÿáàò.
Øèí – Øÿìñè-àôòàáàì, úàâèäàíàì ëÿì-éÿçÿë,
Ñèí – Ñÿàäÿò âàúèá îëäó Ôÿçëè-ùÿãäÿí ìöìêöíàò.
Çåé – Çöëàëûí øÿðù åäÿðêÿí àëÿìÿ øèðèí òÿáèí,
Ðåé – Ðÿâàí îëäó áó íÿçìèí ìÿ’íèñè ùÿì÷ö Ôÿðàò.
Çàë – Çèêðèìäöð úàìàëûí àéÿòè ùÿð ñöáùö øàì,
Äàë – Äÿ’âèñè éàëàí÷û ñóôèëÿðèí îëäó ìàò.
223
Õåé – Õÿéàëûì äîëàøàëû çöëôöíöí ñåâäàñûíà,
Ùåé – Ùÿéàòûì ãàïäó øþâãöí ëÿøêÿðè âÿë-àäèéàò.
Úèì – Úàìàëèëÿ úÿëàëûí ìÿ’íèñè áèð íóðäóð,
Ñè – Ñöðÿééàéû ñÿìàäàí ýþñòÿðÿð ÿíâàðè-çàò.
Òåé – Òÿàëèëëàù êè, ìèñëèí ýþðìÿìèø äþâðè-ôÿëÿê,
Áåé – Áÿãà ìöëêö ñÿíèíäèð, åé Íÿñèìè, øåø úÿùàò.
ßëèô – Àëëàùäóð êè, îëìàç íèòãè-çàòûíäàí úöäà,
Óø êèòàáö ùÿééè-ìöòëÿã, óø Ìÿñèùè-ìþ’úöçàò.
224
Éåé – Éåíÿ ñûüûíäûì îë ñöáùàíà ìÿí,
Ëà ßëèô – Ëà äåìÿäèì îë õàíà ìÿí.
Âàâ – Âåéëèíäÿí èðàã îëìàã ö÷öí,
Ùåé – Ùÿìèøÿ àøèãÿì Ôöðãàíà ìÿí.
Íóí – Íÿ êèì ãûëäûì ýöíàù òóòäóì öìèä,
Ìèì – Ìÿùÿììÿä Ìóñòàôà ñóëòàíà ìÿí.
Ëàì – Ëÿááåéê ÷àüûðàíëàð ùÿãã ÷öí,
Ýàô – Ýþñòÿð ýèðÿéèì úèíàíà ìÿí.
Ãàô – Ãàäèðñÿí áèçè èðýöðìÿéÿ,
Ôåé – Ôÿëÿêäÿí êå÷èðèá ñåéðàíà ìÿí.
Üàéí – Üåéðÿò èññè àøèãëÿð èëÿ,
Àéí – Èøðÿò èðýöðÿì Êåéâàíà ìÿí.
Çàé – Çöëì ãûëìàüà îëìàäûì øÿðèê,
Òàé – Òàíûãäûð ùÿã áèëèð, èíñàíà ìÿí.
Çàä – Çÿðáèíäÿí äåäèí êèì, ãóðòóëàì,
Ñàä – Ñÿáð åäÿðèñÿì áþùòàíà ìÿí.
Øèí – Øåé’ëèëëàùöì îëäóð Òàíðûäàí,
Ñèí – Ñÿàäÿò áàáûí à÷àì úàíà ìÿí.
Çåé – Çàâàë èðìèéÿ áó äèí ìöëêöíÿ,
Ðåé – Ðÿôèã îëìàéàúàã øåéòàíà ìÿí.
Çàë – Çàêèðëÿðäÿí îëàéûì äåðÿì,
Äàë – Äÿëàëÿò åéëÿðÿì ðÿùìàíà ìÿí.
225
Õåé – Õåéðÿíäèøÿ ìþ’ìèíëÿð èëÿ,
Ùåé – Ùÿðèôÿì àíäà êè, öðôàíà ìÿí.
Úèì – Úÿùÿííÿìäÿ ñàíûðàì ýèðÿúÿê,
Ñåé – Ñÿãèë êèøè èëÿ áóñòàíà ìÿí.
Òåé – Òÿìÿííàì ùÿãäÿí îëäóð ñàòìûéàì,
Áåé – Áÿãà ìöëêöíö áó âèðàíà ìÿí.
ßëèô – Àëëàù éàðû ãûëûðñà ìàíà,
Äÿðäèìè èðèøäèðÿì äÿðìàíà ìÿí
Äåð Íÿñèìè ñàíà, ÿãëèí éàð èñÿ,
Êÿíäþçöìíö éàçàðàì ôÿðìàíà ìÿí.
226
Öç öçðÿ áó ðÿñì õàë îëóðìó?
Ñåâäàñû êèìè õÿéàë îëóðìó?
Úàäó ýþçöí àëûíà àëûíäûì,
Øÿùëà èëÿ íÿðýèñ àë îëóðìó?
Çöëôöí ýþòöð, åé ãÿìÿð, öçöíäÿí,
Áÿäðèí ýåúÿñè ùèëàë îëóðìó?
Õàâÿð ýöíÿøèñÿí, åé ïÿðèðöõ,
Êàìèë ýöíÿøÿ çàâàë îëóðìó?
Åøãèí àäû âàùèä îëäó áèìèñë,
Çàòè-ÿùÿäÿ ìèñàë îëóðìó?
ßêñè äèøèíèí ýþçöíÿ äöøäö,
ßìâàú êèìè áó ëàë îëóðìó?
Àüçû éàðû ãÿíäö àáè-ùåéâàí,
Ùÿð ÷åøìÿ ñóéó çöëàë îëóðìó?
Ëÿ’ëèí ÿíÿáè ÿçÿë ìåéèäèð,
È÷ìÿéÿíÿ õÿìðö áàë îëóðìó?
Áèëñÿì áó ìåéè ùàðàì åäÿí êèì,
Ôèòâà áóëàúàã ùàëàë îëóðìó?
Ãîïàðàëû ãàìÿòèí ãèéàìÿò,
Òóáàäà ýþð å’òèäàë îëóðìó?
Ùöñíè-úÿì èëÿ îõóðäó òÿùñèí,
Áèð ñÿíúèëÿéèí úàìàë îëóðìó?
Íå÷èí ãîéàéûì ÿòÿýèí ÿëäÿí,
Äèâàíÿéÿ ãèéëö ãàë îëóðìó?
229
×öí äîëäó âöúóäóì åâè ñÿíëèê,
Ìÿùâ îëäó, åé äîñò, ìÿíäÿ ìÿíëèê.
Ùöñíöí âÿðÿãè ëèñàíà ýÿëäè,
Éåòìèø èêè òÿðúöìàíà ýÿëäè.
Çöëôöíäÿêè êàôö íóí íÿ ñþçäöð
Êèì, àéÿòè-êöí-ôÿêàíà ýÿëäè?
Åé úþâùÿðè-áèÿðÿç, íÿ úàíñàí;
Úèñìèí øÿðÿôè áó êàíà ýÿëäè?
Ìèøêèí ñà÷ûí àðàñûíà äöøäöì,
Êèì äåäè ñèéàù ìèéàíà ýÿëäè?
Ñîðñàì ñÿíè Õûçðûìûñàí, åé úàí,
Àüçûí éàðû úàâèäàíà ýÿëäè.
Áèð ñÿíúèëÿéèí ýþçÿë éåýàíÿ,
Åøèòìÿìèøÿì úàùàíà ýÿëäè.
Ðöõñàðûí ÿçÿë ýöíöíäÿ äîüðó,
Åøãèí ÿñÿðè áó úàíà ýÿëäè.
Íÿøô åòäè úèýÿð ãàíûí áó ÷åøìÿ,
Ãÿìçÿí îõó ÷öí íèøàíà ýÿëäè.
ßñðàðè-ðöìóçäóð ñèôàòûí,
Áó ìÿíòèã èëÿ áÿéàíà ýÿëäè.
Êèì äåäè ñàíà êè, ãàôö – Ãóð’àí,
Ñèìóðü ñàíà àøèéàíà ýÿëäè.
Áó äÿ’âèéè-ìöíêèð îëäó êàôèð,
Ãàðàðäû öçö ÷ö éàíà ýÿëäè.
Ìÿí ñàíà áàùàñûç îëìóøàì ãóë,
Áó äÿêëö ãóëà áàùà, íÿ ýÿëäè?
×öí äîëäó âöúóäóì åâè ñÿíëèê,
Ìÿùâ îëäó, åé äîñò, ìÿíäÿ ìÿíëèê.
230
Ãîéìà öçöíö íèãàá è÷èíäÿ,
Ùÿøð îëäó ÿäÿì ùèúàá è÷èíäÿ.
Äàüûòìà éàíàüûí öçðÿ çöëôöí,
Íåéëÿð áó ýöíÿø ñÿùàá è÷èíäÿ?
Ýþðäöì ñÿíè ùÿì ôÿëÿêäÿ éûëäûç,
Áóëäóì ñÿíè ùÿì êèòàá è÷èíäÿ.
Âÿñëèí áó ôÿñèëäÿ ÿëÿ ýèðäè,
Ìèñëèíìè âàð óøáó áàá è÷èíäÿ?
Ìèøêèí ñà÷ûíà ñöúóä ãûëäûì,
Ìóñà êèìè óø òÿíàá è÷èíäÿ.
Úàäó ýþçöí óéõóäàí îéàíäû,
Ôèòíÿ ãàëóð èäè õàá è÷èíäÿ.
Áèð áóñÿ ìÿíÿ êÿðÿìäÿí ÿí’àì
Åò êèì, ãàëàñàí ñàâàá è÷èíäÿ.
ßøðàòè-ãèéàìÿò îëäó ãÿääèí,
Âàð ñóðèëÿ áó ùåñàá è÷èíäÿ.
Ìÿí ÷ÿíý êèìè èêèãàò îëäóì,
Íþâùÿ ãûëûðàì ðöáàá è÷èíäÿ.
Ýÿù åøãèí èëÿ ýþçöì äîëàð úàì,
Òÿðãèã åäÿðÿì øÿðàá è÷èíäÿ.
Ýÿù äÿì êèìè äÿì îëóð éàíàðàì,
Áèøÿð úèýÿðèì êàáàá è÷èíäÿ.
Òÿ’ðèô åäÿðÿì êè, ñÿíñÿí ÿ’ðàô,
Öðôöí òàíûäûì ùèúàá è÷èíäÿ.
Ùÿð êèì ñàíà ìöíêèð îëäó, åé úàí,
Íÿôñèíè ãîäû ÿçàá è÷èíäÿ.
×öí äîëäó âöúóäóì åâè ñÿíëèê,
Ìÿùâ îëäó, åé äîñò, ìÿíäÿ ìÿíëèê.
231
Ñÿí Ìÿðâÿ èëÿ ìàíà Ñÿôàñàí,
Óúäàí-óúà êþíëöìÿ ñÿôàñàí.
Àøèãëÿðÿ ñèäðÿ ãàìÿòèíäèð,
Õóáëóãäà çÿùè, íÿ ìöíòÿùàñàí.
Èñà íÿôÿñèíäÿí óø äèðèëäèì,
Áó ìþ’úöç èëÿ êè, úàíôÿçàñàí.
×öí ãàøëàðûí îëäó ãàáö ãþâñåéí,
Øÿããöëãÿìÿð èëÿ èñòèâàñàí.
Òóòäóí áó çÿìèíö àñèìàíè,
Õàâÿð ýöíÿøèâö ìÿùëèãàñàí.
Ãàô îëäó áöëÿíäèéè-âöúóäóí.
Ñèìóðüà êèì àéäû êèìèéàñàí?
Ñÿíèíëÿäöðöð ùöìàé-òÿë’ÿò,
Êèì äåäè ñàíà êè, ñÿí ùöìàñàí?
Ùÿì çÿõìèìÿ ñÿíäÿí îëäó ìÿðùÿì,
Ùÿì äÿðäèìÿ àõûðû äÿâàñàí.
×öí ãÿùð èëÿ ëöòô ìÿçùÿðèíäèð,
Ñóðÿòäÿ ñÿôàâö ùÿì âÿôàñàí.
Áó èêèäÿ áèðëèýèí ñÿáàòû,
Õûçð îëäóíö äàõè Èëèéàñàí.
Éàñèí îõóéàëû, åé ìöíàäè,
Ãûëäûí áó úàùàíû îãóéà ñÿí
Ìÿíäÿí ìàíà ìÿ’íèäÿ ìöãÿððÿá,
Áó ñóðÿò èëÿ éÿãèí õóäàñàí.
Ýåòìÿ íÿçÿðèìäÿí, åé ïÿðèðöõ,
Ýþçëÿðèìÿ íóðö ðóøèíàñàí.
×öí äîëäó âöúóäóì åâè ñÿíëèê,
Ìÿùâ îëäó, åé äîñò, ìÿíäÿ ìÿíëèê.
232
Çöëôöí ÷ö ñÿâàäè-ÿ’çÿì îëäó,
Ìþ’ìèí îëàí àíà ìÿùðÿì îëäó.
Ýöíÿø öçöí åéëÿäè ìÿíè ìÿùâ,
Ýþçöì éàøû ÷öíêè øÿáíÿì îëäó.
Ùÿð êèì êè, âöñàëèíÿ èðèøäè,
Úàì è÷äèâö êÿíäóñó Úÿì îëäó.
ßìâàúè-õÿéàëûíà äöøÿíäÿí,
Ñþçöì äöðö õàòèðÿì éÿì îëäó.
Ìåùðàá ãàøûí âÿ Êÿ’áÿ öçöí
Ôèòíÿñè úàùàíà Çÿìçÿì îëäó.
Ñåâäàñû áàøûìäà ñà÷ëàðûíûí
Óçàíäû, õÿéàëûíà õÿì îëäó.
Ëÿ’ëè-ëÿáèíÿ áÿéàíè-ìþ’úöç
Äåäè êè, Ìÿñèùö Ìÿðéÿì îëäó.
Ãàðüó áîéóíó ýþðÿëè òóòè
Øÿêêÿð ñþçö èëÿ ùÿìäÿì îëäó.
Ùÿð êèì ñÿíè áèëäè, áóëäó ùÿããè,
Ùÿð êèì ùÿãè áèëäè, Àäÿì îëäó.
Úóéÿíäÿ ãûëàí ìÿùÿááÿòèíäÿí,
Êÿðõè èëÿ Øèáëè, ßäùÿì îëäó.
Åé øèâÿôöðóø, õóíè-ãÿìçÿí
Îõóíà ñèïÿð áó ñèíÿì îëäó.
Ùÿì äÿðäèìÿ âÿñëèí îëäó äàðó,
Ùÿì çÿõìèìÿ äàõè ìÿðùÿì îëäó.
×öí äîëäó âöúóäóì åâè ñÿíëèê,
Ìÿùâ îëäó, åé äîñò, ìÿíäÿ ìÿíëèê.
Ýàùè ìÿíè õàðö çàð åäÿðñÿí,
Ýàù ðÿìç èëÿ äèëôèýàð åäÿðñÿí.
233
Ýàù ëàëÿ êèìè õÿðàáö ñÿðìÿñò,
Íÿðýèñ êèìè ýÿù õöìàð åäÿðñÿí.
Ëåéëèìè öçöí èëÿ ýåúÿëÿð,
Øîë øÿì’ êèìè íàùàð åäÿðñÿí.
Éàðÿá, áó ñÿôà éàíàüûí èëÿ
Áàòèíëÿðè àøèêàð åäÿðñÿí.
Áèð áàõûø èëÿ, åé àùóýþçëö,
Øèð îëóð èñÿ øèêàð åäÿðñÿí.
Áó ùöñí èëÿ, áó ëÿòàôÿò èëÿ,
Àéû, ýöíö áèãÿðàð åäÿðñÿí.
Ôÿðùàäûâö Õîñðîâó ñþç èëÿ,
Øèðèí êèìè øÿðìñàð åäÿðñÿí.
×öí äîüäóí, åé àõèðÿò ýöíö ñÿí,
Õîø ñàÿòè-ðóçèýàð åäÿðñÿí.
Åé ùóðè, áó ýöí âöñàëûí èëÿ
Ìþâñöìëÿðè íþâáàùàð åäÿðñÿí.
×öí øÿðùèíÿ âåðìèøÿì øÿùàäÿò,
Àøèãëÿðè øÿùðèéàð åäÿðñÿí.
×öí çÿõìèìÿ ñÿíäÿí îëäó ìÿðùÿì,
Ùÿì äÿðäèìÿ ñÿí òèìàð åäÿðñÿí.
ßââÿë ñÿíÿ ñÿúäÿ ãûëìûøàì ìÿí,
Àõûð ìÿíè èõòèéàð åäÿðñÿí.
×öí äîëäó âöúóäóì åâè ñÿíëèê,
Ìÿùâ îëäó, åé äîñò, ìÿíäÿ ìÿíëèê.
Åé îòóç èêè ùÿãèí ñèôàòû,
Íóðèëÿ áÿçÿäèí óø áó çàòû.
Úöìëÿ çöëÿìàòû ðþâøÿí åòäèí,
Ðþâøÿí äîüàëû öçöí úÿùàòû.
234
Ñà÷ëàðûíûí èñòèâàñûäûð êèì,
ßðç åòäè Õÿëèë è÷öí íÿúàòû.
Ìå’ðàúà ìÿíè éåòèðäè çöëôöí,
Ãÿäðÿ èðÿíèí áóäóð áÿðàòû.
Åé ùöñí èéÿñè, ÷ûõàð äÿìèäèð,
Àøèãëÿðÿ öøð èëÿ çÿêàòû.
ßíùàð êèìè ýÿòèðäè úöøÿ,
Àüçûí éàðû ÷åøìåéè-ùÿéàòû.
Ùÿã ôàòèùÿ îõóäó úàìàëûí,
Àíñûç ãÿáóë åòìÿäè ñÿëàòû.
Ìèñðè îäà éàõäû åøãèí îäó,
Êàñèä ëÿáèí åéëÿäè íàáàòû.
Øàùûì ðöõöí óòäû îë ôÿëÿêäÿí,
Ãûëäûí áó úàùàíà øàù ìàòû.
Âÿñëèí ùÿðÿì îëäó, åé áöòè-÷èí,
×èí åéëÿäè Êÿ’áÿ èëÿ Ëàòû.
Îëìàäû, áèëöðÿì îëìèéÿñÿð,
Ñÿíñèç ãàìó àëÿìèí ñÿáàòû.
Ëþâëàêÿ ëèìà õÿëÿãòöë ÿôëàê,
Åøãèíëÿ éàðàòäû êàèíàòû.
Èííÿëùÿñÿíàò åøã è÷èíäÿ,
Ùöñí îëäó Íÿñèìè ñÿééèàòû.
×öí äîëäó âöúóäóì åâè ñÿíëèê,
Ìÿùâ îëäó, åé äîñò, ìÿíäÿ ìÿíëèê.
235
Ìöñùÿôè-íàòèãÿì, êÿëàì îëäóì,
Áÿíäåéè-ôàâö çàäö ëàì îëäóì.
Ñöáù ÿçÿëäÿ ÷ö öçöíö ýþðäöì,
ßáÿäè çöëôöí èëÿ øàì îëäóì.
Ïàäøàùè-úàùàí ìÿíÿì, ÷öíêèì
Ìÿùâ åäèá ìÿíëèéè, ãóëàì îëäóì.
ßðø òÿõòèìäöðöð, Ñöëåéìàíàì,
Ùöäùöäÿì, Áöëãèñÿ ïÿéàì îëäóì.
Çàòè-ìöòëÿã âöúóäóì îëäó éÿãèí,
Ñåéäè-Ñèìóðüà äàíÿ, äàì îëäóì.
Íÿðýèñèí ÷åøìèíè õóìàð åäÿëè,
Ìÿñòè-ýöëðÿíýö ãþí÷ÿôàì îëäóì.
Ëÿáëÿðèíäÿí ùÿéàòè-ëÿìéÿçÿëè
È÷ÿëè ñÿëñÿáèëö úàì îëäóì.
Ñöáùäÿìäÿ íÿñèìè-ñöáùè-íèýàð,
Èðèáÿì àøèãÿ ñàëàì îëäóì.
Íÿôÿñèìäÿí ìöÿòòÿð àôàãû
Ãûëûá ÿíôöñäÿ õîøìÿøàì îëäóì.
×ÿðõèí àüàçûí àíëàäûð áó ñþçöì,
Ñàç, ÿäâàð èëÿ ìÿãàì îëäóì.
Áèíèøàí ñèððèíè ÿéàí åäèðÿì,
Êÿíäþçèëÿ ÷ö ñöáùö øàì îëäóì:
236
×öí ýþðöíäö ýþçöìÿ îë äèëäàð,
Ê’àíäàí þçýÿ úàùàíäà éîõ äÿééàð.
Ôÿçëè-ùÿããèí èðèøäè äþâðàíû,
Çàùèð åòäè ðöìóçè-Ãóð’àíû.
Êèðïèýè, ãàøû èëÿ çöëôöíäÿí,
Êÿøô åäÿð ñèððè-ðàçè-ñöáùàíè.
Ùÿããè ãûëäû ìöøàùèäÿ òÿùãèã,
Êèì êè, áèëäè áÿâÿúùè-èíñàíè,
Õûçð îëóá è÷äè àáè-ëÿìéÿçÿëè,
Áóëäó õÿòòèíäÿ àáè-ùåéâàíè.
Àüçû áèð íþãòÿäèð, ðöìóçó àíûí
Ýþñòÿðèð õàòÿìè-Ñöëåéìàíû.
Íå÷ÿ õÿò ÿùëèíè ãóáàð åäÿíèí,
Íÿñõ îëóíäó õÿòèíäÿ ðåéùàíû.
Áó ñÿàäÿò òîïóíó îë ÷àëäû
Êè, øÿùàäÿòëÿ áóëäó ìåéäàíû.
Âöñëÿòÿ óëàøûá áÿãà áóëàñàí,
Ýÿð ãûëûðñàí áó òÿðêèáè ôàíè.
Ðóùè-ãöäñ îëäó íèòãèì ÿøéàäà,
Òÿðù ãûëäûì àðàäà úèñìàíè.
Âÿúùè-Àäÿì êè, ÿðøè-ðÿùìàíäûð,
Ýþçëÿðèì àíäà ýþðäö ñóáùàíû.
Ëÿáè-ëÿ’ëèí õÿéàëûíà ùÿðäÿì
Òþêäö ÷åøìèì áó ëÿ’ëö ìÿðúàíè:
×öí ýþðöíäö ýþçöìÿ îë äèëäàð,
Ê’àíäàí þçýÿ úàùàíäà éîõ äÿééàð.
237
×öíêè ìÿí áèíÿâàéè-ãÿëëàøàì,
Ìåéêÿäÿ è÷ðÿ ðèíäö îâáàøàì.
Ìÿçùÿðÿì, ìÿçùÿð èëÿ áèð çàòàì,
Ýþðöíÿí íÿãø è÷èíäÿ íÿããàøàì.
Ñèðð ÿíÿëùÿã ðöìóçóíó ùÿðäÿì
Ñþéëÿðÿì àøèêàðà ñèðôàøàì.
Ñóôè, ýÿëýèë øÿðàáè-ñàô è÷ÿëèì,
Ìåéè òþâùèä è÷èíäÿ ñÿðõîøàì.
Íèòãè-ùÿããÿì, ìÿðà ÷å ïÿíäàðè?
Áó ÿíàñèðëÿ ýþð è÷ö òàøàì.
Ôÿëÿêö àñèìàíö ùÿôò çÿìèí,
Ùÿì êèòàá è÷ðÿ, ùÿì ãóðó, éàøàì.
Ìÿíñèç îëìàç úàùàíäà ÿøéà ÷óí,
Ýÿð÷è êóùö âÿ ýÿð÷è õàøõàøàì.
Çöëôö ùöñíöí ùÿâàñèëÿ ùÿðäÿì,
Ñöáù-äÿìäÿ íÿñèìè-ôÿððàøàì.
Ëÿáö äÿíäàíûíûí õÿéàëûíà,
Íÿçÿð åéëÿ êè, ëÿ’ëö äöðïàøàì.
Éåêúÿùÿò ýÿøòÿì ÿç ðÿùè-åøãÿò,
Ýÿð÷è äÿð ïèøè-õÿëã ãÿëëàøàì.
Ìàñÿâÿëëàùäàí ÿë ÷ÿêèá èíäè,
Åøãèí èëÿ ùÿìèøÿ éîëäàøàì:
×öí ýþðöíäö ýþçöìÿ îë äèëäàð,
Ê’àíäàí þçýÿ úàùàíäà éîõ äÿééàð.
Äàüûäàíäà öçöíÿ çöëôöíö éàð,
Éåðèäèð, àøèãèí ìÿëàùÿòè âàð.
238
Ìÿñò îëàíäà ëÿáèíäÿ ÿøéà ùÿì,
Íÿðýèñèí ýþçëÿðè îëóð õóììàð.
Áóñòàí úÿííÿò îëäó ùöñíöíäÿí,
ßíäÿëèá ýöëÿ ãàðøû àüëàð çàð.
Âÿúùè-àäÿìäÿ îòóç èêè îäó,
Ìóñèéÿ ñþéëÿäè ÿíÿëëàù íàð.
Ìÿðêÿçè-õàêÿ ãûëäû úöìëÿ ñöúóä,
Ôÿëÿêö ùÿì ìÿëÿê, áó ùÿôò ñÿééàð.
Òà êè, øÿìñè-ìÿøàðèã ÿç ìÿüðèá,
Äîüóáàí íóðóí åéëÿäè èçùàð.
Åíäè Èñà âÿ íèòãè åéëÿäè ôàø,
Îëäó úàùèë, êèì åéëÿäè èíêàð.
×åøìè-ìÿñòèí ÿçÿëäÿ ýþðìöø èäèì,
ßáÿäè îëìàçàì äÿõè ùóøéàð.
Áóëäó çöëôöí ùÿâàñèëÿ øÿáè-òàð,
Äîëäó ùöñíöí çèéàñû èëÿ íÿùàð.
Êàôö íóí ìþâúö äàøäû ìþâúöíäÿí,
Øåø úÿùÿòäÿí ÷ö ýÿëäè õîø ýþôòàð.
Ùÿìÿ ÷óí ìÿñòè-âàúèáöë-ìþâúóä,
Ýþðöíöð äöðëö-äöðëö îë ÿñðàð:
×öí ýþðöíäö ýþçöìÿ îë äèëäàð,
Ê’àíäàí þçýÿ úàùàíäà éîõ äÿééàð.
Åøãè-ùÿã èðäè ìöòðèá èëÿ ÷ö ñàç,
Íÿüìåéè-Äàâóä èëÿ ýÿëäèì áàç.
Êÿíçè-ìÿõôè òèëèñìèí åéëÿäè ÷àê,
Ýþðÿëè ìöðüè-äèë ãûëûð ïÿðâàç.
239
Ñèððè-ùÿããèí ðöìóçó îëäó áÿéàí,
Äàðè-Ìÿíñóð ýÿëäè àøèãÿ áàç.
Âÿúùè-àäÿì ñèôàòè-ùÿãäèð ÷öí,
Íèòãè ùÿã ýÿëäè, ùÿì ãûëûð àüàç.
Ùÿð êèì èñòÿð ìÿãàìè-Ìàùìóäè,
Ôÿçë åøèýèíäÿ îëñóí îë Àéàç.
ßââÿëö àõûðö çàùèðö áàòèí,
Úöìëÿ îëäóð øÿðèêè-áèÿíáàç.
Õÿòòö õàëûí áÿéàíû ùÿãäÿíäèð,
Ýþñòÿðÿð äÿìáÿäÿì áó åøãè-ìÿúàç.
Ýåéäè èíñàí äîíóíó ÿøéà ÷öí,
Éåðäÿ, ýþéäÿ áó úöìëÿ øèáö ôÿðàç.
Ýöí öçöí ïÿðòþâöíäÿí îëäó çöùóð,
Ýåúÿ çöëôöíäÿí þòðö îëäó äèðàç.
Ùÿãã èìèø íèòãè-ùÿã ÷ö èðäè áö ýöí,
Úàíö äèëäÿí ãóëàüûìà àâàç:
×öí ýþðöíäö ýþçöìÿ îë äèëäàð,
Ê’àíäàí þçýÿ úàùàíäà éîõ äÿééàð.
Ýåòäè ôèðãÿò, èðèøäè åéíè-âöñàë,
Ãàëìàäû çÿððÿúÿ êþíöëäÿ õÿéàë.
Çöëìÿò è÷ðÿ ùÿéàòû ÷öí áóëäóì,
Çöëôö ùöñíöí ëÿáèíäÿ àáè-çöëàë.
Àáè-ùåéâàíà ëÿ’ëèíè òÿøáåù
Åéëÿéÿíëÿð çÿùè õÿéàëè-ìÿùàë.
Úÿííÿòö ñÿëñÿáèëö ùóðö ãöñóð
Âÿúùèíè ùÿã áèëÿíÿ îëäó ùÿëàë.
240
Ùÿããÿ óëàø, àðèô îë, àðèô,
Ìÿí-ÿðÿô ñèððèíè áèëÿí áó êàìàë.
Ñÿ ’é êîí äÿð úàùàí êàìèë áàø
Êèì, èðèøìÿç êàìàëÿ çÿððÿ çàâàë.
ßùëè-òþâùèä èðèøäè âÿùäÿòÿ ÷öí,
Ãàëäû øèðêÿòäÿ äèâ øåéëÿ ìÿëàë.
Äèâÿ ùöñíöíäÿí îëìàäû ùÿñÿíàò,
Ñÿééèàò îëäó ãûëäûüû ÿ’ìàë.
Ëàìÿêàí îëäó àäûí ÿøéàäà,
Áèíèøàí ðÿíýö ëþâíö áèÿìñàë.
Âÿúùè-àäÿì ñèôàòè-åéíöëëàù,
Îòóç èêè öëàéèêÿë-ÿáäàë.
Ëèìÿàëëàù ìÿãàìè-âÿùäÿòäèð,
ßùëè-êÿñðÿò íÿ áèëñèí àíû íÿ ùàë:
×öí ýþðöíäö ýþçöìÿ îë äèëäàð,
Ê’àíäàí þçýÿ úàùàíäà éîõ äÿééàð.
Àøèãÿ âÿúùè-çàòè-ïàêè-õóäà
Îëäó ìÿ’øóã öçöíäÿ îë ïåéäà.
Ëþâùè-ìÿùôóç èìèø öçöí, äö úàùàí,
Ýþðöíöð ìèñëè-úàìè-ýèé òèíöìà.
Ãàáö ãþâñåéí öçðÿ ÷öí çöëôöí,
Øÿãã åäÿð âÿúùèíè ÷ö áÿäð äö úà.
Ñöíáöëöí áöðãÿéèíè áàäè-ñÿùÿð
Ñàëàëû ýöíÿø îëäó ñàíêè Ñöùà.
Õÿòö õàëûí êèòàáûíû ìÿñòóð,
Éàçäûëàð ðÿãã Òóðè-Ìóñèëèãà.
241
Ýÿëäè Ìåùäè, ùèäàéÿò åòäè Ìÿñèù,
Íèòãÿ ýÿëäè ôÿñèù çÿìèíö ñÿðà.
Âÿúùè-àäÿìäÿí þçýÿéÿ úöìëÿ
Ëèìÿíèë-ìöëê âÿùäÿòèíÿ ôÿíà.
Õûçð îëóá, è÷ áó àáè-ùåéâàíè,
Ëàìö áåéäÿí èðèøäè úàìè-õóäà.
Çöëôöíöí çöëìÿòèíäÿ ãàëìûø èêÿí,
Äîüäó ùöñíö, ýþðöíäö øÿìñè-çöùà.
Ôàíè åò ìÿíëèéè, Íÿñèìè, áó ýöí
Êè, áóëàñàí âöñàëè-åéíÿ áÿãà:
×öí ýþðöíäö ýþçöìÿ îë äèëäàð,
Ê’àíäàí þçýÿ úàùàíäà éîõ äÿééàð.
242
Ïÿðäÿ è÷èíäÿ ÷àëûíûð áèð ñàç
Êè, åäÿð åøã íÿâàñûí àüàç.
Êèì íÿâàéè ãûëûð ÷ö áó öøøàã
Áöçöðýöí íÿüìÿñèí äóòàð øàùíàç.
Àðèô àíëàð áó íÿüìÿíèí ðÿìçèí,
Àøèíà îëìàéàíà âåðìÿäè ðàç.
Ýÿð áèëèðñÿí áó ðÿìçè, åé òàëèá,
Ìÿí áó ïöíùàíû ãûëìàçàì èáðàç.
Áÿçì ãóðìóø, øÿðàá è÷ÿð Ìàùìóä,
Ìÿúëèñ ÿñáàáûíû äöçÿð Àéàç.
Ñþùáÿò àðàéûøû äöçÿð ìÿ’øóã,
Øèâÿ áèðëÿ ãûëûð èòàá èëÿ íàç.
Ëåéê îë íàëÿíèí ìèñàëû áóäóð,
Çÿððÿëÿðäÿí åøèäèðÿì àâàç;
Êè, íèøàí è÷ðÿ áèíèøàí ìÿíÿì óø,
Îí ñÿêèç ìèí úàùàíà úàí ìÿíÿì óø.
×öíêè äÿðéàéà èðèøÿ áó Ôÿðàò,
Ëàúÿðÿì äåðëÿð àíà áÿùð èëÿ çàò.
Ìþâúöäöð êàèíàò áó äÿðéàíûí,
Áÿñ àíûíëà äóòàð ãÿðàð ñÿáàò.
Âöñëÿòèäèð àíûí áó ùóðö ãöñóð,
Ùöñíöíöí ýöëøÿíèíäÿäèð úÿííàò.
243
Ùÿì øÿðàáè-òÿùóðè-Èñàäÿì,
Ùÿì øÿáèñòàí è÷èíäÿ àáè-ùÿéàò.
Êÿñðÿòèí èëëÿòè íöãóø îëäó,
Íÿãøè ãîéäó áèð îëà çàòö ñèôàò.
Àëÿì àíûí ñèôàòè-ìÿçùÿðèäèð,
Àäÿì îëäó úàìàëûíà ìèð’àò.
Åéíè îëäó ñèôàò ÷öí çàòûí,
Ãåéðèíè íÿô’é ãûë, ùÿãè èñáàò:
Êè, íèøàí è÷ðÿ áèíèøàí ìÿíÿì óø,
Îí ñÿêèç ìèí úàùàíà úàí ìÿíÿì óø.
×öí íèøàí àíà áèíèøàí îëäó,
Ùÿð ìÿêàí àíà ëàìÿêàí îëäó.
Èñìèíè ÷öí òÿúÿëëè ãûëäû ùÿã,
Ëàúÿðÿì áó ñèôÿò ÿéàí îëäó.
ßìð ãûëäû, úàùàíû éàðàòäû,
Îë ñèôÿò áó úàùàíà úàí îëäó.
Àäÿìèí øÿêëè èäè êè, ýÿëäè,
Òÿí úàùàíûíäà ìèùìàí îëäó.
Ñÿäùÿçàðàí ãÿôÿñäÿ áó áöëáöë,
Òÿí úàùàíûíäà íÿüìÿõàí îëäó.
Ýÿð÷è çàùèðäÿ áó ãÿôÿñ ÷îõäóð,
Ëåéê ìÿ’íèäÿ áèð ùàìàí îëäó.
Áèëäèí èñÿ áó ðÿìçè, åé òàëèá,
Ñÿíÿ áó ìÿ’íè õîø áÿéàí îëäó:
Êè, íèøàí è÷ðÿ áèíèøàí ìÿíÿì óø,
Îí ñÿêèç ìèí úàùàíà úàí ìÿíÿì óø.
244
Íÿãø àðàñûíäà ìÿí êè, ïöíùàíàì,
Ùöñíöíöí àëÿìèíäÿ òàáàíàì.
Äÿôòÿðèìäÿí ÿëèôäöðöð Ãóð’àí,
Íþãòÿ øÿêëèíäÿ ýþð íÿ äèâàíàì.
Ìÿ’íè éàãóòóí èñòÿ, åé ãÿââàñ,
Ãÿòðÿ áÿùðèíäÿ ýþð íÿ öììàíàì.
Ùÿáñ îëàíäà úÿùàëÿòèí äèâè,
Ìÿ’ðèôÿò ìöëêöíÿ Ñöëåéìàíàì.
Ñóðÿòèí-íàñè ñóðÿòöë-ùÿããÿ,
Áó õÿáÿð ùþúúÿòèíÿ áöðùàíàì.
Çàùèäà, ñÿí ìÿíè áÿøÿð ñàíìà,
Àäÿìè ñóðÿòèíäÿ ðÿùìàíàì.
Òàðöìàð åéëÿäèì ãÿìèí ÷ÿðèñèí,
Áó ñþçöí ìÿ’íèñèëÿ õÿíäàíàì:
Êè, íèøàí è÷ðÿ áèíèøàí ìÿíÿì óø,
Îí ñÿêèç ìèí úàùàíà úàí ìÿíÿì óø.
Äèëáÿðèí ùöñíöíÿ íèãàá íÿäèð?
Çàòûíà ïÿðäåéè-ùèúàá íÿäèð?
Ðÿô’ åäÿð áó ùèúàáû êèì êè, áèëèð
Êþíëöìöí Êÿ’áÿñèíÿ áàá íÿäèð.
×öíêè àëÿì ìèñàëè-àäÿìäèð,
Ýþð âöúóäóíäà àôèòàá íÿäèð?
Ìóñòàôà ùÿããè áó ñèôÿòäÿ ýþðöá,
Øàáö ÿìðÿä äåäèéè øàá íÿäèð?
Ñó ýöëàá îëäó ýöë ãîõóñóéëà,
Ñó íÿäèð, ýöë íÿäèð, ýöëàá íÿäèð?
245
Àëÿìèí ÷öí âöúóäó ùÿãã îëäó,
Áÿñ ÷ÿìÿíäÿ äèíÿí ãöðàá íÿäèð?
Áèëäèí èñÿ áó èíúÿ ÿñðàðû,
Áó ñóàë èëÿ áó úàâàá íÿäèð:
Êè, íèøàí è÷ðÿ áèíèøàí ìÿíÿì óø,
Îí ñÿêèç ìèí úàùàíà úàí ìÿíÿì óø.
Åøãèíè äÿðäèìÿ äÿâà ýþðäöì,
Âÿñëèíè úàíûìà øÿôà ýþðäöì.
Êþíöë ÿôëàêûíà íÿçÿð ãûëäûì,
Âÿññÿìàâàòè-ìà-ôèùà ýþðäöì.
Ëåéëè-ôèðãÿòäÿ òàëåéèí áöðúö,
Ñóðåéè-øÿìñè-âÿççöùà ýþðäöì.
Ùÿð ìÿêàí ìÿñúèä îëäó, ùÿì Êÿ’áÿ,
Ìÿðâÿ ùàããûíäà ÷öí Ñÿôà ýþðäöì.
Åøã äèâàíûíäà ùÿð éàíà áàõäûì,
Çàùèäèí òàÿòèí ùÿáà ýþðäöì.
Òóðè-Ìóñèäÿ áèð âÿðÿã áóëäóì,
Éàçûëû õÿòòè-ëÿíòÿðà ýþðäöì.
Äóñò øÿùðèíäÿäèð, Íÿñèìè, ìÿëèê,
Áó ñþç ÿùëèíè àøèíà ýþðäöì:
Êè, íèøàí è÷ðÿ áèíèøàí ìÿíÿì óø,
Îí ñÿêèç ìèí úàùàíà úàí ìÿíÿì óø.
246
Åé ùÿã ÿùëè, éÿãèí èìèø áó õÿáÿð
Êèì, áèëÿí íÿôñèíèäèð ÿùëè-íÿçÿð.
Íÿôñèíè êèì êè, áèëäè áóëäó ùÿãè,
Íÿôñèíè áèëìÿéÿíëÿð îëäó øÿãè.
Åé ùÿãè èñòÿéÿí, ýÿë èíñàí îë,
Ãàðà äàø îëìà, ëÿ’ëö ìÿðúàí îë.
Ýÿð äèëÿðñÿí ñÿàäÿòè-ÿáÿäè,
Äàìóéó áèë êè, íè÷öí îëäó éåäè.
Ñÿêêèç îëäó ãàïóñó ó÷ìàüûí,
Íèéÿ äþðä îëäó ñóéó èðìàüûí?
Òóáà àüàúûíûí íÿäèð éåìèøè?
Ùÿãã îíó ÿð éàðàòäû, éîõñà äèøè?
Ùóðö ãûëìàí íÿäÿí èáàðÿòäèð?
Ùöâÿ ìÿíùó íÿéÿ èøàðÿòäèð?
Êþâñÿðö Ñÿëñÿáèëö ìàè-ìÿèí,
Ìÿãñÿäè-ñèäã èëÿ ìÿãàìè-ÿìèí.
Íÿ äåìÿêäèð, ìàíà áÿéàí åéëÿ?
Áó íèùàí ñèððè ýÿë ÿéàí åéëÿ!
Íÿ ÿñÿëäèð, íÿ ìà’ö õÿìðö ëÿáÿí,
Îë êè, Ãóð’àíäà ùÿã äåäè ðþâøÿí.
Áóíëàðûí ÿñëèíè íÿäÿíäèð áèë,
Ýÿð íÿ øåéòàíñàí, îëìà ÿýðèäèë!
249
Áóíëàðû áèëìÿéÿí íÿ áèëìèø îëà,
Àäû àíûí åâè éûõûëìûø îëà.
Êèì êè, áèëäè áó èíúÿ ÿñðàðû,
Ãîéäó ÿëäÿí úàùàíè-ãÿääàðû.
Ôàíè îëäó þçöíäÿí, îëäó ùÿã,
Áèëäè êèì, úöìëÿ ùÿããèìèø ìöòëÿã.
Åøãö ìÿ’øóãö àøèã îëäó éàð,
Ëåéñÿ ôèääàð ãåéð ÿíà äÿééàð.
Êèì êè, áèëäè áóëàðû, èíñàíäûð,
Áèëìÿéÿí àíû áèë êè, øåéòàíäûð.
Åé Íÿñèìè, ñþçöíäöð àáè-ùÿéàò,
È÷ìÿéÿí àíû ãàëäû ôèççöëìàò.
Íÿ áèëèð äÿýìÿ úàíÿâÿð úàíû,
Õûçðà ñîð, Õûçðà àáè-ùåéâàíû.
250
Äÿðéàéè-ìöùèò úóøÿ ýÿëäè,
Êþâí èëÿ ìÿêàí õöðóøÿ ýÿëäè.
Ñèððè-ÿçÿë îëäó àøèêàðà,
Àðèô íåúÿ åéëÿñèí ìöäàðà?
Ùÿð çÿððÿäÿ ýöíÿø îëäó çàùèð,
Òîðïàüà ñöúóä ãûëäû òàùèð.
Íÿããàø áèëèíäè íÿãø è÷èíäÿ,
Ëÿ’ë îëäó ÿéàí Áÿäÿõø è÷èíäÿ.
Àúû ñó øÿðàáè-êþâñÿð îëäó,
Ùÿð çÿùð íÿáàòö øÿêêÿð îëäó.
Òèðéàê ìèçàúû òóòäó àüó,
Ëþ’ëþè-ìöäÿââÿð îëäó äàðó.
Êöëëè éåðö ýþý ùÿã îëäó ìöòëÿã,
Ñþéëÿð äÿôö ÷ÿíýö íåé ÿíÿëùÿã.
Ìÿñúóä èëÿ ñàúèä îëäó âàùèä,
Ìÿñúóäè-ùÿãèãè îëäó ñàúèä.
Ùÿð ãÿòðÿ ìöùèòè-ÿ’çÿì îëäó,
Ùÿð çÿððÿ Ìÿñèùö Ìÿðéÿì îëäó.
Äàøö êÿñÿê îëäó âÿðäè-íÿñðèí,
Ôÿðùàä èëÿ Õîñðîâ îëäó Øèðèí.
Ìÿ’øóã èëÿ àøèã îëäó áèð çàò,
Ìÿùâ îëäó âöúóäè-íÿôéö èñáàò.
251
Èìàí èëÿ êöôð áèð øåé îëäó,
Äàäëó èëÿ àúû áèð ìåé îëäó.
Øèðêÿò àðàäàí ýþòöðäö âÿùäÿò,
Âÿùäÿòäÿí à÷ûëäû áàáè-ðÿùìÿò.
Úàí èëÿ òÿí îëäó áèð ùÿãèãÿò,
Áèðèêäè øÿðèÿòö òÿðèãÿò.
ßøéà èêèëêäÿí îëäó õàëè,
Áàãè ÿùÿä îëäó ëàéÿçàëè.
Åé òàëèá, ÿýÿð äåéèëñÿí ÿ’ìà,
Ýþð âÿ’äåéè-êöëëè ìÿí ÿëåéùà!
Ðÿô îëäó ùèúàá ìàñèâÿëëàù,
ßëãöäðÿòè-âÿë áÿãà’è-ëèëëàù.
Ãåéð îäëó ùÿëàêö âÿúù ãàëäû,
Áÿùð îëäó øó êèì, áó áÿùðÿ äàëäû.
Ýÿð à÷óã èñÿ áÿñèðÿòèí áàõ,
Ýþð ñÿíäÿ ùÿãè âö ýåòìÿ èðàõ.
Ýþð ñÿí ñÿíè êèì, íÿ úèñìö úàíñàí,
Ìÿãñóäè-âöúóäè-êöí-ôÿêàíñàí.
×öí ìþ’ìèíÿ ìþ’ìèí îëäó ìèð’àò,
Ìèð’àòûíà áàõö àíäà ýþð çàò.
Ùÿð êèìñÿ êè, ÿñðèäè áó ìåéäÿí,
Ùÿééè-ÿáÿä îëäó çàòè-ùåéäÿí.
Íÿôñèíè òàíûäû, áèëäè ðÿááè,
Òþâùèä éîëóíäà ÿêäè ùöááè.
Åé ùÿãäÿí èðàü îëàí ÿçàçèë,
Ýÿð äèâ äåýèëñÿí, àäÿìè áèë!
252
Àäÿìäÿ òÿúÿëëè ãûëäû Àëëàù,
Ãûë àäÿìÿ ñÿúäÿ, îëìà ýöìðàù!
Øåéòàíè-ëÿèíÿ óéìà çèíùàð,
Àíûí ñþçöíÿ èíàíìà, åé éàð!
Ùÿãäÿí ñàíà ëàòÿòÿ’ÿ ýÿëäè,
Ùÿì âÿñúöäö ÿãòÿðèá äåíèëäè.
×àëûíäû ãèéàìÿòèí íÿôèðè,
Åé ñàüûð, åøèòìÿäèí ñÿôèðè.
Ùÿøðèí ýöíö ýÿëäè, óéõóäàí äóð,
Èíàíìàç èñÿí ýþçöíö à÷ ýþð.
Óéõóäàí îéàí êè, ìÿùøÿð îëäó,
Ýþð íåúÿ çÿìàíÿ ïöðøÿð îëäó,
Ñóð öíöí åøèòìÿäè ãóëàüûí,
Äàéûíäû áó êþïðöäÿí àéàüûí.
Íÿøð îëäó, îéàí, ãóðóëäó ìèçàí,
Ùÿøð îëäó, èíàí, áèëèíäè éÿçäàí.
×öí ìÿùðÿìè – ãóë-êÿôà äåýèëñÿí,
Áèýàíÿñÿí, àøèíà äåýèëñÿí.
Ùÿð êèìñÿ êè, òàíûäû áó úàíû,
Áèð çÿððÿéÿ ñàéìàäû úàùàíû.
Éåðäÿí ÷ûõà ýÿëäè äàáÿòöë-ÿðç,
Óø ñèððèíè åéëÿðÿì ñàíà ÿðç.
Ùÿì õàòÿì îëà ÿëèíäÿ ôÿðìàí,
Éÿ’íè êè, ìÿíÿì áó ýöí Ñöëåéìàí.
Ìóñà ìÿíÿì, óø ÿñà ÿëèìäÿ,
Ùÿãäÿí ÿçÿëè ãûëûíú áåëèìäÿ.
253
Ìöøðèêäÿí åäÿð ìöâÿùùèäè ôÿðã,
Åéâàù àíà êèì, èøè îëà çÿðã.
Õÿëãèí àëûíà áàñàð ÿñàéû,
Éÿ’íè êè, áèëèí áó èñòèâàéû.
Íå÷öí êè, áó èñòèâàäàäûð ùÿã,
Îë ìàëèêè-ìöëêö ùÿééè-ìöòëÿã.
Ùÿãäÿí áó ñèðàòè-ìöñòÿãèìè
Áèëýèë êè, áóäóð ùÿãèí íÿèìè.
×öí ñÿí êå÷ÿñÿí áó èñòèâàäàí.
Àçàä îëàñàí ãàìó áÿëàäàí.
Ùÿì úÿííÿòö ùóðö ùÿì ëèãàäûð,
Ðÿùìàí èëÿ ÿðøè-èñòèâàäûð.
Öçöí áó úÿùÿòäÿí îëà áåéçà,
Ìèí ôÿçëè-èëàùÿíà òÿàëà.
Àäÿì äåýèë, ùÿãã îëäó áèëýèë,
Ìÿñúóäè-ùÿãèãÿ ñÿúäÿ ãûëýèë.
Ôÿçë èñòÿð èñÿí ùÿãèãÿòÿ âàð,
Ñÿ’é èëÿ äöðöø âÿ ãûëìà çèíùàð.
ßëôàçè-Íÿñèìè ýþð íÿ úàíäûð,
Äÿðéàéè-ìöùèòö êþâíö êàíäûð.
254
Åééöùÿð-ðàüûáóíÿ ôèë þâãàò,
Öçêöðóùà ôÿìà ìÿçà ãÿä ôàò.
Ôîòè ôåðñÿò ìÿêîí êè, âÿãòè ñÿôàñò
Êè, áÿñè ùÿñò äÿð úÿùàí àôàò.1
Èðäè áèð äÿì êè, áÿùúÿòèíäÿí àíûí
Ñÿêêèç ó÷ìàüà äþíäö àëòû úÿùàò.
Èø êÿìà àøÿ àøèãö ìÿ’øóã
Òàðÿòèí-íÿôñö òàáÿòèë-îâãàò.
Ñÿáçåéè Õûçðâÿø úÿâàíè éàôò,
×åøìåéè àáèðà ðÿñèä ùÿéàò.2
Íÿçÿð åò þëö éåð äèðèëäèéèíÿ,
Ðÿùìÿò àñàð ýþñòÿðèð àéàò.
Äàðÿòèí-íàéèáàòó áèë ÿãäàù,
Üöííÿòèò òàéèðàòó áèë ÿñâàò.
Úèëâÿýÿð øîä ùÿìå ÿðàéèñè áàü
×öí áÿðÿôðóõò ðöõ áåíèíè íÿáàò.3
____________
Òÿðúöìÿñè:
1
Åé ùÿéàòû ñåâÿíëÿð,
Îíó áèëèí êè, êå÷ÿí ýåðè ãàéûòìàç.
Ñÿôà âàõòûäûð ôöðñÿòè ôîâò åòìÿéèí.
Äöíéàíûí ÷îõëó áÿëàëàðû âàðäûð.
2
Àøèã âÿ ìÿøóã êèìè éàøà,
Íÿôñ éåíèëÿøäè, ôÿñèë èñÿ ýþçÿëëÿøäè.
Éàøûëëûã Õûçð êèìè úàâàíëàøäû,
Áóëàãëàð äèðèëèê ñóéóíà äþíäö.
3
Ñàãèëÿð ãÿäÿùëÿðè äîëàíäûðäûëàð,
Ãóøëàð ñÿñ-ñÿñÿ âåðèá îõóäóëàð.
Áèòêè îüóëëàðû öçëÿðèíè ýþñòÿðÿíäÿ
Áàüûí áöòöí ýÿëèíëÿðè úèëâÿéÿ áàøëàäûëàð.
257
Ìåéö ìÿ’øóã, ñÿáçÿ, àáè-ðÿâàí
Áÿíäè-ãÿìäÿí áó äþðäö âåðäè íÿúàò.
Èííÿìÿððàùö ðàùÿòöë-ÿðâàù
ßíòÿ ÿøðèá ðÿâàéèùÿë êàñàò.
Õàññÿ äÿð å’òèäàëè íîâðóçè
Ê’àá êþâñÿð øîäè, úàùàí úÿííàò.4
Áÿðÿêÿò èñòÿìÿ îë àäÿìäÿí
Êè, áó ìþâñöìäÿ åòìÿéÿ ùÿðÿêàò.
Ëàêèííÿä äÿùðö ãÿä éöíàäèíà,
ßêñÿðèç-çèêðÿ âÿ õàäèìèë-ëÿççàò.
Ùàñèëè íèñò þìðè ôàíèðà
Úîç ìöëàãàòè õàêè ïàêè ñèôàò.5
Ãÿëáèëÿ ýÿð äèðè îëàñàí ùåé
Ùÿãã þçöí åéëÿéÿ ñÿíÿ èñáàò.
ßëëÿçè ôàùèìàéÿòèí ãÿä àøÿ
Ìÿí éÿôóòó âèñàëóùó ãÿäôàò
Àí êè, òèüÿø áåìöëê äàä ãÿðàð,
Â’àíêè ùþêìÿø çÿêàò áîðäî ñÿáàò.6
____________
Òÿðúöìÿñè:
4
Øÿðàá ðóùëàðûí ðàùÿòëèéèäèð,
Ñÿí ÿí ÿòèðëè áàäÿëÿðäÿí è÷.
Õöñóñÿí íîâðóçóí õîø ýöíëÿðèíäÿ êè
Ñóëàð êþâñÿðÿ, äöíéà èñÿ úÿííÿòÿ äþíöáäöð.
5
Ëàêèí çàìàí áèçè ÷àüûðûð,
Çèêðè ÷îõ åëÿ, ëÿççÿòëÿðäÿí èñòèôàäÿ åò.
Ôàíè þìðöí ïàê çàòûíûí ñèôàòûíà
Éåòèøìÿêäÿí áàøãà ùàñèëè éîõäóð.
6
Ùèìàéÿ îëàí äåìÿê éàøàéûð,
Âöñàëäàí ìÿùðóì îëàí ìÿùâ îëìóøäóð.
Îíóí ãûëûíúû ñàéÿñèíäÿ þëêÿ ãÿðàð òóòóá
Îíóí ùþêìèëÿ çÿêàò àëûíûð.
258
Ãöäðÿòèí ðèô’ÿòèí ìåùðö ôÿëÿê
Ñÿäðèñèíÿ äåäè âÿ âåðäè áÿðàò.
Íÿçÿðè êöëëö ôå’ëèùè ùÿñÿíöí
Ôÿéÿêöíöíÿùö ÿáöë-ùÿñÿíàò.
Åé áå Õûçðö Èñýÿíäÿðè ìÿøùóð
Íóðè ýÿøòÿ áå ÿäëè òî çöëìàò.7
Ðöìö Øàì ìöëêè áàøûíà ñÿäÿãÿ,
×èíö ìà÷èí åëè òÿíèíÿ çÿêàò.
Öíçèëÿò ôèë êÿëàìè âÿë Èíúèë
Êöòöáÿò ôèç Çÿáóðó âÿò Òîâðàò.
Àéÿòè ÿäëö áÿçëö åëì ÿìÿë,
×àð ñèôàòùà êè, äÿð òî øîä éåê çàò.8
Ýþçöìöí Øÿòòè ùÿñðÿòèíäÿ ìöäàì
Íèëèýóí åéëÿìèø äîíóíó Ôÿðàò.
Áÿõò øÿì’èíè ýþð öçöíäÿ àíûí,
Êè, ìèñàëäûð ðèúàúÿâö ìöøêàò.
Ðöõ òóòàðñàí ïèéàäÿéè ùÿì øàù,
Ôèëö ôÿðçèí íîëà ÷ö ñöðñÿí àò.
Íöñðÿòèí Ðóì åëèíäÿ òèêñÿ ÿëÿì,
Êöôðö ìÿùâ åéëÿéÿ Ùÿáÿøäÿ ãÿçàò.
Ñóäà éîõäóð ëÿòàôÿòèí úàíû
Îääà âàðìû ìÿùàáÿòèí, ùåéùàò…
____________
Òÿðúöìÿñè:
7
Ìÿíèì íÿçÿðèìäÿ îíóí áöòöí èøëÿðè ýþçÿëäèð,
Îíëàð ýþçÿëëèêëÿðèí ÿñàñûäûð.
Åé Õûçð âÿ Èñýÿíäÿðëèêëÿ ìÿøùóð îëàí,
Ñÿíèí ÿäàëÿòèí çöëìàòû èøûãëàíäûðìûøäûð.
8
Ãóðàí âÿ Èíúèëäÿ íàçèë îëìóøäóð,
Çÿáóð, Òþâðàòäà éàçûëìûøäûð.
ßäë, ñÿõàâÿò, åëì âÿ ÿìÿë àéÿëÿðè
Òÿê ñÿíäÿ úÿìëÿíìèø äþðä ñèôÿòäèð.
259
Àëÿìöë-ãåéá õàòèðèí ìèñëè,
Íÿãøè-äèâàð, ñóðÿòè-ìèð’àò.
Òóð îëäóð, øÿùà êè, Ìóñàâàð
Ãÿëá Òóðóíäà åéëÿäèí ìèãàò.
Áàø óðóá ñÿúäÿ ãûëûð ÿéàüûíà,
Ñÿí ÿéàã è÷ÿúÿê áÿíèíö íÿáàò.
Éåíÿ ÿùëè ôèðèøòÿëÿð ýþéäÿí
×àüûðûð íóø áàä àáè-ùÿéàò.
Úàì èëÿ îëäóüóíäàí ëÿá-áÿð-ëÿá,
Ëÿáè øÿðáÿò îëóð, ïèéàëÿ íÿáàò.
Áóëìàäû áó ãÿñèäÿíèí ìèñëèí
Ùÿääè-Ñèâàñ, õöòòåéè-Òîãàò.
Øöêð ÿìëàê è÷èíäÿ êèì, âàðäûð,
Ìÿäùèíèçäÿ áóíóí êèìè ÿáéàò.
×öí Íÿñèìè ñÿíèíäöðöð, ðÿùì åò
Êèì, îëóáäóð î, ìöñòÿùÿããè-çÿêàò.
Íåúÿ åäÿ òÿñÿëëè åäèáÿíè
Ñÿëëÿòèë ãÿëáè, öçëÿòèë õÿëÿâàò.9
Úûüàíûí íÿüìÿí èëÿ ùÿð áèðè äèë,
Ìÿí ÷àëàðàì äåéÿ âåðÿ íÿüÿìàò.
Âÿãòèäèð êèì, äóà éåðèíÿ éåòÿ,
Ìöñòÿúàá åäÿ ãàçèéöë-ùàúàò.
Ðþâçÿñèíÿ ðÿñóëè-éÿçäàíûí
Èðäèéèíúÿ òÿùèééÿòö ñÿëàâàò.
Ùÿçðÿòèíäÿ áóäóð éÿãèí äèëÿéèì,
Äþâëÿòèíäÿí èðàã îëà íÿêÿáàò.
Âÿçíèí ÿêñèëìÿñèí áó äöíéàäàí,
Ôàèëàòöí, ìÿôàèëöí, ôàèëàò.
____________
9
Ãÿëá õÿëâÿòäÿ ýóøÿíèøèí îëóá, âöñàëà íàèë îëàéäû.
260
262
Ýÿë êè, ìöøòàã îëìóøàì äèäàðûíà,
Âåðìèøÿì úàí çöëôè-ÿíáÿðáàðûíà,
Ìÿùðÿì åòäèí ÷öí ìÿíè ÿñðàðûíà,
Åé ïÿðè, ýÿë ÷ÿê ìÿíè áèð äàðûíà.
Åé ñà÷ûí âÿëëåéë, öçöí âÿççöùà,
Ñóðÿòèí øÿ’íèíäÿ ýÿëäè ãöë êÿôà.
Åé ñà÷ûíäàí ÷öí ÿéàí îëäó ìàíà,
Ñèððè-ÿððÿùìàí ÿëÿë-ÿðø-èñòèâà.
Åé öçöíäÿí çàùèð ÿñìàéè-õóäà,
Øþéëÿ êè, Ãóð’àíäà äåäè êöëëÿùà.
Àäÿìè áèë, àíäàäûð ÿñðàðùà,
Úàí èëÿ áàøûí éîëóíäà ãûë ôÿäà.
Åøã èëÿ ýÿëäè úÿìèéè-ÿíáèéà,
Åøãäèð ñåéðö ñöëóêè-þâëèéà.
Åøã èëÿ éîëà ýèðÿðëÿð áèðèéà,
Åøã èëÿ âàñèë îëóðëàð Òàíðûéà.
Åé öçöí ìèí-èíäÿùö åëìöë-êèòàá,
Ãöë êÿôà ýÿëäè úàìàëûíäàí õèòàá.
Ñóðÿòèí ùÿãäèð, ýþòöð ùÿãäÿí íèãàá,
Ùÿã áóäóð, âÿëëàùó-ÿ’ëÿì-áèññÿâàá.
Åé úàìàëûíäàí ìöíÿââÿð àôèòàá,
Äöøäö ùöñíöí ïÿðòþâöíäÿí àéà òàá.
Êèðïèéèí, çöëôöí, ãàøûí öììöë-êèòàá,
Îëäó öçöíäÿí ÿéàí éþâìöë-ùåñàá.
Åé ñà÷ûí äþâðöíäÿ ìÿñòóð àôèòàá,
Âåé öçöí àëÿìäÿ ìÿøùóð àôèòàá,
Óòàíûð ùöñíöíäÿí, åé ùóð, àôèòàá,
Ñÿíäÿí îëäó ìÿñòö ìÿõìóð àôèòàá.
263
Åé ãÿìÿð öçëö, ýþòöð ùÿãäÿí íèãàá
Êèì, öçöíäÿ ðþâøÿí îëäó àôèòàá.
Àðàäà ìóíúà íÿäÿíäèð áó ùèúàá?
Øÿðù åäÿð ìèí èíäÿùö öììöë-êèòàá.
Åé ìÿëèê, ìöëêöíäÿ âÿúùèí àôèòàá,
Åé áîéó ñèäðÿ, ðöõöí öììöë-êèòàá.
Äöøäö úàíà àòÿøè-ùèúðèíäÿ òàá,
Øþâãè-åøãèí áàüðûìû ãûëäû êàáàá.
Åé þçöíäÿí áèõÿáÿð, ãàôèë ãÿðèá,
Áèëìÿìèøñÿí ñèððè-ÿñðàðè-ÿúèá.
Îëìàñûí áó ñèððÿ ìÿùðÿì ùÿð ðÿãèá,
Ùÿì÷èíèí ïöíùàí ýÿðÿê ðàçè-ùÿáèá.
Úàíûìûí úàíàíÿñè ñÿíñÿí, ùÿáèá,
Õóáëàðûí ôÿðçàíÿñè ñÿíñÿí, ùÿáèá,
Êöíòÿ-êÿíçèí õàíÿñè ñÿíñÿí, ùÿáèá,
Âÿùäÿòèí äöðäàíÿñè ñÿíñÿí, ùÿáèá.
Áèð-èêè-ö÷ ýöí úàùàíäûð úàéèýÿøò,
Ôàèäà ãûëìàç, êå÷ÿð ÷öí äÿð ýöçÿøò.
Äÿðä èëÿ ñÿí þçöíö ãûëìà ìÿëóë,
Øàäèìàí îë, òà ýÿëèíúÿ ùÿôòö ùÿøò.
Åé ðöõöí åøãèíäÿ ÿãëèì øàùìàò,
Ñÿëñÿáèë îëäó ëÿáèí àáè-ùÿéàò.
Öíñöðöí äþðä îëäó, ùÿääèí øåø úÿùàò,
Ãÿôëÿòèí ìöñòÿùëèêè áóëìàç íÿúàò.
Åé öçöí àéàòû ÿíâàðè-ñèôàò,
Çöëôö õàëûí ñóðåéè-âÿëìöðñÿëàò.
Àéàüûí òîçóíà äÿéìÿç êàèíàò,
Ôàèëàòöí, ôàèëàòöí, ôàèëàò.
Åé õÿòèí Õûçðö ëÿáèí àáè-ùÿéàò,
ßíáÿðèí çöëôöí øÿáè-ãÿäðö áÿðàò.
Ìåùðö ìàù èñòÿð úàìàëûíäàí çÿêàò,
Ôàèëàòöí, ôàèëàòöí, ôàèëàò.
264
Àë ÿëèíäÿí àòûíû éàáàíà àò,
Ùÿãïÿðÿñò îë, ùÿããè òàíû, îëìà àò.
Äöíéàíûí äþâðöíäÿ éîõäóð ÷öí ñÿáàò,
Àòûíû ãà÷ûðìà ðöõäÿí, îëìà ìàò.
Êàôö íóí ÿìðèíäÿ îëäó êàèíàò,
Ùÿì ñèôàòäûð êàôö íóí, ùÿì åéíè-çàò.
Êàôö íóíäàí âàúèá îëäó ìöìêöíàò,
Áèë êè, ñÿíñÿí àëÿìè-çàòö ñèôàò.
Ýÿëäè áÿéäÿí ìóøòóúó áèð ýöíäÿ äþðò,
Áÿé ñèçÿ éàçäûðäû áèð êþêëöê éîüóðò.
Îë äÿõè éàðûñû ñó, éàðûñû äöðò,
Áÿõøèøÿ òöðêìàíìû éåéäèð, éîõñà êöðò!
Ýÿëìèøÿì ãàëö áÿëèäÿí ìåéïÿðÿñò,
Àøèãÿì, ìÿñòÿì, âÿëè ìÿñòè-ÿëÿñò.
Åé ýþçöí ñåâäàëàðûíäàí ôèòíÿ ìÿñò,
Ñöíáöëöí ùÿð òàðÿñè ìÿ’íèäÿ øÿñò.
Áèð áöñàòè-åøã èìèø øÿòðÿíúè-çàò,
Îòóç èêèäÿí ýÿëèáäèð êàèíàò.
Óéõóäàí îéàí, àíû òàíûâö ýþð,
Îëìàéàñàí áó áöñàòà øàùè-ìàò.
Åé ìöíÿââÿð ÷þùðÿíèçäÿí êàèíàò,
Ãèñìÿò èëòÿð õàíûíûçäàí úöìëÿ çàò.
Ìÿõôè èêÿí, çàùèð îëäó äÿðäèìèç,
Îòóç èêè ëàìÿìàò, èëëà ùÿéàò.
Åé òÿáèáè-ùàçèãö íàçèêìèçàú,
Ñÿí áèëèðñÿí õÿñòÿ êþíëöìÿ ÿëàú.
Ìÿí êþíöë èëÿ ñÿíÿ ãóë îëìóøàì,
Øèâÿ èëÿ íàçûíà íÿ åùòèéàú?
Äîüäó Ìÿüðèáäÿí ýöíÿø, åíäè Ìÿñèù,
Áóðüó ÷àëûíäûâö ùÿøð îëäó ñÿùèù.
Êå÷ êèíàéÿòäÿí êè, ðÿìç îëäó ñÿðèù,
Ýþð êè, ìöñòÿùñÿíìèñÿí, éîõñà ãÿáèù?
265
Ñàãèéè-ýöëðöõ ÿëèíäÿí áèð ãÿäÿù
È÷, ïÿðèøàí õàòèðèí îëñóí ôÿðÿù.
Ìåé ùàðàì èñÿ, ùÿãèí íèòãè ùàëàë,
Ãàìó ìÿçùÿáäÿ áóäóð ãþâëè-ÿñÿù.
Äàëìûøàì øîë áÿùðÿ êèì, ïàéàíû éîõ,
Äöøìöøÿì øîë ðÿíúÿ êèì, õöñðàíû éîõ,
Ýþðìöøÿì øîë áÿäðè êèì, íþãñàíû éîõ,
Áóëìóøàì øîë ýÿíúè êèì, âèðàíû éîõ.
Äÿðäèíÿ àøèãëÿðèí äÿðìàíû éîõ,
Çÿðãè ÷îõ çàùèäëÿðèí, èìàíû éîõ,
Úàíûíà ùåé äåð âÿ ëåéêÿí úàíû éîõ,
ßùäèíÿ ñàáèò äåéèë, ïåéìàíû éîõ.
Êþíëöìö éÿüìàëàäû øîë àëû ÷îõ,
Øîë ãûçûëýöë, ðÿíýè ýöëýóí, àëû ÷îõ,
Çöëôöíöí ñèððè óçóíäóð, ùàëû ÷îõ,
Øîë øÿêÿð ñþçëö äîäàüûí áàëû ÷îõ.
Åé áîéóí òóáà, öçöí äàðöë-õöëóä,
Ùöñíöíÿ õóðøèäö ìàù åéëÿð ñöúóä.
Òàëåéèí ìöëêöíäÿ úÿì îëäó ñÿóä,
Ñèâö äö íóðè-õóäà, éåê íóð áóä.
Åé úàìàëûí ãöëùöâÿëëàùè-ÿùÿä,
Ñóðÿòèí éàçóñó Àëëàùö-ñÿìÿä,
Áèð óúó çöëôöí ÿçÿë, áèðè ÿáÿä,
Ùöñíöíÿ øåéòàí èìèø ìÿí-ëà-ñÿúÿä.
Êèì êè, îëäó òàëåéè ùÿãäÿí ñÿèä,
Îëìàäû øåéòàí êèìè àäû ìÿðèä,
Êèì êè, íÿôñèí ýþðìÿäè ùÿãäÿí áÿèä,
Ýåúÿñè ãÿäð îëäóâö ÿééàìû èä.
Åé ñà÷ûí ìÿùøÿð, öçöí äàðöë-õöëóä,
Êÿ’áÿ öçöíÿ ãûëûð àëÿì ñöúóä.
Åé ñà÷ûí áóéó ÿáèðö ìèøêö óä,
×ûõäû åøãèí àòÿøèíäÿí ÷ÿðõÿ äóä.
266
Åé ÿçÿë íóðè-úàìàëûí òà ÿáÿä,
Ìÿíäÿ íÿãø îëäó õÿéàëûí òà ÿáÿä.
Áèãöðóá îëäó ùàëàëûí òà ÿáÿä,
Åé ýöíÿø, éîõäóð çàâàëûí òà ÿáÿä.
Åé úàìàëûí êàôö ùåé, éåé, åéíö ñàä,
Ìÿ’íèéè-éà ñèí ñà÷ûíäà ìöñòÿôàä.
Ãÿääè ìèí-Òóáà, ÿéà ùóðèíÿæàä,
Ñÿúäåéè-âÿúùèíäÿ ìå’ðàúèë-èáàä.
Ýÿë, ìöùèòè-åøãÿ áèð ýÿç äàëà ýþð,
Âÿùäÿòèí äöððöí è÷èíäÿí àëà ýþð.
Àäÿìÿ ãûë ñÿúäÿ, êèáðè ñàëà ýþð,
Îëìà øåéòàí, äöøìÿ ìÿêðö àëà ýþð.
Ãàøëàðûí éàéû ìÿíè ãóðáàí åäÿð.
Ñóðÿòèí íÿãøè êþíöë ùåéðàí åäÿð,
Ýþð áó ãöäðÿò ìþ’úöçö éÿçäàí åäÿð,
Úöìëÿ ÿøéà ñÿíäÿ óø ñåéðàí åäÿð.
Àáö õàêû åéëÿäè ÷öí ùÿã õÿìèð,
ßðøèíè õÿëã åéëÿäè éÿ’íè ñÿðèð,
Ùöñíöíö øàù åéëÿäè, åøãè ÿìèð,
Àøèãö ìÿ’øóã èëÿ åøã îëäó áèð.
Éàð ÿëèíäÿí ÷öí ìåéè-äèëêÿø ýÿëèð,
È÷ÿëèì, ùÿãäÿí íÿ ýÿëñÿ õîø ýÿëèð.
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí ñèððèí áèëÿí
Êÿ’áÿòåéíè àòàúàã ñå øåø ýÿëèð.
×öí ùÿãè ùÿð éåðäÿ àéäûðñàí êè, âàð,
Ñÿíäÿ áÿñ ùÿã âàð èìèø, ùÿã ñÿíäÿ âàð.
ßíáèéàíûí ñèððèíè áèëìÿç äàâàð,
Ãèñìÿò îëìàç äèâÿ ðàùè-õîøýöâàð.
×îõ çàìàí êå÷äèâö ÷îõ ýÿçäè ìÿäàð,
Ñÿíäÿí þçýÿ ýþðìÿäè áèð äîüðó éàð.
Ùÿð êèìèí ìÿíçóðó ñÿíñÿí, åé íèýàð,
Úÿííÿòè-ÿ’ëàäàäûð ëåéëö íÿùàð.
267
Ùÿã òÿàëàíûí êÿëàìû ñÿíäÿäèð,
Ôà âö çàä îë áèë êè, ëàìû ñÿíäÿäèð.
Ðþâçÿíèí äàðöññÿëàìû ñÿíäÿäèð.
Ýþð êÿëàìû ùÿì ñÿëàìû ñÿíäÿäèð.
Ýÿë êè, ñÿíñÿí, ÿðøö êöðñè ñÿíäÿäèð,
Áèñòö ùÿøòö ñèâö äöñè ñÿíäÿäèð,
Åé Ìÿñèùà, ðóùè-ãöäñè ñÿíäÿäèð.
Ùÿãìèñÿí, éîõñà êè, ÿêñè ñÿíäÿäèð?
Åé êþíöë, ùÿã ñÿíäÿäèð, ùÿã ñÿíäÿäèð,
Ñþéëÿ ùÿããè êèì, ÿíÿëùÿã ñÿíäÿäèð,
Íóðè-ìöòëÿã, çàòè-ìöòëÿã ñÿíäÿäèð.
Ìöñùÿôèí ùÿðôè ìöùÿããÿã ñÿíäÿäèð.
Ùÿã òÿàëà âàðëûüû àäÿìäÿäèð,
Åâ îíóíäóð, îë áó åâäÿ äÿìäÿäèð.
Áèëìÿäè øåéòàí áó ñèððè, ãÿìäÿäèð,
Îë ñÿáÿáäÿí òà ÿáÿä ìàòÿìäÿäèð.
Ýÿð ùÿã îëäóí, ùÿã ñèôàòûí ãàíäàäûð?
Ùÿãñèôàò îë, ýþð êè, çàòûí ãàíäàäûð?
Ýÿð ìöùèò îëäóí, úÿùàòûí ãàíäàäûð?
Åé Êÿìàõ, àõàð Ôÿðàòûí ãàíäàäûð?
Úþâùÿðè-ôÿðä àäÿìèí êàíûíäàäûð,
Êöíòÿ êÿíçÿí àäÿìèí øàíûíäàäûð.
Ýÿð÷è øåéòàí àäÿìèí ãàíûíäàäûð,
Ñèððè-ÿñìà àäÿìèí úàíûíäàäûð.
Àøèãèí ñåéðàíû îë àëÿìäÿäèð,
Áèëìÿéÿí îë àëÿìè ìàòÿìäÿäèð,
Êöíòÿ êÿíçèí úþâùÿðè àäÿìäÿäèð,
Àäÿì îë ìåéäèð êè, úàìè-Úÿìäÿäèð.
Èñàíûí ÿñëè áèëÿí Ìÿðéÿìäÿäèð,
Ùÿã Ñöëåéìàí ùàêèìè õàòÿìäÿäèð.
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí ñèððèí áèëÿí,
Îë ëÿãÿä êÿððÿì áÿíè àäÿìäÿäèð.
268
Õåéëè ìöääÿòäèð êè, äÿðäèí ìÿíäÿäèð,
Äèë ñÿíÿ áèð áîéíó áàüëû áÿíäÿäèð.
Ñàëäû ùèúðàíûí àéàüûìäàí ìÿíè,
Ñÿí áèëèðñÿí, èíäè ìöðâÿò ñÿíäÿäèð.
Ùÿã òÿàëàíûí êÿëàìû íóðäóð,
Ýþðìÿéÿí îë íóðó ùÿãäÿí äóðäóð.
×öí ÿíÿëùÿã ñþéëÿéÿí Ìÿíñóðäóð,
Ýÿëäè Èñðàôèë, ÿëèíäÿ ñóðäóð.
Ùÿã ñþçöí ýþð êè, íåúÿ äöðäàíÿäèð,
Ùÿã ñþçöíö áèëìÿéÿíëÿð äà íÿäèð?
Úàùèëö íàäàí íÿ áèëñèí äàíÿ äöð,
Äàíÿéè äàíà áèëèð êèì, äàíÿäèð.
Äóòäó öçöíäÿí úàùàíû úöìëÿ íóð,
Ùÿã ùèäàéÿò åòäè Ìåùäèäÿí çöùóð.
Åíäè Èñà, ýÿëäè Ìóñà, äîëäó íóð,
Çàùèð îëäó ìþ’ìèíÿ úÿííàòö ùóð.
Ùÿð íÿ êèì òÿãäèðè-éÿçäàíè ãûëûð,
Åéíè ùèêìÿòäèð, ùÿã ÿðçàíè ãûëûð,
Øàù èêè àëÿìäÿ ñóëòàíû ãûëûð,
Ùÿð íÿ êèì êþíëö äèëÿð, àíû ãûëûð.
Ñóðÿòèí íÿãøèíäÿ ãûëäû ùÿã çöùóð,
Öøòÿ ìöñùÿô, ýÿë îõó Àëëàùó íóð,
Çöëôö ðöõñàðûíäàäûð ùÿøðè íöøóð,
Åé áîéó òóáà, öçö úÿííàòè-ùóð.
Ìàùûìûí öçöíäÿí îëäó ïÿðäÿ äóð,
Ýÿëäè ùÿãäÿí àéÿòè-Àëëàùó íóð,
Åé õÿòö õàëûí òÿúÿëëè, öçöí Òóð,
Ñóðÿòèí ìÿ’íèñèäèð úÿííàòè-ùóð.
Áèë âöúóäóí êèì, Ñöëåéìàí òÿõòèäèð,
Ùÿì èìàðÿò ãûë êè, ñóëòàí òÿõòèäèð.
Úèñìèíè éîüóðäó ÷öí úàí òÿõòèäèð,
Ùÿã ãàòûíäà ùÿøðö ìèçàí òÿõòèäèð.
269
Ëÿáèíÿ ëÿ’ëè-úàíôÿçà äåäèëÿð,
Ñîðìóøàì, äÿðäèìÿ äÿâà äåäèëÿð.
Ãàìÿòèí áàëàñû áÿëà äåäèëÿð,
Áèçëÿðè îíà ìöáòÿëà äåäèëÿð.
Åé ýöíÿø ñóðÿòëè, éàðè-äèëïÿçèð,
Òÿë’ÿòèíäÿí óòàíûð áÿäðè-ìöíèð.
Íåéëÿéèì êè, ìÿí ôÿãèðÿì, ñÿí ÿìèð,
Ùÿñðÿòèíäÿí öðÿéèì ùÿð äÿì ÿðèð.
Ñóðÿòèí ìöñùÿôäèð, åé áÿäðè-ìöíèð,
Õèëãÿòèí ñÿð òà ãÿäÿìäèð äèëïÿçèð,
ßùëè-öðôàí îë, íÿ ÿñùàáè-ñÿðèð
Áèë êè, ùÿãäèð ùÿì ñÿìè’ö ùÿì áÿñèð.
Àé èëÿ ýöíÿø öçöí ùåéðàíûäûð,
Ìèøê èëÿ ÿíáÿð ñà÷ûí òÿðõàíûäûð,
×öí Íÿñèìè àëÿìèí ñóëòàíûäûð,
Äþâð àíûí, äþâðàí àíûí äþâðàíûäûð.
Åé èêè àëÿìäÿ ùöñíöí áèíÿçèð,
Ôèòíÿëè ãàøûí êàìàíäûð, ãÿìçÿ òèð.
ßíáÿðèí çöëôöí òîçóíäàíäûð ÿáèð,
Ìÿùøÿð îëäó, ãîïäó ùöñíöíäÿí íÿôèð.
Ùÿããÿ éàð îë, åé êþíöë, éàð îë, éåòÿð,
Ùÿããè ÷öí éàð åéëÿäèí, âàð îë, éåòÿð,
Íóðà íóð îë, íàðà îë íàð îë, éåòÿð,
Àäÿìÿ îëäóð ñÿçàâàð, îë éåòÿð.
Åé ùÿðàìè ýþçëÿðèí éÿüìà÷ûëàð,
Êÿ’áÿ öçöíäöð, ìÿëàèê ùàúûëàð.
Åøãèíÿ öììÿò îëàíäûð íàúèëÿð,
Âåé äîäàüûíäàí õÿúèë ùàëâà÷ûëàð.
Óñòà âàð ÿéðèâö ùÿì éàëàí÷ûäûð,
Êèì äåäè éàëàí÷ûéû, êèì íàúèäèð.
Ôèòíÿíèí áàøìàüû îíóí òàúûäûð,
Ìÿêðö àë ÿñðàñûâö ìå’ðàúûäûð.
270
Àëëàùûí ôÿçëè áèçÿ îëäó áÿøèð,
Áÿøðÿíà áèìÿüôèðÿí ÿúðÿí êÿáèð.
Éåðö ýþéöí ìÿíçÿðèñÿí, åé ÿìèð,
Éÿëÿì-ÿñ-ñèðð ÿë-õèôà ìàôèë-çÿìèð.
Åé úàìàëûí ùöñíöíÿ ùåéðàí ãÿìÿð,
Ñöíáöëöí äþâðöíäÿäèð ïöíùàí ãÿìÿð,
Ëÿìéÿçÿë ýöíÿøñÿí, åé òàáàí ãÿìÿð,
Ýÿë êè, âåðäè ùöñíöíÿ äþâðàí ãÿìÿð.
Ýÿëäèì óø ùÿãäÿí, ýÿòèðäèì õîø õÿáÿð,
Åéíö øèíö ãàô èëÿ ãûëäûì íÿçÿð.
Îí ñÿêèç ìèí àëÿì è÷ðÿ ñÿðáÿñÿð,
Ùÿããè ýþðäöì, äîïäîëóäóð áÿùðö áÿð.
Ãàìÿòèí ùÿð äÿì ãèéàìÿò ýþñòÿðèð,
Ýþð áó ãÿääè êèì, íÿ ãàìÿò ýþñòÿðèð.
Êÿ’áÿ öçöíäÿí ÿëàìÿò ýþñòÿðèð,
Ãàíëû åéíèí áàõ, èìàìÿò ýþñòÿðèð.
Ãàáö-ãþâñåéí èêè ãàøûí éàéûäûð,
Âÿççöùàíûí øÿìñè öçöí àéûäûð.
Äöíâÿéö öãáà ñà÷ûí áèð òàðûäûð,
Äöð áóëóð ùÿð êèì êè, îë äÿðéàéèäèð.
Îë íÿäèð êèì, ùàéö ùóéó àëòûäöð?
Êèì ýþðöáäöð áèð ñÿäÿôäÿ àëòû äöð?
Áèñòö ùÿøòäÿí äûøõàðû ùå÷ íÿñíÿ éîõ,
Ôþâã áàøûí, òÿùò àéàüûí àëòûäöð.
Åé ýöíÿø öçëö, úàìàëûí ôèòíÿäèð.
Íóíö ìèìèí, åéíö äàëûí ôèòíÿäèð.
Åé áöòè-ýöë÷þùðÿ, àëûí ôèòíÿäèð,
Ãÿìçÿ úàäó, çöëôö õàëûí ôèòíÿäèð.
Ùÿð êè, ñÿí øèðèíëÿá ö÷öí àä îõóð,
Õîñðîâè-õóáàí øÿùè, Ôÿðùàä îõóð.
Ãàìÿòèíè ñÿðâ èëÿ øöìøàä îõóð,
Ýþçëÿðèíè çàëûìö áèäàä îõóð.
271
×öí âöúóäóíäóð, íèýàðà, øÿùðèéàð,
Ñóðÿòö ìÿ’íèäÿ ñÿíñÿí øÿùðèéàð.
Ìÿ’íèéè-øÿããöë-ãÿìÿð ÷öí ñÿíäÿäèð,
Èñòèâà åéëÿ úàìàëûí, øÿùðè éàð.
Êþíëöìöç áèð éàð ÿëèíäÿí õÿñòÿäèð,
Ýþçö ãàðà, ãàøëàðû ïåéâÿñòÿäèð.
Íàç åäÿðñÿ íàçûíû ÷ÿêìÿê ýÿðÿê,
Úàí ôÿäà ãûëìàã ýÿðÿê, íþâðÿñòÿäèð.
Øÿì’è-ðöõöíÿ ýöíÿø ïÿðâàíÿäèð,
Òÿí ñÿäÿôäèð, ñóðÿòèí äöðäàíÿäèð.
Íöüëö-ìåé ëÿ’ëèí, ýþçöí ïåéìàíÿäèð,
Ìÿñòè-åøãèí ìÿñúèäè ìåéõàíÿäèð.
Ôèòíÿíèí áàøû ýþçöí ñåâäàñûäûð,
Øóðö øÿð ùöñíè-ðöõöí ãîâüàñûäûð.
Êþâñÿðèí õÿìðè ëÿáèí ñÿùáàñûäûð,
Èíúè äèøèí ëþ’ëþè-ëàëàñûäûð.
Ñà÷ëàðûí ãÿäðö áÿðàòûí ëåéëèäèð,
Àøèãèí Ìÿúíóíö ùöñíöí Ëåéëèäèð.
Ùÿìäÿìèì äàèì õÿéàëûí õåéëèäèð,
Ñóðÿòèí ñþâìö ñÿëàòûí êåéëèäèð.
ßãðÿá îëäó àëÿìèí õÿëãèâö ìàð,
Ôèòíÿ éàéûëäû ÿëà ãþâìöø-øÿðàð.
Ãàíäàäûð áèð àðè áàòèí, äîüðó éàð?
Ãàíû èíñàôö ìöðöââÿò, êèìäÿ âàð?
Ñàãèéà, ìÿí ñÿðõîøàì, éàðûì ýÿòèð,
Áèð ãÿäÿù ÷öí äÿðêÿøÿì, éàðûì ýÿòèð.
Íåéëÿðÿì ìÿí ñÿíñèçèí úàíö úàùàí,
Ùÿñáÿòÿí ëèëëàù ñàíà íàðûì ýÿòèð.
Ôèòíÿäèð åéíèí, öçöí øÿìñö ãÿìÿð,
Ôèòíåéè-äþâðè-ãÿìÿðñÿí áÿñ ìÿýÿð?
Ñóðÿòèí ùÿãäèð, áóäóð ùÿãäÿí õÿáÿð,
Ñþéëÿéÿí ùÿãäèð, âÿëè àäû áÿøÿð.
272
Øîë ãàøû ÷à÷û áöòè-ìÿùâÿø ýÿëèð,
Êèðïèê îõóíäàí äîëó òÿðêÿø ýÿëèð.
Ùÿã ìåéèíäÿí ýþçëÿðè ñÿðõîø ýÿëèð,
Êèðïèéè, ãàøû ùåñàáû øåø ýÿëèð.
Åé ñà÷ûí ùÿð òàðûíà ìèí úàí ÿñèð,
Ñóðÿòèí éåêòàâö àäûí áèíÿçèð.
Ñóðÿòèí éàçóñó ðåéùàí, ùÿã äÿáèð,
Ùÿì ñÿì’è-áèáÿäÿëñÿí, ùÿì áÿñèð.
Éåääèäèð, äþðä éåääèäÿí áèð éåääèäèð,
Éöç èýèðìè äþðä éåíÿ ö÷ éåääèäèð.
Åâè áèð, áàúàñû éåääè, áàáû ö÷,
ßùëè-áåéò èëÿ þçö îí éåääèäèð.
Êàôö íóí ìÿ’íèäÿ êöëëè-ìÿ’íèäöð,
Éÿ’íè êàôö íóí ñÿäÿôäèð, ìÿ’íè äöð.
Ìÿùøÿðèí ñóðó ÷àëûíäû, éàòìà, äóð,
Ýþð êè, íÿ ñþâäàäàñàí, ùàëûí íÿäöð?
Ýÿë ìÿíÿ áèð ñþéëÿ êèì, èìàí íÿäèð?
Áó íàìàçö ðþâçÿâö ôÿðìàí íÿäèð?
Áèð êèøè êèì, ãÿáëÿë-ìþâòö áèëìÿäè,
Îë íÿ áèëñèí úàí èëÿ úàíàí íÿäèð?
Úÿííÿòèí âÿðäè öçöí ýöëçàðûäûð,
Øÿì’è-âÿùäÿòäèð öçöí, ýöë íàðûäûð.
Àé èëÿ ýöíÿø öçöí ÿíâàðûäûð,
Ëåéëÿòöë-ÿñðà ñà÷ûí ÿñðàðûäûð.
Ùÿð íÿ éåðäÿ, ýþéäÿ âàð, àäÿìäÿ âàð,
Ùÿð íÿ èëäÿ, àéäà âàð, àäÿìäÿ âàð.
Ùÿð íÿ ÿëäÿ, öçäÿ âàð, ãÿääÿìäÿ âàð.
Ùÿã ñþçöí ôÿùì åòìÿéÿí àäÿì äÿ âàð.
Ùÿã òÿàëà àäÿì îüëó þçöäöð,
Îòóç èêè ùÿã êÿëàìû ñþçöäöð.
Úöìëÿ àëÿì áèë êè, Àëëàù þçöäöð,
Àäÿì îë úàíäûð êè, ýöíÿø öçöäöð.
273
Àðèçè éàðûí úèíàí áîñòàíûäûð,
Îë ãÿäè òóáà, ñà÷û ðåéùàíûäûð.
Êóéè úÿííÿò, ÿùëè-äèë ðèçâàíûäûð,
Áÿñ ðÿãèá áó îðòàíûí øåéòàíûäûð.
Àäÿì îëäóð êè, úàùàíûí úàíûäûð,
Àäÿìÿ éîë áóëìàéàíëàð ôàíèäèð.
Àäÿìèí âÿúùèíäÿ ñèððè-êàèíàò,
Îõóýèë êè, ãèáëåéè-ðÿùìàíûäûð.
Ñàô è÷ÿí ùÿð äÿì ñÿôà ùàñèë ãûëûð,
Äöðä è÷ÿí äÿðäÿ äÿâà ùàñèë ãûëûð.
Êèì êè, éàðè-áèâÿôà ùàñèë ãûëûð,
Úàíûíà éöç ìèí áÿëà ùàñèë ãûëûð.
Ìÿçùÿðè-ñèäãö ñÿôà ñèíÿíäÿäèð,
Ìÿõçÿíè-ìåùðö âÿôà ñèíÿíäÿäèð.
Õÿñòÿ êþíëöìÿ øÿôà ñèíÿíäÿäèð,
Ùÿð íÿ äÿðä îëñà, äÿâà ñèíÿíäÿäèð.
Åé ñÿíÿì, åéíèí õóìàðû ôèòíÿäèð,
Êèðïèéèí ãàøûíëà âàðû ôèòíÿäèð.
Çöëôè-ÿíáÿð, ìèøêáàðû ôèòíÿäèð,
Úÿ’äè çöëôöíäÿ øöìàðû ôèòíÿäèð.
Ñóðåéè-íóðè-äöõàíäûð çöëôè-éàð,
Éÿ’íè êöôð èëÿ èìàíäûð çöëôè-éàð.
Íÿ ÿúÿá ýÿíúè-íèùàíäûð çöëôè-éàð,
Àøèãÿ åëìè-áÿéàíäûð çöëôè-éàð.
Äèëáÿðèí õÿòòè ýöëè-õÿíäàíûäûð,
Øîë ìöòÿððà ñöíáöëè-ðåéùàíûäûð.
Úàí ÿýÿð òÿíäÿí ðÿâàí îëà íÿ ãÿì,
ßùëè-åøãèí úàíû ÷öí úàíàíûäûð.
Äóñò Ëåéëèâö êþíöë Ìÿúíóíäóð,
Ôèòíÿëè ãàøûíà úàí ìÿôòóíäóð.
Éàð âÿñëèí àëìàéàí úàí íÿãäèíÿ,
Åøã áàçàðûíäà êåé ìÿüáóíäóð.
274
×öí úàìàëûí ìÿùøÿðèí ýöëçàðûäûð,
Ùîâçè-êþâñÿð áÿñ äîäàüûí éàðûäûð.
Ùÿð êèì îëñà âÿñëè-ùöñíöíäÿí úöäà,
Îíà ôèðãÿò áÿñ úÿùÿííÿì íàðûäûð.
Ïÿðäÿ ÷ÿêìèø àðà éåðäÿ ïÿðäÿäàð,
Ïÿðäÿ è÷èíäÿí áÿðè áàõ ýþð íÿ âàð.
Àäÿìè ýþð, àäÿìè áèë, àäÿìè,
Àäÿìèí ÿñðàðûíû áèëìÿç äàâàð.
Ñèâö äö äÿíäàí ÷ö äöððè-àáèäàð,
Ëÿáëÿðèí àáûíäà ùåéâàí ñóéó âàð.
Õûçðûíû çèíäÿ ãûëûáäûð áó íèýàð,
Êþíëöìöç ÷öí ñóñàäû, ëÿáäÿí ñóâàð.
Ôÿçëè-ùÿãäèð âàãèôè-ÿñðàðûìûç,
Ôÿçëè ùÿãäÿíäèð ãàìó ÿíâàðûìûç.
Ôÿçëè-ùÿã ýþñòÿðìèø èäè êàðûìûç,
Ôÿçëè-ùÿãäèð, Ôÿçëè-ùÿã ìå’ìàðûìûç.
Ôàâö çàäö ëàìà äöøäö êþíëöìöç,
Êÿ’áÿâö åùðàìà äöøäö êþíëöìöç.
Åøãè-áèÿíúàìà äöøäö êþíëöìöç,
“Úàâèäàíè-íàìà” äöøäö êþíëöìöç.
Ôàâö çàäö ëàìà äöøäö êþíëöìöç,
Íÿðýèñè òÿê úàìà äöøäö êþíëöìöç,
Ñöíáöëöíäÿí øàìà äöøäö êþíëöìöç,
Äàíÿ ýþðäö, äàìà äöøäö êþíëöìöç.
Áèð ÿúàèá øàùà äöøäö êþíëöìöç,
Öçö áÿäðö ìàùà äöøäö êþíëöìöç,
Ãóë êÿôà áèëëàùà äöøäö êþíëöìöç,
Ìÿçùÿðè-Àëëàùà äöøäö êþíëöìöç.
Íàýÿùàí áèð øàùà äöøäö êþíëöìöç,
Öçö áÿäðö ìàùà äöøäö êþíëöìöç,
Òà êè, Ôÿçëóëëàùà äöøäö êþíëöìöç,
Óø ùÿãèãè ðàùà äöøäö êþíëöìöç.
275
Ïÿðäÿ öçöíäÿí ýþòöðäö ìàùûìûç,
Ùÿãäÿí îëäó, ùÿããÿ äîüðó ðàùûìûç,
Ñóðÿòö ìÿ’íèäÿ ùÿãäèð øàùûìûç,
Äèíëÿ ëàèëàùÿ-èëÿëàùûìûç.
Åé úàìàëûí ñóðÿòè-ðÿùìàíûìûç,
Åé äîäàüûí ÷åøìåéè-ùåéâàíûìûç,
Ãàøëàðûíäûð ðàçè-ñöáùàíÿëëÿçè
Åé âöñàëûí øÿðáÿòè èìàíûìûç.
Ìÿüðèáö ìÿøðèãäÿí îëäó éÿñëèìèç,
Éåääè óëäóç, îí èêè áöðú ÿñëèìèç,
Áèñòö ùÿøòö ñèâö äöäöð íÿñëèìèç,
Ôÿçëè-ùÿãäÿí îëäó áàáö ôÿñëèìèç.
Ñÿíñèç, åé úàí, êþíëöì àðàì åéëÿìÿç,
Úàí éàíàð, ñÿáð, åé äèëàðàì, åéëÿìÿç.
Ëÿ’ëèíè äþâëÿò ìàíà ðàì åéëÿìÿç,
Íåé÷öí, åé ñÿðâè-ýöëÿíäàì, åéëÿìÿç.
Ö÷ éöç àëòìûø ýöíäöðöð äþâðàíûìûç,
Àëòû ýÿç àëòìûø îëóð åé úàíûìûç,
Øåø úÿùÿòäÿí áàõûúàã ùÿð âÿúù èëÿ,
Ýþðöíöð áó ìÿôñÿëè-èíñàíûìûç.
Éåääè ýÿç éåääè îëóð ùÿð éåääèìèç,
Èñòèâà êå÷äèê ñÿêèçäèð éåääèìèç,
Ýÿð êÿëàìöëëàùà åéëÿðñÿí íÿçÿð,
ßëëè îëóð ùÿðôö íöêòÿ éåääèìèç.
Ýÿë ðèçàñûí èñòÿ ùÿããèí ùÿð íÿôÿñ,
×öíêè, ùÿãäèð éàð èêè àëÿìäÿ áÿñ.
Äöíéà ìÿùìèëäèð, àíûí äþâðö úÿðÿñ,
Ó÷àúàã úàí ãóøó, áîø ãàëûð ãÿôÿñ.
Èíäÿùö åëìöë-êèòàá îë ìàù èìèø,
Ãóë êÿôà áèëëàù Ôÿçëóëëàù èìèø.
Ãèáëÿñè àøèãëÿðèí îë øàù èìèø,
Ñÿúäÿäÿí áàøûí ÷ÿêÿí ýöìðàù èìèø.
276
Ãàøëàðûí êèì, ãàéÿò ÿ’ëà òàü èìèø,
Ðóù àíûí ìå’ðàúûíà ìöøòàã èìèø,
Ñóðÿòèí êèì, ìÿçùÿðè-õÿëëàã èìèø,
Êÿ’áåéè-úàí ãèáëåéè-öøøàã èìèø.
Àøèãèí àäû íÿäÿí àáäàë èìèø,
Àíäà êèì, ùÿðôè ùÿìèøÿ äàë èìèø,
Ùÿðôè äàë îëìóø, âöúóäóí òàíûìûø,
Êèì êè, áèëäè íÿôñèíè, àáäàë èìèø.
Ñóðÿòèí òàùàâö ùÿì éàñèí èìèø,
Èêè ãàøûí ñóðåéè-òà ñèí èìèø.
Òóð èìèø öçöí, äèøèí âÿñ-ñèí èìèø,
Ùÿã äåäè àðèô ñÿíè, îë ÷èí èìèø.
Àðèçèí, çöëôöí ñàáàùö øàì èìèø,
Õîø ëÿéàëö ãóòëó áèð ÿééàì èìèø.
Áèë ùöâÿë-Ãóð’àíû öçöí íàì èìèø,
Ùÿããè òàíû, ôàâö çàäö ëàì èìèø.
Ùÿã òÿàëàíûí êèòàáû Òóð èìèø,
Úöìëÿ ÿøéàäà ýþçöí ìÿíçóð èìèø,
Ùÿããè áèëÿí àëÿìÿ ìÿøùóð èìèø,
Ùÿãã èëÿ áåéòè àíûí ìÿ’ìóð èìèø.
Àäÿìèí âÿúùè êÿëàìöëëàù èìèø,
Ñóðÿòèí ëþâùö ñèôàòöëëàù èìèø,
Ëÿáëÿðèí úàìû ìÿñèùöëëàù èìèø,
Õèëãÿòèí òÿ’âèëè Ôÿçëöëëàù èìèø.
×öíêè, Ñàëìàí îüëó óñòà âàð èìèø,
Ùàñèëè ýöëäÿí úàùàíäà õàð èìèø,
Ùÿããÿ éàðàì äåð, âÿëè ÿüéàð èìèø,
Î éàëàí÷ûäàí õóäà áèçàð èìèø.
×öí öçöíäÿí úöìëÿ ÿøéà îëäó ôàø,
Áÿøðÿíà òöúúàð ãÿä úàùÿë ìÿàø.
Àõèðÿò áàçàðûäûð, éîõäóð ñàâàø,
Ùÿã êÿðèìäèð, àëàíà âåðèð áÿëàø.
277
ßùëè-èðôàíûí ìÿãàìû Ãàô èìèø,
Àðèôè-ðÿáá, àðèôè-ÿ’ðàô èìèø,
Áèëìÿéÿí îë ãàôû ñþçö ëàô èìèø,
Þçöíö áèëÿí êèøè ñÿððàô èìèø.
Åé öçöí îë ëþâù êèì, ìÿùôóç èìèø,
Ùÿð çàìàí áó íþâ’ èëÿ ìÿëôóç èìèø,
ßíáèéà áèð íþãòÿäÿí ìÿùøóç èìèø,
Áó õÿáÿð èáëèñäÿí ìÿùôóç èìèø.
Úöìëÿ ùÿãäèð ùÿð íÿ êèì, ìþâúóä èìèø,
Ùÿããÿ ñàúèä, ùÿããö ùÿã ìÿñúóä èìèø,
×öí èêè àëÿìäÿ áèð ìÿ’áóä èìèø,
Ñÿúäÿäÿí áàøûí ÷ÿêÿí ìÿðäóä èìèø.
×öíêè ùÿì ÿââÿë, ùÿì àõûð éàð èìèø,
Êöôðö äèí ìÿ’íèäÿ áèð áàçàð èìèø,
Åøãÿ ñóôèíèí èøè èíêàð èìèø,
Õèðãÿñè áöò, ñÿáùÿñè çöííàð èìèø.
Äèëáÿðèí ëÿ’ëèíäÿ ÿøéà ÿñðèìèø,
Ñöíáöëöí ëåéëèíäÿ ÿñðà ÿñðèìèø.
Íÿðýèñèí äþâðöíäÿ ñåâäà ÿñðèìèø,
Ýþçëÿðèí àéûãìûäûð, éà ÿñðèìèø?
Ñÿí öçö ìàùè-òàìàìû áóëäóì óø,
Úÿííÿòè-äàðöññÿëàìû áóëäóì óø,
×ÿêìÿäÿí éîëäà áÿðèééÿ çÿùìÿòèí,
Êÿ’áåéè-áåéòöëùÿðàìû áóëäóì óø.
Àëÿìè öçöí ýöëöñòàí åéëÿìèø,
Áöëáöëö ñÿðìÿñòö ùåéðàí åéëÿìèø,
ßíáÿðè çöëôöí ïÿðèøàí åéëÿìèø.
Ìàùûíû ÿáðèíäÿ ïöíùàíû åéëÿìèø.
Åøã èëÿ ìÿ’øóãö àøèã áèð èìèø,
Ùÿì ÿìÿí, ùÿì ÿìçèðÿí, ùÿì øèð èìèø,
Ñóðÿòèí ìöñùÿô, ñþçöí òÿôñèð èìèø,
Áèë, ÿúÿá ãöäðÿò, ÿúÿá òÿãäèð èìèø.
278
Êöí-ôÿêàíûí ÷öíêè ÿñëè çàò èìèø,
Úöìëÿ ÿøéà âÿùäÿòÿ àéàò èìèø,
Êèì êè, ùåéâàí îëäó, àäû àò èìèø,
Îéíàäû àòû, âÿëè øàùìàò èìèø.
Ýÿð ùÿãè ýþðìÿê äèëÿðñÿí áèãÿëÿò,
Öøòÿ ýþð, ôè-ñóðÿòè-øàáè ãÿòÿò.
Ùÿãäÿí îëäó öììÿòè-ßùìÿä âÿñÿò,
Âÿúùèíèí ëþâùöíäÿäèð ñèâö äö õÿò.
×öí ÿçÿëäÿí ãöäðÿò ÿëè áèãÿëÿò,
Öçöíÿ íÿãø åéëÿäè ñèâö äö õÿò.
Èñìè-ÿ’çÿì úàìåéè-çàòè-ñèôÿò,
Áÿëëèäèð ôè ñóðÿòè-øàáè-ãÿòÿò.
Åøã èìèø ñèìóðüö àøèã êóùè-Ãàô,
Åøãÿ ñûüìàç ëàôö åøã îëìàç ýÿçàô.
Ùÿð êèì èñòÿð Êÿ’áÿéè ãûëìàã òÿâàô,
Ùÿì è÷è ñàôè ýÿðÿê, ùÿì äàøû ñàô.
Ùÿã òÿàëàíûí êÿëàìû áèõèëàô,
Öøòÿ âÿúùèíäÿ ýþðöíäö øèíö ãàô.
Ãàôö ìèìö ðåéäÿí àíû ãûë øèêàô,
Àíû ÷ö áóëäóí ñàíà îëóð êèôàô.
Àðèô îëàí úàùèëÿ åéëÿð ìÿàô,
ßùëè-ðàçûí ñÿì’èíÿ ãûëìàç ýÿçàô.
Ùÿð êèì îëìàç áóòåéè-åøãèíäÿ ñàô,
Ãÿëáè üÿøäèð, ãÿëáè üÿøäèð áèõèëàô.
Úÿííÿòèí õÿìðè ëÿáèí åéíèíäÿ ñàô,
Âÿúùèíÿ ÿùëè-ñöúóä åéëÿð òÿâàô,
Çÿðãö òÿçâèð îëäó ìÿ’íèäÿ õèëàô,
Ìþ’ìèíÿ ùÿãäÿí èðèøäè ëàòÿõàô.
Åé ùÿãÿ ìöøòàã îëàí, óø ñÿíäÿ ùÿã,
ßáúÿäè óíóòìà, éàíûëìà ñÿáÿã,
Åé êèòàáûíäàí öçöí ýöë áèð âÿðÿã
Ïÿðäÿ ðÿô’ îëäóâö à÷ûëäû òÿáÿã.
279
Ôÿçëè-ùÿãäÿí ÷öí ùèäàéÿò áóëäó ùÿã,
Ñóðÿòèí òÿôñèðèíè âåðäè ñÿáÿã,
Ëàòÿùÿððöê àéÿòèíäÿí áèð âÿðÿã
Îõóéàíëàð èñòèâàñûí ãûëäû øÿã.
Ýÿë êè, ãÿìäÿí úàíûìû éàõäû ôÿðàã,
Ðàçûìû íàìÿùðÿìÿ ÷àõäû ôÿðàã,
Áîéíóìà ùÿñðÿò èïèí òàõäû ôÿðàã,
Úàíûìû ýþð êèì, íÿ õîø éàõäû ôÿðàã.
×öí çöìöððöä ãûëäû åéíèìè ÿãèã,
Ìóáÿìó åéëÿð êþíöë ôèêðè-äÿãèã.
Äèë øèíàâÿð îëäó äÿð áÿùðè-ÿìèã,
Äöð ýÿòèðäè, ýÿë, õÿðèäàð îë, ðÿôèã.
Åé ðöõöí åøãèíäÿ ñÿðýÿðäàí ôÿëÿê,
Öçöíÿ ãàðøó ñöúóä åéëÿð ìÿëÿê.
Ùöñí è÷èíäÿ ôÿðäè-éåêòàñàí, íÿ øÿê,
Ùÿð êèøèíèí íÿãäèíè ÷àõàð ìÿùÿê.
Åé ýöíÿø, íóðè-òÿúÿëëàäûð öçöí,
Ñóðÿòèí ôèëúöìëÿ, ìÿ’íàäûð öçöí,
Ñóðÿòè-áè÷óíè-ìþâëàäûð öçöí,
ßáúÿä èëÿ ìèì, ÿëèô, áàäûð öçöí.
Åé õÿòèí Õûçð, àáè-ùåéâàíäûð ñþçöí,
Ñþéëÿ, åé úàí, ñþéëÿ êèì, úàíäûð ñþçöí!
Ñóðÿòèí ÿðø èëÿ ðÿùìàíäûð ñþçöí,
Åé ñþçö ùÿã, úöìëÿ Ãóð’àíäûð ñþçöí.
Ùÿøðö íÿøðèí àôèòàáûäûð öçöí,
Ñàÿòèí éîâìöë-ùåñàáûäûð öçöí,
Úÿííÿòèí øÿì’ö øÿðàáûäûð öçöí,
Ðþâçÿíèí ùöñíöë-ìÿàáûäûð öçöí.
Ùÿãã ÿéàí îëäó, ýÿëèí, ùÿããè ýþðöí!
Ùÿããè áàòèëäÿí ñå÷èí, ôÿðãè ýþðöí!
Áÿäðèìèí öçöíäÿêè øÿããè ýþðöí!
Àëÿìÿ ñûüìàç ÿíÿëùÿããè ýþðöí!
280
Ùÿãã ÿéàí îëäóâö ýåòäè øèðêö øÿê,
Âàùèäèí éîõäóð øÿðèêè, ìöøòÿðÿê.
×îõ çàìàí êå÷äèéö ÷îõ ýÿçäè ôÿëÿê,
Ñÿíäÿ ýþðäö ìÿ’äÿíè-ùöñíè-íÿìÿê.
Øÿì’è-òþâùèäè-ùèäàéÿòäèð öçöí,
Ñóðÿòè-ùÿãäÿí êèíàéÿòäèð öçöí,
Áèáèäàéÿò, áèíÿùàéÿòäèð öçöí,
Ùÿì íÿùàéÿò, ùÿì áèäàéÿòäèð öçöí.
Ñóðÿòè-ùÿãäÿí èøàðÿòäèð öçöí,
ßùëè-òþâùèäÿ áÿøàðÿòäèð öçöí,
Ùÿúúö åùðàìö çèéàðÿòäèð öçöí,
Úöìëÿ ÿøéàäàí èáàðÿòäèð öçöí.
Àøèãÿ èìàí èëÿ äèíäèð öçöí,
Áèð àäû áöòõàíåéè-×èíäèð öçöí,
ßáúÿäö òàùàâö éàñèíäèð öçöí,
ßðøö êöðñè, Òóðè-ñèíèíäèð öçöí.
Àøèãèí áåéòöëùÿðàìûäûð öçöí,
Àðèôèí Äàðöññÿëàìûäûð öçöí,
ßùëè-èìàíûí èìàìûäûð öçöí,
Äöíéÿâö öãáà òàìàìûäûð öçöí.
Åøãèí ÿùëè áèñÿðö ñàìàí ýÿðÿê,
Äîñòó ö÷öí çàðö ñÿðýÿðäàí ýÿðÿê,
Ùÿð êèìÿ êèì, ìöëêè-úàâèäàí ýÿðÿê,
Ôèòíÿ ãàøûí éàéûíà ãóðáàí ýÿðÿê.
Ôÿçëè-ùÿããèí “Úàâèäàíûäûð” öçöí,
Àëÿìèí äîüðó íèøàíûäûð öçöí,
ßùëè-ÿ’ðàôÿ ìÿàíèäèð öçöí,
Áöòïÿðÿñòèí øÿì’è-õàíûäûð öçöí,
Ãèáëåéè-ÿðáàáè-òàÿòäèð öçöí,
Íöñõåéè-èøðÿò, ñÿàäÿòäèð öçöí,
Ñàíåè-ñöí’è-ñÿíàÿòäèð öçöí,
Ýþð íåúÿ éþâìè-øÿôàÿòäèð öçöí.
281
Ìÿùøÿðèí õóðøèäö ìàùûäûð öçöí,
Ùÿð íÿ êèì, âàðäûð êÿìàùûäûð öçöí,
Ñóðÿòè-ùÿããèí ýöâàùûäûð öçöí,
Ñèâö äö íèòãè-èëàùèäèð öçöí.
Ìÿçùÿðè-ÿñìàè-êöëë îëäó öçöí,
Ùÿããÿ âàðìàã äîüðó éîë îëäó öçöí.
Ùàäèéè-úöìëÿ ðÿñóë îëäó öçöí,
Ñàüÿðö ñàãèéö ìöë îëäó öçöí.
Äþðä ýÿðÿê, äþðä äþðä ýÿðÿê, áèð äþðä ýÿðÿê,
Éåääèñè õÿòò èñòèâà, ö÷ äþðä ýÿðÿê,
Ñåééèäè ÷îõëàð ñþéÿð äÿùðè äåéèá,
Êÿíäþçöí áèëÿíëÿðÿ áåø äþðä ýÿðÿê.
Àéÿòè-ñÿá’öëìÿñàíèäèð öçöí,
Îòóç èêèíèí íèøàíèäèð öçöí,
Áàüö úÿííÿò ÿðüÿâàíèäèð öçöí,
Ìåùðö ìàùûí ÿðìÿüàíèäèð öçöí.
Àéÿòè-ñÿá’öëìÿñàíèäèð öçöí,
Äþðä êèòàáè-àñèìàíèäèð öçöí,
Ìöñùÿôè-ùÿããèí áÿéàíèäèð öçöí,
Ðþâçåéè-õöëäöí íèøàíèäèð öçöí
Ýþâùÿðè-áÿùðè-ùÿäàéèãäèð öçöí,
Áàäåéè-íöãëè-ñÿäàéèãäèð öçöí,
Ýþð íåúÿ èíúÿ äÿãàéèãäèð öçöí,
Ãèáëåéè-êöëëè-õÿëàéèãäèð öçöí.
Éåääè éåðäÿ îòóç èêèäèð öçöí,
Èýèðìè ñÿêêèç ýþñòÿðÿð èêè ýþçöí.
Ãàìÿòèí ñÿêñÿí ñÿêêèç åäÿð áÿéàí,
Éåòìèø èêè áèëäèðÿð íèòãö ñþçöí.
Ñþéëÿ, åé çèáà êè, çèáàäûð ñþçöí,
ßðøö ÿððÿùìàíö òàùàäûð ñþçöí,
Ýÿë êè, ÿñìàâö ìöñÿììàäûð ñþçöí,
Íÿôõåéè-íèòãè-Ìÿñèùàäûð ñþçöí.
282
Òóòèéè-úàíà øÿêÿðäèð ñþçëÿðèí,
Ñþéëÿ, åé áöëáöë êè, òÿðäèð ñþçëÿðèí.
Ýÿë, íèñàð åéëÿ êè, äöðäöð ñþçëÿðèí,
Ëÿ’ëö éàãóòö ýþùÿðäèð ñþçëÿðèí.
Åé áöòè-øèðèí êè, øÿêêÿðäèð ëÿáèí.
Øÿùäèëÿ ãÿíäè-ìöêÿððÿäèð ëÿáèí,
Àáè-Õûçðö, úóéè-êþâñÿðäèð ëÿáèí,
Ëÿ’ë èëÿ éàãóòö ÿùìÿðäèð ëÿáèí.
Áÿíçÿìèø ìàùè-ùèëàëà ãàøëàðûí,
Áàøëàäû ìÿêð èëÿ àëà ãàøëàðûí,
Àøèãÿ îëäó ùÿâàëÿ ãàøëàðûí,
Ãÿñä åäÿð êè, úàíû àëà ãàøëàðûí.
Ñåùð èëÿ ãóðóá êàìàíû ãàøëàðûí,
Úàíûìû ãûëäû íèøàíû ãàøëàðûí,
Òþêäö íàùàã éåðÿ ãàíû ãàøëàðûí,
Éîõìóäóð èíñàôû, ãàíû ãàøëàðûí?
Ñåéä åäÿð, ñÿééàäè-úàíäûð ýþçëÿðèí,
Ôèòíåéè-àõûðçàìàíäûð ýþçëÿðèí,
Áèëäèëÿð êèì, áèàìàíäûð ýþçëÿðèí,
Äèëÿ ýÿëìÿç äèëñèòàíäûð ýþçëÿðèí.
Ìÿíÿ îë äÿì íàç èëÿ áàõäû ýþçöí,
Ùèúð îäóíà úàíûìû éàõäû ýþçöí,
Àäûìû ìÿëàìÿòÿ òàõäû ýþçöí,
Ðàçûìû àëÿìëÿðÿ ÷àõäû ýþçöí.
Òèç åäÿð úàíûìà õÿíúÿð êèðïèéèí,
Ãûëäû äèë ìöëêöí ìöñÿõõÿð êèðïèéèí,
Ùþêì èëÿ õóíðèçö êàôÿð êèðïèéèí,
Àëÿìè äóòäó ñÿðàñÿð êèðïèéèí.
Áèð õÿäÿíý àòäûãäà éàðà, êèðïèéèí,
Ìèí úèýÿð äèëÿð êè, éàðà êèðïèéèí,
Áàüðûìà ÷îõ âóðäó éàðà êèðïèéèí,
Éàõûíäûð êèì, éàðà, éàðà, êèðïèéèí.
283
Àøèãèí úàíûíà áàòàð êèðïèéèí,
Ñåùð îõóíó äàèì àòàð êèðïèéèí,
Ëÿøêÿðè-éÿüìà÷û òàòàð êèðïèéèí.
Àëÿìè áèð ùå÷ÿ ñàòàð êèðïèéèí.
Úàí êèìè ñèððè íèùàíäûð àüçûíûí,
Âàðëûüû äÿõè ýöìàíäûð àüçûíûí,
Àáè-êþâñÿð, Õûçðû úàíäûð àüçûíûí,
Íèòãè äöð êèìè ÿéàíäûð àüçûíûí.
Úàíûäûð ÷öí àáè-ùåéâàí àüçûíûí,
Çèíäÿñèäèð úèñì èëÿ úàí àüçûíûí.
Íèòãèäèð äÿðäèìÿ äÿðìàí àüçûíûí,
Éåðè âàð úàíûìäà ïöíùàí àüçûíûí.
Íàôåéè-×èíö Õÿòàäûð áÿíëÿðèí,
Äàíåéè-äàìè-áÿëàäûð áÿíëÿðèí,
Ìÿúìÿðè-øÿì’è-ñÿôàäûð áÿíëÿðèí,
Ìöëêè-Ðóìà ïàäèøàäûð áÿíëÿðèí.
Ìèøêè-òÿðäÿí äàíÿëÿð úàí áÿíëÿðèí,
Ðþâøÿí åòäè ÿíáÿðÿôøàí áÿíëÿðèí,
Ãûëäû Ùèíäóñòàíû íàëàí áÿíëÿðèí,
Îëäó Ðóì åëèíÿ ñóëòàí áÿíëÿðèí.
Îëäó ÷öí àáè-ìöÿëëÿã ãÿáãÿáèí,
Êóéè-ñèìèíäöðöð ÿëùÿã ãÿáãÿáèí,
Ñèáè-úÿííÿòäèð ìöùÿããÿã ãÿáãÿáèí,
Áàäåéè-ïàêè-ìöðÿââÿã ãÿáãÿáèí.
Ñÿðâÿðà, ñÿðâè-ðÿâàíäûð ãàìÿòèí,
Àøèãÿ ðóùè-ðÿâàíäûð ãàìÿòèí,
ßð’ÿðè-áàüè úèíàíäûð ãàìÿòèí,
Øàõè-òóáàäàí íèøàíäûð ãàìÿòèí.
Òÿ’í åäÿð ãÿíä èëÿ áàëà ëÿáëÿðèí,
Ðÿíý âåðèð éàãóòö ëÿ’ëÿ ëÿáëÿðèí,
Èðìÿñèí ùÿðýèç çàâàëà ëÿáëÿðèí,
Ìÿðùÿì îëäó õÿòòö õàëà ëÿáëÿðèí.
284
Ýþâùÿðö äöððè-ìÿàíè äèøëÿðèí,
Ñåéð åäÿð îë ëàìÿêàíè äèøëÿðèí,
Ýþðäö ÷öí êèì, áèíèøàíè äèøëÿðèí,
Îòóç èêè ýèçëè êàíè äèøëÿðèí.
Ðèøòÿéÿ ýþâùÿðäèð, åé úàí, äèøëÿðèí,
Äöððè-éåòèìäèð ôèðàâàí äèøëÿðèí,
Ëÿ’ë èëÿ ìÿðúàíäûð, åé úàí, äèøëÿðèí,
Ãûëñà ìÿí äÿðâèøÿ åùñàí äèøëÿðèí.
Ìöðäÿéÿ úàíëàð íèñàð åéëÿð äèëèí,
Êàôö íóíäàí éîõó âàð åéëÿð äèëèí,
Áöëáöëö àøèãè-çàð åéëÿð äèëèí
Êèì, ÿíÿëùÿãäÿ ãÿðàð åéëÿð äèëèí.
Ïÿðäÿ ýþòðöëäö öçöíäÿí äèëáÿðèí,
Öçö ýþðöíäö öçöíäÿí äèëáÿðèí,
Ýÿíú çàùèð îëäó, åé ýÿíú èñòÿéÿí,
Àäÿìö Ùÿââà öçöíäÿí äèëáÿðèí.
Òàëèáà, ÿââÿë ãÿäÿì ö÷ äþðä ýÿðÿê,
Äþðäö äþðääöð, äþðäöíÿ ö÷ äþðä ýÿðÿê,
ßãðÿ-ÿë-Ãóð’àí ÿëà ùÿðôè êè âàð,
Éàð öçöíäÿ äÿõè ñÿêñÿí äþðä ýÿðÿê.
Äèäåéè-öðôàíû à÷ áèäàð èñÿí,
Åøã úàìûí íóø ãûë ùóøéàð èñÿí,
Îëìà ãàôèë òàëèáè-äèäàð èñÿí,
Ñÿðäÿí ÿë éó ñÿðâÿðè-ñÿðäàð èñÿí.
Óñàíäûì ìöëêö ìàëûíäàí úàùàíûí,
Ìàíà çþâãö ýÿðÿêìÿç áó úàùàíûí,
Íåúÿ íóø åéëÿéèì äþâðàí ÿëèíäÿí,
Ùÿëàùèë çÿùðè àõûð áó çàìàíûí.
Âÿççöùàíûí àôèòàáûäûð öçöí,
Äèëáÿðèí âÿúùè-êèòàáûäûð öçöí,
Õåéìåéè-ìèàäè-úàíûí åéëÿ áèë,
Èøáó ìÿ’íèäÿí òÿíàáûäûð öçöí.
285
Èñìè-ÿ’çÿì áèëìÿéÿí èíñàí äåýèë,
ßùñÿíè-òÿãâèì èëÿ åùñàí äåýèë,
Ñàíìà êèì àðèô îëóáäóð ùÿãã èëÿ,
Ùÿããè áèëìÿç, áÿñ íÿäÿí ùåéâàí äåýèë?
Îë áèëèð ùÿããè êè, éàëàí÷û äåýèë,
Ùÿð êè, éàëàí ñþéëÿð, îë íàúè äåýèë,
Ùÿúúÿ äîüðó âàðìàéàí ùàúû äåýèë,
Äîüðó ñþç äîüðóëàðà àúû äåýèë.
Åé úàìàëûí áèáÿäÿë, ùöñíöí úÿìèë,
Úöìëÿíèí ìÿãñóäó ñÿíñÿí åéëÿ áèë.
Åé áîéóí Òóáà, äîäàüûí ñÿëñÿáèë,
Ùöñíöíÿ úàíëàð ôÿäà, àëÿì ñÿáèë.
Åé öçöíäÿí ùóðö ãûëìàí ìöíôÿèë,
Åé ãàøûíäàí ìàùè-òàáàí ìöíôÿèë,
Åé ëÿáèíäÿí àáè-ùåéâàí ìöíôÿèë,
Åé õÿòèíäÿí âÿðäö ðåéùàí ìöíôÿèë.
Åé áåùèøòäÿí òàçÿ ýÿëìèø òàçÿ ýöë,
Ùþâçè-êþâñÿð ðþâøÿí èëÿ òàçÿ ýöë,
Ùöñíöíÿ åé øàùè-àëÿì, úöìëÿ ãóë,
Êèìäöðöð äåéÿí ñÿíè êèì, ùÿã äåýöë?
Ïÿðäÿñèç ìÿ’áóäóíó ýþð, àáèä îë,
Îëìà øåéòàí, ýÿë òóðàáà ñàúèä îë!
Úÿííÿò áàüû, íÿèìè-õàëèä îë,
Êå÷ èêèëèêäÿí, ÿëèôòÿê âàùèä îë!
Ìÿí îòóç èêè ùöðóôàì ëÿìéÿçÿë,
Éîõäóð îðòàüûì, íÿ ìèñëèì, íÿ áÿäÿë,
×öí ÿáÿääèð àõûðûì ÿââÿë, ÿçÿë,
ßââÿëö àõûð ìÿíÿì èççÿ âÿ úÿë.
×öíêè ñÿíñÿí ùÿð íÿ êèì âàð, åé êþíöë,
Êèìäÿí óìàðñàí ÿòà, âàð, åé êþíöë.
×öí éåòÿðñÿí ñÿí ñÿíÿ éàð, åé êþíöë,
Éàðûíû áèë, îëìà ÿüéàð, åé êþíöë.
286
Ùþúúÿòöëëàù îëäó íèòãèí, íàòèã îë!
Ùÿããÿ èõëàñ åéëÿ, ùÿããÿ ñàäèã îë!
Ýÿð ëèãà ùÿãäÿí óìàðñàí, àøèã îë,
Õàëèãèí ëÿôçèí ýþð, àíäàí õàëèã îë!
Ùÿã ñåâÿð õóáóâö ùÿãäÿí ùÿããè áèë,
Ñóðåéè-âÿòòóðó òàíû, ðÿããè áèë!
Ýþð áó áÿäðèí èñòèâàñûí, øÿããè áèë,
Íàðà ñàëìà ñÿí àíû, ó÷ìàüû áèë.
Ðàçèãè-ÿðçàãûìûç ìÿð’ÿø äåýèë,
Ðèçãè ìÿð’ÿøäÿí óìàðñàí, õîø äåýèë.
Êèì êè, àðûòìàç è÷èí áèüÿø äåýèë,
Èêè ö÷ö, êèì äåäè êèì, øåø äåýèë?
Åøãèìèç áàãèâö ùöñíöí ëàéÿçàë,
Åøãÿ ñûüìàç ÷óíö ÷ÿíäö ãåéëö ãàë,
Ëÿìéÿëèä ùöñíöí, âÿëÿìéóëÿä úàìàë,
Ùöñíöíÿ ñöáùàíÿùö úÿëëÿ-úÿëàë.
Ãàìÿòèíäÿí ñÿðâö ÿð’ÿð ìöíôÿèë,
Ýöë öçöíäÿí âÿðäè-ÿùìÿð ìöíôÿèë.
Êàêèëèíäÿí ìèøêö ÿíáÿð ìöíôÿèë,
Ëÿáëÿðèíäÿí øÿùäö øÿêêÿð ìöíôÿèë.
Êå÷ èêèëèêäÿí, ÿëèôòÿê âàùèä îë,
Ùÿããè ýþð àäÿìäÿ, ùÿããÿ ñà÷èä îë!
Ýÿë âÿôàíûí áÿùðèíÿ äàë, õàëèä îë,
Êÿ’áÿéè òàíûâö ëàòà àáèä îë!
Ýÿë êè, ñÿíñèç áèãÿðàð îëäó êþíöë,
Äöøäö ãÿìäÿí ñàéðó, çàð îëäó êþíöë,
Äÿðäèìÿ ùÿìäÿì íÿ éàð îëäó êþíöë,
Ýþð íÿ çàéå ðóçèýàð îëäó êþíöë!
Ýþçëÿðèí ñåâäàñûíà äöøäö êþíöë,
Ôèòíÿíèí ãîâüàñûíà äöøäö êþíöë,
Àëòû äþðäöí òàñûíà äöøäö êþíöë,
Âÿùäÿòèí äÿðéàñûíà äöøäö êþíöë.
287
Áèð ÿúàèá äèëáÿðÿ äöøäö êþíöë,
Áèð ÿëèéåòìÿç éåðÿ äöøäö êþíöë,
Áèð ìÿùè-íèêÿõòÿðÿ äöøäö êþíöë,
Áèð áöòè-ñèìèíáÿðÿ äöøäö êþíöë.
Ùÿããÿ äîüðó áàõö ùÿããè äîüðó áèë,
Äîüðó ãþâë îë, äîüðóôå’ë îë, äîüðóäèë.
×öí áóéóðäó ÿñúèäó ðÿááöë-úÿëèë,
ßñúèäó åòìÿçìè èíñàíà äÿëèë?
Îë úàìàëûí àôèòàáè-ëàéÿçàë,
Åé äîäàüûí ÷åøìåéè-àáè-çöëàë,
Áàðÿêÿëëàù, åé ùÿáèáè-õîøõèñàë,
Éîëóíà úàíûì ôÿäà, ãàíûì ùàëàë.
Áèë êè, êÿë-ÿí’àì îëà áÿëùöì ÿçÿë,
Ùöñíöíÿ ùÿð êèì êè, ìÿí ëàéÿñòÿäÿë,
×öí öçöíäÿ úöìëÿ ÿøéà ìþ’òÿäÿë,
ßââÿëö àõûðäà ñÿíñÿí ëÿìéÿçÿë.
Êèì êè, áèëäè àäÿìè, èíñàíäûð îë,
Áèëìÿéÿí àíû éÿãèí øåéòàíäûð îë,
Ñÿúäÿäÿí ÷ÿêäè áàøûí äèâè-ðÿúèì,
Åéëÿ ñàíäû ãåéðè-ÿððÿùìàíäûð îë.
Öçöíö ùÿãäÿí ÷åâèðìÿ, ùÿããè áèë,
Ñóðåéè-âÿòòóðè òàíû, ðÿããè áèë,
Ìóñòàôàíûí áàðìàüûíäà øÿããè áèë,
Ñÿëñÿáèë îëäó äîäàüûí, çþâãè áèë.
Áèâÿôà äöíéàäàí óñàíäû êþíöë,
Éîõ äåäè, äöíéàéû éîõ ñàíäû êþíöë,
Äöøäö åøãèí îäóíà éàíäû êþíöë,
Âÿùäÿòèí ãÿíäàáûíà ãàíäû êþíöë.
Àäûìû ùÿãäÿí Íÿñèìè éàçÿðÿì
Áèë áó ìÿ’íèäÿí íÿ ñèìÿì, éà çÿðÿì.
Ùÿì áöòè-óøàäûúû, ùÿì Àçÿðÿì,
Ùÿì ùèäàéÿò åéëÿðÿì, ùÿì àçÿðÿì.
288
Îëäóì Èñðàôèëö ùÿì ñóð îëìóøàì,
Ýþð ÿíÿëùÿãäÿí íÿ Ìÿíñóð îëìóøàì.
Ñÿëñÿáèëÿì, úÿííÿòö ùóð îëìóøàì,
Ýÿíúÿ âèðàí, åøãÿ ìÿ’ìóð îëìóøàì.
Åé úàùàí åøã ÿùëèíÿ ñÿíñèç ùàðàì,
Ùÿð äÿì îëñóí öçöíÿ éöç ìèí ñàëàì!
Ñóðÿòèí ìöñùÿôäèð, åé òóáèõóðàì,
Êèðïèýèí, ãàøûíëà çöëôöíäöð êÿëàì.
Åé úàìàëûí ìÿçùÿðè-çàòè-ãÿäèì,
Ñóðÿòèí Àëëàùó ðÿùìàíöð-ðÿùèì,
Ùöñíöíÿ úöìëÿ ìÿëàèê, èíñö úèí
Ñÿúäÿ ãûëäû, ãåéðè øåéòàíèð-ðÿúèì.
Ïÿðäÿ öçöíäÿí ýþòöðäö ùÿã òàìàì,
Ýÿë ùÿãèí äèäàðûíû ýþð, âÿññàëàì.
×ûõäû ÿðøöëëàù, õÿòì îëäó êÿëàì,
Ýÿíúèíè ôàø åéëÿäè áåéòöëùàðàì.
Ìÿí ÿçÿëäÿí ìÿñòö ñÿðõîø ýÿëìèøÿì,
Õûçðà ñó, Ìóñàéà àòÿø ýÿëìèøÿì,
Ëþâùè-ìÿùôóçàì, ìöíÿããÿø ýÿëìèøÿì,
×àðö ïÿíúö ùÿôò èëÿ øåø ýÿëìèøÿì.
Ìÿí âöúóäè-ìöòëÿãÿì, ìöòëÿã äåðÿì,
Ùÿã òàíûãäûð, ùÿã áèëèð êèì, ùÿã äåðÿì,
Êöíòÿ-êÿíçèí ñèððèíè ìöüëÿã äåðÿì,
Åéëÿäè áàðìàüèëÿ àé øÿã äåðÿì.
Ìÿí ÿçÿëäÿí åøã èëÿ ïèð îëìóøàì,
Ýàù èêè àíûíëà, ýÿù áèð îëìóøàì,
ßùñÿíè-ñóðÿòäÿ òÿõìèð îëìóøàì,
Ãàäèðÿì ùÿð ÿìðÿ, òÿãäèð îëìóøàì.
Áóëìóøàì ùÿããè, ÿíÿëùÿã ñþéëÿðÿì,
Ùÿã ìÿíÿì, ùÿã ìÿíäÿäèð, ùÿã ñþéëÿðÿì.
Ýþð áó ÿñðàðû íÿ ìöüëÿã ñþéëÿðÿì,
Ñàäèãÿì ãþâëöìäÿ, ñÿääÿã ñþéëÿðÿì.
289
×öí ÿçÿëäÿí òà ÿáÿä áàãè ìÿíÿì,
Êöí-ôÿêàíûí õÿëãö õÿëëàãè ìÿíÿì,
Âÿùäÿòèí áÿçìèíäÿ ÷öí ñàãè ìÿíÿì,
ßíôóñóí àéàòö àôàãè ìÿíÿì.
Ðþâçåéè-ðèçâàí öçöíäöð, âÿññàëàì,
Ñóðÿòè-ðÿùìàí öçöíäöð, âÿññàëàì,
ßðøè-ùÿã, åé úàí, öçöíäöð, âÿññàëàì,
Ëþâù èëÿ Ãóð’àí öçöíäöð, âÿññàëàì!
Ñÿúäÿ ÿìðèí òóòìàéàí øåéòàíè-øóì,
Ùÿã éàðàòìûø àíû ìèí íàðÿññÿìóì.
Ýÿëìÿäè øåéòàíà ÷öí ùÿãäÿí öëóì,
Îë úÿùóëóí àäûäûð ùÿãäÿí çöëóì.
Ñóðÿòèí íÿãøèíäÿ ùåéðàí îëìóøàì,
Âÿñëèíÿ óëàøàëû úàí îëìóøàì.
ßãëÿñûüìàç ýÿíúè-ïöíùàí îëìóøàì,
Ëàìÿêàí òÿõòèíäÿ ñóëòàí îëìóøàì.
Ôÿçëè-ùÿãäÿí ìÿí ùèäàéÿò áóëìóøàì,
Ñóðÿòèí íÿãøèíè àéÿò áóëìóøàì,
Ìÿðòÿáÿ àëÿìäÿ ãàéÿò áóëìóøàì,
Îë ñÿáÿáäÿí ìÿí âèëàéÿò áóëìóøàì.
Ëþâù èëÿ Ãóð’àí öçöíäöð, âÿññàëàì,
Ùÿã òÿàëàäàí ýÿëÿí ñÿíñÿí êÿëàì.
Ñóðÿòèí äþâðöíäÿ ùöñí îëäó òàìàì,
Åé ñà÷ûí òàùà, öçöí áåéòöëùàðàì.
Ýþðäöì îë àéûâö áàéðàì åéëÿäèì,
Îë ëÿáè ìåé, ýþçëÿðè úàì åéëÿäèì.
Ùÿúúÿ âàðäûì, ÿçìè-åùðàì åéëÿäèì,
Ôàâö çàäö ëàìû ùÿã íàì åéëÿäèì.
Ëàìÿêàíûí òÿõòèíÿ ñóëòàí ìÿíÿì,
Êöíòÿ-êÿíçèí ñèððèíÿ áöðùàí ìÿíÿì,
Ùÿìäÿìè-Èñàâö ùÿì Èìðàí ìÿíÿì,
Úÿííÿòö áàãèâö ùÿì ðèçâàí ìÿíÿì.
290
Ìÿñòÿì îë ìåéäÿí êè, ìÿõìóð îëìàçàì,
Ùÿãäÿí àéðóã òà ÿáÿä äóð îëìàçàì.
×öí ìÿí îë ñàüàì êè, ðÿíúóð îëìàçàì,
Ãÿì äåýèë ýÿð äèâÿ ìÿøùóð îëìàçàì.
Ìöñùÿôèí ùÿðôèâö þâðàãû ìÿíÿì,
Êöëëÿ øåé’èí ùàëèêÿ, áàãè ìÿíÿì.
Ìåé ìÿíÿì, ñàüÿð ìÿíÿì, ñàãè ìÿíÿì,
Àëÿìèí ñÿììèâö òèðéàêè ìÿíÿì.
Âÿúùèìè Àëëàùà òÿñëèì åòìèøÿì,
Ñóðÿòè-ðÿùìàíà òÿ’çèì åòìèøÿì,
Íèòãèìè ÿøéàäà òÿãñèì åòìèøÿì,
Ýþð áó ÿñðàðû íÿ òÿôùèì åòìèøÿì.
Âÿùäÿòèí øÿùðèíäÿ ñåéðàí åéëÿðÿì,
Ìÿí ñÿíè úèñìèíäÿ ùåéðàí åéëÿðÿì,
Ýÿíúèìè àäÿìäÿ ïöíùàí åéëÿðÿì,
Àäÿìè ùÿì ùÿã, ùÿì èíñàí åéëÿðÿì.
Ùÿð íÿéÿ êèì áàõûðàì, ùÿã áàõûðàì,
Áàõûøûì ùÿãäèð, ÿíÿëùÿã áàõûðàì,
Ìöòëÿã îëäó, ùÿããè-ìöòëÿã áàõûðàì,
Áèýöìàí ùÿããÿì, ìöùÿããÿã áàõûðàì.
Åëì è÷èíäÿ áÿùðè-ïàéàí îëìóøàì,
Ëàìÿêàí ýÿíúèíÿ âèðàí îëìóøàì,
Åøã è÷èíäÿ ýþð íÿ ùåéðàí îëìóøàì,
Úèñì è÷èíäÿ ñÿðáÿñÿð úàí îëìóøàì.
Äèëáÿðèí éîëóíäà úàíû òÿðê åäÿì,
Úàí íÿäèð, èêè úàùàíû òÿðê åäÿì.
Úàí êèìè øèðèíñÿí, åé øèðèíäÿùàí,
Ìÿí íåúÿ øèðèí äÿùàíû òÿðê åäÿì?
Íàýÿùàí áóñòàíà ýèðäèì ñöáùäÿì,
Ëàëÿíèí ÿëèíäÿ ýþðäöì úàìè-Úÿì.
Ñóñÿí åøèòäèì êè, àéäûð äÿìáÿäÿì:
Äÿì áó äÿìäèð, äÿì áó äÿìäèð, äÿì áó äÿì.
291
Íàðè-åøãèí øþ’ëÿñèíäÿí éàíìûøàì,
Úèýÿðèì ãàíû èëÿ áîéàíìûøàì,
Õàíäàñàí, åé Ôÿçëè-çöëÿðøè-ÿçèì,
Ìÿí ôÿðàãûíäàí çè-úàí óñàíìûøàì.
Ùÿããÿ ñÿíäÿí ãîéìà êèì, äàä åéëÿéÿì,
Òà ÿáÿä ñÿíäÿí ùÿãè éàä åéëÿéÿì,
Ñÿ’éèíè ùå÷, óìóíó áàä åéëÿéÿì,
Ãÿìäÿ éàíàí äöøìÿíè øàä åéëÿéÿì.
Öçöíÿ úàááàðè-àëÿìäÿí ñàëàì,
Îëìàñàí, åé áÿäðñèìà, ëàéÿíàì,
×öí úàìàëûí íÿññèäèð, åéíè-êÿëàì,
Ìÿçùÿðè-Àëëàùö ÿêáÿðñÿí òàìàì.
Ìÿíçèëè-Ìÿùìóä èìèø àëè ìÿãàì,
Îë ìÿãàìû èñòÿ ùÿãäÿí, âÿññàëàì,
Ýÿð÷è àäûäûð ãÿìÿð àéûí ìöäàì,
Äîëìàéûíúà îëìàäû áÿäðè-òàìàì.
×öí éàçûëäû âÿúùèí öçðÿ áàâö ëàì,
Àäÿìè-õàêè äóðàð êþâíåéíÿ úàì.
Ñèâö äö íèòãè-èëàùèäèð êÿëàì,
Êèì êè, áèëäè íèòã, ùÿãã îëäó òàìàì.
Ôÿçëè-áèñìèëëàùèð-ðÿùìàíèð-ðÿùèì,
Ñóðÿòèí ëþâùöíäÿ éàçìûøäûð ãÿäèì.
Ùÿããè-ìöòëÿã ñÿíñÿí, åé Ôÿçëè-ÿçèì,
Åé öçö úÿííàòö ôèðäþâñè-íÿèì.
Âàð öçöíäÿ áèñòö éåê ùÿðôè-ãÿäèì,
×öí öçöí îëäó ñèðàòöë-ìöñòÿãèì,
ßáúÿäö òàùà öçöí ÿðøè-ÿçèì,
Ñóðÿòèí ëþâùöíäÿ ùÿã îëäó ìöãèì.
Ýþçëÿðèí ÿñðàðûíû ôàø åéëÿðÿì,
Ýþð íÿ ìåéäÿí è÷ÿðÿì, àø åéëÿðÿì,
Ýþðìÿéÿí ùÿããè àäûí äàø åéëÿðÿì,
Àðèôÿ òÿùñèíö øàáàø åéëÿðÿì.
292
Éàðà ùÿð ñàÿò ñàëàì îëñóí, ñàëàì,
Èøðÿòö åéøè ìöäàì îëñóí, ìöäàì,
Éàðñûç ñþùáÿò ùàðàì îëñóí, ùàðàì,
Éàðà áó ìÿ’íà òàìàì îëñóí, òàìàì.
Îëìàäû ÷öí ùÿããÿ èãðàðûí áöòöí,
Îëäó àíëàðäàí ìÿýÿð ëàéþâãöíöí,
Áèëìÿäèí ÷öí ùÿãäÿ âàâö ìèìö íóí,
Òÿíúèéÿ âàðñà ýÿðÿêñÿ òöíáÿòöí.
Åé þçöíäÿí áèõÿáÿð ãàôèë, îéàí!
Ùÿãäÿí îëìà éàäö ùÿì áàòèë, îéàí!
Îëìà ôàíè àëÿìÿ ìàèë, îéàí!
Ìÿ’ðèôÿòäÿí íÿñíÿ ãûë ùàñèë, îéàí!
Åé äîëó ñÿíäÿí úàùàí, ñÿíäÿ úàùàí,
Ùÿì úàùàíûí åéíèñÿí, ùÿì úèñìö úàí,
Ãàøëàðûí ùÿðôèíäÿ îëäó êöí-ôÿêàí,
Ñÿíäÿí îëäó ùÿð íÿ êèì, îëäó ÿéàí.
Åé öçöí áàüûíäà ñöíáöë ëàëÿ÷èí,
Àðèçèí ýöëäöð, ñà÷ûíäûð ìèøêè-×èí.
Åé þçöí äîüðó, ùÿäèñèí úöìëÿ ÷èí,
Äöøäö ÿíáÿð÷èí ñà÷ûíäàí ìèøêÿ ÷èí.
Ïÿðäÿäÿí ìàùè-òàìàì îëäó ÿéàí,
Ãèáëÿâö áåéòöëùÿðàì îëäó ÿéàí,
Ñóôèéÿ ìåé âåð êè, úàì îëäó ÿéàí,
Çþùä èìèø ñåâäàéè-õàì, îëäó ÿéàí.
Úàíûìû éàíäûðäû øþâãöí, ãàíäàñàí?
Áóíäàñàí, ìÿ’íèäÿ, ýÿð÷è àíäàñàí.
Åé ãÿìÿðöçëö, ìÿùè-òàáÿíäÿñÿí,
Ýÿë êè, øÿêñèç áàãèéö ïàéÿíäÿñÿí.
Ìÿüðèáö ìÿøðèãäÿ ùÿãäèð ñþéëÿéÿí,
Ãàíû áèð àøèã áó ýöí ùÿã èñòÿéÿí?
Ùÿãã ÿéàí îëäóâö ùÿããè ýþðìÿéÿí
Îëäó øåéòàí, àäÿìè ùÿã áèëìÿéÿí.
293
Ùÿã òÿúÿëëè åéëÿäè Ìóñà ö÷öí,
Ùÿì ßðèñòàëèñö Áóñèíà ö÷öí.
Åé êþíöë, ñÿí ùóðè-ìÿùñèìà ö÷öí,
Ñÿúäÿ ãûë, øîë ãàìÿòè áàëà ö÷öí.
Ùÿã-òÿàëà ïÿðäÿñèç îëäó ÿéàí,
Ñóð óðóëäó ñóðè-Èñðàôèë îéàí.
Åé öçöí ùÿãäÿí îòóç èêè íèøàí,
Ìöñùÿôèí ÿñðàðûíû ãûëäû ÿéàí.
Ýÿð ñÿíè ñÿí òàíûìûøñàí áèýöìàí,
Ñÿíäÿäèð ùÿã, ñÿí äÿ ýþð ùÿããè ÿéàí,
Ðóùè-ãöäñöí íÿôõÿñèíäÿí éÿ’íè úàí,
Úàâèäàí îë, ùåééö ùåééè-úàâèäàí.
Ýÿð ñÿí èñòÿðñÿí ùÿãè áèëìÿê éÿãèí,
Ýÿë Íÿñèìèäÿí àïàðýèë ðÿù áÿäèí,
Òÿ’âèë åéëÿ àéÿòè-Òóðö ñèíèí,
Ýÿð îëàì äåðñÿí ìèí ÿñùàáöë-éÿãèí.
Ìöääÿòè-ùèúðèíäÿ îëäóì ïèð ìÿí,
Áóëìàäûì ùå÷ íþâ èëÿ òÿäáèð ìÿí,
Åé ýþçöì íóðó, ñÿí îëñàí áèð ìÿí,
Åéëÿñÿì ÿùâàëûìû òÿãðèð ìÿí.
Ùÿìäöëèëëàù, éàðûìûí ýþðäöì öçöí,
Äèëðóáà äèëäàðûìûí ýþðäöì öçöí,
Òöððÿñè òÿððàðûìûí ýþðäöì öçöí,
Ýþçëÿðè ìÿêêàðûìûí ýþðäöì öçöí.
Ùÿøðè-ìÿãñóäè-õÿëàéèã éà ÿìèí,
Ôÿçëè-ùÿãäèð ðÿùìÿòÿí-ëèëàëÿìèí,
Ôÿçëÿùö âÿëãöââÿòè-ùÿáëöëìÿòèí,
Éóòèéÿ ìèí éÿøà ÿëÿë-éîâìÿäèí.
×öíêè ùÿããè ýþðìöøÿì åéíöë-éÿãèí,
Îëìóøàì åëì èëÿ ùÿì åëìöë-éÿãèí.
Ùÿãã èëÿ ÷öí âàñèë îëäóì ìÿí éÿãèí,
Òàíûäûì, áèëäèì ñÿíè ùÿããöë-éÿãèí.
294
ßëëÿìÿë-ÿñìà èáàðÿòäèð íÿäÿí?
Ñóðåéè-òàùà èøàðÿòäèð íÿäÿí?
Àäÿìè-õàêè êèíàéÿòäèð íÿäÿí?
Ëþâùè-ìÿùôóçè áÿøàðÿòäèð íÿäÿí?
Åé ýöíÿø, ìÿí áóíäàéàì, ñÿí àíäàñàí,
Òàãÿòèì ñÿíñèç êÿñèëäè, ãàíäàñàí?
Øîë ýöíÿø ðöõñàðà, åé ìÿù, áÿíäÿñÿí,
Ñÿí àíà òà áÿíäÿñÿí, òàáÿíäÿñÿí.
Ùÿãäÿí àýàù îë êè, ùÿãäèð úàâèäàí,
Ùÿã áóéóðäó ìèí ÿëåéùà êöëëÿ ôàí.
Ãîé úàùàíû, ýÿë êè, ôàíèäèð úàùàí,
Ýþð íåúÿ ùÿð ýöí êå÷ÿð áó êàðèâàí.
×îõ õÿëàéèã ýÿëäèâö êå÷äè çàìàí,
Äåäèëÿð êè, áèð ñþç âàðäûð íèùàí.
Ýÿëäè Ôÿçëóëëàù èìàìè-ãåéáäàí
Êöíòÿ êÿíçèí ñèððèíè ãûëäû ÿéàí.
Ùÿã ýþòöðäö ïÿðäÿéè, îëäó ÿéàí,
Ñóðóíà óðäó äÿì Èñðàôèë, îéàí.
Åé áîéóí ùÿãäÿí îòóç èêè íèøàí,
Ìöñùÿôèí ÿñðàðûíû ãûëäûì áÿéàí.
Ýÿð äèëÿðñÿí õàëèãè åòìÿê ÿéàí,
Ùÿðôè ñþçñöç íåúÿ åéëÿðñÿí áÿéàí?
Ùÿðôäÿí þçýÿ õàëèãÿ éîõäóð íèøàí,
Ýÿð òàïûáñàí, ýÿë, áÿéàí åéëÿ ðÿâàí.
Ôÿçëè-ùÿãäèð úöìëÿ ÿøéà éàðàäàí,
Áèëìÿäè øåéòàí ãà÷äû àðàäàí,
Ãûëìàç èäè àäÿìÿ ñÿúäÿ íÿäÿí,
Àäÿì èäè ëåéê ÷öí ñàùèááÿäÿí.
Íåúÿ êèì, þýöò âåðèðÿì äèëÿ ìÿí
Êèì, úàùàíû éàðäàí þçýÿ äèëÿìÿí,
Ýÿð äèëèì, éàð, ãåéðèíÿ ìåéë åéëÿñÿ,
Þç äèëèì èëÿ äèëèìíè äèëÿìÿí.
295
Åé êþíöë, ùÿð éàíà ïÿðâàç åéëÿìÿ,
×öí êÿáóòÿð òþ’ìåéè-áàç åéëÿìÿ,
Êèìñÿíèí ñèððèíè êèìñÿ ñàõëàìàç,
Äÿýìÿéè ñÿí ìÿùðÿìè-ðàç åéëÿìÿ.
Ùÿããè áàòèë ñàíìà, ùÿã éîõäóð äåìÿ,
Ðÿáá ìÿíÿì, ðÿááöë-ôÿëÿã éîõäóð äåìÿ.
Éàçû÷û, éàçó, âÿðÿã éîõäóð äåìÿ,
Øÿì’è éàíäûðìà, ãÿñÿã éîõäóð äåìÿ.
Ãàíäàäûð éàð, åé êþíöë, éàð èñòÿìÿ,
×öí âÿôà éîõäóð, âÿôàäàð èñòÿìÿ,
Äöíéàäà êèì äåð âÿôà âàð, èñòÿìÿ,
×öí âÿôàñû éîõ, âÿôàâàð èñòÿìÿ.
Úàí ôÿäà, úàíëàð ôÿäà ÿíôàñûíà,
Ñÿúäÿ ãûë ÷öíêèì, äåìèø áàëàñûíà,
Äöøäö àëÿì íÿôñèíèí ãîâüàñûíà,
Úàùèë èðìÿç çöëôöíöí éåêòàñûíà.
Ãàøö êèðïèê éåääè îëäó ñà÷ èëÿ,
Ùÿã êèòàáû óøáó áàáäàí à÷ûëà.
×öíêè áó ñèðð êÿøô îëóáàí ñà÷ûëà,
Ìÿüáóí îëà îë áó òÿùëó õà÷ èëÿ.
Îëäó ÷öí äþâëÿò ìöéÿññÿð áàøûíà,
Éàðàøûð çÿððèí êöëÿùëÿð áàøûíà.
Äþâëÿòè-ùÿã åíäè ÿôñÿð áàøûíà.
Ùÿì ôÿäà ìèí òàúè-ãåéñÿð áàøûíà.
Ìÿ’ðèôÿò êÿñá åòìÿäèí ñÿí ôàíèñÿí,
Áèð-èêè ýöí äöíéàíûí ìåùìàíèñÿí,
Ùÿããè áèëñÿí àëÿìèí ñóëòàíèñÿí,
Áèëìÿñÿí õóä äèâ èëÿ øåéòàíèñÿí.
Ìóíúà ùóâö ùàéöìóíúà ùàéö ùó
Ö÷ àðûã îüëàã èìèø è÷è ãóðó.
Ýÿð÷è îëäó áÿõøèøèí àäû óëó,
Áàüðûìû ãûëäû áó áÿõøèø éàðàëó.
296
Àøèãèíäèð éåðö ýþé, øÿìñ èëÿ ìàù,
Ùÿã äåñÿì ýÿð ùöñíöíÿ, îëìàç ýöíàù.
Ñèððèíè ñÿíäÿ íèùàí åòäè èëàù,
Êÿíäþçöí áèë êèì, îëàñàí ïàäèøàù.
Ýÿð èðÿñÿí ñóðÿòèí ìÿ’íèñèíÿ,
Áèëÿñÿí ñóðÿò íÿäèð, ìÿ’íèñè íÿ.
ßùëè-ìÿ’íè øèøÿñèíÿ àòìà äàø,
Ùåéô îëà êèì, øèøåéè-ìÿ’íè ñûíÿ.
ßñëèíè ãîéäóì éàïûøäûì ôÿð’èíÿ,
Ôèêð ãûëäûì ìÿí Úÿëèëèí ñöí’èíÿ.
Áó âöúóäè-ïàêäàí ãûëäûì ñóàë,
Áó ñóàëûí ÿñëè ñÿíñÿí, ôÿð’è íÿ?
Ö÷ ÿëèô áèð åéí èëÿ éàçäûì áåëÿ,
Ö÷ ÿëèô áèð åéí èëÿ ýÿëìÿç äèëÿ.
Ö÷ ÿëèô áèð åéí èëÿ ýÿëñÿ áåëÿ,
Ìöñòÿèä àðèô ýÿðÿê àíû áèëÿ.
Ìÿí êÿáóòÿð ýþðìÿäèì êèì, áàç îëà,
Ùöñí è÷èíäÿ äÿð-úàùàí øàùáàç îëà,
Ñÿí òÿêè êèìäèð úàùàíäà áèð äÿõè,
Ýÿù êÿáóòÿð äÿð-úàùàí, ýÿù áàç îëà.
Ðÿøê åäÿð ìàùè-ìöíÿââÿð àëíûíà,
Ìöøòÿðè úàí èëÿ ÷àêÿð àëíûíà.
Øÿðù åäèá îëìàç áÿðàáÿð àëíûíà,
Ýÿð åíÿ õóðøèäè-õàâÿð àëíûíà.
Áèð õÿéàë åòäèì ýöìàíäûð áåëèíÿ,
Äåäè êèì, ìóéè-ìèéàíäûð áåëèíÿ.
Àøèãÿì ìóíúà çàìàíäûð áåëèíÿ,
Úàí äèëÿðñÿí äÿðìèéàíäûð áåëèíÿ.
Åé ãÿìÿð çöëôöí øÿáèíäÿ ðóñèéàù,
Ìåùðè-ðöõñàðûí ãàòûíäà òèðÿ ìàù.
Êå÷ìÿéÿí åøãèíäÿ þìð îëäó òÿáàù,
Òàÿòèíäÿí þçýÿ òàÿòëÿð ýöíàù.
297
Åé öçöí öììöë-êèòàáö ôàòèùÿ,
Ãàøëàðûí âÿùéö õèòàáö ôàòèùÿ,
Ñàõëàìûø ìàùû íèãàáö ôàòèùÿ,
Úàíôÿçà ëÿ’ëèí øÿðàáö ôàòèùÿ.
Úàíûìûí ëÿ’ëèí ìåéèäèð úàì èëÿ,
Çöëôö õàëûí äàíÿñèäèð äàì èëÿ.
Ìÿí çàìàíû áóëìÿçàì ÿééàì èëÿ,
Âàùèäÿì øîë çàòè-áèÿíúàì èëÿ.
Äöøìöøÿì ìÿñòàíÿ åéíèí àëèíÿ,
Úàíôÿçà ýöëýöí éàíàüûí àëè íÿ?
Åé ÷ÿêÿí áàðìàüû àéûí àëèíÿ,
Îëäó ùöñíöí ôèòíÿ éàñèí àëèíÿ.
Ñÿúäÿ åéëÿð öçöíÿ ìåùð èëÿ ìàù,
Ìèøêè-×èí ñà÷ûíäàí îëäó ðóñèéàù.
ßðøè-ðÿùìàíäûð öçöí, ùÿãäèð ýöâàù,
Õóáëóüóí Ìèñðèíäÿ ñÿíñÿí ïàäèøàù.
Ôÿçë ðÿááè-çöëúÿëàë îëäó áèçÿ,
Ìþùñöíö ùöñíö úàìàë îëäó áèçÿ.
Àòàìûç ñàùèáêàìàë îëäó áèçÿ,
Àíàìûç ñöäö ùàëàë îëäó áèçÿ.
Ìÿñúèäö ìåéõàíÿ áèð îëäó áèçÿ,
Äèâ èëÿ øåéòàí ÿñèð îëäó áèçÿ,
Ãÿì ôÿðÿù, òèêÿí ùÿðèð îëäó áèçÿ,
Äèëáÿðèí åøãè ÿìèð îëäó áèçÿ.
Âåðìÿìÿê äèë äèëáÿðèí ýåéñóñóíà,
Ñûüìàéà àøèãëÿðèí íàìóñóíà.
Ñÿð ôÿäàäûð ôèòíåéè-úàäóñóíà,
Úàí äÿõè ãóðáàí êàìàí ÿáðóñóíà.
Éàðûíû ùå÷ âÿãôè-ÿüéàð åéëÿìÿ,
Äèâ èëÿ óëàøìà, áàçàð åéëÿìÿ!
Ùÿãäÿí þçýÿ ñÿí ñàíà éàð åéëÿìÿ,
ßùñÿíè-òÿãâèìÿ èíêàð åéëÿìÿ!
298
Åé ñà÷ûí áóéó Ìÿñèùàíûí äÿìè,
Ôèòíÿéÿ ùöñíöí áóðàõäû àëÿìè.
Êöíòÿ êÿíçèí ñèððèäèð, åøãèí ãÿìè,
Îëìàäû øåéòàí áó ñèððèí ìÿùðÿìè.
Åé ãÿìÿð òÿë’ÿòëè øÿìñè-õàâÿðè,
Ðþâçÿ öçöíäöð, äîäàüûí êþâñÿðè.
Ýÿð ñÿíè ýþðñÿéäè äóøóíäà ïÿðè,
Îäà ñàëàéäû îòóç èêè ïÿðè.
Åé ãàøûíëà êèðïèýèí, çöëôöí éåäè,
Îë éåäè êèì, øåéòàí àíû áèëìÿäè.
Ùÿã áó ñèððè ßùìÿäÿ êÿøô åéëÿäè,
Àíûí ö÷öí àäûíû öììè äåäè.
Ùÿã ñèéàì àéûí áèçÿ èä åéëÿäè,
Ùÿð íÿ êèì, ùÿã åéëÿäè, úèä åéëÿäè.
Êèì êè, ùÿããè äèäö âàäèä åéëÿäè,
Àäûíû ùÿã ÿùëè-òþâùèä åéëÿäè.
Ùÿã äåäè êèì, éåð éåäèâö ýþé éåäè,
Ëàìÿêàí òÿõòèíäÿ ýèçëèäèð éåäè.
Ýèçëö àäÿìäÿ ÿéàí îëäó éåäè,
Äþðä éåäè áèð ýÿç íÿäÿí îëäó éåäè?
Çöëôè-ÿíáÿðñàéà âåðäèì êþíëöìö,
Ëÿ’ëè-ðóùÿôçàéà âåðäèì êþíëöìö,
Ãàøûòÿê ñåâäàéà âåðäèì êþíëöìö,
Ýþð íÿ ìþùêÿì éàéà âåðäèì êþíëöìö?
Øîë áîéó ðÿ’íàéà âåðäèì êþíëöìö,
Øîë ýþçö øÿùëàéà âåðäèì êþíëöìö,
Øîë ýöíÿøñèìàéà âåðäèì êþíëöìö,
Øîë öçö ÷öí àéà âåðäèì êþíëöìö.
Íàýÿùàí áèð àéà âåðäèì êþíëöìö,
Úàí èëÿ éÿüìàéà âåðäèì êþíëöìö,
Ùöñíö áèùÿìòàéà âåðäèì êþíëöìö,
Ìöíòÿùà áàëàéà âåðäèì êþíëöìö.
299
Ñóðÿòèí ìöñùÿôäèð, åé úàí ïàðÿñè,
Úàíà êàð åòäè ôÿðàãûí éàðÿñè,
Ëöòôö ùöñí îë ìöñùÿôèí ñåïàðÿñè,
Ãàíäàäûð âÿñëèí äÿâàñû, ÷àðÿñè?
Ýÿë áó ýöí èøðÿò ýöíöäöð, àë ìåéè,
Äàèìà íöãë åéëÿ, ýþðýèë àëìàéè,
Ãàìóñóíóí õèñëÿòè áèðäèð, âÿëè,
Ìöñòÿèäëÿð ôÿðã åäÿðëÿð àë ìåéè.
Àäÿìÿ ýÿë, àäÿìè áèë, àäÿìè,
Àäÿìè îëàíëàðûí áóäóð äÿìè,
Áó äÿìèí äàìûíäàäûð äàìûí äÿìè,
Ùÿã ðöõöí ðóùó äåäè, íÿ àäÿìè.
Úöìëÿ ìþâúóäàòà èëëÿòäèð öçö,
ßñëö ôÿð’ö äèíö ìèëëÿòäèð öçö,
Óø ñèôàòö çàòè-èççÿòäèð öçö,
Êàèíàòà íóðè-ðÿùìÿòäèð öçö.
Ñóðåéè-ÿñðàäà ýþðäöì öçöíö,
Ìöíòÿùà áàëàäà ýþðäöì öçöíö,
Ñóðåéè-òàùàäà ýþðäöì öçöíö,
ßëëÿìÿë-ÿñìàäà ýþðäöì öçöíö.
Ùÿã ìàíà áèð õèðãÿ áè÷äè êÿíäþçö,
Îëäó ïöíùàí õèðãÿ è÷ðÿ êÿíäþçö,
Ùÿããÿ ìÿí áèð àéÿòÿì ùÿãêÿí äöçö,
Ùÿããè ùÿã ùÿã çàùèð åòäè êÿíäþçö.
Åé ìÿíèì êþíëöìíö àëàí ýþçëÿðè,
Åé ìÿíèì áàüðûìíû äÿëÿí ñþçëÿðè,
Ìÿí øèêàéÿò êèìäÿí åäèì, åé ùÿáèá,
Þçëÿðèäèð, þçëÿðèäèð, þçëÿðè.
300
Ñóðÿòèíÿ êèì êè, áàõäû ñÿðñÿðè,
Øàù ÿëèíäÿí ãà÷àí è÷ÿð êþâñÿðè?
Åé ïÿðè ñèìèíáÿðè, áèð áàõ áÿðè,
×ÿêìÿ àøèã öñòöíÿ ãÿìäÿí ÷ÿðè.
Áèð ÿúàèá øàùà âåðäèì êþíëöìö,
Áÿäð öçëö ìàùà âåðäèì êþíëöìö,
Òà êè, Ôÿçëóëëàùà âåðäèì êþíëöìö,
Áèýöìàí Àëëàùà âåðäèì êþíëöìö.
Ýþçëÿðè ïöðõàáà âåðäèì êþíëöìö,
Ëÿáëÿðè ãöëëàáà âåðäèì êþíëöìö,
Îë öçö ìÿùòàáà âåðäèì êþíëöìö,
Þç-þçöì ãÿðãàáà âåðäèì êþíëöìö.
Åé êþíöë, Ìÿíñóð ÿíÿëùÿã ñþéëÿäè,
Ùÿãã èäè, ùÿããè äåäè, ùÿã ñþéëÿäè,
Ìÿ’ðèôÿò ñèððèíè ìöòëÿã ñþéëÿäè,
Àðèô àìÿííà âÿñÿääÿã ñþéëÿäè.
Äèëáÿðèì ðèíäàíÿ ýåéìèø ÷ÿêìÿíè,
Òóò ÿëèìäÿí îòàüûíà ÷ÿê ìÿíè.
Ùÿñðÿòèíäÿí îëìóøàì þéëÿ çÿèô,
Ôèðãÿòèíäÿí ÷àùà äöøäöì, ÷ÿê ìÿíè.
Êèì êè, áèëìÿç þç âöúóäè-çàòûíû,
Ñîðìàýèë àíäàí àíûí èñáàòûíû.
Îéíàìàç øÿòðÿíúè-åøãèí àòûíû
Áèëìÿéÿí áó çþâãè-åøã øàùìàòûíû.
Ìÿ’ðèôÿò ÿùëèíÿ ùÿã áèíà äåäè,
Âÿëëÿçèíÿ úàùöäö ôèííà äåäè,
Ñÿí ñÿíè, êÿíäè âöúóäöí ýþðìÿ õàð,
Ùÿã ñÿíèí øÿ’íèíäÿ êÿððÿìíà äåäè.
301
Åé ëÿáèí âÿñëè ùÿéàòè-ñÿðìÿäè,
Õÿòòö õàëûíäûð úàìàëûí ÿáúÿäè,
Êèðïèê èëÿ çöëôö ãàøûíäûð éåäè,
Îë éåäè êèì, ßùìÿäè ìÿñò åéëÿäè.
Ñóðÿòèí ëîâùöíäÿ õÿòò îëäó éåäè,
Ôÿçëè-ùÿãäÿí áèçÿ êÿøô îëäó éåäè,
Ãàèìö äàèì öçöíäöð ñÿðìÿäè,
Ùÿã êèòàáûäûð úàìàëûí ÿáúÿäè.
Òà êè, éàðûí ñþùáÿòè øèðèí èäè,
Ëàúÿðÿì êþíëöì îíà øèðèí èäè,
Àøèãö ìÿ’øóãÿì îë ìÿùáóá èäè,
Åéëÿ êèì, Ôÿðùàä èëÿ Øèðèí èäè.
Áèð áþëöê ôÿõð ÿùëè ýþðäöì, éàð èäè,
Éàð èäè, ìÿãñóäëàðû äèäàð èäè,
Éàðÿëè õàòûðëàðûíäà éàð èäè,
Éàð èäè, ùèúðàíäà àüëàðëàð èäè.
Åé öçöí îë ëþâù êèì, ìÿùôóç èäè,
Ùÿð çàìàí áèð íþâ èëÿ ìÿëôóç èäè.
ßíáèéà áó íþãòÿäÿí ìÿëôóç èäè,
Áó õÿáÿð Èáëèñäÿí ìÿùôóç èäè.
Êèì êè, ùÿãäÿí òóòìàäû ïÿíä, åé êèøè,
Þíìÿäè ùÿãäÿí îíóí ùÿðýèç èøè,
Àäû íÿ åðêÿêäèð àíûí, íÿ äèøè,
×åéíÿñèí áàðìàüûíû àíûí äèøè.
Àäÿìè ôÿçëè-õóäà áèë, àäÿìè,
Êàèíàòà êÿíäõóäà áèë àäÿìè,
Ñÿí äèðÿõòè-ìöíòÿùà áèë àäÿìè,
Ñàùèáè-ÿðçö ñÿìà áèë àäÿìè.
302
Ýþçëÿðèëÿ éûõäû øîë ýþçëÿð ìÿíè,
Êèðïèê îõóí ýèçëÿðö ýþçëÿð ìÿíè.
Ýþçöíÿ íåòäèì ìÿí, åé àðàìè-úàí,
Äóðìàäàí ãàøûíà éàâóçëàð ìÿíè.
Ãàìÿòèí ãÿääè ãèéàìÿò åéëÿäè,
Ýþð áó ãÿääè êè, íÿ ãàìÿò åéëÿäè.
Êÿ’áÿäÿ ùÿð äÿì èãàìÿò åéëÿäè,
Ýþçëÿðèí àíà èìàìÿò åéëÿäè.
Êèì ÿëèôòÿê âàùèäö ôÿðä îëìàäû,
Áÿëêÿ íàìÿðä îëäóâö ìÿðä îëìàäû,.
Ùÿã éîëóíäà ùÿð êè, îë ýÿðä îëìàäû,
Äþéäöéö úöç àùÿíè-ñÿðä îëìàäû.
Ýþðìöøÿì ùÿð éåðäÿ ùÿããè-ìöòëÿãè,
Ýÿð äåéèëñÿí ëàøÿ èòèðìÿ ùÿãè.
Êèì êè, ùÿããè áèëìÿäè, îëäó øÿãè,
Ýþð êè, òóôàí îëäó èñòÿ çþâðÿãè.
Ôèðãÿòèí äÿðäè ìàíà êàð åéëÿäè,
Úàíûìû éàíäûðäû, ÿôêàð åéëÿäè.
Ýÿë êè, øþâãöí ùàëûìû çàð åéëÿäè,
Àëÿìè ñÿíñèç ìàíà äàð åéëÿäè.
Ãàô âÿë-Ãóð’àí îë ìàùûí öçö,
Ýþðìÿñèí éàâóç ýþç îë øàùûí öçö,
Ôàíè îëìàç ùÿðýèç Àëëàùûí öçö,
Ùàëèê îëñóí äèâè-ýöìðàùûí öçö.
Êàô èëÿ íóíäàí éàðàòäû àëÿìè,
ßðáÿèí ýöíäÿ éîüóðìóø Àäÿìè.
Äÿì áó äÿìäèð, äÿì áó äÿì, áèë áó äÿìè,
Àäÿìÿ âóðäó áó äÿìäÿí ùÿã äÿìè.
303
Ãàíäàñàí, åé éöðÿýèìè éàðûúû,
Ãàíäà îëñàí Òàíðû ñàíà éàðûúû.
Ìÿí ãóëàì, ùÿð äÿì òàïóíà âàðûúû,
Öç óðóá, ãûëûá äóà éàëâàðûúû.
Êþíëöì îëäó åøãèíèí àâàðÿñè,
Ãÿìçÿíèí ýåòìÿç úèýÿðäÿí éàðÿñè.
Äÿðäèìÿ ÷îõ èñòÿäèì äÿðìàí, âÿëè
Éîõ èìèø ëÿ’ëèíäÿí þçýÿ ÷àðÿñè.
Êèðïèéèí ãàøûíëà çöëôöíäöð éåäè,
Éåð éåäèâö ýþé éåäè, ñÿí äÿ éåäè.
Íÿ ñÿáÿáäÿí ùÿôòÿíèí àäû éåäè,
Áóíäà ùèêìÿò âàðäûð, ìöñùÿô éåäè.
Êèì êè, ÿñðàðè-Íÿñèìè áèëìÿäè,
Èççÿòè-ôÿçëè-Íÿ’èìè áèëìÿäè,
Äèâè-äóí îëäó, ÿçèìè áèëìÿäè,
Ìÿçùÿðè-çàòè-ãÿäèìè áèëìÿäè.
304
Ùÿð ñÿùÿð âàõòûíäà êèì, áöëáöë ôÿüàíûí áàøëàð,
Àùûì àðòàð øþéëÿ êèì, àõàð ýþçöìäÿí éàøëàð.
Ýþð íåúÿ ôÿðéàä åäÿð áè÷àðÿ áöëáöë äÿðä èëÿí
Êèì, àíûí ôÿðéàäûíà ÿôüàíà ýÿëäè äàøëàð.
Ùÿð ôèðèøòÿñóðÿòèí éàíûíäà éöç ìèí äèâ îëóð,
Õàíäà êèì, ãÿëëàø îëóðñà, ÷îõ îëóð ãóëìàøëàð.
Áàðÿêÿëëàù, äÿñòè-ãöäðÿò òþùôÿ éàçìûø íÿãøèíè,
Àôÿðèí øîë íÿãøÿ êèì, àúèç ãàëûð íÿããàøëàð.
Áèëìÿçÿì çöëôöíìöäöð ùÿð òàðÿñèíè äàì åäÿí,
Éîõñà úàíà ãÿñä åäÿí ýþçöíìöäöð, éà ãàøëàð.
Êþíëöìöí øèøÿñèíÿ ïÿððè ìÿýÿñ äÿýñÿ ñûíàð,
Åé ùÿáèáèì, áÿñ íÿäÿíäèð ñÿí àòàðñàí äàøëàð?
Õàíäà êèì, Ëåéëè îëóðñà àíäà áèð Ìÿúíóí îëóð,
Õàíäà êèì, áèð ýÿíú à÷ûëñà, àíäà èòÿð áàøëàð.
Òÿðêè-úàí ãûëäû Íÿñèìè, êå÷äè áó áàøäàí äÿõè,
Õàíäà ãàëäû àòà-àíà, ãþâì èëÿ ãàðäàøëàð?
307
Úàíà ñÿí úàíäàí íÿ êèì, ýÿëñÿ, úèýÿðëÿð àüðûìàç
Ùÿã áèëèð, áèð çÿððÿ íÿøòÿðäÿí äàìàðëàð àüðûìàç.
Øàùà, ìåùðèíäÿíìèäèð, éà àøèíàëûãäàíìûäûð,
Úèñìèìè ñÿð òà ãÿäÿì ìèí ýÿç éàðàðëàð, àüðûìàç.
Ôèòâàñûíäàí çàùèäèí íàùÿã ìÿíè ýÿð ñîéàëàð,
Ãÿì äåýèë ñÿíäÿí øÿùà ýþðúÿê äàìàðëàð àüðûìàç.
Çàùèäèí ÿôñàíÿñèíäÿí ñîéäóëàð íàùàã ìÿíè,
Ùÿã áèëèð ñÿíäÿí, øÿùà, ñàùèá íÿçÿðëÿð àüðûìàç.
Øèøÿìè ÷öí äàøà ÷àëäûì, ùÿããè èçùàð åéëÿäèì,
×åøìè-ÿùâÿë àüðûäàí àðèô áÿñÿðëÿð àüðûìàç.
Çàùèäèí áèð áàðìàüûí êÿññÿí äþíÿð ùÿãäÿí ãà÷àð,
Ýþð áó ýåð÷ÿê àøèãè ñÿð-ïà ñîéàðëàð àüðûìàç.
Úÿùëè-íàìÿðäèí ãà÷àí ìåéäàí ýöíöíäÿ éåðè âàð,
ßð áèëèð ìåéäàí ãÿäðèí êèì, ãÿäÿðëÿð àüðûìàç.
Ñîéóí, åé ìóðäàð ñàëëàõëàð, Íÿñèìèíèí òÿíèí,
Áóíúà íàìÿðäè ýþðöí áèð ÿð ãûéàðëàð, àüðûìàç.
308
ßùëè-èìàí óñëàðû îë äÿìäÿ èíêàð åòäèëÿð,
×öí Ùöñåéíèéè Ùÿëÿá øÿùðèíäÿ áÿð-äàð åòäèëÿð.
Ãàçèëÿð ôèòâà âåðèá ùÿã ñþçÿ áàòèë äåäèëÿð,
Êöôðö òÿðê åäèá èìàíà ýÿëìÿéÿ àð åòäèëÿð.
Ñåééèäÿ çöëì åéëÿéèá úþâð èëÿ ùÿããè áàñäûëàð,
ßùñÿíè-òÿãâèìè ýþð êèì, íåúÿ èíêàð åòäèëÿð.
Áèëèéèá áû÷àãëàðûí ÷öíêè òÿíèìÿ ãîéäóëàð,
Ñàü èêÿí ìÿí àøèãè ýþð íåúÿ áèìàð åòäèëÿð.
Ùÿã ìÿíÿ ñþéëÿ äåäè, ÿìð åòäè, ìÿí äÿ ñþéëÿäèì,
Ñþçöìö äàñòàí åäèá àëÿìäÿ òÿêðàð åòäèëÿð.
Öçäöëÿð, ÷ûõàðäûëàð ÷öí áó Ùöñåéíèíèí òÿíèí,
Éàñ ãóðóá ýþéäÿ ìÿëÿêëÿð úöìëÿñè çàð åòäèëÿð.
Åé Íÿñèìè, âàñèë îëäóí õàëèãûí ðÿùìÿòèíÿ,
Úÿííÿòè-ÿ’ëàéû áóëäóí, éåðíè ýöëçàð åòäèëÿð.
309
Øàùà, ñÿíäÿí ùÿð íÿ ýÿëñÿ úàíà õîøäóð, éàõøûäûð,
Úàâèäàíè-åøã ö÷öí úàíàíà õîøäóð, éàõøûäûð.
Ùÿð íÿ úþâð åòñÿí ìàíà ñÿíäÿí êþíöë õîøíóä îëàð,
Ùÿã áèëèð êèì, èíúèìÿç ôÿðìàíà õîøäóð, éàõøûäûð.
Ñîéäóëàð ÷ûõàðäûëàð, áàøäàí àéàüà ïóñòóìó,
Àøèãÿì, àù åéëÿìÿí ãóðáàíà õîøäóð, éàõøûäûð.
Ùÿì ñîéàí, ùÿì ñîéäóðàí çàùèä ìÿíÿì, ñÿíäÿí äåéèë,
Úöìëÿäÿ àéèíÿéÿì ïöíùàíà õîøäóð, éàõøûäûð.
Ìÿíñóð îëäóì ÷öí áó ýöí àëÿìäÿ ôàø îëäóì ñèçÿ,
Ìÿí ÿíÿëùÿã ñþéëÿðÿì öðôàíà õîøäóð, éàõøûäûð.
Øàù éîëóíäà åøã èëÿí áàø âåðìÿéÿí ìÿðäóä îëóð,
Ëàúÿðÿì, ìåéäàí ÿðè ìÿðäàíà õîøäóð, éàõøûäûð.
Òÿ’íÿ ãûëìà åé ôÿãèù, çèðà Íÿñèìè ôÿçëèíÿ,
Íåòÿêèì, àøèãëÿðÿ íèøàíà õîøäóð, éàõøûäûð.
310
Êþíöë, õÿñòÿ âö ìÿí çàðàì ñÿíèí÷öí
Ðÿâàí ìÿúðóùö áèìàðàì ñÿíèí÷öí.
ßëàú åéëÿ, ÿëèíäÿí âàðäûì, åé äóñò,
Ãÿìèì éåýèë êè, ãÿìõàðàì ñÿíèí÷öí.
Íÿ îëäó ÿçìè-ìåùìàíõàíÿ ãûëñàí,
Öðÿê éàüûíû éàõàðàì ñÿíèí÷öí.
ßðèäè èëèéèì, ñûíäû ñöìöéöì
Òÿíèìäÿí úàí ýåäÿð, éàðûì, ñÿíèí÷öí.
ßçÿëäÿí áó ìÿíÿ ãèñìÿò ãàëûáäûð
Êè, ùèúð îäóíà éàíàðàì ñÿíèí÷öí.
×ö áöëáöë äöøöáÿì ýöëøÿíäÿí àéðû,
Éåíÿ ùÿìñþùáÿòè-õàðàì ñÿíèí÷öí.
Ñÿíèí åøãèí ìÿíè ìÿíäÿí àëûáäûð,
Òÿíèìäÿí êöëëè-áèçàðàì ñÿíèí÷öí.
Íÿñèìèíè ñîéàðëàð Øàì è÷èíäÿ,
Ôÿüàí åéëÿð, ýèðèôòàðàì ñÿíèí÷öí.
311
Ãèáëÿäèð öçöí, íèýàðà, ãàøëàðûí ìåùðàáëàð,
Ñóðÿòèí ìöñùÿô, âÿëè ìèøêèí õÿòèí å’ðàáëàð.
×þùðÿíèí ÿêñè ÿçÿëäÿí äûøðà ÷ûõäû ïÿðäÿäÿí,
Äöøäö àíûí øþ’ëÿñèíäÿí àéö ýöíÿ òàáëàð.
Àøèãèí ÿùâàëûíû àøèãëÿðÿ ñîð êèì, áèëèð,
Áèëìÿç èëëà åøã îäóíà éàíìàéàí áèõàáëàð.
Åøã îäó óüðàøäû øÿì’èí úàíûíà, ýþð êèì íåúÿ
Ùÿì éàíàð, ùÿì ýþçëÿðèíäÿí àõûäàð ñåéëàáëàð.
Øÿðù ÿýÿð ãûëñàì úàìàëûí äÿôòÿðèíäÿí áèð âÿðÿã,
Ùÿð ñþçöì ìèí ôÿñë îëóð, ùÿð ôÿñë éöç ìèí áàáëàð.
Àøèãèí úèýÿð ãàíûíäàí øÿðáÿòè âàð, åé ùÿêèì,
Ãàòìà àíûí øÿêêÿðèíÿ ãÿíä èëÿ èííàáëàð.
×öí Íÿñèìè úàâèäàíè éàð èëÿ áóëäó âöñàë,
Ãîé íåúÿ äþíÿðñÿ äþíñöí áó éàøûë äîëàáëàð.
312
Ýþçëÿðèíäÿí ÷àüðûøûðëàð, äàäëàð, áèäàäëàð,
Òèüÿ äóòäó êèðïèýèí ïóëàäëàð úÿëëàäëàð.
Äèëáÿðèí áèëèøëÿðèíäÿí ñîðýèë åøãèì õàðûíû,
Àøèíà áèëìÿç áó ùàëû, õàíäà áèëñèí éàäëàð?
Êèì êè, åøãèí âÿñôèíè þýðÿíìÿýÿ øàýèðä îëà?
Ãîéäóëàð àäûí àíûí óñòàäëàð, óñòàäëàð.
Äàáàíûìäàí éàðäûëàð áàøäàí àéàüà ñîéäóëàð,*
Àëìàäûëàð äàäûìû áèäàäëàð, Øÿääàäëàð.
×öí áû÷àã öðÿýÿ éåòäè úèýÿðèì äÿðä åéëÿäè,
Àüëàäû úàíûì ãàìó ôÿðéàäëàð, ôÿðéàäëàð.
Ùÿããÿ âàñèëñÿí, Íÿñèìè, áèýöìàíö øöáùÿñèç,
Áèíÿùàéÿò äèíè à÷äûí ýþð ãàìó ÿôðàäëàð.
____________
*
Àøàüûäàêû áåéò ÿëàâÿäèð:
×öí äèëÿðäè âàñèë îëìàã éàð èëÿí êþíëöì, âÿëè,
Ãîé íåúÿ ñîéóðñà ñîéñóíëàð ïÿëèä ãÿññàáëàð.
313
Èáòèäàäûð, èáòèäàäûð, èáòèäà,
Èáòèäàäàí ùàñèë îëäó èíòÿùà.
Èáòèäà ýÿëäè êÿëàìè-ëàéÿíàì,
Ôàâö çàäö ëàì ùÿãäÿí, âÿññàëàì.
Íèòãè-ÿøéà íàòèãè-ùÿãäèð þçö,
Ñþéëÿéÿí êÿíäóéÿ êÿíäóäóð ñþçö.
Ñþç îëóáäóð êÿíäó ñþç ñþéëÿð ÿéàí,
Êÿíäó êÿíäó çàòûíû åéëÿð áÿéàí.
Ùÿð ñèôÿòäÿí õàëè åòìèø êÿíäþçöí,
Êÿíäó êÿíäó öçöíÿ òóòìóø öçöí.
Ùÿð íÿéÿ ãûëñàí íÿçÿð îë áèýöìàí,
Êÿíäó êÿíäþçöí âåðèð ñàíà íèøàí.
Óø áó áÿððö áÿùð è÷èíäÿ êÿíäèäöð,
Éÿ’íè ÿñäàô îëäó ùÿð øåé, êÿíäè äöðð.
Àëÿìö ÿøéà àíûí ùþêìöíäÿäèð,
Îõó áèëýèë àíû êèì íèòãèíäÿäèð.
Áó ñèôÿòëÿð èíòÿùàñû êÿíäèäöð,
Éÿ’íè áó øÿùðèí ÿñàñû êÿíäèäöð.
Óøáó øÿùð è÷èíäÿ îëìóøäóð ìöãèì,
Éîëóäóð àíûí ñèðàòÿë-ìöñòÿãèì.
Áó ñÿáèëöëëàùà ùÿð êèì áóëäó éîë,
Àíëàðûí ùàúÿòëÿðè îëäó ãÿáóë.
314
Áó ñèðàò öçðÿ öáóð åòìÿê ýÿðÿê,
Áó ñèðàòû òóòóáàí ýåòìÿê ýÿðÿê.
Áó ñèðàò öçðÿ ãÿäèì èìèø ãÿäèì,
Ýèðÿìÿç áó øÿùðÿ øåéòàíèð-ðÿúèì.
Íåéëÿñèí, áèëìÿç î øÿùðèí éîëóíó,
Àíëàìàç îë ÿùëè-úÿííÿò äèëèíè.
Äèëè âàð ñàíûð âÿ ëåéêèí, äèëè éîõ,
Áèð ìÿýÿñäèð çÿùðè âàðäûð, áàëû éîõ.
Àúèçö ìèñêèíö ñÿðýÿðäàí äóðàð,
Þçö ùåéâàí, ñóðÿòè èíñàí äóðàð.
Ùÿð êèìèí êèì, çÿðãè âàð, èãðàðû éîõ,
Áèð àüàúäûð êèì, äèêèëìèø, áàðû éîõ.
Ìþ’ìöíöí êþíëöí éûõàð õÿííàñ èëÿ,
Éÿ’íè ñàëóñëóã ñàòàð âÿñâàñ èëÿ.
Úöìëÿíèí ñèððèíè îë õàëèã áèëèð,
Äèí éîëóíó àøèãè-ñàäèã áèëèð.
Çàùèäè-çÿððàã îëàíëàð õàì îëóð,
Àãèáÿò ñàëóñ îëàí áÿäíàì îëóð.
Êèì êè, ñÿíÿ äàø àòàðñà, ýöë îíà,
Øàä îëóáàí ñåâèíèá ýöëýöë îíà.
Ôå’ëö ÿô’àëû ãàìó çÿðãö ðèéà,
Çÿðã èëÿ ãóë îëìàã èñòÿð òàíðûéà.
Çÿðã èëÿ ãóëàì äåéÿíëÿð ãóë äåéèë,
ßùëè-çÿðãèí òàÿòè ìÿãáóë äåéèë.
×öíêè çÿðãèí îëà èñìö ôå’ëè çÿðã,
Àëÿìè áèëãöââÿäÿí àëýèë ñÿáÿã.
315
Ãöââÿòè-úàí îë, äèëÿðñÿí ãöââÿòèí,
Âÿñëÿ âàñèë îë, éåòèðýèë ôèðãÿòèí.
Ýÿð äèëÿðñÿí êèì, îëàñàí ìþ’òÿáÿð,
Êÿíäó ìöëêöí ñèðëÿðèíäÿí àë õÿáÿð.
Ýÿë âöúóäóí øÿùðèíÿ åòýèë íÿçÿð,
Âàãèô îë, þçöíäÿí îëìà áèõÿáÿð.
Åé êÿëàìè-çàòè-áè÷óíäàí íèøàí
Áóëàéûí äåéÿí êèøè, åøèò áÿéàí:
Ýÿë áó øÿùð è÷èíäÿ ýþð äèäàðûíû,
Ýÿë áó øÿùð è÷èíäÿ èñòÿ éàðûíû.
Úèñìÿ úàí îë, úèñìÿ úàí îë, úèñìÿ úàí,
Íåúÿ óéàðñàí áÿðè ýÿë, áèð îéàí.
Ùÿããè èñòÿðñÿí ñÿýèðäèá äþðä éàíà,
Êèìÿ ýåäÿðñÿí, ñàíà ýÿë, ñÿí ñàíà.
Ñÿí ñàíà ýÿë, ñÿí, ñàíà ùÿã éàð îëà,
Èñòÿäèýèí úöìëÿ ñÿíäÿ âàð îëà.
Àõèðÿòäÿ ìÿíçèëè äàðöññÿëàì,
Áóëàéûì äåðñÿí ñàíà ýÿë, âÿññÿëàì.
Ñÿíäÿäèð øîë ýÿíúè-ïöíùàí, ñÿíäÿ âàð,
Ãÿòðÿñÿí êè, áÿùðè-öììàí ñÿíäÿ âàð.
À÷ áó èáðÿò ýþçöíö êèì, ýþðÿñÿí,
Êÿíäó øÿùðèí è÷ðÿ éàðûí áóëàñàí.
Áèëÿñÿí áó âàðëûüûí ÿðêàíûíû,
Áèëÿñÿí úàíëàð è÷èíäÿ úàíûíû.
Áèëÿñÿí ùÿð øåéäÿêè âàð âàðûíû,
Úàí ýþçèëÿ ýþðÿñÿí äèäàðûíû.
316
Ùÿð êè, êÿíäó çàòûíûí ñóëòàíûíà
Èðìÿäè, ýèðìÿç áó øÿùðèí êàíûíà.
Êÿíäó ìöëêöíäÿí èðàã àâàðÿäèð,
Ãåéðÿòè éîõ, íåéëÿñèí áè÷àðÿäèð.
Áèëìÿäè ÷öí êÿíäó êÿíäó çàòûíû,
Àíûí ö÷öí îõóìàç àéàòûíû.
Ôÿòù åäÿí áó øÿùðèéàðûí øÿùðèíè,
Èøëÿäè, áèëäè ýöìàíñûç äÿùðèíè.
×öí áó øÿùðèí éàðûíà éàð îëäó îë,
Ùÿð íÿ ìÿãñóäèñÿ àíäàí áóëäó éîë.
×öíêè éàð îëäó áó øÿùðèí éàðûíà,
Ùþêìöí åòäè ìöëêö ìàëö âàðûíà.
Áèëìÿê èñòÿðñÿí áó øÿùðèí âàðûíû,
Ýÿë åøèò ýþð íåúÿ ñþéëÿð éàðûíû.
Àíëà óøáó ñèððè êèì, ñþéëÿð ñàíà,
Éîë áóëàñàí êÿíäó êÿíäóíäàí éàíà.
Ùÿð éàðàäûëìûøûí ÿñëè ñÿí þçöí,
Àíëàð èñÿí ðÿìçèíè óøáó ñþçöí…
ßëëÿìÿë ÿñìàè-êöëë áóäóð òàìàì,
Àäÿìÿ þéðÿòäè ùÿã, áèë, âÿññàëàì.
Åé áÿðàäÿð, áèë áó íèòãèí ãàéÿòèí,
Ëàìö áåé ýþðýèë, éåòÿðýèë ôèðãÿòèí.
Ìÿãñÿäè-ñèäãèì ëèñàíè-ñàäèãèí
Àøèãèéÿì ìÿ’øóãö ùÿð àøèãèí.
Ìÿíÿ èðèøÿí êèøèëÿð úàí îëóð,
Êöôðö ãàëìàç, êÿíäóñó èìàí îëóð.
317
Íóðè-ÿøéà ÷öí ìÿíÿì åéíöë-éÿãèí,
Ìÿíÿ èðÿí îëäó ÿñùàáöë-éÿìèí.
Ýÿíúèéÿì, ýÿíú èññèíèí ìÿí ýÿíúèéÿì,
Äÿðäè áèäÿðìàíëàðûí áèðÿíúèéÿì.
Ñàäèãöëâÿ’äè-ìöáèíäèð ñþçëÿðèì,
Ýþðöíöð ÿøéà öçöíäÿ ýþçëÿðèì.
Åéíèéÿì, ùÿð ÿùëè-åéíèí åéíèéÿì,
Ìöíêèðèí êþíëö è÷èíäÿ áåéíèéÿì.
Íèòãö çàòûìäàí ÿéàí îëäó úàùàí,
Ñþçëÿðèìäÿí êàôö íóíäóð ëàìÿêàí.
Øÿùðè-ãàí è÷èíäÿ úàíëàð úàíûéàì,
Êàèíàòûí òÿõòèíèí ñóëòàíûéàì.
Éåääè èãëèìÿ ìÿêàíàì ëàìÿêàí,
Îëìóøàì ÷öí úöìëÿ øåéäÿ áèýöìàí.
Ìÿçùÿðÿì, éîõäóð øÿðèêèì, ëàøÿðèê,
Âàùèäÿì, ìöëêöìäÿ éîõäóð ìöøòÿðèê.
Íóðè-äÿðéàéè-âöúóäè-ìöòëÿãÿì,
Ýàù ìÿëëàùè-úàùàí ýàù çþâðÿãÿì.
Ùåééö ãÿééóìö äÿâàìö äþâëÿòÿì,
Àëÿìè-êÿñðÿò è÷èíäÿ âÿùäÿòÿì.
Ýÿð äèëÿðñÿí êèì, áóëàñàí ñÿí ñÿíè,
Ìÿíëèéèíäÿí êå÷ö òÿðê åéëÿ ìÿíè.
Ìÿíëèéèíäÿí êå÷ìÿéÿí øåéòàí îëóð,
Äèâè-ìÿ’ëóíäóð, ãà÷àí èíñàí îëóð?
Çþùäëÿ øåéòàí ãà÷àí îëà ìÿëÿê,
ßñëè îääóð, ÷öí îäà âàñèë ýÿðÿê.
318
Ìÿíëèéèíäÿí êå÷ìÿéÿí õóäáèí îëóð,
Ìöñòÿùÿããè-ëÿ’íÿòö áèäèí îëóð.
Äåäè ÿñôÿëëÿð ìÿãàìûäûð äÿðÿê,
Ùèðñö ëÿ’íÿòäÿí äöøöá îëà ùÿëÿê.
Íÿôñèíè òàíûéà ýþð, åé ìöòòÿãè,
Êèìñÿéÿ òÿ’í åòìÿ, ÿáñÿì, åé ôÿãè.
Òàáåéè-ÿôñàíÿ îëìóø òÿ’í åäÿð,
Áèõÿáÿðäèð, áèõÿáÿðäèð, áèõÿáÿð.
Òàáåéè-íÿôñ ùÿâàéè-øóì åäÿð,
Áó ñÿáÿáäÿí þçöíö ìÿñìóì åäÿð.
Áèëìÿäè ìÿñúóäó êèìäèð ñàúèäèí,
Ýþðìÿäè íóðóí âöúóäè-âàùèäèí.
Íóðèêÿí íàð îëäó ÷öíêèì, îë ëÿèí,
Îõó ëÿ’íÿò úàíûíà, åé ÿùëè-äèí.
Åé äåéÿí êè, ãàíäàäûð éàðè-áÿãà,
Åøã èëÿ ýÿë, áàõ âöúóäè-ìöòëÿãà.
Ýÿë, áó èáðÿò ìöëêöíÿ ýèð, àáèä îë,
Éîëëàðûíäà úàí èëÿ ñÿí ñàúèä îë.
Ýÿð äèëÿðñÿí ê’ÿùëè-èðôàí îëàñàí
Êèì, âöúóäöí øÿùðèíÿ éîë áóëàñàí.
Ýÿë, õÿáÿðäàð îë áó øÿùðèí âàðûíà,
Çöëìÿòèí òàíûâö ýèð ÿíâàðûíà.
Éîëëàðûíäàí àë õÿáÿð, ñÿí åé õÿáèð,
Îëàñàí ìöëêè-âöúóä è÷ðÿ ÿìèð.
Ýÿë áÿðè, ôÿòù åò áó øÿùðè, ýÿë áÿðè,
Íåúÿ ýÿçÿðñÿí úàùàíäà ñÿðñÿðè.
319
Âÿñôèíè åøèò áó øÿùðèí øÿùðèíÿ,
Ãÿðã îëàñàí ìöòëÿã àíûí áÿùðèíÿ.
Ýÿë áó øÿùðèí ñþçëÿðèíÿ äóò ãóëàã,
Òà áèëÿñÿí êèì, íÿäèð áó ãàðà-àü.
Äþðä äèðÿêëÿ ãàèì îëìóøäóð áó øÿùð
Êèì, àíûí è÷èíäÿäèð àôàüö äÿùð.
Êèì êè, áèëäè ìÿí-ÿðÿôäÿ çàòûíû,
Áàõäû, ýþðäö, îõóäó àéàòûíû.
Ùÿð íÿ èñòÿðñÿí áóëàñàí áóíäà ýÿë,
Èñòÿäèýèí àíäà äåýèë, áóíäà ýÿë.
Îòóç èêè ìÿíçèëè âàð èëèíèí,
Éåòìèø ö÷ äöðëö ìÿãàìû éîëóíóí.
Áó ìÿãàìû ùÿã áèëÿí ùàúû áèëèð,
Áó êÿëàìû ôèðãåéè-íàúè áèëèð.
Ö÷ éöç àëòìûø ìÿíçèëè âàð ñóðóíóí,
Áó òÿúÿëëè øÿùðè Ìóñà Òóðóíóí.
Äåäèýöì øÿùðèí øó äÿíëö áöðúö âàð
Êè, ñûüàð ùÿð áöðúöíÿ éöç ìèí ñöâàð.
Ïàñèáàíû áöðúöíöí, åé ïàñèáàí,
Îëäó éèýèðìè ñÿêèç êèøè ùàìàí.
Áóíëàðûí àâàçûíà, àâàçÿëÿð,
Äîïäîëóäóð øÿùð è÷è äÿðâàçÿëÿð.
Îëäó éåòìèø éåääè øÿùðèí ëÿøêÿðè,
Ïàäøàùûí ÿìðèäèð, áèë áóíëàðû.
Ùÿã-òÿàëàíûí ñèôàòûäûð áóëàð,
Êÿíäóíóí íèòãèíäÿ çàòûäûð áóëàð.
320
Éÿ’íè áó îòóç èêè êèøèäÿí,
Îéàíûð áóíëàðûí öíöí åøèäÿí.
Ãÿôëÿò óéüóñóíäàí áèäàð îëàð,
Ùÿããè òàíûð, ùÿã àíûíëà éàð îëàð.
Ùÿã êÿëàìûäûð áóëàðûí äèëëÿðè,
Ùÿð íÿéÿ ñóíñà èðèøèð ÿëëÿðè.
Íèòãè-ùåééè-çàòè-éÿçäàíäûð áóëàð,
Íóðè-ÿðøö âÿúùè-ðÿùìàíäûð áóëàð.
Ìöõòÿëèô îëìóø áóëàðûí ñóðÿòè,
Àëÿìè-ìÿ’íèäÿ áèðäèð ñèðÿòè.
Ñóðÿòè êÿñðÿòëÿ îëìóø ìöõòÿëèô,
Úöìëÿñèíèí çàòû áèðäèð ÷öí ÿëèô.
Áèð-áèðèíäÿí áóíëàðû ùÿð êèì ñå÷ÿð,
Áóíëàðûí ñèððèíäÿí îëäóð áèõÿáÿð.
Òóëö ÿðç îëìàç áóëàðäà ðÿíýö ëþâí,
ßñôÿëö ÿ’ëà, ÿìèãö ùÿääö êþâí.
Áèøÿáèùö ëàøÿðèê îëìóø áóëàð,
Çàùèðö áàòèíäÿ ùÿð øåé êÿíäóëàð.
Ùåééè-áàãèäèð áóëàðûí âàðëûüû,
Éîõ áóëàðûí ñàéðóëóüó, ñàüëûüû.
Áóíëàð îëäó úöìëÿ øåéäÿ ìöøòÿðÿê,
Ùÿì ìöíÿççåùäèð, áóëàðäà éîõ äÿðÿê.
Ùÿì ñèôÿòäÿ çàòè-ãàèìäèð áóëàð,
Þëìÿç-èòìÿç íèòãè-äàèìäèð áóëàð.
Ãàäèðè-ãÿùùàðè-Ìåùäè ìþùòÿäè,
Ôåë’è-ìöñòÿãáÿëö ìàçè, ìöáòÿäè.
321
Úöìëÿ áóíëàðäûð áèë, åé äàíàéè-äèí,
Áóíëàð îëäó ðÿùìÿòÿí-ëèëàëÿìèí.
Úöìëÿ àëÿì ÷öí áóëàðûí ùþêìöíÿ
Îëäó ìÿùêöì, ýþð áóëàðûí ùþêìö íÿ.
Ñàÿòö âÿãòö ùåñàáö ìàùö ñàë,
Ýåúÿ-ýöíäöç íóðè-õóðøèäö çöëàë.
×ÿðõè-ÿôëàêö ñÿìàâàòö çÿìèí
Áóíëàðûí ìöëêöäöð, åé ÿùëè-éÿãèí.
ßìðè-ùÿãäèð ÷öí áóëàð, åé ÿìðè-ùÿã,
Ýÿë áóëàðûí äÿôòÿðèíäÿí àë ñÿáÿã.
Îõó áóëàðäàí, áÿðè ýÿë, ãóø äèëèí,
Ùÿëë åäÿñÿí òà êè, íÿôñèí ìöøêèëèí.
Áóíëàðà äåðëÿð, øÿùà, öììöë-êèòàá,
Ôå’ëö ÿøéàéà áóëàðäûð ôÿòùè-áàá.
Ùÿð éàíà áàõñàí áóëàðäûð ýþðöëÿí,
Áÿëêÿ ùÿð øåéäÿ áóëàðäûð ÿì îëàí.
Áóíëàðûí ùþêìöíäÿ ùÿð øåé, áóíëàðûí,
Úàíûäûð ñÿðúöìëåéè-ìþ’ìöíëÿðèí.
Ìöñùÿôè-íóðè-ãÿäèìè-ëÿìéÿçÿë,
Õÿòòè-ìÿñòóðè-êèòàáè-áèáÿäÿë.
Ëþâùè-ìÿùôóçè-ùöðóôè-çöëúÿëàë,
Ðÿããè-ìÿíøóðè-õóäàéè-ïöðêÿìàë.
Äÿôòÿðè-ìöëêè-âöúóäè-ÿíâÿðè,
Íàçèðè-àëÿì, úàùàíûí ñÿðâÿðè.
Áóíëàð îëäó úöìëÿ äèëèí ñþéëÿéÿí,
Ñþéëÿéèá ùÿì ñþéëÿäÿí, âàð äèí äåéÿí.
322
ßââÿëèí âÿ àõûðûí áóíëàð îëóð,
Áóíëàðû áèëÿí êèøè ùÿããè áóëóð.
Êàôö íóíà, åéíè-çàòà èáòèäà,
Ùÿìñèôÿò îëóð áóëàð áèèíòÿùà.
Úöìëÿ áóíëàð ãÿáçè áÿñòèíäÿ ùàìàí,
Äÿðú îëóáäóð, áó ñþçÿ éîõäóð ýöìàí.
Ýÿë áóëàðû èñòÿ, ñÿ’éÿ ãàëèá îë,
Áöëôöçóë îëìà, ùÿãÿ ýÿë òàëèá îë.
Ýÿë áóëàðû èñòÿ áóë, åé ìÿðäè-ðàù
Êèì, áóëàð îëóð ñàíà ùÿãäÿí ýöâàù.
Áóíëàðûíëà èðÿñÿí ìÿãñóäóíà,
Àáèä îë áóíëàðà, èð ìÿ’áóäóíà.
Áóíëàðû áèëìÿê äèëÿðñÿí áóíëàðû,
ßùìÿäè-ìöðñÿëäÿí èñòÿýèë éåðè.
Éÿ’íè îòóç èêè ìèí ïåéüÿìáÿðèí,
Äèëëÿðèíè àíëàüûë ñÿí áóíëàðûí.
Òà êè, èëòÿëÿð ñÿíè îë ùÿçðÿòÿ,
Íóðà ãÿðã îëóá, áàòàñàí ðÿùìÿòÿ.
Èøáó ìÿíçèëäÿí èðÿíëÿð òàïóéà,
Äÿõè ìþùòàú îëìàç þçýÿ ãàïóéà.
Èñòÿéÿí øÿùðè-âöúóäè-ßùìÿäè,
Ýÿë, åøèò äàðè-äèéàðè-ñÿðìÿäè.
Éåääè îëìóøäóð áó øÿùðèí ãàïóñó,
Îí ñÿêèç îëìóø òÿìàìÿò éàïóñó.
ßùìÿäèí øÿùðè, ãàïóñó éåääèäèð,
Ýÿð èíàíìàçñàí ùÿäèñè èøòÿ ýþð.
323
Éåääèäèð íóðè-ñÿìàâàòö çÿìèí,
Éåääèäèð, ùÿð òàëèáÿ äåýèë ùÿìèí.
Ùÿð ãàïó àëòûíäà èêèäèð ìÿëÿê,
Áóíëàðûíëà éàð îëóí, áóäóð äèëÿê.
Ùÿð åøèýèíäÿ ìöãèì îëìóø áóëàð,
Áóíëàðûíëà éàð îëàí êèøè ýöëÿð.
Áó ðöìóçà èðèøÿíëÿð úàí îëàð,
Äÿðâèøèêÿí ìÿùðÿìè-ñóëòàí îëàð.
Áóíëàðûí íèòãèíäÿ ÿøéà ñÿðáÿñÿð,
Ãÿðã îëóáäóð, àíëàìàç ùÿð áèõÿáÿð.
Íèòãè-ùÿãäèð ÷öí áóëàðûí ñþçëÿðè,
Âÿùéö áöðùàíäûð òÿìàìÿò þçëÿðè.
Áóíëàðûí äèëèí áèëÿíëÿð àäÿìè,
Àäÿì îëäóð êèì, áèëèáäèð áó äÿìè.
Àøèêàðà åòäè ÿñìà ñèððèíè,
Ñþéëÿäè úàí ìöñùÿôèí òÿôñèðèíè.
Ñàùèáè-òÿ’âèë ùÿãäèð áèýöìàí,
Ëåéëÿòöë-ÿñðà, ðöìóçè-úàâèäàí.
Çöëìÿò è÷ðÿ ãàëìûø èäè êàèíàò,
Äîëìóø èäè úöìëÿ àëÿì ìöøêèëàò.
Äèâè-ìÿë’óí äóòìóø èäè àëÿìè,
Úöìëÿ äèâ èäè, éîõ èäè àäÿìè.
Ýÿëäè, àäÿì íóðóíó øÿðù åéëÿäè,
Îäö ñó, òîðïàüö éåëäÿí ñþéëÿäè.
Àäÿìèí ñèððèí áèëÿíëÿð, àäÿìèí,
Áèëäè ðÿìçèí îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí.
324
Íÿôõè-Èñà þëö äèðèëäèð ùàìàí,
Àäÿìèí ñèððèäèð îë ñàùèáçàìàí.
Ìåùäèéè-íóðè-ùèäàéÿòäèð éÿãèí,
Ìÿùðÿìè-íóðè-èíàéÿòäèð éÿãèí.
Ñöììè-âÿúùöëëàùà åäÿíëÿð íÿçÿð,
Óøáó öçöí åéíèäèð, åé ïöðùöíÿð.
Êöíçè-ÿøéà ìÿíáÿè-úàíäûð þçö,
Åéíè åéí îëóð ýþðÿíëÿð îë öçö.
Ýþðÿð îë öç è÷ðÿ öçëÿð öçöíö,
Íèòãö úàí è÷èíäÿ ýþçëÿð þçöíö.
Íèòãè-úàí îëóð òàìàì, åé íèòãè-úàí,
Êöôðö ýåäÿð, êÿíäó íóð îëóð ùàìàí.
Åé Íÿñèìè, ùÿã-òÿàëà ñÿíäÿäèð,
Ùÿì ñèôàòû äèëäÿ, çàòû úàíäÿäèð.
Êèì êè, áèëäè êÿíäóéó, áèëäè ùÿãè,
Áèëìÿéÿíëÿð íÿôñèíè îëäó øÿãè.
Èñòÿäèýèí êÿíäóäà áóëàð òàìàì,
Ïàäèøàù îëàð, àíà ÿøéà ãóëàì.
325
ßëà, åé äöððè-áÿùðè-ëàìÿêàíûì,
ßëà, åé ëÿ’ëè-êàíè-êöí-ôÿêàíûì.
Îõóéóì, äèíëÿ ñÿí ÿíôöñ êèòàáûí,
Ùÿäèñè áÿñ ñÿùèùäèð îõóéàíûì.
Êè, ùÿð íÿ âàð èñÿ àôàã è÷èíäÿ
Âàð îë ÿíôöñäÿ, éîõäóð èìòÿùàíûì.
Ùöðóôè-ÿãë èìèø áó ìÿñòÿð ÿøéà,
Éàçûëìûø íöñõåéè-èêè úàùàíûì.
Áóéóðäó Øàùè-ìÿðäàí øèðè-éÿçäàí:
Þçöí áèëÿíè éàðûëüàð óüàíûì.
Òàíûéàí íÿôñèíè òàíûð õóäàñûí,
Äÿõè éàðëûã åäÿð øàùè-çàìàíûì.
Ãÿçà èëÿ ãÿäÿðäèð ôå’ëè-íèééÿò,
Õèðÿääèð ÿðøè-êöðñè, ëþâùè-úàíûì.
Îí èêè áöðú èëÿ éåääè êÿâàêèá
Îëóð áàøäàí àéàã áó éåääè ñàíûì.
Áöðóú è÷ðÿ ÿéàã Ùóòö Ùÿìÿë – áàø,
Ãÿìÿð ùÿì þâêÿäèð, áöðúö çÿáàíûì.
Öòàðèä òÿá’èìèç, áþéðÿê áó Çþùðÿ,
Öðÿêäèð øÿìñö õóðøèäè-òÿáàíûì.
Äàëàã îëäó Çöùÿë, Ìÿððèõ ùÿì þä,
Áàüûðñàã Ìöøòÿðè, ýþáÿê Ìèçàíûì.
326
Áîéóì – Ñóâö ãîëóì – Úþâçà áèëèðìÿí,
Áó ñþçäÿ éîõäóðóð çÿððÿ ýöìàíûì.
Ñöìöê – òîðïàã, äèø éåëäèð, ñèíèð – éåð,
Îëóð îä, ãàíö ÿò àáè-ðÿâàíûì.
Âöúóääà áÿëüÿìö ñåâäàâö ñÿôðà
Ãûëûð ãÿëÿáÿ îëóð, ñÿð÷åøìÿ úàíûì.
ßñÿä êþêñöìäöðöð, ÿìúÿê Ñÿðÿòàí,
Áàüûðñàü Ñöíáöëÿ, ýþáÿê Ìèçàíûì.
Ñîëóì Ìÿüðèá, ñàüûì Ìÿøðèã, éÿìèí – þí,
Áàø öñòöí, ñîë éàñàð öñòäÿí äàáàíûì.
Êþíöëöí ãöòáöäöð ýÿðäóíäà ýÿðäàí,
Ýþðöíÿð àðõàäàêû êÿùêÿøàíûì.
Ìÿñÿëäÿ òÿá’èìèçäèð éåääè ãàò éåð,
Àüàúëàð òöê îëóð, äàü öñòöõàíûì.
ßë-àéàãäûð ãàìó èøëÿðäÿ êàìèë,
Ãóëàã íàèáäöðöð, ýþç äèäÿáàíûì.
Ôÿëÿêäèð àòàìûç, üöáðà àíàìûç,
Ãàìó ÿøéà áÿðàäÿð ìåùðèáàíûì.
Òÿâàðèõ áÿééèíàò, ýÿðäèø òÿâÿããöô
Îëóð áèð íþãòÿäèð, åé íöêòÿäàíûì.
Ãàðàíãó ãàéüûäàí, øàäëûã èøûãäàí
Îëóð áàòèí íèùàí, çàùèð ÿéàíûì.
Éåíÿ äûðíàüö äèøëÿð îëäó ìÿ’äÿí,
Ñöìöêëÿðäÿ èëèêëÿð îëäó êàíûì.
Âöúóäóì äþðä ôÿñèë îëäó ÿíàñèð,
Áóëóä þôýÿ, éàøûì éàüìóð éàüàíûì.
327
Áóëóäóí êöêðÿýè îëñà éàøûìäàí,
×àõûëìûø áÿðã óðàð ðÿ’äè-ôÿüàíûì.
Õÿéàëûí íÿãøèäèð úöìëÿñè òÿçâèð,
Éàâóçëóã, ÿéðèëèê, ýöìðàù ýöìàíûì.
Òÿâÿùùöì ßçðàèë, ôÿùìèì Ìèêàèë
Êè, Èñðàôèëäöðöð íèãòè-çÿáàíûì.
Õèðÿääèð Úÿáðàèë, Ìöðñÿë äèëèìèç,
Êþíöë è÷ðÿ äóðàð ðàçè-íèùàíûì.
Îëóáäóð éåääè èãëèì, éåääè ÿ’çà,
Êþíöë òÿõòè äÿõèäèð åøãè-øàíûì.
Îëóð ïÿðùèç àðû òàÿò õóäàéà
Áóëóáäóð õÿëâÿòè öçëÿò ðÿâàíûì.
Îí èêè àé äîëàð, áèð èë òöêÿíÿð
Îëóð ÿáúÿä áó ñèíö øèí íèøàíûì.
Ìöôÿññÿë ñóðÿò îëäó çàòè-ìöúìÿë
Ñöôàòè-çàò èìèø úèñìèìëÿ úàíûì.
Ãàðàíüó ãàéüûäàí, óéüó ÿäÿìäÿí,
Áèëèê ó÷ìàüûìûø, äàìó íàäàíûì.
Ìöëÿââÿñëÿð, úÿùèëëÿð äèâö øåéòàí,
Àðèôëÿðäèð ìÿëÿê ÿùëè-èìàíûì.
Ñàâàøìÿêëèê, äàëàøìÿêëèê, èðèøìÿê
Ãàìó èòëèêäöðöð, àäÿì-íèøàíûì.
Òÿâàçþ’ àäàìö ãàïëàí òÿêÿááöð,
Ãÿçÿáëÿíìÿê äÿõè åäÿð èëàíûì.
Ùÿñÿä òóòìàã äîíóç, àéû ñèôÿòäèð
Ãàðûíúà ùèðñëÿðèì, êèíÿ ÷àéàíûì.
328
Ñûüûðëûã ÷îõ éåìÿê, øÿùâÿò åøÿêëèê,
Éàâóç õó ãóðä, òèëêè ùèéëÿ ãûëàíûì.
Ãàðûëûã ãûø, éàç îëäó èýèäëèê,
Òèôèëëèê éàé èìèø, êÿùë úàâàíûì.
Âöúóäóì øÿùðèíèí úÿëëàäû äèøäèð,
Íÿ êè ëîüìà ñóíàð ÷åéíÿð äÿùàíûì.
ßçÿë ÿââÿë ÿáÿä ïàéàíû àõûð
Úÿñÿä ÿñüÿð, úàùàí ÿêáÿð ðÿâàíûì.
Õÿáÿð áóëìóø Ñåéèä àéäàð ÿðÿôíàê,
Îëàðûíäûð äèëèìäÿ òÿðúöìàíûì.
Õóäà, ñàõëà Íÿñèìèíè ñèðð è÷ðÿ,
Ôÿëÿê ôàíèäöðöð, áàãè óüàíûì.
329
Ýÿë áó äÿìè õîø ýþðÿëèì, îë êå÷ÿí äÿì äÿì äåýèë,
Êèì áó äÿì ãÿäðèíè áèëìÿç åéëÿ áèë àäÿì äåýèë.
Ãàôèë îëìà äÿì óçàò âåðìÿ äÿìè þçýÿ äÿìÿ,
Îë êå÷ÿí äÿìäÿí íÿ ùàñèë, ÷öí áèçÿ ùÿìäÿì äåýèë.
Àäÿì èñÿí äÿì áó äÿìäèð ãîéìà áó äÿì ôþâò îëà,
Ùàñèëè-þìðè-úàâàíè áèë êè, úöç áèð äÿì äåýèë.
Áó äÿì îë äÿìäèð, Ìÿùÿììÿä ñåéðè-ìå’ðàú åéëÿäè,
Ýÿë ãÿíèìÿò ýþð áó äÿìíè êèì, áó äÿì îë äÿì äåýèë.
Éàð èëÿí ùÿìäÿì îëàíëàð ùå÷ äÿì óðìàç þçýÿéÿ,
Òàëèáè-éàð îëìàéàíëàð äöíéàéà ìÿùðÿì äåýèë.
Äöíéàéà àðõà äóòóðñàí ìàëö ìöëêö äþâëÿòÿ,
Áèáÿãà, áöíéàäû éîõäóð, îë ãÿäÿð ìþùêÿì äåýèë.
Çàùèäö ðÿ’íà éöýöøäöð Øèáëèéè-çöííóí èìèø,
Àäû Èáðàùèì ÷îõäóð, íåäÿéèì ßäùÿì äåýèë.
Äÿì êå÷ÿðìè êèì, Íÿñèìè, îë ôÿðàãö äÿðä èëÿ
Íàëèøèí ÿôëàêà ÷ûõìàç, ýþç éàøû Çÿìçÿì äåýèë.
330
Åé ðöõöí, ðÿíýè-öçàðûí ÷öí áÿãÿì ãàòûíäà íèë,
Îë úàìàëûí âÿñôèäèð ôèêðèì, çÿùè ôèêðè-úÿìèë.
Úàíûìû âÿãô åéëÿäèì øîë àðèçèí ó÷ìàüûíà,
Òà ìÿíèì ãàíûì ñàíà ÷öí ñÿëñÿáèë îëäó ñÿáèë.
Àðèçèí íóðóíäà ýþðìöøäöð ìöÿíáÿð õàëûíû,
Øîë ñÿáÿáäÿí áèòÿêÿëëöô íàðà äöøìöøäöð Õÿëèë.
Øÿì’è-ðöõñàðûí ìÿíèì äÿ’âèìÿ òàíûãäûð áó ýöí,
Ùàúÿòè ùþúúÿò äåéèë, ùÿð ãàíäà ðþâøÿíäèð äÿëèë.
Îë êèòàáûí êèì, áó ÿãë àíûí ðöìóçóí áèëìÿäè,
Ãÿìçåéè-ãÿììàçûí þéðÿòäè ìàíà áèãàëö ãèë.
×öí áÿðàáÿðäèð ìöäàì çöëôö öçàðûí øèâÿñè,
Áÿñ íå÷öí úþâðöí êÿñèð îëäó âö åùñàíûí ãÿëèë?
Ñåééèäèí øå’ðè ñÿíèí âÿñôèíäÿ ìþ’úöçäöð òàìàì,
Áèëìÿíÿì ðóùöëãöäöñ òÿ’ëèì åäÿð, éà Úÿáðÿèë.
331
Áèð ÿúàèá ñþùáÿò îëäó ýóøåéè-úÿííÿòäÿ äóø,
Ãàçè îëäó úöð’ÿýèðö ñåééèä îëäó úöð’ÿíóø.
Äóø òà âÿõòè-ñÿùÿð è÷äèê ìåé ÿç úàìè-ñÿôà,
Ýþéäÿêè úöìëÿ ìÿëàèêëÿð ÷àüûðäû íóø, íóø!
Ùÿì øÿðèÿò, ùÿì òÿðèãÿò, ùÿì ùÿãèãÿò, ìÿ’ðèôÿò
Âåðäèëÿð ôèòâà áèçÿ äÿð-ìÿ’íèéè-ùÿëãÿáÿýóø.
Àðèôèí ñîðìàç ùåñàáûí îë êÿðèìè-ëÿìéÿçÿë,
Áó úÿùÿòäÿí ìöíôÿèëäèð, ñóôèéè-ïÿøìèíÿïóø.
Áó Íÿñèìèíèí èðèøìÿç êèìñÿ ãþâëö ôå’ëèíÿ,
Ýàù øåéõö àáèä îëóð, ýàùè ïèðè-ìåéôöðóø.
332
Åé äåäèýèí úöìëÿ éàëàí, ãþâëö ãÿðàðûí éîõ èìèø,
×èí õÿáÿðèí ñþéëÿìÿ êèì, ìèøêè-òàòàðûí éîõ èìèø.
Ùå÷ ýöíäöç îëìàç ýåúÿñèç, ùå÷ ôÿðÿù îëìàç íÿø’ÿñèç,
Ñÿí íÿ ãûø îëäóí êè, ñÿíèí òàçÿ áàùàðûí éîõ èìèø.
Åé êþíöë, îíóí åâè ñÿí, ñÿíäÿ çöùóð åéëÿäè ùÿã,
Áÿùðè-ìöùèò îëäó àäûí, ùÿääö êÿíàðûí éîõ èìèø.
Ñÿíäÿ àðà, èñòÿ ñÿíè, òà áóëàñàí ñÿíäÿ ñÿíè,
Ñÿí ñàíà éàð îë áóë àíû, ñàíìà êè, éàðûí éîõ èìèø.
Åé äèëÿéèí êöëëèñè éàð, èñòÿäèéèí úöìëÿ íèýàð,
Àøèã èñÿí ýÿð íÿ ö÷èí ÿëäÿ íèýàðûí éîõ èìèø?
Åé áöòè-ìà÷èíÿ òàïàí, Àçÿð èäèí Íÿìðóä èëÿí,
Åøãÿ Õÿëèëÿì äåìÿ ÷öí, ýöë êèìè íàðûí éîõ èìèø.
Éöçö ýþçöíäöð ñóéóìóç, ìàè-ìÿèíäèð ìåéèìèç,
Ñÿí íÿ áèëèðñÿí áó ìåéè, ÷öíêè õóìàðûí éîõ èìèø.
Çàùèäö ñóôèäèð àäûí, ýþð íÿ àúû îëäó äàäûí,
Åé óëó àä èñòÿìÿéÿí, ãåéðÿòö àðûí éîõ èìèø.
Áóëäó Íÿñèìè ñÿíè ÷öí, íåúÿ ÿíÿëùÿã äåìÿñèí,
Åé áó ñþçÿ ìöíêèð îëàí, äþâëÿòö äàðûí éîõ èìèø.
333
Çöëôö ãàøûíäàí áÿéàíè-ñèððè-ïöíùàí îëäó ôàø,
Ùÿã-òÿàëàíûí êÿëàìû âÿúùè-èíñàí îëäó ôàø.
Åé ôÿãèùè-áèòÿùàðÿò, ñîð áó ýöí ìàè òÿùóð,
Ýÿë òÿùàðÿò ãûë áó ýöí, êèì Ôÿçëè-éÿçäàí îëäó ôàø.
Ðÿùìÿòÿí ëèëàëÿìèíñÿí îëäó âÿúùèí ëàéÿìóò,
Åé áèëÿí áó âÿúùè ùÿã, èñëàìö èìàí îëäó ôàø.
Ýÿð áàøûí òîï èñòÿð èñÿí ýÿë áó ýöí ìåéäàíà ýèð,
Çöëôö õàëûíäàí àíûí ýþð òîïö ÷þâêàí îëäó ôàø.
Êÿ’áÿäèð ÷öí âÿúùè-õóáàí, áåéòè-ùÿãäèð Êÿ’áÿ ýþð,
Êöíòÿ êÿíçÿí îëäó ÿéàí ñèððè úàíàí îëäó ôàø.
Ìöñùÿôè-ùÿãäèð èìàìû – úöìëÿ ÿøéà ñÿðáÿñÿð,
Ýþð èìàì îëäó ÿéàíö ôÿçëè-ñöáùàí îëäó ôàø.
Ãàìó ÿøéà ñóðè-Èñðàôèëäÿí óø íàòèã ýÿðÿê,
Åé éÿãèí ÿùëè, áó ýöí íèòãè-Ñöëåéìàí îëäó ôàø.
×öí Íÿñèìèäèð áó ýöí Ãóð’àíè-íàòèã Ôÿçë èëÿ
Ñèððè-éÿçäàí, íóðè-ñöáùàí, ãþâëè-Ãóð’àí îëäó ôàø.
334
Ìÿíÿì îë òèëèñìè-ïöíùàí êè, áó ýöí úàùàíà ýÿëäèì,
ßçÿëè íèøàíñûç èäèì, ÿáÿäè íèøàíà ýÿëäèì.
Áó òèëèñìè ÷öíêè à÷äûì çöëöìàòà íóð ñà÷äûì,
Áó íå÷ÿ ìÿêàíû êå÷äèì êè, áó úèñìö úàíà ýÿëäèì.
Îõóäóì áó èñìè-ÿ’çÿì êè, âöúóäà ýÿëäè àëÿì;
Ãîéóí àäûìû ñèç àäÿì êè, áó ýöí úàùàíà ýÿëäèì.
Ýþðöíÿí ìÿíèì öçöìäöð, ýþçÿäÿí ìÿíèì ýþçöìäöð,
Äèë åäÿí ìÿíèì ñþçöìäöð, ìÿíÿì óø ëèñàíà ýÿëäèì.
Ãàìó éåðëÿðÿ áóëóíäóì, ãàìó ñþçëÿðÿ áèëèíäèì,
Ãàìó ïÿðäÿäÿ ÷àëûíäûì, áó óëó áÿéàíà ýÿëäèì.
Íÿ êèøèäöðöð Øèðàçè êè, áÿéàí åäÿ áó ðàçû,
Äöçöáÿí áó ñþçö ñàçû, ìÿíÿì óø çÿáàíà ýÿëäèì.
Äåäè ñåééèäè-Íÿñèìè, íÿ çÿðè ñåâÿð íÿ ñèìè,
ßáÿäè ñåâäèì Íÿèìè, ùóðèëÿ úèíàíà ýÿëäèì.
335
ÈÇÀÙËÀÐ
Àáàóì âÿ öììöùàòöí – “Àòàëàð, Àíàëàð”. Øÿðãäÿ ÿäÿáè âÿ ôÿëñÿôè
ÿñÿðëÿðäÿ àáà (àòàëàð) äåäèêäÿ éåääè ñÿééàðÿ: Ýöíÿø, Àé, Ìåðêóðè, Ìàðñ,
Âåíåðà, Ñàòóðí âÿ Éóïèòåð íÿçÿðäÿ òóòóëóð. Áó ñÿééàðÿëÿðÿ ÿðÿáúÿ ýàù “àáàñÿá’ÿ” (éåääè àòà), ýàù äà “àáà’è-öëâè” (éöêñÿêäÿ, ýþéëÿðäÿ îëàí àòàëàð)
äåäèêëÿðè êèìè, “öììöùàò” – (àíàëàð) èôàäÿñè èëÿ äÿ äþðä öíñöðö – îä, ñó, ùàâà,
òîðïàüû íÿçÿðäÿ òóòóðäóëàð. Áóíëàðà “öììöùàòö-ÿðáÿÿ” – (äþðä àíà), áÿçÿí
äÿ “öììöùàòè-ñöôëè” (àë÷àãäà, éåð êöðÿñèíäÿ îëàí àíàëàð) àäû âåðìèøëÿð.
Íÿñèìè äÿ éóõàðûäà ýþñòÿðèëÿí ÿðÿá èôàäÿëÿðèíäÿí ùÿìèí ïëàíåòëÿðè âÿ
äþðä öíñöðö íÿçÿðÿ àëàðàã èíñàíû îíëàðûí íÿòèúÿñè âÿ ìÿùñóëó ùåñàá åäèð âÿ
äåéèð:
“Åé èíñàí, øöáùÿ éîõäóð êè, éåääè ïëàíåòèí âÿ äþðä öíñöðöí íÿòèúÿñè
ñÿíñÿí. Êàèíàòûí éàðàäûëìàñûíäà ìÿãñÿä ñÿí îëìóñàí”.
Àáèäè-ÿñíàìö ëàò – “Áöòëÿðÿ èáàäÿò åäÿí”.
Àäÿ êÿë óðúóíè – “Ãóðóìóø õóðìà àüàúû áóäàüûíà äþíäö”.
Íÿñèìè áó èôàäÿíè Ãóðàíûí 36-úû ñóðÿñèíèí 39-úó àéÿñèíäÿí ýþòöðìöøäöð. Îðàäà éàçûëûð: “Àé ö÷öí ìÿíçèëëÿð (äöøÿðýÿëÿð) òÿéèí åòäèê; òà êè î, ãóðóìóø õóðìà àüàúû áóäàüûíà ÷åâðèëäè”.
Ìÿëóì îëäóüó êèìè, éàø âÿ úàâàí áóäàã àüàúäàí ãîïóá éåðÿ äöøäöêäÿí
âÿ ýöí ãàáàüûíäà ãàëûá ãóðóäóãäàí ñîíðà ÿéèëèá éàé êèìè îëóð, àé äà àéûí
àõûðû âÿ éåíè àéûí ÿââÿëëÿðèíäÿ éàé êèìè ýþðöíöð êè, áó çàìàí îíà ùèëàë äåéèëèð. Äîüðóäàí äà, ãóðóéóá ÿéèëìèø áóäàüà áÿíçÿéèð.
Íÿñèìè èñÿ áó èôàäÿíèí èíñàí ãàøëàðûíà (ùèëàëà áÿíçÿäèéèíÿ ýþðÿ) èøàðÿ
îëóíäóüóíó òÿðÿííöì åäèð. Ùÿì÷èíèí Íÿñèìè èíñàíûí ãàìÿòèíè ÿôñàíÿâè òóáà
àüàúûíà, öçöíö úÿííÿòÿ, ýþçëÿðèíè (ïàðëàã îëäóüóíà ýþðÿ) Ãóðàíäàêû “ßííÿúì” (óëäóç) ñóðÿñèíÿ, ñèíÿñèíè èñÿ “Âÿòòóð” (äàüà àíä îëñóí) ñóðÿñèíÿ îõøàäàðàã éàçûð:
“Áîéó òóáà, öçö úÿííÿò, àäÿ êÿëóðúöí ãàøû,
Ýþçëÿðè âÿííÿúì, îíóí ñèíÿñè âÿòòóð èäè”.
Àëÿìè-êöáðà âÿ ñóüðà – “Áþéöê âÿ êè÷èê àëÿì”.
Îðòà ÿñð ôÿëñÿôÿñèíäÿ êàèíàò áöòþâëöêäÿ áþéöê àëÿì, èíñàí èñÿ êè÷èê àëÿì
àäëàíäûðûëûð.
Àëÿìè-çàò âÿ ñèôàò – “Øÿõñèééÿò âÿ õàññÿëÿð àëÿìè” (Çàò – øÿõñ, øÿõñèééÿò äåìÿêäèð. Ñèôàò èñÿ ñèôÿò ñþçöíöí úÿìèäèð).
Íÿñèìè áó èôàäÿíè àøàüûäàêû áåéòäÿ áåëÿ éàçûð:
Àëÿìè-çàòö ñèôàòÿì, ìÿíáÿè-ìþâòö ùÿéàò,
336
Ùÿì ùèñàðè-êöí-ôÿêàíÿì, ùÿì àíóí ìÿùñóðèéÿì.
Éÿíè øÿõñèééÿò âÿ ñèôÿòëÿð àëÿìè ìÿíÿì, äèðèëèê âÿ þëöì ìÿíáÿéè, áöòöí
êàèíàòûí ãàëàñû, ùÿì äÿ áó ãàëà è÷èíäÿ ùàñàðëàíàí ìÿíÿì.
Àëèìöë-ãåéá – “Ãåéáè áèëÿí, ýÿëÿúÿêäÿí õÿáÿð âåðÿí” (Àëëàù íÿçÿðäÿ
òóòóëóð).
Àìÿíòö áèëëÿçè õÿëÿãÿë-ëåéëÿ âÿí-íÿùàðÿ – “Ýåúÿ âÿ ýöíäöçö éàðàäàíà èíàíäûì”.
Àìÿííà âÿ ñÿääÿãíà – “Èíàíäûã”.
“Àìÿííà” èôàäÿñè Ãóðàíûí áèð ÷îõ ñóðÿëÿðèíäÿ, î úöìëÿäÿí 28-úè ñóðÿíèí
56-úû àéÿñèíäÿ âÿ 29-úó ñóðÿíèí 42-úè àéÿñèíäÿ âàðäûð. Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðèíÿ
ýþðÿ Àëëàùà âÿ Ãóðàíûí åùêàìëàðûíà èíàíìàã, îíó òÿñäèã åòìÿê ìÿíàñûíäà
èøëÿäèëìèøäèð. Ëàêèí Íÿñèìè èíñàí ýþçÿëëèéèíè éöêñÿêëÿðÿ ãàëäûðàðàã îíó èëàùè
ìÿðòÿáÿéÿ ÷ûõàðûá äåéèð: “Åé èíñàí, ñÿíèí ýþçÿëëèéèí ìèñèëñèçäèð. Ñÿíÿ
“àìÿííà âÿ ñÿääÿãíà” äåìÿê äàùà éàõøû îëàð”.
Àíÿñòóíàðÿí – “Îäó ýþðäöì”. Èôàäÿ Ãóðàíûí 27-úè ñóðÿíèí 6-úû àéÿñèíäÿ ÿòðàôëû âåðèëìèø âÿ áàøãà ñóðÿëÿðäÿ äÿ áÿçÿí áó ÿôñàíÿéÿ èøàðÿ åäèëèð. Íÿñèìè áó èôàäÿíè þç øåèðëÿðèíäÿ èøëÿäÿðÿê, äèíè-ÿôñàíÿâè áèð ðÿâàéÿòè õàòûðëàäûð.
Éÿùóäèëÿðèí ïåéüÿìáÿðè Ìóñà ýÿíúëèéèíäÿ Ìèñèð ùþêìäàðû Ôèðîíóí ñàðàéûíäà éàøàìûø, áèð íÿôÿð ãèáòèíè þëäöðäöéö ö÷öí úÿçàëàíìàã ãîðõóñóíäàí
Øàì þëêÿñèíÿ ãà÷ìàüà ìÿúáóð îëìóøäóð. Îðàäà Øöåéá àäëû âàðëû áèð ãîúà êèøèéÿ (Ãóðàíûí éàçäûüûíà ýþðÿ î äà ïåéüÿìáÿð èìèø) îí èë ÷îáàí îëóð. ×îõëó
ñÿðâÿò òîïëàéûð âÿ Øöåéáèí ãûçûíà åâëÿíèð. Ñîíðàëàð ãàéûíàòàñûíûí éàøàäûüû
Ìÿäéÿí øÿùÿðèíäÿí áàøãà éåðÿ éîëà äöøöðëÿð. Ýåúÿíèí áèð âàõòû Ìóñàíûí àðâàäûíû äîüóì ñàíúûñû òóòóð. Îäëàðû îëìàäûüû ö÷öí ãàðàíëûãäà ãàëûðëàð. Áó çàìàí Ìóñà óçàãäàí áèð èøûã ýÿëäèéèíè ýþðöá:
– Ìÿí îä ýþðäöì, èíäèúÿ ñèçÿ éà îä, éà äà áèð õÿáÿð ýÿòèðÿðÿì, äåéèð.
Ìóñà îäóí éàíûíà ÷àòäûãäà ýþðöð êè, áèð àüàúäàí íóð ïàðëàéûð. Î, ãîðõóñóíäàí ãàéûäûá ãà÷ìàã èñòÿäèêäÿ àüàúäàí ñÿñ ýÿëèð êè, “Éà Ìóñà, ãîðõìà.
Ìÿí Àëëàùàì”.
Àéÿòè-Éþùéèë Èçàìÿ – “Ñöìöêëÿðè äèðèëäÿð” àéÿñè. Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 34-úö ñóðÿñè 76-úû àéÿäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Ãóðàíäà àéÿíèí ìÿçìóíó
áåëÿäèð:
“Þç éàðàíìàëàðûíû óíóäàí áèçÿ ìèñàë ýÿòèðèá äåéèð êè, “áó ÷öðöìöø ñöìöêëÿðè áèð äÿ êèì äèðèëäÿúÿêäèð?” Äå êè, îíëàðû áèðèíúè äÿôÿ éîõäàí èúàä
åäÿí, éåíÿ äÿ äèðèëäÿð. Î, ùÿð úöð éàðàòìàüû áàúàðûð”.
Áó àéÿäÿ äèí áàõûìûíäàí ÷îõ ìöðÿêêÿá âÿ ìöùöì áèð ìÿñÿëÿéÿ òîõóíóëìóøäóð. Ìÿøùóð îðòà ÿñð ôèëîëîãó Ìàùìóä èáí Þìÿð Çÿìÿõøÿðè âÿ áàøãà
337
øÿðù÷èëÿðèí âåðäèéè ìÿëóìàòà ýþðÿ, èñëàì äèíèíèí ìåéäàíà ýÿëìÿñèíèí èëê
äþâðëÿðèíäÿ Óáÿéé èáí Õÿëÿô, ßáó Úÿùë, Àñè èáí Âà’èë âÿ áàøãàëàðû ÷öðöìöø
áèð ñöìöéö ÿëëÿðèíÿ ýþòöðöá Ìÿùÿììÿäèí éàíûíà ýÿëÿðÿê äåéèðëÿð: “Åé Ìÿùÿììÿä, äåéèðñÿí êè, ãèéàìÿò ýöíö îëàúàã âÿ î ýöí þëöëÿð éåíèäÿí äèðèëÿúÿêäèð. ×öðöéöá, òîðïàã îëìóø áó ñöìöéö éåíèäÿí êèì äèðèëäÿ áèëÿð?” Ìÿùÿììÿä îíëàðà úàâàá îëàðàã äåéèð: “Îíëàðû éîõ éåðäÿí èúàä åäÿí éåíÿ äèðèëäÿð. Î, ùÿð úöð øåéè éàðàòìàüà ãàáèëäèð”.
Áåéíÿ ìà’ âÿ òèí – “Ïàë÷ûã èëÿ ñó àðàñûíäà”. Áó èôàäÿíè Íÿñèìè äèíè ùÿäèñäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Äèíè ðÿâàéÿòÿ ýþðÿ Ìÿùÿììÿä äåìèøäèð:
– Àäÿì ïåéüÿìáÿð ïàë÷ûã èëÿ ñó àðàñûíäà îëàðêÿí (éÿíè ùÿëÿ éàðàíìàçäàí ÿââÿë) ìÿí ïåéüÿìáÿð èäèì.
Áåéòè-ìÿ’ìóð – “Òèêèëìèø, àáàäëàøäûðûëìûø åâ”. Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 52-úè ñóðÿñèíèí áèðèíúè ñÿòðèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Áó èôàäÿíèí äèíè ìÿíàñû Êÿáÿ åâè äåìÿêäèð. Äèíè ãàíóíà ýþðÿ Êÿáÿ ÿìèí-àìàíëûã åâèäèð, îðàéà
äàõèë îëàí àäàìû äþéìÿê, þëäöðìÿê ãàäàüàíäûð. Îíà ýþðÿ äÿ îðàéà “Äàðöññÿëàì” – ÿìèí-àìàíëûã åâè äÿ äåéèëèð.
Áåéòöë-ùÿðàì – Ãîðóã, ãàäàüàí îëóíìóø åâ (Êÿ’áÿ). Äèíè ìÿðàñèìÿ
ýþðÿ îðàäà äöíéÿâè èøëÿðëÿ ìÿøüóë îëìàã ãàäàüàíäûð.
Áÿãà, äàðöëõöëóä – “ßáÿäèééÿò åâè” (î áèðè äöíéà)
Äèíè ðÿâàéÿòëÿðäÿ î äöíéàéà “äàðöëáÿãà”, “äàðöëõöëóä” äåéèëäèéè êèìè,
áó äöíéàéà äà “äàðöëôÿíà” (ùå÷ëèê, ôÿíà åâè), “äàðöëüöðóð”, (ëîâüàëûã åâè) äåéèëèð.
Áÿëùöì ÿçÿëëö – “Áÿëêÿ îíëàð äàùà äà àçüûíäûðëàð”.
Áÿíÿéíà ôîãÿêóí ñÿá’ÿí øèäàäÿí âÿ úÿ’ÿëíàùà ñèðàúÿí – “Ñèçèí öçÿðèíèçäÿ éåääè ìþùêÿì øåé éàðàäàðàã îíëàðû ïàðëàã ÷ûðàã åëÿäèê”.
Áó èôàäÿ Ãóðàíûí 78-úè ñóðÿñèíèí 10-11-úè àéÿëÿðèíäÿí ýþòöðöëìöøäöð.
Îðàäà éåðèí, ýþéöí, äàüëàðûí, ýåúÿ-ýöíäöçöí âÿ ñàèðÿíèí éàðàíìàñûíäàí äàíûøûëûð âÿ éóõàðûäà ýþñòÿðèëÿí “éåääè ìþùêÿì øåé” äÿ, ðóùàíèëÿðèí ôèêðèíúÿ,
éåääè ïëàíåòÿ (Ýöíÿø, Àé, Ìàðñ, Âåíåðà, Ñàòóðí, Ìåðêóðè, Éóïèòåð) èøàðÿäèð
êè, îíëàð äöíéàíû ïàðëàã ÷ûðàã êèìè èøûãëàíäûðûðëàð.
Ëàêèí Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ éóõàðûäàêû àéÿäÿ ýþñòÿðèëÿí (éåääè ìþùêÿì
øåé) èíñàí öçöíäÿêè éåääè õÿòòÿ: ãàøëàð, êèðïèêëÿð âÿ ñà÷à èøàðÿäèð. Ùöðóôèëÿð
èíñàíûí àíà áÿòíèíäÿí ýÿòèðäèéè áó éåääè úÿðýÿ õÿòòÿ áþéöê ÿùÿìèééÿò âåðèð
âÿ îíó ìöãÿääÿñ ùåñàá åäèðëÿð.
Áÿðàò, ãÿäð âÿ ÿñðà – Áó èñèìëÿðèí ùÿð áèðè èñëàì äèíèíäÿ áèð ÿçèç ýåúÿíèí àäûäûð. Ýóéà Áÿðàò âÿ Ãÿäð ýåúÿëÿðèíäÿ èíñàíëàðûí ùÿð áèðèíèí ýÿëÿúÿê
õîøáÿõòëèê âÿ áÿäáÿõòëèéè òÿéèí åäèëèð. ßñðà ýåúÿñè èñÿ ýóéà Ìÿùÿììÿäèí
338
ýþéëÿðÿ ñÿéàùÿò ýåúÿñèäèð. Ìàðàãëû áóðàñûäûð êè, áó ýåúÿëÿðäÿí ùàíñû áèðèíèí
ùàíñû àéà âÿ éà ùàíñû ýöíÿ äöøìÿñè ýþñòÿðèëìèð.
Úÿ’ÿëíà – “Òÿéèí åòäèê, ãÿðàð âåðäèê”. Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 21-úè
ñóðÿñèíèí 32-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà éàçûëûð:
“Âÿ úÿ’ÿëíà êöëëÿ øåé’èí ìèíÿë ìà’è ùÿééÿí” – Ùÿð øåéè ñóäàí äèðèëòäèê.
Íÿñèìè ùÿìèí àéÿíèí äÿ èíñàíà, èíñàí ýþçÿëëèéèíÿ äÿëàëÿò åòäèéèíè èðÿëè ñöðöá
äåéèð:
Úÿ’ÿëíà ñàáèò îëäó êèì, äîäàüûí âÿñôèíè ñþéëÿð.
Êèì îëäó êöëëö-øåé’èí ùÿéé äîäàüûí åéíè-àáûíäàí.
Éÿíè, “åé èíñàí, àéäûí îëìóøäóð êè, Ãóðàíäàêû “úÿ’ÿëíà êöëëÿ øåé’èí
ìèíÿë ìà’è ùÿééÿí” àéÿñè ñÿíèí äîäàüûíûí ìÿäùèíè ñþéëÿéèðìèø, ÷öíêè áöòöí
ÿøéà ñÿíèí äîäàüûíûí ÷åøìÿñèíäÿí äèðèëìèøäèð”.
Úÿôôÿë ãÿëÿì – “Ãÿëÿì ãóðóäó, ñþç áèòäè, ãóðòàðäû”.
Èôàäÿ ÿðÿá àòàëàð ñþçöíäÿí àëûíìûøäûð. Áèð ìÿñÿëÿ ùàããûíäà ãÿòè ãÿðàðà
ýÿëäèêäÿí ñîíðà áó èôàäÿíè èøëÿäèðëÿð.
Äöõàí – “Äóìàí, òöñòö” äåìÿêäèð. Ãóðàíûí 44-úö ñóðÿñèíäÿ “äóìàí”äàí áÿùñ îëóíäóüóíà ýþðÿ ùÿìèí ñóðÿ áó àä èëÿ àäëàíûð. Îðàäà éàçûëûð:
– “Ìöíòÿçèð îë (ýþçëÿ, ñÿáèð åëÿ), áèð ýöí îëàúàãäûð êè, ýþéäÿ äóìàí îëàúàã âÿ áó äóìàí õàëãû áöðöéÿúÿê, áó àüûð áèð ÿçàá-ÿçèééÿòäèð”. Ðóùàíèëÿðèí
ôèêðèíúÿ Ãóðàíäàêû áó àéÿ ãèéàìÿò ýöíöíÿ èøàðÿäèð. Ëàêèí Íÿñèìè ãàðàëûüûíà
ýþðÿ äöõàí (äóìàí) ñþçöíöí èíñàí ñà÷ûíà èøàðÿ îëóíäóüóíó èääèà åäèð
ßáøèðó – “Ñåâèíèí, øàäëàíûí”
ßáøèðó, äèëáÿð ýþòöðìöøäöð íèãàá,
Ãÿä íÿúàòóì ìèí øÿòàòèë èíõèðàá.
Áó áåéòäÿ Íÿñèìè Àëëàùûí ìàääè úèñèìëÿðäÿ õÿáÿð âåðìÿêëÿ èíñàíëàðû
ôÿëñÿôè äöøöíúÿëÿðèíÿ ýþðÿ áèð-áèðèíÿ çèää îëìàãäàí ÷ÿêèíìÿéÿ, âàùèä èäåéà,
ïàíòåèñò ôÿëñÿôÿñè ÿòðàôûíäà áèðëÿøèá äîñò îëìàüà ÷àüûðûð.
ßùëè-éÿìèí – “Ñàü úÿðýÿéÿ äöçöëÿíëÿð”.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 56-úû ñóðÿ 90-úû àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Îðàäà äåéèëèð:
“Ñàü úÿðýÿ ÿùëèíäÿí îëàðñà, áåùèøò ÿùëèíäÿí ñÿíÿ ñàëàì”.
Äèíè ÿôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ ýóéà ãèéàìÿò ýöíö ìþìèíëÿðè ñàü úÿðýÿéÿ äöçöá
áåùèøòÿ, ýöíàùêàðëàðû èñÿ ñîë úÿðýÿéÿ äöçÿðÿê, úÿùÿííÿìÿ ýþíäÿðÿúÿêëÿð.
ßùñÿíè-òÿãâèì – “Ýþçÿë øÿêèëëè”.
Íÿñèìè áó èôàäÿíè Ãóðàíûí 95-úè ñóðÿñèíèí 2-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà éàçûëûð:
“Äîüðóäàí äà, áèç èíñàíû ýþçÿë øÿêèëëè éàðàòäûã”.
339
Íÿñèìè áÿçÿí “ÿùñÿíè-òÿãâèì”, áÿçÿí äÿ “ÿùñÿíè-ñóðÿò” (ýþçÿë øÿêèëëè)
äåéÿðÿê àíúàã èíñàíû íÿçÿðäÿ òóòìóø âÿ îíóí ãàðøûñûíäà äèç ÷þêöá, ñÿúäÿ ãûëìàüû òþâñèéÿ åòìÿêëÿ áÿðàáÿð, èíñàíëàðà õîð áàõàí, îíó èðàäÿñèç áèð àëÿò ùåñàá
åäÿí ôÿãèùëÿðè, âàèçëÿðè, äèâ, ÿçàçèë, øåéòàí àäëàíäûðìûøäûð.
ßùñÿíè-òÿãâèìÿ ÷öí ãûëìàäû øåéòàí ñöúóä,
Óéìà àíà, ñÿúäÿ ãûë, ëÿ’í åò àíû, íàðÿ àò!
Áó áåéòäÿ Íÿñèìè Ãóðàíûí 2-úè ñóðÿñèíèí 34-úö àéÿñèíäÿêè áèð ÿôñàíÿéÿ
èøàðÿ åäèð. Áöòöí ìÿëÿêëÿð Àëëàùûí ÿìðè èëÿ Àäÿìÿ ñÿúäÿ åäèð, àíúàã Èáëèñ
(øåéòàí) àäëû ìÿëÿê ñÿúäÿäÿí áîéóí ãà÷ûðäûüû ö÷öí îíó Àëëàù ëÿíÿòëÿéèð.
ßãáèë, ëà òÿõÿô – “Ãîðõìà, ãàáàüà ýÿë”.
Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 28-úè ñóðÿñèíèí 35-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Îðàäà éàçûëûð: Àëëàù Ìóñàéà äåäè: ßñàíû éåðÿ àò! Ìóñà ÿñàñûíû éåðÿ àòäûãäà ýþðäö êè, î, úàíëûëàð êèìè ùÿðÿêÿòÿ ýÿëäè, Ìóñà ãîðõóñóíäàí ýåðè ÷ÿêèëäè, áó çàìàí Àëëàù äåäè: “Åé Ìóñà, èðÿëè ýÿë, ãîðõìà, ñÿí ÿìèí-àìàíäà
îëàíëàðäàíñàí”. Áóðàäà Ìóñà ÿôñàíÿñè ùàããûíäà äàíûøûëûð. Ùÿìèí ÿôñàíÿéÿ âÿ
Ãóðàíûí éàçäûüûíà ýþðÿ Àëëàù “Òóð” äàüûíäà Ìóñàíû äîããóç ìþúöçÿ èëÿ
ñèëàùëàíäûðûá, Ìèñèð ùþêìäàðû Ôèðîíà ãàðøû ìöáàðèçÿéÿ ýþíäÿðìèøäè êè, î
ìþúöçÿëÿðäÿí áèðè äÿ áó èìèø êè, îíóí ÿëèíäÿêè àüàú (ÿñà) èñòÿäèéè âàõò ÿæäàùà
îëàðìûø. Ìóñà èëê äÿôÿ ÿñàñûíûí ÿæäàùàéà ÷åâðèëìÿñèíè ýþðäöêäÿ ãîðõóá ãà÷ûð,
ýóéà Àëëàù îíà äåéèð êè, éà Ìóñà, ãîðõìà èðÿëè ýåäèá ÿñàíû ýþòöð, ñÿí ÿìèíëÿðäÿíñÿí!
ßëà õóëãèí ÿçèìèí – “Éöêñÿê ÿõëàãà ìàëèê îëìàã”.
Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 68-úè ñóðÿñèíèí 4-úö àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Îðàäà éàçûëûð: “Äîüðóäàí äà, ñÿí éöêñÿê ÿõëàãà ìàëèêñÿí”. Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðèíèí ôèêðèíúÿ, áó àéÿ àíúàã Ìÿùÿììÿä ùàããûíäà äåéèëìèøäèð âÿ îíóí
ÿõëàãû òÿðèôëÿíèð.
Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ, Ãóðàíäàêû áó àéÿäÿ áöòöí èíñàíëàðûí ýþçÿëëèéè, îíóí
íÿúèá õöñóñèééÿòëÿðè òÿðèôëÿíèð.
ßë áÿðäö ÿäöââöä-äèí – “Øàõòà äèíèí äöøìÿíèäèð”.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè ÿðÿá õàëã ìÿñÿëëÿðèíäÿí ýþòöðìöøäöð. Øàèð, äîñòäàí
àéðûëûãäà êå÷èðäèéè ýöíëÿðè, ãûøûí øàõòàëû, ýöëñöç, ÷è÷ÿêñèç, òóòãóí ùàâàñûíà âÿ
äîñò ýþðöøöíö áàùàðûí ýöëëö-÷è÷ÿêëè, ñàô âÿ ñÿôàëû ùàâàñûíà áÿíçÿäÿðÿê äåéèð:
ßýÿð÷è ôèðãÿòèí ãûøäûð êè, ÿë-áÿðäö ÿäöââöä-äèí,
Ùÿããÿ ìèííÿò êè, âÿñëèíäÿí ýöë à÷ûëäû, áàùàð îëäó.
ß’ëÿñòó áèððÿááèêóì? Ãàëó áÿëà – “Ìÿí ñèçè Éàðàäàí äåéèëÿììè? Áÿëè,
äåäèëÿð”.
Íÿñèìè ùÿìèí èôàäÿíè Ãóðàíûí 7-úè ñóðÿ 17-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
340
Áóðàäà äà äèíè-ÿôñàíÿâè áèð ùàäèñÿéÿ èøàðÿ îëóíóð. Ãóðàíäà áó ÿôñàíÿéÿ
ýþðÿ ýóéà ùÿëÿ èíñàíëàðûí ìàääè áÿäÿíëÿðè îëìàäàí ðóùëàðû ìþâúóä èìèø âÿ
áó ðóùëàðû Àëëàù áèð éåðÿ òîïëàéàðàã äåìèøäèð: “Ñèçèí Òàíðûíûç ìÿí äåéèëÿììè?” Ùÿìèí ÿôñàíÿéÿ ýþðÿ îðàäà àðèôëÿðèí ðóùó áó ñóàëà “áÿëè” äåéÿ ìöñáÿò
úàâàá âåðìèøäèëÿð. Îíà ýþðÿ äÿ ùÿìèí éûüûíúàüà áèðèíúè ìÿúëèñ – áÿçìè-ÿçÿë
äåéèëèð âÿ ýóéà áó ìÿúëèñäÿ “áÿëè” äåéÿí àðèôëÿðÿ èëàùè ìÿùÿááÿò áàäÿñè è÷èðäèëìèøäèð. Îíëàð ìàääè àëÿìÿ ýÿëäèêäÿ äÿ ùÿìèí áàäÿíèí òÿñèðè íÿòèúÿñèíäÿ
áöòöí âàðëûãëàðû èëàùè åøã èëÿ äîëóäóð.
ßëÿéíà úÿì’öùö, ëàòöùÿððèê – “Îíó òîïëàìàã áèçèì þùäÿìèçäÿäèð, ñÿí
éåðèíäÿí äÿ òÿðïÿíìÿ”. Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 75-úè ñóðÿñèíèí, 14-úö àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà äåéèëèð:
“Ãóðàíû îõóìàüà òÿëÿñÿðÿê äèëèíè òÿðïÿòìÿ! Äîüðóäàí äà, îíó òîïëàìàã
âÿ îõóìàã áèçèì þùäÿìèçÿäèð. Áèç Ãóðàíû îõóäóã, ñÿí äÿ îíó îõóìàã ö÷öí
áèçè èçëÿ! Ñîíðà èñÿ îíó èçàù åòìÿê áèçèì þùäÿìèçÿäèð”. Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðè
éàçûð êè, ýóéà àéÿëÿð ýþéäÿí Ìÿùÿììÿäÿ Úÿáðàèë àäëû ìÿëÿê âàñèòÿñèëÿ
ýÿòèðèëÿí çàìàí ùÿëÿ Úÿáðàèë àéÿëÿðè îíà îõóéóá ãóðòàðìàìûø Ìÿùÿììÿä
éàäûíäàí ÷ûõìàñûí äåéÿ î àéÿëÿðè òåç-òåç îõóìàüà òÿëÿñÿðìèø. Îíà ýþðÿ äÿ
Ìÿùÿììÿäÿ òàïøûðûëûð êè, òÿëÿñìÿ, îíëàðû ñÿíèí çåùíèíäÿ òîïëàìàã, îõóòìàã
âÿ èçàù åòìÿê áèçèì þùäÿìèçÿäèð”.
Ëàêèí Íÿñèìè áó èôàäÿéÿ òàìàìèëÿ áàøãà ìÿíà âåðèð. Î äåéèð: Ãóðàíûí
áöòöí àéÿëÿðè – áèçèì öçöìöçäÿ, èíñàíûí öçöíäÿ òîïëàíûá âÿ øÿðù îëóíìóøäóð, áàøãà éåðÿ ýåòìÿ, ýöíÿøè èçàù åòìÿéÿ åùòèéàú éîõäóð.
ßëëÿìÿë-ÿñìàÿ – “Áöòöí àäëàðû þéðÿòìÿê”.
Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 2-úè ñóðÿñèíèí 31-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Îðàäà äåéèëèð:
“Àëëàù áöòöí àäëàðû þéðÿòäèêäÿí ñîíðà, ùÿìèí àäëàðû ìÿëÿêëÿðÿ ýþñòÿðèá äåäè
êè, áó àäëàðäàí ìÿíÿ ìÿëóìàò âåðèí! Ìÿëÿêëÿð äåäèëÿð êè, èëàùè, áèç ñÿíèí þéðÿòäèéèí øåéëÿðäÿí áàøãàñûíû áèëìèðèê. Ùàëáóêè ñÿí àëèìñÿí. Ñîíðà Àëëàù Àäÿìÿ
äåäè êè, àäëàð ùàããûíäà ìÿëóìàò âåðñèí. Àäÿì èñÿ äöçýöí ìÿëóìàò âåðäèêäÿ
Àëëàù ìÿëÿêëÿðÿ äåäè: “Ñèçÿ äåäèììè êè, ìÿí éåðèí âÿ ýþéëÿðèí ñèððèíè áèëèðÿì?”.
Íÿñèìè èñÿ áèð ùöðóôè êèìè ùÿìèí àéÿíèí, åëÿúÿ äÿ Ãóðàíäàêû 20-úè
(“Òàùà”), 24-úö (“Íóð”) âÿ 44-úö (“Äöõàí”) ñóðÿñèíèí èíñàí öçöíäÿ éàçûëìûø îëäóüóíó àøàüûäàêû áåéòäÿ èðÿëè ñöðöá äåéèð:
Ñóðÿòèíäÿí çàùèð îëäó ìÿ’íàéè çàòè-ÿùÿä,
ßëëÿìÿë-ÿñìà” âö Òàùà’äûð öçöí Íóðö Äöõàí”.
ßëÿì-íÿøðÿù – “Áèç ýåíèøëÿíäèðìÿäèêìè?”
Èôàäÿ Ãóðàíûí 94-úö ñóðÿñèíèí àäûäûð.
341
ß’ìà – “Êîð”. Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 17-úè ñóðÿñèíèí 66-úû àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
ßíôöñ – “Ðóùëàð”, àéàò “ÿëàìÿòëÿð”, àôàã “öôöãëÿð”.
Èôàäÿëÿðè Íÿñèìè Ãóðàíûí 41-úè ñóðÿñèíèí àõûðûíúû àéÿñèíäÿí èãòèáàñ
åòìèøäèð. Îðàäà éàçûëûð:
“Áèç þç ÿëàìÿòëÿðèìèçè äöíéàíûí ùÿð éåðèíäÿ âÿ èíñàíëàðûí þçëÿðèíäÿ
ýþñòÿðÿúÿéèê, òà êè, îíóí ùàãã (Àëëàù) îëìàñû ñöáóòà éåòÿ”.
Áó àéÿíèí àõûðûíäà éàçûëàí ÿííÿùöë-ùÿãã – “äîüðóäàí äà î, ùàãäûð”
èôàäÿñèíäÿêè “ùó” (î) – ö÷öíúö øÿõñ ÿâÿçëèéèäèð. Ùöðóôèëÿð èëÿ ðóùàíèëÿð àðàñûíäàêû ôèêèð àéðûëûüû äà áóðàäàí äîüóð. Ðóùàíèëÿð ùÿìèí ÿâÿçëèéèí Àëëàùà àèä
îëìàñûíû èääèà åäÿðÿê äåéèðëÿð êè, î, éÿíè Àëëàù ùàãäûð âÿ ýþñòÿðäèéè ÿëàìÿò
èñÿ êàèíàòûí âÿ èíñàíëàðûí íèçàì öçðÿ éàðàíìàñûäûð. Íÿñèìè èñÿ äåéèð: Ãóðàí
Àëëàù êÿëàìûäûðñà âÿ áó úöìëÿíè Àëëàù þçö ñþéëÿìèøäèðñÿ, ìÿíòèãè ãàéäà-ãàíóíà ýþðÿ “î, ùàãäûð” äåéèë, éÿíè èíñàí Àëëàùäûð äåéèëìèøäèð.
ßíùàðö õÿìðèí ëÿççÿòÿí, ëèø-øàðèáèí. Èôàäÿ Ãóðàíûí 47-úè ñóðÿñèíèí 16úû àéÿñèíäÿí èãòèáàñ îëóíìóøäóð. Îðàäà äåéèëèð:
“Ìþìèíëÿðÿ âÿä îëóíàí áåùèøòäÿ ùå÷ âàõò áóëàíìàéàí ñó, ùå÷ âàõò òàìûíû äÿéèøìÿéÿí ñöä âÿ è÷ÿíëÿðÿ ëÿççÿò âåðÿí øÿðàá àðõëàðû âàðäûð”. Íÿñèìè,
øÿðàá àðõëàðûíûí òÿáèè ýþçÿëèí äîäàãëàðûíäàí èáàðÿò îëäóüó ôèêðèíè èðÿëè ñöðÿðÿê
ðóùàíèëÿðèí âÿäëÿðèíèí áîø îëäóüóíó, íÿ áåùèøòäÿ, íÿ ýþéëÿðäÿ òÿáèè èíñàí
ýþçÿëè êèìè áèð ýþçÿëèí îëà áèëÿúÿéèíè èíêàð åäÿðÿê éàçûð:
Åé ëÿáèí ÿíùàðö õÿìðèí ëÿççÿòÿí ëèø-øàðèáèí,
Úÿííÿò è÷ðÿ éîõäóð öçöí êèìè ôÿðõÿíäÿ ùóð.
Éÿíè, åé èíñàí, Ãóðàíäà âÿä îëóíàí ëÿççÿòëè øÿðàá àðõëàðû ñÿíèí äîäàüûíäûð. Úÿííÿòäÿ âÿ ýþéäÿ ñÿí ýþçÿëëèêäÿ ùóðè éîõäóð.
ßððÿùìàíó ÿëàë ÿðø èñòÿâà – “Àëëàù òàõòûí öçÿðèíäÿ éåðëÿøìèøäèð”.
Íÿñèìè Ãóðàíûí 20-úè ñóðÿñèíèí 3-úö àéÿñèíäÿí èñòèôàäÿ åäèð.
ßðôè ÿ’ðèô – “ß’ðÿô ÿòðè, ãîõóñó”, “Ìÿúìÿöë-áÿùðåéí”èí ìöÿëëèôè Ôÿõðÿääèíèí éàçäûüûíà ýþðÿ “ß’ðàô” ñþçöíöí áèð ìÿíàñû äèíè ÿãèäÿëÿðÿ ýþðÿ áåùèøòëÿ úÿùÿííÿì àðàñûíäà áèð éåð àäûäûð. Èêèíúè ìÿíàñû èñÿ ÿí éàõøû, õåéèðõàù
àäàìëàðà äåéèëèð.
Íÿñèìè äÿ “ß’ðàô” ñþçöíöí èêèíúè ìÿíàñûíû íÿçÿðÿ àëàðàã àäûíû éàëàíäàí
ñóôè ãîéàíëàðà ìöðàúèÿò åäèá äåéèð:
ßùëè-öðôàíûí éåðè ìÿ’íèäÿ ÷öí ß’ðàô èìèø,
×öí ñÿí àðèôëÿðäÿí îëäóí ÿðôè-ÿ’ðàôûí ãàíû?
– Éÿíè öðôàí ÿùëè îëàíëàðûí ìþâãåëÿðè, ýþðäöéö èøëÿð õåéèðõàùëûãäûð. ßýÿð
äîüðóäàí àðèô èñÿí, áÿñ íÿéÿ ýþðÿ ñÿíäÿí õåéèðõàùëûã ãîõóñó ýÿëìèð?
342
ßñðàðè ìà îâùà – “Âÿùé, èëùàì îëóíàí ñèðëÿð”.
Ñà÷ûíäûð ëåéëÿòöë-ÿñðà, ãàøóí ÿñðàðè-ìà îâùà,
Ãàíû ùÿãäÿí èðèøìèø úàí áó ìà îâùàâö îâùàéà?
Íÿñèìè èíñàí ýþçÿëëèéèíè éöêñÿê ãèéìÿòëÿíäèðÿðÿê äåéèð: – Åé èíñàí,
Ãóðàíäà õÿáÿð âåðèëÿí (ëåéëÿòöë-ÿñðà) ìåðàú ýåúÿñè ñÿíèí ñà÷ûí âÿ ùÿìèí
ýåúÿ Ìÿùÿììÿäÿ èëùàì îëóíàí ñèðëÿð èñÿ ñÿíèí ãàøëàðûíäûð.
ßñùàáè-êÿùô – “Ìàüàðà éîëäàøëàðû, ìàüàðàäà îëàíëàð”. Íÿñèìè áó èôàäÿíè Ãóðàíûí 18-úè ñóðÿñèíäÿ ýþñòÿðèëÿí äèíè-ÿôñàíÿâè áèð ÿùâàëàòäàí èãòèáàñ
åòìèøäèð. Ãóðàíäà éàçûëäûüûíà ýþðÿ ýóéà ÷îõ ãÿäèì çàìàíëàðäà éàøàéàí
çöëìêàð áèð ïàäøàùûí ÿëèíäÿí ãà÷àí áèð íå÷ÿ àäàì áèð ìàüàðàäà ýèçëÿíèð âÿ
îðàäà éàòûáëàðìûø. Áó çàìàí ìàüàðà ó÷óð, ãàïûñû áàüëàíûð âÿ îðàäà éàòàí
àäàìëàðû ùå÷ êÿñ ýþðìöð. Îíëàð èñÿ þçëÿðèíèí õÿáÿðè îëìàäàí áèð íå÷ÿ éöç èë
îðàäàúà éóõóéà ýåäèá, ñîíðà îéàíûðëàð. Ìàüàðàíûí äà ãàïûñû ãåéáäÿí éåíÿ
à÷ûëûð âÿ îíëàð ìàüàðàäàí ÷ûõûá þç ùÿéàòëàðûíû äàâàì åòäèðèðëÿð. Ãóðàíûí éàçäûüûíà ýþðÿ îíëàðûí êèì âÿ íå÷ÿ íÿôÿðäÿí èáàðÿò îëìàëàðû âÿ íå÷ÿ éöç èë éóõóäà ãàëìàëàðû, åëÿúÿ äÿ áó óçóí ìöääÿò ÿðçèíäÿ ãàðàíëûã ìàüàðàäà íÿéÿ
ýþðÿ ÷öðöìÿìÿëÿðè ùÿëÿ äÿ ñèðð îëàðàã ãàëìàãäàäûð âÿ áó ñèððè Àëëàùäàí áàøãà
áèëÿí éîõäóð.
Íÿñèìè ùÿìèí ÿôñàíÿíè õàòûðëàäàðàã äåéèð:
ßñùàáè-êÿùôèí ñèððèíè ýþðìöø ëèãàéè-Òóðà ñîð,
Íå÷öí êè, âÿòòóð ÿùëèíèí êÿùôèíäÿäèð Ãèòìèðèìèç.
Éÿíè ìàüàðà éîëäàøëàðûíûí ñèððèíè ìÿíäÿí ñîðóøóí, ÷öíêè âöúóäóìóç
âÿòòóð ÿùëèíèí (àðèôëÿðèí) ùèìàéÿñèíäÿäèð.
Ôÿë ìóëãèéàòè ÿìðÿ ÿëôàð – “ßìðè, ùþêìö ÷àòäûðàíëàð”. ßëôàðè ñþçö èñÿ
ÿëôàðèãàòó ôÿãàí “áèð-áèðèíäÿí àéûðàí” èôàäÿñèíèí èõòèñàð ôîðìàñûäûð.
Ùàúèáåéí – Ãàø ìÿíàñûíäà îëàí “ùàúèá” ñþçöíöí èêèëèê ôîðìàñûäûð, “èêè
ãàø” äåìÿêäèð.
Ùàðóò âÿ Ìàðóò – Ùàðóò âÿ Ìàðóò äèíè ÿôñàíÿëÿðäÿ èêè ìÿëÿéèí àäûäûð.
ßôñàíÿéÿ ýþðÿ ýóéà ýþéäÿêè ìÿëÿêëÿð èíñàíëàðûí éåð öçöíäÿ åòäèêëÿðè úèíàéÿòëÿðè ýþðöá Àëëàùà äåéèðëÿð êè, èíñàíëàð ÿí ïèñ ìÿõëóãäóð. Îíëàðà âåðèëìèø
áó ãÿäÿð íåìÿòëÿð ãàðøûñûíäà ñÿíÿ òÿøÿêêöð ÿâÿçèíÿ ïèñ ÿìÿëëÿðÿ ÿë àòûðëàð.
Àëëàù îíëàðà äåéèð: “ßýÿð èíñàíëàðäà îëàí èìêàí ñèç ìÿëÿêëÿðäÿ îëñàéäû, ñèç
äàùà áþéöê úèíàéÿòëÿðÿ ÿë àòàðäûíûç”. Ìÿëÿêëÿð Àëëàùûí áó ñþçëÿðèíÿ åòèðàç
åòäèêäÿ Àëëàù îíëàðû ñûíàìàã ìÿãñÿäèëÿ ÿí åòèáàðëû ñàéûëàí èêè ìÿëÿéè (Ùàðóò
âÿ Ìàðóò) èíñàí ñóðÿòèíÿ ñàëàðàã Áàáèë þëêÿñèíÿ ýþíäÿðèð. Áó ìÿëÿêëÿð îðàäà
ùàêèì ñèôÿòè èëÿ õàëãûí øèêàéÿòëÿðèíÿ áàõàðìûøëàð. Áèð ýöí Çþùðÿ àäëû áèð ãàäûí
þç ÿðèíäÿí øèêàéÿò åòìÿê ìÿãñÿäè èëÿ áó ìÿëÿêëÿðèí éàíûíà ýÿëèð. Îíëàð áó
343
ýþçÿë ãàäûíà âóðóëóá îíà åøã åëàí åäèðëÿð. Ãàäûí èñÿ îíëàðû àëäàòìàã ìÿãñÿäè
èëÿ äåéèð êè, “èøè ìÿíèì õåéðèìÿ êÿññÿíèç, ìÿí äÿ ñèçèí äåäèéèíèçè åäÿðÿì”.
Ìÿëÿêëÿð Çþùðÿíèí õåéðèíÿ ãÿðàð ÷ûõàðûð. Ñîíðà Çþùðÿ áóíëàðäàí Èñìè-ÿçÿìè
îíà þéðÿòìÿëÿðèíè âÿ ÷àõûð è÷ìÿëÿðèíè òÿêëèô åäèð. Ìÿëÿêëÿð ÷àõûðû è÷èá ìÿñò
îëóð. Çþùðÿ èñÿ Èñìè-ÿçÿìè îõóéóá ýþéÿ ãàëõûð. Èíäè äÿ ýöéà óëäóç îëàðàã
ýþéäÿ ùÿìèí àä èëÿ éàøàéûð. Ùàðóò âÿ Ìàðóò èñÿ Àëëàùûí àúûüûíà ýÿëèá Áàáèëäÿ
áèð ãóéóäà àéàãëàðûíäàí àñûëû ùàëäà ãèéàìÿòÿ êèìè ãàëìàëû îëóðëàð.
Íÿñèìè éóõàðûäàêû áåéòäÿ ùÿìèí ÿôñàíÿéÿ èøàðÿ åäÿðÿê äåéèð: “Åé èíñàí,
ìÿëÿêëÿð ñÿíèí ýþçÿëëèéèí ãàðøûñûíäà ìÿôòóí îëóá Áàáèë ãóéóñóíäàí àñûëäûëàð”.
Ùàçèùè úÿííàòó ÿäíèí ôÿäõóëóùà õàëèäèí – “Áó ÿáÿäèééÿò áåùèøòäèð.
Ùÿìèøÿëèê îëàðàã îðàéà äàõèë îëóí”.
Åé éàíàüûí ñóðåéè âÿøøÿìñ öçöí àéÿòè,
Ùàçèùè úÿííàòó ÿäíèí ôÿäõóëóùà õàëèäèí.
Íÿñèìè áåùèøòèí áó àëÿìäÿ òÿáèÿò ýþçÿëëèêëÿðèíäÿí èáàðÿò îëäóüóíó äöøöíöð âÿ éóõàðûäàêû áåéòäÿ äåéèð:
Åé èíñàí, äèí õàäèìëÿðèíèí âÿä åòäèéè âÿ Ãóðàíäà éàçûëàí ÿáÿäè úÿííÿò
ñÿíèí öçöíäÿí èáàðÿòäèð. Áåéòèí áèðèíúè ìèñðàñûíäà âÿø-øÿìñ “àíä îëñóí ýöíÿøÿ” èôàäÿñè Ãóðàíäà “ßø-øÿìñ” ñóðÿñèíèí áàøëàíüûúûäûð. Íÿñèìè Ãóðàíäà ìöãÿääÿñ ñàéûëàðàã àíä è÷èëÿí ýöíÿøèí èíñàí éàíàüûíäàí èáàðÿò îëäóüóíó äåéèð.
Ùàáëöë-âÿðèä – “Áîéóíóí äàìàðû”.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 50-úè ñóðÿñèíèí 16-úû àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà Àëëàù äåéèð: “Èíñàíû áèç éàðàòìûøûã âÿ îíóí íÿ ùàãäà òÿðÿääöä
âÿ øöáùÿ åòäèéèíè äÿ áèëèðèê, ÷öíêè îíà þç áîéíóíóí äàìàðëàðûíäàí äà
éàõûíûã”.
Ùÿìèð (Èí) ßíêÿðÿë ßñâàò(è) – “Óçóíãóëàüûí çÿùëÿòþêÿí ñÿñè”.
Íÿñèìè áó èôàäÿíè Ãóðàíûí 31-úè ñóðÿ 20-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Îðàäà Ëîüìàíûí þç îüëóíà íÿñèùÿòëÿðèíäÿí áÿùñ îëóíóð. Î äåéèð: “Åé îüóë,
éîë ýåäÿðêÿí íÿ ÷îõ òÿëÿñ, íÿ äÿ ùÿääèíäÿí àðòûã éàâàø éåðè. Äàíûøàíäà óúàäàí äàíûøìà. Åøøÿéèí ñÿñè áöòöí ñÿñëÿðäÿí ïèñ âÿ õîøàýÿëìÿçäèð”. Íÿñèìè äÿ
çàùèäëÿðèí ðèéàêàð èáàäÿòëÿðèíè ïèñëÿéÿðÿê ñàäÿ àäàìëàðû îíëàðûí ôûðûëäàãëàðûíà
àëäàíìàìàüà ÷àüûðûð âÿ äåéèð:
Òàÿòè, çèêðè, íàìàçû ìÿêðö ôÿíäèð çàùèäèí,
Àðèô îë, àëäàíìà áèëëàù çàùèäèí òàìàòûíà.
Íÿôõåéè-ñóðóí ñÿäàñû òóòäó àôàãû åøèò,
Åé îëàí àøèã ùÿìèðèí ÿíêÿðÿë ÿñâàòûíà.
Ùóâàë ùÿééó (ë) ëÿçè ëà éàìóòó – “Î, åëÿ áèð äèðè âöúóääóð êè, îíà þëöì
éîõäóð. Î þëìÿçäèð”.
344
Õÿë’ÿòè ÿáäèø-øÿêóðè – “Øöêöð åäÿí àäàìûí ìöêàôàòû”.
Áó èôàäÿ äèíè ùÿäèñëÿðäÿ ÿôñàíÿâè ßééóá ïåéüÿìáÿð ùàããûíäà éàçûëìûø,
Íÿñèìè äÿ îðàäàí èãòèáàñ åòìèøäèð. ßôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ ýóéà ßééóá àäëû áèð øÿõñ
÷îõ âàðëû àäàì èìèø âÿ Àëëàùû ÷îõ ñåâÿðìèø. Ìÿëàêÿëÿð îíóí ïàõûëëûüûíû ÷ÿêÿðÿê Àëëàùà äåéèð: “ßééóáà ùÿäñèç âàð-äþâëÿò âåðäèéèíÿ ýþðÿ ñÿíè ÷îõ
ñåâèð”. Àëëàù ßééóáó èìòàùàí åòìÿê âÿ ìÿëàêÿëÿðÿ íöìóíÿ ýþñòÿðìÿê
ìÿãñÿäè èëÿ îíóí ÿìëàêûíû, ñîíðà þâëàäûíû, äàùà ñîíðà ñàüëàìëûüûíû äà ÿëèíäÿí
àëûð. Áóíà áàõìàéàðàã ßééóá Àëëàùà ìÿùÿááÿòèíè äàùà äà àðòûðûð âÿ îíà ýþðÿ
äÿ Àëëàù îíó ßáäè-Øÿêóð “øöêöð åäÿí áÿíäÿ” àäû èëÿ ìöêàôàòëàíäûðûð.
ßééóá àäû èíäèéÿ ãÿäÿð Øÿðã ÿäÿáèééàòûíäà äþçöìëöëöê, âÿôàäàðëûã ñèìâîëó êèìè èøëÿíìÿêäÿäèð.
Èííà ÿçàáÿø-øÿäèä – “Äîüðóäàí äà, ÿí øèääÿòëè ÿçàá”.
Èííà ôÿòÿùíà – “Áèç, ñÿíÿ ãÿëÿáÿ ãàçàíäûðäûã”.
Èôàäÿ Ãóðàíûí 48-úè ñóðÿñèíèí 1-úè àéÿñèíäÿí ýþòöðöëìöøäöð.
Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðè áåëÿ éàçûðëàð êè, Ìÿêêÿ øÿùÿðèíèí àëûíìàñû õÿáÿðè áó
àéÿ âàñèòÿñèëÿ ãàáàãúàäàí Ìÿùÿììÿäÿ âåðèëèð.
Ëàêèí Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ áó èôàäÿ äÿ 10 ùÿðôäèð. 4 íþãòÿ äÿ îíà ÿëàâÿ
åòäèêäÿ 14 îëóð. Åëÿúÿ äÿ öç ìÿíàñûíäà îëàí ÿðÿáúÿ “âÿúù” ñþçöíöí òÿðêèáèíäÿ îëàí ùÿðôëÿðèí ÿáúÿäè-êÿáèð ùåñàáû èëÿ ìèãäàðû (â)6+(ú)3+(ù)5=14
îëäóüóíó íÿçÿðÿ àëàðàã, ùÿìèí àéÿíèí èíñàí öçöíÿ èøàðÿ îëäóüóíó èðÿëè
ñöðöð.
Èííà ùÿäåéíàùöñ-ñÿáèëÿ – “Áèç îíà éîëó ýþñòÿðäèê”. Áó èôàäÿíè Íÿñèìè
Ãóðàíûí 76-úû ñóðÿñèíèí 34-úö àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åäèá. Îðàäà éàçûëûð:
“Áèç íàíêîðëàðà äà, ìèííÿòäàðëàðà äà éîëó ýþñòÿðäèê”.
Èííà èëåéùà ðàúèóí – “Ùÿãèãÿòÿí, áèç îíóí òÿðÿôèíÿ ãàéûäàúàüûã”.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí èêèíúè ñóðÿñèíèí 161-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà éàçûëûð:
Ñÿáèðëè àäàìëàðà ìóøòóëóã âåð, îíëàðà áèð ôÿëàêÿò öç âåðäèêäÿ äåéÿðëÿð:
“Áèç Àëëàùûíûã âÿ îíóí òÿðÿôèíÿ ãàéûäàúàüûã”. Îíà ýþðÿ äÿ ìöñÿëìàíëàð áèð
íÿôÿðèí þëöì õÿáÿðèíè åøèòäèêäÿ àäÿòÿí áó èôàäÿíè ñþéëÿðëÿð.
Ëàêèí ïàíòåèñòëÿð ùÿìèí àéÿéÿ èñòèíàä åäÿðÿê äåéèðëÿð êè, áöòöí èíñàíëàð
ìöòëÿã âàðëûüûí áèð ùèññÿñèäèð. Îíóí èëÿ óçóí ìöääÿò áèð îëìóø, ñîíðà ìöÿééÿí ìÿãñÿäëÿðÿ ýþðÿ ìöâÿããÿòè îëàðàã àéðûëìûø, þëäöêäÿí ñîíðà éåíÿ ãàéûäàðàã ìöòëÿã âàðëûüà ãîâóøàúàãäûð.
Èííÿùó øåé’öí ÿúèáöí – “Î, äîüðóäàí äà ìàðàãëûäûð”.
Èííÿë-ùÿñÿíàò – “Äîüðóäàí äà õåéèð èøëÿð”.
Èííÿìà – “Äîüðóäàí äà, ùÿãèãÿòÿí”.
345
Èíøÿããÿë-ãÿìÿðó – “Àé ïàð÷àëàíäû”. Áó èôàäÿ Ãóðàíûí 54-úö ñóðÿñèíèí
ëàï áàøëàíüûúûíäà éàçûëûá:
– “Ãèéàìÿò éàõûíëàøäû âÿ àé èêè éåðÿ ïàð÷àëàíäû”.
Èñòèâà õÿòòè – “Åêâàòîð (ýþé ñôåðàñûíû èêè áÿðàáÿð ùèññÿéÿ áþëÿí õÿéàëè
äàèðÿ)”.
Áöòöí ùöðóôèëÿð, î úöìëÿäÿí äÿ Íÿñèìè èíñàí áÿäÿíèíèí áîüàçûíäàí àøàüûñûíû éåð êöðÿñè âÿ áîüàçäàí éóõàðûíû ýþé àëÿìè ùåñàá åäèðäèëÿð. Èñòèâà õÿòòè
(åêâàòîð) èñÿ èíñàíûí ÷ÿíÿñèíäÿí áàøëàéàðàã äîäàãëàðû, áóðóí äåøèêëÿðèíè, èêè
ýþç âÿ èêè ãàøûí àðàñûíäàí êå÷ÿí âÿ îíëàðû èêè éåðÿ àéûðàí õÿòòÿ äåéèëèð.
Èééÿêÿ íÿ’áóäó, ìèí úÿìàëèêÿ íÿñòÿ èéíó – “Àíúàã ñÿíÿ ïÿðÿñòèø åäèðèê, ñÿíèí ýþçÿëëèéèíÿ ñûüûíûðûã, êþìÿê èñòÿéèðèê”. Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 1-úè
ñóðÿñèíèí 4-úö àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Êÿñðÿíèí ìÿúðóðè – Éèéÿëèê ùàë øÿêèë÷èñè èëÿ ùàëëàíàí èñèì.
Êèòàáóí ìöíçÿëóí – “Ýþéäÿí åíäèðèëÿí êèòàá, Ãóðàí”.
Êþùëè-áÿñèðÿò – “Ýþðöúöëöê” ñöðìÿñè.
Êöôðö-ÿçèì – “Áþéöê äèíñèçëèê”.
Êöôð âÿ øèðê – Ùÿð èêè ñþç “êàôèð” ìÿíàñûíäàäûð.
Êöëëè øåé’èí ùàëèêöí ëà ðåéáÿ èëëà âÿúùöùö – “Îíóí âÿúùèíäÿí áàøãà ùÿð
øåé, øöáùÿñèç êè, þëöá ýåäÿíäèð”.
Êöí-ôÿêàíÿ – “Îë, îëäó”.
Íÿñèìè:
×öí ÿçÿëäÿí òà ÿáÿä áàãè ìÿíÿì,
Êöí-ôÿêàíûí õÿëãè õÿëëàãû ìÿíÿì.
Áåéòäÿ þçöíö ùÿì “Êöí-ôÿêàí” èôàäÿñèíè éàðàäàí, ùÿì äÿ î èôàäÿ âàñèòÿñèëÿ éàðàíàí ùåñàá åäÿðÿê äåéèð: “×öí ÿçÿëè âÿ ÿáÿäè îëàðàã ìÿí âàðàì, îíà
ýþðÿ äÿ ìÿí ùÿì êàèíàòûí éàðàäûúûñû, ùÿì äÿ éàðàíìûøûéàì”.
Íÿñèìè áó èôàäÿíè äöíéà ìÿíàñûíäà äà èøëÿòìèøäèð.
Åé âåðÿí éàðûí âöñàëûí êöí-ôÿêàíûí âàðûíà,
Ýþð êè, áåé’èíäÿ íåúÿ êöëëè-õÿñàðÿòäèð áó ýöí.
Áó áåéòäÿêè “êöí-ôÿêàí” èôàäÿñè äöíéà âÿ “áåé’èí” ñþçö èñÿ àëâåð, òèúàðÿò
ìÿíàñûíäàäûð.
Êöíòö êÿíçÿ – “Ìÿí áèð õÿçèíÿ èäèì”.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ùÿäèñè-Ãöäñèäÿêè úöìëÿäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà éàçûëûá:
“Ìÿí áèð ýèçëè õÿçèíÿ èäèì. Þçöìöí òàíûíìàüûìû èñòÿäèì âÿ õàëãû îíà
ýþðÿ éàðàòäûì êè, ìÿí òàíûíàì”. Èñëàì èëàùèééàò÷ûëàðû àíúàã Àëëàùûí ýèçëè õÿçèíÿ îëäóüóíó èääèà åäèð. Íÿñèìè èñÿ áöòöí èíñàí ðóùóíóí äöíéà éàðàíìàçäàí
ÿââÿë “ýèçëè õÿçèíÿ” îëäóüó ôèêðèíäÿäèð.
346
Êöíòö ãÿäèìÿí – “Ìÿí ÿçÿëè èäèì, ãÿäèì èäèì”.
Ãàáö ãþâñåéíè – “Èêè ãþâñ (êàìàí) ìÿñàôÿñè”.
Íÿñèìè éàçûð:
Ãàáÿ ãþâñåéíèí ðöìóçóí ñàíìà êèì, ôÿùì åéëÿéÿ,
Êèì êè, çàùèð ýþðìÿäè øîë ìàùè-áÿäðèí ãàøûíû.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí “ßííÿúì” (óëäóç) ñóðÿñèíèí 9-úó àéÿñèíäÿí
èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà Ìÿùÿììÿäèí ýþéëÿðÿ ñÿéàùÿòè áàðÿäÿ äàíûøûëûð âÿ
äåéèëèð êè, Ìÿùÿììÿä èëÿ Àëëàùûí àðàñûíäà èêè ãþâñ óçóíëóüóíäàí äà àç ìÿñàôÿ âàð èäè.
Ëàêèí Íÿñèìè Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðèíèí ÿêñèíÿ îëàðàã ùÿìèí èôàäÿíèí
èíñàí ãàøëàðûíà (ãþâñÿ – éàéà îõøàäûüûíà ýþðÿ) èøàðÿ îëäóüóíó äöøöíöð,
÷öíêè èíñàí ãàøëàðû ùÿì éàéà îõøàéûð, ùÿì äÿ áèð-áèðèíäÿí àçàúûã àðàëûäûð.
Áåëÿëèêëÿ, éóõàðûäàêû áåéòäÿ Íÿñèìè äåéèð: “Î, îí äþðä ýåúÿëèê àéûí ãàøûíû
ýþðìÿéÿí àäàì “ãàáö ãþâñåéí” èôàäÿñèíèí ñèððèíè áàøà äöøÿ áèëìÿç”.
Ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, Íÿñèìè îí äþðä ýåúÿëèê àé äåäèêäÿ êàìèë èíñàíû
íÿçÿðäÿ òóòóðäó. “Ãàáö ãþâñåéí” èôàäÿñèíè Íÿñèìè þç øåèðëÿðèíäÿ òåç-òåç
èøëÿäèð.
Ãàäèðèí ìÿãäóðè – Ãöäðÿòëè (Àëëàùûí) ãàáàãúàäàí ùàçûðëàäûüû (íÿ èñÿ).
Íÿñèìè éàçûð:
Ùÿì ÿíàñèð, ùÿì òÿáàéå, ùÿì ìöðÿêêÿá, ùÿì áÿñèò,
Úöìëÿíèí ÿñëèâö ôÿð’è, ãàäèðèí ìÿãäóðóéàì.
Éÿíè ùÿì 4 öíñöð, ùÿì áó öíñöðëÿðäÿ îëàí õàññÿëÿð, ùÿì ñàäÿ, ùÿì äÿ
ìöðÿêêÿá øåéëÿð ìÿíÿì. Ìÿí áöòöí ìþâúóäàòûí êþêö (ìÿíøÿéè) âÿ áóäàãëàðûéàì, þçöì äÿ Àëëàùûí ÿââÿëúÿäÿí ùàçûðëàäûüû âàðëûüàì.
Ãàô âÿë-Ãóð’àíè – “Àíä îëñóí Ãàô âÿ Ãóðàíà”. Áó èôàäÿ Ãóðàíûí “Ãàô”
ñóðÿñèíèí áàøëàíüûúûíäà éàçûëìûøäûð.
Ãàô âÿë Ãóðàí éàíàüûíäàí áèëèíäè êèì áó ýöí,
Éåääè õÿò ñÿá’öëìÿñàíè îëäó öçöíäÿí íèøàí.
Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðè “Ãàô” äàüûíà èøàðÿ îëäóüóíó èääèà åäÿðÿê äåéèðëÿð êè,
ýöéà áó äàü áöòöí éåð êöðÿñèíè ÿùàòÿ åòìèøäèð âÿ þçö äÿ òàìàìèëÿ ãèéìÿòëè
äàøëàðäàí èáàðÿòäèð.
Ëàêèí Íÿñèìè èíñàíà õèòàáÿí äåéèð:
“Áó ýöí Ãóðàíäàêû “Ãàô” ñóðÿñè éàíàüûíäàí áÿëëè îëäó. Ùàáåëÿ öçöíäÿêè
7 õÿòò, 7 àéÿäÿí èáàðÿò îëàí “Ôàòèùÿ” ñóðÿñè ñÿíèí öçöíäÿí íèøàíÿäèð”.
Ãàëÿ èõñÿ’ó ôèùà – “Èòèëèí, ÷ûõûí ýåäèí”
Îíëàð êè, íàð ÿñùàáûäûð ÷ûõìàç òàìóäàí òà ÿáÿä;
Ãàëÿ èõñÿ’ó ôèùà úàâàá àíëàð íåòÿêèì éàëûíà.
347
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí “Ìþ’ìèíóí” ñóðÿñèíäÿêè 108-úè àéÿäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð âÿ áåéòèí èçàùû áåëÿäèð:
– Îä ÿùëè îëàí àäàìëàð (âÿùäÿòè-âöúóäà èíàíìàéàíëàð, Àëëàùû êàèíàòäàí
àéðû áèð âàðëûã ùåñàá åäÿíëÿð íÿçÿðäÿ òóòóëóð) ÿáÿäè îëàðàã úÿùÿííÿìäÿí ÷ûõà
áèëìÿçëÿð. Îíëàð ö÷öí “èòèëèá ýåäèí” äåéÿ úàâàá âåðèëÿúÿêäèð.
Ãàëó-áÿëà – “Áÿëè, äåäèëÿð”.
Ãàñèðèäðàê – àüëû, øöóðó ÷àòûøìàéàí, êöòáåéèí àäàìà äåéèëèð.
Ãàñèðàòöò òÿðôè ëÿì éÿòìèñ – “Ùÿìèøÿ ýþçëÿðèíè àøàüû äèêÿí âÿ ñàðàéëàðäà éàøàéàí áàêèðÿ ãûçëàð”.
“ßð-Ðÿùìàí” ñóðÿñèíäÿêè 58 âÿ 72-úè àéÿëÿðäÿí èãòèáàñ åäèëìèøäèð. Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðè èääèà åäèðëð êè, ýöéà áåùèøòäÿ åëÿ ýþçÿë ãûçëàð âàðäûð êè, îíëàðû
àíúàã ìþìöíëÿð ö÷öí ñàõëàìûøëàð, ãèéàìÿòäÿ ýÿëÿúÿê ÿðëÿðèíè ýþçëÿéèðëÿð.
Íÿñèìè Ãóðàíäàêû áó èôàäÿëÿðèí ìàääè àëÿìäÿêè èíñàí ýþçÿëëèéèíÿ èøàðÿ
îëóíäóüóíó éàçûð.
Ãóë êÿôà áèëëàù – “Äå êè, Àëëàù êèôàéÿò åäÿð” äåìÿêäèð. Èôàäÿíè Íÿñèìè
Ãóðàíûí 29-úó ñóðÿñèíèí 52-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà éàçûëûð:
“Äå êè, ñèçèíëÿ ìÿíèì àðàìäà Àëëàùûí øàùèä îëìàñû áÿñ åäÿð, Àëëàù ýþéëÿðè âÿ éåðäÿêèëÿðè áèëèð. Àëëàùû èíêàð åäÿíëÿð âÿ áîø øåéëÿðÿ èíàíàíëàð çèéàíà
äöøÿíëÿðäèð”.
Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ áó àéÿäÿêè “øÿùèä” ñþçö øàùèä ìÿíàñûíäà äåéèë, ìöøàùèäÿ îëóíàí, ýþç èëÿ ýþðöíÿí ìÿíàñûíäàäûð. Áîø øåéëÿðÿ èíàíàí âÿ íÿòèúÿäÿ
èñÿ çÿðÿðÿ äöøÿí ôÿãèùëÿð âÿ çàùèäëÿð þçëÿðèäèð. Îíà ýþðÿ äÿ Íÿñèìè äåéèð:
Ñóðÿòèí ÿñðàðûíû çàùèä íÿ áèëñèí, éà ôÿãèù,
Ãóë Êÿôà áèëëàùà ìÿùðÿì ãàíäà ùÿð ùåéâàí îëóð?
Åé èíñàí, ñÿíèí öçöíöí ñèðëÿðèíè çàùèä èëÿ ôÿãèù íÿ áèëñèí? ×öíêè áó ÿñðàðû
áèëìÿê, îíà ìÿùðÿì îëìàã ùÿð ùåéâàíûí èøè äåéèëäèð.
Ãóë ùöâÿëëàùó ÿùÿä – “Äå êè, Àëëàù áèðäèð”.
Åé úàìàëûí ãóë ùöâÿëëàùó ÿùÿä
Ñóðÿòèí íÿãøèäèð Àëëàùöñ-ñÿìÿä.
Áèð óúó çöëôöí ÿçÿë, áèðè ÿáÿä,
Ùöñíöíÿ øåéòàí èìèø ìÿí ëà ñÿúÿä.
Áó ðöáàèäÿ (ãóë ùöâÿëëàùó ÿùÿä âÿ Àëëàùöñ-ñÿìÿä) “äå êè, Àëëàù éåýàíÿ
âÿ áèåùòèéàúäûð” èôàäÿñè Ãóðàíûí 112-úè ñóðÿñèíèí áàøëàíüûúûíäà éàçûëìûøäûð.
Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðèíèí ôèêðèíúÿ áóðàäà Àëëàùûí òÿáèÿòäÿí êÿíàð éåýàíÿ áèð
âàðëûã îëìàñû ýþñòÿðèëèð. Ëàêèí Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ éåýàíÿ âÿ áèåùòèéàú àäëàíàí ìöòëÿã âàðëûã – Àëëàù èíñàí úàìàëûíäà òÿúÿëëè åòìèøäèð. ßôñàíÿéÿ ýþðÿ,
Àëëàù áöòöí ìÿëàèêÿëÿðÿ ÿìð åòìèøäè êè, Àäÿìÿ, éÿíè èíñàíà ñÿúäÿ åäÿëÿð.
348
Èáëèñ àäëû ìÿëÿê èíñàíà ñÿúäÿ åòìÿäèéèíÿ ýþðÿ àäû øåéòàí îëàðàã Àëëàù äÿðýàùûíäàí ãîâóëìóøäóð. Îíà ýþðÿ äÿ Íÿñèìè éóõàðûäàêû ðöáàèäÿ äåéèð:
“Åé èíñàí, ñÿíèí úàìàëûí Ãóðàíäàêû ãóë ùöâÿëëàùó ÿùÿä (äå êè, î, éåýàíÿ
Àëëàùäûð) èôàäÿñè, öçöí èñÿ Àëëàùöñ-ñÿìÿä (Àëëàù áèåùòèéàúäûð) èôàäÿñèäèð.
ßáÿäèééÿò âÿ ÿçÿëèééÿò ñÿíèí ñà÷ûíûí óúëàðûäûð. Ñÿíèí ýþçÿëëèéèí ãàðøûñûíäà
áàø ÿéìÿéÿí àíúàã øåéòàí îëìóøäóð”.
Ãóë ùöâÿð-ðÿùìàí – “Äå êè, î, Àëëàùäûð”.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 67-úè ñóðÿñèíèí 28-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà äåéèëèð:
“Äå êè, î, ìåùðèáàí Àëëàùäûð, áèç îíà èíàíûð âÿ àðõàëàíûðûã. Ñèç áèëÿúÿêñèíèç êè, éîëóíó êèì àçìûøäûð”.
Èíñàí öçöíÿ ÿðÿáúÿ âÿúù äåéèëèð. Áó ñþçöí òÿðêèáèíäÿ îëàí ö÷ ÿðÿá ùÿðôèíèí ÿáúÿä ùåñàáû èëÿ ìèãäàðû (Â=6)+(Ú=3)+(Ù=5)=14-äöð.
Ãóë ùöâÿð-ðÿùìàí èôàäÿñèíèí äÿ òÿðêèáèíäÿ ÿðÿáúÿ 11 ùÿðô âÿ 3 íþãòÿ
âàðäûð êè, 11+3= úÿìè åäèð 14.
“Âÿúù” ñþçöíäÿêè ùÿðôëÿðèí ìèãäàðû “ãóë ùöâÿð-ðÿùìàí” èôàäÿñè òÿðêèáèíäÿ îëàí ùÿðô âÿ íþãòÿëÿð èëÿ áÿðàáÿð îëäóüó ö÷öí Íÿñèìè ùÿìèí èôàäÿíè
èíñàíûí öçöíÿ øàìèë åäÿðÿê éàçûð:
Öçöíäöð ãóë ùöâÿð-ðÿùìàí ñà÷ûíäûð ÿëëÿìÿë-Ãóð’àí,
ßúÿá, øîë úàíëàðûí úàíû íÿ êàíûí ýþùÿðèíäÿíäèð.
ßëëÿìÿë-Ãóð’àí èôàäÿñèíäÿ äÿ (ÿ.ë.ë.ì.ÿ.ë.ã.ó.ð.à.í.) îí áèð ùÿðô âÿ 3 íþãòÿ âàðäûð êè, (11+3) îíóí úÿìè 14 îëóð. “Çöëô” ñþçö èñÿ ñÿééàðàò ùåñàáû èëÿ,
éÿíè ùÿðôëÿðèí ÿáúÿäè-êÿáèð ùåñàáû èëÿ 12 îëóð. ßðÿá ùÿðôëÿðè èëÿ éàçûëàí “çöëô”
ñþçöíäÿ èêè íþãòÿ âàðäûð êè, áó äà 14 îëóð. Îíà ýþðÿ äÿ éóõàðûäàêû áåéòäÿ
Íÿñèìè èíñàí ñà÷ûíû ÿëëÿìÿë-Ãóðàí èôàäÿñè ùåñàá åòìèøäèð.
Ãóë, òÿáàðÿê éà ìöñÿââèð ëåéñÿ ôèùà ìèí ôöòóð – “Äå êè, óüóðëó îë, åé
ðÿññàì, îíäà ùå÷ áèð íþãñàí éîõäóð”.
Ëà, èëà, èëëà – ëàèëàùÿ èëëà ÿëëàù – “Àëëàùäàí áàøãà ìÿ’áóä éîõäóð”.
Ëåéñÿ êÿìèñëèùè – “Îíà áÿíçÿð øåé éîõäóð”.
Íÿñèìè áó èôàäÿíè Ãóðàíûí 42-úè ñóðÿñèíèí 9-úó àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ, Ãóðàíäà Àëëàù ùàããûíäà ñþéëÿíìèø áó àéÿ ýþçÿëèí
ãàøëàðû, àüçû âÿ ÷ÿíÿñè ùàããûíäà äåéèëìèøäèð.
Ëþâùöí ìÿùôóçóí – “Ãîðóíóá ñàõëàíûëàí ëþâùÿ”.
Äèíè ÿôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ ýóéà ýþéäÿ åëÿ áèð ëþâùÿ âàðäûð êè, äöíéàíûí ÿââÿëèíäÿí àõûðûíà êèìè áöòöí áàø âåðÿúÿê ùàäèñÿëÿð îðàäà éàçûëìûø âÿ áó éàçûëàðû ýþçÿýþðöíìÿç Àëëàùäàí áàøãà áèëÿí éîõäóð. Ëàêèí Íÿñèìè àäû ÷ÿêèëÿí
ëþâùÿíèí èíñàíäàí èáàðÿò îëìàñûíû èðÿëè ñöðöð.
349
Ëîâëàêÿ, ëÿìà õÿëÿãòóë ÿôëàêÿ – “Ñÿí îëìàñàéäûí ýþéëÿðè éàðàòìàçäûì”.
Ìà éÿñòóðóí – “Äàâàò âÿ ãÿëÿìèí éàçäûüû øåéëÿð”. Äèíè ÿôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ
ýóéà, èëê äàâàò âÿ ãÿëÿì èëÿ Àëëàù Ãóðàíû âÿ éà äöíéàäà áàø âåðÿúÿê áöòöí
ùàäèñÿëÿðè éàçìûøäûð. Îíà ýþðÿ äÿ ùÿìèí äàâàò, ãÿëÿì âÿ îíëàðûí éàçäûãëàðû
ìöãÿääÿñ ùåñàá åäèëèð êè, Ãóðàíäà îíëàðà àíä è÷èëìèøäèð. (Àíä îëñóí íóíà,
ãÿëÿìÿ âÿ îíëàðûí éàçäûãëàðûíà).
Ìèí ÿùëèñ-ñöðóðè – “Ñåâèíú ÿùëèíäÿí” îëìàã. Íÿñèìè äåéèð:
Îí ñÿêèç ìèí àëÿìèí àéèíÿñèäèð ñóðÿòèí,
Êèì êè, îë ìèð’àòû áóëäó, îëäó ìèí ÿùëèñ-ñöðóð.
Áöòöí êàèíàòûí èíñàí âöúóäóíäà ýþðöíäöéöíÿ èíàíàí ùöðóôèëÿð îíóí
ñóðÿòèíè ýöçýöéÿ áÿíçÿäèðäèëÿð âÿ äåéèðäèëÿð êè, áó ùÿãèãÿòè àíúàã îíëàð äÿðê
åäÿ áèëìèøëÿð.
Îíà ýþðÿ äÿ Íÿñèìè éóõàðûäàêû áåéòäÿ äåéèð: “Åé èíñàí, ñÿíèí ñóðÿòèí 18
ìèí àëÿìèí ýöçýöñöäöð. Ùÿð áèð úèñèì ýöçýöäÿ ýþðöíäöéö êèìè, ñÿíäÿ äÿ
ýþðöíöð. Áó ýöçýöíö áèëÿíëÿð ñåâèíú ÿùëè îëäóëàð”.
Ìèí ùÿáèáèí èíäÿùó åëìöë-êèòàáè – “Ãóðàíû (åëìèíè) ìÿíèìñÿìèø äîñòäàí”.
Ìþùòÿúèáóí íóðóùó òÿùòÿççöëàìè – “Îíóí èøûüû çöëìÿò ïÿðäÿñè àëòûíäà
ýèçëÿíèáäèð”.
Ìþ’ìèíèí ìèð’àòó ìþ’ìèíè – Ìþìèíëÿð ìþìèíèí ýöçýöñöäöð.
Ìöíÿççÿù – Áóðàäà ìàääè úèñèìäÿí àçàä ìÿíàñûíäàäûð.
Ìöíêèðèí åéíè ÿ’ìàäûð – “Ìöíêèðè èíêàð åäÿíèí ýþçö êîðäóð”.
Ðÿááÿíà, ÿòìèì ëÿíà íóðÿíà éóãàëó ôèëúèíà – Áåùèøòäÿ äåéèëèð: “èëàùè,
áèçèì íóðóìóçó òÿêìèëëÿøäèð”. Íÿñèìè áó èôàäÿíè Ãóðàíûí 67-úè ñóðÿñèíèí 8-úè
àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Ðÿááè ÿíçèëíè – “Èëàùè, ìÿíè åíäèð (ùàðàñà)”.
Ðÿááè ÿðèíè – “Èëàùè, ìÿíèì ýþçöìÿ ýþðöí”. Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí
7-úè ñóðÿñèíèí 133-úö àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà éàçûëûð:
Ìóñà ïåéüÿìáÿð äåäè: “Èëàùè, þçöíö ìÿíÿ ýþñòÿð. Òà êè, ìÿí ñÿíÿ áàõûì”. Àëëàù îíà äåäè êè, ìÿíè ýþðÿ áèëìÿçñÿí. Ãàðøûäàêû äàüà áàõ. ßýÿð äàü
ìÿíèì ýþðöøöìÿ òàãÿò ýÿòèðñÿ, ñÿí äÿ ìÿíè ýþðÿ áèëÿðñÿí. Àëëàù äàüà òÿúÿëëè
åòäèêäÿ äàü ïàð÷à-ïàð÷à îëóð âÿ Ìóñà äà òàãÿò ýÿòèðìÿéèá, ùóøóíó èòèðìèø
ùàëäà éûõûëäû. Ìóñà àéûëäûãäàí ñîíðà òþâáÿ åäèá äåäè: “Èëàùè, ñÿí ýþçÿ ýþðöíìÿçñÿí, ìÿí áèðèíúè ìþìèíëÿðäÿíÿì”.
Áó ÿôñàíÿéÿ ÿñàñÿí Íÿñèìè äåéèð:
Ðÿááè-ÿðèíèíèí úàâàáû ëÿíòÿðàíè ÷öí ýÿëèð,
350
Ñÿíäÿ ýþð äèäàðûí àíûí, þçýÿ äèäàð èñòÿìÿ.
Éÿíè “èëàùè, ìÿíèì ýþçöìÿ ýþðöí!” äåéÿí àäàìëàðà “ìÿíè ýþðÿ áèëìÿçñÿí!” úàâàáû ýÿëÿð. “Àëëàù, ìÿíÿ ýþðöí” äåìÿéÿ åùòèéàú äà éîõäóð. Î ñÿí
þçöíñÿí, îíó þçöíäÿ ýþð, áàøãà éåðëÿðäÿ àõòàðìà.
Ðÿÿéòö-ðÿááè – Òàíðûìû ýþðäöì. Äèíè ÿôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ, Ìÿùÿììÿä
ýþéëÿðÿ ñÿôÿð åòìèø âÿ ñÿôÿðäÿí ãàéûòäûãäàí ñîíðà äåìèøäèð êè, ìÿí Àëëàùû
ýþçÿë áèð ýÿíú îüëàí ñèìàñûíäà ýþðäöì.
Íÿñèìè þç ìöÿëëèìè Ôÿçëóëëàù ùàããûíäà ñþéëÿäèéè øåðèíäÿ äåéèð:
Ùÿì ðÿÿéòö-ðÿááè äåäè ëåéëÿòöë-ìå’ðàúäÿ,
Ñÿíñÿí, îë ôèñóðÿòèí-ÿùñÿí êè, âåðäè ùÿã ëèãà.
Éÿíè, åé Ôÿçë, Ìÿùÿììÿä ìåðàú ýåúÿñè òàíðûíû ýþçÿë áèð ýÿíú ñóðÿòèíäÿ
ýþðìÿñèíè äåìèøäèð. Àëëàùûí òÿúÿññöì åòäèéè î ýÿíú ñóðÿò ñÿí èäèí!
Ëàêèí áàøãà áåéòëÿðèíäÿ øàèð ýþñòÿðèð êè, Àëëàù òÿêúÿ Ôÿçëóëëàùûí äåéèë,
áöòöí ýÿíúëÿðèí ñóðÿòèíäÿ òÿúÿëëè åòìèøäèð. Ìÿñ:
Ýÿð ùÿãè ýþðìÿê äèëÿðñÿí áèüÿëÿò
Áÿëëèäèð “ôèñóðÿòèí øàááèí òÿãÿò.
Éÿíè Àëëàùû øöáùÿñèç ýþðìÿê èñòÿñÿí, î àíúàã ýÿíúëÿðèí ñèìàñûíäà
àéäûíäûð.
Ðÿùìÿòöí ëèë àëÿìèí ñåééèäè êþâíåéíè – “Ùÿð èêè äöíéàíûí úàíûéàíàíû,
ìÿðùÿìÿòëèñè âÿ ùÿð èêè äöíéàíûí àüàñû”.
Ðÿãã – Ãÿäèìëÿðäÿ êàüûç éåðèíÿ èñòèôàäÿ îëóíàí äÿðè íþâö.
Ðÿããè-ìÿíøóð – “Éàçûëû äÿôòÿð”. Èôàäÿ Ãóðàíûí 52-úè ñóðÿñèíèí 2-úè
àéÿñèíäÿíäèð. Äèíè ÿôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ ýöéà äÿðèäÿí ùàçûðëàíìûø äÿôòÿðÿ äöíéàíûí ÿââÿëèíäÿí àõûðûíà ãÿäÿð áàø âåðÿúÿê áöòöí ùàäèñÿëÿð éàçûëìûøäûð.
Ðÿòáö-éàáèñ – “Éàø âÿ ãóðó”. Èôàäÿ Ãóðàíûí 6-úû ñóðÿñèíèí 69-úó àéÿñèíäÿíäèð. Îðàäà éàçûëûð:
Éàøäàí ãóðóéà íÿ âàðñà Ãóðàíäà âàðäûð.
Ðöìóçó ìèíëÿäöí – “Ëÿäöííè” åëìèíèí ñèðëÿðè.
“Ìèíëÿäöí” âÿ éà “ëÿäöííè” åëìè, äèíè ÿôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ î åëìëÿðÿ äåéèëèð
êè, îíó Àëëàùäàí áàøãà áèëÿí îëìàìûø âÿ îëìàéàúàãäûð. Áóíà áÿçÿí ñèððèìÿêíóí äà äåéèëèð.
Ñÿá’öë-ìÿñàíè – “Èêè äÿôÿ òÿêðàð éåääè”. Äèíè ðÿâàéÿòëÿðäÿ “òÿêðàð îëàí
éåääè” äåäèêäÿ Ãóðàíûí áèðèíúè ñóðÿñè íÿçÿðäÿ òóòóëóð. ×öíêè áó ñóðÿ éåääè
úöìëÿäÿí (àéÿäÿí) èáàðÿòäèð. Ýóéà áó ñóðÿ áèðèíúè äÿôÿ Ìÿêêÿ, èêèíúè äÿôÿ
èñÿ Ìÿäèíÿ øÿùÿðèíäÿ Ìÿùÿììÿäÿ íàçèë îëìóøäóð. Úöìëÿëÿðèí ñàéûíà ýþðÿ
éåääè (ñÿá’) âÿ èêè äÿôÿ íàçèë îëäóüóíà ýþðÿ äÿ òÿêðàð îëàí (ìÿñàíè) äåéèëèð.
Ëàêèí Íÿñèìè “ñÿá’öë-ìÿñàíè” – èêè äÿôÿ éåääè äåäèêäÿ, èíñàíûí àíà áÿòíèí351
äÿí ýÿòèðäèéè éåääè úÿðýÿ (êèðïèêëÿð, ãàøëàð, ñà÷) òöêö âÿ ùÿìèí òöêëÿðèí ýþéÿðìèø îëäóüó éåääè éåðè íÿçÿðäÿ òóòàðàã èíñàí öçöíÿ Ãóðàíäàêû “ñÿá’öëìÿñàíè” ñóðÿñè äåéèð.
Ñÿ’äè-ÿêáÿð – Áþéöê ñÿàäÿò, õîøáÿõòëèê.
Ñÿãàùóì ðÿááèùöì – “Òàíðûëàðû îíëàðà è÷èðòìèøäèð”.
Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 76-úû ñóðÿñèíèí 20-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Îðàäà éàçûëûáäûð êè, òàíðûëàðû îíëàðà ïàê (òÿìèç) øÿðàá è÷èðòìèøäèð.
Åé ñÿãàùöì ðÿááèùöì õÿìðèíäÿí èêðàù åéëÿéÿí,
Òàèá îë ãÿôëÿò ìåéèíäÿí, ñûíäûð îë ïåéìàíÿéè.
Éÿíè, åé Ãóðàíäà ùàëàë ñàéûëàí øÿðàáäàí (ñàô åøãäÿí) àúûüû ýÿëÿí âàèç âÿ
òàùèäëÿð, ñèç ãÿôëÿò áàäÿñè è÷ìèøñèíèç, òþâáÿ åäÿðÿê î áàäÿíè ñûíäûðûí, èëàùè
åøãè, ñàô ìÿùÿááÿòè èíêàð åòìÿéèí!
Ñÿãàðÿ õàëèäèíÿ ôèùà – “ßáÿäè îëàðàã úÿùÿííÿìäÿ”.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 72-úè ñóðÿñèíèí 23-úö àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Ñÿãôè ìÿðôó’óí ÿñàñû – “Éöêñÿëäèëÿí òàâàíûí áöíþâðÿñè, (áóðàäà) ýþéöí
ÿñàñû”.
Ñÿëëó ÿëà úÿìàëèùè – Îíóí úàìàëûíà ñàëàâàò ÷åâèðèí.
Ñèáüÿòóëëàùè âÿ ìÿí ÿùñÿíö – “Àëëàùûí áîéàñû (ðÿíýè), áóðàäà äèí ìÿíàñûíäàäûð âÿ êèìèí áîéàñû éàõøûäûð”.
Íÿñèìè áó èôàäÿíè Ãóðàíûí 2-úè ñóðÿñèíèí 37-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ
åòìèøäèð. Îðàäà éàçûëûð:
“Áó, Àëëàù áîéàñûäûð. Êèìèí áîéàñû Àëëàùûíêûíäàí éàõøû îëàúàãäûð. Áèç
èñÿ îíà èáàäÿò åäèðèê”.
Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðè “áîéà” ìÿíàñûíäà îëàí “ñèáüÿ” ñþçöíö ìÿúàçè ìÿíàäà èøëÿòìèø, ùÿìèí ñþçöí “äèí” ìÿíàñûíäà îëäóüóíó èðÿëè ñöðÿðÿê àéÿíè
áåëÿ øÿðù åäèðëÿð: “Áó, Àëëàùûí äèíèäèð, îíóí äèíèíäÿí éàõøûñû îëà áèëìÿç, áèç
îíà èáàäÿò åäèðèê”.
Ëàêèí Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ Ãóðàíäàêû ùÿìèí àéÿ èíñàíûí öçöíÿ âÿ ýþçëÿðèíÿ èøàðÿäèð.
Ñèäðåéè-ÿ’ëà – “ßí éöêñÿê ñèäðÿ àüàúû”.
Èôàäÿ Ãóðàíûí 53-úö ñóðÿñèíèíû 13-úö àéÿñèíäÿí èãòèáàñ îëóíìóøäóð. Äèíè
ÿôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ ýóéà áó àüàú ýþéäÿäèð âÿ ÷îõ áþéöê àüàúäûð. Àíúàã Ãóðàíäà áó èôàäÿ “Ñèäðÿòöë-ìöíòÿùà” êèìè éàçûëìûø, ýóéà Ìÿùÿììÿä ìåðàúà
ýåäÿí çàìàí Àëëàùû èêèíúè äÿôÿ ùÿìèí àüàúûí éàíûíäà ýþðìöøäöð.
Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ, Ãóðàíäà ýþñòÿðèëÿí ñèäðÿ àüàúû ýþéëÿðäÿ äåéèë, èíñàí
öçöíäÿí èáàðÿòäèð. Î äåéèð:
352
“Éàçäû àëíóíäà õóäà “èííà-ôÿòÿùíà” ñóðÿñèí,
Ãàô âÿë-Ãóðàí öçöíäöð, ñèäðåéè-ÿ’ëà èìèø”.
Áó áåéòäÿêè “Èííà-ôÿòÿùíà”, “Ãàô âÿë-Ãóðàí” èôàäÿëÿðèíèí ùÿð áèðè
Ãóðàíäà áèð ñóðÿ àäûäûð.
Ñöáùàí-ÿëëÿçè ÿñðà áèÿáäèùè – “Þç áÿíäÿñèíè ýÿçäèðÿí àäàì ìöãÿääÿñäèð”. Èôàäÿ Ãóðàíûí 17-úè ñóðÿñèíèí áàøëàíüûúûíäàí èãòèáàñ îëóíìóøäóð.
Îðàäà éàçûëûð:
“Áèð ýåúÿíèí ÿðçèíäÿ þç áÿíäÿñèíè Êÿáÿäÿí Áåéòöëìöãÿääÿñÿ êèìè ýÿçäèðÿí àäàì ìöãÿääÿñäèð”.
Ãóðàíûí áöòöí øÿðù÷èëÿðè áó àéÿíè Ìÿùÿììÿäèí ìåðàúûíà èøàðÿ îëäóüóíó
âÿ ùÿìèí ùàäèñÿäÿí õÿáÿð âåðäèéèíè èääèà åäèðëÿð. Íÿñèìè èñÿ éóõàðûäàêû
àéÿíèí èíñàí çöëôöíäÿí èáàðÿò îëäóüóíó ýþñòÿðèð.
Éóõàðûäàêû àéÿäÿ 17 ÿðÿá ùÿðôè (ñ, á, ù, à, í, ë, ç, û, è, à, ð, à, á, ÿ, á, ä, ù)
âàð. ßðÿáúÿ çöëôè (“úÿ’ä”) ñþçöíäÿ îëàí 3 ÿðÿá ùÿðôëÿðèíèí äÿ ÿáúÿäè-ñÿüèð
(êè÷èê ÿáúÿä) ùåñàáû èëÿ (ú=3)+(àéí=10)+(ä=4)=17 úÿìè 17-äèð. Åëÿ áóíà
ýþðÿ äÿ Íÿñèìè èíñàí ñà÷ûíû Ãóðàíäàêû ñöáùàíÿëëÿçè ÿñðà áèÿáäèùè àéÿñè ùåñàá
åäèð. Ôóàä Êþïðöëöçàäÿíèí éàçäûüûíà ýþðÿ, ùöðóôèëÿð ÿðÿá ùÿðôëÿðèíè èíñàí
öçöíäÿ ýþðöíìÿñèíÿ ìåðàú äåéèð, áó ùÿðôëÿðè ýþðÿ áèëìÿê èñÿ ìåðàúà ýåòìÿêäèð. Ùöðóôèëÿðèí ôèêðèíúÿ, ìåðàúäà ìÿãñÿä âÿúùè-èíñàíäàêû õÿòëÿðè ýþðìÿêäÿí èáàðÿòäèð. Îíà ýþðÿ äÿ Íÿñèìè éóõàðûäàêû áåéòäÿ äåéèð: Ãóðàíäà ìåðàúû àíäûðàí àéÿ èíñàí éàíàãëàðû öçÿðèíäÿêè çöëôäöð êè, îðàäà ìöñÿëñÿë õÿòò èëÿ
éàçûëìûøäûð.
Ñöììÿ ÿíøÿ’íàùó õÿëãÿí àõÿðèí – “Ñîíðà èñÿ îíó áèð àéðû õàëã éàðàòäûã”. Áó èôàäÿ Ãóðàíûí áèð íå÷ÿ ñóðÿñèíäÿ, î úöìëÿäÿí 21-úè ñóðÿñèíèí 11-úè
àéÿñèíäÿ éàçûëìûøäûð. Îðàäà “õÿëãÿí” ñþçö ÿâÿçèíÿ “ãþâìÿí” èøëÿäèëìèøäèðñÿ äÿ, ùÿð èêè ñþç õàëã ìÿíàñûíäàäûð. Îðàäà ýþñòÿðèëèð êè, “áèð ÷îõ øÿùÿðëÿð âÿ
êÿíäëÿðèí ÿùàëèñè çöëìêàð îëäóãëàðûíà ýþðÿ îíëàðû ìÿùâ åäÿðÿê éåðëÿðèíäÿ
áàøãà õàëã éàðàòäûã”.
Íÿñèìè áó èôàäÿíè Ôÿçëóëëàù Íÿèìè èëÿ ìöáàùèñÿ åòäèéè áèð ýåúÿíèí òÿñâèðèíäÿ “äöí ýåúÿ áèð äèëáÿð èëÿ åéøèìèç ìÿìóð èäè” ìÿòëÿëè øåèðèíäÿ èøëÿòìèø âÿ
Ãóðàíäàêû áó àéÿíèí äÿ Ôÿçëèí öçöíäÿ éàçûëìûø îëäóüóíó áåëÿ òÿðÿííöì åäèð.
Ùöðóôèëÿðèí ôèêðèíúÿ ùÿð áèð ïåéüÿìáÿð äöíéàéà ýÿëìÿêëÿ êþùíÿ äöíéà
àðàäàí ýåäèð, éåíè áèð àëÿì áàøëàíûð âÿ áó äþâðöí èíñàíëàðû äà ðóùÿí áàøãà,
éåíè èíñàíëàðäûð. Ùöðóôèëÿðÿ ýþðÿ ùÿìèí ïåéüÿìáÿðèí ýÿëìÿñè èëÿ ãèéàìÿò
îëóð, éåíè äþâð áàøëàíûð. Îíëàðûí ôèêðèíúÿ, èíäèéÿ ãÿäÿð Èáðàùèì, Ìóñà, Èñà,
Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿðëÿð äöíéàéà ýÿëìèøäèð. Îíëàðûí ùÿð áèðèíèí ýÿëèøè èëÿ
ãèéàìÿò îëìóøäóð. Áó ýÿëèø îíëàðäàí ÿââÿëêè äþâðöí ñîíó âÿ éåíè äþâðöí
353
áàøëàíüûúû èäè. Îíà ýþðÿ äÿ îíëàðûí ùÿð áèðè þç äþâðöíöí àäàìëàðûíûí øöóðóíà
óéüóí éåíè êèòàá âÿ éåíè äèí ýÿòèðèðäè. Ôÿçëóëëàùûí ýÿëìÿñè èëÿ éåíÿ ãèéàìÿò
îëäó, êþùíÿ äþâð ãóðòàðûá, éåíè äþâð áàøëàíäû. Ôÿçëóëëàùûí éàçäûüû “Úàâèäàííàìÿ” áö äþâðöí Ãóðàíûäûð.
Íÿñèìè áó áåéòèíäÿ ùÿìèí Ãóðàí àéÿñèíèí Ôÿçëóëëàùûí öçöíäÿ éàçûëäûüûíû
ñþéëÿéèð, îíó õóáëàðûí (ïåéüÿìáÿðëÿðèí) øàùû (ÿí ìöêÿììÿëè) àäëàíäûðûð.
Òèñ’ÿ àéàò – Äîããóç ìþúöçÿ. Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 17-úè ñóðÿñèíèí
103-úö àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Îðàäà äåéèëèð:
Ùÿãèãÿòÿí áèç Ìóñàéà äîããóç àøêàð ìþúöçÿ âåðäèê. Áÿíè-Èñðàèë òàéôàñûíäàí ñîðóø, Ìóñà îíëàðûí éàíûíà ýÿëäèêäÿ Ôèðîí îíà äåäè êè, åé Ìóñà, çÿííèìúÿ ñÿíÿ ñåùð âÿ úàäó åòìèøëÿð. Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðèíèí éàçäûüûíà ýþðÿ Ìóñàéà âåðèëÿí äîããóç ìþúöçÿ áóíëàð èäè:
1. Ìóñàíûí ÿëèíäÿêè ÿñà, èñòÿäèéè çàìàí ÿæäàùàéà ÷åâðèëÿ áèëÿðìèø.
2. Éÿäè-áåéçà – “Èøûãëû ÿë”, Ìóñà ÿëèíè ãîëòóüó àëòûíà ñàëûá ÷ûõàðòäûãäà
ýþç ãàìàøäûðàí íóð ñà÷ûðìûø.
3. Íèë ÷àéû. Áó ÷àé äà Ìóñàíûí ÿìðèíÿ ìöòè èìèø. Àõ äåñÿ àõàð, äàéàí
äåñÿ äàéàíàðìûø
4. Êöëÿê – ýóéà Ìóñàíûí ÿìðè èëÿ òóôàí ãîïàðìûø.
5. Ó÷àí ÷ÿéèðòêÿëÿð. Ýóéà áóíëàð äà Ìóñàíûí ÿìðè èëÿ î èñòÿäèéè éåðÿ
ùöúóìà êå÷ÿð, îðàíûí áèòêèñèíè ìÿùâ åäÿðìèø.
6. Ïèéàäà ÷ÿéèðòêÿëÿð.
7. Àúëûã. Ýóéà Ìóñà èñòÿäèéè âàõò èñòÿäèéè àäàìëàðû àúëûüà äö÷àð åäÿ áèëÿðìèø.
8. Ãóðáàüàëàð.
9. Ãàí.
Íÿñèìè áèð áåéòèíäÿ äåéèð:
Òèñ’ÿ àéÿò, àòÿøö Ìóñàâö ëþâùöí ñèððèíè,
Èñòÿð èñÿí, ýÿë òÿâàô åò ìÿñúèäè-ÿãñàìûçû.
Íÿñèìè áó áåéòäÿ éóõàðûäàêû 9 ìþúöçÿ, Ìóñàíûí îäó âÿ ëþâùöí ñèððèíèí
àäûíû ÷ÿêÿðÿê äåéèð: áóíëàðû áèëìÿê èñòÿéèðñÿíñÿ, ýÿë áèçèì õàíÿýàùûìûçû
çèéàðÿò åò.
Òóðè-ñèíà – “Ñèíà äàüû”, ÿðÿáëÿð “Çöáåéð äàüû” äà äåéèðëÿð. Äèíè ÿôñàíÿëÿðÿ ýþðÿ Ìóñà ïåéüÿìáÿð áó äàüûí öçÿðèíäÿ Àëëàù èëÿ äàíûøûðìûø. Îíà ýþðÿ
äÿ äèíè ÿäÿáèééàòäà áó ïåéüÿìáÿðèí àäûíà “Êÿëèì” âÿ éàõóä “Êÿëèìöëëàù”
äåéèëèð.
Íÿñèìè Ãóðàíäàêû “Òóðè-Ñèíà” èôàäÿñèíèí èíñàí éàíàüûíäàí èáàðÿò îäëóüóíó àøàüûäàêû áåéòäÿ ñþéëÿéèð:
354
Åé éàíàüûí Òóðè-Ñèíà, âåé õÿòèí ùÿééè-ãÿäèì,
Åé òÿúÿëëèäÿí ÷ö áóëäó ùàããà éîë Ìóñà êÿëèì.
Íÿñèìè áó áåéòèíäÿ èíñàí éàíàüûíûí äèíè íþãòåéè-íÿçÿðäÿí ìöãÿääÿñ
ùåñàá åäèëÿí “Òóðè-Ñèíà” îëäóüóíó òÿðÿííöì åòìÿêëÿ áÿðàáÿð, èíñàí öçöíäÿêè úèçýèëÿðè äÿ “ùÿééè-ãÿäèì” (ãÿäèì Àëëàù) ùåñàá åäèð.
Áóíó äà ãåéä åòìÿê ëàçûìäûð êè, Íÿñèìèíèí øåèðëÿðèíäÿ “Òóð” ñþçö èêè øÿêèëäÿ éàçûëìûøäûð.
Àðòèêëñûç Òóð éàçûëäûãäà (Òóð) äàü, àðòèêë èëÿ (ÿòòóð) éàçûëàíäà èñÿ Ãóðàíûí
52-úè ñóðÿñèíÿ èøàðÿäèð.
Öëàèêÿ – (“Îíëàð”).
Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 7-úè ñóðÿñèíèí 178-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Îðàäà éàçûëûð:
“Èíñ âÿ úèíäÿí áèð ÷îõëàðûíû úÿùÿííÿì ö÷öí éàðàòäûã êè, îíëàðûí êþíöëëÿðè
âàðäûð, ëàêèí îíóíëà áèð øåé àíëàéà áèëìèðëÿð, ýþçëÿðè âàðäûðñà äà ýþðìöðëÿð.
Ãóëàãëàðû âàðäûð, àììà åøèäÿ áèëìèðëÿð. Îíëàð ùåéâàí êèìè áèð øåéäèðëÿð.
Áÿëêÿ ùåéâàíäàí äà àçüûíäûðëàð”. Íÿñèìè ðèéàêàð âÿ éàëàí÷û ôÿãèùëÿðè äÿ ùÿìèí àçüûíëàðäàí ùåñàá åäÿðÿê äåéèð:
Àéäûð ìÿíÿ êè, íÿãäèíè âåð íèñéÿéÿ ôÿãèù,
Ùåéâàíäàí îë öëàèêÿ êÿìòÿð äåýèëìèäèð?
Öììöë-êèòàá – “Êèòàáûí àíàñû”. Ãóðàíûí áèðèíúè ñóðÿñè îëàí “Ôàòèùÿ” ñóðÿñèíÿ äåéèëèð. Äèíè åùêàìëàðà ýþðÿ ùÿð ýöí èúðàñû âàúèá îëàí áåø âàõò íàìàçûí
ùÿð áèðèíäÿ èêè äÿôÿ áó ñóðÿ îõóíìàëûäûð âÿ áóíñóç íàìàç ãÿáóë îëìàç.
Íÿñèìè íÿçÿðäÿ òóòäóüó “Öììöë-êèòàá” Ãóðàíûí áàøëàíüûúûíäà éàçûëàí âÿ 7
úöìëÿäÿí èáàðÿò îëàí ñóðÿ äåéèë, èíñàíûí öçöíäÿ îëàí (èêè ãàø, äþðä êèðïèê, áèð
ñà÷) 7 õÿòäèð.
Êèðïèéèí, ãàøûíëà çöëôöíäöð ìÿíÿ öììöë-êèòàá,
Êèì, ãÿáóë àíñûç ñÿëàò îëìàç, áóéóðäó Ìóñòàôà.
Öíçöðóíà áèñóðÿòè-ðÿùìàí – “Áèçè Àëëàù ñóðÿòèíäÿ ýþðöí!” Ùöðóôèëÿð
èíñàí öçöíäÿ Ãóðàíûí áöòöí àéÿëÿðèíèí éàçûëäûüûíû èääèà åäèðäèëÿð. Îíà ýþðÿ
äÿ Íÿñèìè äåéèð:
Ùÿã-êèòàáû öçöí áÿéàíèäèð, öíçöðóíè áèñóðÿòè-ðÿùìàí.
Åé èíñàí, Ãóðàí ñÿíèí öçöíöí øÿðùèäèð. Áèçÿ Àëëàù êèìè áàõûí.
Öðâÿòöë-âöñãà – “Åòèáàðëû, ìþùêÿì ÿëàãÿ òåëè”.
Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 2-úè ñóðÿñèíèí 157-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. îðàäà éàçûëûð:
“Øåéòàíûí ñþçöíÿ áàõìàéûá Àëëàùà èíàíàíëàð åëÿ áèð ìþùêÿì ÿëàãÿéÿ
(èïÿ) ÿë àòìûøëàð êè, î, ãûðûëìàçäûð”.
355
Íÿñèìè Ãóðàíäà ýþñòÿðèëÿí ãûðëûìàç âÿ ìþùêÿì òåëè (ÿëàãÿíè) èíñàí ñà÷ûíà èøàðÿ ùåñàá åäèð.
Âàúèáöí âÿ ìöìêèíóí – “Çÿðóðè âÿ ìöìêöí; çÿðóðÿò âÿ èìêàí” äåìÿêäèð. Èñëàì èëàùèééàò÷ûëàðû Àëëàùûí âàðëûüûíû çÿðóðè ùåñàá åäÿðÿê îíà âàúèáöë-âöúóä (çÿðóðè âàðëûã), ãàëàí âàðëûãëàðû èñÿ ìöìêöíöë-âöúóä (çÿðóðè îëìàéàí âàðëûã) àäëàíäûðûðëàð.
Âàäèéè-ìöãÿääÿñ – “Ìöãÿääÿñ ÷þë”, “Ìöãÿääÿñ âàäè”.
Äèíè êèòàáëàðäà ìöãÿääÿñ âàäè Ìóñàíûí Àëëàù èëÿ ñþùáÿò åòäèéè éåðÿ
äåéèëèð.
Íÿñèìèäÿ:
Ùÿì ìÿíÿì Âàäèéè-ìöãÿääÿñ, ùÿì ìÿíÿì íàðö øÿúÿð,
Ùÿì ìÿíÿì íóðö òÿúÿëëè, ùÿì Êÿëèìèí Òóðèéÿì.
Éÿíè ìöãÿääÿñ âàäè, îðàäàêû àüàú, áó àüàúäà Ìóñàíûí ýþçöíÿ ýþðöíÿí
îä, ùÿì Ìóñàíûí Òóð äàüû âÿ áó äàüäà òÿúÿëëè åäÿí íóð áóíëàðûí ùàìûñû ìÿíÿì.
Âàùèáè-ñóðÿò. “Ñóðÿòè, øÿêëè áÿõø åäÿí (Àëëàù)” äåìÿêäèð.
Âÿ’áóäó èééàùó, âÿñúóä, âÿãòÿðèá – “Îíà èáàäÿò åò, ñÿúäÿ ãûë âÿ éàõûíëàø”.
Íÿñèìè áó úöìëÿäÿêè “âÿñúóä, âÿãòÿðèá” èôàäÿëÿðèíè Ãóðàíûí 96-úû ñóðÿñèíèí ñîíóíúó àéÿñèíäÿí, “âÿ’áóäó èééàùó” èôàäÿñèíè èñÿ Ãóðàíûí áàøãà ñóðÿëÿðèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð. Áó úöìëÿäÿêè “èééàùó” ñþçö ÿðÿáúÿ ö÷öíúö øÿõñ
ÿâÿçëèéèäèð. Ðóùàíèëÿð ùÿìèí øÿõñ ÿâÿçëèéèéíèí Àëëàùà àèä îëäóüóíó ùåñàá
åäèðëÿð.
Íÿñèìè, àéÿíèí éóõàðûäà äåäèéèìèç ãðàììàòèê ãðóëóøóíäàí èñòôàäÿ
åäÿðÿê èáàäÿò âÿ ñÿúäÿíèí èíñàëàðà àèä îëäóüóíó òÿðÿííöì åäÿðÿê éàçûð:
Åé Íÿñèìè, ñÿúäÿ ãûë îë-Ìàùà êèì, ùÿãäÿí ñÿíÿ
Âÿ’áóäó èééàùó, âÿñúóä, âÿãòÿðèá ýÿëäè-õèòàá.
Éÿíè, åé Íÿñèìè, î ýþçÿëÿ (èíñàíà) ñÿúäÿ åò êè, îíóí ùàããûíäà Ãóðàíäà
“îíà ñÿúäÿ âÿ èáàäÿò åäèí, îíà éàõûíëàøûí” ÿìðè ýÿëìèøäèð.
Âÿúùó ùó ôèùà êàáÿäðèí ôèë üÿìàìè – “Îíóí öçö áóëóä àëòûíäà îëàí îí
äþðä ýåúÿëèê àé êèìèäèð”.
Âÿ’äåéè-êöëëö ìÿí ÿëåéùè ôàíèí – “Òîðïàã öçÿðèíäÿ (âÿ éà äöíéàäà)
îëàíëàðûí ùàìûñû þëÿúÿê” âÿäÿñè. Áó èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí “ßððÿùìàí” ñóðÿñèíèí 22-úè àéÿñèíäÿí ýþòöðìöøäöð. Îðàäà äåéèëèð êè, Àëëàùäàí áàøãà äöíéàäà îëàíëàðûí ùàìûñû àðàäàí ýåäÿúÿêäèð.
Âÿ’äåéè-ìÿí-ôèë-ãöáóð – “Ãÿáèðäÿêèëÿðÿ âåðèëÿí âÿäÿ” (Ãèéàìÿò
ýöíöíÿ èøàðÿäèð).
356
Âÿäóä – “Äîñò, äîñò îëàí” äåìÿêäèð.
Âÿùäÿùö ëàøÿðèêÿ ëÿù – “Î òÿêäèð, øÿðèêè éîõäóð”.
Íÿñèìè Ãóð’àíäàí ýþòöðöëìöø áó èôàäÿëÿðèí ùÿð èêèñèíèí èíñàí ýþçÿëëèéèíÿ
àèä îëäóüóíó òÿðÿííöì åäÿðÿê äåéèð: “Ãóðàíäà òÿê âÿ øÿðèêñèçëèéè õÿáÿð
âåðèëÿí øåé ýþçÿëèí úàìàëû âÿ ìèñèëñèç ùåñàá åäèëÿí øåé èñÿ îíóí ñà÷û, ãàøëàðû
âÿ ÷ÿíÿñèäèð”.
Âÿëà ÿúèáÿ ìèíÿë ÿòðè ÿí éÿôóùÿ øÿìèì – “ßòèðäÿí õîø ãîõóíóí
ýÿëìÿñè ùå÷ äÿ òÿÿúúöáëö äåéèëäèð”.
Âÿëëàùö ÿ’ëÿì áèññÿâàá – Àëëàù éàõøû áèëÿð.
Âÿðäè-úèíàí – Úÿííÿò ýöëö.
Âÿðäè-ÿùìÿð – Ãûçûëýöë.
Âÿðòÿ – Áóðóëüàí (ñóäà). Âÿðòÿäÿí çþâðÿãè ÷ÿêìÿê – áóðóëüàíäàí ýÿìèíè õèëàñ åòìÿê.
Âÿññÿìàè çàòèë-áöðóúè – “Áöðúëÿðè îëàí ýþéÿ àíä è÷èðÿì”.
Âÿññÿìàè çàòèë-áöðóú ñà÷ö ãàøö êèðïèéèí,
Êèì úÿ’ÿëíàùó òèáàãÿí éåääè ÿôëàêûíäöðöð.
Áó áåéòäÿêè èôàäÿëÿðèí ùÿð èêèñèíè Íÿñèìè Ãóðàíäàí ýþòöðìöøäöð. Îíëàðäàí áèðèíúèñè Ãóðàíûí 85-úè ñóðÿñèíèí áàøëàíüûúûíäà éàçûëìûø âÿ “àíä îëñóí
áöðúö îëàí ýþéëÿðÿ” ìÿíàñûíû âåðèð. Èêèíúè èôàäÿ èñÿ Ãóðàíûí 71-úè ñóðÿñèíèí
15-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åäèëìèøäèð. Îðàäà éàçûëûð: “Ýþðìöðñöíöçìö Àëëàù
éåääè ýþéö íåúÿ äÿ òÿáÿãÿ-òÿáÿãÿ éàðàòìûøäûð?”
Íÿñèìè éóõàðäûàêû áåéòäÿ ýþñòÿðèð êè, Ãóðàíäà ìöãÿääÿñ áèð âàðëûã ùåñàá
åäèëÿðÿê îíëàðà àíä è÷èëÿí, åéíè çàìàíäà éåääè òÿáÿãÿäÿí èáàðÿò îëàí áöðúëö
ýþé èíñàí öçöíäÿ ñûðà èëÿ áèðè äèýÿðèíèí öñòöíäÿí äöçöëÿí éåääè úÿðýÿ òöêÿ (2
ãàø, 4 êèðïèê, 1 ñà÷) èøàðÿäèð.
Âÿññÿìàè âÿìà ôèùà – “Ýþéÿ âÿ ýþéäÿ îëàíëàðà àíä îëñóí”.
Âÿññàôôàòè ñÿôôÿí âÿççàúèðàòè çÿúðÿí – “Ñûðà èëÿ, úÿðýÿ èëÿ äöçöëÿíëÿð âÿ
ÿçàá âåðÿíëÿðÿ àíä è÷èðÿì”. Áó èôàäÿ Ãóðàíûí 37-úè ñóðÿñèíèí áàøëàíüûúûíäà
éàçûëìûøäûð. Îðàäà Ãóðàíûí øÿðù÷èëÿðè “úÿðýÿéÿ äöçöëÿíëÿð” äåäèêäÿ ìÿëÿêëÿðè âÿ éà íàìàçà äöçöëÿíëÿðè íÿçÿðäÿ òóòóðëàð, “ÿçàá âåðÿíëÿð” äåäèêäÿ èñÿ
áÿçèëÿðè úÿùÿííÿì ìÿëÿêëÿðèíè (ýöíàùêàðëàðà ÿçàá âåðäèêëÿðèíÿ ýþðÿ), áÿçèëÿðè èñÿ íàìàç ãûëàíëàðû (þçëÿðèíÿ ÿçàá âåðäèêëÿðèíÿ ýþðÿ) íÿçÿðäÿ òóòóðëàð.
Ëàêèí Íÿñèìèéÿ ýþðÿ Ãóðàíäà ìöãÿääÿñ ñàéûëàí âÿ îíëàðà àíä è÷èëÿí
“úÿðýÿéÿ äöçöëÿíëÿð” øàèðèí ÿñÿðèíèí ãÿùðÿìàíû îëàí èíñàíûí êèðïèêëÿðè âÿ
ÿçàáâåðèúèëÿð äåäèêäÿ ùèúðàí ãÿìèíÿ èøàðÿäèð.
Âÿòòóð – Ãóðàíäà 52-úè ñóðÿíèí àäûäûð. “Àíä îëñóí Òóð äàüûíà” ìÿíàñûíäàäûð. Ýóéà Ìóñà ùÿìèí äàüäà Àëëàù èëÿ äàíûøûðìûø.
357
Âÿççöùà, âÿëëåéë – “Àíä îëñóí ýóíäóçÿ âÿ ýåúÿéÿ”.
Úàìàëûí âÿççöùà, âÿëëåéë çöëôöí,
Ñÿíèí âÿñôèíäÿäèð àéàò ìöòëÿã.
Éÿíè åé èíñàí, Ãóðàíäà àíä è÷èëÿí ýöíÿø ñÿíèí úàìàëûí, ýåúÿ (ãàðà îëäóüóíà ýþðÿ) ñÿíèí ñà÷ûíäûð. Ãóðàíäàêû àéÿëÿð èñÿ ìöòëÿã ñÿíèí øÿíèíäÿ äåéèëìèøäèð.
Âöñëÿòè ñöáùö øàì – “Ñÿùÿð-àõøàìûí (ñöáù èëÿ øàìûí) áèð-áèðèíÿ ãîâóøìàñû”.
Íÿñèìè áó ùàãäà éàçûð:
Êèìñÿ úàùàíäà ýþðìÿäè ñöáù èëÿ øàìû ìöúòÿìå’,
Ýþð íåúÿ çöëôö àðèçèí âöñëÿòè-ñöáùö-øàì åäÿð.
Áó áåéòäÿ Íÿñèìè èíñàíûí ñà÷ûíû (ãàðà îëäóüóíà ýþðÿ) àõøàìà âÿ éàíàüûíû (àü îëäóüóíà ýþðÿ) ñÿùÿðÿ îõøàäàðàã äåéèð:
“Äöíéàäà ñÿùÿð-àõøàìûí áèðëÿøäèéèíè ýþðÿí îëìàìûøäûð. Àíúàã èíñàíûí
ñà÷û èëÿ éàíàüû ñÿùÿð-àõøàìû áèðëÿøäèðäè”.
Éà êàô âÿ ùà, ÿ’óçö áèêÿ – “Åé “ê” âÿ “ù” ùÿðôëÿðè, ñÿíÿ ñûüûíûðàì”.
Äåäè éà êàôö ùà, ÿ’óçö áèêÿ,
×öí ßëè áèëäè ìöñòÿàíäûð ñþç.
Éÿíè – ßëè, ñþçöí ñûüûíàúàã âåðÿí – (Àëëàù) îëäóüóíó áèëäèéèíÿ ýþðÿ
äåäè – åé (ê) âÿ (ù) ùÿðôëÿðè, ñÿíÿ ñûüûíûðàì.
Éÿäè-áåéçà – “Àü ÿë”.
Éÿäè-áåéçà èìèø úèñìèí êè, Ìóñà àíà ìÿùðÿìäèð,
Òÿàëà øÿ’íöùö ÿêáÿð, áó íåúÿ Òóðè-Ñèíàäûð.
ßôñàíÿéÿ ýþðÿ “éÿäè áåéçà” àü ïàðûëäàéàí, èøûãëû ÿë, Ìóñà ïåéüÿìáÿðÿ
âåðèëÿí 9 ìþúöçÿäÿí áèðèäèð. Ëàêèí Íÿñèìèíèí ôèêðèíúÿ, éÿäè-áåéçà èíñàí
ýþçÿëëèéèäèð âÿ Ìóñà äà îíäàí èñòèôàäÿ åäÿðìèø.
Éþâìÿ éóíàäè – “Áèð ýöí ÷àüûðàð”.
Çèëëè ìèí éÿùìóì – “Ãàðà òöñòöäÿí èáàðÿò êþëýÿ”.
Èôàäÿíè Íÿñèìè Ãóðàíûí 56-úö ñóðÿ 28-úè àéÿñèíäÿí èãòèáàñ åòìèøäèð.
Îðàäà éàçûëûð: ñîë úÿðýÿéÿ äöçöëÿíëÿð (ãèéàìÿòäÿ ýöíàùêàðëàð íÿçÿðäÿ òóòóëóð) èñòè êöëÿê, èñòè ñó âÿ èñòè, ãàðà êþëýÿ è÷ÿðèñèíäÿ îëàúàãëàð.
Ëàêèí Íÿñèìè áèð ïàíòåèñò îëàðàã þçöíö ùÿì øèìàë ÿùëè, ùÿì äÿ áó àéÿäÿ
ýþñòÿðèëÿí ãàðà âÿ èñòè êþëýÿ ùåñàá åäÿðÿê äåéèð:
Àøèãÿì ùöñíöíÿ åøãèí åùòèìàëû ìÿíäÿäèð,
Çèëëè-ìèí éÿùìóìó ÿñùàáûí øèìàëû ìÿíäÿäèð.
358
ËÖÜßÒ
À
Àá – Ñó
Àáà – Àòàëàð
Àáèäè-ÿñíàì – Áöòïÿðÿñò
Àôèòàá – Ýöíÿø
Àùÿí – Äÿìèð
Àë – 1. Ãûðìûçû, 2. Íÿñèë, 3. Ùèéëÿ
Àì – Úÿìèééÿò
Àìàú – Ùÿäÿô
Àðèç – Öç
Àññè – Õåéèð
Àøèíà – Òàíûø, äîñò
Àøöôòÿ – Äàüûíûã, ùÿéÿúàíëû
Àéûòìàã – Äåìÿê, ñþéëÿìÿê
Àéðóã – Àéðû
Á
Áàá – Ãàïû
Áàä – Êöëÿê
Áàê – Ãîðõó
Áàëà – Ùöíäöð, óúà
Áàøÿä – Îëñóí êè…
Áåéòöë-ùÿðàì – Ùÿðÿì åâè –
Êÿáÿ ìÿíàñûíäà
Áåñéàð – ×îõ
Áåéçà – Àü, áÿéàç
Áÿ’ä – Ñîíðà
Áÿäõó – Ïèñ õàñèééÿòëè
Áÿäðè-ìöÿììÿì – ßììàìÿëè àé
Áÿüàéÿò – ×îõ
Áÿùð – Äÿíèç
Áÿõèë – Ïàõûë, õÿñèñ
Áÿèä – Óçàã
Áÿãà – Áàãèëèê
Áÿí – Õàë
Áÿðý – Éàðïàã
Áÿðýöçèäÿ – Ñå÷èëìèø
Áÿðã – Èëäûðûì, ïàðûëòû
Áÿñòÿ – Áàüëû
Áÿééèíàò – Ñöáóòëàð
Áÿçì – Ìÿúëèñÿ
Áèáÿäÿë – ßâÿçñèç
Áèáÿð – Áàðñûç
Áèäàä – Çöëì
Áèìàð – Õÿñòÿ
Áèíà – Ýþçëö
Áèñòö-ùÿøò – Èéèðìè ñÿêêèç
Áèøöìàð – Ñàéñûç-ùåñàáñûç
Áóëìàã – 1. Îëìàã. 2. Òàïìàã
Áöëÿíä – Óúà
Áöðùàí – Äÿëèë, ñöáóò
Áöðãÿ – Íèãàá, þðòöê
Áöðéàí – Éàíìûø
Ú
Úà – Éåð
Úàìÿ – Ïàëòàð
Úàìè-ìöñÿôôà – Ñàô øÿðàá
Úàíÿâÿð – Ùåéâàí
Úàâèä – ßáÿäè
Úÿ’ä – Ãûâðûì (ñà÷äà)
Úÿùë – Úàùèëëèê
Úÿìèë – Ýþçÿë
Úÿðÿñ – Çûíãûðîâ
Úèôåéè-ìóðäàð – Ìóðäàð ëåø
Úèçýèíìÿê – Ôûðëàíìàã, äîëàíìàã
Úþâøÿí – Çèðåù
Úóä – Ñÿõàâÿò
Úóéÿíäÿ – Àõòàðàí
359
Úöäà – Àéðû
Úöëëàá – Øÿðáÿò
×
×àù – Ãóéó
×àêÿð – Íþêÿð
×àð ÿíàñèð – Äþðä öíñöð
(òîðïàã, ùàâà, ñó, îä)
×åøì – Ýþç
×åøìÿéè-ùåéâàí – Äèðèëèê áóëàüû
×ÿëÿá – Òàíðû
×ÿíäàí – Î ãÿäÿð
×ÿðè – Ãîøóí
Ä
Äàì – Òÿëÿ
Äàìÿí – ßòÿê
Äàìó – Úÿùÿííÿì
Äàíà – Áèëèúè
Äàíëà – Ñàáàù
Äàïó – Õèäìÿò, ãóëëóã
Äàð – Åâ
Äàðó – Äÿðìàí
Äàðöë-ãöðóð – Ãöðóð åâè –
Áó äöíéà ìÿíàñûíäà
Äàñ – Îðàã
Äåéð – Ìîíàñòûð, ùöúðÿ
Äÿýìÿ – Íàäàí
Äÿüÿë – Ôûðûëäàã
Äÿùàí – Àüûç
Äÿíäàí – Äèø
Äÿíè – Àë÷àã
Äÿðáàí – Ãàïû÷û
Äÿééàð – Ñàêèí
Äûøðÿ – ×þëÿ, õàðèúÿ
Äèäàð – Ýþðöø
Äèäÿ – Ýþç
Äèë – Öðÿê
Äèëôèðèá – Öðÿêàëäàäàí
Äèëòÿøíÿ – Öðÿéèéàíàí
Äèìàü – Êÿëëÿ, áåéèí
Äèðàç – Óçóí
Äèðèü – Ùåéèô, ÿôñóñ
Äóä – Òöñòö
Äóõàí – Òöñòö
Äóí – Àë÷àã
Äóð – Óçàã
Äóø – Éóõó
Äóçÿõ – Úÿùÿííÿì
Äöðú – Ìöúðö
Äöøâàð – ×ÿòèí
Å
Åéä – Áàéðàì
Åéí – Ýþç
Åéíÿë-éÿãèí – Éÿãèí åòìÿíèí
2-úè (ýþðìÿ) ìÿðùÿëÿñè
Åéö – Éàõøû
ß
ßáä – Ãóë
ßáùÿð – Øàù äàìàð
ßáð – Áóëóä
ßáðó – Ãàø
ßáñÿì – Ëàë
ßäó – Äöøìÿí
ßäâàð – Äþâðëÿð
ßùâÿë – ×ÿïýþç, ÿéðèýþç
ßùéà ãûëìàã – Äèðèëòìÿê
ßùìÿð – Ãûðìûçû
ßõòÿð – Óëäóç
ßêñè – Íþãñàí
ßãôàñ – Ãÿôÿñëÿð
ßëôàç – Ñþçëÿð
360
ß’ìà – Êîðëóã
ßìâàú – Äàëüàëàð
ßììàðÿ – ßìð åäÿí
ßíàíèééÿò – Åãîèçì, ìÿíÿììÿíÿìëèê
ßíàð – Íàð
ßíáÿðÿôøàí – ßíáÿð ñà÷àí
ßíáèéà – Ïåéüÿìáÿðëÿð
ßíúöì – Óëäóçëàð
ßíäÿê – Àç
ßíäÿð – È÷èíäÿ
ßíäèøÿ – Ôèêèð
ßíäóù – Ãöññÿ
ßíýóð – Öçöì
ßíýöøò – Áàðìàã
ßíèñ – Äîñò
ßíêÿðÿë-ÿñâàò – Ãóëàãáàòûðàí,
ÿòöðïÿðäÿí (ñÿñ)
ßíâàð – Íóðëàð
ßð – ßýÿð
ßðÿ – Ìèøàð
ßðüÿâàí – ßðüÿâàí (àë ãûðìûçû
ðÿíýëè ýöë)
ßðâàù – Ðóùëàð
ßðç – Éåð
ßñáàá – Ñÿáÿáëÿð
ßñÿë – Áàë
ßñìà – Àäëàð
ßñðàð – Ñèðëÿð
ßñðöê – Ñÿðõîø
ßøúàð – Àüàúëàð
ßøê – Ýþç éàøû
ßøêàë – ×ÿòèí
ßéàü – Áàäÿ
ßééàð – Çèðÿê, ùèéëÿýÿð
ßçèìÿò – Ñÿôÿð
Ô
Ôàíóñ – Ôÿíÿð
Ôàðèü – Áîø, ãàéüûñûç
Ôÿãèð – Éîõñóë
Ôÿðäà – Ñàáàù
Ôÿðõÿíäÿ – Õîøáÿõò
Ôèðäþâñ – Úÿííÿò
Ôèðèøòÿ – Ìÿëÿê
Ôèç-çöëìÿòèë-ìÿìàò – Þëöì
ãàðàíëûüûíäà
Ý
Ýåéñó – Ñà÷
Ýÿíú – Õÿçèíÿ
Ýÿðì – Èñòè
Ýÿç – Óçóíëóã þë÷öñö; Äÿôÿ
Ýèðåù – Äöéöí
Ýèðéàí – Àüëàð
Ýèòè – Äöíéà
Ýèéàù – Îò
Ýóíÿ – Áó úöð
Ýóø ãûëìàã – Åøèòìÿê
Ýóøèìàë – Ãóëàã áóðìàñû
Ýöôòàð – Äàíûøûã
Ýöëçàðè-úèíàí – Úÿííÿò ýöëçàðû
Ýöì åòìÿê – Èòèðìÿê
Ýöìðàù – Éîëóíó àçìûø
Ýöâàù – Øàùèä
Ýöçèäÿ – Ñå÷èëìèø
Ü
Üÿáüÿá – Áóõàã
Üÿíè – Âàðëû, çÿíýèí
Üÿðèá – Éàõûí
Ù
Ùàäè – Äöç éîëëà àïàðàí
Ùàçèã – Áèëèúè, òÿúðöáÿëè
361
Ùÿáèá – Äîñò, ñåâýèëè
Ùÿúúè-ÿêáÿð – Áþéöê ùÿúú
Ùÿúÿð – Äàø
Ùÿãáèí – Ùÿãèãÿò ýþðÿí
Ùÿìóë – Êÿúàâÿ
Ùÿðýèç – Ùÿëÿ
Ùÿñóä – Ùÿñÿä åäÿí
Ùÿçàðàí – Éöçëÿðëÿ
Ùèäàéÿò – Äîüðó éîëäà ðÿùáÿðëèê
Ùèðìàí – Ãàäàüàí, ðÿää úàâàáû
Ùöááöëâÿòÿí – Âÿòÿí ñåâýèñè
Ùöäùöä – Øàíàïèïèê
Õ
Õàá – Éóõó
Õàê – Òîðïàã
Õàð – Òèêàí
Õàñèð – Óäóçàí, çÿðÿð ÷ÿêÿí
Õàòÿì – Ìþùöð, ìþùöðëö öçöê; Ñîí
Õåéðöë-áÿøÿð – ßí éàõøû èíñàí
(Ìÿùÿììÿä ïåéüÿìáÿð)
Õÿìð – Øÿðàá
Õÿð – Óçóíãóëàã
Õèðãÿ – Çàùèäëÿðèí ýåéäèéè
ãàáà ïàëòàð
Õîøíóä – Ðàçû, øÿí
Õóá – Éàõøû
Õóí – Ãàí
Õóðøèä – Ýöíÿø
Õöúÿñòÿ – Éåòêèí, àüûëëû
Õöëä – ßáÿäèééÿò, þëìÿçëèê
Õöñðàí – Çèéàí, þëöì
È
Èõëàñ – Ñÿìèìèëèê
Èõòèòàì – Òàìàìëàíìà, éåêóí
Èëëÿò – Ñÿáÿá, õÿñòÿëèê
Èìðóç – Áó ýöí
Èðèøìÿê – ×àòìàã
Èñòèôùàì – Ñóàë, õàùèø
Èñòèâà – Åêâàòîð õÿòòè
Èøáàù – Îõøàðëàð
Èøòèéàã – Ùÿâÿñ
Èòòèñàë – Áèðëÿøìÿ, ãîâóøìà
Ê
Êàù – Ñàìàí
Êàð – Èø
Êÿáÿíÿê – Éàïûíúû
Êÿëàìöëëàù – Àëëàù ñþçö
Êÿëá – Èò
Êÿì – Àç
Êÿíäó – Þçö
Êÿíç – Õÿçèíÿ
Êÿççàá – Éàëàí÷û
Êèáð – Ëîâüàëûã, òÿêÿááöð
Êèáðèéà – Áþéöêëöê, ÿçÿìÿò
Êèëàá – Èòëÿð
Êèëê – Ãÿëÿì
Êèñâÿò – Ïàëòàð
Êèøâÿð – Þëêÿ
Êþâêÿá – Óëäóç
Êóù – Äàü
Êóøèø – Ñÿé, ÷àëûøìàã
Êöëàù – Ïàïàã
Êöíôÿêàí – Êàèíàò
Êöíéÿ – Ëÿãÿá
Êöñòàã – Ñûðòûã, úÿñàðÿòëè
Ã
Ãàèì – Ìþùêÿì
Ãàíüû – Ùàíñû
Ãàñèð – Ñàéüûñûç, çÿèô
Ãàòå’ – Ãÿòè, ìöáàùèñÿåäèëìÿç
Ãåéä – Ìÿùäóäèééÿò, ìàíåÿ
362
Ãÿùð – Ãÿçÿá
Ãÿëëàø – Ôûðûëäàã÷û
Ãÿìÿð – Àé
Ãÿíúÿðö – Íåúÿ
Ãÿò’ åòìÿê – Êÿñìÿê
Ãÿçà – Éåìÿê
Ãèññÿ – Ùåêàéÿò, íàüûë
Ãèéàñ – Ìöãàéèñÿ, áÿíçÿðëèê
Ãèéìÿòè-ÿðçàí – Áàùà ãèéìÿò
Ãî – Ãîé
Ãþâë – Ãîùóì
Ãóáàð – Òîç
Ãóòëó – Õîøáÿõò
Ãöðñ – Äèñê, äàèðÿ
Ë
Ëà – Éîõ
Ëàúÿðÿì – Èñòÿð-èñòÿìÿç; ßëáÿòòÿ;
Áóíà ýþðÿ
Ëàô – Úÿôÿíýèééàò
Ëàìÿêàí – Ìÿêàíñûç
Ëàøÿ – Ëåø
Ëàöáàëè – Ãàéüûñûç
Ëàéÿìóò – Þëìÿç
Ëàéÿçàë – Þëìÿç, ÿáÿäè
Ëåéë – Ýåúÿ
Ëÿá – Äîäàã
Ëÿáÿí – Ñöä
Ëÿùâö ëÿ’á – Ïîçüóíëóã
Ëÿìéÿçÿë – ßáÿäè, þëìÿç
Ëÿøêÿð – Ãîøóí
Ëèñàí – Äèë
Ëþ’ëþè-øÿùâàð – Øàùà ëàéèã èíúè
Ì
Ìà – Ñó
Ìàùè – Áàëûã
Ìàíÿíäè-úÿëëàä – Úÿëëàä êèìè
Ìàð – Èëàí
Ìàçè – Êå÷ìèø
Ìåéôöðóø – Ìåéñàòàí
Ìÿàíè – Ìÿ’íàëàð
Ìÿáäÿ’ – Áàøëàíüûú
Ìÿúðóù – Éàðàëû
Ìÿýÿñ – Ìèë÷ÿê; Àðû
Ìÿùúóá – Óòàíúàã, òÿâàçþêàð
Ìÿùúóð – Àéðûëìûø, òÿðê åäèëìèø
Ìÿõìóð – Ñÿðõîø, õóìàð
Ìÿõçÿí – Õÿçèíÿëÿð
Ìÿêêàðÿ – Ìÿêðëè ãàäûí
Ìÿãäóð – Ãöââÿ÷àòàí, ãà÷ûëìàç
Ìÿãùóð – Ãÿùð åäèëìèø
Ìÿëàìÿò – Äàíëàã
Ìÿëèê – Ïàäøàù
Ìÿìàò – Þëöì
Ìÿ’ìóð – Äöçÿëäèëìèø, òÿìèð åäèëìèø
Ìÿí’ åòìÿê – ×ÿêèíäèðìÿê
Ìÿðäöì – Õàëã
Ìÿðÿç – Õÿñòÿëèê
Ìÿðý – Þëöì
Ìÿðêÿá – Ìèíèê ùåéâàíû
Ìÿñðóð – Øàä
Ìÿñòóð – Ýèçëè
Ìÿòëÿ’ – Ýöíÿøèí äîüäóüó éåð;
Áàøëàíüûú
Ìÿ’âà – Ìÿñêÿí, ñûüûíàúàã
Ìèäàä – Ãÿëÿì
Ìèôòàù – À÷àð
Ìèð – Àüà
Ìèð’àò – Ýöçýö
Ìèñáàù – ×ûðàã, øàìäàí
Ìèéàí – Îðòà, àðà
Ìþùòÿìèë – Åùòèìàë åäèëÿí
Ìþùòÿñèá – Ìþùòÿñèá (øÿðèÿò èøëÿðèíÿ
áàõàí ìÿìóð)
363
Ìþâú – Äàëüà
Ìó – Ñà÷, òöê
Ìóíèñ – Éàõûí äîñò
Ìóð÷ÿ – Ãàðûøãà
Ìöáÿññèð – Óçàãýþðÿí
Ìöúòÿìå – Áèðëÿøìèø
Ìöäáÿð – Áÿäáÿõò, óüóðñóç
Ìöÿëëà – Éöêñÿê, óúà
Ìöÿëëÿã – Àñûëìûø
Ìöôÿððèù – Øÿíëÿíäèðÿí
Ìöüëÿã – Àéäûí îëìàéàí
Ìöõàëèô – Äöøìÿí
Ìöõòÿðÿ – Éàðàäûëìûø, èõòèðà åäèëìèø
Ìöèí – Êþìÿê÷è
Ìöãÿééÿä – Áàüëàíìûø, ãàéüûêåø
Ìöãèì – Ñàêèí
Ìöëàçèìÿò – Ãóëëóã
Ìöëÿââÿñ – Ëÿêÿëÿíìèø;
ìóðäàðëàíìûø
Ìöíàäè – Úàð÷û
Ìöíàôèã – Éàëòàã, ãåéðè-ñÿìèìè;
Íèôàã ñàëàí
Ìöíÿââÿð – Íóðëó
Ìöíÿççÿù – Ýöíàùñûç, òÿìèç
Ìöíôÿèë – Ïÿðò îëìóø, óòàíìûø
Ìöíêèð – Èíêàð åäÿí
Ìöíçÿë – Íàçèë îëìóø, ýþíäÿðèëìèø
Ìöðäÿ – Þëö
Ìöðü – Ãóø
Ìöðñÿë – Ïåéüÿìáÿð
Ìöðøèä – Ðóùàíè ðÿùáÿð
Ìöñÿõõÿð – Ôàòåù
Ìöñÿëëÿì – Ìöáàùèñÿåäèëìÿç
Ìöñÿââÿð – Òÿñâèð åäèëìèø
Ìöñùÿô – Êèòàá
Ìöñòÿäàì – Óçóí, ÿáÿäè
Ìöñòÿüíè – Âàðëû, çÿíýèí
Ìöñòÿùëèê – Þäÿíèëìèø;
Ìÿùâ åäèëìèø
Ìöñòÿãáÿë – Ýÿëÿúÿê
Ìöøðèê – Áöòïÿðÿñò
Ìöøòàã – Ùÿâÿñêàð
Ìöòàáèÿò – Òàáåëèê
Ìöòÿùùèð – Òÿìèçëÿéÿí
Ìöòòÿëå’ – Õÿáÿðäàð
Ìöçÿééÿí – Áÿçÿíìèø
Í
Íàáàëèü – Éàðûì÷ûã, éåòêèíëèéÿ
÷àòìàìûø
Íàúè – Ãóðòóëìóø
Íàãèñöãóë – Êÿìàüûë
Íàì – Àä
Íàí – ×þðÿê
Íàð – Îä
Íàñåù – Íÿñèùÿò âåðÿí
Íàøöêöôòÿ – À÷ûëìàìûø
Íàâÿê – Îõ óúó
Íåòÿêèì – Íåúÿ êè
Íÿáàò – Áèòêè
Íÿôõÿ – Íÿôÿñ, ìåù
Íÿôñè-øóì – Óüóðñóç íÿôñ
Íÿ’èì – Õîøáÿõò ùÿéàò
Íÿìÿä – Êå÷ÿ
Íÿìÿê – Äóç
Íÿíý – Ùÿéà
Íÿñíÿ – Áèð øåé
Íèýàù – Áàõûø
Íèêó – Éàõøû
Íèì – Éàðû
Íèñô – Éàðû
Íèø – Íåøòÿð (àðûäà)
Íèøàò – Øàäëûã
Íèéçÿ – Íÿ ö÷öí
364
Íóð – Èøûã
Íöêòÿ – Èíúÿ ñþç, ôèêèð.
Ðóùóëãöäöñ – Ìöãÿääÿñ ðóù,
Úÿáðàéûë
Ðóç – Ýöí
Ðöõ – Öç
Ðöììàí – Íàð
Ðöìóç – Ðÿìçëÿð
Þ
Þâðàã – Âÿðÿãëÿð
Ï
Ïàéàí – Ñîí
Ïàéÿíäÿ – Ìþùêÿì, äàèìè
Ïåéüàì – Ìÿêòóá
Ïåéêÿð – Ýþçÿë; Áÿäÿí; Óëäóç
Ïÿíáÿ – Ïàìáûã
Ïÿíä – Íÿñèùÿò
Ïÿð÷ÿì – Áàéðàã
Ïÿðùèç åòìÿê – ×ÿêèíìÿê
Ïÿðòþâ – Èøûã, ïàðûëòû
Ïÿðâà – Ãîðõó
Ïÿøìèíÿ – Éóíäàí òîõóíìóø
Ïöõòÿ – Áèøìèø
Ïöðáÿëà – Áÿëàëû
Ïöðõàá – Éóõóëó
Ïöðòàá – Ãûâðûì
Ïöøò – Àðõà
Ð
Ðàç – Ñèðð
Ðÿùèã – Òÿìèç øÿðàá
Ðÿùíöìà – Éîëýþñòÿðÿí
Ðÿíú – ßçèééÿò
Ðÿççàã – Ðóçè âåðÿí (Àëëàù)
Ðèíä – Ãàéüûñûç, øÿí ùÿéàò ñöðÿí
àäàì
Ðèøòÿ – Èï, ñàï
Ðèçâàí – Úÿííÿò
Ðþâøÿí – Èøûãëû
Ðþâçÿ – Áàü
Ðó, ðóé – Öç
Ñ
Ñàüÿð – Áàäÿ
Ñàëèê – Äöç éîëëà ýåäÿí
Ñàíè – Èêèíúè
Ñàéÿ – Êþëýÿ
Ñàéðó – Õÿñòÿ
Ñåâäà – 1. Þä, 2. Ìÿùÿááÿò
Ñåéä – Îâ
Ñÿáàù – Áóëóä
Ñÿáóð – Ñÿáèðëè
Ñÿáöêáàð – Éöêö éöíýöë
Ñÿääÿãíà – Ñèäã åòäèê; Èíàíäûã
Ñÿùë – ×ÿòèí
Ñÿõè – Ñÿõàâÿòëè
Ñÿèä – Õîøáÿõò
Ñÿèäÿõòÿð – Õîø òàëåëè
Ñÿãèì – Õÿñòÿ, ýöúñöç
Ñÿããà – Ñóäàøûéàí
Ñÿëàñèë – Çÿíúèðëÿð
Ñÿëàò – Áèðëÿøìÿ, ÿëàãÿ; Äóà
Ñÿëèá – Õà÷
Ñÿì’ – Ãóëàã
Ñÿìÿê – Áàëûã
Ñÿíý – Äàø
Ñÿð – Áàø
Ñÿðàá – Èëüûì
Ñÿðýÿøòÿ – Àâàðà, áàøûïîçóã
Ñÿðèð – Òàõò, éàòàã
Ñÿðíèýóí – ×åâðèëìèø, áàøûàøàüû
Ñÿðçÿíèø – Äàíëàã
365
Ñÿééèàò – Ýöíàùëàð
Ñèá – Àëìà
Ñèáàò – Îðäó
Ñèäðÿ – Ëîòîñ
Ñèì – Ýöìöø
Ñèíÿê – Ìèë÷ÿê
Ñèòàðÿ – Óëäóç
Ñèâö äö – Îòóç èêè
Ñèéàì – Îðóúëóã
Ñþâãÿíä – Àíä
Ñóä – Ôàéäà
Ñóô – Éóí, ãàáà éóí ïàð÷à
Ñóíìàã – Òÿãäèì åòìÿê
Ñöôë – Àøàüû, áöíþâðÿ
Ñöðÿééà – Óëäóç áöðúëÿðè
Ñöðõ – Ãûðìûçû
Ø
Øàùèä – Ýþçÿë, ñåâèìëè
Øàéÿä – Áÿëêÿ, éÿãèí
Øÿá – Ýåúÿ
Øÿúÿð – Àüàú
Øÿùä – Áàë
Øÿùíÿ – Äàðüà
Øÿãè – Áÿäáÿõò
Øÿãã åòìÿê – Øàããàëàìàã, áþëìÿê
Øÿìèì – Õîø ÿòèðëè
Øÿììÿ – Áèð àç, íÿñÿ
Øÿìñöççöùà – Ñÿùÿð ýöíÿøè;
ïàðëàã ýöíÿø
Øÿìøèð – Ãûëûíú
Øÿðàáè-íàá – Ñàô øÿðàá
Øÿðìÿíäÿ – Óòàíìûø
Øÿñò – Àëòìûø
Øÿ’øÿÿ – Ïàðûëòû, ÿçÿìÿò
Øÿòðÿíú – Øàùìàò
Øèêÿñòÿäèë – Öðÿéè ñûíûã
Øèð – 1. Ñöä, 2. Øèð
Øèðê – ×îõàëëàùëûëûã
Øèòàá åòìÿê – Òÿëÿñìÿê
Øîë – Î
Øóðèäÿ – Ãàðìà-ãàðûøûã, ùÿéÿúàíëû
Øöìàð – Ñàé
Ò
Òàáÿíäÿ – Ïàðûëäàéàí
Òàáèø – Ïàðûëòû, èñòèëèê
Òàÿò – Äèí âÿ äöíéà ãàéäàëàðûíà
èòàÿò åòìÿ
Òàìàò – Áîø ñþçëÿð, úÿôÿíýèééàò
Òàíûã – Øàùèä
Òàðèê – Ãàðàíëûã
Òåéá – Õîø ÿòèðëè
Òåéé – ßðçèíäÿ
Òÿáäèë åòìÿê – Äÿéèøìÿê
Òÿúÿëëè – ßçÿìÿòëè çöùóð åòìÿ
Òÿôÿùùöñ – Ñîðóøìà, àõòàðìà
Òÿôÿððöú – ßéëÿíúÿ
Òÿùñèí – Éàõøûëàøäûðìà, áÿéÿíìÿ
Òÿùòöñ-ñÿðà – Î äöíéà, éåð àëòû
Òÿãðèð – Òÿñäèã åòìÿê
Òÿí – Áÿäÿí
Òÿíàá – Êÿíäèð
Òÿðÿá – Øàäëûã
Òÿðèã – Éîë
Òÿñÿððöô – Ñÿðô åòìÿ, äÿéèøäèðìÿ
Òÿøáèù – Áÿíçÿòìÿ
Òÿâàô – Êÿáÿíèí áàøûíà äîëàíìàã
Òÿâèë – Óçóí
Òÿçâèð – Ùèéëÿ
Òèá – Áàõ: Òåéá
Òèü – Ãûëûíú
Òèëêÿ – Áó, áóäóð
Òèìàð – ßëàú
366
Òèð – Îõ
Òþ’ìÿ – Éåìÿê
Òþâùèä – Áèðëèê
Òþâã – Ùàëãà, áîéóíáàüû
Òöðôÿ – Éåíè, ÿúàèá øåé
Òöéóð – Ãóøëàð
Ó
Ó÷ìàã – Úÿííÿò
Óôà – Êè÷èê
Óëóü – Áþéöê
Ö
Öôòàäÿ – Éûõûëìûø, äöøìöø
Öãáà – Î äöíéà
Öìì-öë-êèòàá – Êèòàáûí àíàñû
(Ãóðàí); Ãóðàíûí ôàòèùÿ ñóðÿñè
Öììöùàò – Àíàëàð
Öøøàã – Àøèãëÿð
Â
Âÿáàë – ×ÿòèíëèê
Âÿðä – Ãûçûëýöë
Âÿðòÿ – Òÿùëöêÿ
É
Éàðûí – Ñÿùÿð
Éåé – Éàõøû
Éÿäè-áåéçà – Àü ÿë
Éÿüìà – Ãàðÿò
Éÿçäàí – Àëëàù
Éþâìöë-ùåñàá – Ùåñàá ýöíö,
ãèéàìÿò ýöíö
Ç
Çàü – Ãàðüà
Çÿáàí – Äèë
Çÿùè – Àôÿðèí
Çÿõì – Éàðà
Çÿìèð – Öðÿê, úàí
Çÿíáóð – Àðû
Çÿð – Ãûçûë
Çÿðä – Ñàðû
Çÿðã – Ùèéëÿ, éàëòàãëûã
Çÿððàã – Éàëòàã, ðèéàêàð
Çèáà – Ýþçÿë
Çèêð – Õàòûðëàìà, ñþéëÿìÿ
Çèíäÿ – Äèðè
Çèøò – ×èðêèí
Çèéà – Ïàðûëòû
Çþùä – Àñêåòèçì
Çöáäÿ – Ãàéìàã, úþâùÿð
Çöííàð – ìöñÿëìàí äþâëÿòëÿðèíäÿ
éàøàéàí õðèñòèàíëàðûí áàüëàäûüû
ãóðøàã
367
ÌÖÍÄßÐÈÚÀÒ
ÈÚÒÈÌÀÈ-ÔßËÑßÔÈ ØÅÈÐËßÐ
Ìÿíäÿ ñûüàð èêè úàùàí, ìÿí áó úàùàíà ñûüìàçàì . . . . . . . . . . . . . . .7
Çàò èëÿéÿì, ñèôàò èëÿ, ýöëøÿêÿðÿì íàáàò èëÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .8
Äèíëÿýèë áó ñþçö êè, úàíäûð ñþç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
Äàëäûì éåíÿ áèð áÿùðÿ êè, öììàí äÿõè áèëìÿç . . . . . . . . . . . . . . . .11
Åé ÿçÿëè úàí èëÿ úàíàíûìûç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12
Âàð áó úàùàíäàí þçýÿ áèçèì áèð úàùàíûìûç . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14
Äöíö ýöí ìöíòÿçèðÿì ìÿí êè, áó ïÿðýàð íÿäèð . . . . . . . . . . . . . . . .15
Äÿðäö ãÿì èëÿ éàíäû êþíöë, éàð áóëóíìàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .17
Åé ÿëëÿçè-éöâÿñâèñ, òàÿòëÿðèí ùÿáàäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18
ßéà, ìþ’ìèí, ýÿð èñòÿðñÿí ñÿàäÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
Áèð øàùà ñÿí ãóëëóã åéëÿ, ñþùáÿòèíäÿí úàí áèòÿð . . . . . . . . . . . . . . . .22
Ñèððè-ÿíÿëùÿã ñþéëÿðÿì àëÿìäÿ, ïöíùàí ýÿëìèøÿì . . . . . . . . . . . . .23
Ìÿí õÿðàáàòè-ÿçÿëäÿí ìÿñòö ùåéðàí ýÿëìèøÿì . . . . . . . . . . . . . . . .24
Ìÿí ìöëêè-úàùàí, úàùàí ìÿíÿì ìÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .25
Áàâö ñèí ìèì ö÷öí áÿøàðÿòäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .27
Àøèã ãàòûíäà êöôð èëÿ èñëàì áèðäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30
Áó íÿ áÿðýöçèäÿ úàíäûð êè, ýÿçÿð áó úàí è÷èíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . .31
Åé ãûëàí äÿ’âà êè, øàùàì, ÿäëö èíñàôûí ãàíû . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
Ýÿð áÿéàí åäÿì ñàíà ÿñìàéè-ðóùÿôçàìûçû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .33
Ãàíû áèð ÿùäö ïåéìàíû áöòöí éàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .35
ßíÿëùÿã ñþéëÿðÿì ùÿãäÿí, ÿëÿë-ÿðø èñòèâà ýÿëäè . . . . . . . . . . . . . . .36
Âöúóäè-Ìöñòàôà ÿñìà äåýèëìè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .37
Öçöíäöð ýöëñèòàí, áèëëàù, äåýèëìè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
Åé ìàíà íàùàã äåéÿíëÿð, ãàíäàäûð áÿñ éàðàäàí . . . . . . . . . . . . . . . .41
Íàðè-úÿùèìÿ òÿ’í åäÿð åøã îäóíóí ùÿðàðÿòè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
Èêè àëÿì àíûíäûð êèì, ýþçöíÿ ùÿã ÿéàí îëäó . . . . . . . . . . . . . . . . . . .43
Êèì êè, áèëäè áó ñèðàòèë-ìöñòÿãèìèí ðàùûíû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .44
Êèøè êèì, õàúÿñè áèðëÿ ãÿíèìÿò òóòñà õÿëâÿòíè . . . . . . . . . . . . . . . . . .45
Ñóðÿòèí íÿãøèíäÿ ùÿð êèì ýþðìÿäè íÿããàøûíû . . . . . . . . . . . . . . . . . .46
Éàðÿ ãûëàí âÿôàñûíû, éàðà ãûëûð úÿôàñûíû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
Ìÿðùÿáà, èíñàíè-êàìèë, úàíûìûí úàíàíÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .49
Áÿùðè-ìöùèò èìèø êþíöë, éîõäóð àíûí êÿíàðÿñè . . . . . . . . . . . . . . . . .50
Ìÿãàëèíäèð áó ðÿíúóðóí øÿôàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .51
368
Íÿ òóáàäûð áîéóí, éàðÿá êèì, èðäè ÿðøÿ áàëàñû . . . . . . . . . . . . . . . . . .52
Åé öçöí íóðè-çàòè-éÿçäàíè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .53
Äöí ýåúÿ áèð äèëáÿð èëÿ åéøèìèç ìÿ’ìóð èäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . .55
Ñÿíäÿäèð øîë ýÿíúè-ïöíùàí, ýÿçìÿ ùÿð âèðàíÿéè . . . . . . . . . . . . . . .56
Åé ðóùè-ãöäöñ, úèôåéè-ìóðäàðà éàïûøìà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .57
×àðÿ éîõäóð éàðà, ÿáñÿì, åé êþíöë, éàð èñòÿìÿ . . . . . . . . . . . . . . . .58
Ñÿí ñàíà ýÿð éàð èñÿí âàð, åé êþíöë, éàð èñòÿìÿ . . . . . . . . . . . . . . . .59
Äèë áàçàð÷ûñû éàëàíäûð, âàðìàçàì áàçàðûíà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .60
Øîë øÿì’è ýþð êè, íóðóíà ïÿðâàíÿéÿì éåíÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . .61
Êèì êè, àëäàíäû úàùàíûí àüóëó ëÿççàòûíà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .62
ßëùÿìäöëèëëàù, ßùìÿäèí ýèðäèê ÿáàâö øàëûíà . . . . . . . . . . . . . . . . . .63
Éîõäóð âÿôàñû äöíéàíûí, àëäàíìà àíûí àëûíà . . . . . . . . . . . . . . . . . .65
Åé áèíÿçèðö âàùèä, ùöñíöí úàìàë è÷èíäÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .66
Åé ìöêÿððÿì ùöñíè-ñóðÿò, åé ìöòÿùùÿð ìàö òèí . . . . . . . . . . . . . . .68
Ñÿôà áàüûøëàìûø áàüà ñÿáà Èñàëÿèí äÿìäÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .69
Åé ãÿôëÿòèí ìåéèíäÿí ìÿñòö õÿðàáö ùåéðàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . .71
Úàùàíû òÿðê åäèá áåçäèì úàùàíäàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .73
Åé áÿðýöçèäÿ ñóðÿò, úàíñàí, âÿëè íÿ úàíñàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .74
Ýÿë, åé äèëáÿð, èêè àëÿìäÿ úàíñàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .76
ßýÿð÷è úàíäàñàí, úàíäàí íèùàíñàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
Åé äöððè-êàíè-ùÿð øåé, êèì áèëÿ êèì, íÿ êàíñàí . . . . . . . . . . . . . . . .79
Åé ðóùè-ãöäöñ, úàíûìà ñÿí úàíö úàùàíñàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .80
ßââÿë êè, äèëà, äÿðä èëÿ éàðàí îëàìàçñàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .81
Òÿðê åéëÿìÿç úàí åøãèíè, ìèí ýÿç ýÿð àíû éàõàñàí . . . . . . . . . . . . .82
Öçöí ìöñùÿôäèð, åé ùóðè, éàíàüûí ãàô-âÿë-Ãóð’àí . . . . . . . . . . . . . .83
Ìÿí êè, äÿðâèøÿì, ôÿãèðÿì, ïàäèøàùè-àëÿìÿì . . . . . . . . . . . . . . . . .85
Ñóðÿòè-ðÿùìàíû áóëäóì, ñóðÿòè-ðÿùìàí ìÿíÿì . . . . . . . . . . . . . . . .86
Âÿùäÿùö ëàøÿðèê èëÿ øöáùÿñèç èøòÿ çàòàì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .87
Êöíòÿ êÿíçèí ñèððèíè èçùàð åäÿð ìàäàì äÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
Ãóëëóüà áåë áàüëàäûì, ñóëòàíû ýþçëÿð ýþçëÿðèì . . . . . . . . . . . . . . . . .90
Ôÿçëèì ìÿíèì, åé Õûçðûìö åé àáè-ùÿéàòûì . . . . . . . . . . . . . . . . . . .91
Ñóðÿòèíèí ñÿôùÿñèíäÿ ýþð íÿ éàçìûø îë ãÿäèì . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
Íÿ ùöñí îëóð, áó íÿ ñóðÿò, çÿùè áåùèøòè-íÿèì . . . . . . . . . . . . . . . . . .93
Àé úàìàëûí ùöñíè-ñóðÿò êèì, ãûëûáäûð îë ùÿêèì . . . . . . . . . . . . . . . . .94
ßëìèííÿòèëèëëàù êè, áó ýöí éàðûìû áóëäóì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .95
Äèëáÿðèí ëÿáëÿðèíÿ ÷åøìåéè-ùåéâàí äåìèøÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . .96
Ìÿí îë Ìóñàéè-Èìðàíàì êè, äàèì àøèãè-Òóðàì . . . . . . . . . . . . . . . .97
369
Ýÿë, åé ÿýðè, ìÿíè ýþð êèì úàùàíûí ïàäèøàùûéàì . . . . . . . . . . . . . . .98
Îë Êÿ’áåéè-ìÿ’íà ìÿíÿì êèì, ãèáëåéè-ðÿùìàíûéàì . . . . . . . . . . .99
Úàíà, ðöõè-çöëôöíäÿí ÿýÿð ãûëñà òÿÿììöë . . . . . . . . . . . . . . . . . . .100
Íÿ ñèäðÿäèð êè, áîéóíäàí ãèéàìÿò îëäó ôàø . . . . . . . . . . . . . . . . . . .101
Éàðûíû ñàòäûí áàùàñûç, áèëìÿäèí ìèãäàðûíû . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
Èêè àëÿìäÿñÿí ñóëòàíè-ìöòëÿã . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .103
Áàùàð îëäó âö à÷ûëäû öçöíäÿí ïÿðäÿ ýöëçàðûí . . . . . . . . . . . . . . . .104
Èòèðäèí úàìè-Úÿìøèäè, îéàí óéõóäàí, åé ãàôèë . . . . . . . . . . . . . . . . .106
Òþùôÿéÿì, ïàêèçÿ úþâùÿð, ëàìÿêàíûí õàñûéàì . . . . . . . . . . . . . . . .108
Êöíòÿ-êÿíçèí êÿíçèâö, Àëëàùè-íóðóí íóðóéàì . . . . . . . . . . . . . . . .109
Àéÿòè-èííè-ÿíÿëëàùàì, áó íàðûí íóðóéàì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .112
Ùÿã òà êè, éàð îëäó ìÿíÿ, ñÿð òà ãÿäÿì éàð îëìóøàì . . . . . . . . . .114
Ýÿëìèøÿì ùÿãäÿí ÿíÿëùÿã, ýþð íÿ Ìÿíñóð îëìóøàì . . . . . . . . . .116
Ýÿë ýþð ìÿíè åøãèíäÿ êèì, ìÿí íåúÿ ýèðéàí îëìóøàì . . . . . . . . .117
Äàèì ÿíÿëùÿã ñþéëÿðÿì, ùÿãäÿí ÷ö Ìÿíñóð îëìóøàì . . . . . . . . .118
Íèòãè-Àëëàù ìÿíÿì êè, çàòèëÿéÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .119
Èõëàñ èëÿ òà úàíûìû úàíàíà éåòèðäèì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .120
ßýÿð÷è ðàùè-åøãèíäÿ ÿñèðÿì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .121
Ãàëóäà ìÿíè ñàãè ÿñðèòäè øÿðàáûíäàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .123
Ìàè-òÿùóðó áèë êèì, ùÿãäÿí áó ýöí íèäàäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . .124
Àðèôè-ëàìÿêàí îòóç èêèäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .125
Òÿàëà-øàíÿùö ùöñíöí ñöôàòû êèì, ìöÿëëàäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . .126
Éàðÿá, íÿ åéíè-ëöòôèñÿí, åé ùöñíè-ëàíÿçèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
ßéà, øàùè-ñÿèäÿõòÿð, öçöí ÿðøè-ìöÿëëàäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .128
Ùÿð êèøèíèí ñîðìàí ÿñëèí, èççÿòèíäÿí áÿëëèäèð . . . . . . . . . . . . . . . . .129
Àøèãÿ áèðäèð ÿçÿëäÿí ñåâýèëè äèëäàð, áèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .130
Åøã éîëóíäà êèì êè, îë éàðûíà úàíôÿøàí ýåäÿð . . . . . . . . . . . . . . . . .131
Öçöíÿ ÿùëè-íÿçÿð ñóðÿòè-ðÿùìàí äåäèëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .132
Åéäè ÿêáÿðäèð úàìàëûí, åéäÿ úàí ãóðáàí îëóð . . . . . . . . . . . . . . . . .133
Áÿùðè-ôÿíàäà ôàíè îë, ýþð êè, íÿ õîø ùÿéàò îëóð . . . . . . . . . . . . . . . .135
Êþíëö ÿ’ìà îëàíûí íóðè-òÿúÿëëà íÿ áèëöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .137
Ñóðÿòèí õÿòòè-èëàùè, àíû íàäàí íÿ áèëöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .138
Ñèððè-èëàùè áèëÿí, øîë õÿòö õàëè áèëöð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .139
Ùÿð íÿéÿ êèì, áàõûðèñÿí àíäà ñÿí Àëëàùû ýþð . . . . . . . . . . . . . . . . .140
Ñàãèéè-âÿùäÿò ìåéèíäÿí äèëáÿðè-ìþâëàéû ýþð . . . . . . . . . . . . . . . .141
Íþãòåéè-ñèððè-èëàùè áàè-áèñìèëëàùäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .142
Ìþ’ìèíèí ãÿëáè è÷èíäÿ ÷öíêè áåéòöëëàùäûð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .143
370
Ãåéáè-ìöòëÿã ñèððèíè ÿýÿð÷è ïöíùàí ýþñòÿðèð . . . . . . . . . . . . . . . . . .144
Çåé ýöíÿø êèì, çÿððÿñèíäÿí ìàùè-òàáàí ýþñòÿðÿð . . . . . . . . . . . . .145
Âÿùäÿòèí øÿìñè öçöíäöð, ëàìÿêàíû ýþñòÿðèð . . . . . . . . . . . . . . . . . .146
Ýåð÷ÿê ÿðèñÿí óøáó äÿì òà áèëÿñÿí íÿçÿð íÿäèð . . . . . . . . . . . . . . .147
Åé ãûëàí äÿ’âè êè, ñóôèéÿì, ôöòöââàòûí íÿäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . .149
Åé áèëÿí ùÿããèí ñöôàòûí, èñìè-ÿñìàñû íÿäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . .150
Ôàòèùÿ öììöë-êèòàáûí ýþñòÿð àéàñû íÿäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
Äþðä ìöõàëèô úÿì îëàíäà áèë êè, ÿñìàñû íÿäèð . . . . . . . . . . . . . . . .152
Úàìàëûí, éàðÿá, åé äèëáÿð, íÿ òàáàí ìàùè-ÿíâÿðäèð . . . . . . . . . . . .153
Ùÿìäöëëèëëàù êèì, úàìàëûíäàí úàùàí ïöðíóðäóð . . . . . . . . . . . . . . .154
Öçöí ìåùðèíäÿí, åé äèëáÿð, ùÿãèí ÿíâàðû-ëàìå’äèð . . . . . . . . . . . .155
Øèðèí ùÿäèñèí ùÿð ñþçö ìèí ýþâùÿðè-éåêäàíÿäèð . . . . . . . . . . . . . . .156
Øÿì’ îëäó êþíëöì, öøòÿ ôÿðàãûíäà éàíÿäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .157
Ìÿ’àíèëö ñþçöí äöððè-ñÿìèíäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .158
Åé öçöí ñÿá’öëìÿñàíè, íÿççÿëÿë-Ôöðãàí áóäóð . . . . . . . . . . . . . . .159
Ãÿìçÿñè áèìàðö åéíè íàòÿâàíäûð ñàíìà êèì . . . . . . . . . . . . . . . . .161
Àøèãÿì ùöñíöíÿ, åøãèí åùòèìàëû ìÿíäÿäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .163
Äöððè-áåéçàäûð âöúóäóí, ùÿã íèøàíû ãàíäàäûð . . . . . . . . . . . . . . . . .165
Áÿùðè-ìöùèòÿ äöø êèì, äÿðéàéè-ÿ’çÿì îëäóð . . . . . . . . . . . . . . . . .166
Úàìè-ñÿôàéû áèçÿ ñóí, ñàãèéà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .167
×öí áÿéàí îëäó ðöìóçè-ÿëëÿìÿë-ÿñìà áèçÿ . . . . . . . . . . . . . . . . . .168
Åé êÿëàìöëëàù, ÿøéà íèòãè-ùÿãäèð ñÿðáÿñÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .169
Åé êÿðèìè-ëÿìéÿçÿë, åé õàëèãè-ïÿðâÿðäèýàð . . . . . . . . . . . . . . . . . .170
Ùÿãèãÿò ùÿããè áèëÿíäèð, âåðÿí âàðûíû éÿüìàéà . . . . . . . . . . . . . . . .171
Òÿâàôè-Êÿ’áÿíèí ýÿð÷è ñÿâàáû ÷îõäóð, åé ìþâëà . . . . . . . . . . . . . .172
Áèñòö ùÿøòö ñèâö äöäöð àéÿòè-íèòãè-õóäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .173
Ùÿããè áèëÿí áèëèð áó ýöí åøãè ùÿäèñè-ïöðáÿëà . . . . . . . . . . . . . . . . .174
Ùÿð êèìèí êèì, ðÿùáÿðèäèð ñèäãö èõëàñö ñÿôà . . . . . . . . . . . . . . . . . .175
Åé êþíöë, ùÿð áèâöúóääàí úàí óìàðñàí, íÿ ÿúÿá . . . . . . . . . . . . . .177
×öíêèì ýþçöìÿ ýÿëìÿäè ùÿðýèç õÿéûàëè-õàá . . . . . . . . . . . . . . . . .178
Ëþâùè-Ìóñà ÷öí öçöíäÿí ñûéäû, à÷ûëäû íèãàá . . . . . . . . . . . . . . . . .179
Åé õÿòè-õàëûí êÿëàìöëëàù, ùÿì öììöë-êèòàá . . . . . . . . . . . . . . . . .180
×åøìåéè-ùåéâàí ìÿíÿì, ìÿíäÿäèð àáè-ùÿéàò . . . . . . . . . . . . . . . .181
ßéà ëÿòèôè-çÿìàíÿ, ÿéà õöëàñåéè-çàò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .183
Åé ïÿðòþâè-äèéàðè-ðöõöí íóðè-êàèíàò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .185
Éà ðÿñóëè-ôÿõðè-àëÿì, ñåééèäè-çàòö ñèôàò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .186
Êþâñÿðèí åéíèíäÿí àõûð ÷åøìåéè-àáè-ùÿéàò . . . . . . . . . . . . . . . . . .187
371
Êèì áöñàòè-åøã è÷èíäÿ îéíàäû øÿòðÿíúè-çàò . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
Äèâè-ðÿúèìÿ, åé êþíöë, åòìÿ äÿõè ìöòàáèÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . .190
Åé úàìàëûí ìÿçùÿðè çàòö ñèôàò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .191
À÷ áó ñÿðàïÿðäÿéè ýèð è÷ÿðè, úàíà áàõ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .192
Ôÿçëèíÿ áåë áàüëàäûì, éà âàùèäö ôÿðäö ÿùÿä . . . . . . . . . . . . . . . . . .193
Åé õÿòèí ñÿá’öëìÿñàíè, åé ëÿáèí ìàè-òÿùóð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .194
Åé ñà÷ûí çèëëè-èëàùè, âåé ðöõöí Àëëàùó íóð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .195
Öçöíäöð ëþâùè-Ìóñà, ãàìÿòèí Òóð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .196
Éÿãèí, éàðÿá, öçöíäöð ðÿããè-ìÿíøóð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .197
Ýÿð÷è åéíèìäÿí, íèýàðà, ñóðÿòèí ïöíùàí äåýèë . . . . . . . . . . . . . . . .198
Áó úèñì åâèíÿ, òàëèáà, ñåéð åäÿðÿê ÷öí úàí ýÿëèð . . . . . . . . . . . . . .200
ÌÖÑÒßÇÀÄËÀÐ
Ñàë áöðãÿéè öçöíäÿí, ÿéà ñóðÿòè-ðÿùìàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .207
Ñàëäû õÿáÿðè-ùöñíöíöç, åé ñÿðâÿðè-õóáàí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .208
Êèðïèêëÿðè ÷öí èêè úàùàíûí ÿñÿðèäèð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .209
Òà ãûëäû òÿúÿëëè áó ìÿíèì êþíëöìÿ Àëëàù . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .211
ßËÈÔËÀÌ Âß ÒßÐÑ ßËÈÔÁÀ
ßëèô – Àëëàù, ñèäðÿ áîéóí ìöíÿùàäûð ìöíòÿùà . . . . . . . . . . . . . . . .215
ßëèô – Îë ãÿääèíÿ þýöíäèýè÷öí ñÿðâö ÷èíàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . .218
ßëèô – ß’ëà ãàìÿòèí ùÿð êèì ýþðÿð áèúàí îëóð . . . . . . . . . . . . . . . . .221
Éåé – Éöçöí ìàùèééÿòèäèð àëÿìÿ íóðè-íÿúàò . . . . . . . . . . . . . . . . .223
Éåé – Éåíÿ ñûüûíäûì îë ñöáùàíà ìÿí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .225
ÒßÐÚÈÁßÍÄËßÐ
Öç öçðÿ áó ðÿñì õàë îëóðìó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .229
Ìöñùÿôè-íàòèãÿì, êÿëàì îëäóì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .236
Ïÿðäÿ è÷èíäÿ ÷àëûíûð áèð ñàç . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .243
ÌßÑÍßÂÈËßÐ
Åé ùÿã ÿùëè, éÿãèí èìèø áó õÿáÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .249
Äÿðéàéè-ìöùèò úóøÿ ýÿëäè . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .251
372
ÌÖËßÌÌß
Åééöùÿð-ðàüûáóíÿ ôèë þâãàò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .257
ÒÓÉÓÜËÀÐ
Ýÿë êè, ìöøòàã îëìóøàì äèäàðûíà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .263
ßËÀÂßËßÐ
Ùÿð ñÿùÿð âàõòûíäà êèì, áöëáöë ôÿüàíûí áàøëàð . . . . . . . . . . . . . . . .307
Úàíà ñÿí úàíäàí íÿ êèì, ýÿëñÿ, úèýÿðëÿð àüðûìàç . . . . . . . . . . . . . .308
ßùëè-èìàí óñëàðû îë äÿìäÿ èíêàð åòäèëÿð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .309
Øàùà, ñÿíäÿí ùÿð íÿ ýÿëñÿ úàíà õîøäóð, éàõøûäûð . . . . . . . . . . . . . .310
Êþíöë, õÿñòÿ âö ìÿí çàðàì ñÿíèí÷öí . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .311
Ãèáëÿäèð öçöí, íèýàðà, ãàøëàðûí ìåùðàáëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .312
Ýþçëÿðèíäÿí ÷àüðûøûðëàð, äàäëàð, áèäàäëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .313
Èáòèäàäûð, èáòèäàäûð, èáòèäà . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .314
ßëà, åé äöððè-áÿùðè-ëàìÿêàíûì . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .326
Ýÿë áó äÿìè õîø ýþðÿëèì, îë êå÷ÿí äÿì äÿì äåýèë . . . . . . . . . . . .330
Åé ðöõöí, ðÿíýè-öçàðûí ÷öí áÿãÿì ãàòûíäà íèë . . . . . . . . . . . . . . . .331
Áèð ÿúàèá ñþùáÿò îëäó ýóøåéè-úÿííÿòäÿ äóø . . . . . . . . . . . . . . . . . .332
Åé äåäèýèí úöìëÿ éàëàí, ãþâëö ãÿðàðûí éîõ èìèø . . . . . . . . . . . . . . .333
Çöëôö ãàøûíäàí áÿéàíè-ñèððè-ïöíùàí îëäó ôàø . . . . . . . . . . . . . . . . .334
Ìÿíÿì îë òèëèñìè-ïöíùàí êè, áó ýöí úàùàíà ýÿëäèì . . . . . . . . . . .335
Èçàùëàð . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .336
Ëöüÿò . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .359
373
ÈÌÀÄßÄÄÈÍ ÍßÑÈÌÈ
ÑÅ×ÈËÌÈØ ßÑßÐËßÐÈ
Èêè úèëääÿ
ÛI úèëä
“ËÈÄÅÐ ÍßØÐÈÉÉÀÒ”
ÁÀÊÛ-2004
Áóðàõûëûøà ìÿñóë:
ßçèç Ýöëÿëèéåâ
Òåõíèêè ðåäàêòîð:
Ðþâøÿí Àüàéåâ
Òÿðòèáàò÷û-ðÿññàì:
Íÿðýèç ßëèéåâà
Êîìïéóòåð ñÿùèôÿëÿéèúèñè:
ßëÿêáÿð Êÿðèìîâ
Êîððåêòîðëàð:
Åëìèðà Òåéìóðîâà
Ïÿðèíàç Ñÿìÿäîâà
Éûüûëìàüà âåðèëìèøäèð 22.07.2004. ×àïà èìçàëàíìûøäûð 26.11.2004.
Ôîðìàòû 60õ90 1/16. Ôèçèêè ÷àï âÿðÿãè 23,5. Îôñåò ÷àï öñóëó.
Òèðàæû 25000. Ñèôàðèø 187.
Êèòàá “Øÿðã-Ãÿðá” ìÿòáÿÿñèíäÿ ÷àï îëóíìóøäóð.
Áàêû, Àøûã ßëÿñýÿð êö÷., 17.