Semra Taşpunar ve Caner Altuntaş, Haziran 2012, 1

SOSYAL AĞLARI KULLANMAK FĠRMAYI DAHA DEĞERLĠ YAPAR MI?
SOSYAL AĞLARIN ENTELLEKTÜEL SERMAYEYE ETKĠSĠ1
ArĢ. Grv. Semra TAġPUNAR
Ġstanbul Üniversitesi ĠĢletme Fakültesi
Finans Anabilim Dalı
[email protected]
0212 473 70 70 (18255)
ArĢ. Grv. Caner ALTUNTAġ
Haliç Üniversitesi ĠĢletme Fakültesi
[email protected]
0212 297 25 60 (168)
Özet
Bilgi teknolojilerinin geliĢimiyle, firmaların faaliyetlerinde büyük bir yer kaplayan internetin,
entellektüel sermayeye etkisinin büyük olduğunu söylemek mümkündür. Bu etkinin de
ölçülüp, değerlendirilebilir hale gelmesi önem arz etmektedir. Örneğin firmalar, sosyal
paylaĢım sitelerinde müĢterilerle interaktif bir iletiĢim kurarak, müĢteri sadakatini arttırma
imkânı bulmakta; böylece müĢteri takiplerini daha iyi yapabilmektedir. Yapılan araĢtırmalar
firmaların rekabet gücünü ve performansını, büyük bir oranda, entellektüel sermayelerinin
etkilediği sonucunu göstermektedir.
Bu çalıĢmanın amacı, firmaların Facebook ve Twitter gibi sosyal ağları kullanmasını,
entellektüel sermaye üzerindeki etkilerini çeĢitli finansal oranlar yardımıyla hesaplamak ve bu
değerlerin nasıl raporlanacağını ortaya koymaktır.
Anahtar Kelimeler: Entellektüel Sermaye, Ölçme, Raporlama, Sosyal Ağ
Abstract
It is possible to say that internet has a huge effect on intellectual capital with the development
of information technologies. It is important measured and evaluated of this effect. For
example, companies find the opportunity to increase customer loyalty by communicating with
customer in an interactive on social networking sites. Thus, the customer can better follow-up.
Research also shows that intellectual capital affects firms‟ competitiveness and performance.
The aim of this study is to calculate the effects on intellectual capital using social networks
like Facebook and Twitter, with variety of financial ratios and determine how these values are
reported.
Key Words: Intellectual Capital, Measurement, Reporting, Social Networks
1
Bu çalışma 31 Mayıs-2 Haziran 2012 tarihlerinde Gaziantep’te düzenlenen 1. Uluslararası Muhasebe ve Finans
Sempozyumu’nda bildiri olarak sunulmuş ve tam metni bildiri kitabında yer almıştır.
1
GĠRĠġ
Ekonominin uluslararası boyut kazanması, sürekli yenilik yapma ihtiyacı ve bilgi
teknolojilerinin daha fazla kullanımı, Ģirketleri yoğun rekabet ortamında faaliyette bulunmaya
zorunlu kılmıĢtır2. Literatürdeki araĢtırmalarda, firmaların rekabet gücünü ve performansını
büyük bir oranda onların entellektüel sermayelerinin etkilediği görülmektedir. Bu nedenle
entellektüel sermayenin bir Ģirketin en değerli varlığı ve en güçlü rekabet silahı olduğu
düĢünülebilir3. Bu durum özellikle maddi olmayan varlıkların maddi varlıklardan daha önemli
olduğu bilgi teknolojilerini yoğun kullanan sektörlerde önem arz etmektedir4.
Günümüz iĢletmelerinin ve bilgi talep edenlerin sosyal raporlara olan ilgisinin artmasıyla, bu
raporların iĢletme hakkındaki her türlü bilgiyi kapsaması önem arz etmektedir. Sosyal ağların
firmalar tarafından müĢteri memnuniyetini arttırma, müĢteri sadakati sağlama, yeni müĢteri
edinme gibi amaçlarla kullanılmaya baĢlanmasıyla, burada oluĢan değerlerin de ölçülüp
raporlanması gerekliliği ortaya çıkmıĢtır. Bu çalıĢmanın iki amacı vardır. Birincisi, online
sosyal ağların entellektüel sermayeye etkisinin nasıl ölçülebileceği ve karĢılaĢtırılabilir hale
getirilebileceği hakkında çeĢitli çözüm önerileri getirmektir. Ġkincisi ise sayısallaĢtırılmıĢ bu
verilerin, bilgi talep edenler için nasıl raporlanabileceğini ortaya koymaktır. Bu çalıĢma,
online sosyal ağların entellektüel sermayeye etkisinin ölçülmesi ve bunun raporlanmasıyla
finansal ve muhasebesel anlamda literatüre katkı sağlamaktadır.
Bu bağlamda öncelikle entellektüel sermaye ve sosyal ağlar kısaca anlatılmıĢ ve ardından da
sosyal ağların entellektüel sermaye üzerindeki etkisinin nasıl ölçülüp sayısal olarak ifade
edileceği üzerinde durulmuĢtur. Son olarak da elde edilen bu verilerin nasıl raporlanabileceği
hakkında önerilerde bulunulmuĢtur.
2. ENTELLEKTÜEL SERMAYE VE RAPORLANMASI
2.1. Entellektüel Sermaye
Entellektüel sermaye kavramı ilk kez 1969‟da J. Kenneth Galbraith tarafından kullanılarak
literatüre girmiĢtir5. Galbraith „bireysel entellektüel birikim‟den söz ederek bunu bireysel
performansla iliĢkilendirirken; günümüze gelindiğinde konunun, organizasyonların sahip
olduğu entellektüel sermaye ve organizasyonel performans bağlamında ele alınması Ģeklinde
bir değiĢim gösterdiği görülmektedir. Konu 1980‟lerde Japon iĢletmelerinin gündemine
gelmiĢ fakat yeteri kadar dikkat çekmeyerek geri plana düĢmüĢtür. Entellektüel sermaye
kavramının uygulama alanında gündeme gelmesi ve yaygın biçimde tartıĢılması ancak 1990‟lı
yılların sonlarında gerçekleĢmeye baĢlamıĢtır6.
Thomas Stewart 1991 yılında “Beyin Gücü” makalesinde entellektüel sermayeyi “ĠĢletmeye
piyasada rekabet avantajı sağlayan, iĢletme çalıĢanlarının bildiği her Ģeyin toplamı” olarak
tanımlanmıĢtır7.
2
Sanchez, Antonio Aragon ve Marin, Gregorio Sanchez “Strategic Orientation, Management Characteristics and
Performance: A Study of Spanish SMEs,” Journal of Small Business Management, 43/3: 2005, s. 289
3
Yıldız, Sebahattin, “Entellektüel Sermayenin Ölçümü Üzerine Bankacılık Sektöründe Bir AraĢtırma” Yönetim,
yıl:22, sayı:68, 2011, s.9
4
Wang, W ve Chang, C. “ Intellectual Capital and Performance In Casual Models, Evidence from the
Information Technology Industry in Taiwan” Journal of Intellectual Capital, Vol.6, No:22, 2005, s.222
5
Kanıbir, Hüseyin, “Yeni Bir Rekabet Gücü Kaynağı Olarak Entellektüel Sermaye Ve Organizasyonel
Performansa Yansımaları” Havacılık Ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Ocak 2004, Cilt 1, Sayı 3, s.77
6
Kanıbir, a.g.e., s.78
7
STEWART, T. A., Brainpower , Fortune, June 3, Vol. 127, 1991, s. 47
2
Stewart‟ın bilinen diğer entellektüel sermaye tanımları arasında ise “buluĢçuluk ve
yenilenmenin kaynağı olan bireyin bilgi ve know-how birikimi” veya “insan beyinlerinde
gömülü olan yetenek, beceri, uzmanlık” sayılabilir8.
Stewart, 1997 yılında yayınlanan “Entellektüel sermaye; Örgütlerin Yeni Zenginliği” adlı
kitabında ise entellektüel sermayeyi, elde edilmiĢ kullanıĢlı bilgi olarak tanımlamakta ve
bunun örgütün süreçlerini, teknolojilerini, patentlerini, iĢ görenlerinin becerileri ve müĢteriler,
tedarikçiler ve diğer iliĢkili taraflar hakkındaki bilgileri içerdiğini belirtmektedir9.
Literatürde entellektüel sermaye için bunlar dıĢında çeĢitli tanımlar da mevcuttur. Sullivan
(1999)‟a göre, değere dönüĢtürülebilen bilgi olarak tanımlanırken10; Çıkrıkcı ve Dastan,
(2002) daha yüksek değerli varlıklar üretmek için ĢekillendirilmiĢ, elde edilmiĢ ve
güçlendirilmiĢ varlıklar olarak tanımlar11.
Konuyu iĢletme değeri veya muhasebe açısından inceleyenler ise entellektüel sermayeyi, bir
iĢletmenin defter değeri ile bu değere ödenilmeye hazır olunan değer arasındaki fark Ģeklinde
tanımlamaktadırlar12.
Entellektüel sermayeyi daha iyi anlayabilmek, hesaplayabilmek ve kullanabilmek için
kendisini oluĢturan unsurların neler olduğunu tanımlamak gerekir. Literatürde entellektüel
sermaye unsurları farklılık göstermektedir. Bontis( 1998) ve Sullivan (1998)‟e göre insan
sermayesi, yapısal sermaye ve müĢteri sermayesinden oluĢmakta iken; Seetharaman, Low ve
Saravan (2004)‟e göre insan sermayesi, yapısal sermaye ve iliĢkisel sermayeden oluĢmaktadır.
Bunlardan farklı olarak Danimarka Rehberinde çalıĢanlar, müĢteriler ve süreç unsurlarına bir
de teknoloji eklenmiĢtir. Bu durumda entellektüel sermayenin unsurlarını, çalıĢanların firmaya
ve tüketicilere fayda sağlayan bilgi, beceri ve yetenekleri, iĢletmenin sahip olduğu alt yapı,
sistem, patent ve fikirler ile iĢletmenin iliĢkide bulunduğu müĢteriler, tedarikçiler ile arasında
bulunun iliĢkisel değer olarak sıralayabiliriz.
Entellektüel sermayenin unsurlarını kısaca tanımlayacak olursak;
a) Ġnsan Sermayesi: Ġnsan sermayesi tüketicilere fayda sağlayan iĢgörenlerin bilgi, beceri ve
yeteneğidir. Bilgi yönetiminin temeli insandır. Ġnsanlar bilgi, yeni fikirler ve yeni ürünleri
yaratır ve tamamen iĢ süreçlerini oluĢturan bağlantıları kurar13. Maalesef insanlar iĢten
ayrıldıklarında dahili, harici, biçimsel ve biçimsel olmayan bağlantıları da dahil olmak üzere
bilgilerini de beraberinde götürürler14.
b) Yapısal Sermaye: Yapısal sermaye; patentler, fikirler, yeni modeller ve idari yapıların
geniĢ bir karıĢımından oluĢmaktadır. Dahili yapılar; iĢgörenler tarafından oluĢturulur, yaratılır
ve genel olarak örgüt tarafından sahiplenilir ve birleĢtirilir. Bazen dıĢarıdan da elde edilebilir.
8
STEWART, T.A., Your Company s Most Valuable Asset: Intellectual Capital , Fortune, October 3, Vol.130,
no.7, 1994, s. 30.
9
STEWART, T.A., Intellectual Capital: The New Wealt of Organizations , Double day/ Currency, New York,
1997, s.7.
10
Sullivan, P.H., “Profiting From Intellectual Capital”, Journal of Knowledge Management, Vol. 3, No.2, 1999
11
Çıkrıkcı, Mustafa, A. Dastan, “Entellektüel Sermayenin Temel Finansal Tablolar aracılığıyla Sunulması”,
Bankacılar Dergisi, Sayı 43, 2002, s.20
12
Brooking, Annie. “The Management of Intellectual Capital”, Long Range Planning, Vol: 30, No: 3, 1997,
s.364
13
Wileman Andrew, A Capital Idea, Management Today, Apr. 1999, s. 97.
14
Zengin,
Orhan,
Emre
ĠĢci,
“ĠĢletmelerde
entelektüel
sermayenin
ölçülmesi”
http://www.sdplatform.com/Dergi/115/Isletmelerde-entelektuel-sermayenin-olculmesi.aspx, 04.03.2012
3
Bu varlıkları geliĢtirme ve yatırım yapma kararları; iĢin iĢletme içinde yapılması veya
dıĢarıdan alınması nedeniyle güven derecesiyle alınabilmelidir. Biçimsel olmayan
organizasyon, dahili ağlar (Ģebekeler), kültür ve kimlik (ruh), dahili yapılara aittir. Dahili yapı
ve insanlar birlikte genel olarak örgütü oluĢturur.15
c) MüĢteri Sermayesi: Bugün iĢletmelerin faaliyetlerine yön veren önemli unsurlardan
birinin müĢteriler olduğu açıktır. Doğal olarak iĢletmelerin faaliyetlerini yönlendiren bu
unsurun iĢletmenin öz değerleri içine katılması faydalı olacaktır. Pazarlama alanında yapılan
araĢtırmalarda görülen önemli bir gerçek; “yeni müĢteri bulmanın mevcut müĢteriyi elde
tutmak” tan daha pahalı olduğudur. Yeni müĢteri bulmanın yüksek maliyeti yanında yeni
müĢterilerin belirli bir süre için iĢletmenin eski müĢterilerinden daha az alım yaptıkları ve
dolayısıyla daha düĢük kâr yarattıkları görülmektedir. MüĢteri bağlılığı yaratmanın avantajları
sadece yeni müĢteri kazanmanın yüksek maliyetinden kaynaklanmaz. Eski müĢterilerin mal
veya hizmeti tanımasının yanı sıra iĢletmenin müĢteri hakkındaki bilgilere sahip olması
problemlerin azalmasına neden olurken diğer taraftan mal veya hizmetten memnun olan
müĢteriler, aynı hizmetlerden yararlanabilmek için daha yüksek bedeller ödemeye razı olurlar
ve uzun vadede bedava reklam yapılmıĢ olur. Bu reklam bizzat müĢterilerin kendi çevrelerine
verdikleri bilgiyi içerdiğinden diğerlerinden daha inandırıcıdır. Bu gerçekten hareketle, birçok
iĢletme müĢteri bağlılığı yaratmak için faaliyetlerini yeniden gözden geçirip
düzenlemektedir16.
2.2. Entellektüel Sermayenin Raporlanması
ĠĢletme ile ilgili karar alıcı grupların doğru bir fikre ulaĢabilmesi ve alınacak kararların
yerinde olmasında, finansal tabloların gerçeği yansıtır olmasının önemi yadsınamaz bir
gerçektir. Bilgi çağında bilginin en büyük değer haline gelmiĢ olması dolayısıyla, doğal
olarak maddi varlıklara dayalı oluĢturulan bilânçoların, bilginin değerini ortaya koymada
yetersiz kaldığı açıkça ortadadır17.
Entellektüel sermayenin ölçülmesinin gerekliliği, iĢletme yönetimi açısından
düĢünüldüğünde, baĢarı için olmazsa olmaz bir unsur olarak görülmektedir. Herhangi bir
Ģeyin yönetilebilmesi ve analiz edilebilmesi için önce ölçülebilir olması gerekmektedir. Bu
yüzden gözle görülmeyen unsurlar olan entellektüel sermaye unsurlarının da önce ölçülebilir,
kıyaslanabilir hale gelmesi gerekir. Daha sonra bu bilgiler yönetim tarafından analiz yapma,
karar alma gibi durumlarda kullanılabilir. Aynı Ģekilde iĢletmenin dıĢ çevresinin analiz,
kıyaslama ve karar aĢamalarında kullanmak için talep ettiği bu bilgiler raporlanır.
ĠĢletmeler, entellektüel sermaye raporuyla, sahip oldukları bilgi, deneyim, know-how, patent,
telif hakkı, örgüt kültürü, marka, müĢteri iliĢkileri gibi entellektüel değerleri bilgi
kullanıcılarına sunmuĢ olurlar. Böylece bu bilgileri hem iĢletmeler kendileri için, hem de
kullanıcılar karar verme aĢamalarında kullanabilirler. Bu bilgiler yardımıyla gerek
karĢılaĢtırma yapma gerekse stratejik kararlar alma aĢamasında tüm taraflara ek bir veri
sunulmuĢ olacaktır.
15
Zengin, Orhan, Emre ĠĢci, a.g.web
Çınar, Zehra, “Entellektüel Sermaye”, http://www.makaleler.com/insan-kaynaklari-makaleleri/entelektuelsermaye.htm, 04.03.2012
17
Çıkrıkcı, Mustafa, A. Dastan, “Entellektüel Sermayenin Temel Finansal Tablolar aracılığıyla Sunulması”,
Bankacılar Dergisi, Sayı 43, 2002, s.27
16
4
Entellektüel sermaye unsurlarının ölçülüp raporlanmasının iĢletmeye sağlayacağı avantajları
aĢağıdaki gibi sıralayabiliriz18;

Entellektüel sermayenin ölçüm ve raporlanmasıyla, iĢletmeler diğer iĢletmelerden
daha baĢarılı ya da baĢarısız oldukları alanları belirleyebilirler.

Entellektüel sermayenin ölçüm ve raporlanması, iĢletmenin uzun dönemli amaçlarını
gerçekleĢtirmesine yardımcı olur.

Entellektüel sermaye unsurlarına yapılan yatırımlar iĢletmenin piyasa değerinin
artmasına katkıda bulunur. Brynjolfsson ve Yang tarafından 1.000 firma üzerinde
yapılan bir araĢtırmaya göre; bilgisayar sistemlerinde eğitim ve yazılıma yapılan 1
dolarlık fazla yatırım, firmanın piyasa değerinde 10 dolarlık artıĢa neden olmuĢtur.

Entellektüel sermayeyle ilgili raporlardan iĢletme içi ve iĢletme dıĢı tüm bilgi
kullanıcıları faydalanacaktır. Örneğin yatırımcılar, hisse edinmek için bu raporlara
bakacaklardır. Diğer taraftan bu raporlar sayesinde iĢletmenin bankalar gibi kredi
kuruluĢları karĢısında kredibilitesi artacak, kredi alma durumunda maddi olmayan
değerler teminat olarak gösterilebilecektir.
3. YAZIN TARAMASI
ġirketler açısından, ekonomik gerçekliğin bilgi ekonomisine doğru yönelmesi, entellektüel
sermayenin maddi varlıklar veya finansal sermaye gibi bir değer olarak ele alınmasının
önemini ortaya koymaktadır19.
Rylander ve diğerleri ise gelecekteki kazançların gün geçtikçe daha fazla maddi olmayan
varlıklara bağımlı olacağını belirtmekte ve bunun sonucunda da Ģirketlerin artık öğrenmenin
hayati bir unsur olduğunu anlamaları ile birlikte stratejik çabalarını, maddi varlıkların
yönetiminden ziyade maddi olmayan (entellektüel) varlıkların yönetimine doğru kaydırmaları
gerektiğini öne sürmektedir20.
Türkiye‟de yapılan çalıĢmalarda da entellektüel sermaye daha çok sektörel bazda ele
alınmıĢtır. Yıldız (2011) yaptığı çalıĢmada Türkiye‟deki bankaların entellektüel sermayesini
piyasa değeri-defter değeri yöntemiyle ölçmüĢ ve bunları karĢılaĢtırmıĢtır. Yine aynı
çalıĢmasında entellektüel sermayeyi unsurlar bazında da ölçmüĢ ve bunu sektörel bazda
ölçtüğü entellektüel sermayeyle karĢılaĢtırmıĢtır. ÇalıĢmasının sonucuna göre iki türlü ölçüm
sonucunda da karĢılaĢtırma sonuçları aynı çıkmıĢtır.
Entellektüel sermaye üzerine yapılan çalıĢmalar temel alınarak özet olarak Ģunlar
söylenebilir21:
 Entellektüel sermaye, bir Ģirketin en önemli rekabet kaynağıdır.
 Bir Ģirketin gelecekteki baĢarısı, bugün sahip olduğu entellektüel sermayesinin nasıl
yönetildiğine bağlıdır.
18
Yereli, A.N. ve G. GerĢil, “Entelekteül Sermayeyi Ölçme ve Raporlama Yöntemleri”, Yönetim ve Ekonomi,
Celal Bayar Üniversitesi Ġ.Ġ.B.F., 12(2), 2005, s.25.
19
Pfeil,
O.
P.,
The
Valuation
of
Intellectual
Capital.
Working
Paper
Series,
http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=388100, 01.03.2012
20
Rylander, A. ve Jacobsen, K. ve Roos, G., Towards Improved Information Disclosure on Intellectual Capital.
International Journal of Technology Management , 20, 2000, s. 715-741.
21
Büyüközkan, Gülçin, Entelektüel Sermaye Yönetimi, KalDer Forum, 2002, 2.
5
 Entellektüel sermaye, Ģirket bilançosunda görünmeyen, Ģirketin “saklı” varlıklarının
bir toplamıdır. Bu nedenle, hem organizasyonu oluĢturan üyelerin bilgilerini, hem de
bu kiĢiler isten ayrıldıklarında Ģirkette kalan bilgiyi içerir.
ĠĢletmeler için çok değerli olan entellektüel sermayeyi daha iyi tanımlayabilmek ve
inceleyebilmek amacıyla araĢtırmacılar çeĢitli entellektüel sermaye modelleri ve ölçüm
yöntemleri geliĢtirmiĢlerdir. Entellektüel sermaye hareketlerinin ölçülmesi ve onun içerik ve
etkisinin rapor edilmesi günümüzde önemli konulardan birisi haline gelmiĢtir. Entelektüel
Sermayenin ölçümünde, bileĢen bazında ve iĢletme düzeyinde (bütüne iliĢkin) ölçümleme
olmak üzere, iki temel yaklaĢım bulunmaktadır. Entellektüel sermayenin ölçümü ve
değerlendirilmesinde kullanılan yöntemleri aĢağıdaki gibi sıralayabiliriz22;
BileĢenlere yönelik ölçüm yaklaĢımları:
 Balanced Scorecard
 Skandia Klavuzu
 Maddi Olmayan Varlıklar Cetveli
 Entellektüel Sermaye Endeksi
Bütüne yönelik ölçüm yaklaĢımları:
 “Piyasa Değeri – Defter Değeri” Yöntemi
 “Piyasa Değeri / Defter Değeri” Yöntemi
 Tobin‟in Q Oranı
 HesaplanmamıĢ Maddi Olmayan Değer Yöntemi
 Teknoloji Brokeri
 Sullivan‟ın Entellektüel Sermayeyi Ölçüm Yöntemi
 Ante Pulic‟in Entellektüel Katma Değer Katsayısı
 Maddi Olmayan Varlıkların Ölçülmesinin Finansal Yöntemi
ÇalıĢmamızda sosyal ağların entellektüel sermaye üzerine etkisini gösterirken
yararlanacağımız yöntemler “Balanced Scorecard” ve “Skandia Klavuzu” yöntemleri
olacağından, bu kısımda bu iki yöntem üzerinde durulacaktır.
a) Kurumsal Karne (Balanced Score Card)
Kurumsal Karne (KK) örgütlerin vizyon ve stratejilerini açıkça ifade etmelerini sağlayan ve
bunları iĢ düzeyinde harekete dönüĢtüren bir yönetim sistemi (sadece bir ölçüm sistemi
değil)‟dir. KK stratejik performansı ve sonuçları sürekli iyileĢtirmek için iĢ süreçleri ve süreç
çıktıları hakkında sürekli bilgi sağlar. Buna ek olarak KK iĢletmenin misyon ve stratejisinin
fiziksel ölçüler haline dönüĢtürülerek ifade edilmesidir23.
Kaplan ve Norton akademik çalıĢmalarında KK‟yi aĢağıdaki Ģekilde açıklamıĢlardır:
KK performans göstergelerini göz önünde bulundurmaktadır. Fakat finansal göstergeler,
geçmiĢle yöneliktir ve müĢteri iliĢki yönetiminin ve uzun vadeli yeteneklerin önemli olmadığı
endüstri çağı firmaları için yeterlidir. Bu finansal göstergeler, bilgi çağı firmaları için yol
gösterici nitelikte de olsa, müĢterileri, tedarikçileri, çalıĢanları, süreçleri, teknolojiyi ve
22
Yörük, N. ve M.S. Erdem, “Farklı Entellektüel Sermaye Ölçme Yötemlerinin Firmaların Stratejik Karar Alma
Sürecine Etkileri”, Marmara Üniversitesi Muhasebe-Finansman AraĢtırma ve Uygulama Dergisi Analiz, 6(15),
2006, s.59-71.
23
http://emreisci.blogspot.com/2008/11/entelektel-sermayenin-llmesi-ve.html, 06.03.2012
6
yenilikçiliği merkeze alarak yatırım yapan ve değer yaratan bu tür firmalar için artık yeterli
değildir.
b) Skandia Pusulası (Skandia’s Navigator)
Bu yöntem KK temel alınarak yapılandırılmıĢtır. Skandia pusulası yalnızca entelektüel
sermayenin ölçümüne iliĢkin değildir. Pusulanın temel odağında göstergelerin geliĢtirilmesi
bulunmaktadır. Bu nedenle iĢletmelerin kendi göstergelerini kendi kültürel ve örgütsel
yapısına göre Ģekillendirmesi gerekmektedir24. Skandia'da müĢteri geçici olarak iliĢki kurulan
kiĢi ya da kuruluĢlar değil, karĢılıklı iliĢkilerle değer yaratılabilecek bir yatırım olarak kabul
edilmektedir25.
4. SOSYAL AĞLAR
Sosyal ağ, “bir ya da birden fazla toplumsal iliĢkiyle birbirine bağlanmıĢ, dolayısıyla
toplumsal bir bağ oluĢturan bireyler (daha ender durumlarda ortaklıklar ve roller)” anlamına
gelmektedir26. Bir araĢtırmaya göre, yaklaĢık 7.000.000 Türk Ġnternet kullanıcısından 16-34
yaĢ grubuna mensup olanlardan tahmini bir milyonu bir sosyal ağ sitesine üyedir ve bunların
büyük bölümü de bu sitelerde çeĢitli formlarda içerik üretmektedir. Bu sadece Türkiye‟ye has
bir durum olmayıp bütün dünya için geçerlidir. Bu gençler, katılımcı bir kültürün aktif
katılımcıları olarak görülmektedir27.
Birçok firma reklam ve halkla iliĢkiler eylemleri için sosyal ağ sitelerinin üyelerini hedef kitle
olarak seçebilmektedirler. Bu sayede sosyal ağ siteleri giriĢimciler için yeni bir giriĢim alanı
olurken, hali hazırda faaliyet gösteren firmalar da bu alana yönelerek daha çok kiĢiye ulaĢma
imkânı bulmaktadır. Kısaca iĢletmeler için sosyal ağların faydalarını Ģu Ģekilde
sıralayabiliriz28;

Sosyal ağlar iĢletmelere, hedef kitleleriyle temas kurmalarını ve doğru hedeflere
ulaĢmalarını sağlar.
 ĠĢletmeler sosyal sorumluluk projelerini geniĢ kitlelere yayma imkânı bulabilir.
 Facebook‟un CEO‟su Mark Zuckerberg yaptığı basın açıklamasında, sosyal ağların ve
özellikle Facebook‟un, online reklamcılıkta yeni bir mecra haline gelerek sosyal ağ
reklamlarıyla iĢletmelerin viral pazarlamayı daha çok uygulayarak, ağ kullanıcılarının ürün
ve markalarıyla ve tanıdık tavsiyesiyle daha çok tanınmasına sebep olabileceklerini
belirtmiĢtir.
 Sosyal ağlarda üyeler için çeĢitli uygulamalar (widgets/applications)
gerçekleĢtirilmektedir. Bu uygulamalarla firmalar, kendi ürün ve hizmetlerine yer vererek
kendi ağlarını oluĢturarak pazarlama faaliyetlerini geliĢtirebilmektedirler.
 Sosyal ağlar, iĢletmeler için ölçümleme yapabilme olanağı sağlar.
 Sosyal ağlar iĢletmeler için pazar segmentasyonu yapabilme olanağı sağlar.
Örneğin; baĢlangıçta Amerika BirleĢik Devletleri‟ndeki üniversite gençlerinin üye olduğu
Facebook, Aralık 2011 itibariyle 845 milyon aylık aktif kullanıcısı, 483 milyon günlük aktif
kullanıcısı olan bir yapıya kavuĢmuĢtur. Ayrıca Facebook‟un aktif aylık mobil kullanıcı sayısı
24
Arıkboğa, ġebnem, Entelektüel Sermaye, Derin yayınları, Ġstanbul, 2003, s. 117
Çınar, Zehra, a.g.e.
26
G. Marshall, Sosyoloji Sözlüğü, Çev.: O. Akınhay, ve D. Kömürcü, Ġstanbul: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
27
Acun, R., “Ġnternet ve Türk Kimliği”, Türk Kimliği Ayvaz Gökdemir‟e Armağan, Ġstanbul: Ötüken Yayınları,
2009, s. 845- 861.
28
Onat, Ferah ve Alikılıç, Özlem AĢman, “Sosyal Ağ Sitelerinin Reklam Ve Halkla ĠliĢkiler Ortamları Olarak
Değerlendirilmesi”, Journal of Yasar University, 3(9), 2008, 1111-1143, s.1125.
25
7
ise 425 milyona ulaĢmıĢtır29. Facebook, milyonları aĢkın aktif üyesine hitap eden ve günde
ortalama 28 milyon aktif kullanıcıyla sanal dünyanın en popüler sitesi olmuĢtur.
5. SOSYAL AĞLARIN ENTELLEKTÜEL SERMAYEYE ETKĠSĠ
Entellektüel sermayenin değiĢik boyutlarda tanımlanması, yapısının da ortaya çıkarılmasında
etkili olmuĢtur. Entellektüel sermaye belirli bir bakıĢ açısı ve belirlenmiĢ bir amaç olmadığı
takdirde varlık kazanamaz. ĠĢletmelerin bunları nasıl kullanacağını bilmemesi halinde
entellektüel varlıkları tanımlaması ve yönetmesi mümkün olmaz. Bu nedenle, entellektüel
sermayenin iyi analiz edilmesi gerekir30. Entellektüel sermayenin iyi analiz edilebilmesi için
de iĢletmelerle ilgili finansal tablolarda gösterilemeyen tüm bilgilerin ele alınması
gerekmektedir. ÇalıĢmanın bu bölümünde, günümüzde artık firmaların çevreleriyle
iliĢkilerinde en büyük interaktif iletiĢim kaynağı haline gelen sosyal ağların entellektüel
sermayeye etkisinin ölçülmesi ve raporlanmasıyla ilgili öneriler sunulacaktır.
5.1 Sosyal Ağların Entellektüel Sermayeye Etkisinin Ölçülmesi
Türkiye‟deki ve Dünyadaki tüm internet kullanıcılarının sosyal ağlarda toplanmaya
baĢlaması, iĢletmelerin bu mecraya odaklanmasının Ģart olduğu anlamına gelmektedir31.
Çünkü sosyal ağlara odaklanmak, iĢletmeler açısından fark ve değer yaratacaktır. Pek çok
önemli firma “Widget” denen uygulamalar yaratıp online sosyal ağ platformlarında
tüketicilerine kendi markaları, ürünleri hakkında oyun oynatıp, içerik yaratıp birbirlerine
göndermelerini sağlamaktadır. Çünkü günümüzde hem firmalar hem de müĢteriler için
interaktif olmak önemli hale gelmiĢtir. MüĢteriler tek taraflı iliĢki yerine, karĢılık alabileceği
mecraları tercih etmeye baĢlamıĢtır. Böylece sorularının cevaplarını en kısa sürede
alabilmektedirler. Aynı Ģekilde müĢterilerin Facebook gibi sosyal ağlar yardımıyla firmalarla
karĢılıklı bir etkileĢime girmesi, kendilerini firmaya daha yakın hissetmelerini sağlayıp, hem
bağlılığı hem de firma ürünlerinin kullanımı arttırabilir. Buradan da anlaĢılacağı gibi sosyal
ağlar, entellektüel sermaye unsurlarından daha çok “MüĢteri Unsuru” ile ilgilidir.
ĠĢletmeler için sosyal ağlarda müĢterilerle buluĢabilmenin birçok yolu vardır. Firmalara ait
bloglar, facebook sayfaları, twitter hesapları ve internet siteleri bunların baĢında gelmektedir.
Sosyal ağ mecralarının içinde firmaların müĢterileri ile en çok iletiĢime geçebildiği ve
karĢılıklı iliĢkilerini interaktif bir Ģekilde yürüttüğü sosyal ağ aracı Facebook‟tur. Gerek
günümüzde en çok tercih edilen sosyal ağ mecrası olması, gerekse firmaların en çok tercih
ettiği sosyal ağ etkileĢim aracı olması sebebiyle, çalıĢmamızda Facebook ile elde edilen
entellektüel sermaye değeri üzerinde durulmuĢtur.
Facebook‟un firmaların entellektüel sermayesine etkisini ölçebilmek için Skandia Pusulası
yönteminden yaralanılabilir. Çünkü bu yöntemin odağında göstergelerin geliĢtirilmesi
bulunmaktadır. Yani firmalar kendi göstergelerini kendi ihtiyaçlarına ve örgütsel yapısına
göre geliĢtirebilir. Bu durumda Facebook‟un firmaların entellektüel sermayesine katkısının
gösterilebilmesi için aĢağıdaki unsurların bulunması faydalı olacaktır;
a) Firmanın resmi Facebook sayfasının “Beğen”ilme sayısı
b) Firmanın Facebook sayfası üzerinden yaptığı promosyon sayısı
c) Firmanın Facebook üzerinden yaptığı promosyonlara katılım sayısı
29
http://www.webrazzi.com/2012/02/02/facebook-halka-arz-basvurusunu-yapti/, 09.03.2012
Demirkol, Ġsmet, “Entellektüel Sermaye”, http://www.ekodialog.com/Makaleler/entellektuel_sermaye.html,
23.02.2012
31
Onat, a.g.e., 2008, s.1130.
30
8
d) Firmanın Facebook sayfasında müĢterileri için yaptığı online uygulama sayısı
(oyun, video vs.)
e) Firmanın Facebook üzerinden yaptığı etkinliklere (promosyon ve uygulamalar)
katılan kiĢilerden, yeni müĢteri olarak firmaya gelenlerin sayısı
f) Facebook için yapılan harcamaların, o dönemde online etkinliklere katılmıĢ olan
müĢterilere olan oranı
g) Facebook‟un müĢteri bağlılığını arttırmasına olan etkisi
Yukarıda saydığımız a, b, c ve d unsurlarının verilerine Facebook sayfası üzerinden ulaĢmak
mümkündür. Fakat “Firmanın Facebook üzerinden yaptığı etkinliklere (promosyon ve
uygulamalar) katılan kiĢilerden, yeni müĢteri olarak firmaya gelenlerin sayısı” ancak
firmanın yeni bir sistem geliĢtirmesiyle mümkün olacaktır. Buna göre firmalar, Facebook‟taki
kiĢileri müĢteri portföyüyle entegre edip, müĢteri portföyünde oluĢan değiĢiklikleri bu sayede
takip edebilir.
“Facebook için yapılan harcamaların, o dönemde online etkinliklere katılmıĢ olan
müĢterilere olan oranı” da Facebook‟un entellektüel sermayeye olan bir diğer etkisidir.
Firmanın Facebook sayfasındaki etkinlikler için yaptığı her türlü harcamanın / etkinliklere
katılan müĢterilere olan oranının bulunmasıyla hesaplanır. Böylece facebook sayfasının
etkinliği ölçülmüĢ olur.
Son olarak hesaplanacak olan “Facebook’un müĢteri bağlılığını arttırmasına olan etkisi”
ise müĢterilerle ilgili algıyı ölçmesi açısından önemlilik arz edecektir. Çünkü yeni müĢteri
kazanmak yerine eski müĢteriyi elde tutmak daha kolaydır. Bu yüzden sosyal ağların bu
yöndeki etkisinin de ölçülmesi gerekir. Facebook‟un müĢteri bağlılığını arttırmasına olan
etkisini ölçmek için Nick Bontis‟in 1998 yılında ortaya attığı örgütsel performans ile
entellektüel sermaye arasındaki iliĢkiyi ölçtüğü model kullanılabilir32. Bontis bu çalıĢmasında
entellektüel sermaye unsurlarını algısal olarak ölçmüĢtür. Buna göre sosyal ağların müĢteri
unsuruna olan etkisinin ölçümünde, müĢterilerin algıları aĢağıdaki kriterler yardımıyla, 5‟li
likert ölçeğinden yararlanılabilir. Facebook‟un müĢteri bağlılığını arttırmasına olan etkisini
ölçmeye yönelik kriterler Ģunlar olabilir;







MüĢteri memnuniyeti
MüĢteri isteklerinin / Ģikayetlerinin Facebook üzerinden cevaplanması
MüĢteri sadakati
MüĢteri geri bildirimi
MüĢterilerle iĢbirliği
MüĢteri profili
MüĢterilerle uzun iliĢkiler
Bu kriterlerin sektöre veya firmanın isteğine göre arttırılması mümkündür. Buradaki
kriterlerin ölçülmesi sonucunda ortaya çıkan rakamların ortalaması alınarak firmanın içinde
bulunduğu sektöre veya konuma göre baĢarılı baĢarısız olduğu yorumlanabilir. Ayrıca bu
rakamlar yardımıyla yıllar bazında da kıyaslama yapılabilir.
32
Bontis, Nick, “Intellectual Capital: An Explotary Study that Develops Measures and Models”, Management
Decision, 36/2, 1998, s.76
9
5.2. Sosyal Ağların Entellektüel Sermayeye Etkisinin Raporlanması
Günümüzde firmalar sosyal raporlarında (faaliyet raporu, kurumsal yönetim raporu,
sürdürülebilirlik raporu) bilançoda gösterilmeyen birçok bilgiyi raporlamaktadır. Örneğin
Türkiye‟deki bankalar faaliyet raporlarında toplam çalıĢan sayılarını, Ģube sayılarını,
bankadaki ve internet bankacılığındaki iĢlem sayıları gibi maddi olmayan unsurları
raporlamaktadır. Bu bilgiler rapor kullanıcılarına geçmiĢ dönem hakkında bilgi verirken,
gelecek dönemler hakkında da bir perspektif sunmaktadır.
Yurt dıĢındaki örneklerine baktığımızda da Avusturya‟daki Oesterreichische Nationalbank
(NB) 2008 yılında yayınladığı Entellektüel Sermaye Raporu‟nda (Intellectual Capital Report
2008), NB‟nin banka iĢ süreçleri ve hizmetlerinde NB‟nin entellektüel sermayesi ve
entellektüel sermayesinin kullanımının gözden geçirilmesi ile ilgili bilgiler vermektedir. Bu
rapor banka içerisinde insan, iliĢkisel, yapısal ve yenilik sermayesi arasındaki etkileĢime
dikkat çekmekte ve temelini oluĢturan faktörlerin etkisini göstermektedir33.
Literatürde entelektüel sermaye unsurlarının raporlanması için yaygın olarak kullanılan
yaklaĢım, tamamlayıcı mali tablo yaklaĢımıdır. Bu yaklaĢıma göre iĢletme, mali tablolarına;
özellikle bilânçosuna ek olarak entelektüel sermaye kaynaklarını ve değerlerini tablolar
halinde göstermektedir34. Türkiye‟de ise 3 farklı raporlama yaklaĢımından bahsedilmektedir.
Bunlardan birincisi entellektüel sermaye unsurlarını bilançoda ayrı bir kalem olarak
gösterilmesi yaklaĢımıdır. Fakat entellektüel sermayenin değer tespitinin ve geleceğe yönelik
gelir unsurlarının belirlenmesinin zor olması, bu yaklaĢım en büyük eksikliğidir. Ġkinci
yaklaĢım ise finansal tablolara ek olarak bir raporlama yolunun seçildiği yaklaĢımdır. Bu
yaklaĢımda entelektüel sermaye unsurlarına ait ölçüt ve bilgilerin bağımsız raporlama
Ģeklinde yayınlanması söz konusudur. Günümüzde ülkemiz açısından henüz geçerli olmasa da
bu yaklaĢımın Avrupa‟da kullanılmaya baĢlandığı gözlenmektedir. Üçüncü yaklaĢım da ise
her iki yöntem birlikte kullanılmakta ve bazı entellektüel sermaye unsurları gider veya
aktifleĢtirilmekte, bazıları ise raporlanmaktadır35. Ayrıca entelektüel sermayeye bilanço
dipnotlarında da yer verilebilmektedir36.
Bize göre yukarıda önerdiğimiz gibi hesaplanan sosyal ağların entellektüel sermayeye olan
etkisi, çalıĢan yapısı, Ģubelerin sayısı gibi bilgiler faaliyet raporlarına eklenmelidir. Örneğin
bankalar faaliyet raporlarında Ģube sayıları, internet Ģubelerinde yapılan iĢlem sayıları,
çalıĢanların eğitim durumu gibi entellektüel sermaye unsurlarıyla ilgili bilgileri yıllara göre
karĢılaĢtırmalı olarak raporlamaktadır. Sosyal ağların etkisini göstermesi için önerdiğimiz
unsurlar ile ilgili bilgiler, seneden seneye karĢılaĢtırılmıĢ halde gösterimi ile bu raporlarda
olmalıdır. Tüm bu bilgiler de zamanla ayrı bir entellektüel sermaye raporu altında
birleĢtirilerek, kullanıcılara firmanın sahip olduğu görünmeyen unsurların durumunu ayrıntılı
olarak vermelidir.
Sosyal ağların entellektüel sermayeyi etkileyen bu unsurları ġekil 1‟deki gibi raporlanabilir.
33
Yıldız, a.g.e., 2010, s.37
Yıldız, a.g.e., 2010, s.36
35
ERKAL, Z., “Entelektüel Sermaye, Ölçülmesi ve Raporlanması”, Ġstanbul, Derin Yayınları, 2006, s.113
36
Yıldız, a.g.e., 2010, s.37
34
10
Sosyal Ağ Entellektüel Sermaye Unsurları
2010 2011 2012
Firmanın resmi Facebook sayfasının “Beğen”ilme sayısı
Firmanın Facebook sayfası üzerinden yaptığı promosyon sayısı
Firmanın Facebook üzerinden yaptığı promosyonlara katılım sayısı
Firmanın Facebook sayfasında müĢterileri için yaptığı online uygulama
sayısı (oyun, video vs.)
Firmanın Facebook üzerinden yaptığı etkinliklere (promosyon ve
uygulamalar) katılan kiĢilerden, yeni müĢteri olarak firmaya gelenlerin
sayısı
Facebook için yapılan harcamaların, o dönemde online etkinliklere
katılmıĢ olan müĢterilere olan oranı
Facebook‟un müĢteri bağlılığını arttırmasına olan etkisi
-MüĢteri memnuniyeti
-MüĢteri isteklerinin,
cevaplanması
Ģikayetlerinin
Facebook
üzerinden
-MüĢteri sadakati
-MüĢteri geri bildirimi
-MüĢterilerle iĢbirliği
-MüĢteri profili
-MüĢterilerle uzun iliĢkiler
ġekil 1: Sosyal Ağ ile Ġlgili Entellektüel Sermaye Unsurlarının Raporlanması
6. SONUÇ VE ÖNERĠLER
Günümüzde iĢletmelerin değer ve kurumsal performanslarının belirlenmesinde entellektüel
sermayenin ölçülmesi önemli bir hale gelmiĢtir. Çünkü entellektüel sermaye unsurları,
iĢletmelerin uzun vadeli hedeflerinin gerçekleĢtirilmesinde önemli rolü olan stratejik
varlıklardır. Ayrıca entellektüel sermaye unsurları hakkındaki bilgiler, Ģirketlere rekabet
avantajı oluĢtururken, farklı kullanıcılar tarafından talep edilen tekrarlanan bilgileri de
ilgililere sunmuĢ olmaktadır.
Gün geçtikçe firmalar için önemi artan sosyal ağların, entellektüel sermayeye olan etkisi de
yadsınamaz bir gerçektir. Bu yüzden sosyal ağların entellektüel sermayeye olan etkisinin
ölçülebilmesi ve raporlanabilmesi gerekmektedir. Böylece, elde edilen verilerle hem firma
hem de rapor kullanıcıları analiz ve karar aĢamalarında bu bilgileri kullanabilirler.
Sosyal ağların entellektüel sermayeye olan etkisi, daha çok “müĢteri sermayesi” üzerine
olmaktadır. Çünkü günümüzde müĢteriler için etkileĢim, interaktif olmak önemli bir hale
gelmiĢtir. Bu sebeple çalıĢmada, en çok tercih edilen sosyal ağ mecrası olan Facebook
üzerinden çeĢitli unsurlar tanımlanmıĢtır. Bahsedilen bu unsurların, performans raporlama
yaklaĢımlarından Skandia Pusulası yöntemi kullanılarak hesaplanabileceğine inanmaktayız.
Hesaplanan bu performans ölçümleri de finansal tablolara ek olarak, yılların karĢılaĢtırılmalı
gösterildiği Ģekilde raporlanmalıdır. Böylece geleneksel finansal tabloların devamlılığı
konusunda bir sorun ortaya çıkmamıĢ olurken, bilgi talep edenlere daha doğru ve ayrıntılı bir
Ģekilde sosyal ağların entellektüel sermayeye olan etkisi sunulmuĢ olur.
11
KAYNAKÇA
ACUN, R. (2009). “İnternet ve Türk Kimliği”, Türk Kimliği Ayvaz Gökdemir‟e Armağan,
Ġstanbul, Ötüken Yayınları, 2009, s. 845- 861.
BONTĠS, N., (1998), “Intellectual Capital: An Explotary Study that Develops Measures and
Models”, Management Decision, 36/2, s.63-76
BROOKĠNG, A.,( 1997), “The Management of Intellectual Capital”, Long Range Planning,
Vol: 30, No: 3,
BÜYÜKÖZKAN, G. (2002). Entelektüel Sermaye Yönetimi, KalDer Forum, 2.
CHOONG, Kwee KEONG, (2008), “Intellectual Capital: Definitions, Categorization and
Reporting Models”, Journal of Intellectual Capital, Vol. 9, No. 4, s.610 - 611.
ÇIKRIKCI, M., A. DASTAN, (2002), “Entellektüel Sermayenin Temel Finansal Tablolar
aracılığıyla Sunulması”, Bankacılar Dergisi, Sayı 43.
DEMĠRKOL, Ġ., “Entellektüel Sermaye”,
http://www.ekodialog.com/Makaleler/entellektuel_sermaye.html, 23.02.2012
ERKAL, Z. (2006), Entelektüel Sermaye, Ölçülmesi ve Raporlanması, Ġstanbul, Derin
Yayınları
G. MARSHALL, (1999), Sosyoloji Sözlüğü, Çev.: O. Akınhay, ve D. Kömürcü, Ġstanbul:
Bilim ve Sanat Yayınları
ĠġÇĠ,
E.,
Entelektüel
Sermayenin
Ölçülmesi
Ve
Değerlendirilmesi,
http://emreisci.blogspot.com/2008/11/entelektel-sermayenin-llmesi-ve.html, 06.03.2012
KANIBĠR, H., (2004), “Yeni Bir Rekabet Gücü Kaynağı Olarak Entellektüel Sermaye Ve
Organizasyonel Performansa Yansımaları” Havacılık Ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Ocak,
Cilt 1, Sayı 3, s.77-85
KARACAER, S. ve KAPUSUZOĞLU, A., (2010), “ĠMKB Turizm Sektöründe Entellektüel
Sermayenin Firma Değeri Üzerindeki Etkisinin Analizi” Anatolia: Turizm Araştırmaları
Dergisi, Cilt 21, Sayı 1, s.98-108
KAYA, N., (2011), “Entellektüel Sermaye Raporu Ġçindeki Sosyal Bilgi” Atatürk
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt: 25, Sayı: 2, s.249-264
KUTLU, H. A., (2009), “Entellektüel Sermaye: Türkiye Muhasebe Sisteminde Raporlanabilir
mi?”, H.Ü. İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt:27, Sayı:1, s.235-257
ONAT, F. ve ALĠKILIÇ, Ö. AĢman, (2008), “Sosyal Ağ Sitelerinin Reklam Ve Halkla
ĠliĢkiler Ortamları Olarak Değerlendirilmesi”, Journal of Yasar University, 3(9), s.1111-1143,
ONAT, F.ve ALĠKILIÇ, Ö. AĢman, (2007), “Bir Halkla ĠliĢkiler Aracı Olarak Kurumsal
Bloglar”, Journal of Yasar University, 2(8), s. 899-92.
12
PFEĠL, O. P., The Valuation of Intellectual Capital. Working Paper Series,
http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=388100, 01.03.2012
RYLANDER, A. ve JACOBSEN, K. ve Roos, G., (2000), Towards Improved Information
Disclosure on Intellectual Capital. International Journal of Technology Management , 20, s.
715-741.
SANCHEZ, A. A. ve MARĠN, G. Sanchez, (2005) “Strategic Orientation, Management
Characteristics and Performance: A Study of Spanish SMEs,” Journal of Small Business
Management, 43/3, s. 287-308.
STEWART, T. A., (1991), Brainpower , Fortune, June 3, Vol. 127, s. 44-60.
STEWART, T.A., (1997), Intellectual Capital: The New Wealt of Organizations , Double
day/ Currency, New York, s.1-15.
STEWART, T.A., (1994), Your Company s Most Valuable Asset: Intellectual Capital ,
Fortune, October 3, Vol.130, no.7, s. 28-33.
SULLIVAN, P.H., (1999), “Profiting From Intellectual Capital”, Journal of Knowledge
Management, Vol. 3, No.2, s.133-140
WANG, W ve CHANG, (2005), C. “Intellectual Capital and Performance In Casual Models,
Evidence from the Information Technology Industry in Taiwan” Journal of Intellectual
Capital, Vol.6, No:22, s.222-236
WĠLEMAN A., (1999), A Capital Idea, Management Today, Apr., s. 97.
YERELĠ, A.N. ve G. GERġĠL, (2005), “Entelekteül Sermayeyi Ölçme ve Raporlama
Yöntemleri”, Yönetim ve Ekonomi, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F., 12(2), s.17-29.
YILDIZ, S., (2011), “Entellektüel Sermayenin Ölçümü Üzerine Bankacılık Sektöründe Bir
AraĢtırma” Yönetim, yıl:22, sayı:68, s.9-28
YILDIZ, S., (2010), “Entellektüel Sermaye Faaliyet Raporu Önerisi: Özel Sermayeli Mevduat
Bankalarında Bir AraĢtırma”, Bankacılar Dergisi, sayı:75, s. 34 - 50
YÖRÜK, N. ve M.S. ERDEM, (2006), “Farklı Entellektüel Sermaye Ölçme Yötemlerinin
Firmaların Stratejik Karar Alma Sürecine Etkileri”, Marmara Üniversitesi MuhasebeFinansman Araştırma ve Uygulama Dergisi Analiz, 6(15), s.59-71.
13