KIRIKKALE ĠLĠNDE DOĞA TURĠZMĠ MASTER PLANI 2013
Transkript
KIRIKKALE ĠLĠNDE DOĞA TURĠZMĠ MASTER PLANI 2013
KIRIKKALE ĠLĠNDE DOĞA TURĠZMĠ MASTER PLANI 2013 – 2023 KISALTMALAR SUNUġ ÖNSÖZ ÇALIġMANIN MAKSADI ĠÇĠNDEKĠLER 1 İÇİNDEKİLER 1. GĠRĠġ .................................................................................................................................................... 4 1.1 DOĞAL ALANLAR, YÖRE ĠNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBĠLĠR TURĠZM ALTERNATĠFĠ ve KIRIKKALE VĠLAYETĠNDE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ.................................................................................................. 4 1.2 DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA .................................................... 5 1.3 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ ............................................................................................ 6 1.4 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME STRATEJĠSĠ ................................................... 8 2.SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġĠMĠNE ĠLĠġKĠN ÇALIġMALAR............................... 10 2.1 KAYNAK ANALĠZĠ ........................................................................................................................ 10 2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar ................................................................................... 10 2.2 TURĠZM POTANSĠYELĠ ................................................................................................................ 12 2.3 TAġIMA KAPASĠTESĠ ................................................................................................................... 17 2.3.1 Taşıma Kapasitesinin Elemanları; .............................................................................................. 17 3.ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ VE YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI ............................ 19 3.1 ĠLGĠ GRUPLARI/PAYDAġLAR .................................................................................................... 19 3.2 ĠLGĠ GRUBU KATEGORĠLERĠ ..................................................................................................... 19 3.3 ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ .................................................................................................................. 19 3.4 TOPLUM TEMELLĠ YAKLAġIM .................................................................................................. 20 3.5 YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI .................................................................... 21 4.KIRIKKALE TÜRKĠYE VE BÖLGESĠNDEKĠ YERĠ, TARĠHÇESĠ, COĞRAFĠ VE ĠKLĠM ÖZELLĠKLERĠ, KIRSAL KESĠM EKONOMĠSĠ ..................................................................................... 22 4.1 TARĠHÇE ....................................................................................................................................... 22 4.2. KIRIKKALE ĠLĠNĠN GENEL ÖZELLĠKLERĠ ........................................................................... 30 4.2.1. İlin Jeomorfolojik Özellikleri ..................................................................................................... 30 4.2.2 Jeolojik Özellikler ....................................................................................................................... 32 4.2.3.İklim Özellikleri .......................................................................................................................... 32 4.2.4.Toprak Özellikleri ....................................................................................................................... 35 4.2.5. Arazi Varlığı ............................................................................................................................... 35 4.2.6. Orman Varlığı ............................................................................................................................ 35 4.2.7 Flora-Fauna ve Hassas Yöreler ................................................................................................... 36 2 4.2.9. Tarım ve Hayvancılık ................................................................................................................. 51 4.2.10. Sanayi ve Teknoloji ................................................................................................................. 55 5.KIRIKKALE DOĞA TURĠZMĠ ARZI .................................................................................................. 59 5.1. Kırıkkale‟nin Doğa Turizmi Değerleri(Doğa turizmi Arzı) ............................................................ 59 5.2.Kırıkkale ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi .............................. 59 5.3. Kırıkkale Ġlinde Doğa Turizmi Amaçlı Koruma Statülü Alanlar .................................................... 59 5.4.Seçkin Özellikli Diğer Sahalar ......................................................................................................... 62 5.5. Kırıkkale Ġlinde Doğa Turizmi ÇeĢitleri ......................................................................................... 66 6. SEÇKĠN VE YÜKSEK DEĞER TAġIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE POTANSĠYELĠNĠ GELĠġTĠRME ĠMKANLARININ ORTAYA KONULMASINA ĠLĠġKĠN ANALĠZLER .............................................................................................................................................. 68 6.1.Karaahmetli Tabiat Parkı .................................................................................................................. 68 6.2. ÇeĢnigir Köprü Mevkii ( Keskin Ġlçesi-Köprüköy Beldesi-Karakeçili Ġlçesi) ................................ 75 6.3.Denek Dağı Mevkii(Merkez-Keskin-BalıĢeyh Ġlçeleri) ................................................................... 83 6.4.Keskin Ġlçesi ..................................................................................................................................... 90 7. KIRIKKALE ĠLĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ STRATEJĠLERĠ .................................... 101 7.1.GeliĢme Stratejileri ......................................................................................................................... 101 7.2. Pazarlama Stratejisi ....................................................................................................................... 101 7.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi ......................................................................................................... 101 7.4. Ġzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin izlenmesi) ........ 101 SONUÇ VE ÖNERĠLER.......................................................................................................................... 115 KAYNAKÇA ........................................................................................................................................... 118 3 1. GĠRĠġ 1.1 DOĞAL ALANLAR, YÖRE ĠNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBĠLĠR TURĠZM ALTERNATĠFĠ VĠLAYETĠNDE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ ve KIRIKKALE Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düĢük ve dağınık nüfus ile beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. gibi faaliyetler için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür giriĢimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya dıĢında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif iliĢkiler içinde olmamız gerekmektedir. Proaktif kiĢi; iliĢkilerde ve faaliyetlerde inisiyatifi eline alan kiĢi demektir. Tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı taĢra kuruluĢlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliĢtirilmesinde öncü olması doğru bir harekettir. Son yıllarda sivil toplum kuruluĢları ve diğer kamu kurum ve kuruluĢları; statülü korunan alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için iĢbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakıĢ açısı ile algılamaya baĢlamıĢlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin meydana getirdiği olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karĢı alternatif, çevreye duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıĢtır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıĢtır. Algılamadaki bu değiĢiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme iliĢkin proje ve çalıĢmaların giderek artmasına yol açmıĢtır. Bu sayede turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel zenginliğin korunmasında anahtar bir rol haline gelmiĢtir. Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeĢitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir bakıĢ açısı meydana getirilmesi, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında önemli seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru Ģekilde bütünleĢtirildiği takdirde beklentileri karĢılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır. 4 1.2 DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA 1980‟li yıllardan itibaren BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programı (UNEP), çevre konularına iliĢkin çalıĢmaları arttırmıĢ, Bu çalıĢma giderek artan bir etkinin meydana gelmesini sağlamıĢtır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu‟nca 1987 yılında tamamlanan çalıĢmalar sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor hazırlanmıĢtır. GeliĢmiĢ ve geliĢmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaĢılması gerektiği bu raporda vurgulanmıĢtır. Kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna vurgu yapılmıĢtır. Raporda ortaya konulan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakların nadir ve eĢsiz olduğu görüĢüne varılmıĢtır. Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin, bir orman, kereste imalatı için kullanılabilirken, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı olarak kullanılabilmekte ayrıca korunan alan olarak da ayrılabilmektedir. Alanın ve alanda yaĢayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken, bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaĢım içine girildiğinde doğru görülen seçenek ormanın el değmemiĢ eski haline bırakılması olsa da, yöre halkı ve diğer iĢ gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı hayat kalitelerini yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya her zaman ulaĢılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaĢılmalıdır. Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmiĢten günümüze yerel topluluklar ile arazinin beraberliği çok önemlidir. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da değiĢmeye ve geliĢme göstermeye baĢlamıĢtır. Bu geliĢme içinde yöre insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır. Bir doğal alan ve korunan alanın içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düĢünüldüğünde daha baĢarılı olacağı açıktır. Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir. Bu kavramlara baktığımızda; Kırsal Alan; ġehir diye tabir edilen yerleĢme sahalarının dıĢında kalan tarımla ilgili etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla adlandırılan ve anılan insan yerleĢimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz. 5 Kırsal Kalkınma Kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları ekonomik, toplumsal ve kültürel Ģartları iyileĢtirmek amacıyla giriĢtikleri çabalarının, devletin bu konudaki çabalarıyla birleĢtirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle kaynaĢtırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam katkıda bulunmalarının sağlanma süreci Ģeklinde tanımlanmıĢtır. Kırsal Alan Kalkınması; Hem eğitim hem de örgütlenme iĢi olup, kırsal alan; toplumun ihtiyaçlarının göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalıĢmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalıĢmalar, beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler, sosyal güvenlik çalıĢmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke planları ile bir bütünlük içinde olmalıdır. Sürdürülebilir Kalkınma: Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik Ģartlarının tamamının sağlanması önemlidir. Kırsal alanlar turizm ve boĢ zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır. Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında yapılan bir araĢtırmada; Fransız vatandaĢları tatillerinin, %52‟sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaĢının evinde, %26‟sı evlerinde geçirdiklerini ve %9‟luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmiĢlerdir. Kırsal alanlar doğa için önemli role sahiptir. Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeĢitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karĢı koruma, iyi hayat Ģartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili hususlardır. 1.3 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Sürdürülebilir turizmin geliĢimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaĢımdır. Sürdürülebilir turizmin geliĢiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugün kü ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geliĢtirerek ve geniĢleterek karĢılanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaĢım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeĢitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içermektedir. BirleĢmiĢ Milletler Dünya Turizm Örgütü‟nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm geliĢimi; Çevresel kaynakların en iyi Ģekilde kullanılmasını sağlamalı, Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli, Bütün ilgi gruplarına adil bir Ģekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır. 6 Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin geliĢme ölçütleri; a. Biyolojik çeĢitliliğin korunması, b. Ekonomik tutarlılık, c. Kültürel zenginlik, d. Yöre halkının refahı, e. Ġstihdam kalitesi, f. Sosyal eĢitlik, g. Ziyaretçi memnuniyeti, h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması, i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu, j. Fiziki bütünlük, k. Kaynakların etkin kullanımı, l. Çevre temizliğidir. Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir. Korunan alanlar turizme, turizm de korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bileĢendir. Turizm; aynı Ģekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve insanın yaĢadığı sahalardaki yöresel kültüre de bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün bozulmaması için tedbirleri gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de zorunludur. Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmıĢ ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri de değiĢmiĢ ve çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletiĢim, bölgenin flora ve faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur. Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taĢımıĢtır ki, turizm eĢsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların çevresinde yaĢayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir. Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araçtır. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalıĢmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik 7 bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluĢturulması ve uygulanması gibi hedeflere de kolayca ulaĢılabilmektedir. En önemli hususta; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniĢ kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaĢımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve izlenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüĢü mümkün olmayan olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline gelebilecektir. ĠĢte bu nedenle; “SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME (MASTER) PLANI” çalıĢmasına lüzum duyulmuĢtur. 1.4 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME STRATEJĠSĠ Yukarda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır. AlıĢılmıĢ turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Stratejisi arasındaki fark Ģudur; alıĢılmıĢ yöntemler yukarıdan aĢağıya bakıĢ açısı ile uygulanmaktadır. Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taĢınmaktadır. Yöre halkı katılımcı olamamaktadır. Sürdürülebilir turizm ise aĢağıdan yukarıya bir yaklaĢım için gayret göstermektedir. Bu yaklaĢımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur, yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için ortak kararlar alınır. Karar almanın yanında uygulama ve izleme aĢamalarında da yöre halkının bilgisini, becerilerini, en uygun Ģekilde kullanmak esastır. Bu yaklaĢım yöre halkının, yerel otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır. -Sürdürülebilir turizm geliĢim aĢamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dıĢında olmalıdır. Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin yapılmasıyla yöreye faydayı arttırabilir. -Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm geliĢiminde önemli ortaklardır. Söz konusu gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da sorumluluk alacaklardır. -Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır. -Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal, sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakıĢ açısına dayandırılmasına esas olmalıdır. - Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı‟nda turizm; doğayı koruma, kırsal kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele alınmalıdır. 8 Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartıĢılmalı, değerlendirilmelidir. Ġlde sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler ortaya konmalıdır. -Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayıĢla (alan ve çevresinin sahip olduğu doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de önemlidir. -Turizm geliĢimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi özgün ve özellikli bir destinasyon oluĢturması için gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman baĢarılı olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taĢıma kapasitesi düĢük iken, bu alanlardan beklenen faydalar yüksek olmaktadır. TaĢıma kapasitesinin düĢüklüğü sınırlı sayıda turist demektir. Bu sebeple taĢıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemlidir. -Entegre Doğal Alan Yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı ile doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi gruplarının etkin desteği önem taĢır. Turizm geliĢiminin karmaĢık yapısı göz önüne alınırsa, ilgi gruplarının etkin iĢ birliği oldukça önemlidir. Planın herkes tarafından sahiplenilmesi ayrıcalık olacaktır. -Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır. -Pazarlama Stratejisi; Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı‟nın bir parçasıdır. Kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaĢımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaĢımlar bu stratejide yer almalıdır. -Turizm Destinasyonu Yönetimi; Yaygın bir stratejik yaklaĢım olup, destinasyonu rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir Ģekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir yaklaĢımdır. -Ġyi tanımlanmıĢ amaçlar ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iĢ planı hazırlamak gereklidir. -Ziyaretçinin Ġzlenmesi ve Ziyaretçi Yönetim Planı: Madem ki doğa gibi hassas bir sistemde çalıĢılıyor, bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taĢıma kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır. Geri bildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi (iyileĢtirilmesi), hizmetteki aksamaların ve doğadaki değiĢimlerin takibi için çok önemlidir. ġu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaĢmak garanti edildiği takdirde teĢvik edilmelidir. 9 2.SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġĠMĠNE ĠLĠġKĠN ÇALIġMALAR 2.1 KAYNAK ANALĠZĠ GeliĢme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması mecburidir. Bir alanın sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluĢturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluĢturulmasını temin etmektedir. Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm geliĢimi için önemli bir temel oluĢturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin, tarımsal faaliyetleri desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleĢtirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma özelliğini kaybedecektir.Gerek turizm potansiyeli gerekse taĢıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması gerekir. 2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar a. Doğal Kaynaklar: turizmin geliĢimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu kaynakların hali hazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi turizm geliĢimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir. Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. EĢsiz manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları, konakladığımız evin penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir. Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması Doğal kaynakların çok çeĢitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düĢük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm geliĢimi için de uygun değildir. Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur. Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır. Ġklim; mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneĢ ıĢığı saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı mevsimlerde turizm için elveriĢli olup olmadığıdır. Turizm GeliĢimi Ġçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter çalıĢmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin geliĢmesi ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır. 10 b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara iliĢkin çalıĢmalara benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluĢan kombinasyonlar, turistler tarafından yüksek ilgi ile karĢılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm geliĢimine ve doğa korumaya verilen destek artacaktır. c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin bileĢimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalıĢması, birbiri ile bağlantılı birçok farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm geliĢimi için ilk bakıĢta kavranamaması mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaĢımı, turizm sektöründe çalıĢma isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan iliĢkisi bulunmaktadır. Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya koymanın yanı sıra turizm geliĢimi için de zorunlu bir Ģarttır. Alan, güvenli içme suyu, donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm geliĢimi asla baĢarılı olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için Ģartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir. Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem kaynağın turizm geliĢimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya koyabilmektedir. - Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir. - ĠletiĢim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm geliĢimi için önemli olan cep telefonları da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri içermektedir. - Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir. - Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik Ģebekesi, ısınma ve yemek piĢirme için enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır. - Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır. - Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir. - Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir. 11 - Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayiĢi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli olmaktadır. AĢırı kar yağıĢı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok önemlidir. - Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır. Ġnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm geliĢiminde anahtar etmenlerden biridir. Ġnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi nitelikteki kültür ve kimliği oluĢturmaktadır. Ġnsan kaynaklarına iliĢkin etütler aĢağıdaki unsurları içermelidir; - Yöre halkının nüfusu, - Göç vb. eğilimler, - Demografik yapı, - Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik, geleceğe odaklanma, çalıĢma ahlakı, - Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme, - Turizm geliĢimine iliĢkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim, - Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal iliĢkilerin kalitesi ve aralarındaki iĢbirliğini içeren sosyal yapı, - Yerel kurumlar, idareler, yönetiĢim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal kaynaklar ve yönetimleri, - Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kiĢilerin ortak değerleri, ilgileri, yaklaĢımları, algılama Ģekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait olma ve o toplumda yaĢamaktan onur duyma gibi durumları içerir, - Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaĢma durumları, firma sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakıĢ açısı, pazarları ve dıĢ iliĢkileri, sektörler arası iĢbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile iliĢkili olabilmektedir. Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi oluĢturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakıĢı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir vizyon oluĢturulmasını ve turizm geliĢiminin diğer sektörlerle bütünleĢtirilmesini sağlayacaktır. 2.2 TURĠZM POTANSĠYELĠ Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli içermezler; - Bazı doğa parçaları araĢtırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler, 12 - Bazı doğal sahalar, eriĢim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elveriĢli olmayan yerlerde bulunurlar, - Ekolojik kaynakların kullanımlar karĢısındaki duyarlılığı (taĢıma kapasitesi), ziyaretçi giriĢinde kısıtlamalara sebep olmaktadır, Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa baĢarılı bir turizm giriĢimini baĢlatmak imkanı olmayacaktır. Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir talebi karĢılaması lüzumludur. Turizme iliĢkin motivasyon ve istekler değiĢkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değiĢen tüketici davranıĢları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli tüketicinin bakıĢ açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir. Turizm potansiyeline iliĢkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüĢmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde çalıĢmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araĢtırma metotları kullanılmaktadır. Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aĢağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir; - Halen yapılan turizm, - Halihazırdaki turist miktarı, - Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar, - Ortalama kalma zamanları, - Turist profili, - Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık, güneĢ, vb.) - Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği, - Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni, “Turizm arzı” incelemesinde ise aĢağıdaki hususlar öne çıkmaktadır; - Ġlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı makul müdür? - Alan ulaĢım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taĢıt, genel taĢımacılık, vd.), bunlara yaklaĢım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi), - Alana ulaĢma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli) 13 - Ġle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu? - Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?, - Güvenlik ve ulaĢım açısından ne gibi problemler yaĢanabilir? - Alt yapı incelemesi; taĢımacılık ağı, yerel yolun durumu (toprak, asfalt), anayolla bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taĢımacılığın yaygınlığı, program, ücretler, hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, iĢaret levhaları, genel enformasyon levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları, - Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta iyisayısı vb.) - Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü) - Ġl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri), - Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü), - Ġlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?), - Alan turist gezi rotasına girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düĢük veya yakında böyle bir potansiyel bulunmamakta), - Ġlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı, farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.), - Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, Ģans veya mevsime bağlı), - Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı, - Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi), Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi; - doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuĢ izole olmuĢ alanlar, Ģelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuĢ, deniz canlıları, iklim, diğerleri), - kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el iĢleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.) - Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan bilgi 14 ve beceriler, turizm geliĢimine yaklaĢımlar, misafir severlik anlayıĢı, hizmet eğilimleri, yerel kuruluĢ ve idareler ile yönetiĢim, alanın kültürü ve kimliği, - Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer), - Altyapı; (su sistemleri, ulaĢım ağları, sağlık imkanları, ulaĢım terminalleri, enerji kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar, güvenlik sistemleri vb.) - ĠĢ ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satıĢ yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, diĢçiler, eczaneler, kafe ve restoranlar, atm‟ler, bankalar, diğer iĢ ve hizmetler.) Turizm Talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi; Ziyaretçi; boĢ zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kiĢi olarak tanımlanabilir, turist ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir. Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha yüksek olmaktadır. Turizme iliĢkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için; - Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük), - Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değiĢimi, - Ortalama kalıĢ süreleri, konaklama ve ulaĢım Ģekilleri önemlidir. (Sürdürülebilir doğa turizm geliĢme planımızda ana unsur turizm olduğundan;turizme iliĢkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait verielr üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır). - Turist baĢına ortalama harcama, - Grup hacmi ve düzeni, - Turistlerin ağırlıklı yaĢ grubu, - Yaptıkları faaliyetler, - Ziyaret edecekleri-ettikleri yere iliĢkin seçimleri, - Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama Ģekilleri, 15 - Ġkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı, - Kullanılabilir ilave veriler. Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il veya illerle karĢılaĢtırmak faydalı ve yerinde olacaktır. Turizm Arzı: Konum Faktörü; Bir ilin baĢka turizm pazarları ile iliĢkili olarak nasıl konumlandığını, bir turistin alana ulaĢmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir. Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaĢılabilir değilse asla baĢarılı bir turizm geliĢimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla ulaĢılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düĢünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır. - Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir, - Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaĢımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir, - Tren, otobüs veya özel araçlarla eriĢim de konum faktörleri içinde önemlidir, - Alana ziyaret iklim Ģartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir, - Ġle özgü yapılan bürokratik iĢlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi, - Turizm arzında; iĢaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaĢma kolaylığı da önem arz etmektedir. Haritalar, broĢürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz faktörüdür. - Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeĢitliliği, ortam ve konukseverlik önemlidir. - Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır. - Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle hijyeniklik konaklamada çok önemlidir. Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüĢtür. Doğal alanların alternatif kaynak kullanımına dönüĢtürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karĢısında koruma ve 16 kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalıĢan ve doğanın kıymetini bilen eko-turistler için son derece önemlidir. 2.3 TAġIMA KAPASĠTESĠ - Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamıĢ etkilere sahip olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek ziyaretçi sayısı, - Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düĢünülen değerleri, ekolojik süreç ve koĢulları tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin (örn: iklim değiĢikliği, kirlenme.vb.) baskısı, - Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı Ģeklinde tanımlanmaktadır. TaĢıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planında önemli bir planlama aracıdır. Turizmin geliĢimi ve korunmasında önemli bir kavramdır. TaĢıma kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. TaĢıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elveriĢli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taĢıma kapasitesinin aĢılmaması ile temin edilir. Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan iliĢki vardır. Ancak alan içinde tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleĢik etkisidir. 2.3.1 TaĢıma Kapasitesinin Elemanları; Sosyal TaĢıma Kapasitesi, Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatıĢmalardan kaçınılmasını içerir.Bu unsurun turizm geliĢimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz. Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun değiĢimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanıĢı, yöre halkı ile ziyaretçilerin iliĢkileri, kullanıcı grupların davranıĢları, birbiri ile uyumu ve paydaĢ olmanın ekonomik ve toplumsal faydalarıdır. Ekonomik TaĢıma Kapasitesi; 17 Sürdürülebilir bir turizm geliĢiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleĢmiĢtir ve diğer sektörleri de desteklemektedir. Ekonomik taĢıma kapasitesi; turizm geliĢimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm geliĢimi anlamına gelmektedir. Yani temel kıstas; turizm geliĢimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir. Ekonomik taĢıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır. Ekolojik TaĢıma Kapasitesi; Ekolojik taĢıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler, ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik değerlerin, ziyaretçi akıĢlarının ve davranıĢlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır. Ġdari/fiziki TaĢıma Kapasitesi; Fiziki taĢıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müĢteri olarak alınabilecek ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki Ģartlar (doğal, coğrafi koĢullar ve hava Ģartları) ile turizm altyapısının kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkıĢıklığıdır. Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği Ģu unsurlara bağlıdır; - Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi), - Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi, Fiziksel kapasiteyi değerlendirmek için aşağıdaki bilgiler gerekmektedir; Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm geliĢimine karĢı hassas olan kaynakları: Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas türler, Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme sistemi, izleme sistemi, Ziyaretçiler/turistler, turizm geliĢimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler, konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı, özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere iliĢkin bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleĢtirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine iliĢkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine iliĢkin yöntemler, ölçütler ve göstergeler. Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür. Psikolojik TaĢıma Kapasitesi; 18 Psikolojik taĢıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi sayısıdır. 3.ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ VE YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI 3.1 ĠLGĠ GRUPLARI/PAYDAġLAR Ġlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler. PaydaĢlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ve amaçlarımıza ulaĢmak için güvenebileceğimiz kiĢilerdir. Ġlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ortak değildir veya olmaları gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakıĢı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaĢmak için iĢbirliği yapmalıdır. Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi gruplarını iĢbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaĢ değeri verilmesi ile mümkün olur. 3.2 ĠLGĠ GRUBU KATEGORĠLERĠ Turizmde ilgi grupları; - Yöre halkı, kiĢiler ve kurumlar, - Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri, - Bölgesel yetkililer, - Ulusal yetkililer, - Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar, taĢımacılar, - Turizmle ilgili sektörler, - Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler, - ĠĢçi sendikaları, dernekler, STK‟lar, - Eğitim ile ilgili birimler, 3.3 ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ 19 Ġlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının ortaya konması ve uygulamasında yer alan farklı taraflara iliĢkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır, sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler olduğunu ve hangi tarafla çeliĢkiler yaĢayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elveriĢli bir analizdir. Ġlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluĢturulmalıdır. Sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının; - Genel hedeflerini, - Turizmden beklediği faydaları - Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır. Bu süreç; Ģu adımlardan oluĢur; 1. Ġlgi gruplarının tanımlanması, 2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi, 3. Her ilgi grubunun davranıĢlarının belirlenmesi, 4. Ġlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün tahmin edilmesi, 5. Ġlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karĢılandığının değerlendirilmesi, 6. Ġlgi grupları ile birebir iletiĢimlerin baĢlatılması ve ilgi gruplarının güveninin kazanılması, 7. Ortak menfaatler, sinerji ve baĢarı unsurlarının tanımlanması, 8. PaydaĢların bir araya getirilmesi, 9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaĢmak için gerekli olan stratejinin ortaya konması, 10. Organizasyon çerçevesinin oluĢturulması, 11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletiĢim organizasyonunun oluĢturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.) 12. Ġzleme ve geri bildirimin yapılması 3.4 TOPLUM TEMELLĠ YAKLAġIM Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planı‟nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaĢım uygulanması neticesinde; - Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak, - Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teĢvik etmek ve 20 - Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluĢturmak mümkündür, Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel mirasının bozulmamıĢ ve turizmle güçlendirilmiĢ olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi yerel kültürlerini yaĢatma ve değerlendirmeye teĢvik etmelidir. 3.5 YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI Ġlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi gruplarının resmi iĢbirliğine dayalı bir organizasyon oluĢturulmalıdır. Bu iĢbirliği Valiye imzalatıldığı takdirde resmi bir dokümandır. Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları düzenler. 21 BÖLÜM 4 4.KIRIKKALE TÜRKĠYE VE BÖLGESĠNDEKĠ YERĠ, TARĠHÇESĠ, COĞRAFĠ VE ĠKLĠM ÖZELLĠKLERĠ, KIRSAL KESĠM EKONOMĠSĠ 4.1 TARĠHÇE Kırıkkale'nin adının, Ģehrin 3 km. Kuzeyindeki Kırıkköyü ile kendin merkezindeki Kaletepe'nin kısaltılarak birleĢtirilmesinden ortaya çıktığı söylenir. Bu ismin halk tarafından yakıĢtırıldığı kanaatı yaygın olmakla beraber bölgenin ismi Osmanlı arĢiv belgelerinde, Ģimdiki haliyle Kırıkkal'a biçiminde geçmektedir. Yörenin çok eski bir tarihi geçmiĢi mevcuttur. Bugün Kırıkkale il sınırları içinde kalan bazı tarihi kalıntılar, ören yerleri ve höyüklerin varlığı ile bazı araĢtırma ve incelemelerde M.Ö. yıllara ait arkeolojik buluntulara rastlanması, Kırıkkale'nin coğrafi alanının ne kadar eski bir yerleĢim sahası olduğunu gösterir. Kırıkkale’nin Eskiçağ Tarihi Kırıkkale ili ve çevresinin eskiçağ tarihini aydınlatacak bir arkeolojik kazı henüz yapılmamıĢtır. Ancak bölgenin tarihi coğrafyasına ıĢık tutacak bazı bilimsel çabalar da yok değildir. KırĢehir Kaman Kalehöyükte arkeolojik kazılar yapmakta olan Japon bilim heyetinin il sınırları içerisinde kalan alanda yapmıĢ olduğu yüzey araĢtırmaları dikkate değer bulgular ortaya koymuĢtur. Kırıkkale Ġli ve Çevresinin Kalkolitik Çağı Japonların 1990-91 yılları arasında Kırıkkale il merkezi ve ona bağlı ilçe ve köyleri kapsayan yüzey araĢtırmalarında toplam 21 höyük ve düz iskan saptanmıĢtır. Bu merkezlerden toplanan seramik örneklerinin değerlendirilmesi sonucu bölgenin Kızılırmak kavsi dıĢında kalan alanda Neolitik Çağ ve sonrası, Kızılırmak kavsi içinde kalan alanda ise bu dönemi takip eden Kalkolitik Çağı, Eski Tunç Çağı, Assur Ticaret Kolonileri Çağı Hitit Ġmparatorluk Çağı (zayıf), Frig ve Hellenistik-Roma Çağları ile Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait yerleĢim birimleri ve bu dönemlerin kültürlerini yansıtan kalıntılar saptanmıĢtır. Kırıkkale ili ve çevresinde yapılan yüzey araĢtırmalarda, Kırıkkale ili Delice ilçesi Yeniyapan köyünün doğusunda doğal bir tepeden, Delice ilçesi Çongar köyünün 3.5 km doğrultusunda yer alan 8.5 m yüksekliğindeki Kültepe‟den Keskin ilçesi Cinali köyünün 2 km kuzeybatısında yer alan 8 m yüksekliğindeki Sulucatepe‟den ve Kırıkkale ili merkez ilçe sınırları içinde kalan Kuzeren köyünün 3.5 km güneybatısında yer alan 8.5 m yüksekliğindeki Kuzeren höyüğünden derlenen çanak çömlek parçaları Kalkolitik döneme tarihlenmiĢtir. Kalkolitik çağ genelde MÖ 5000-3000 yılları arasına yerleĢtirilmektedir. Maden aletlerin yanında taĢ aletlerin kullanılmasından ötürü bu devire tarihçiler TaĢ Maden Devri anlamına gelen Kalkolitik Çağ 22 adını vermiĢlerdir. Bu kültürün önde gelen iki özelliği bakır aletlerin giderek taĢın yerine geçmeye baĢlaması ile kökleri Neolitik Çağ‟a uzayan boya bezemeli çanak-çömleklerdir. Anadolu‟yu Erken Kalkolitik Çağ‟ın sonralarında farklı bir etnik grup muhtemelen Trakya‟dan gelen bir kavim istila etmiĢ, birçok yerleĢim yerini yakıp yıkmıĢlardır. Erken ve geç kalkolitik dönemler arasında bir ara evre özelliğini gösteren Orta Kalkolitik çağı konusunda fazla bir bilgi yoktur. Hatta böyle bir evrenin varlığı bile tartıĢma konusudur. Uzun süreli bu karanlık ara dönemi izleyerek kabaca MÖ 4. bin yıla tarihlenen Kalkolitik Çağın son evresine gelinir. Bu dönemde Anadolu‟ya Balkanlar üzerinden gelen göçmen kafileleriyle iliĢkili olarak nüfus ve yerleĢme yerlerinin sayısında da artıĢ olmuĢtur. Orta Anadolu‟da Çorum dolaylarındaki Büyük Güllecek ve Alacahöyük, Yozgat yakınlarındaki AliĢar ve Ankara yakınlarındaki Yazırhöyük bu yeni dönemde Anadolu‟ya yayılmaya baĢlayan Kuzey Ege ve Balkan etkili merkezler arasındadır. Kırıkkale ve çevresindeki kalkolitik merkezler de bu etki alanında değerlendirilmelidir. Bu dönemde gittikçe büyüyen köyler bir ara surla çevrilerek tahkim ettirilmiĢ, madenin kullanımı ve beraberinde getirdiği ekonomik sosyal canlılığa paralel olarak yeni mesleklerin ortaya çıktığı ve dolayısıyla değiĢik etnik grupların bir arada yaĢamaya baĢlaması, günlük yaĢamın bir çok alanına mutfak kültürün, dini yaĢam, yarı mimarisi vs. yenilikler getirmiĢtir. Kırıkkale Ġli ve Çevresinin Eski Tunç Çağı Kırıkkale ili ve çevresinde yapılan yüzey araĢtırmalarda, Kırıkkale ili Delice ilçesi Yeniyapan köyünün doğusunda, doğal bir tepeden (Yeniyapan) aynı ilçenin Çongar köyünün 3.5 km doğusundaki 110m çapındaki ve 8.5 m yüksekliğindeki Kütlepe‟den, Keskin ilçesi Efendi köyünün 2 km güneyinde, Kılıç Özü‟ nün dere yatağı kenarında kurulmuĢ olan 91 m çapında 10 m yüksekliğindeki Alibaz‟ dan, aynı ilçenin Kavurğalı köyünün 2 km güneydoğusundaki 210 m çapında,15 m yüksekliğindeki Kavurğalı‟ dan, Keskin ilçesi Armutlu köyünün 1.5 km güneydoğusundaki 200 m çapında 13 m yüksekliğinde Armutlu‟ dan, aynı ilçenin Cinali köyünün 2 km kuzeybatısındaki 100 m çapında, 7 m yüksekliğindeki Sulucatepe‟ den, Keskin ilçesi Köprü köyünün 500 m kuzeybatısında, Kızılırmak‟ ın hemen kenarında yer alan 280 m çapında 32 m yüksekliğindeki Büyükkaletepe‟den aynı ilçeye bağlı Ceritkale köyünün 2 km güneyinde, Ömer Kuru Dere yatağında yer alan 170 m çapında ve 6 m yüksekliğindeki YaĢar Çayır‟ dan, yine Keskin ilçesine bağlı Karağıl köyünün 1 km güneydoğusunda, Dinek dağının batı Kıyıhalil Ġnceli köyünün 2.5 km kuzeybatısında Kızılırmak‟ ın yatağında yer alan 155 m çapında ve 8.5 m yüksekliğinde Tepe (Kıyıhalil Ġnce) „den aynı ilçenin Bıyıkaydın‟dan Çatal Sögüt höyüğünde derlenen seramik parçaları Eski Tunç Çağına tarihlenmiĢtir. Kırıkkale Ġli ve Çevresinin Orta Tunç Çağı a) Assur Ticaret Kolonileri Evresi: Kırıkkale ili Delice ilçesi, Çongar Köyü Kültepe höyüğünden, Keskin ilçesi Efendi Köyünün Alibaz höyüğünden aynı ilçenin Kavurgulı köyü höyüğünden, Armutlu höyüğünden, BalıĢeyh ilçesinin öz höyüğünden ve merkez ilçeye bağlı Çatal Söğüt höyüğünden derlenen seramiklerin bir kısmı Assur Ticaret 23 kolonileri evresine tarihlendirilmiĢtir. Orta Tunç Çağı MÖ 2000-1400 yılları arasına tarihlenir ve Assur Ticaret Kolonileri ile Eski Hitit Dönemlerini kapsar. Orta Tunç Çağı Anadolu‟sunun en çarpıcı özelliği Mezopotamya ile baĢlayan çok sıkı ve örgütlü bir ticaret iliĢkisi bunun sonucunda da yazının öğrenilmiĢ oluĢudur. Assurlu tüccarlar 200-250 merkepten oluĢan kervanlarıyla Anadolu‟nun silah yapımında gereksinim duyduğu kalay madeni ile güneyin beğenisine göre dokunmuĢ ince kumaĢlar getirip karĢılığında ise altın, gümüĢ ve değerli taĢlar götürüyorlardı. MÖ 1925 yıllarında bu yeni ticari düzenle iliĢkisi olarak Anadolu‟da Assurca karum (liman) denen pek çok pazar yeri kurulmuĢtu. Bunlardan en ünlüsü ise KaneĢ karumuydu. Bugün Kayseri yakınlarındaki Kültepe de yer alan KaneĢ aynı zamanda güçlü bir Hitit Beyliğinin de merkeziydi. Orta Anadolu‟da daha sonraları Hitit Devleti‟nin baĢkenti olacak HattuĢ‟a (Boğazköy), AliĢar, Aksaray yakınlarındaki Acemhöyük ve Konya yakınlarında Karahöyük‟te de Karumlar oluĢturulmuĢtu. Assur‟dan Orta Anadolu‟ya uzanan yol üzerinde ise Assurca Wabartum (Konuk-konak) denen küçük konaklama birimleri oluĢturulmuĢtu. Anadolu‟daki Karum ve Wabartumların hukuki ve siyasi konumları bilim adamları arasında tartıĢmalı bir konudur. Kimi bilim adamına göre sömürgelerin idari merkezi, kimilerine göre de yerli beylere vergisini ödeyen serbest ticaret bölgeleridir. Koloni Çağı‟nın son evresinde Kültepe (KaneĢ) Pazar (Karum‟u) yeri, Orta Anadolu‟daki pek çok yerleĢme yeriyle birlikte MÖ 1725 yıllarında bir yangınla son buldu. Muhtemelen yerli beylerin bir iç hesaplaĢması sonucu bu olaylardan sonra Hitit Devleti belirmeye baĢladı. b) Eski Hitit Devleti Evresi: Kırıkkale ili ve çevresinde yapılan yüzey araĢtırmalarda, Kırıkkale ili, Sulakyurt ilçesi, Kıyıhalilincili köyü höyüğünden ve Keskin ilçesi, Köprü köy Büyükkaletepe höyüğünden derlenen seramik parçalarından bir kısmı Eski Hitit Çağına tarihlenmiĢtir. Assur Ticaret Koloniler evresinde Anadolu‟nun irili ufaklı bir sürü beylik tarafından paylaĢıldığını daha önce belirtmiĢtik. Bu beyliklerden adını bilemediklerimiz içinde önemlileri Ģunlardır. NeĢe (KaneĢ), HattuĢ, Mama, PuruĢhanda, KuĢĢara, Zalpa. Ancak kökeni KuĢĢara‟ ya dayanan Pithana oğlu Anitte (MÖ 1750) lie Orta Anadolu‟ da merkezi bir devlete doğru ilk adım atılmıĢtı. NeĢe, Zalpa ve HattuĢ‟u eline geçiren Anitte kendisini (Gal Lugul) Büyük Kral unvanını taĢıyacak kadar güçlü hissediyordu. Anitte‟dan 100 yıl kadar sonra, aynı soydan gelen KuĢĢara‟lı Labarna‟nın HattuĢ‟u baĢkent yapıp, kente HattuĢa, kendisinede HattuĢalı anlamına gelen HattuĢili (MÖ 1650-1620) adını vermesiyle Hitit Devleti resmen kurulur. Yerli Anadolu oldukları kabul edilen Hattili Beylere karĢılık Hint-Avrupalı Hititlerin kökeni konusunda fazla bilgi yoktur. Anadolu‟ya bir göçle dıĢardan mı geldiler? Bu göç nereden ve hangi tarihte oldu. Bu soruların yanıtları doyurucu belgeleriyle verilebilmiĢ değildir. I. HattuĢili‟nin HattuĢa‟yı baĢkent yapmasıyla birlikte Eski Hitit Devleti hızlı bir biçimde geliĢmeye baĢladı. Ġçte otoriteyi sağlayan I.HattiĢuli, ilk hedef olarak Suriye yi seçmiĢti.Kızılırmak ı Kırıkkale‟nin güneyinde ordusuyla birlikte 24 geçen I.HattuĢili,Suriye‟nin önemli Ģehirlerinden Alalah‟ı ele geçireceği sefere çıkıyordu.Alalah‟ı ele geçirerek daha ileri harekatlar için büyük bir avantaj elde etti .Sefer dönüĢünde Fırat‟a doğru ilerleyerek Malatya yakınında ırmağın karĢı kıyısına geçti. Batı Anadolu‟daki Arzava ülkesi zapt edildi. Bunu izleyen I.MurĢili döneminde Halep Hitit Devleti „nin sınırları içine sokuldu.Babil fethedildi.( MÖ 1594). Böylelikle Hitiler kısa bir sürede yakın Doğu‟nun etkin siyasal güçlerinden biri olarak adlarını duyurdular. Eski Hitit Devleti‟nin geniĢlemesi I.MurĢili‟nin,Babil seferi dönüĢünde bir entrika sonucu öldürülmesiyle son buldu. Ġlimiz sınırları içinde kalan alanda bu çağa ait yerleĢim yerlerinin çok sınırlı merkez olması dikkat çekicidir. Ancak herhalukarda bu dönemin bölgemizde de temsil edilmesi, ilimiz eski çağ tarihi açısından önemli bir bulgudur ve aynı zamanda yukarıda anlatılan kültür dokusu çerçevesinde değerlendirilmesidir. Dönemin Anadolu tarihi açısından önemi dikkate alındığında, bölgemizde bir arkeolojik kazının yapılmasının değeri daha kolay anlaĢılmaktadır. Kırıkkale Ġli ve Çevresinin Genç Tunç Çağı Kırıkkale ili ve çevresinde yapılan yüzey araĢtırmalarda, Kırıkkale ili Delice ilçesi, Çongar köyü, Kültepe höyüğünden, Delice ilçesi Harekli Köyü BeĢiktepe mevkiinden ve merkeze bağlı BalıĢeyh kasabasının 4.5 km kuzeydoğusundaki Öz höyüğünden derlenen seramik parçaları arasında bazı örnekler Hitit imparatorluk çağı tarihlenmiĢtir. Hitit Ġmparatorluk çağı kültürü hemen her yönüyle temelleri daha koloni çağında atılan Eski Hitit kültürünün devamı niteliğindedir. Hitit imparatorluk çağının en görkemli anıtı bizzat baĢkentleri HattuĢa‟nın kendisidir. Hitit uygarlığının en önemli merkezlerinden ikincisi ise, baĢkentin yakınlarındaki Alacahöyük‟tür. Kabartmaları Önasya dünyasının ilk anıtsal örnekleri olmaları bakımından büyük önem taĢırlar. Zile yakınlarındaki MaĢathöyük, Yozgat yakınlarındaki AliĢar, Çorum yakınlarındaki Ortaköy, Malatya yakınlarındaki Aslantepe, Elazığ Altınova‟da Korcutepe, Güneyde Tarsus-Gözlükule ve MersinYümüktepe önde gelen öteki Hitit merkezleri arasındadır. Ġlimiz sınırları içinde kalan merkezlerin aynı kültür geleneğinin temsilcileri oldukları kesin olmakla birlikte, bu kültürün içindeki konumu ve katkıları ise bir arkeolojik kazı sonucunda açıklık kazanacaktır. MÖ 1200-800 yılları arasındaki zaman diliminde Anadolu‟da herhangi bir kültür kalıntısına rastlanmadığında “Karanlık Dönem” olarak adlandırılmaktadır. Hitit Ġmparatorluğunun yıkılıĢına neden olan kavim veya kavimlerin bir süre 400 yıl gibi göçebe yaĢadıkları ve sadece hayvancılıkla uğraĢtıkları var sayılmaktadır. Dolayısıyla bu döneme iliĢkin herhangi bir kültür kalıntısının günümüze kadar gelmeyiĢi bu Ģekilde yorumlanmaktadır. 25 Kırıkkale Ġli ve Çevresinin Demir Çağı Kırıkkale ili ve çevresinde yapılan yüzey araĢtırmalarda Kırıkkale ili Delice ilçesi, Çongar köyü, Kültepe höyüğünden, Delice ilçesi Harekli Köyü BeĢiktepe mevkiinden, Keskin ilçesi Kavurgalı Höyüğünden, Armutlu köyü Armutlu höyüğünden, Köprü Köyü Büyüktepe höyüğünden, Ceritkale Köyü YaĢçayır Höyüğünden, Karağıl Köyü Horpağan Tepeden, Kevenli Köyü Acıözü, Çifteli Köyü Höyüktepeden ve Kaldırım Köyü Sarımusalı höyüklerinden, Sulakyurt ilçesinin Bıyıkaydın Höyüğünden, Hasandede Kasabası Çatal Söğüt Höyüğünden derlenen seramiklerin bir kısmı Demir Çağına tarihlenmiĢtir. Bu çağın Demir çağı diye adlandırılmasının temel nedeni, dönemin silah ve diğer aletlerinin çoğunun demirden üretilmiĢ olmasıdır. Bunun yanı sıra MÖ 9. Yüzyılın sonlarından itibaren Anadolu‟nun yeniden MÖ 3 bin yılının sonlarında olduğu gibi bir çok irili ufaklı güç arasında paylaĢmıĢ olması böyle bir adlandırmaya gidilmesinin diğer bir nedenidir. Bu çağla birlikte bölgemizdeki iskanın yeniden yoğunlaĢması dikkat çekici bir durumdur. Anadolu‟daki Hitit çekirdek sahasının hemen her merkezde Hitit yerleĢmesinin üzerine Frig yerleĢmesin kurulmuĢ olması dönemin nüfus yoğunluğunu yansıtması açısından da önemli bir durumdur. Japonlar, Kırıkkale ili ve çevresindeki höyüklerden derledikleri seramiklerin bir bölümünü demir devri seramiği olarak tanımlamıĢlardır ve Friglere bağlamıĢlardır. Frigler MÖ 1200‟lerin baĢlarında Truva savaĢı sırasında boğazlar üzerinden Anadolu‟ya gelmiĢ ve ancak MÖ 8.yy‟ın ikinci yarısında merkezi Polatlı yakınlarındaki Gordion olan bir devlet kurabilmiĢlerdir. Ġlimiz sınırları içinde kalan Büyükkaletepe höyüğünün konumu büyüklüğü ve yüzeyinden ele geçen geyik motifleriyle tipik Frig seramiği dikkate alındığında bu merkezin Friglerin önemli bir yerleĢim birimi olduğu anlaĢılmaktadır. Bu höyükte yapılacak bir arkeolojik kazının ilimiz eskiçağ tarihinin aydınlatılmasına büyük katkılar sağlayacağı Ģüphesizdir. Kırıkkale Ġli ve Çevresinin Roma ve Bizans Dönemi Kırıkkale ili Keskin ilçesi Cinali köyü Sulucatep‟den, Ortasöken köyü düz yerleĢmesinden, Haydardede köyü Kılıç mevkii düz iskanından, Çelebi ilçesi Kaldırım köyü, Sarı Musalı Höyüğünden ve Karaağıl köyü Hopağan tepeden; Sulakyurt ilçesi Bıyıkaydın köyü höyüğünden, Ġlimize bağlı Kazmaca köyü Öküztepe düz yerleĢmesinden, Merkez ilçe Hacılar Kasabası Asar höyüğünden, Merkez ilçesi Kızıldere köyü, Kuzeren höyüğünden ve Hasandede Kasabası Çatal Sögüt höyüğünden derlenen seramik parçalarından bir kısmı Roma ve Bizans dönemlerine tarihlenmiĢtir. Roma ve Bizans dönemlerine ait çanak-çömlek parçaları, Kızılırmak yatağında yer alan düz yerleĢim yerlerinde özellikle Kırıkkale‟den güneye doğru uzanan bölgede bulunan höyüklerde bol miktarda derlenmiĢtir. Bu tür çanak-çömlek parçalarının çok sayıda ele geçtiği höyüklerde ve düz yerleĢim yerlerinda prehistorik malzemelere rastlanılmamıĢtır. Bu Roma ve Bizans döneminde yeni yerleĢim yerlerinin kurulduğunu kanıtlamaktadır. Dikkati çeken ayrı bir özellikte höyüklerden çoğunun doğal 26 tepeler üzerine kurulmuĢ olmasıdır. Ayrıca genel kaideye uyularak, bu höyüklerin büyük bir çoğunluğunun yanında da akarsuyun veya su kaynağının varlığıdır. Anadolu‟da Roma Ġmparatorluğunun egemenliği MÖ 129 yılında Pergamon Krallığının ilhakıyla baĢlamıĢlardır. Pergamon Devleti‟nin arazisi Anadolu‟da ilk Roma eyaleti olan Provinicia Asia olrak yeniden düzenlendi. Bu eyalete baĢkent olarak da Ephesos seçildi. Kesin olarak belirlenmiĢ olmamakla birlikte Kapadokya‟nın bir Roma eyaleti olarak Roma‟ya vergi vermeye baĢladığını tarih genelde MÖ 63 yılı kabul edilmektedir. Kapadokya Eyaletinin sınırları Kuzeyde Samsun (Amisos)‟dan doğuya doğru Karadeniz (Pontus Euxens), doğuda Fırat ve Büyük Ermenistan, Doğuda Toros dağları, batıda Galatia ve Pamhylia ile çevrili olan bu eyaletin baĢkenti Kaisareia (Kayseri) idi. MÖ 395 yılında Roma Ġmparatorluğunun ikiye bölünmesinden sonra Kapadokya Eyaleti Doğu Roma sınırları içerisinde kaldı. Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesinde sergilenen ve Sulakyurt ilçesinde bulunan tarihi paraların tetkikinden yörede M.Ö. Romalıların yaĢadığı tespit edilmiĢtir. Türklerden Sonra : Malazgirt Zaferinin 1071'de kazanılmasından sonra Anadolu'nun kapıları Türklere açılmıĢ, buralar hızlı bir Ģekilde Türk-Ġslam diyarı haline getirilmiĢtir. ĠĢte o dönemlerde Kırıkkale ili dahilinde bulunan bazı yerlerinde ilk fethedilen Ġslam beldelerinden olduğu görülmektedir. Bu konuda Prof. Dr. BeĢir ATALAY‟ “Kırıkkale ve çevresinin özel bir konumu vardır; yani Orta Anadolu‟nun ortasındadır. Çok korunmuĢ, dıĢa geç açılmıĢ ve yine de az açılmıĢ bir bölgedir. 1071 yılında Malazgirt Muharebesi ile Müslüman Türklerin Anadolu‟ya açılıĢından itibaren yerleĢilen, badireli günlerde dahi hiç iĢgal görmemiĢ bir özelliğe sahiptir. Etnik dağınıklığı az olan fazla karıĢmamıĢ bir bölgedir. Dini homojenlik ise çok belirgindir. Türkiye‟nin en az kültür değiĢmesi geçiren bölgesidir. Denilebilir ki kültür safiyeti önemli oranda korunmaktadır. “ demektedir. (1995 Dünya “HoĢgörü-ManasAbay Yılı” VII. Uluslar arası Edebiyatı Semineri ve I. Uluslar arası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildirileri;S-159_161) Prof. Dr. Sadık TURAL da “Ankara, KırĢehir, Konya, Çorum, Çankırı, Yozgat ve bugünkü Kırıkkale ilimizin sınırları içinde olan arazi Türklerin çok benimseyip yurt edindiği, yaylak ve kıĢlak yerleri olmak üzere seçtiği coğrafya alanlarıdır. “ (Ahmet Yesevî‟den Hasandede‟ye Gönül Erleri YY-1997, S- 215) 11. yüzyıldan sonra Kırıkkale yöresine Oğuz-Türkmen boyları yerleĢtirilerek iskana açılmıĢtır. Bu konuda Prof. Dr. Ġsmail ÖZÇELĠK “Kırıkkalelinin Karakeçili ilçesinde yaĢayan Karakeçililer, Anadolu‟nun diğer yerlerinde yaĢayan Karakeçililerle akrabadırlar. Karakeçililer Osmanlı kayıtlarında Ulu Yörük Ģeklinde anılan ve diğer bazı boylarıda ihtiva eden birliğin koludur. “ demektedir. (Tarihten Günümüze Karakeçililer;S-95) 27 Kırıkkale yöresi ile ilgili Prof.Dr. Faruk SÜMER (Oğuzlar ), Prof. Dr. Cengiz ORHONLU (Osmanlı Ġmparatorluğunda AĢiretlerin Ġskanı), Prof. Dr. Fuat KÖPRÜLÜ (Türk Edebiyatında Ġlk Mutasavvıflar), Prof. Dr. Hikmet TANYU (Ankara ve Çevresindeki Adak Yerleri) vs. eserler mevcuttur. Türk ve Ġslam aleminin büyük mutasavvıfı ve evliyası Hoca Ahmet Yesevi'nin oğlu Haydar Sultan'da Anadolu'daki bu mücadelede yer almıĢtır. Bu mücadelenin, Kırıkkale‟nin en yüksek dağlarından biri olan Behrek Dağı eteklerinde ve civarında Konur Kasabası, Haydar Sultan ve Halil Dede köylerinin bulunduğu mahallerde yapılmıĢ olması kuvvetle muhtemeldir. Hatta Haydar Sultan'ın yaptığı savaĢta, kafirlere esir düĢerek, bugün aynı isimle anılan bu köydeki kuyuya hapsedildiği ve kabrinin de burada bulunduğu ve bu zatın Hoca Ahmet Yesevi'nin oğlu olduğu kaynaklarda geçmektedir. Diğer taraftan, BalıĢeyh ilçesinin de o dönemlerde, yani Anadolu'da ilk kurulan Türk yerleĢim alanlarından olduğu bilinmektedir. Buradaki taĢtan yapılmıĢ eski cami ve türbe Selçuklular tarafından 1121 yılında inĢa edilmiĢtir. Aslında Kırıkkale bölgesi tarihini Ankara tarihiyle birlikte düĢünmek, incelemek ve araĢtırmak uygun olur. Çünkü çok yakın olması nedeniyle buralar, eskiden beri Ankara'ya bağlı bir yöre olarak kalmıĢtır. Ankara'nın Türklerin eline ilk olarak 1073 yılında geçtiği dikkate alınırsa, Kırıkkale bölgesinin de- genel olarak- aynı yıllarda TürkleĢmeye ve ĠslamlaĢmaya baĢladığı kabul edilebilir. Bazı Haçlı seferleri sırasında buralar tekrar Bizanslıların eline geçmiĢ olmasına rağmen XII. Yüzyıldan itibaren Selçukluların hakimiyetine kesin olarak geçmiĢtir. Daha sonraki asırlarda Orta Asya'dan, Anadolu'ya göç eden Oğuz Türk boylarından pek çok aĢiret ve cemaat Kırıkkale bölgesinde iskan edilerek, buralar bütünüyle Türk ve Ġslam diyarı haline getirilmiĢtir. Cumhuriyet Döneminde Kırıkkale Bilindiği gibi Kırıkkale temelleri 1925'lerde atılan bir Cumhuriyet Ģehrimizdir. 70 Yıllık geliĢmesi, büyümesi ve bugüne taĢınması MKEK ile olmuĢtur. Kırıkkale'nin kurulduğu arazi Kırıkköyü arazileriydi. Kırıkköyü 1925'ten önce 12 hanelik küçük bir köy idi. Kaletepe ise 3-4 km.ötede, aslında bilinen anlamda bir kale olmayıp boz toprakların oluĢturduğu bakımsız ve ağaçsız bir tepeydi. 1960 yılından itibaren ağaçlandırma çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır.Kırıkkale Ģehrini ortaya çıkaran esas sebebin; 1921 yılında buralarda Ġmalatı Harbiye Fabrikası'nın kurulmasına karar verilmesi ve 1925 yılında top ve mühimmat fabrikalarının temellerinin atılmıĢ olmasıdır. O tarihlerde Kırıkköyü'nün muhtarı olan Hüseyin Kahya ile YahĢihan köyü öğretmeni Hüseyin Avni Bey'in bu olaylarda yardımcı oldukları bilinmektedir. ġehrin kurulması ve geliĢmesi ile ilgili Prof. Dr. BeĢir ATALAY “Kırıkkale‟nin tarihini 1925‟li yıllarda baĢlatmak mümkündür. ġehrin çekirdeğini oluĢturan fabrikaların temeli 1925 de açılmıĢtır. KurtuluĢ SavaĢından sonra yeni devletin yeni yönetimi Orta Anadolu‟da savunma sanayi kuruluĢu için bir yer aramıĢtır. BaĢkent olarak da Ankara seçildiği için BaĢkente de yakın bir yer aranmıĢtır. Belki Orta Anadolu bu tür bir sanayi için güvenli bir bölge olarak görülmüĢtür. ĠĢte Kırıkkale‟nin bulunduğu boĢ tarlalar heyetin dikkatini çekmiĢtir. Arazi sahiplerinin özellikle Kırık köylü Hüseyin Kahya‟nın heyete yakın ilgisi bu bölgenin seçilmesine etkili olduğu söylenir. “(1995 Dünya “HoĢgörü-Manas-Abay Yılı” 28 VII. Uluslar arası Edebiyatı Semineri ve I. Uluslar arası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildirileri , S159-161) 1925 yılında Top ve Mühimmat Fabrikası'nın temellerinin atılması, Kırıkkale'nin ĢehirleĢmesinin çekirdeğini oluĢturur. Aynı kuruma bağlı fabrika sayısı arttıkça personel ve iĢçi sayısı da artar. GörülmemiĢ biçimde nüfus artıĢı görülür. Yeni gelen iĢçilerin konutları ve halka halka mahalleler çevreye yayılır. Demiryolu, fabrikalarla yerleĢim bölgesi arasında sınır oluĢturulur. Ġlk aĢamada, fabrikaların teknik ve idari personeli için yapılan sosyal tesisler ve az sayıda lojman da hemen tren istasyonu civarında yapılır. Fazla konut yoktur. Çünkü çalıĢanlar, yani iĢçiler askerdir ve kıĢlada kalırlar. Sonraları sivil iĢçilerin iĢe alınmasıyla konut bölgeleri geniĢlemiĢ burası kentin merkezi olmuĢ, Ġstasyon Mahallesi adını almıĢtır. Sanayi kesimine ait sosyal tesis ve iĢletmelerde aynı yerde geniĢleyerek Fabrikalar Mahallesi adını almıĢtır.1931-1941 yılları dönemi Kırıkkale'nin geliĢmesinde ikinci aĢamayı oluĢturur. Hizmete açılan fabrika sayısı hızla çoğalmıĢ, buna bağlı olarak da iĢçi ihtiyacı artmıĢtır. Kırıkköyünden ve çevre köylerden akın akın iĢçiler gelmiĢtir. Bu dönem Ģehre rastgele bir yerleĢmenin de baĢladığı dönemdir. Bu dönemde 6 mahalle daha oluĢmuĢtur. Ovacık, Yenidoğan, Hüseyin Kahya, TepebaĢı, Gürler ve KurtuluĢ Mahalleleri, Devlet daireleri ve okulların bir bölümünün kurulma ve açılması bu dönemdedir.1929'da Belediyelik, 1944 yılında da ilçe olan Kırıkkale, küçük bir kasaba görünümünü alır. Kentin bir sanayi Ģehri olarak öneminin artması ve artan nüfusun baskısıyla, Çallıöz, Güzeltepe ve Sanayi mahalleri kurulmuĢtur.. 1945 ve 1950'lerdeki nüfus artıĢı ve hızlı göç olayı ile sadece yakın çevredeki köylerden değil; Orta, Doğu, Güneydoğu ve Karadeniz bölgesi illerinden hızlı bir nüfus akıĢı olmuĢ ve Kırıkkale büyümüĢ ve geliĢmiĢtir. 1955'lerde konut alanları Samsun Karayolu üzerine, kuzeye doğru taĢmıĢ ve doğya da geniĢlemiĢtir. Karyaka ve Kızılırmak mahalleleri de bu dönemde oluĢmuĢtur. ġehrin geliĢmesi ile ilgili Prof. Dr. Sadık TURAL ise “Bize göre Ģehrin asıl önemli ve incelemeye değer yanı milli bütünleĢmenin örneği olmasıdır. Öncelikle çevre illerden (KırĢehir, Çankırı, Çorum, Yozgat) daha sonra da hemen hemen Türkiye‟nin her ilinden bir aile mutlaka Kırıkkale‟de yaĢamıĢtır. Gerek bürokratik , gerekse bedeni hizmet alanlarında 1934-1964 döneminde Kırıkkale‟ye uğramamıĢ pek az insan vardır. Sonra fabrikanın nüfusu yerinde saydı. Ġlk emekliler geldi önce, 1968 ve 1969; sonra 19701980 döneminde Makine Kimya Fabrikalarında çalıĢan idealist ustalar emekli oldular. Emekli olanlardan bir kısmı geldikleri kasaba veya köylere, bir kısmı baĢka Ģehirlere göçtü. Göç veren bir Ģehir oluverdi Kırıkkale... Emekliler için Mahmutlar veya BalıĢeyh yahut YahĢihan veya uygun bir köy- kasaba (uydu kent) haline getirmek için hiç kimsenin aklından geçmedi.” diyor. 1960'lı yıllarda Kırıkköyü ve Yuva köyünü mahalleleri içine katan Kırıkkale, 1970'li yıllardan itibaren hızlı nüfus artıĢıyla birlikte mahallerini de artırmıĢtır. 1925'lerde 12 hanelik bir köyden 2001'de 25 mahalleli ve 205.208 nüfuslu bir yerleĢim alanı ortaya çıkmıĢtır. 29 Ġl OluĢu Kırıkkale 21 Haziran 1989 tarih ve 3578 Sayılı yasa gereğince merhum CumhurbaĢkanı Turgut ÖZAL (BaĢbakan iken) tarafından yapılan törenle Ġl olmuĢtur. Ġlk Valisi Fikret GÜVEN 17 Ağustos 1989 tarihinde yapılan törenle Ġl Valiliği görevine baĢlamıĢtır. 4.2. KIRIKKALE ĠLĠNĠN GENEL ÖZELLĠKLERĠ 4.2.1. Ġlin Jeomorfolojik Özellikleri Kırıkkale ilini Güney-Kuzey yönünde bölen Kızılırmak nehri çevresinde genç alüvyon çökellerinin oluĢturduğu düzlükler mevcuttur.Bu düzlüklerin çevresinde yassı yer Ģekilleri oluĢturan yazılar yer alır. Bunlar kıvrımlı ve yatay Üst Tersiyer‟ e ait kil, marn ve kalker ardalanmaları içerir. Kuzeyde bu yazılar yükselerek yassı yer Ģekilli, örtü formasyonları ile kaplı yaylaları oluĢturur; orta ve güney kesimlerinde ise simgeleri ile gösterilen yassı yer Ģekilli yaylalar vardır.Bu yaylalardan Doğu ve Batıya doğru gidildikçe tepeler ve onların uzantısında dağlar yer alır. Güneyde Büyükhödül Tepe (1498 m), Kabadağ Tepe (1592 m), Ġkiz Tepe (1336 m); orta kesimlerde Boztepe (1053 m) göze çarpar.Kuzeyde Karabasan Dağı (1637 m), Karagüney Dağ; Güneyde Dinek Dağı, Küre Dağı yöredeki değiĢik özellikli dağları oluĢturur. Dağlar Ġl toprakları kuzeyindeki Çamlıca, Karakaya ve Kırıkkale tepelerinin ovaya indikleri meyil üzerinde bulunmaktadır. Ġl topraklarının denizden ortalama yüksekliği 700 m. dir. Kuzeybatıgüneydoğu yönünde uzanan Koçu Dağı 4 km geniĢlik ve 7 km uzunluğa sahip olup en yüksek noktası Yığlıtepe‟dir (1278 m.) dir. Güney ve güneydoğuda Denek Dağ sırası Çoruhözü Vadisinin güneyinde Keskin ile Ġzzettin Köy arasında uzanmaktadır. En yüksek noktaları; Gavur Tepesi (1742 m.) ile Bozkaya Tepesi (1577 m.)„dir. Bölgenin en uzun, en geniĢ ve en yüksek kütlesini oluĢturur, uzunluğu 44 km, geniĢliği 30 km‟dir. Kuzeydoğu-güneybatı yönünde uzanan Küre Dağ‟ının en yüksek yeri Küre Tepesi (1450 m.) dir. Yaylalar Kırıkkale ili sınırları içerisinde, yükseklikleri 1200-1600 m arasında değiĢen yaylaları bulunmaktadır. Küre Dağı‟ndaki Hodar, Bedesten, KamıĢlı, Sarıkaya; Koçu Dağı‟ndaki Koçu, Denek dağlarındaki GümüĢpınar, Pehlivanlı, Suludere, YeĢilkaya, Azgın yaylaları en önemlileridir. 30 Kırıkkale Ve Çevresi Jeomorfolojik Haritası Ovalar Ġl sınırları içinde ovalık alanlar çok azdır. En önemli Kırıkkale Ovasıdır. Kırıkkale Ovası; kuzeyde Çamlıca ve Karakaya tepelerine, güneyde de Denek Dağı‟nın batısına kadar uzanmaktadır. Kuzeydeki tepeler ovaya meyilli bir Ģekilde inerek birleĢir. Kırıkkale yerleĢimin çekirdeği bu meyilde oluĢmuĢtur. MKE Kurumu Fabrikalarının bulunduğu alan ise, Denek Dağı‟na doğru daha dik olarak yükselmektedir. Kırıkkale Ovası doğudan batıya, yani Kızılırmak‟ a doğru gittikçe geniĢler; en geniĢ yeri Çoruhözü Deresi‟nin Kızılırmak‟ a yaklaĢtığı yerde bulunur, buranın yüksekliği 750 m civarındadır. Kırıkkale Ovası‟ndan baĢka, akarsular boyunca düzlükler görülürse de jeoformatik bakımdan pek önemli değildir. Bunun nedeni akarsu yatakları ile tepelerin yükselti farkının fazla oluĢudur. Dağlar her yönden aĢılmak suretiyle açılmıĢ derin vadilerle ve parçalanarak yuvarlak ve bazen de sivri tepeler halinde gelmiĢlerdir. Bu tip tepelerin dağlara yaklaĢtıkça fazlalaĢtıkları görülmektedir. 31 4.2.2 Jeolojik Özellikler Genel Jeoloji : Yöre; Volkanik olayların oluĢtuğu Keskin, Hirfanlı, Kesikköprü, Kırıkkale ve Kızılırmak boyunca uzanan “KırĢehir Masifi‟nde” yer almaktadır. KırĢehir Masifi olarak adlandırılan Masifte; granit, homblengranıt, siyenit, monzonit, tonolit, ağlit, pegmatit, granodiyorit, kuvarslı diyorit, bitotit granitler mevcuttur. Bunları Kırıkkale ile Keskin arasında görmek mümkündür. Deprem : Kırıkkale il toprakları 1., 2., 3., 4. Derece Deprem Bölgesi içinde yer almaktadır. Ġlin büyük bölümü 2. Derece Deprem Bölgesi içinde kalmaktadır. Güneybatıda YahĢıhan, BahĢılı ve Çelebi ilçeleri 3. Derece; Karakeçili ilçesi ise 4. Derece Deprem KuĢağı içerisinde yer almaktadır. Yeraltı Zenginlikleri : Kırıkkale ili, maden cevherleri çeĢitliliği yönünden zengin ancak rezerv itibariyle fakirdir. Ġldeki madenler aĢağıda yer almaktadır. MTA tarafından Kırıkkale ve çevresinde yapılan araĢtırmalarda yukarıda ki rezervlerin dıĢında bölgede, asbest, mermer, fluorit, bakır, çinko, kromit ve manyezit varlığı tespit edilmiĢ, ancak bunlar düĢük kalitede olduğundan iĢletmeye elveriĢli bulunmamıĢ, planlama ve projelendirme çalıĢmalarında dikkate alınmıĢtır. Toprak Yapısı ve Nitelikleri: Ġl topraklarını genelde kahverengi topraklar oluĢturmaktadır. Kireç oranı oldukça yüksektir. Anakayası volkanik özellik gösterir. Bu topraklar çok engebeli alanlarda çukurumsu bölümlerde birikmiĢtir. Üzerlerinde çıplak volkanik kaya yüzeyleri görülür. Mineral bakımındın zengin olduklarından verimlidirler. Ayrıca güneyde akarsu kenarlarında alüvyon topraklar bulunur. Bunlar yer yer kalın örtüler oluĢturur. Eğilimleri çok azdır. Tarla tarımına ve sulu tarıma elveriĢlidir. Yörenin az yağıĢ alması ve kuraklık toprak oluĢumunda önemli etmendir. 4.2.3.Ġklim Özellikleri Kırıkkale ili ılıman ilkim kuĢağında yer almaktadır. Ancak karasal iklimin etkisi altındadır. Karasal iklimin hakim olması nedeniyle kentte kıĢlar soğuk ve yağıĢlı, yazlar ise sıcak ve kuraktır. Bölge, topoğrafya özelliklerine bağlı olarak kısmen ılıman iklim özelliklerini de taĢır. Küçük, fakat farklı iklim adacıklarına rastlanır. Bu adacıklardan bazıları 700 metrenin altında olduğundan her türlü sebze ve meyvenin çevredeki diğer illere göre daha erken yetiĢtiği görülür. 32 Sıcaklık: Yapılan gözlemlere göre; Uzun yıllar ortalama sıcaklık 12,5 ºC‟ dir. Ortalama sıcaklık açısından en sıcak ay Temmuz (24,6 ºC), en soğuk ay ise Ocak (0,4 ºC) olarak belirlenmiĢtir. Aynı rasat süresi içerisinde maksimum sıcaklık 41,6 ºC ve minimum sıcaklık -22,4 ºC olarak tespit edilmiĢtir. Kırıkkale Ġli Ortalama Sıcaklık(1970-2011) Aylar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Ortalama Sıcaklık (ºC) 0.4 2.3 6.9 12.2 16.9 21.2 24.6 24.2 19.6 13.6 6.7 2.2 Ortalama EnYüksek Sıcaklık (ºC) 4.1 6.9 12.6 18.0 23.0 27.5 30.9 30.8 26.8 20.5 12.3 5.8 Ortalama En DüĢük Sıcaklık (ºC) -3.0 -1.8 1.4 -1.0 6.2 10.1 13.8 16.8 16.5 12.2 7.5 2.1 En Yüksek Sıcaklık (°C) 17.0 20.8 30.4 32.0 34.4 37.6 41.6 40.3 36.9 33.0 24.8 19.0 En DüĢük Sıcaklık (°C) -22.4 -21.6 -19.8 -5.8 0.4 5.4 7.4 8.0 2.7 -5.0 -9.7 -18.0 Kaynak: Kırıkkale Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü YağıĢ: Kırıkkale ili ülkenin yarı kurak bölgelerinden birinde yer almaktadır. Ġlimizde uzun yıllar ortalama yıllık toplam yağıĢ miktarı 366,2 kg/m² dir. Rasat süresince günlük en çok yağıĢ 11.06.1997 tarihinde 100,6 kg/m² olarak gerçekleĢtirilmiĢtir. En yüksek kar yüksekliği ise 05.01.2002 tarihinde 48 cm olarak ölçülmüĢtür. Aylar Ortalama YağıĢlı Gün Sayısı Aylık Toplam YağıĢ Miktarı Ortalaması (kg/m2 1 2 3 4 5 6 11.0 10.4 10.0 12.4 11.4 8.2 7 8 9 3.4 2.5 3.6 10 11 12 6.9 8.5 10.1 39.5 29.1 33.0 48.2 49.9 37.6 11.9 8.4 12.6 30.5 32.2 42.7 Kaynak: Kırıkkale Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü Rüzgar: Kırıkkale‟ de hakim rüzgar yönü (NE) kuzeydoğudur. En çok esen diğer rüzgarlar sırasıyla Doğu Kuzeydoğu ve Güney – Güneybatı yönlü rüzgarlardır. En hızlı rüzgar 02.03.1988 tarihinde lodosdan 101,2 km/ saat olarak esmiĢtir. 33 Kırıkkale’de Aylık Ortalama Rüzgar Hızı(1975-2008) Aylık Ortalama Rüzgar Hızı 3 m/sec 2.5 2 1.5 1 0.5 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Aylar Nisbi Nem: Kırıkkale ilinde ortalama kısmi nem % 63‟ dür. Aylara Göre Nem Değerleri(1975-2008) Meteorolojik Elemanlar AYLAR 1 2 3 4 5 6 Ort.Bağıl 80,0 72,2 54,0 51,9 47,5 Nem % En Düşük Bağıl Nem 40 38 10 8 11 % Maksimum 99 99 98 100 99 Nem % Kaynak: Kırıkkale Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü 7 8 9 10 11 12 Yıllık 39,5 35,2 35,7 51,6 67,0 75,1 91,8 58,5 9 6 8 10 18 26 56 20 90 71 72 100 100 100 100 94 Basınç: Kırıkkale ilinde ortalama basınç 929,8 hPa‟ dır. Aylara Göre Basınç Değerleri (1975-2008) Meteorolojik Elemanlar (hPa) Ortalama Yerel Basınç En Yüksek Yerel Basınç En Düşük Yerel Basınç Aylar 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 931.90 930.40 928.90 927.30 928.30 927.70 926.60 927.40 930.30 932.70 933.20 932.80 946.80 945.90 949.00 944.40 941.70 938.10 937.80 937.90 941.20 944.10 947.70 949.20 898.70 909.80 907.90 912.50 917.10 915.60 915.40 917.60 919.50 921.60 914.90 912.20 Kaynak: Kırıkkale Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü 34 4.2.4.Toprak Özellikleri Kırıkkale Ġli toprakları genelde kahverengi topraklardan oluĢmaktadır. Yüzeyde kahverengi veya grimsi olan bu topraklar, küçük taneli olup kolayca dağılabilmektedir. Kireç oranı oldukça yüksektir. Ana kayası volkanik özellik gösterir. Bu topraklar çok engebeli alanlardaki çukurumsu bölümlerde birikmiĢtir. Üzerlerinde çıplak volkanik kaya yüzeyleri görülür. Mineral bakımından zengin olduklarından verimlidirler. Ayrıca güneyde akarsu kenarlarında alüvyon topraklar bulunur. Bunlar yer yer kalın örtüler oluĢturur. Eğilimleri çok azdır . Tarla tarımına ve sulu tarıma elveriĢlidirler. Yörenin az yağıĢ alması ve kuraklık toprak oluĢumunda önemli etkendir. Kırıkkale ilinde toprakların % 57.2‟sinde derinlik 50 cm nin altındadır. Sığlık daha ziyade çayır-mera arazilerinde görülmektedir. Kırıkkale ili sınırları içinde kahverengi topraklar, kireçsiz kahverengi topraklar ve kırmızımsı kahverengi topraklar en büyük yüzey alanına sahip topraklardır. 4.2.5. Arazi Varlığı Kırıkkale ilçesinde % 52.4‟lük bir oranla en fazla yayılımı tarım arazileri göstermektedir. Bunun 66.899 hektarında nadaslı kuru tarım yapılmaktadır. VIII. Sınıf hariç diğer sınıflardaki, ortahafif, düz ve dik meyillere sahip, çoğunlukla orta derin, derin, sığ profilli toprakların bulunduğu arazilerde kuru tarım yapılmaktadır. I. ve II. sınıfta yer alan 3.099 hektarlık alanda sulu ve yetersiz sulu tarım yapılmaktadır. 10.688 hektar bağ-bahçe arazisi mevcuttur. Çayır ve meralar % 34.7‟lik bir oranla ikinci sırayı teĢkil etmektedir. Bunlar değiĢik arazi sınıfları, eğim ve toprak derinliğine sahiptir. Ġlde 13.998 hektarlık alan orman-funda örtüsü altındadır. DeğiĢik yerleĢim alanlarının yüzölçümü 4.018 hektardır. 524 hektar hali arazi bulunmaktadır. Su yüzeyleri 1.011 hektar tutmaktadır. 4.2.6. Orman Varlığı Kırıkkale orman yönünden pek zengin değildir. Ġlimizde koru 13.651 Ha. baltalık 33.059 Ha., olmak üzere, toplam 46.710 Ha orman alanı mevcuttur, bu oran ilin yüzölçümüne oranlandığında% 9.7 sine denk gelmektedir. ORMANLIK ALAN İLİ KORU BALTALIK Toplam Toplam Toplam Açıklık Toplam Normal Bozuk Normal Bozuk Prodüktif Bozuk Ormanlık Alan Alan ( Ha) (Ha) ( Ha) (Ha) Orman(Ha) Orman(Ha) Alan(Ha) (Ha) (Ha) KIRIKKALE 4.364 9.287 1.603 31.456 5.967 40.743 46.710 341.290 388.001 35 4.2.7 Flora-Fauna ve Hassas Yöreler Flora Kırıkkale ilindeki ekosistemler 5 ana gruba ayrılır. 1.Orman Ekosistemleri: Kırıkkale ilinde ormanlık alanlar sınırlı bir yayılıĢa sahip olup Kuzeyde Koçubaba, Güneyde Dinek Dağı‟nda baltalık meĢelerden ve ardıçtan oluĢan lokal ormanlık alanlar mevcuttur. Bu ormanlar baltalık orman niteliğinde olup biyotik baskılar nedeniyle floristik yapılarını kaybetmiĢ sistemlerdir. 2.Step Ekosistemleri: Kırıkkale ilinin hemen tamamında step ekosistemleri yaygın ve dominant durumdadır. Step; genellikle asidik olmayan topraklarda, yazın kuruyan, kıĢı dinlenme halinde geçiren ve genellikle yastık teĢkil eden kamefit bitkilerle tek veya çok yıllık Gramineae‟lerin oluĢturduğu sekonder karakterli bir ekosistemdir. Step yüksekliğe bağlı olarak bir değiĢim gösterir. Bu nedenle 800-II00 m arasında olan step “Ova Stebi”, II00 m‟nin üzerindeki step ise “Dağ Stebi” olarak adlandırılır.Step ekosistemleri tek tabakalı bir yapıya sahiptir. 3.Akarsu Ekosistemleri: Kırıkkale ilinin en önemli akarsu sistemi Kızılırmak nehridir. Diğer akarsuları Delice Irmağı, Kılıçözü, Balaban Çayı, Acıözü ve Çoruhözü deresidir.Akarsu kenarlarında galeri ormanı olarak adlandırılan özel bir bitki örtüsü yer yer hakim duruma geçmektedir. Bu alanların karakteristik türleri Rubus canescens, Acer campestre subsp. campestre, Alnus glutinasa subsp. glutinosa, Lonicera etrusca Santi var. etrusca, Sambucus nigra, Viburnum lantana, Cornus sanguinea subsp. australis, Salix alba, Tamarix parviflora gibi ağaç ve ağaççıkların yanı sıra Juncus inflexus, Phragmites australis, Typha shuttleworthii, Ranunculus repens, Mentha longifola, Tussilago farfara gibi otsu türlere de rastlamak mümkündür.Özellikle nehir yatağının geniĢlediği ve akıĢ hızının yavaĢladığı alanlarda yukarıdaki türler öbekler halinde gruplaĢarak topluluklar oluĢturmaktadır. 4.Göl Ekosistemleri : Kırıkkale il sınırları içinde en önemli durgun su ekosistemi Kızılırmak üzerinde kurulu olan Kapulukaya Baraj göleti dir. Bunun dıĢında irili ufaklı ve genellikle yazın kuruyan küçük gölcükler veya su birikintileri dıĢında doğal göl yoktur. Kapulukaya baraj göleti ve yazın kuruyan su birikintilerinde dere kenarlarında rastlanan türlerden Phragmites australis, Typha shuttleworthii, Ranunculus repens, Mentha longifola, Tussilago farfara gibi türlere Plantago lanceolata, Equisetum arvense, Asplenium trichomones gibi türler iĢtirak eder. 36 5.Tarımsal Ekosistemler:Tarımsal alanlar antropojen karakterli olup bu alanlarda ekolojik toleransı yüksek olan ve genellikle segetal türlerden oluĢan bir ekosistem mevcuttur.Bu türlerin baĢında Consolida glandulosa, Consolida orientalis, Delphinium venulosum, Sinapis arvensis, Thlaspi perfoliatum, Isatis floribunda, Erysimum crassipe, Descurainia sophia, Chenopodium foliosum, Wiedemannia orientalis, Rumex crispus, Secale cereale gibi türler dominanttır. Kırıkkale Ġli Vejetasyonu Kırıkkale il sınırları içinde dominant ve yaygın vejetasyon tipi step olmakla birlikte ilde segetal, orman ve dere vejetasyon tiplerinede rastlanmaktadır. Kırıkkale il sınırlarında en yaygın vejetasyon tipi steptir. Alandaki step formasyonları Ġç Anadolu bölgesinin büyük kısmında olduğu gibi, farklı antropojenik etkiler sonucu birçok yerde step formasyonu da doğallığını yitirmiĢtir. Kırıkkale Ġli‟nin de içinde yer aldığı Orta Anadolu Bitki Coğrafyası bakımından ĠranTuran bitki coğrafyası bölgesi sınırları içinde yer almaktadır. Kırıkkale il florasını oluĢturan türlerin fitocoğrafik dağılımlarına bakıldığında 124 türle Ġran Turan kökenli türler ilk sırada gelirken, 51 türle Avrupa-Sibirya kökenli türler 3. sırada ise 45 türle Akdenizli türler bunu takip etmektedir. Ġç Anadolu endemik florasında Îran-Turan florası ile Doğu Akdeniz florasının etkileri bulunmaktadır. Ancak Îran-Turan florası iç Anadolu florasını etkilemeden evvel, iç Anadolu platosu tipik olarak Akdenizli idi (Takhtajan, 1986). Bu sebeple bugün Ġç Anadolu'da bitki coğrafyası bakımından büyük bir değiĢim söz konusudur ve gün geçtikçe Akdenizli türlerin yerini Iran-Turan kökenli bitkiler almaktadır. Orta Anadoluda yer alan Kırıkkale ili Holarktik Alemda, Tetiz Alt Aleminin Ġran-Turan bölgesindeki Batı Asya Alt Bölgesine ait olan Orta Anadolu Alanına (provensine) bağlanır. Türlerin fitocoğrafik bölgelere göre dağılımı Fitocoğrafik Bölge Takson Sayısı Ġran-Turan 124 Avrupa-Sibirya 51 Akdeniz 45 Kırıkkale ilinde florasını oluĢtıran 922 tür tespit edilmiĢ,tespit edilen türlerden n zengin familyalar Asteraceae ve Fabaceae‟dir. En zengin 10 familyanın toplam türlere oranı % 62 dir. Geri kalan 80 familyaya dağılmıĢ türlerin oranı ise % 38‟dir. 37 Kırıkkale Florasını OluĢturan Türlerin Familyalara Göre Dağılımları Tür sayısı Familya Asteraceae 115 Fabaceae 101 Poaceae 85 Lamiaceae 50 Caryophyllaceae 44 Rosaceae 38 Apiaceae 38 Brassicaceae 37 Boraginaceae 37 Liliaceae 27 Diğer (80) 340 Toplam 922 Kırıkkale Ġli Familya Spektrumu 38 Kırıkkale florasında 126 endemik tür tespit edilmiĢtir. Endemizm oranı % 13.6 dır. Endemik bitkilerin tamamı IUCN kategorilerine göre sınıflanrılmıĢ olup 1 adet CR, 2 adet EN, 7 adet VU, 2 adet LR(cd), 1 adet LR (nt), 113 adet LR(Ic) ve kategorise giren endemik bitki türü bulunmaktadır. -IUCN Kategorileri LR(Ic) 120 100 80 60 40 20 LR(cd)LR(cd) LR(nt) VU 0 LR(cd) LR(Ic) LR(nt) VU Fauna Bitki örtüsü bakımından Kırıkkale ili step bitki örtüsüne sahiptir. Yüksek kısımlarda nispeten fazla tahribe uğramamıĢ, kuzeyde Koçubaba ve güneyde Denek Dağı'nda bodur meĢelerden ve kısmen de ardıçtan oluĢan ormanlık alanlar mevcuttur. Yapılan arazi çalıĢmalarında biyolojik çeĢitliliğin bu bölgelerde daha çok olduğu ve buralarda sıkıĢtığı tespit edilmiĢtir. Kırıkkale Tarım Ġl Müdürlüğü verilerine göre, Ġlin toplam arazi varlığı 463.000 hektardır. Kırıkkale ildeki tarıma elveriĢli alanın toplam alana oranı, % 66,2, Çayır ve meranın oranı % 15, ormanlık alan %9,7 ve kullanılmayan alan % 9,1‟dir. Bu veriler dikkate alındığında fauna elemanlarının habitat olarak kullanabilecekleri alan olarak ormanlık alanlar ve ırmak kenarlarındaki sınırlı bölgeler kalmıĢtır. Bu sebeple fauna çeĢitliliği sınırlı bir sayıda kalmıĢtır. Giderek artan tarım arazileri ilin ormanlık alan sahasını daha da daraltmaktadır bu da ilin biyolojik çeĢitliliğini önemli bir Ģekilde olumsuz olarak etkilemektedir. Arazi çalıĢmaları 39 ormanlık alanların büyük bir kısmının bulunduğu Sulakyurt, Delice ve Keskin ilçelerinde yoğunlaĢmıĢtır. Bu ilçelerdeki omurgalı faunası çeĢitliliği nerdeyse bütün ilin çeĢitliliğini temsil edecek derecededir. Diğer ilçeler daha çok step, çayır ve tarım alanlarına sahip olduklarından yaban hayatı bakımından daha fakir durumdadır. Ancak Kızılırmak ve Delice akarsularının geçtiği ilçeler bu akarsuların hemen kenarındaki vejetasyonun yoğun olması sebebiyle yaban hayatı bakımından da ilin biyolojik çeĢitliliğine katkı sağlamaktadır. Sonuç olarak yapılan arazi çalıĢmaları sonucunda omurgalı fauna elemanlarının çoğunun ormanlık alan ve Kızılırmak ile Delice akarsularının kapladığı sınırlı alanlarda yayılıĢ gösterdiği tespit edilmiĢtir. Bölgede Türkiye‟nin biyolojik zenginliği bakımından önemli olan ayı, karaca, geyik, yaban keçisi gibi büyük memeliler hiç bulunmazken Türkiye genelinde yaygın olan birçok balık, amfibi, sürüngen ve kuĢ türlerinin bölgede bulunmadığı veya yoğun olmadığı tespit edilmiĢtir. Balıklarla ilgili çalıĢmalar daha çok Kızılırmak ve Delice akarsuları üzerinde yapılmıĢtır. Kırıkkale doğal göle sahip olmadığından ve ildeki balıkçılık daha çok Kızılırmak üzerindeki yapay bir göl olan Kapulukaya barajı (20.7 km2 göl alanı ve 282 hm3 göl hacmi), Kızılırmak nehri ve Kızılırmak'ın önemli bir kolu olan Delice Çayı üzerinde yapılmaktadır. Kızılırmak nehrinin Kesikköprü ve Kapulukaya barajı ile sürekli olarak suyunun kesilmesi ırmak üzerindeki balık populasyonlarının olumsuz olarak etkilemektedir.Bölgenin yegane balık kaynakları olan bu akarsu ve baraj göllerinde araĢtırmalar yapılmıĢ ve belli noktalardan balık türleri tespit edilmeye çalıĢılmıĢtır. Amfibilere daha çok ormanlık, sazlık ve ırmak kenarlarında rastlanmıĢtır. Bölgede yapılan arazi çalıĢmalarında sulak alanların çok az olması amfibi tür çeĢitliliğinde yok derecede azalmaya sebep olmuĢtur. Bu sorun bölgenin % 66 sının tarım alanı olarak iĢgal edilmesinden ileri gelmektedir. Sürüngenlere yoğun olmamakla birlikte ormanlık, çayırlık, ekin tarlaları, sazlık ve ırmak alanlarında rastlanılır. KuĢlara daha çok baraj gölleri, ırmak alanları, orman ve step alanlar ile nispeten ekin tarlaları, sazlık ve çayırlık alanlarda rastlanmıĢtır. Gündüz yırtıcılarına ise daha çok küçük kemirici memelilerin yoğun olarak bulunduğu tarım alanı olarak kullanılmayan düzlük, yamaç ve tarla aralarında rastlanılır. 40 Kırıkkale ili genel olarak oldukça zengin bir kuĢ faunasına sahiptir. Yapılan çalıĢmalar sonucu tür çeĢitliliği bakımından yerli kuĢların çok daha fazladır. Kızılırmak ve Delice ırmağı kenarlarında yer alan galeri ormanlarında daha çok ötücü kuĢlar, kuyruk sallayanlar ve kargalara ait türler, çıplak çok büyük kayalıkların zirveye yakın kısımlarında yırtıcı kuĢlar, yine bu tip kayalıkların büyük çatlaklarında veya mağaralarında ebabil ve kırlangıçlara, Kızılırmak‟ın durgunlaĢtığı veya göllendiği bölgelerde bol miktarda leylek, balaban gibi kuĢların varlığı bulunmaktadır. Delice ırmağı civarındaki düzlüklerde leylek, karga, Ģahin ve bazı ötücü kuĢların yoğun olduğu görüldü. Orman sınırının üzerinde yer alan düzlüklerde keklik, ur keklik, bıldırcın, köylerin yakınındaki düzlüklerde tarla kuĢları, bazı ötücü kuĢların varlığı bulunmaktadır. Kırıkkale Ġlinde YayılıĢ Gösteren KuĢ Türleri Latince Adı Türkçe Adı Ġngilizce Adı Red-List Bern Statü Kayıt Ciconia ciconia Akleylek White Stork A3 II Y, G, T Gözlem Ciconia nigra Karaleylek Black Stork A2 II G, T Gözlem Su Karatavuğu White-throated Dipper A3 II Y Gözlem Kaya Güvercini Rock Pigeon - III Y Gözlem Kuzgun European Roller A2 II G Gözlem Corvus corax Karakarga Common Raven - III Y Örnek Corvus corone LeĢ Kargası Carrion Crow - III Y Gözlem Corvus monedula Cüce Karga Eurasian Jackdaw - III Y Gözlem Pica pica Saksağan Eurasian Magpie - III Y Gözlem Falco naumanni Kızıl Kerkenez Lesser Kestrel A3 II G Gözlem Falco peregrinus Keklik Kerkenezi Peregrine Falcon A3 II Y Gözlem Falco tinnunculus Kerkenez Common Kestrel A4 II Y Örnek Carduelis carduelis Saka European Goldfinch A4 II Y Gözlem Rhodopechys sanguinea Kızılsaka Crimson-winged Finch - II Y Gözlem CICONIIDAE CINCLIDAE Cinclus cinclus COLUMBIDAE Columba livia CORACIIDAE Coracias garrulous CORVIDAE FALCONIDAE FRINGILLIDAE PHALACROCORACĠDAE 41 Latince Adı Türkçe Adı Ġngilizce Adı Red-List Bern Statü Kayıt Phalacrocorax carbo Karabatak Cormorant A2 Y. KZ Gözlem Egrette alba Büyük Beyaz Balıkçıl Great White Egret A2 Y. KZ Gözlem Egrette garzetta Küçük Beyaz Balıkçıl Little Egret A2 Y.YG Gözlem Nycticorax nycticorax Gece Balıkçılı Night Heron A2 YG Gözlem Plateola leucorodia KaĢıklı Balıkçıl Spoonbill A2 YG Boz Ördek Gatwall A3 Y. KZ.T Gözlem Ptyonoprogne rupestris Kaya Kırlangıcı Crag Martin - II G Gözlem Delichon urbica Ev Kırlangıcı House Martin A4 II G Gözlem Lanius collurio ÇekirgekuĢu Red-backed Shrike - II G Literatür Lanius minor Karaalın ÇekirgekuĢu Lesser Grey Shrike - II T, G Gözlem Anthus trivialis Ağaç ĠncirkuĢu Tree Pipit - II T, G Gözlem Motacilla alba Akkuyruksallayan White Wagtail II Y Gözlem Motacilla flava KarabaĢkuyruksallayan Blue Wagtail II YG Gözlem Sylvia borin Boz ötleğen Garden Warbler - II T Literatür Cettia cetti Dere Ötleğeni Cetti‟s Warbler - II Y Gözlem Sylvia communis Ak gerdanlı ötleğen Whitethroat - II G Gözlem Monticola saxatilis Kayaardıcı Rufous-tailed Rock-Thrush - II G Gözlem Oenanthe oenanthe Kuyrukkakan Wheatear - II YG Gözlem Oenanthe hispanica Karakulak Kuyrukkakan Black-eared Wheatear - II G, T Gözlem Finsch‟s Wheatear - II G Literatür Black Redstart - II G Literatür ARDEĠDAE ANATĠDAE Anas strepera HIRUNDINIDAE LANIIDAE MOTACILLIDAE A4 A4 SYLVIIDAE TURDIDAE Ak Sırtlı Oenanthe finschii Kuyrukkakan Phoenicurus ochruros Ev Kızılkuyruğu 42 Latince Adı Türkçe Adı Ġngilizce Adı Red-List Bern Statü Kayıt Turdus merula Karatavuk Eurasian Blackbird - II Y Gözlem Parus lugubris Mahzun BaĢtankara Sombre Tit A4 II Y Gözlem Parus major Büyük BaĢtankara Great Tit - II Y Gözlem Phasianus colchicus Sülün Fasan A12 Y Gözlem Coturnix coturnix Bıldırcın Common Quail A4 III G, Y Gözlem Perdix perdix Çil Keklik Grey Partridge A3 III Y Gözlem Passer domesticus Ev ġerçesi House Sparrow - III-Ek Y Gözlem Passer montanus Dağ Serçesi Eurasian Tree Sparrow - III Y Gözlem Petronia petronia Kayalik Serçesi Rock Sparrow - II Y Gözlem Sitta europea Sıvacı KuĢu Nuthatch - II G, Y Gözlem Sitta neumayer Kaya Sıvacısı Western Rock Nuthatch - II Y Gözlem Puhu Eurasian Eagle-Owl A1.2 II Y Literatür Hüthüt Eurasian Hoopoe A2 II G Gözlem Aegypius monachus Kara Akbaba Black Vultur A2 Y,G, T Gözlem Buteo buteo ġahin Common Buzzard A3 II Y, KZ, T Gözlem Circus cyaneus Mavi Doğan Marsh Hawk A3 II Y, KZ Gözlem Circus aeruginosus Sazlık Doğan Marsh Harrier A3 II Y Gözlem Alauda arvensis TarlakuĢu Eurasian Skylark - III Y Gözlem Galerida cristata Tepeli Tarla KuĢu Crested Lark - III Y Gözlem Anas platyrhynchos YeĢilbaĢ Ördek Mallard A4 III Y Gözlem Anser anser Bozkaz Greylag Goose A2 III Y, KZ Gözlem PARIDAE PHASIANIDAE PASSERIDAE SITTIDAE STRIGIDAE Bubo bubo UPUPIDAE Upupa epops ACCIPITRIDAE ALAUDIDAE ANATIDAE 43 Latince Adı Türkçe Adı Ġngilizce Adı Red-List Bern Statü Kayıt Apus apus Ebabil Common Swift A4 III G, T Gözlem Apus melba Akkarın Ebabil Alpine Swift A4 III G, T Gözlem Botaurus stellaris Balaban Great Bittern A2 II Y, KZ Gözlem Ixobrychus minutus Cüce Balaban Little Bittern A3 II G, Y Gözlem Sarıasma Golden Oriole - II G Gözlem APODIDAE ARDEIDAE ORIOLIDAE Oriolus oriolus Kırıkkale ilindeki memeli faunası, ormanlık alanların az, düz step ve ekin alanlarının fazla olması sebebiyle daha çok küçük memelilerden oluĢmaktadır Memelilerden insectivorlar, daha çok böceklerin yoğun olarak bulunduğu küçük su birikintilerinin etrafındaki sazlıklar arasında, ormanlık alanlar içindeki sulak bölgelerde ve ırmak kenarlarındaki yoğun bitki toplulukları arasında bulunur.. Yarasalara ise merkez ilçe sınırları içinde bulunan Sivri Tepe Mağarası, Keskin ilçesi Ceritmüminli Köyü Mağarası ile terkedilmiĢ binaların iç kısımları ve bazı binaların çatı aralarında bulunur. Kemiriciler ormanlık, kayalık, tarım alanlarının kenarları, step alanlar ve ırmak civarındaki kullanılmayan bitki örtüsünün yoğun olduğu bölgelerde gözlemlenebilir. TavĢana ise tarım alanlarından uzak tepelik ve düz step alanlarda sıkça rastlanır. Etçil memeli türlerine, tarım alanlarının fazla olması ve yaĢayabilecekleri habitatların az olması sebebiyle nadir olarak rastlanılır. Etçillerden tilki, sansar ve porsuk nispeten daha yoğun olarak bulunurken gelincik, kurt ve susamuruna daha az rastlanılır.. ormanlık ve bataklık arazilerde yoğun olarak yaban domuzu bulunur. Su samuru az da olsa Kızılırmak ve Delice Suyu‟nun sarp ve bol bitkili kenarlarında ve bilhassa yerleĢim yerlerine yakın bölgelerde, ayrıca sarp olmayan bol bitkili ve sazlık kenarlarda görülebilir. Etçillerden kurt daha çok orman sınırı üzerindeki kayalık alanlarda, tilki, sansar, porsuk, gelincik gibi etçillere daha çok yerleĢim yerlerine yakın bölgelerdeki kayalık, ormanlık ve step alanlarında rastlanabilir. Kemiricilerden körfare ve arap tavĢanı, cüce avurtlak Çelebi ve Delice Vadisindeki düz otlu alanlarda ve yerleĢim yerleri civarındaki tarla, tarla kenarları ve otlaklarda, kayalık ve orman faresine tüm Kırıkkale ili civarındaki kayalık az bitkili kayalıklarda ve seyrek bitki ve ağaçlı orman kenarlarında veya orman içi kaya veya çalılık alanlarda, tavĢana tüm otlak ve step alanlarıyla otlu orman kenarlarında, yaban domuzu daha çok Sulakyurt, Delice ve Keskin ilçelerindeki sulak ve bataklık alanlarla sık ağaçlı orman içi bölgelerde, sivri farelere orman içi orman içi dereciklerin kenarlarında yer alan yüksek ot ve çalılık altlarında, yarasalara 44 daha çok kayalık alanlarda ve bunların yakınındaki su kenarları yerleĢim alanları civarında rastlamak mümkündür. Saptanan memelilerin bir kısmı böcek, solucan, topraktaki larva gibi canlılarla ( Erinaceidae, Soricidae, Rhinophidae, Vespertilionidae), bir kısmı tohum, soğanlı bitki kökleri, meyve, yaprak ve bitki filizleri gibi bitkisel besinlerle (Leporidae, Arvicolidae, Cricetidae, Spalacidae, Dipodidae, Muridae,), bir kısmı etle (Canidae, Mustelidae) bir kısmı da omnivor olup her türlü besinle (Suidae) beslenirler. Kırıkkale Ġlinde YayılıĢ Gösteren Memeli Türleri Latince Adı Classis : Mammalia Familya: Erinaceidae Türkçe Adı ERL Kayıt Bern IUCN ġekli Habitat Ekolojik Bulgular ve Arazi Gözlemleri Memeli hayvanlar Kirpiler Erinaceus concolar Martin, 1838 Kirpi Familya : Soricidae Sivri Burunlu Fareler Crocidura leucodon (Hermann,1780) Ġki Renkli Sivrifare Familya : Rhinolophidae Nalburunlu Yarasalar Rhinolophus hipposideros (Bechstein,1800) Küçük Nalburunlu Yarasa Familya : Vespertilionidae Düzburunlu Yarasalar Yaygın olarak yerleĢim yerlerine yakın, çalılık, step ve ormanlık alanlarda Sulak alanlardaki çalılık ve sazlık bölgelerde alanlarda yuvalanır Nemli harabe, küçük mağaralarda, bodrum,çatı aralarında yaĢar 45 III III II LR/nt LR/Ic VU Gözlem Köy evlerinin yakınındaki gübre yığınları yakınında rastlanabilir Gözlem Orman kenarındaki çeĢitli çalılıkların altında rastlanabilir Gözlem Keskin ilçesinde Ġnsan yapımı küçük mağaralarda Latince Adı Türkçe Adı ERL Kayıt Bern IUCN ġekli Habitat Ekolojik Bulgular ve Arazi Gözlemleri Myotis myotis Büyük fare kulaklı Yarasa Mağara ve Tünellerde bulunur II VU Gözlem Kırıkkale merkez ilçesine bağlı sivri tepedeki mağarada ve eski maden tünellerinde Pipistrellus pipistrellus (Schreber,1774) Cüce Yarasa YerleĢim alanlarında terk edilmiĢ bina ve çatı aralarında III VU Literatür - Familya : Leporidae TavĢanlar Otluk, Ormanlık ve çalılık açık alanlarda, kültür alanlarında bulunur III LR/nt Gözlem Çalılık, step alanlarda Gözlem Keskin ve Karakeçili ilçelerindeki step alanlarda Gözlem Kızılırmak ve Delice derelerinin bitki örtüsü zengin durgun akan kenarlarında Gözlem Tarla civarındaki step alanlarda rastlanır Lepus aerpeus Linnaeus,1758 Familya : Sciuridae Familya : Cricetidae Avrupa TavĢan Sincaplar Hamsterler Cricetulus migratorius (Pallas,1773) Cüce Avurtlak Arvicolidae Susıçanları Arvicola terrestris (Linnaeus,1758) Susıçanı Familya : Spalacidae KörfarelerKösnüler Spalax leucodon Nordman,1840 KörfareKösnüKörsıçan Dipodidae Sıçrayan Fareler Step alanlarında, orman açıklıklarında ve kenarındaki otlu alanlarda, tarla kenarlarında yaĢar - Sık otlu ve kamıĢlı durgun akan su kenarlarında step, tarım alanları, orman açıklıkları ve bahçelerde toprak altında yuvalanır 46 LR/nt LR/nt - LR/nt Latince Adı Allactaga williamsi Thomas, 1897 Familya : Muridae Apodemus mystacinus (Danford ve Alston,1877 Apodemus sylvaticus (Linnaeus,1758) Microtus guentheri Mus musculus Linnaeus, 1758 Türkçe Adı Arap TavĢanı ERL Kayıt Bern IUCN ġekli Habitat Step ve yarı çölleĢmiĢ taĢsız alanlarda LR/nt Ekolojik Bulgular ve Arazi Gözlemleri Gözlem Karakeçili civarındaki step alanlarda Örnek Sulakyurt ilçesi civarındaki ormanlık alan içindeki kayalık alanlarda rastlanır Gözlem Orman içi ve orman kenarındaki çalılık, sazlık ve sulak alanlarda rastlanır Örnek Tarla kenarlarında, step arazilerde ve tepe yamaçlarında Örnek Köy evleri ve civarındaki bol otlu çalılık alanlarda Örnek Köy evleri ve civarındaki çalılık alanlarda Hakiki Fare ve Sıçanlar Kayalık Faresi Orman içi kayalık alanlarda, otlu ve çalılıklı kayalıklarda yuvalanır Orman Faresi Dere kenarlarındaki çalılık ve sazlık alanlarda, ormanlık alan içindeki sulak bölgelerin kenarlarında yuvalanır Tarla Faresi Ev Faresi Rattus rattus (Linnaeus,1758) Ev Sıçanı Familya : Canidae Köpekgiller Seyrek çalılıklı kayalık alanlarda Evlerdeki bodrum, kiler gibi yerlerde, tabiatta dere kenarlarına yakın sık bitkili ve kayalık alanlarında yuvalanır YerleĢim yerlerinde, çatılarda ve kilerlerde, su kenarlarındaki sık ağaçlık alanlarda yuvalanır 47 - - - - - LR/Ic LR/Ic LR/nt LR/Ic LR/Ic Latince Adı Türkçe Adı ERL Kayıt Bern IUCN ġekli Habitat Kurt Orman sınırı üzerindeki yüksek kayalık ve step alanları Vulpes vulpes Linnaeus,1758 Kızıl Tilki Ormanlık alanlarda, çalılıklar arasında, tarla ve yakınlardaki toprak içi yuvalarda bulunur Familya : Mustelidae Sansarlar Canis lupus Linnaeus, 1758 Mustela nivalis Linnaeus,1766 Martes foina (Erxleben,1777) Meles meles (Linnaeus,1758) Lutra lutra (Linnaeus, 1758) Gelincik Kaya Sansarı Porsuk Su samuru YerleĢim yerlerine yakın alanlardaki kovuk, delik, açıklık, ağaç atıklarının yığıldığı yerler, kemirici yuvaları, tarım alanlarında yuvalanır YerleĢim yerlerinde, ormanlık alanlardaki kayalık ve taĢlık alanlarda yuvalanır Tarım alanlarına yakın step alanlar ile orman içerisindeki kayalık veya açık alanlarda Su kenarına yakın sık ağaçlık ve kayalık alanlarda 48 II - III LR/nt LR/nt LR/nt LR/nt Ekolojik Bulgular ve Arazi Gözlemleri Gözlem Orman içindeki açık alanlarda ve yüksek step alanlarda rastlanır Gözlem Step, Orman içindeki açık alanlarda, yerleĢim yeri yakınlarında rastlanır Gözlem YerleĢim yerlerindeki ahır ve çatı aralarında rastlanır. Gözlem YerleĢim yerlerindeki terk edilmiĢ binaların çatı aralarında rastlanır III LR/nt Gözlem II VU Gözlem Kızılırmak ve Delice vadilerinin sınırlı alanlarında rastlanır Kızılırmak suyu kenarlarında suyun durgun aktığı bol bitki örtüsü olan kayalık alanlarda rastlanabilir Latince Adı Familya : Suidae Sus scrofa linnaeus,1758 Türkçe Adı ERL Kayıt Bern IUCN ġekli Habitat Ekolojik Bulgular ve Arazi Gözlemleri Yaban Domuzları Yaban Domuzu Ormanda, sazlık, sık çalılıklar, sazlı bataklıklar, akarsu kenarlarındaki çalılıklar arasında rastlanır - LR/Ic Örnek Sulakyurt ilçesindeki orman alanı içinde ve açıklıklarında rastlanır 4.2.8 Yerleşim Alanları ve Nüfus Ġç Anadolu Bölgesi'nde Orta Kızılırmak Bölümü'nde yer alan Kırıkkale, doğuda Çorum, Yozgat, güneyde KırĢehir, batıda Ankara, kuzeyde Çankırı illeri ile komĢudur.12 hanelik Kırık Köyü arazisi üzerine kurulan kent, 1929‟da Bucak, 1941'de Belediye olmuĢtur. 1944 yılında Ankara iline bağlı ilçe statüsünü ulaĢan Kırıkkale, 21.06.1989 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 3578 sayılı Kanun ile Ġl statüsü kazanmıĢtır. Söz konusu kanunla Kırıkkale‟ye Keskin, Delice ve Sulakyurt ilçeleri bağlanmıĢtır. 1990 yılında çıkartılan 3644 sayılı Kanun ile BalıĢeyh, Çelebi ve Karakeçili bucakları ile BahĢili 49 ve YahĢihan beldeleri Ġlçe statüsüne yükseltilerek Kırıkkale'ye bağlanmıĢtr. Böylece ilçe sayısı 8'e ulaĢmıĢtır. Kırıkkale, 9 ilçe (merkez dahil), 14 belde ve 173 köyden oluĢmaktadır. Kırıkkalede 23 belediye teĢkilatı mevcuttur. Bunlardan 1‟i Ġl belediyesi, 8‟i ilçe belediyesi, 14‟ü ise belde belediyesidir. Kırıkkale Ġli Ġdari Durumu Kaynak:kirikkale.gov.tr Kırıkkale ili genel anlamda yerleĢim yoğunluğu fazla olan bir il konumunda değildir. Özellikle kentsel alan kullanımı il genelinde zayıftır. Kırıkkale merkez ile birlikte , merkeze çok yakın olan diğer iki ilçe merkezi BahĢılı ve YahĢiyan Ġlin batı kısmında bir kentsel alan kullanım yoğunluğu yaratır. Özellikle bu üç merkez Ankara-Samsun, Ankara-Kayseri yol güzergahları üzerinde yayılmaya baĢlayan büyük alan kullanımları ile birlikte OSB,Üniversite,MKE ,Rafineri bütünleĢmiĢ durumdadır. Ġlin özellikle, kuzey ve kuzey doğusu kırsal alan kullanımlarının ağırlık kazandığı kısımlardır. Nüfus Kırıkkale nüfusu 2012 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi (ADNKS) sonuçlarına göre toplam 274.992 kiĢidir.Nüfusun % 85 i Ģehir merkezlerinde yaĢarken %15i kırsal kesimde yaĢamaktadır. Yıl 1990 2000 2007 2008 2009 2010 Ġl/ĠLÇE MERKEZĠ 243.378 285.294 230.189 230.354 232.990 233.073 KÖY 106.018 98.214 50.045 48.971 47.844 43.574 50 Toplam 349.396 383.508 280.234 279.375 280.834 276.647 2011 2012 233.768 232.959 41.224 41.768 274.992 274.727 4.2.9. Tarım ve Hayvancılık Tarım Kırıkkale‟nin ekonomik yapısında tarım, önemli bir geçim kaynağıdır. Aktif nüfusun % 51.2'si tarımla uğraĢmaktadır. Ġldeki tarıma elveriĢli arazi 306.506 hektar olup Ġl yüzölçümünün % 66,2'sini teĢkil etmektedir. Tarım arazilerinin % 96'sı tarla arazisi olarak kullanılmaktadır. Sulanabilme imkanına sahip olan tarım arazisi miktarı 38.399 hektardır.Tarımda etkin olarak kullanılan araziler içinde tarla arazileri en büyük paya sahiptir. Ġl arazilerinin kullanım durumuna göre sınıflandırılması ve dağıtımı aĢağıdaki tabloda verilmiĢtir. Kullanım Durumuna Göre Arazi Varlığı ALANI (HA) % ORANI 306.506 66,2 156.494 33,8 463.000 100 Kültür Arazileri Kültür DıĢı Araziler TOPLAM Tarımda Etkin Olarak Kullanılabilen Kültür Arazileri ARAZĠ CĠNSĠ ALANI( HA) Tarla ekili alanı Sebzelik arazi Meyvelik arazi Bağ arazisi Nadas TOPLAM Kültür DıĢı Arazileri ARAZĠ CĠNSĠ Çayır-Mer‟a Arazisi Orman ve Fundalık Tarım dıĢı Arazi TOPLAM 183.779 2.886,8 685,7 2.322,5 116.832 306.506,0 ALANI (HA) 69.275,00 44.694,00 42.525,00 156.494,00 51 Toplam Arazi Ġçersinde Oranı % 59.95 0.94 0.22 0.75 38.14 100 Toplam Arazi Ġçindeki Oranı % 44,2 28,6 27,2 100 Toplam 306.506 hektarlık tarım arazisinin 29.704 hektarlık kısmında sulu tarım yapılmaktadır ki bu da tarım arazilerinin %9.69 unu oluĢturmaktadır. Ġlimiz iklimi ve toprak karakteri itibariyle çeĢitli bitkisel ürünlerin yetiĢtirilmesine uygundur. Kültür Arazilerinin Ġlçelere göre Dağılımı ĠLÇELER Merkez BahĢili BalıĢeyh Çelebi Delice Karakeçili Keskin Sulakyurt YahĢihan TOPLAM KÜLTÜR ARAZĠSĠ MĠKTARI (HA) 25.078 9.447 50.873 12.240 63.399 12.736 85.241 35.597 11.895 306.506 Genel olarak il topraklarında hububat üretimi yaygındır. Bunun yanı sıra baklagiller ve endüstriyel bitki üretimi de yaygınlaĢmaya baĢlamıĢtır. Yörede kavun, karpuz ve üzüm üretimi de önemlidir. Bunlara iliĢkin ekim alanı, üretim ve verim durumları aĢağıdaki tabloda sunulmuĢtur. Tarımsal Arazi Varlığı ve Kullanımı ARAZĠ BĠÇĠMĠ Tarla Arazisi Hububat Baklagil Endüstri,Yumru Bitl. Yağlı Toh. Nadas Yem Bitkileri Bağ-Bahçe Meyve Sebze Bağ TOPLAM ALANI (HA) % ORANI 168.490,6 2.927,7 9.968,7 116.832 2.392 685,7 2.886,8 2.322,5 306.506,00 54.97 0.95 3.25 38.14 0.78 0.22 0.94 0.75 100 Bölgeye has özellik gösteren Hasandede karası ve beyazı üzüm, Çerezlik ayçiçeği ve kavun önemli bitkisel ürünlerdir. Kırıkkale koĢullarında sebze üretimini sınırlayan unsurlar olarak sulama imkanlarının yetersizliği ile ilk ve sonbahar donlarının riskleri karĢımıza çıkmaktadır. Merkez ilçe belde ve köyleri, Kızılırmak ve Delice çayı havzalarında tarım topraklarının önemli bölümü tarla sebzeciliğine ayrılmıĢtır. Bu yörelerde gerek sulama imkanlarının elveriĢliliği ve taban suyu imkanının bulunması gerekse vejetasyon dönemini riske etmeyen toprak ısısı nedeniyle tarla sebzeciliği en belirleyici tarım türü olarak 52 görülmektedir. Tarla Bitkileri Üretimi:2009 Yılı Tarla Ürünleri EkiliĢ Ve Üretim Miktarları ÜRÜNLERĠ TAHILLAR BAKLAGĠLLER ENDÜSTRĠ BĠTK. YAĞLI TOHUMLAR YUMRU BĠTKĠLER YEM BĠTKĠLERĠ TOPLAM EKĠLĠġ (HA) 168.490,60 2.927,7 914,3 9.011,80 42,6 2.392,00 183.787,7 % 91,67 1,59 0,49 4,90 0,03 1,30 ÜRETĠM (TON) % 413,198 84,39 2.539 0,51 48.637 9,94 6.680 1,37 1.469 0,30 17.086 3,49 100 489.609 Tarla Ürünleri EkiliĢ Ve Üretim Miktarları 450.000,00 400.000,00 350.000,00 300.000,00 250.000,00 EKİLİŞ (HA) ÜRETİM ( 200.000,00 150.000,00 53 100 Ġlimizde tarımsal mekanizasyon oldukça ilerlemiĢtir. Tarımla uğraĢan her 3 aileye 1 traktör düĢmesi ve mevcut tarım arazisinin %95 inin traktörle iĢleniyor olması bunun en iyi göstergesidir. Ancak traktör yanında üretilecek ürün, yapılacak iĢ ve toprak durumu gibi birçok faktöre göre yardımcı alet ve makinelerin kullanım düzeyi henüz istenilen seviyeye ulaĢamamıĢtır. Bunda tarım alet ve makinelerinin fiyatlarının yüksek oluĢu ve yukarıda belirtildiği gibi tarım iĢletmelerinin çok büyük bir kısmının küçük iĢletmeler olması büyük rol oynamaktadır. Zaten her iĢletme sahibinin tarım alet ve makine alması ekonomik olmamaktadır. Bunun yerine makine birlikleri kurularak, tarım makinelerinin bu birlikler aracılığı ile alınması ve çiftçilerin ortak kullanımına sunulması daha ekonomik olacaktır.Ancak küçük aile iĢletmelerinde özel ürünler üretiminde ve makineli tarıma elveriĢsiz topraklarda insan ve hayvan iĢgücü kullanılmaktadır. Ġlimizde tarım alet makineleri yapan toplam 6 adet fabrika ve imalathane bulunmaktadır. Hayvancılık Hayvan Varlığı 2009 HAYVAN CĠNSĠ Sığır ( saf kültür) Sığır(kültür melezi) Sığır (yerli-diğer) BüyükbaĢ Manda Toplam Tek Tırnaklı Tek Tırnaklı Koyun (yerli-diğer) Koyun (merinos) KüçükbaĢ Kıl keçisi Tiftik keçisi Toplam Tavuk(yumurta) Tavuk (broiler) Kanatlı Hindi Ördek Kaz Toplam Kovan Kovan 8.981 32.138 22.967 163 64.249 995 115.699 2.015 22.910 3.111 143.735 80.150 81.100 7.050 3.090 4.660 176.050 14.305 54 ve 2009 Hayvansal ürünler Üretimi Hayvansal Ürünler Miktar (Ton) Kırmızı Et Beyaz Et Süt Yapağı Tiftik Kıl Bal Yumurta (adet) Deri (adet) 2.059,46 41.665,92 60.6 2.4 20.7 143.112 9.527.670 17.889 Balıkçılık yörede geliĢmeye baĢlamıĢtır.1997-2000 yıllarında balıkçılığın geliĢmesine yönelik çalıĢmalar sürdürülmektedir. 1999 yılında 50.000 adet aynalı sazan 19.900 adet sazan, 12.000 adet levrek, 7800 adet yayın balığı Kızılırmak, Delice Çayı ve Çipi Deresine verilerek üretilmeye çalıĢılmaktadır. Ayrıca Tarım Ġl Müdürlüğünün verilerine göre, 9 ton Aynalı Sazan Keskin Cin Ali Göletin‟de yetiĢtirilmiĢtir. Türlerine Göre Tatlı Su Ürünleri (2004) ÜRÜN TÜRÜ ÜRETĠM MĠKTARI (TON) SUDAK 8 YAYIN 1,5 SAZAN 16 AYNALI SAZAN 8,5 TURNA 1 DĠĞERLERĠ 2 TOPLAM 37 4.2.10. Sanayi ve Teknoloji Kırıkkale Ġl Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü bilgilerine göre, Ġl Merkezi kamu ağırlıklı sanayi Ģehri olup, diğer ilçe merkezleri ve kırsal kesimin ekonomik yapısı tarıma dayalıdır. 55 Kırıkkale'de imalat sanayi kamuya ait büyük iĢletmelerin yanında, özel sektöre ait küçük ve orta ölçekli iĢletmelerden oluĢmaktadır. M.K.E.K. Fabrikaları ve TüpraĢ Rafinerisi Ġlin ekonomik yapısında önemli yer tutar. Kamudaki iĢçi ve memur ağırlıklı istihdam ücretlere bağlı olarak ticari yaĢamı da etkilemektedir. Kamu kesimine dayalı olarak geliĢen Kırıkkale imalat sanayi; savunma, metal ve petro-kimya üzerine yoğunlaĢırken, özel sektörde genellikle bu sanayi kollarına bağlı olarak geliĢmenin yanı sıra, tarım makineleri, gıda ve yem sanayi, toprak, tekstil, ağaç ve mobilya iĢleri sanayisine yönelik olarak da geliĢmeler olmuĢtur. Kırıkkale‟nin kentleĢmesi ve sanayileĢmesi 1925 yılında temeli atılan Askeri Mühimmat Fabrikası ile baĢlar. Savunma Sanayi ağırlıklı MKE Fabrikalarının haricinde 1986 tarihinde üretime geçen TÜPRAġ Kırıkkale Rafinerisi kamuya dayalı sanayileĢme hareketinin son halkasını oluĢturmuĢtur. Bu tesislere bağlı olarak geliĢen yan sanayi de Ġldeki özel sektöre canlılık kazandırmıĢtır. GAMA-Barmek ĠĢ Ortaklığı tarafından Türkiye Elektrik Üretim ve Ġletim A.ġ. ‟ye (TEDAġ) taahhüt edilen 130 MW kurulu kapasiteye sahip Kırıkkale Mobil Elektrik Santralı SözleĢmesi imzalanmıĢ, santralin yapım çalıĢmaları 2001 tarihinde yapılan temel atma töreni ile baĢlamıĢtır. Tesis 2002 yılı kasım ayında faaliyete baĢlamıĢ, 2003 yılında % 10 kapasite ile çalıĢmıĢ, 2004 yılında % 5 kapasiteyle çalıĢmıĢ ve 2005 yılında % 5 kapasiteyle çalıĢmaya devam etmektedir. Tesis TüpraĢ Orta Anadolu Rafinerisi‟nden gelen 2 km. uzunluğundaki HFO boru hattı, yakıt depolama, aktarma ve arıtma üniteleri, her biri 11075 Kw gücünde 13 adet dizel motoru ve jenaratörleri, Desox-Denox gaz arıtma üniteleri, tesisi kombine çevrime dönüĢtürecek buhar kazanları ve türbini ile 15/154 KV Ģalt sahası ve 2x11 km 154 KV tevzi hattından oluĢmaktadır. Ġlde sanayi kuruluĢları yoğun olarak Merkez Ġlçe, BahĢılı ve YahĢihan Ġlçelerinde bulunmaktadır. BahĢılı Belediye BaĢkanlığı verilerine göre, Ġlçede sanayi tesislerinin alanı 82 ha. Olup I. Sınıf arazi niteliğindedir M.K.E. FABRĠKALARI: Mühimmat Fabrikası Müdürlüğü, Ağır Silah ve Çelik Fabrikası Müdürlüğü, Nitro Selüloz Fabrikası Müdürlüğü, Silah Fabrikası Müdürlüğü, Hurda Müdürlüğü, Pirinç Fabrikası Müdürlüğü mevcuttur. KIRIKKALE RAFĠNERĠSĠ: Kırıkkale Rafinerisi Hasandede Kasabasının mücavir sahası 56 içinde kurulmuĢtur. Kızılırmak‟ın Doğu yakasında yer alan rafineri 120 hektar arazi üzerindedir. 1986 yılında hizmete açılmıĢtır. KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLĠ SANAYĠ M.K.E.‟nin sanayi ve ticaret alanındaki yarattığı canlanma sayesinde 1950‟li yıllarda bazı küçük ve orta ölçekli iĢletmeler kurulmaya baĢlamıĢtır. Bunlardan bazıları Ģöyle sıralanabilir; Topal Ahmet (Tarım Aletleri), Boran Un Fab., Tekel Fab., TaĢ, Tuğla, Kiremit Fab., Kırmaksan Tarım Aletleri ve yedek aletleri ve yedek parçaları ve fab., Kılıçdoğan Römork San., Kırıkkale beton-boru-büz Fb., Uludağ MeĢrubat dolum tesisleri, Kırıkkale Ağaç San., Kale Un Fab., Kalıp (Torna Mamulleri), Dr. Aysan (Ameliyat Ġplikleri Fb.), Tarmak San., Yeni Un Fab., Belediye Ekmek Fab., Kum Eleme Tesisleri, YibitaĢ hazır beton, ġerbetci hazır beton, akaryakıt ve LPG depolama ve dolum tesisleri yer almaktadır. Kırıkkale bir sanayi Ģehridir. M.K.E.K. Fabrikaları ile TÜPRAġ Rafinerisi Ġlin ekonomik yapısına canlılık kazandırmaktadır. M.K.E.K. tesislerinde 3651 kiĢi, özelleĢtirme kapsamına alınan ve ERDEMĠR'e bağlanan ÇELBOR A.ġ.'de 101 kiĢi, TÜPRAġ Rafinerisinde ise 983 kiĢi istihdam edilmiĢtir. 376 iĢ merkezinin bulunduğu Küçük Sanayi Sitesi, Ġlin ekonomik yapısında önemli yer tutmaktadır. Orta ve büyük ölçekli sanayi kuruluĢlarında 7.000‟e yakın iĢçi istihdam edilmektedir. 80 parselden oluĢan Organize Sanayi Bölgesinin alt yapı çalıĢmaları bitirilmiĢtir. 2000 „li yıllarda fabrikanın burada faaliyete geçmesi ile 4.000 ila 7.000 kiĢiye yeni istihdam alanları yaratılmıĢ olacaktır. Küçük Sanayi Sitesi ile Organize Sanayi Bölgesinin Kırıkkale Üniversitesine çok yakın olması nedeni ile bilimsel danıĢma hizmetlerinin yapılması ekonomik büyümeye önemli katkı sağlayacaktır. Keskin – Cankurtaran Mevkiinde projesi kabul edilen 2. Organize Sanayi Bölgesi alt yapı çalıĢmalarına kısa sürede baĢlanılacaktır. Kırıkkale 21.yüzyılda Devlet ve özel sektör yatırımları için cazip sanayi merkezi haline gelecektir. Kalkınmada Öncelikli Yöreler kapsamında bulunan Ġlimize yapılacak yatırımlar için % 100 oranında yatırım indirimi uygulanmakta olup Organize Sanayi Bölgesine yatırım yapacak olan müteĢebbislerimiz 2002 yılından itibaren süper teĢvik imkanlarından yararlanacaklardır. 4.2.11.Altyapı,UlaĢım,HaberleĢme ve Konaklama Ülkemizin Doğu, Güneydoğu ve Karadeniz Bölgelerindeki 43 vilayetinin ulaĢım güzergahı üzerinde yer alan Kırıkkale, bu konumuyla önemli üretim ve dağıtım merkezlerinin 57 odak noktasında yer almaktadır. Bu nedenle yol ağımızda yer alan yolların taĢımacılık ve trafik yükü çok fazladır.Karayolları Genel Müdürlüğü, 4. Bölge Müdürlüğü 44. ġube ġefliği‟nden alınan bilgilere göre, 44. ġube ġefliği, yollarda meydana gelebilecek sıkıntılara zamanında müdahale edebilmek amacıyla 1981 yılında Kırıkkale‟de faaliyet göstermeye baĢlamıĢtır. ġeflik Ġl sınırları içerisinde BalıĢeyh, Keskin ve yazın kapalı, kıĢın açık tutulan Ġğdebeli Bakım evleri ile hizmet vermektedir. Ġl sınırları dıĢında ise Kurbağalı ve Kayapınar Bakım evleri bulunmaktadır. Ġlde bulunan karayollarının 235 km‟si Devlet Yolu, 150 km ise Ġl Yoludur. Kar ve Buz mücadelesinin yapıldığı KıĢ Programında ise 448 km. olan toplam yolların 243 km‟si Devlet Yolu, 76 km‟si ise Ġl Yolu Daimi açık tutulacak yollar statüsündedir. 74 km‟lik Ġl yolu ise imkan buldukça açılacak yollar statüsündedir. Kırıkkale Ġl Sınırları Ġçinde Kalan Devlet Yolları NO K.K.NO YOLUN ADI UZUNLUK (Km) 1 200-14 ANKARA-SAMSUN D.Y. 77 2 765-08 KIRIKKALE-KIRġEHĠR D.Y. 49 3 757-01 KALECĠK-KIRIKKALE D.Y. 9 4 753-01 BAHILI-KARAKEÇĠLĠ D.Y. 32 5 260-07 BALA-KAMAN D.Y. 35 6 753-02 KARAKEÇĠLĠ-ANKARA Ġ. SINIRI 13 7 190-01 ANKARA-SAMSUN D.Y. 21 Ġlde metro, banliyö, tramvay gibi sistemler bulunmamaktadır. Kent içi toplu taĢımacılıkta belediye otobüsleri ve dolmuĢlar kullanılmaktadır. Belediye otobüsleri yolcu taĢımadaki ağırlığı % 20, dolmuĢlar ise %80‟ini karĢılamaktadır. Kent içi taĢımacılığında raylı sistemler kullanılmamaktadır. Demir Yolu ile kent içi taĢımacılığı yapılmamaktadır. Ġl deniz, nehir, göl taĢımacılığı yapılmamaktadır ve havaalanı bulunmamaktadır. 58 5.KIRIKKALE DOĞA TURĠZMĠ ARZI 5.1. Kırıkkale’nin Doğa Turizmi Değerleri(Doğa turizmi Arzı) Kırıkkale ili bulunduğu coğrafi konumu, yükseltisi, iklimi ile bozkır bitki örtüsüne sahiptir. Buna bağlı olarak doğa turizmi açısından elveriĢsiz bir durumda bulunmaktadır. Buna rağmen sahip olduğu tarihi ve kültürel yapısı, av turizmine elveriĢli Yaban Hayatı ile elveriĢli bir doğa turizmi planlaması yapılması ve ayrıca BaĢkent Ankara‟ya olan yakınlığı nedeniyle önemi giderek artacaktır. 5.2.Kırıkkale ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi Doğa turizmi açısından sahip olduğu en önemli kaynak olan Kızılırmak nehri içerisinde uzanan vadisi ve Kapulukaya baraj gölüdür.Ancak Kızılırmak vadisi boyunca devam edilen sanayileĢme ve HESlerin yapımı nedeniyle doğa turizmi açısından değerlendirilecek alan olarak Kapulukaya Baraj Gölü kenarında bulunan Karaahmetli Tabiat Parkı ve baraj yakınındaki Köprüköy beldesi değerlendirilmiĢtir. Kırıkkale ilinin en eski yerleĢim yeri olan Keskin ilçesi var olan kültürel varlıkları ve ören yerleri ,Denek Dağı ise orman varlığının en fazla olduğu, yayla turizmi, doğa yürüyüĢü ve av turizmi gibi potansiyelleri nedeniyle öncelikli olarak değerlendirilmiĢtir. Alanların bilinirliği bölgesel seviyededir. 5.3. Kırıkkale Ġlinde Doğa Turizmi Amaçlı Koruma Statülü Alanlar 59 Karaahmetli Tabiat Parkı Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T, Milletlerarası seviyede: M 1- Milli Park ve benzeri sahalar Adı Karaahmetli Tabiat Parkı Ġlçesi Bilinirlik BahĢılı B Kırıkkale Milli Park ve benzeri sahalara ait SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler -Karaahmetli Tabiat Parkının Kırıkkle‟nin ilk ve tek Tabiat Parkı olması -Zengin kaynak değerinin olmaması -Yol standartlarının düĢük ve merkeze uzak olması -Halkın bu tarz yerlere ihtiyacının bulunması -Çevresinde iĢletme tesisleri yapımı için gerekli sermayeyi ortaya koyacak yatırımcıların olmaması -YerleĢim yerinde uzak olması nedeniyle sosyal baskıdan uzak olması -Devlete bağımlı kırsal yapı Fırsatlar -Halkın ve yöneticilerin etkin katılımı -Orman Ve Su ĠĢleri Bakanlığının ödenek gönderme yönünde imkanlarının olması -Coğrafi Bilgi sistemlerinin geliĢmesi Tehditler -Beklentilerin gerçekleĢmemesi ihtimalinin varlığı, - Yerel yöneticilerin kırsal kalkınmada turizmi gerek ve yeter Ģart olarak görmeleri, - Korunan sahalara yerel yöneticilerin korunan alan değil de turizm alanı olarak bakmaları -Ücretli/Ücretsiz tanıtım fırsatlarının olması Milli Park ve benzeri sahalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1-Tabiat Parkı'nın sahip olduğu doğal ve kültürel değerlerin koruma-kullanma dengesi gözetilerek korunması, yönetimi ve kullanımının sağlanması 2-Alandaki türler ve habitatların bilimsel olarak araĢtırılarak Park'ın tanıtılması 3- Parktan toplumsal gereksinmeleri karĢılamak üzere yararlanılması, Park‟ın dinlence, 60 sportif ve eğitim amaçlı donatılarını artırarak çeĢitlendirilmesi 4-Tabiat Parkı ekosistemini etkileyen çevre kirliliğinin önlenmesi ve antropojenik baskıların azaltılması 5-Yerel ve bölgesel ekonominin desteklenmesi, eko-turizm geliĢtirilerek istihdamı artırmak için önlemlerin alınması 6-Tabiat Parkı'nın etkin, verimli hizmet sunan ve dünyaca kabul görmüĢ Park yönetimine kavuĢturulması ve Park gelirlerinin artırılması 2-Yaban Hayvanı YerleĢtirme Sahaları ve Avlaklar Avlaklar Adı Ġlçesi Bilinirlik Özdere Devlet Avlağı Sulakyurt-BalıĢeyh-Delice B Ahıllı Çullu Genel Avlağı Merkez-Keskin B Congarözü Mevki Genel Avlağı Delice-Keskin-BalıĢeyh B Denek Dağı Genel Avlağı Keskin-Merkez-BalıĢeyh B Koruköy-Hamzalı- Akkuyu Genel Avlağı Sulakyurt B Kırıkkale ili Yaban hayvanı yerleĢtirme Sahaları ve Avlaklar SWOT analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler - Av turizmi deneyimi, - Çok çeĢitli yaban hayvanlarını barındırması, - Zorlu kıĢ aylarında yaban hayatına yem desteği yapılabilmesi imkanlarının olması, - Kaçak avcılığın fazla olmaması, - Koruma ve kontrol teĢkilatının olması, - Yaban Domuzu varlığının ve trofe kalitesinin yüksekliği - Avlak sayısının arttırılması imkanı, uygun sahaların mevcudiyeti. - Av turistlerinin avlaklara yakın yerlerde konaklama imkanlarının yetersiz oluĢu, - YetiĢmiĢ profesyonel av kılavuzlarının olmaması, - Kırıkkale‟nin geniĢ coğrafyası ve köy sayısının fazla oluĢunun insan baskısını önleme yönünde fazla sayıda personel gerektirmesi, - Yönetim planlarının olmaması, - Avlak potansiyelinin (taĢıma kapasitesinin altında) avcı gelmesi, Fırsatlar Tehditler 61 - Coğrafi bilgi sistemlerinin geliĢmesi, - Mali imkanların teknolojik geliĢimleri takip ve satın alma için yeterli olması - Avlak Ģirketlerinin kurumsallaĢma çabaları, - Av sayısının artma eğilimi, - ilin Ankara‟ya yaklaĢık 69 km mesafede olmasının avantajları - Mevcut yaban hayvanlarının kültürle üretilen değil, tamamen doğal Ģartlarda yetiĢmiĢ olması. - Avrupa‟daki kriz sebebi ile turist sayısının azalması, - Gelir-gider dengesinin bazen negatif olabilmesi, - Köylerde yazın bakılan köpeklerin yaz sonunda doğaya bırakılması, - Kullanılan envanter yöntemlerinin yetersizliği, Av turizmine ve av yaban hayatı değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1- Çevresindeki büyük ile (Ankara) yakınlığı ile ulaĢım problemi çözüleceğinden, Kırıkkale‟nin avlak potansiyelinden daha verimli faydalanılacaktır. 2- Av turistlerinin konaklama ihtiyacının avlaklara yakın bölgelerde nitelikli pansiyon ve benzeri küçük kapasitesi butik otellerle giderilmesi iyi bir çözüm olacaktır. 3- Butik otel/pansiyon tarzı yapıların köylerde yapılmasının teĢvik edilmesi kırsal kalkınma için uygun olacaktır, bu oteller yayla turizmi ve diğer turizm çeĢitlerinin de konaklama altyapısını temin edeceklerdir. 4- Yerel profesyonel av kılavuzu ihtiyacının 9. Bölge Müdürlüğü imkanları ile eğitim yapılarak giderilmesi, eğitilenlerin seyahat acentelerinde staj imkanlarının olması, yabancı dil eğitimini konuĢma seviyesinde almaları faydalı görülmektedir. 5- Kırıkkale Ġl ġube Müdürlüğünün yaban hayatı bölümü mezunu personel bakımından güçlendirilmesi, 6- Avlaklarda av sayısının artırılması için doğada av üretimi metotlarının tatbiki, 7- Zorlu kıĢ aylarında av kaynağına yem takviyesinin daha da arttırılması, 8- Avlaklarımızın ve av kaynağının fuarlar, yaban televizyonu, av dergileri ve benzeri kaynaklarda, yerli ve yabancı av turizmi acenteleri ile görüĢme yapılarak tanıtılması, 9- Kırsal kalkınma maksadıyla, av turizmi uygulamalarından yöre insanının daha fazla pay almasına dayalı uygulamanın daha da geliĢtirilmesi sonucunda payın karĢılığında yöre insanının av kaynağını sahiplenme, koruma ve geliĢmesine katkıda bulunmaya yöneltecektir. 5.4.Seçkin Özellikli Diğer Sahalar JEOLOJĠK OLUġUMLAR Mağaralar Adı Ġlçesi Bilinirlik Keskin-Sulu Mağara Keskin B-T 62 Sivri Mağara Güçlü Yönler Merkez B Kırıkkale ili Karstik Yapıları: Mağara SWOT analizi Zayıf Yönler - Yerel yönetimlerin sürekli desteklemeleri, - Mağaraların bir kısmı henüz ziyaretçi kabulüne uygun hale getirilmemiĢtir. - mağara kurtarma timi olmaması, - Mağaraların doğal yapısının korunmasında (Sarkıtların kırılması, içinde ateĢ yakılması gibi) problemler, - Mağaraların dağınık bir coğrafyada ve zor ulaĢılır olması korunmasını Fırsatlar Tehditler - UlaĢım imkanlarının bazı mağaralar da çok müsait olması, - Ġnsanların mağara merakı ve tahrip etmeleri, kirletmeleri, -- Bilinç eksikliği, - Hazine avcılarının varlığı, - Yarasa gübresi ticareti, - Bölgede bazı kamu yöneticilerinin turizm bilgi ve becerisi olmadan giriĢtikleri faaliyetler, Mağara oluĢumlarına dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar; 1.Mağraların bölgesel ve ülke düzeyinde tanıtımın yapılması 2. Mağraların içinde mağara doğasını bozmayacak mimari ve elektrifikasyon uygulamalarının sağlanabileceği bir ortamın oluĢturulmasın ve bu iĢlemlerin teknik raporlarla kanıtlanması, Yaylalar Adı Ġlçesi Bilinirlik Küredağı (Hodar, YahĢihan B Bedesten, KamıĢlı, Sarıkaya ) Yaylaları Koçudağı (Koçu BalıĢeyh B Yaylası) Denek Dağı (GümüĢ Keskin B Pınar, Pehlivanlı, Suludere, YeĢilkaya, Azgın) Yaylaları Kırıkkale ili Yaylaları SWOT analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler 63 Turizm için kullanılabilir nitelikte olması, - Yayla turizmi için giriĢimcilerin olması, - Yolların mevcudiyeti, - Yaylacılığın azalma trendine girmesi, - Bazı mülkiyet ve yönetim meseleleri, - Yayla yollarının bakım istemesi, arazili araçlar dıĢındakilerin gelemsinin çok zor olması, - Bazı yaylalarda elektrik olmaması, - Ġnsan kaynağının çok az olması, eğitim seviyelerinin düĢüklüğü, Fırsatlar - Yaylaların mevcut turizm destinasyonlarına yakın ve av turizmine uygun yerlerde bulunması, - Misafir sever köylülerimizin turizmin baĢlatılması için sıcak bakıĢları, , Tehditler - Eski yolların bazı yaylalarda bakımsızlık sebebi ile daha da bozulması, Yaylalar ve Yayla değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar; - Yaylara yapılan doğa YürüyüĢü Alanlarında yürüyüĢ parkurlarının belirlenmesi - Yaylalarda pansiyonculuk uygulamalarının geliĢtirilmesi, - Yayla evlerinin turizme uygun olanlarının tespit edilerek öncelikle sahiplerinin teĢvik edilmesi, bu gerçekleĢemezse av köĢkü olarak kullanılmak üzere seyahat acentelerinin buna teĢvik edilmesi, - Yaylacılığın geliĢtirilmesi ve desteklenmesi için Ġl Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünce gerekli uygulamaların baĢlatılması, - Mevcut, turizm destinasyonlarına bu sahaların da eklenerek zenginleĢtirilmesi çalıĢmasının Ġl Turizm ve Kültür Müdürlüğü ve Orman ve Su ĠĢleri Ġl ġube Müdürlüğü‟nce yapılması, - Özellikle Yaylalar yönünden zengin olup, ulaĢım imkanlarının da uygun olan ilçelerin bu faaliyette ilk planda uygulamalarda yer almalıdır, - Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı uygulamaların geliĢtirilmesi, Akarsular İLÇE AKARSU ADI MerkezYahşihan- Bahşili Delice Yahşihan ORTALAMA DEBİ BİLİNİRLİK Kızılırmak 75.7 m3/sn T Delice Çayı Çoruhözü Deresi ……. B 417 lt/sn B Okun Deresi ….. B 64 Kırıkkale Sulak Sahaları Doğa Turizmi SWOT analizi Güçlü yönler Zayıf yönler -Kızılırmak nehri üzerine kurulu büyük - Sulak alanlarla alakalı bir Ġl ġube sanayi tesislerinin yarattığı kirlilik Müdürlüğü ve DSĠ teĢkilatlarının bulunması, - Bölgede mevcut diğer turizm destinasyonlarına ilave olarak bazı etkinliklere (olta balıkçılığı, kuĢ gözlemi gibi) imkan sunması, - Bölgemizde sulak alan sayısının azlığı mevcut sulak alanlardaki kuĢ konaklama sayısını (kuĢ görselliğini) arttırmaktadır, - Dereler üzerinde çok sayıda HES projesi olması turizm için caydırıcı olmaktadır, - Dereler katı ve sıvı atıklarla kirletilmesi, - Köylere kanalizasyon yapılmakla beraber atık arıtma sistemleri henüz yapılmamaktadır, bu sebeple dereler kirlenmektedir, Fırsatlar Tehditler - Çevre bilincinin geliĢmesi, - Doğa eğitimleri ile çocukların bilinçlendirilmesi, - Üniversitenin bilgi kaynağı olarak varlığı ve bu konuya önem vermesi. - Kırıkkale‟nin sanayi geliĢmede temel faktör seçmesi, - Yeni hes projeleri, - Sera tarımının artması, aĢırı gübre ve su kullanımı, - Sulu tarım planlaması. Sulak sahalar doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar; - Alanlardaki su kirliliğin tespiti, Su Kirliliği denetimlerin Kırıkkale Çevre ve ġehircilik Müdürlüğünce düzenli Ģekilde yapılması - KuĢ gözlemciliği alanlarının tanıtılması üniversiteler ve kuĢ gözlem toplulukları ile Kırıkkale ilinin kuĢ envanterinin yapılması , - Kızılırmak vadisi ve Kapulukaya baraj gölü kenarlarında olta balıkçılığı ile ilgili iskele,cep alanlarının ve kamp alanlarının yapılması - Debinin yüksek olduğu noktalarda kano gibi su sporları faaliyeti için yöre ve üniversite öğrencilerine eğitim verilmesi, Doğa YürüyüĢü Güzergahları Adı Ġlçesi Bilinirlik Kızılırmak Vadisi Merkez-BahĢılı B YahĢihan-Karakeçili Dinek (Denek) Dağı Keskin B YürüyüĢ Parkuru Kırıkkale Ġli Doğa YürüyüĢleri SWOT Analizi Güçlü Yönler Zayıf Yönler - Kırıkkale‟da doğa yürüyüĢü rotaları profesyonel olarak henüz hazırlanmıĢ vaziyette değildir, belirleme sürecinde - Tabelalara zarar verilmesi, - Tabela ve iĢaretlemelerin henüz tamamlanamamıĢ olması, 65 benzer illerde görülen yerindelik ve aksaklıklardan faydalanılabilir. - Rotaların görsel materyal yönünden zengin olması, - Köylerde insan kaynağının zayıf olması, Fırsatlar Tehditler - Kızılırmak vadisindeki sanayileĢme - Rotaların tespiti için gönüllü çalıĢmayı talep eden grupların bulunuĢu, - Bugüne kadar yapılan çalıĢmalar sebebi ile deneyimlerin bulunması, - Kaymakamların bu tür çalıĢmaları yapma yönünde istekli olmaları, - Mevcut destinasyonlara rota eklenerek zenginleĢtirilme imkanı, - Rotalarda katı atıkların sorun teĢkil etmesi, 5.5. Kırıkkale Ġlinde Doğa Turizmi ÇeĢitleri KuĢ Gözlemciliği: Kızılırmak, Kapulukaya Baraj Gölü, Delice Çayı, Çoruhözü deresi, Okun deresi KuĢ Gözlem noktaları olma potansiyeline sahip noktalardır.Kırıkkale KuĢ Göç yolları üzerinde bir bölge olması nedeniyle bir çok kuĢ türüne ev sahipliği yapar ve bu bakımdan kuĢ gözlemcilerinin dikkatini çekmektedir. Dağ ve Doğa YürüyüĢü (Trekking) : Kırıkkalenin en yüksek dağı olan 1744 metre yüksekliğindeki Dinek Dağı‟na yürüyüĢ parkuru yapılması için ön tespit çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır. Ayrıca Kızılırmak vadisinde, Koçu, Beyrek (Böyrek) ve Küre dağlarında doğa yürüyüĢleri yapılabilir. Yayla ve Festival Turizmi: Kırıkkale ili sınırları içerisinde yükseltileri 1200-1600 metre arasında değiĢen yaylalar bulunmaktadır. Küre dağındaki Hodar, Bedesten, KamıĢlı, Sarıkaya; Koçu dağındaki Koçu, Denek dağındaki GümüĢpınar, Pehlivanlı, Suludere, YeĢilkaya, Azgın yaylaları en önemlileridir. Ayrıca Karakeçili ilçe merkezi ve BalıĢeyh ilçesine bağlı izzettin, Hüseyinbeyobası ve Kılevli köylerinde her yıl yaz aylarında Türkmen Ģenlikleri düzenlenmektedir. Mağara Turizmi: Kırıkkale Ġlinin Keskin Ġlçesinde Arzu Bayırı Mevkiinde Sulu Mağara bulunmaktadır. Ayrıca YahĢihan ilçesi kılıçlar bölgesinde, Merkez ilçe sivri dağı eteklerinde, Çelebi ilçesi Kızılırmak Nehri yakınlarında, Keskin ceritkale Köyünde (3 bölgede), YahĢihan Ġlçesi Mahmutlar köyü (Gavur Kayası) ve Çelebi ilçesi Tatlıcak köyü Kale dibi mevkiinde çeĢitli mağaralar bulunmaktadır. Av Turizmi : Kırıkkale ilinde av turizmi kapsamında değerlendirilen yerler Özdere Devlet Avlağı ve Denek Dağı mevkiinde Yaban Domuzu avlandırılması yapılmaktadır. Sportif Olta Balıkçılığı: Kızılırmak vadisinde, Kapulukaya Baraj Gölü, delice ilçesindeki Delice Çayı amatör olta balıkçılığına uygun alanlardır 66 Kamp Turizmi:ilimiz YahĢihan Ġlçesi,Irmak Beldesi,Sulakyurt-BalıĢeyh ilçesi arasında kalan Özdere Mevkii ile Kapulukaya barajı ve çevresinde yerel halkın,izci grupların, öğrencilerin ve olta balıkçıların zaman zaman kamp yaptığı alanlardır. Delice Ġlçesi Çelebi Ġlçesi Sulakyurt lçesi YahĢihan Ġlçesi BahĢılı Ġlçesi BalıĢeyh lçesi Karakeçili Ġlçesi Değerler toplamı Keskin Ġlçesi Aktivite/değer Merkez Ġlçesi KIRIKKALE ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNDE ÖNE ÇIKAN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ MATRĠSĠ 6 7 3 5 4 5 5 3 4 Rafting (R) X Mağaracılık (M) X X Dağ-yayla gezisi imkanı ( DG) X DüzenlenmiĢ doğa gezisi rotası(DGR) X Kır havasında merkezleri(KHġM) Ģehir X X X KuĢ gözlemciliği imkanı(KuG) X X X X X X X X X X X X X X Milli park vb sahalar(MP) X Estetik göl/baraj olan yerler(EGB) X Tescilli avlak sahası (AvS) Dokusu bozulmamıĢ kırsal gezisi (köyler) (KMG) X X Aktif yaylacılık(AY) Sportif olta balıkçılığı imkanı(SOB) X X miras Yaya gezi imkanı (Y) X Jeolojik ve jeomorfolojik değerler (Jm) X X X Tarihi eserler, sit alanı (Ts) Mağara gezisi (Mğ) X X X X X 67 X X X X X 6. SEÇKĠN VE YÜKSEK DEĞER TAġIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE POTANSĠYELĠNĠ GELĠġTĠRME ĠMKANLARININ ORTAYA KONULMASINA ĠLĠġKĠN ANALĠZLER 6.1.Karaahmetli Tabiat Parkı Karaahmetli Tabiat Parkı Kırıkkale Ģehir merkezinin güneybatısında, BahĢili ve Keskin Ġlçeleri arasında bulunan Kapulukaya Baraj Gölü‟nün kıyısında yer almaktadır.Ġdari olarak BahĢili Ġlçesi‟nin Karaahmetli Beldesi sınırları içerisine girmektedir. 2873 sayılı Milli Parklar Kanununa göre 23.07.2009 tarih ve 27297 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan Bakanlar Kurulu kararı ile “Karaahmetli Tabiat Parkı” olarak ilan edilmiĢtir. Tabiat Parkı‟ndan Karaahmetli‟ye kadar stabilize yol ile Karaahmetli‟den Kırıkkale Ģehir merkezine asfalt yol ile ulaĢılmaktadır. Tabiat Parkı’nın BaĢlıca Merkezlere Olan Uzaklığı BaĢlıca Merkezler Uzaklık (Km) Karaahmetli 4 Hacılar 12 BahĢili 24 Sulubük 8 Karakeçili 14 Kırıkkale Ġzmir Adana Ġstanbul Ankara 26 656 475 530 77 Karaahmetli Tabiat Parkı‟nın Kapulukaya Baraj Göleti kıyısında bulunuyor olması, Park‟ın rekreasyon değerini daha da arttırmaktadır. Özellikle hafta sonları büyük kent merkezlerinden alana rekreasyon amaçlı gelenler olmaktadır. Alan özellikle olta balıkçılığı ve piknik aktiviteleri için yoğun olarak kullanılmaktadır. 68 Karaahmetli Tabiat Parkı içerisinde sınırlayıcı unsurlar da göz önüne alındığında yaklaĢık 5 ha büyüklüğünde alanın “Günübirlik Kullanım Alanı” olarak kullanılması öngörülmektedir. Aynı varsayımı Karaahmetli Tabiat Parkı için aldığımızda, ziyaretçi kapasitesi 150x5=750 kiĢi olarak hesaplanmıĢtır. Önümüzdeki 3 yıl içinde sonunda Tabiat Parkı‟nda yaz aylarında (Haziran-Temmuz-Ağustos), hafta sonu 500 kiĢilik ziyaretçi potansiyeli düĢünülmektedir. Karaahmetli Tabiat Parkı‟nı mevcutta en yoğun olarak kullananlar özellikle hafta sonları piknik ve olta balıkçılığı için gelen ziyaretçiler oluĢturmaktadır. Karaahmetli Belediyesi‟nden edinilen bilgiler ıĢığında Karaahmetli Tabiat Parkı‟nın kuzeyinde kalan mesire alanındaki ziyaretçi durumları incelendiğinde özellikle yaz aylarında ve hafta sonları yoğun olarak kullanıldığı bilinmektedir. Karaahmetli Tabiat Parkı‟nın da mevsimsel olarak benzer kullanıma konu olacağı düĢünülerek mevsimlere göre ziyaretçi sayılarına yönelik tahminler yapılmıĢtır. 69 Uzun Devreli GeliĢme Planı kapsamında geleceğe yönelik ziyaretçi sayıları tahmini yapılırken Tabiat Parkı‟nın en fazla yaz aylarında (Haziran-Temmuz-Ağustos), hafta sonu %100 dolulukla kullanıldığı, en az ise kıĢ aylarında %1 dolulukla kullanıldığı öngörülmüĢtür. Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu Halihazırda ki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan: -kiĢi sayısı Ziyaretçi (konaklamayanlar) : - kiĢi Para harcama Ziyaretçi Profili GeliĢlerinin Ġlk 3 Sebebi Kıyaslanabileceği saha Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle KiĢi baĢına ortalama en az - TL harcama yapılmaktadır Bireysel gezginler :%15 EĢler: %15 Aileler : %25 Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi Ģeklinde) : %.......... Diğerleri : %............ 1- Sportif Olta balıkçılığı 2- KuĢ Gözlemciliği 3- Doğa Gezisi - 70 UlaĢılabilirlik Analizi Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana UlaĢım Orta derecede yakın; 3 saat (2-4 saat arasında) Özel taĢıt (x) Ziyaretçinin Genel ulaĢım Toplu taĢıma (x) kanaati: Orta Diğerleri ( ) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüĢ, atlı vb.) UlaĢım için problemler:Karahmetli Beldesinden sahaya giden yolun bozuk olması Altyapı Analizi TaĢımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taĢımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları ĠĢaret levhaları Genel yer iĢaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz Ġyi Yeterli x Açıklama x x x x x x x x x x x Yeme içme konaklama analizi Restoranların durumu Yemek Standartları Barınma imkanları Kategori Sayısı Turistik Yerel Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori KuruluĢ Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller - Hosteller (Misafirhaneler) - Yatak&kahvaltı oteli - Rota üstü kulübeler - Bungalov tarzı - Kamp alanı - Diğerleri: Pansiyon - Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri 71 Açıklama Restoran yok Yatak Sayısı Sunduğu değerlerden Alan turist ziyaret döngüsüne girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Alandaki yabanıl varlıklar Var-Yok yok Tek-eĢsiz olanlar var mı? Biraz farklı ama değerli olanlar Diğer ilgi çeken yerlere benzer olanlar Evet Neler? var Kapulukaya baraj gölü Var Hangi Sahalar Keskin Köprüköy Sunduğu özellikleri Bayrak türler Diğer ilginç yaban hayatı (fauna) 1.Su Samuru 1.- 2 2.- Kelebekler Apollo kelebeği ….. tür ……. tür Endemik bitkiler, TaĢıma Kapasitesi Analizi Sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi Değerlendirme ġekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Genel Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor 5- Hiç Sağlanamıyor Göstergeler Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç,istek ve önerileri ele alınıyor Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor Ġyi bir iĢbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden sonra geliĢme gösterdi Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor 72 1 2 3 X 4 X X X X X X X X X X X X X X X X X X 5 Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiĢtir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini artırıyor X X X X X X X X X Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- Karaahmetli Tabiat Parkı‟nın sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi yönünden bir problem yaĢamamaktadır. 2- Ekonomik beklentiler ve turizme hazırlıklar hazırlanmaktadır, bu sürecin iyi yönetilmesi gerekir, 3- Ekonomik kaynak ayrılmalı, kaynakların turizm geliĢimi için yerinde kullanımı sağlanmalıdır. 4- Turizm sosyal hayat için müspet etkiler yapmakta, kültür ve tabiatın korunmasına imkan sağlamaktadır. Ekolojik taĢıma kapasitesi analizi Etki Faaliyet Kamping&piknik Genel etkiler Müspet /menfi Menfi Korunan alan üzerindeki etki Kabul edilebilir Katı atıklar X Kabul edilemez Kabul edilebilir ancak; Katı atıklara ait çözümler gerekir Planlı ve Yasal Üretime dayanmalı AhĢap Hediyelik eĢyaların satılması, Dağcılık,trekking Su sporları Müspet Rafting Müspet X Olta balıkçılığı Normal spor etkinlikleri Yeme içme Müspet Müspet X X Müspet X Doğa yürüyüĢü Müspet X Patikalar dıĢına çıkılmamalıdır Mağaracılık Müspet X Belirtilenlerde ve kılavuz eĢliğinde olmalıdır. Müspet Menfi Tehlike içermekte X X 73 Güvenlik önlemleri alınmalı Güvenlik tedbirleri alındığı takdirde Sadece belirtilen yerlerde yapılırsa Yöre yemekleri öne çıkmalı Kanyoning Müspet X Belirtilenlerde ve kılavuz eĢliğinde olmalıdır. Yaban hayatı gözlemi Müspet X Belirtilen yerlerde ve kurallara uygun olarak Bilimsel geziler müspet X kurallara uygun olarak Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1-Müspet olarak ele alınan faaliyetler taĢıma kapasitesinin altında olduğundan artırılması ve izlenmesi alakalı tedbirler alınacaktır . Ġzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aĢağıdaki Ģekilde incelenmelidir. 1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlıĢ, 5- Hiç yok, Ekolojik taĢıma kapasitesinin etkileri; Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artıĢından etkilenmemektedir YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır 1 2 X 3 4 5 X X X X X X X Ekolojik göstergelerin değerlendirmesiyle; 1- Flora ve faunanın henüz turizmden etkilenmediği, 2- Netice olarak, Karaahmetli Tabiat Parkı ‟nda ekolojik göstergeler henüz önemli bir tehlike iĢareti vermemektedir. Ancak, alan kılavuzu, saha görevlisi, iĢaretleri tabelalar, bilgilendirme ve uyarmalar ile iyi bir ziyaretçi yönetim programı ile olumsuzluklar önlenebilecektir. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı, Yeterli 2- Ġyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü) Fiziki/idari taĢıma kapasitesi Altyapı Yer Kapasite 1 Korunan alana giriĢ yolları Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu 74 2 3 4 5 X X X Park giriĢi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Yaban hayatı izleme noktaları Aktiviteler ÇalıĢanlar taĢıma araçları Park etme AkıĢ Yer sayısı Biletleme yönlendirme ĠĢaret levhaları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Tedarik Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması Yeterlilik durumu Sayısı ve uygunluğu seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Fiziki/idari taĢıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme; 1- Saha içindeki geziler için paket turlar oluĢturulmalıdır, özel sektörün teĢviki lüzumludur, 2- Alan kılavuzlarının sahada görev alması bilgi ihtiyacını da çözecektir, 3- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler lüzumludur, 4- Ziyaretçi merkezleri iĢlerliği arttırılmalıdır, 5- Personelin donanımı arttırılmalıdır. Psikolojik TaĢıma Kapasitesi: ile alakalı değerlendirmede ise herhangi bir problem yaĢanmadığı görülmektedir. Bunun sebepleri arasında; Türk insanının hoĢgörüsü önemli bir husustur, aynı zamanda doğa turistlerinin fazla lükse düĢkün olmamaları, taleplerinin ziyadesi ile karĢılanabilmesi sebebiyle sorun yaĢanmamaktadır. 6.2. ÇeĢnigir Köprü Mevkii ( Keskin Ġlçesi-Köprüköy Beldesi-Karakeçili Ġlçesi) Karakeçili ile Köprüköy arasında Kızılırmak üzerinde yapılmıĢ tarihi bir köprüdür. Bilinen kaynaklara göre ÇeĢnigir Köprüsü ve yakınında bulunan han Selçuklu dönemine aittir. YapılıĢ tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte 13. yüzyıla ait bir eser olduğu tahmin edilmektedir. 75 1402 yılında Ankara SavaĢı‟nın yapılacağı alana ilerleyen Timur ordularının bu köprüyü kullandığı rivayet edilmektedir. ÇeĢnigir Köprüsü, Yavuz Sultan Selim'in Mısır Seferi esnasında Mimar Sinan tarafından yeniden yapılmıĢtır. Köprüköy Beldesi (Kasabası); Kırıkkale ili, Keskin ilçesine bağlı yaklaĢık 3500 kiĢi nüfuslu küçük bir beldedir. Ankara‟ya 100 km., Kırıkkale‟ ye 30 Km. mesafede olup ulaĢım; AnkaraBala- Kaman –KırĢehir karayolundan 100 km., Kırıkkale- BahĢılı – Karakeçili- KamanKırĢehir karayolundan 30 km., Kırıkkale –Keskin – Çelebi – Karakeçili karayolundan 50 km. seyahat ile sağlanmaktadır Ġlimiz Keskin Ġlçesi Köprüköy Beldesinde; Avdoğa Dergisi tarafından Doğa ve Çevre Dostu Derneği ve Amatör Oltacılar Derneği (OLTACILARDER) üyelerinin katılımı ile Olta Balıkçıları ġenliği düzenlenmektedir. Ayrıca alanda kuĢ gözlemciliği faaliyetleri yapılabilir. 76 Keskin Ġlçesi,Köprüköy Beldesi,Olta Balıkçığı ġenliği Karakeçili ilçesi Kuzeyinde BahĢili, doğusunda Keskin ve Çelebi ilçeleri, güneyinde Ankara‟nın Bala ilçesi ile çevrili olan ilçe 225 km2 yüzölçümlü olup, bunun 117 km2 si Tapuya tescillidir. Kırıkkale‟ye 35 km, Keskin‟e 30 km, Çelebi‟ ye 25 km, Bala‟ya 25 km ve Ankara‟ya 95 km uzaklıktadır. Ġlçen Anadolunun birçok yerinde yeralan Karakeçili AĢiretinin kurmuĢ olduğu yerleĢim yeri olup,yöreye has Karakeçili Kilimleri bulunmaktadır. Karakeçilide her yıl 15-17 Eylül tarihlerinde Karakeçili Uluslar Arası Kültür ġöleni düzenlenmektedir.Karakeçili AĢiretinin kilimleri,adet ve törelerine ait bir çok araĢtırma bulunmaktadır. Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu Halihazırda ki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan: -kiĢi sayısı Ziyaretçi (konaklamayanlar) : - kiĢi 77 Para harcama Ziyaretçi Profili GeliĢlerinin Ġlk 5 Sebebi Kıyaslanabileceği saha Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle KiĢi baĢına ortalama en az - TL harcama yapılmaktadır Bireysel gezginler : % …. EĢler: %.............Aileler : %............. Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi Ģeklinde) : %.......... Diğerleri : %............ 1-Sportif Olta balıkçılığı 2-KuĢ Gözlemciliği 3-Doğa Gezisi 4-Kırsal miras gezileri - UlaĢılabilirlik Analizi Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana UlaĢım Orta derecede yakın; 3 saat (2-4 saat arasında) Özel taĢıt (x) Ziyaretçinin Genel ulaĢım Toplu taĢıma (x) kanaati: Orta Diğerleri ( ) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüĢ, atlı vb.) UlaĢım için problemler:Karahmetli Beldesinden sahaya giden yolun bozuk olması Altyapı Analizi TaĢımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taĢımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları ĠĢaret levhaları Genel yer iĢaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz Ġyi Yeterli X X Açıklama X X X X X X X X X X X Yeme içme konaklama analizi Restoranların durumu Sayısı - Kategori Turistik 78 Açıklama Yemek Standartları Barınma imkanları Yerel 1 Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori KuruluĢ Sayısı Yatak Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller - Hosteller (Misafirhaneler) - Yatak&kahvaltı oteli - Rota üstü kulübeler - Bungalov tarzı - Kamp alanı - Diğerleri: Pansiyon - Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri Sunduğu değerlerden Alan turist ziyaret döngüsüne girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Alandaki yabanıl varlıklar Tek-eĢsiz olanlar var mı? Biraz farklı ama değerli olanlar Diğer ilgi çeken yerlere benzer olanlar Evet-Hayır Evet Var-Yok Var Neler? ÇeĢnigir köprüsü var Kapulukaya baraj gölü Var Hangi Sahalar Keskin Köprüköy Bayrak türler Diğer ilginç yaban hayatı (fauna) 1.Su Samuru 1.- Kelebekler Bilinmiyor Endemik bitkiler, Bilinmiyor Sunduğu özellikleri Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa) Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var KuĢlar Memeliler X 79 Açıklama mı? Genellikle rastlanma ihtimali ġans veya mevsime bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Rekreasyonel tesisler x Spor tesisleri x Su Samuru Yetersiz Ġyi Yeterli Durum Açıklaması Diğerleri TaĢıma Kapasitesi Analizi Sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi Değerlendirme ġekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Genel Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor 5- Hiç Sağlanamıyor Göstergeler Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç,istek ve önerileri ele alınıyor Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor Ġyi bir iĢbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden sonra geliĢme gösterdi Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiĢtir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini artırıyor 80 1 2 3 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 4 X X 5 Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; Sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi verilerini değerlendirme sonuçları; 1- Köprüköy‟de sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi yönünden bir problem yaĢamamaktadır. 2- Ekonomik beklentiler ve turizme hazırlıklar hazırlanmaktadır, bu sürecin iyi yönetilmesi gerekir, 3- Ekonomik kaynak ayrılmalı, kaynakların turizm geliĢimi için yerinde kullanımı sağlanmalıdır. 4- Turizm sosyal hayat için müspet etkiler yapmakta, kültür ve tabiatın korunmasına imkan sağlamaktadır. Ekolojik taĢıma kapasitesi analizi Etki Faaliyet Kamping&piknik Genel etkiler Müspet /menfi Menfi Korunan alan üzerindeki etki Kabul edilebilir Katı atıklar X AhĢap Hediyelik eĢyaların satılması, Dağcılık,trekking Su sporları Müspet Rafting Müspet X Olta balıkçılığı Normal spor etkinlikleri Yeme içme Müspet Müspet X X Müspet X Doğa yürüyüĢü Müspet X Mağaracılık Müspet X Kanyoning Müspet X Yaban hayatı gözlemi Müspet X Bilimsel geziler müspet X Müspet Menfi Tehlike içermekte X X Kabul edilemez Kabul edilebilir ancak; Katı atıklara ait çözümler gerekir Planlı ve Yasal Üretime dayanmalı Güvenlik önlemleri alınmalı Güvenlik tedbirleri alındığı takdirde Sadece belirtilen yerlerde yapılırsa Yöre yemekleri öne çıkmalı Patikalar dıĢına çıkılmamalıdır Belirtilenlerde ve kılavuz eĢliğinde olmalıdır. Belirtilenlerde ve kılavuz eĢliğinde olmalıdır. Belirtilen yerlerde ve kurallara uygun olarak kurallara uygun olarak Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1-Müspet olarak ele alınan faaliyetler taĢıma kapasitesinin altında olduğundan artırılması ve izlenmesi alakalı tedbirler alınacaktır 81 1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlıĢ, 5- Hiç yok, Ekolojik taĢıma kapasitesinin etkileri; Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artıĢından etkilenmemektedir YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır 1 2 X 3 4 5 X X X X X X X Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- Flora ve faunanın henüz turizmden etkilenmediği, 2- Netice olarak, Köprüköy mevki‟nde ekolojik göstergeler henüz önemli bir tehlike iĢareti vermemektedir. Ancak, alan kılavuzu, saha görevlisi, iĢaretleri tabelalar, bilgilendirme ve uyarmalar ile iyi bir ziyaretçi yönetim programı ile olumsuzluklar önlenebilecektir. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı, Yeterli 2- Ġyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü) Fiziki/idari taĢıma kapasitesi Altyapı Park giriĢi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Yer Kapasite 1 Korunan alana giriĢ yolları Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu taĢıma araçları Park etme akıĢ Yer sayısı Biletleme yönlendirme ĠĢaret levhaları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Tedarik Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması 82 2 3 4 5 X X X X X X X X X X X X X X X X Patika ağı Yaban hayatı izleme noktaları Aktiviteler ÇalıĢanlar Yeterlilik durumu Sayısı ve uygunluğu seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı X X X X X X X X X Fiziki/idari taĢıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme; 1- Saha içindeki geziler için paket turlar oluĢturulmalıdır, özel sektörün teĢviki lüzumludur, 2- Alan kılavuzlarının sahada görev alması bilgi ihtiyacını da çözecektir, 3- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler lüzumludur, 4- Ziyaretçi merkezleri iĢlerliği arttırılmalıdır, 5- Personelin donanımı arttırılmalıdır. 6.3.Denek Dağı Mevkii(Merkez-Keskin-BalıĢeyh Ġlçeleri) Denek Dağı sırası Çoruhözü Vadisinin güneyinde Keskin Ġlçesi ile BalıĢeyh Ġlçesi Ġzzettin Köyü arasında uzanmaktadır. En yüksek noktaları; Gavur Tepesi (1742 m.) ile Bozkaya Tepesi(1577 m.)‟dir. Kırıkkalenin en uzun, en geniĢ ve en yüksek kütlesini oluĢturur, uzunluğu 44km, geniĢliği 30 km‟ dir. Kırıkkale ili Merkez, Keskin ve BalıĢeyh ilçeleri sınırları dahilinde olup, sahanın içerisinde 25 köy bulunmaktadır. Bu köylerden, merkeze bağlı; eski AĢağımahmutlar (ġu An Kırıkkale Ġlinin Mahallesi), Yukarı Mahmutlar, IĢıklar, Dağevi, BalıĢeyh Ġlçesi Beyobası, Hüseyinbeyobası, Kenanbeyobası, Mehmetbeyobası, Kılevli, Kırlangıç, Keskin ilçesine bağlı; Karafakılı, Küçükceceli, Turhanlı, Eroğlu, Olunlu, Üçevler, Gazibeyli, Kavlak, Dağsolaklısı, Çipideresi, Kaçak, Kavurgalı, Ceritmüminli, Kaçak Köyleri mülki hudutları dahilinde bulunmaktadır. BalıĢeyh ilçesine bağlı Ġzzettin, Hüseyinbeyobası ve Kılevli köylerinde her yıl yaz aylarında Türkmen Ģölenleri düzenlenmektedir. Bu kapsamdaki etkinliklere Çevre yerleĢim birimleri halkının yanı sıra Kırıkkale dıĢında yaĢayan hemĢehrileri de katılmaktadır. Kurulan kıl çadırlarda yöresel kıyafetler içinde yemekler ikram edilmekte, halk oyunu ve halk müziği gösterilerinin yanı sıra yarıĢmalar sergilenmektedir. Ayrıca il dıĢında bulunan hemĢehriler yaz tatillerini bu etkinliklerin yapıldığı süreye denk getirerek tatillerini köylerindeki yayla evlerinde geçirip 83 memleket özlemlerini de gidermektedirler. Kırıkkale‟nin en yüksek dağı olan 1744 metre yüksekliğindeki Dinek Dağı‟na yürüyüĢ parkuru yapılması için ön tespit çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır. Kırıkkale Valiliği, Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale Belediyesi, BalıĢeyh Kaymakamlığı ve BalıĢeyh Belediyesi ile Kale Dağcılık ve Doğa Sporları Kulübü‟nün de bulunduğu organizasyonla, değiĢik güzergâhlardan Dinek Dağı zirvesine kadar açılacak olan yürüyüĢ parkurları yapılması hedeflenmektedir. Planın birinci aĢamasında, ”Yedi Oba Köyü YürüyüĢ Parkuru” projesi ile, Dinek Dağının vadi ve eteklerinde yer alan 30 kilometre mesafedeki 7 oba köyü yolunun parkur yolu ile birbirine bağlanması, ikinci aĢamada, Dağevi Köyü‟nden Dinek Dağı‟nın kuzeybatı cephesini kullanarak 13 kilometrelik mesafede açılacak parkur, üçüncü aĢamada ise Uzunlar Köyü ile Beyobası Köyü vadisi arasındaki mesafeye açılacak olan parkurun yapılması planlanmaktadır. Denek Dağı Genel avlağında yaban domuzu baĢta olmak üzere av turizmi yapılabilir. Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu Halihazırda ki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan: -kiĢi sayısı Ziyaretçi (konaklamayanlar) : - kiĢi Para harcama Ziyaretçi Profili GeliĢlerinin Ġlk 5 Sebebi Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle KiĢi baĢına ortalama en az - TL harcama yapılmaktadır Bireysel gezginler : % …. EĢler: %.............Aileler : %............. Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi Ģeklinde) : %.......... Diğerleri : %............ 1-Doğa gezisi 2-Yayla turizmi 3-Av Turizmi 84 4- Kamp Turizmi Kıyaslanabileceği saha - UlaĢılabilirlik Analizi Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana UlaĢım Orta derecede yakın; 3 saat (2-4 saat arasında) Özel taĢıt (x) Ziyaretçinin Genel ulaĢım Toplu taĢıma (x) kanaati: Orta Diğerleri ( ) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüĢ, atlı vb.) UlaĢım için problemler:Karahmetli Beldesinden sahaya giden yolun bozuk olması Altyapı Analizi TaĢımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taĢımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları ĠĢaret levhaları Genel yer iĢaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz X X Ġyi Yeterli Açıklama X X X X X X X X X X X Yeme içme konaklama analizi Restoranların durumu Yemek Standartları Barınma imkanları Kategori Sayısı Turistik Yerel 1 Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori KuruluĢ Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller - Hosteller (Misafirhaneler) - Yatak&kahvaltı oteli - Rota üstü kulübeler - 85 Açıklama Yatak Sayısı Bungalov tarzı - Kamp alanı - Diğerleri: Pansiyon - Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri Sunduğu değerlerden Alan turist ziyaret döngüsüne girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Alandaki yabanıl varlıklar Var-Yok yok Tek-eĢsiz olanlar var mı? Biraz farklı ama değerli olanlar Diğer ilgi çeken yerlere benzer olanlar Evet-Hayır Evet Neler? Küre dağlarıyahĢihan var yok Hangi Sahalar Keskin Bayrak türler Diğer ilginç yaban hayatı (fauna) 1.1.- Sunduğu özellikleri 2 2.- Kelebekler ….. tür Endemik bitkiler, ……. tür Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa) Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı Garanti edilen türler var mı? Genellikle rastlanma ihtimali ġans veya mevsime bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Rekreasyonel tesisler x Spor tesisleri x Memeliler KuĢlar Yaban Domuzu Keklik bıldırcın Yetersiz Yeterli Diğerleri 86 Ġyi Açıklama Durum Açıklaması Sahada tesis bulunmamaktadır TaĢıma Kapasitesi Analizi Sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi Değerlendirme ġekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Genel Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor 5- Hiç Sağlanamıyor Göstergeler Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç,istek ve önerileri ele alınıyor Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor Ġyi bir iĢbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden sonra geliĢme gösterdi Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiĢtir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini artırıyor 1 2 3 4 X X 5 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- Denek Dağı Mevkiinin sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi yönünden bir problem yaĢamamaktadır. 2- Ekonomik beklentiler ve turizme hazırlıklar hazırlanmaktadır, bu sürecin iyi yönetilmesi gerekir, 3- Ekonomik kaynak ayrılmalı, kaynakların turizm geliĢimi için yerinde kullanımı sağlanmalıdır. 4- Turizm sosyal hayat için müspet etkiler yapmakta, kültür ve tabiatın korunmasına imkan sağlamaktadır. Ekolojik taĢıma kapasitesi analizi 87 Etki Faaliyet Kamping&piknik Genel etkiler Müspet /menfi Menfi Korunan alan üzerindeki etki Kabul edilebilir Katı atıklar X AhĢap Hediyelik eĢyaların satılması, Dağcılık,trekking Su sporları Müspet Rafting Müspet X Olta balıkçılığı Normal spor etkinlikleri Yeme içme Müspet Müspet X X Müspet X Doğa yürüyüĢü Müspet X Mağaracılık Müspet X Kanyoning Müspet X Yaban hayatı gözlemi Müspet X Bilimsel geziler müspet X Müspet Menfi Tehlike içermekte Kabul edilemez Kabul edilebilir ancak; Katı atıklara ait çözümler gerekir Planlı ve Yasal Üretime dayanmalı X X Güvenlik önlemleri alınmalı Güvenlik tedbirleri alındığı takdirde Sadece belirtilen yerlerde yapılırsa Yöre yemekleri öne çıkmalı Patikalar dıĢına çıkılmamalıdır Belirtilenlerde ve kılavuz eĢliğinde olmalıdır. Belirtilenlerde ve kılavuz eĢliğinde olmalıdır. Belirtilen yerlerde ve kurallara uygun olarak kurallara uygun olarak Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1-Müspet olarak ele alınan faaliyetler taĢıma kapasitesinin altında olduğundan artırılması ve izlenmesi alakalı tedbirler alınacaktır 1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlıĢ, 5- Hiç yok, Ekolojik taĢıma kapasitesinin etkileri; Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artıĢından etkilenmemektedir YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir 88 1 2 X 3 4 5 X X X X X Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır X X Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- Flora ve faunanın henüz turizmden etkilenmediği, 2- Netice olarak, Denek Dağı Mevkiinde ekolojik göstergeler henüz önemli bir tehlike işareti vermemektedir. Ancak, alan kılavuzu, saha görevlisi, işaretleri tabelalar, bilgilendirme ve uyarmalar ile iyi bir ziyaretçi yönetim programı ile olumsuzluklar önlenebilecektir Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı, Yeterli 2- Ġyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü) Fiziki/idari taĢıma kapasitesi Altyapı Park giriĢi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Yaban hayatı izleme noktaları Aktiviteler ÇalıĢanlar Yer Kapasite 1 Korunan alana giriĢ yolları Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu taĢıma araçları Park etme akıĢ Yer sayısı Biletleme yönlendirme ĠĢaret levhaları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Tedarik Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması Yeterlilik durumu Sayısı ve uygunluğu seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı 2 3 4 5 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Fiziki/idari taĢıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme; 1- Saha içindeki geziler için paket turlar oluĢturulmalıdır, özel sektörün teĢviki lüzumludur, 2- Alan kılavuzlarının sahada görev alması bilgi ihtiyacını da çözecektir, 89 3- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler lüzumludur, 4- Ziyaretçi merkezleri iĢlerliği arttırılmalıdır, 5- Personelin donanımı arttırılmalıdır. 6.4.Keskin Ġlçesi Kırıkkale Ġli'nin güneyinde, Ankara' ya 100 kilometre mesafededir. Kırıkkale' ye 27 km. uzaklıkta bulunmakta olup, Kırıkkale-Kayseri Devlet yolu üzerindedir. Yüzölçümü 1463 km² ve rakımı 1140 metredir. Konum itibariyle Denek Dağı'nın 5 kilometre güneyinde At Tepesi ve Kartal Tepesi'nin yamaçlarında kurulmuĢtur Ġlçenin arazisi bir yayla görünümündedir. Güneybatıda Kızılırmak Vadisi ile Doğuda Delice Çayı arasında uzanır. Yaylanın güneydoğusunu Denek Dağı, Güneybatısını Böhrek Dağları çevrelemektedir. Ġlçenin güneybatısında Çelebi Dağı bulunmaktadır. Ġlçe arazisi küçük tepeler ve düzlüklerden oluĢmuĢtur. Kuzeyde Kırıkkale Ġli ve BalıĢeyh Ġlçesi, doğuda Çiçekdağı ve Delice Ġlçesi, batıda Karakeçili Ġlçesi, güneyde Çelebi ve KırĢehir Ġli'nin Kaman ve Akpınar Ġlçeleri ile komĢudur. Keskin ilçesi Kırıkkale‟nin en eski yerleĢim yeridir.Ġlçe merkezinde yer alan kültür ve tabiat varlıkları ile turizm potansiyeli en yüksek olan merkezi konumundadır. Fişekhane Binası : 1920 yıllarda Milli Mücadelede fiĢek ihtiyacı karĢılamıĢ Ģu an Ġmam Hatip Lisesi olarak kullanılmaktadır. 90 KarıĢtıran mevkii: Keskin Ġlçesi, KarıĢtıran mevkiinde yer alan Keskin Ortodoks Kilisesi, 19. yüzyılın ikinci yarısında yapılmıĢ olan Geç Dönem Ortodoks Kiliselerindendir. Bugün yapının örtü sistemi çökmüĢ, doğu duvarı tamamen, diğer duvarları ise kısmen yıkılmıĢtır. Alanlar 2863 ve 3386 sayılı yasalar gereğince tescil altına alınmıĢ Derecede Arkeolojik ve Doğal sit Alanıdır. Kilisenin bulunduğu mevkii, mesire yeri olarak kullandığı alan olduğundan söz konusu yer kilise ile birlikte doğal sit özelliği göstermektedir 91 Kibrithane Binası : 1903 yılında kibrit fabrikası olarak kurulduğu bilinmektedir. Halen Halk Eğitim Merkezi olarak hizmet vermektedir. Kibrithane Binası Taş Mektep : 1913 yılında Kız Mektebi olarak yapılmıĢ olup halen halk kütüphanesidir. 1913 yılında Kız Mektebi olarak yapılmıĢ halk kütüphanesi olarak kullanılmıĢtır. “Hacı TaĢan Kültür ve Sanat Evi” olarak hizmet verilmesi için röleve ve restorasyon çalıĢmaları tamamlanmıĢ olup yakında hizmete açılacaktır. 92 Tarihi Keskin Konakları : 1550‟li yıllardan beri kaza olduğu bilinen keskin‟de pek çok eski Türk evi mevcut olup bunların çoğu tescilli kültür varlığı niteliğindedir. Genellikle iki katlıdır. Alt kat kâgir, üst kat ahĢap olarak yapılmıĢtır. Çatılar genellikle üçgen alınlıdır. Ara dolgular kerpiçtir. ÇarĢı Bina Recep Kutluca Konağı Rahmi Pehlivanlı Konağı Çelebi Çiçekdağ Konağı Sulu Mağara: Mağara Kırıkkale ili, Keskin ilçesi, Arzu Bayırı mevkiinde yer almaktadır. Yatay olarak geliĢmiĢ, yarı doğal-yarı yapay, düden konumlu fosil bir mağaradır. Büyük bir bölümü maden ocağı olarak açılan Sulu Mağara‟nın doğal bölümü birbirine bağlı üç kattan meydana gelen Pliyosen rölyef sistemine aittir. Toplam uzunluğu 285 m‟dir. Üç kattan oluĢan yapay galerilerde kurĢun iĢletmesi yapılmıĢtır. Gerek doğal gerekse yapay bölümleri birbirine bağlayan dar geçitler Erken Hıristiyanlık döneminde yapılmıĢ taĢ duvarlarla örtülüdür. Hidrolojik olarak vadoz zonda yer alan Sulu Mağara yağıĢlı dönemlerde tavandan damlayan sular dıĢında bütünüyle kurudur. Bu suları toplamak için eski dönemlerde derinliği 2 m‟yi bulan havuzlar yapılmıĢtır. Mağara kuru ve sıcak bir havaya sahiptir. Mağara turizm amaçlı değerlendirilebilir. 93 Kırıkkale Valiliği, Ġl Özel Ġdaresi'nce yapım iĢi ve çevre düzenlenmesi yapılarak ziyarete hazır hale getirilmiĢtir. Sulu Mağara'nın Ören yeri statüsüne alınması ve Kültür ve Turizm Bakanlığı'na devri için gerekli çalıĢmalar baĢlatılmıĢtır. Bakanlığımız Döner Sermaye ĠĢletmeleri Müdürlüğünce görevlendirilen personelin kiraya verilip verilemeyeceği araĢtırılmıĢtır ve Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlüğü uzmanınca da mağara yerinde görülmüĢ olup Bakanlığımıza tahsisinin yapılması ve ören yeri açılıĢı beklenmektedir. Ceritkale Kaya Mezarları:Bölgenin en eski yerleĢimlerinden birisi, Keskin ilçesinin güneybatı tarafında, ilçe merkezine takriben 9-10 km. uzaklıkta olan Ceritkale köyü yakınlarındadır. Demir Çağı‟na tarihlenebilecek bu kaya yerleĢmeleri, Ceritkale köyüne 3 km. mesafede, bir vadi içinde ve vadinin doğuya bakan yamaçlarında yer almaktadır. M.Ö. 1500 yıllarında yerleĢim yeri olarak kullanıldığı tespit edilmiĢtir. 94 Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu Halihazırda ki ziyaretçi Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan: -kiĢi sayısı Ziyaretçi (konaklamayanlar) : - kiĢi Para harcama Ziyaretçi Profili GeliĢlerinin Ġlk 5 Sebebi Kıyaslanabileceği saha Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle KiĢi baĢına ortalama en az - TL harcama yapılmaktadır Bireysel gezginler : % …. EĢler: %.............Aileler : %............. Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi Ģeklinde) : %.......... Diğerleri : %............ 1-Mağaracılık 2-Kırsal Miras Gezileri 3-Doğa Gezileri - UlaĢılabilirlik Analizi Sahanın Uluslararası havaalanına yakınlığı Alana UlaĢım Orta derecede yakın; 3 saat (2-4 saat arasında) Özel taĢıt (x) Toplu taĢıma (x) Diğerleri ( ) (Bisiklet, motosiklet, yürüyüĢ, atlı vb.) UlaĢım için problem bulunmamaktadır. Altyapı Analizi TaĢımacılık ağı Yerel ağ(toprak, asfalt) Anayollara bağlantı Yerel genel taĢımacılık Programlar Ücretler Ring patikaları ĠĢaret levhaları Genel yer iĢaret levhaları Bilgi panoları Araçlar için park kapasitesi Bilgi alma ve tercüme kolaylıkları Restoran sayısı Yetersiz Ġyi x x x x Yeterli x x x x x x x x x 95 Ziyaretçinin Genel ulaĢım kanaati: Orta Açıklama Yeme içme konaklama analizi Restoranların durumu Yemek Standartları Barınma imkanları Kategori Sayısı Turistik Yerel 4 Yüksek standartlı yemek sunanlar : Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: Kötü standartta yemek sunanlar : Kategori KuruluĢ Sayısı Açıklama Yatak Sayısı (iyi-kötü-orta) Oteller Hosteller (Misafirhaneler) orta Yatak&kahvaltı oteli - Rota üstü kulübeler - Bungalov tarzı - Kamp alanı - Diğerleri: Pansiyon - 1 20 Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri Sunduğu değerlerden Alan turist ziyaret döngüsüne girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekecek diğer alanlara yakın mı? Alandaki yabanıl varlıklar Var-Yok yok Tek-eĢsiz olanlar var mı? Biraz farklı ama değerli olanlar Diğer ilgi çeken yerlere benzer olanlar Evet-Hayır Evet Bayrak türler Diğer ilginç yaban hayatı (fauna) Var Neler? Sulu Mağara yok Hangi Sahalar Dinek Mevkii Karaahmetli tpKöprüköy 1.1.- Sunduğu özellikleri 2 2.- Kelebekler ….. tür Endemik bitkiler, ……. tür Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa) yok Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı KuĢlar Memeliler 96 Açıklama Garanti edilen türler var mı? Genellikle rastlanma ihtimali ġans veya mevsime bağlı olanlar Alanda bulunan tesisler Sahadaki tesisler Rekreasyonel tesisler x Spor tesisleri x Yetersiz Ġyi Yeterli Durum Açıklaması Diğerleri TaĢıma Kapasitesi Analizi Sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi Değerlendirme ġekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Genel Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor 5- Hiç Sağlanamıyor Göstergeler Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para yatırımı yapabilir Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç,istek ve önerileri ele alınıyor Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor Ġyi bir iĢbirliği içindeler Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden sonra geliĢme gösterdi Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor Planlı turizm uygulaması yapılıyor Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar görmemiĢtir. Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor Turizm hayat kalitesini artırıyor 97 1 2 3 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X 4 X X 5 Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- Keskin ilçesi sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi yönünden bir problem yaĢamamaktadır. 2- Ekonomik beklentiler ve turizme hazırlıklar hazırlanmaktadır, bu sürecin iyi yönetilmesi gerekir, 3- Ekonomik kaynak ayrılmalı, kaynakların turizm geliĢimi için yerinde kullanımı sağlanmalıdır. 4- Turizm sosyal hayat için müspet etkiler yapmakta, kültür ve tabiatın korunmasına imkan sağlamaktadır. Ekolojik taĢıma kapasitesi analizi Etki Faaliyet Kamping&piknik Genel etkiler Müspet /menfi Menfi Korunan alan üzerindeki etki Kabul edilebilir Katı atıklar X AhĢap Hediyelik eĢyaların satılması, Dağcılık,trekking Su sporları Müspet Rafting Müspet X Olta balıkçılığı Normal spor etkinlikleri Yeme içme Müspet Müspet X X Müspet X Doğa yürüyüĢü Müspet X Mağaracılık Müspet X Kanyoning Müspet X Yaban hayatı gözlemi Müspet X Bilimsel geziler müspet X Müspet Menfi Tehlike içermekte X X Kabul edilemez Kabul edilebilir ancak; Katı atıklara ait çözümler gerekir Planlı ve Yasal Üretime dayanmalı Güvenlik önlemleri alınmalı Güvenlik tedbirleri alındığı takdirde Sadece belirtilen yerlerde yapılırsa Yöre yemekleri öne çıkmalı Patikalar dıĢına çıkılmamalıdır Belirtilenlerde ve kılavuz eĢliğinde olmalıdır. Belirtilenlerde ve kılavuz eĢliğinde olmalıdır. Belirtilen yerlerde ve kurallara uygun olarak kurallara uygun olarak Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1-Müspet olarak ele alınan faaliyetler taĢıma kapasitesinin altında olduğundan artırılması ve izlenmesi alakalı tedbirler alınacaktır 1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlıĢ, 5- Hiç yok, 98 Ekolojik taĢıma kapasitesinin etkileri; Ekolojik göstergeler Bitkiler turizm artıĢından etkilenmemektedir YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar veriyor Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana gelmektedir Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır 1 2 X 3 4 5 X X X X X X X Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları; 1- Flora ve faunanın henüz turizmden etkilenmediği, 2- Netice olarak, keskin ilçesinde ekolojik göstergeler henüz önemli bir tehlike işareti vermemektedir. Ancak, alan kılavuzu, saha görevlisi, işaretleri tabelalar, bilgilendirme ve uyarmalar ile iyi bir ziyaretçi yönetim programı ile olumsuzluklar önlenebilecektir. Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi; (1-Akıcı, Yeterli 2- Ġyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü) Fiziki/idari taĢıma kapasitesi Altyapı Park giriĢi Park yeri imkanları Bilgi imkanları Yiyecek içecek temini Ticaret Kolaylık tesisleri Patika ağı Yaban hayatı izleme noktaları Aktiviteler Yer Kapasite 1 Korunan alana giriĢ yolları Korunan alandaki yol ağı Korunan alan içindeki toplu taĢıma araçları Park etme akıĢ Yer sayısı Biletleme yönlendirme ĠĢaret levhaları Yetkililer Ziyaretçi merkezi Ofisler Basılı ve görsel materyal Tedarik Seçenekler Tuvaletler Atıkların toplanması Yeterlilik durumu Sayısı ve uygunluğu seçenekler Paket doğa turları Bisiklet kiralama 99 2 3 4 5 X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X Araç kiralama At-katır kiralama Yeterli sayıda Donanımlı ÇalıĢanlar X X X X Fiziki/idari taĢıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme; 1-Saha içindeki geziler için paket turlar oluşturulmalıdır, özel sektörün teşviki lüzumludur, 2- Alan kılavuzlarının sahada görev alması bilgi ihtiyacını da çözecektir, 3- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler lüzumludur, 4- Ziyaretçi merkezleri iĢlerliği arttırılmalıdır, 5- Personelin donanımı arttırılmalıdır. KIRIKKALE ĠLĠ VE ĠLÇELERĠNĠN KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE KISA DEĞERLENDĠRMESĠ KarĢılaĢtırma yöntemi, kapsam dahilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimliliği arttırma yöntemidir. KarĢılıklı bilgi alıĢveriĢi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini Ģimdiden görüp, müĢterinin isteklerini Ģimdiden karĢılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir. KarĢılaĢtırma yapılan ilçenin/ilin baĢarılı oluğu hususta takip ettiği yolun ilçede/ilde alınabilirliği araĢtırılmalıdır. KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DOĞA TURĠZMĠ POTANSĠYELĠ YÜKSEK OLAN BAZI ĠLÇELERĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ KIRIKKALE ili Ġlçe Kıyaslanan Kıyaslama Örnek Alınacak Deneyim Ġl/ilçe sebebi, Nallıhan Ġklim, Doğa, Keskin hediyelik eĢya, yöresel ürünler Keskin ġehir Yapısı üretimi vb. konularda baĢarılı çalıĢmalar yapmaktadır Karakeçili Afyon/Bayat Kültürel Karakeçili Kendine has Kilimleri ile öne çıkmaktadır. 100 7. KIRIKKALE ĠLĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ STRATEJĠLERĠ 7.1.GeliĢme Stratejileri STRATEJĠ:1 “Doğa turizmi yatırım projelerine uygulanmak için teĢviklerin sağlanması ile Kırıkkale ‟de turizm sektöründe yatırımların arttırılması” STRATEJĠ:2 “Sürdürülebilir doğa turizmi ürünlerinin, turistik kalkınma sürecinde zarar görmek yerine, faydalı olan yerel çevre, toplum ve yöre kültürüyle uyum içinde iĢlenmesi” STRATEJĠ:3 “Yüksek potansiyele sahip ilçelere de yerel kalkınmada turizmin güçlü bir araç olarak öne çıkarılması” STRATEJĠ:4 “Ürün çeĢitliliğini artırma yoluyla, gelirlerin artırılmasının sağlanması” 7.2. Pazarlama Stratejisi STRATEJĠ:1 “Milletler arası, ülke geneli, bölgesel ve yerel ölçekte markalaĢmanın hedeflenmesi, ülke çapında tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varıĢ noktaları bazında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine baĢlanması” STRATEJĠ: 2 “Toplumun farklı kesimlerine uygun fiyatta, kaliteli turistik ürün alternatiflerinin sunulması, faydalandırmada yüksek ekonomik güç sahibi olmanın gerekmemesi ” 7.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi STRATEJĠ: 1 “Koruma ilkeleri ve ziyaretçi yönetim kriterlerinin ile yaygınlaĢtırılması, bunun yanında, müĢteri beklentilerine de dayalı sürdürülebilir ziyaretçi yönetiminin sağlanması” 7.4. Ġzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve sürdürülebilirliğin izlenmesi) STRATEJĠ: “Turizmin etkilerinin izlenmesi için, izleme birimlerince göstergelerden yararlanılması” 101 7.1 .KAPASİTE GELİŞTİRME Amaç: ilgili paydaşların doğa turizmi (ekoturizm) açısından kapasitelerini geliştirmek Eylem no Öncelik Eylem 1 1 Açıklama Yapacak kişi ve kuruluşlar İşbirliği ortakları Süresi Başlangıç tarihi Ekoturizm eğitimi Yerel halkının eko-turizm hakkında eğitimi, Ekoturizme sunulabilecek ürünlerin geliştirilmesi ürünleri geliştirilmesi konusunda eğitilmesi. İTM, OSİ, Belediyeler, muhtarlıklar Ekoturizm Dernekleri 2013 Bu konuda plan süresince 5 kurs açılarak 100 kişinin eğitilmesi sağlanacak. 2 1 Ekoturizm Konseyi ve Ekoturizm Dernekleri Kurulması Eko-turizmde hedef birliğinin sağlanması, İşbirliği için sözleşme imzalanması ĠTM, KiĢiler, Özel giriĢim Belediyeler, muhtarlıklar 2013 3 1 Hizmet ve ürün kalitesinin geliştirilmesi Eko-turizm hizmetlerinin kademeli olarak geliĢtirilmesi için bir yerel nitelikler standardı oluĢturulması, Geleneksel köy evlerinin pansiyona dönüĢtürülmesi projelerinin yapılması, Geleneksel düğün kompozisyonunun canlandırılması /yaygınlaĢtırılması, Plan dönemi sonunda standartlara uygun en az 20 adet ev pansiyonu oluĢturulması KY, ĠTM, OSĠ, ĠÖĠ, B Özel giriĢimciler, Belediyeler, muhtarlıklar, 2013 Doğa koruma eğiticileri yetiştirmek Doğa eğitimi için görev alacak eğitimcilerin eğitilmesi, plan dönemi içinde 10 adet eğitici yetiĢtirmek OSĠ, ÜNĠVERSĠTELER TUBĠTAK, STK DKMPGM 2013 4 102 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 7 Bütçesi ve Finans kaynağı 2 0 1 9 2 0 2 1 2 0 2 3 Göstergeler 5 Yöre halkının doğa eğitimi Doğayı anlatmak için yöre halkın eğitilmesi, ayrıca çocukların eğitimi, Plan dönemi boyunca 1000 yetiĢkin, 3000 çocuğa doğa eğitimi verilmesi, OSĠ; ÜN, KY, HEM 6 Gönüllülük sisteminin oluşturulması Doğa gönüllülerinin seçimiPlan dönemi boyunca her ilçede 15 er adet gönüllü seçilmesi OSĠ, ÜN, KY, B 2013 7 Deneyim paylaşımı Deneyim paylaĢım programları oluĢturulacaktır, kıyaslama bölgeleri ile ve ülke düzeyinde deneyim paylaĢımı için 10 adet karĢılıklı gezi düzenlenecektir. Yöre halkı, KY, ĠTM, ĠÖĠ, Özel giriĢimciler 2014 8 Rehber eğitimi Tamamı yöre halkından olmak üzere plan döneminde 50 adet Alan Klavuzu yetiĢtirilmesi OSĠ, ÜN, B, Ky, MEM 2014 9 Haritaların oluşturulması Ekoturistler için rotaların yer aldığı haritaların oluĢturulması ve basımı, ĠTM, OSĠ, KY, ĠÖĠ 2013 10 İlgi gruplarının eğitimi Hedef birlikteliği için ilgi gruplarının worshoplarla, toplantılarla hedeflere yönlendirilmesi, hedef birliğinin sağlanması 11 yıl boyunca,her yıl 1 workshop düzenlenecektir. ĠTM; OSĠ; VALĠLĠK, KY B 2013 11 Üniversitelerle işbirliği Her türlü faaliyetin planlanma, geliĢtirme ve uygulama safhalarında kırıkkale içinde ve yakınındaki üniversitelerden bilimsel destek alınması için iĢbirliği yapılacaktır. OSĠ, ĠTM, 2013 12 Yerel profesyonel av klavuzu eğitimi Av turizmine profesyonel yaklaĢım sağlanacaktır. OSİ,HEM,ÜN , 2013 13 Yabancı dil eğitimi Yabancı ziyaretçilerle iletiĢim sağlanacaktır. OSİ, HEM, ÜN. 2013 103 muhtarlıklar, belde belediyeleri, 2013 14 Kurtarma Timlerinin kurulması Dağ, kanyon ve mağara kurtarma Timlerinin kurulması sonucunda ziyaretçilerin güvenliği sağlanacaktır. OSİ,AFAD, Kaymakamlıklar 7.2. FİZİKSEL ALTYAPININ OLUŞTURULMASI Amaç; altyapıyı güçlendirmek veya geliştirmek, Açıklama Yapacak kişi ve kuruluşlar İşbirliği ortakları Süresi Başlangıç tarihi Öncelik Eylem no Eylem 15 :Atık yönetimi Katı atıkların yönetimi konusunda, vahşi depolama yapılması engellenecektir. Muhtarlıklar(M) belediyeler,(B) İl özel idaresi (İÖİ) 16 Alan düzenleme Kamping alanlarının ve günübirlik alanların düzenlenmesi, uygun yerlerde, ilçe planına uygun olmak üzere en az 3 motokaravan yeri düzenlenecektir Ġl Turizm Md.(ĠTM) Kaynakamlıklar, (KY) İÖİ 2013 17 Hizmet üniteleri geliştirme Favori seçilen ilçelerde alan içinde kalan, atıl binaların onarımı ve turizmde kullanımı,sağlanacaktır. KY, ĠÖĠ , orman ve su iĢler md OSĠ Özel giriĢim ÖG 2014 18 Turizm Bilgilendirme Merkezleri kurulması Favori ilçelerde bilgilendirme merkezleri kurulacaktır, Bu merkezlerin atıl okul binaları veya köy evlerinin kiralanması veya restorasyonu ile oluĢturulması. 2019 a kadar 4 ayrı yerde bilgilendirme merkezi kurulacaktır. ĠTM, OSĠ, KY, B, ĠÖĠ 2014 104 Dernekler( D) Çevre ve Şehircilik md (ÇŞM) 2014 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 7 Bütçesi ve Finans kaynağı 2 0 1 9 2 0 2 1 2 0 2 3 Göstergeler 19 Patika düzenlemeleri (trekking yol ağı oluşturma ve düzenleme) Trekking güzergahı olarak tespiti edilen tüm sahalarda patika düzenlemeleri ve her türlü tanıtıcı, bilgilendirici elemanların yapımı ve yerine konması 2017 yılına kadar tamamlanacaktır. ĠTM, OSĠ, Ky, B, ĠÖĠ, 2013 20 Doğa Müzesi kurulması Favori ilçelerde Doğa Müzesi ve Ekolojik Yorum Merkezleri kurulması için çalıĢmalar yapılacaktır. OSĠ, ĠTM Ky B ĠÖĠ 2013 21 Mağaraların Ziyarete Açılması Bilgileri verilen mağaralarsan ziyarete açık olmayanların ekoturistlerin ziyaretine açılması için gerekli düzenlemeler yapılması ĠTM, PSĠ Ky ĠÖĠ 2014 22 Ziyaretçi merkezleri kurulması Ziyaretçi merkezi vizyonunun katılımcılıkla oluĢturulması, favori ilçelerde ziyaretçi merkezlerinin kurulması için çalıĢmalara baĢlanacaktır. ĠTM OSĠ Ky B ĠÖĠ 2014 23 Karavan&mobil ev kamp yeri Favori ilçelerde Karavan ve taĢınabilir ev organize kamp yerleri oluĢturulması OSĠ; ĠTM, Ky, B, ĠÖĠ 2014 24 Dağ bisikleti parkurları Favori ilçelerde Dağ bisikleti patikası ağı için altyapı, araĢtırma ve organizasyonun tamamlanması, OSĠ; ĠTM, Ky, ĠÖĠ; B 2014 105 25 Ulaştırma imkanlarının arttırılması Havaalanı ve her türlü ulaĢım seferlerinin arttırılmasıyla ziyaretçilere kolay ulaĢım imkanı sağlanacaktır. Valilik, İÖİ,THK,UB 2013 26 Kırsal kesimlerdeki yol kalitesinin arttırılması Köy ulaĢım yollarının ve orman yangın yollarının iyileĢtirilmesiyle ziyaretçilere kaliteli ulaĢım imkanı sağlanacaktır. Valilik, İÖİ,OGM,OSİ 2013 27 Butik otel ve pansiyonların arttırılması Ġl ve ilçelerde butik otel ve pansiyonculuğun arttırılması ile ziyaretçilerin konaklama ihtiyaçları en üst seviyeye getirilecektir. Ky, Turizm İşletmeleri, İKTM, Kaymakamlıklar Belediyeler, Muhtarlıklar 2013 28 Yürüyüş platformlarının yapılması Karstik yapılara yürüyüĢ için yürüyüĢ platformlarının ve iĢaretlemelerin yapılması ziyaretçi güvenliğini sağlayacaktır. OSİ, Kaymakamlıklar 2013 29 Atıksu Yönetimi Özellikle belediyeler ve atıksu oluĢturan tüm evsel ve endüstriyel atıksular oluĢturan iĢletmelerden kaynaklı atıksular arıtılacak ve turizm alanları korunmuĢ olacaktır. Belediyeler,Özel İdareler, Turizm ve Sanayi İşletmeleri, OSİ 2013 30 Sportif olta balıkçılğına uygun iskelelerin yapılması Sportif olta balıkçılığı meraklılarına ve sportif olta balıkçılığı turizmine altyapı oluĢturulmuĢ olacaktır. OSĠ, Ġl Gıda Tarım Hayvancılık Müdürlükleri, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlükleri 2013 106 31 Kuş gözlem kulelerinin yapılması Uygun sulak alanlara kuĢ gözlem kuleleri yapılarak kuĢ gözlemciliği ve kuĢ gözlemciliğine dayalı turizm altyapısı oluĢturulmuĢ olacaktır. OSĠ, 2013 32 Turizm alanlarına manzara seyir noktası ve seyir terasları yapılması Turizm alanlarında seyir noktası ve seyir terasları yapılarak cazibe arttırılacaktır. Özel Ġdareler, Belediyeler, Kaymakamlıklar Muhtarlıklar, 2013 33 Turizm alanlarına kuru tuvalet yapılması Yaya, atlı ve bisikletli doğa gezi güzergahları üzerinde uygun yerlere kuru tuvaletler yapılarak gezi parkurlarında atık yönetimi sorununa çözüm getirilmiĢ olacaktır. OSĠ,Ġl Özel Ġdaresi, Kaymakamlıklar 2013 7.3. ENVANTER, ÜRÜN OLUŞTURMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME VE GELİŞTİRME, SERTİFİKALANDIRMA, TANITIM VE PAZARLAMANIN YAPILMASI Amaç: mevcut ekoturizm ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi, tanıtımı ve pazarlamasını yapmak. 34 Açıklama Yapacak kişi ve kuruluşlar İşbirliği ortakları Süresi Başlangıç tarihi Öncelik Eylem no Eylem Kültürel ürün envanteri ürünleri sunuma hazır hale getirme Geleneksel hayat tarzı, kültüre ilişkin olarak doğadan toplanan, üretilen gıda maddeleri veya doğal materyalden üretilen el sanatları vb. Değerlerin iTM, OSİ, Ky, HEM, 107 Dernekler, üniversiteler 2014 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 7 Bütçesi ve Finans kaynağı 2 0 1 9 2 0 2 1 2 0 2 3 Göstergeler tespiti, satılabilir hale getirilmesi, sözlü değerlerin envanteri, bunların turizme sunulabilir hale getirilmesi. 35 Doğal ürün envanteri sunuma hazır hale getirme Doğada gizli kalmıĢ, henüz keĢfedilmemiĢ olan turizme sunulabilecek değerlerin ortaya çıkarılması ve sunuma hazır hale getirilmesi,bunların basılı katalog haline getirilmesi sağlanacaktır. ĠÇOM, Tarım il Müdürlüğü(ĠTM ), özel giriĢimciler 2013 36 Milli ve Milletlerarası seviyede tanıtım Sunuma ve tanıtıma ait senaryonun katılımcılıkla oluĢturulması ve çerçevede Milli ve Milletlerarası düzeyde tanıtım materyallerinin basımı(1 WEB sitesi, yeterli miktarda broĢür, rota haritası, CD, 2 tanıtım filmi vb.) OSĠ; ĠTM, Ky, B, ĠÖĠ, 2014 37 Ekolojik ürün satış merkezleri Favori ilçelerde yöre insanının ürettiği ekolojik ve doğadan toplanan ürünlerin satıĢına yönelik her ilçede ena z 1 tane olmak üzere 5 adet satıĢ yerlerinin oluĢturulması, vatandaĢların üretim ve satıĢ için yönlendirilmesi. ĠTM, OĠ, Tarım Md. ĠÖĠ B 2014 38 Ev pansiyonculuğu Favori ilçelerde aynı kalite standardındaki Pansiyonların pazarlama ağı içine alınması sağlanacak, ĠTM; B, Ky, ĠÖĠ, Özel Gr. 2014 39 Tur opreratörlerine saha tanıtımı ve Ekotur destinasyonları Tur opartörlerine sahanın gezdirilerek tanıtımı, görüĢlerinin alınması, isteklerinin değerlendirilmesi, ĠTM, OSĠ; Valilik, K, B, ĠÖĠ, 2014 108 destinasyon Ģekillendirmelerinin yapılması,bu destinasyonlar üzerinde hizmet kalitesi ağı kurulması, destinasyonları destekleyici, olumlu etkileyici eklerin tespiti. Yıl içinde tur operatörleri kanalı ile gelen turist sayısının 100.000 kiĢiye çıkarılması sağlanacaktır. 40 Müşteri beklenti ve memnuniyet anketleri Ziyaretçilerin beklentileri ve verilen hizmetlerden memnuniyetinin peryodik olarak ölçülmesi, her yıl 250 Ģer kiĢi ile, sezon baĢı, ortası ve sonunda toplam 3 anket yapılacaktır. İTM OSİ KY 2013 41 Fuar sempozyumlar, festivaller Fuar ve sempozyumlara aktif katılımlarla stand oluĢturma, kırıkkale konulu sempozyum düzenleme, festivallerin kültürel değerleri öne çıkaran hale getirilmesi, her yıl en az 2 milli fuara katılacaktır. İTM, OSİ, tarım d. HEM, 2014 42 Ortaklıklar oluşturma Park dıĢından hizmet sunucularıyla park yönetimi ve park içinden hizmet üreticileri arasında daha kaliteli ve düzenli hizmet sunumu amacıyla ortaklıklar oluĢturma,DıĢ paydaĢ oluĢturmak için arayıĢlar sürdürülecektir. TM, OSİ, Tic. Ve San Odası, Valilik Makamı, Ky B Özel Gr. 2014 43 Eko köy ve Eko beldeler Saha içinde doğal ve kültürel değerleri bozulmamıĢ veya küçük bir çaba ile bu değerlerinin sunumu ve korunması kolayca baĢarılabilecek ve ekolojik İTM, OSİ, Ky, İÖİ, 2014 109 uygulamaların sürdürülebilirliği sözkonusu her ilçede 1 olmak üzere ayrıca 5 köyün Ekoköy olarak dizaynı ve sunulması, bu konuda diğer koruma alanlarına örnek olacak pilot uygulama yapılması, 44 Satış-Tutundurma çalışmaları Ekoturizm değerleri dağıtım programı yapılacaktır. Ekoturizm tutundurma programı hazırlanacaktır. Bu amaçla, gerekli kiĢisel satıĢ, reklam, tanıtım ve satıĢ geliĢtirme etkinlikleri belirlenecektir. Dernekler, Belediyeler 2013 45 Yerel standardı koruma Eko-turizm hizmetlerinin kademeli olarak geliĢtirilmesi için bir yerel nitelikler standardı oluĢturulması, bu Ģekilde orijinalliğin korunması ile bozulma ve kültürel melezleĢmenin önüne geçilmesi Dernekler 2013 46 Yeni ürünler ve Ürün geliştirme Yeni ürünlerin geliĢtirilmesi, yeni dizaynlar, yerel kültür elemanlarının figüre edilmesi, bilinmeyen veya kaybolmaya yüz tutmuĢ, yöresel yemeklerin sunulabilir hale getirilmesi bunların kataloglar halinde basımının sağlanması, Dernekler, Üniversiteler, 2015 47 İyi örnekleri öne çıkarma Yılda bir kez Örnek pansiyon, Örnek lokanta, Örnek Ürün satıĢ yeri seçimi, bunlara göre kalite standartlarının diğer aynı faaliyette bulunan kiĢi ve kurumlara yaygınlaĢtırılması ernekler 2015 110 48 Sertifika/kalite standardı programı Pansiyonculara, lokantalara, ekolojik ürün üreticilerine yönelik sertifika ve kalite standardı programının hazırlanması ve uygulanması TM HEM Ky B OSİ 2014 49 Yeni tesisler Zamanla geliĢim gösteren ve potansiyeli artan yerlere belirlenmiĢ ekoturizm standartlarına uygun yeni eko-turizm tesisleri Özel Gr. OSİ, Ky İÖİ, İTM 2015 50 Kurallar sistemi Tur operatörlüğü, Rota kılavuzluğu, pansiyonculuk ve yerel ürünlerin satıĢı konusunda halkın da benimsediği bir iĢ düzenini ve kurallar sistemini ortaya koyan mekanizma geliĢtirmek, İTM OSİ Ky B Tur oparatörleri, Hizmet üretenler 2014 51 Organik tarım Korunan alanlarda organik tarımla üretim prensiplerinin yerleĢtirilmesi, plan dönemi sonunda sahaların yüzde 30 unda organik tarımın yapılıyor olmasının sağlanması, İTM, OSİ, İL tarım Md. 2014 52 Yapı sistemi Favori ilçelerde, köy, belde ve ilçelerde yeni yapılacak yapıların tamamen yerel mimariye uygun olmasının zorunlu hale getirilmesi B, ÇŞM, M. Ky 2014 53 Avlaklarda av sayısının arttırılması Avlaklarda av potansiyelini artıracak ve av turizminin cazibesini OSİ, Avlak İşletmecileri 2013 111 arttıracaktır. 54 Avlaklarda av kaynağına yem takviyesinin yapılması Avlaklarda av potansiyelini artıracak ve av turizminin cazibesini arttıracaktır. OSİ,Avlak İşletmecileri, Avcı Dernekleri 2013 55 Avlakların tanıtılması Avlaklar ve av kaynakları fuarlar, yabancı ve yerli televizyonlar, av dergileri vb. kaynaklarla ya da yerli ve yabancı av turizm acentalarıyla görüĢerek tanıtılması sağlanacaktır. OSİ, Avcı dernekleri,İl Kültür ve Turizm Müdürlükleri, Avlak işleticileri 2013 56 İç sularda sportif olta balıkçılığına uygun yerlerin belirlenmesi Sportif olta balıkçılığı meraklılarına yeni alanlar belirlenmiĢ olacaktır. İl Kültür ve Turizm Müd., Balıkçılık STK, Üniversiteler, OSİ, DSİ, Özel İdasi 2013 57 Sportif olta balıkçılığı alanlarının tanıtılması Sportif balıkçılık gruplarına ve tüm bu aktiveteyle ilgilenenlere balıkçılık sahalarının tanıtımı yapılmıĢ olacaktır. OSİ, İl Kültür ve Turizm Müd., Turizm Acentaları 2013 58 Kuş envanterlerinin çıkarılması KuĢ gözlemciliği gruplarından faydalanarak alanların kuĢ envanterinin çıkarılması sağlanacaktır. Kuş Gözlemciliği STKları, OSİ, Üniversiteler 2013 112 Yayla Pansiyonluğu ve yayla turizminin geliştirilmesi 59 Yayla turizmi meraklılarına yeni alanlar oluĢturulmuĢ olacaktır. 2013 Vatandaşlar, Orman Bölge Müdürlüğü, Turizm Acentaları, OSİ 7.4 . iZLEME VE DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK EYLEMLER Amaç: ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine ilişkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri bildirimlerin yapılması. Açıklama Yapacak kişi ve kuruluşlar İşbirliği ortakları Süresi Başlangıç tarihi Öncelik Eylem no Eylem 60 Değişimin sınırlarının belirlenmesi Doğal ve kültürel değerleri etkileyen tüm turizm faaliyetlerinin kabul edilebilir değişimin sınırlarının belirlenmesi, bu çalışmanın hedefi yöresel düzeyde kabul edilebilir sınırların tespitidir. OSİ, İTM, Üniversiteler WWF, Dernekler 2014 61 Çevresel etkilerin izlenmesi indikatörlere göre izlenecektir. ÇŞM OSİ B Dernekler 2014 62 Ekonomik etkilerin izlenmesi indikatörlere göre izlenecektir. İTM, Tarım Md Ky B Tic San Od. Dernekler 2014 63 Sosyal ve kültürel etkilerin izlenmesi indikatörlere göre izlenecektir. OSİ, İTM Üniv Dernekler 2014 64 Sürdürülebilirliğin izlenmesi indikatörlere göre izlenecektir. OSİ; ÇŞM Dernekler 2014 113 2 0 1 3 2 0 1 4 2 0 1 5 2 0 1 7 Bütçesi ve Finans kaynağı 2 0 1 9 2 0 2 1 2 0 2 3 Göstergeler 65 Uyumun izlenmesi Kurallar sistemine uyumun izlenmesi, uyumsuzluğun sözkonusu olduğu hususları inceleme, uzlaĢma arayıĢı, çözüm geliĢtirme, raporlama ve değerlendirme, yaptırım uygulama, İTM, OSİ Özel girşimciler, Hizmet üreten herkes, Dernekler 2014 66 İzlemenin raporlama, dedğerlendirme ve geri bildirimlere dönüştürülmesi Doğal ve kültürel değerlere etki yapan Faaliyetlerin sınırlara göre durumunun izlenmesi ve raporlama, değerleme ve geri bildirimlerinin yapılması, OSİ; İTM ÜNİV Dernekler 2014 114 SONUÇ VE ÖNERĠLER Kırıkkale ilinde kent merkezinin nüfusu %85 ine sahip tamamen sanayiye bağlı; diğer %15 nüfusu ise tamamen tarıma dayalı olarak sosyo-ekonomik yapıda olup turizm sektörü ilin gündeminde yer almamaktadır. Yol kenarı dinlenme tesisleri dıĢında Turizme dayalı yatırım yok denecek azdır. Kırıkkale ili turizmde değerlendirilecek doğal kaynakları açısından zengin alternatifler yaratacak potansiyele sahip bulunmamaktadır. Ġlin doğal kaynakları içerisinde sahip olduğu tek kaynak Kızılırmak nehrinin il sınırları içerisinde uzanan vadisi ve ırmak üzerinde yapılan Kapulukaya Baraj Gölüdür. Ġli kuzeyden güneye doğru kesen Merkez, YahĢihan ,BahĢili ilçelerinde sanayi alanı olarak ayrılması, belirtilen alanlarda HES Projeleri olması nedeniyle Kızılırmak Nehrinin güney kısmı yer alan Kapulukaya Baraj Gölü ve çevresinde bulunan BahĢili Ġlçesi, Karaahmetli Beldesinde yer Alan Karaahmetli Tabiat Parkı ve ÇeĢnigir Köprüsü mevkiinde yer alan Köprüköy beldesi ve Karakeçili ilçelerine öncelik verilmiĢtir. Ancak Kızılırmak vadisi boyunca belirtilen doğa turizmi aktiviteleri yapılabilir. Ġlin Kızılırmak vadisinin korunması ve rekreasyon alanlarının oluĢturulması amacıyla 1990‟lı yıllarda yapılan “YeĢil Vadi Projesi” bulunmaktadır. Günümüze kadar proje olarak kalan ancak 2013 yılında valilik koordinasyonunda, Ġl Özel Ġdaresi,Kırıkkale Belediyesi, Irmak Belediyesi, Ankara Büyük ġehir Belediyesi ve ilgili diğer idareler iĢbirliği ile projenin 1.etabı olan YahĢihan ilçesi Hacıbalı Köyü ile Irmak Beldesi sınırlarında yer alan bölgede rekreasyon amaçlı yeĢil alan çalıĢması baĢlatılmıĢtır. Kırıkkale ilinin en eski yerleĢim yeri olan Keskin ilçesi var olan kültürel varlıkları ve ören yerleri ,Denek Dağı ise orman varlığının en fazla olması, yayla turizmi, doğa yürüyüĢü ve av turizmi gibi potansiyelleri nedeniyle öncelikli olarak değerlendirilmiĢtir. Kırıkkale ilinin en önemli doğal kaynağı olan Kızılırmak vadisinin korunması, alanların alt yapı sorunlarının giderilmesi en kısa sürede tamamlanmalıdır. Alanların tanıtımlarının yapılarak turizm potansiyeli oluĢturulmalıdır. Aynı zamanda yerel yönetimlerin, yöre halkının doğal kaynakların korunması ve yapılacak doğa turizmi faaliyetlerinde konusunda kazanımları konusunda eğitim ve kültür seviyesi artırılarak doğa turizm bilinci oluĢturulmalıdır. 115 Turizm alanında güçlü bir sivil toplum yapılanması bulunmayan ilde, tüm sektör temsilcilerinin yer alacağı bir turizm platformu oluĢturulmalıdır. Ġlde doğa turizmi faaliyetlerine ait tesislere yatırım yapacak özel giriĢimciler bulunmamaktadır. Yerel yönetim ve ildeki kamu kurum kuruluĢları alanlara ait alt yapı tesislerinin tamamlanması, Yerli ve Yabancı turizm yatırımcılarına yönelik destinasyonları, ilimizdeki yatırım olanaklarını ve teĢvikleri anlatan Türkçe ve Ġngilizce web sitesi hazırlanarak özel giriĢimcilerin yatırım yapması sağlanmalıdır. Alanların tanıtımı için Bölgedeki karayolları üzerinde destinasyonları göstermek üzere görsel tasarımı yapılmıĢ ve ortak dili olan tabelalar tasarlanmalıdır. Kırıkkale ilinin ulaĢım ağının kesiĢtiği noktada bulunması Ankara ve diğer Ģehirleri yakınlığı göz önünde bulundurulursa belirlenen alanlara kolay ulaĢılabilir olması en büyük avantajı olacaktır. Ancak belirtilen alanlarda uzun süre konaklayan turistler yerine günübirlik ziyaretçilerin olması kaçınılmaz olacağından Doğa Turizm Master Planını kapsayan 10 yıl içinde alanların tanıtılmasına ve günübirlik kullanım alanlarının yapılmasına öncelik verilmelidir. Kırıkkale ilinde bir veya daha fazla gece konaklayacak aynı zamanda daha fazla ekonomik girdi olacak faaliyet av turizmi olarak değerlendirilmektedir. 116 HAZIRLAYAN Neslihan AKDEMĠR Kırıkkale Ġli Doğa Koruma ve Milli Parklar ġube Müdürü V. KONTROL EDEN …………. Bölge Müdürlüğü/ …………../ ………… ġube Müdürü Uygun Takdim ……….……… Bölge Müdürü ..…………………. Vali Yardımcısı Doğa Turizmi Master Planının uygulanması UYGUNDUR ………………. VALĠ 117 KAYNAKÇA 1-Kırıkkale Ġl Çevre Düzeni Planı(2006) 2- Kırıkkale Ġli Turizm Envanteri ve GeliĢtirme Planı(1993-2008) 3-Kırıkkale Ġl Çevre Durum Raporu(2010 YILI) 4- Dünya HoĢgörü-Manas-Abay Yılı” VII. Uluslar arası Edebiyatı Semineri ve I. Uluslar arası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildirileri; Prof.Dr. BeĢir ATALAY (1995) 5- Ahmet Yesevî‟den Hasandede‟ye Gönül Erleri; Prof. Dr. Sadık TURAL (1997) 6-Tarihten Günümüze Karakeçililer, Prof. Dr. Ġsmail ÖZÇELĠK YY-2003, S-95) 7- Karaahmetli Raporu(2010) Tabiat Parkı Uzun Devreli GeliĢim 8-Kırıkkale Ġl Tarım Müdürlüğü, Tarım Ġstatistikleri (2009) Ġnternet Siteleri 1-kirikkale.gov.tr 2-keskin.gov.tr. 3-tr.wikipedia.org 4.tuik.gov.tr 5.kirikkalekulturturizm.gov.tr 6-mgm.gov.tr 7-kirikkale-bld.gov.tr 8- kirikkaletarim.gov.tr 9- keskinkoprukoy.bel.tr 10-karakecili. gov.tr 118 Planı ve Analitik Sentez