Resimlerle Bios Ayarları

Bios Nedir? Ayarları
BIOS NEDİR?
BIOS güncellemesi riskli bir istir. Adimlari dogru bir sekilde takip etmeniz gerekmektedir.
BIOS update islemi Asus anakartlarla birlikte gelmekte olan CD'nin içinde bulabileceginiz
aflash.exe <ftp://ftp.cizgi.com.tr/Asus/bios/aflash13.zip> programi ile gerçeklesebilmektedir.
Programi ve anakartinizin modeline göre download etmis oldugunuz BIOS dosyasini (*.awd) hard
diskinize veya bir diskete kopyalayiniz.Anakartiniz Asus ise yeni BIOS sürümünü
http://www.cizgi.com.tr <../download.htm> adresinden bulabilirsiniz. Daha sonra sisteminizi DOS
modunda (açilista F8 ile) ya da sistem disketiyle açip aflash.exe
<ftp://ftp.cizgi.com.tr/Asus/bios/aflash.exe> yazarak enter'a basiniz.
AFLASH Programini çalistirdiginizda yanda görüldügü gibi anakartinizla ilgili BIOS bilgileri
ekrana gelir.
Opsiyonel olan birinci seçenek, anakartinizin o an kullandigi BIOS versiyonunu herhangi bir
probleme karsi yedeklemenizi saglar. "Please Enter File Name To Save:" komutuna herhangi bir
isim vererek BIOS'unuzu yedekleyin. "BIOS Saved Successfuly" mesaji ile islem gerçeklesmis olur.
ESC ile ana menüye dönebilirsiniz
İkinci seçenek seçildiginde program sizden yeni BIOS update dosyasinin ismini soracaktir.
Bunu buraya girin (örnegin bx2b1009.awd) ve Return'e basin
Bundan sonra anakarta ait BIOS'u ve üzerine yazacaginiz yeni BIOS versiyonlarini gösteren
asagidaki mesajlar çikacaktir. Ve Mesaji çiktiginda 'Y' tusuna bastiginizda, eger epromunuzda
herhangi bir ariza yoksa BIOS'unuzun update islemi baslar.
5-10 snlik bir programlama süreci ardindan BIOS'unuz update edilmis olacaktir
Islem bittikten sonra BIOS'unuzu yeniden programlamak isteyip istemediginiz sorulacaktir.
Hayir ile devam edebilirsiniz.
Son olarak ekranınıza islemin bitmis ve bilgisayari restart etmenizin gerekli olduguna dair bir
yazi gelecektir. ESC ile programdan çikip, bilgisayarinizi restart ediniz. işlem tamam!
BİOS HATA MESAJLARI
1) Bir uzun iki kısa beep:
Ekran kartınızda bir sorun var. Ekran kartı kablosu yerinden çıkmış olabilir yada ekran kartınız
bozuk.
2) Tek kısa beep:
Anakartın bellek tazeleme devresi sorunlu
3) CMOS Battery has failed:
CMOS pili zayıflamış. Değişmesi gerekir.
4) CMOS checksum error
CMOS'un bozulduğunu gösterir. (CMOS pili bozuk veya zayıf olabilir)
5) Disk boot failure, insert system disk and press enter
Sistem boot edemiyor. HDD bağlantısında sorun olabilir, HDD aktif partition tanımlanmamış
olabilir, biostan HDD tanımlanmamış olabilir, HDD bozuk olabilir, HDD nizin system dosyaları
silinmiş olabilir.
6) Keyboard error:
Sisteme bağlı bir klavye yok. Klavyenin kablosu hatalı takılmış olabilir, klavye bozuk olabilir,
klavye girişinde sorun olabilir.
7) Primary Slave Failed:
Hatalı HDD tanıtımı. Yada daha önceden bilgisayara takılı olup daha sonra çıkarılan ve biostan
kaldırılmayan hddler söz konusu olunca böyle yapar.
8) Floppy Disk Failed:
Disket sürücünüze erişelimiyor. Kablolarının düzgün takılıp takılmadığından emin olun. Eğer
değiştrincede hata devam ediyorsa sürücünüzde sorun vardır.
9) Cache memmory bad, or not enabled cache !:
Cache bellek bozulmuş olabilir. Yada cache bellek anakart ile uyumsuz.
10) DMA Error:
Doğrudan Erişimli Bellek devrelerinde sorun var. Anakartı değiştirin.
BIOS Nasıl Çalışır?
BIOS’un sistem açılışında görev aldığını söyledik. Fakat nasıl görev alıyor? BIOS’un sistemi açana
kadar yaptığı işlemler nelerdir? İsterseniz aşama aşama BIOS’un sistem açılışında neler yaptığına
bakalım.
Güç düğmesine bastığımızda ilk olarak CMOS’a kaydettiğimiz ayarlar okunur ve donanımların
kesmelerine bakılır. BIOS’un kontrol ettiği ilk şey, grafik kartının çalışıp çalışmadığıdır. Grafik
kartının da üzerinde bulunan BIOS vasıtasıyla, kullanılan bellek tipi ve grafik işlemcisi hakkında
bilgiler okunur.
Bir sonraki adım, yapılacak olan bellek okuma/yazma testleridir. BIOS, RAM’in her adresinde
okuma/yazma testleri yaparak onu denetler. PS/2 veya USB portları kontrol edilerek, klavye ve
fareye sahip olmadığınız tespit edilir. Eğer tespit edilmezse size hata mesajı sunulur. Fakat BIOS’da
ayar değişikliğine gidip “Hata olduğunda beni uyarma” seçeneğini seçtiyseniz,
uyarılmayacaksınızdır. Anakarta entegre olan veya monte edilen PCI arabirimini kullanan aygıtları
kontrol eder. Eğer BIOS hata algılarsa, bunu sizlere sesli olarak veya yazılı olarak iletir. Sesli iletim,
eğer anakart üreticisi kendisi özel bir sistem geliştirmediyse, bip sesiyle olur.
BIOS, PC’nin açılması için gerekli bir yapı. O olmadan PC’yi maalesef açamayız. Güç düğmesine
bastıktan hemen sonra BIOS devreye giriyor ve POST (Power OnSelf Test) denen kısa bir analiztest yapıyor. Bu analiz ile birlikte, üzerine takılı olan PnP (Tak ve Çalıştır) aygıtları tanımaya
çalışıyor. Bir aksilik olduğunda bunu size yazılı mesaj olarak ya da ses ile bildiriyor. BIOS, -diğer
anlamda- PC’nizin boot etmesi için gereken bir sistemdir. BIOS olmaz ise, sistem açılmıyor.
Açılış esnasındaki test ve tanıma işlemi bittikten sonra BIOS bize bazı bilgileri görüntüler. Bunlar,
işlemci, veri saklama cihazları, bellek miktarı ve tipi, BIOS modeli ve tarihidir.
Sistemin açılışına geçilmeden önce SCSI veya ekstra IDE kontrolcülerin BIOS’ları görüntülenir ve
CMOS’a kaydedilen açılış esnasında ilk olarak hangi veri saklama cihazından sistemi açacağımıza
bakarak, o cihazdan sistemi açar. (Boot Sequence) Eğer belirlenen sıradaki ilk cihazda geçerli bir
açılış sistemi bulunmazsa, listedeki bir sonraki aygıta bakılır.
Temel olarak BIOS’un çalışma prensibi böyle. Tabii, olay bizim özetlediğimiz kadar basit değil.
Bilgisayarınız düğmesine bastıktan sonra işletim sisteminin açılışına kadar geçen kısacık sürede
BIOS son derece önemli ve fazla işler yapıyor.
BIOS'a Giriş
BIOS’un ne olduğundan, görevinden ve öneminden bahsettik. Peki, BIOS ayarlarını nasıl
değiştirebiliriz? BIOS ayarlarını değiştirmek için BIOS’a girmek gerekiyor. Bu nasıl olacak, buna
bakalım.
Güç düğmesine bastıktan BIOS’un b,ilgisayarı sınadığı bir ekran karşımıza gelir. Bu ekrana POST
ekranı deriz. PoST ekranında, bize işlemcimizin hızı, bellek miktarı ve veri saklama cihazları
belirtilir. Tam bu esnada, ekranın altında “Press DEL to Enter Setup” ifadesi belirir. BIOS ayarlarına
erişmek için DEL tuşuna basmak gerekiyor.
Bilgisayarınız açıldığı anda ekranın altında BIOS’a nasıl gireceğiniz yazar. Burada [DEL] tuşuna
basmamızı istiyor.
Bazı güncel anakartlar POST ekranı yerine, kendi markalarını gösteren tam ekran logolar yer alır.
Bu logoların arka planında bizim klasik işlemler devam eder. Fakat bu görüntü yerine, anakart
üreticileri göze hitap eden logolar sunmayı tercih edebilir. Böyle bir durumda, TAB tuşuna basarak
bu logoyu atlatıp klasik POST ekranına dönebilirsiniz.
Farklı anakart üreticilerinde BIOS’a girmek için gereken tuş kombinasyonu farklı olabiliyor. Genelde
DEL tuşunu kullanılırken, bazı anakartlarda F1 veya F2 tuşları kullanılabiliyor. BIOS’a girmek için
kullanacağınız tuş(lar) POST ekranında belirtilir.
BIOS Ayarları: Nedir, Ne Değildir?
BIOS’a girildiğinde çok gizemli menüler sizleri karşılayacak. Ne işer yaradığını hemen hemen
herkesin bilmediği bir ton ayar ve seçenek bulunuyor. BIOS’da bulunan ayarların çok büyük bir
bölümünü değiştirmeye gerek duymasak da, bu ayarların ne işe yaradığını bilmek olası sorunlara
karşı daha bilinçli hareket etmemize olanak sağlayacak. Sırf sorun çıktığında değil, BIOS’da
yapacağınız ayarlamalar ile sisteminizin performansını ve stabilitesini artırmanız da mümkün
olabilecek.
Yazımızın başlarında da, farklı firmaların BIOS’unun bulunduğundan bahsedip, bunların AWARD,
AMI ve Phoenix olduğunu söyledik. Hemen aklımıza bir soru gelecektir : BIOS ayarları, bu BIOS
sistemlerine göre farklılık göstermiyor mu? Hepsinde aynı görevleri yapan ayarlar bulunuyor. Ama
bazen ifade edilme tarzları farklılık gösterebiliyor. Bazı firmalar ise, BIOS’una kendine has özellikler
ekleyebiliyor. Mesela Abit, kendi anakartlarındaki BIOS’larına Soft Menu II&III bölümünü ekleyerek,
işlemci hız-voltaj ayarlarının buradan yapılmasına olanak sağlıyor.
Çoğu anakartta kullanılan AWARD BIOS’dan bir görüntü.
Bir de arabirim farklılığı olabiliyor. Örneğin AWARD(Phoenix) BIOS’un şu anda iki farklı sürümü
bulunuyor. Birisi Moduler diğeri ise Medallion. Award Moduler BIOS, hepimizin aşina olduğu BIOS
arabirimine sahip. Award Medallion BIOS ise, Phoenix BIOS’un arabirimi ile AWARD BIOS’un
özelliklerinin karışmasından oluşmuş. Zira birkaç yıl önce Award BIOS ile Phoenix BIOS birleşmişti.
Diğer taraftan ise, anlatacağımız ayarlar bütün BIOS’lar için geçerli. Farklı ayarlar söz konusu
olduğunda ayrı bir paragraf açıp bunları işaret edeceğiz.
İsterseniz, ortak BIOS ayarlarının ne işe yaradığına teker teker bakmaya başlayalım.
NOT: Anlatacağımız BIOS ayarları, Award Moduler&Medallion BIOS Ver.6.00 ve AMI BIOS
Ver.1.21C baz alınarak hazırlanmıştır.
Ön-Not 1: Ayarları değiştirmek için <+> ve <-> tuşlarını kullanabilirsiniz.
Ön-Not 2: Enabled : Etkin – Disabled: İptal edilmiş
Standart CMOS Setup
Bu bölümde, IDE aygıtlarını ayarlayabilir/tanıtabilir, saat/tarihi değiştirebilir, hata kontrol
denetiminin özelliklerini değiştirebilirsiniz. Anakartınızı yeni aldığınızda yada pili bittiğinde, genelde
bu bölüme girip IDE aygıtlarımızı tanıtır, saati ve tarihi ayarlarız. Diskimiz hangi porta takılıysa,
örneğin Primary Master portunun üzerine gidip ENTER tuşuna basmamız onu tanıtmak için genelde
yeterli olur. Bu şekilde diskimizin kafa sayısı, silindir sayısı otomatik olarak algılanacaktır. Fakat
bazı eski tip hard disklerde bu ayarları kendimiz ayarlamak zorundayız. Bu ayarları kendiniz
ayarlamak istiyorsanız, ilgili porta gelip ENTER tuşuna basın ve Access Mode veya Type’ı [user
defined] yaparsanız, kafa sayısı gibi ayarları kendiniz ayarlayabilecek konuma geleceksiniz.
Yine bu bölümde, otomatik olarak algılanan bellek miktarı bilginiz olması için size gösterilir.
Dediğimiz gibi, eğer aygıtları otomatik olarak algılatmak istiyorsanız, ilgili IDE portunun üzerine
gelip ENTER’a basın. Eğer, IDE aygıtı takılmayan kanallar var ise, bu bölümleri <-><+> tuşları ile
None konumuna getirin.
Drive A/B: Bu bölüm disket sürücünüz içindir. PC’lere iki tane disket sürücü takılabildiği
için A ve B seçenekleri konmuş. Bir tane disket sürücünüz varsa, bunlardan bir tanesini
ayarlayıp, diğerini None(yani sürücü yok) yapmanız gerekiyor. Günümüzde disket sürücüler
genelde 1.44 MB 3.5 in. Olduğundan bu ayar bu şekilde yapılır. Bazı sürücüler 2.88 MB’lık
disketleri de okuyabilmesine karşın, bu diskler piyasada yok. Eğer A’yı None yapıp, B’yi
1,44 MB 3.5 in olarak ayarlarsanız, disket sürücünüz harfi A değil, B olur.
Floppy 3 Mode Support: 1,2 MB’lık bazı disketleri okuyabilen disket sürücüye sahipseniz
bu ayarı etkin hale getirip sürücü harfini göstermelisiniz. Ama bu disket sürücülerden
ülkemizde olmadığı için bu ayarın [Disabled] olması gerekiyor. Yeni anakartların bir
kısmında bu ayar bulunmuyor .
Video: Bu seçenek ekran kartınızın türünü belirler. CGA 40, CGA 80, Mono türündekiler
artık çok eskide kaldığından bu ayar EGA/VGA şeklinde kalmalıdır.
Halt On: Sistem açılırken BIOS’un karşılaştığı hangi bir hatada/hatalarda sistemi
durduracağını belirler. “All Errors” seçeneği aktif iken, BIOS’un karşılaştığı her hatada
sistem durur ve size hata mesajı belirtir. “All, But Diskette” seçeneği, disket sürücü hataları
hariç diğer hataların hepsine sistem kendini açılışta durdurur. “No Errors” seçeneği
seçildiğinde sistem herhangi bir hatayı gözetmeksizin açılışına devam etmeye çalışır. Fakat
hataları görebilmek amacıyla bu seçeneğin “All Errors” şeklinde kalması tavsiye edilebilir.
Advanced BIOS Features Setup
Sistem özelliklerini belirleyen ayarları bu bölümden değiştirebilir, iptal edebilir, etkin hale
getirebilirsiniz. Bu bölümdeki bazı ayarlar, default halde, yani BIOS’un kendisinin önerdiği halde
kalmalıdır. Bu arada, ekranın alt bölümünde, ayarları nasıl değiştireceğiniz ve nasıl yardım
alabileceğiniz ile ilgili ayarlar mevcut.
Virus Warning: Eğer bu ayar etkin edilirse (enabled), harddisk(ler)inizin boot bölümüne
bilgi yazılmaya çalışıldığı zaman bir uyarı mesajı çıkarır. Bu özellik normalde iptal edilmiş
halde [Disabled] geliyor. Eğer işletim sistemi yüklerken sorun çıkmamasını istiyorsanız, bu
ayarın [Disabled] konumunda olmasına özen gösterin. İşletim sistemini yükledikten sonra
bu ayarı aktif konuma [Enabled] getirebilirsiniz. Bu ayar bir virus koruması değildir.
CPU Internal Cache: Şu saatten sonra takacağınız tüm işlemciler Internal Cache, yani
Level1 Cache’e sahip olduğundan, bu ayar [Enabled] konumunda olmalıdır.
External Cache: Kullandığınız işlemci eğer ikincil seviye tampon bellek taşıyorsa, ki artık
satılan tüm işlemciler taşıyor, bu ayarı da [Enabled] konumuna getirmeniz gerekiyor.
Performans açısından bu ayar çok önemli olduğundan, bu ayara dikkat etmenizi öneriyoruz.
CPU Level2 Cache ECC Checking: Level2 Cache (2. seviye önbellek)’i hata düzeltme
özelliğini kapatıp açmaya yarar. Gözle görülmeyen çok ufak bir performans düşüşü olsa da,
bu ayarı açık konumda tutmanız önerilir. [Enabled]
Quick Power On Self Test: Bu ayar aktif konumda iken [Enabled], BIOS, test-analiz etme
süresini kısaltarak, bilgisayarın açılmasını hızlandırabilirsiniz. Örneğin bu ayar [Enabled]
konumunda iken, bellek sadece 1 kere sayılacaktır. Aksi takdirde 3 kere sayılır. NOT:
AWARD Medallion BIOS’da, “Quick Power On Self Test” ayarı, Boot menüsünde bulunuyor.
First/Second/Third Boot Device: Sisteminiz açılırken, ilk olarak hangi aygıttan açılmayı
deneyeceğini ayarlamak içindir. First Boot Device ayarını [HDD-0] moduna getirirseniz,
BIOS diğer boot edilebilir aygıtları aramadan işletim sisteminizi yükleyecektir. Bilgisayarınız
Disket veya CD-Sürücüden açmanız icap ettiğinde, First Boot Device seçeneğini
değiştirebilirsiniz. NOT: AWARD Medallion BIOS’da, Boot sırasını seçmek için Boot
menüsüne gitmeniz gerekiyor.
Boot Other Device: Bu ayara [Enabled] edildiğinde, BIOS belirlediğiniz birinci, ikinci ve
üçüncü boot aygıtlar içinde boot edilebilir bir ortam bulamaz ise, boot edilebilir bir medya
bulabilmek için diğer aygıtlara bakar.
Swap Floppy Drive: Eğer sisteminizde iki tane disket sürücü var ise, bu ayarı etkin
ederseniz [Enabled], A sürücüsü B gibi; B sürücüsü de A sürücüsü gibi davranacaktır.
Boot Up Floppy Seek: Eğer bu ayar [Enabled] konumuna getirilirse, BIOS disket
sürücünüzün 40 veya 80 izli olup olmadığını kontrol eder. Sadece başlangıçta bu kontrol
yapılır. [Disabled] ederseniz, sistem çalıştığı esnada kafası estikçe disket sürücüyü kontrol
edebilir. Dolayısı ile bu ayar [Enabled] konumunda kalmalıdır.
Boot Up Numlock Status: Bu ayar aktif hale geldiğinde [Enabled], açılışta otomatik
olarak Num Lock’u açar. [Enabled] olarak kalmasını öneririz.
Gate A20 Option: Bu ayar ile A20 kapısının nasıl işleneceğini belirler. A20 kapısı, 1 MB’tan
büyük bellekleri adreslemek için, önceden klavyelerde kullanılan bir aygıt idi. Şu anda
anakartlar bu özelliği kendi üzerilerinde taşımaktadır. Bu ayarı önerilen seçenekte bırakmak
faydalı olacaktır. [Normal] seçeneği varsayılan değerdir.
Typematic Rate Setting: [Enabled] konumundaysa, aşağıdaki iki ayarı değiştirebilirsiniz:
Typematic Rate: Basılı tutulan klavye tuşlarını sistemin algılama hızını belirler. Örneğin, 6
seçiliyse, bir tuşu basılı tuttuğunuzda saniyede 6 karakter yazar.
Typematic Delay: Bir klavye tuşu basılı tutulduğunda, ilk karakterin görüntülenmesi ile
ikinci karakterin görüntülenmesi arasındaki gecikme süresini belirler. Bu ayar 250, 500,
750 ve 1000 milisaniye olarak seçilebilir.
Security Option: BIOS’a şifre koyduğunuzda, güvenlik sorgulamasının nerede yapılacağını
buradan seçiyorsunuz. Örneğin [Setup] ayarı seçildiğinde, BIOS’a şifre koysanız bile, sistem
normal bir şekilde açılacak ama BIOS Setup’a girdiğinizde şifre isteyecektir. Aynı şekilde,
[System] ayarı seçilirse, şifre sorgulaması açılışta da yapılacaktır. İlerleyen bölümlerde
sisteme nasıl şifre koyacağınızı anlatacağız.
APIC Mode: APIC özelliği, yeni anakartlarda gelen bir özellik. APIC, bir diğer değişle
gelişmiş programlanabilir kesme kontrolcüsü, eski programlanabilir kesme kontrolcüsünün
yerini alarak daha fazla IRQ adreslenmesine olanak tanıyor. Aynı zamanda çoklu işlemci
desteği sunuyor. Bu ayar genelde çok işlemcili anakartlarda bulunurken artık yeni nesil
anakartlarda da bulunuyor. Bu özellik, NT çekirdekli Windows 2000 ve XP tarafından
desteklenirken, 9x çekirdekli işletim sistemleri tarafından desteklenmiyor. [Enabled]
konumunda olmasını öneriyoruz.
MPS Version Control For OS: Çok işlemcili sistem kullanıldığında, bu ayar kullanılarak
çok işlemcili sistem spesifikasyonu belirlenebilir. İki farklı versiyon bulunuyor. 1.1 ve 1.4.
1.4, 1.1’e göre birden fazla PCI veriyolu desteğini sunuyor. 1.4 desteğini sunan işletim
sistemlerinde, (NT çekirdekli ve Linux’da) bu ayar 1.4 yapılmalı. Aksi halde 1.1 olmalı.
Başta belirttiğimiz gibi, bu ayar çok işlemcili sistemler için geçerli.
OS Select for DRAM > 64 MB: Eğer 64 MB’dan fazla bellek ile IBM’in OS/2 işletim
sistemini kullanıyorsanız, bu ayarı [Enabled] konumuna getirmelisiniz. Aksi takdirde,
[Disabled] konumunda olmalıdır.
Video BIOS Shadow: [Enabled] konumunda iken, Ekran Kartının BIOS bilgilerini RAM’a
aktararak, bu bilgilere hızlı ulaşımı sağlar.
xxxxxx – xxxxxx Shadow: Sisteminize taktığınız diğer ROM’a sahip kartların ROM
bilgilerini RAM’a aktarmak için kullanılan ayardır. Bu işlemi yapabilmek için, kartların
bulunduğu adresleri bilmeniz gerekiyor. Ayrıca, her ROM’un belleğe aktarımı, 640K ile
1024K arasında bir bellek alanı tükettiğinden, bu ayarların hepsinin [Disabled] konumunda
olması önerilir. Yeni anakartlarda bu seçenek yoktur.
ADVANCED CHIPSET FEATURES
Bu bölüm, anakartınızın ve sistemi oluşturan parçaların kritik özellikleri hakkında oynamalar
yapacağınız bölüm. Farklı anakartlarda ayarlar çok farklılık gösterebiliyor. Örneğin, bazı anakart
üreticileri işlemcinin FSB hızını bu bölümden ayarlanmasını isterken, bazıları da kendi anakartına
has özellikleri buraya koyabiliyor. Yine aynı şekilde, farklı çipsetlerde farklı ayarlar oluyor. Bizim her
çipset ve her anakart için bu ayarları listelememiz mümkün olmadığı için, genel ayarlamaların
üzerinde duracağız. Burada anlatmadığımız bir ayar sizin BIOS’unuzda varsa, bilin ki bu ayar sizin
anakartınıza ve çipsetine özgü bir ayar.
Çoğu değer, varsayılan ayarlarında bırakılmalı. Eğer yanlış bir ayar yapılırsa, sistemde stabilite
sorunları vs. baş gösterebilir. Dolayısı ile, vereceğimiz önerilere kulak vermenizi öneririz.
Advanced Chipset Features bölümünde ortak olarak, bellek ayarlamaları, AGP ayarlamaları ve bazı
BIOS’larda işlemci hızı ayarlamaları yapılabiliyor.
Bellek Ayarlamaları: Bellek ayarlamaları sizlere farklı bir şekilde sunulur. Birinci bellek
ayarlaması, belleğin hızı üzerinedir. Diğeri ise belleklerin gecikmeleri üzerinedir. Bellek hızı
ayarı genelde Memory Frequency olarak geçer. Memory Frequecy (Bellek Frekansı), FSB
hızına göre yüzdelik cinsinden ayarlanabilir. Örneğin FSB hızının %125’i, %100’ü veya
%80’i gibi oranlarla ayarlamak mümkün olabilir. Değiştirdiğiniz yüzdeye göre elde
edeceğiniz bellek hızı size aynı menüde sunulur. Örneğin, FSB’nin 100 MHz FSB’de çalışan
bir işlemci için belle hızını %125 yaptığınızda, elde edeceğiniz bellek hızı 133 MHz olacaktır.
Eğer belleğinizi DDR ise, bellekleri DDR266 modunda çalıştırmış olacağız. Çipset ve anakart
modeline göre bu ayar sunulabilir.
Bir diğer benzer bellek ayarlaması ise çarpan seçerek ayarlamadır. Bazı anakart üreticileri
de böyle ayar imkanı sunar. Örneğin, bellek hızını işlemci FSB’sinin 4/3’ü veya 4/5’i gibi
değerlerde çalıştırmanıza imkan tanır. Bu ayar yelpazesi anakart üreticisine göre değişir.
Diğer sık kullanılan yöntem ise, direkt bellek hızının seçilmesidir. Örneğin, 100, 133, 166 ve
200 MHz gibi ana değerler listeler halinde sunulup sizin buradan seçim yapmanızı
isteyebilir.
Gördüğünüz gibi, bellek hızının seçimini farklı üreticiler farklı şekilde sunabiliyor. Normal
şartlarda bellek ayarlarına dokunmanız gerekmez. Genelde bellekler, FSB hızıyla senkronize
olarak çalışır. Eğer elinizde yüksek hızda çalışma kapasitesine sahip bir bellek varsa, bellek
hızını yükseltip performans artışı elde edebilirsiniz.
Bellek ayarlamalarının diğer kısmını ise gecikme süreleri oluşturuyor. Bu ifadelere
anakartınızın BIOS’unda CAS Latency, SDRAM Cycle Length, RAS to CAS Delay, RAS
Precharge Time, RAS şeklinde karşılaşabilirsiniz.
Bu ayarların açıklamasına geçmeden önce bir uyarı yapalım: Bellekler üzeriden SPD adlı bir
yonga gelir. Bu yongada, belleğin çalışma hızı ve gecikme süreleri depolanmıştır. Anakart,
SPD yongasından bu bilgileri okuyarak belleği doğru değerlerde çalıştırır. İşin ehli olmayan
kullanıcılara bu ayarları değiştirdiklerinde sistemde kilitlenmelere ve mavi ekranla
karşılaşabileceklerini hatırlatalım. Dolayısı ile, overclock işlemine meraklı değilseniz ve
belleğinizin özelliklerini tam olarak bilmiyorsanız bu ayarlara dokunmamanızı öneririz. Bir
sorun çıktığında bellek zamanlamalarını [By SPD] ayarına getirmeyi unutmayın.
Bellekler, dizelere ve sütunlardan oluşan hücrelerden oluşur. Bilgiler bu hücrelerdeki
dizelere ve sütunlara kayıt edilir. Bir bilgi işleneceği zaman, bu dize ve sütunlara erişim
yapılır. RAS (Row Address Strobe) : Aranan bilginin kayıtlı olduğu dizeye ulaşırken yaşanan
gecikmedir. CAS (Column Adress Strobe): Bilginin kayıtlı olduğu sütuna ulaşılırken yaşanan
gecikmedir. RAS-to-CAS : Bilginin var olduğu dizeden sütuna geçerken yaşanan
gecikmedir. Bu değerlerin düşük olması performansı artırır ama dediğimiz gibi, belleklerin
özellikleri burada ön plana çıkıyor.
Memory Hole (Memory Hole At 15M-16M): Bu ayar, bazı ISA genişleme kartlarının
performanslarını arttırmak için ihtiyaç duyduğu adres boşluğunu ayırmaya olanak tanır.
Adres boşluğunu belli bir ayara getirirseniz, bu seçilen bellek boşluğu sistem için
kullanılamaz olacaktır. Genişleme kartları sadece 16MB’a kadar belleğe erişebilir. AWARD
Moduler BIOS için Seçenekler : [Disabled] [15M-16M], AWARD Medallion BIOS için
Seçenekler : [Enabled] [Disabled]
System BIOS / Video RAM Cacheable: Anakart BIOS bilgilerini belleğe atıp
atmayacağını kontrol etmek içindir. Daha önce bahsedilen, Video ROM BIOS Shadow’un
aksine, Ekran kartının belleklerinde (ROM’unda değil) olan bilgiyi belleğe aktarıp
aktarmayacağını belirlemeniz içindir. Bu şekilde, ekran kartınızda bir performans artışı
yaşamanız mümkün. İki ayarı birden [Enabled] konumuna getirmenizde fayda var.
AGP(Graphics) Aperture Size: AGP grafik kartı tarafından kullanılabilecek sistem
belleğini belirlemeniz içindir. Fakat bu seçilen miktar sadece ihtiyaç duyulduğunda kullanılır.
Gerçek OpenGL uygulamaları sistem belleğini kullanmazken, Direct3D tabanlı
uygulamalarda kullanır.Normal olarak, 64MB seçilidir. Bu ayarda kalmasının bir mahsuru
yok. Yüksek miktarda belleğe sahipseniz 128 MB yapabilirsiniz.
AGP Mode: Ekran kartınızın hangi AGP modunda çalışıyorsa, bu ayarı o moda getirmek
lazım.Yeni anakartlarda AGP 8X ve AGP4X seçenekleri bulunuyor. Bazı anakartlarda [AGP
8X Mode] ayarı bulunur ve AGP 8X ekran kartınız varsa bunu etkin hale getirirsiniz.
AGP Driving Control: AGP çalışma ayarlarını kontrol etmekte kullanılan bir ayar. [Auto]
seçeneğinde bırakmanız faydalı olacaktır.
CPU to PCI Write Buffer: [Enabled] konumuna getirildiğinde, PCI veriyoluna 4 dize
değerine kadar bilgi, işlemci kullanılmadan yazılabilir. Eğer [Disabled] konumuna getirilirse,
direkt yazma olayı kullanılmaz ve PCI veriyolu “ben veri almaya hazırım” sinyali verene
kadar işlemci okuma devri tamamlanmaz. [Enabled] ayarında olmasını tavsiye ederiz.
Memory Parity/ECC Check: Kullandığınız belleklerin hata bulma ve düzeltme özelliği var
ise ve anakartınızın çipseti ECC bellekleri destekliyorsa, bu ayarı [Enabled] konumuna
getirmelisiniz.
In Order Queue Depth: Yeni anakartların bazılarında bulunan bu ayar, performans
açısından önemli. Bu ayar ile, CPU komutları işlemden önce kaç tane komutun kuyruğa
alınabileceği ayarlanabiliyor. İki seçenek var. [1] ve [4]. [4] olarak bırakmanız performansı
arttıracaktır Fakat biraz önce de işaret ettiğimiz gibi, bu ayar her anakartta bulunmuyor.
INTEGRATED PERIPHERALS
Bu bölümde, anakartınızın üzerinde bulunan entegre özellkleri, giriş/çıkış portları, IDE portları gibi
aygıtların etkin yapabilir, devre dışı bırakabilir ya da özelliklerini değiştirebilirsiniz.
OnChip IDE Channel 0/1: Birinci/İkinci IDE portunu etkin/iptal edebilirsiniz. [Enabled]
şeklinde kalması tavsiye edilir. Bazen BIOS güncellemelerinden sonra, bazı IDE aygıtların
çalışmadığında şikayet edilir. Bu bölüme girip IDE Portlarının iptal edilip edilmediğine
bakmanız iyi olur.
IDE Prefetch Mode: Bu modu destekleyen IDE aygıtlar ile bu ayar kullanılırsa, aygıtların
performansından iyileşme söz konusu olabilir. [Enabled] ayarında olması tavsiye edilir.
Primary/Secondary Master/Slave PIO: Taktığınız aygıtların PIO modlarını bu bölümde
belirleyebilirsiniz. [Auto] seçeneğinde bırakırsanız, ilgili IDE aygıtı için uygun olan PIO Modu
otomatik olarak seçilecektir.
Primary/Secondary Master/Slave UDMA: IDE aygıtların direkt bellek erişimini kontrol
edebileceğiniz ayar. [Auto] sekmesinde kalması, her IDE aygıt için uygun olan modun
otomatik seçilmesi bakımından faydalı olacaktır.
Init Display First: Bu ayar ile sisteme güç verdikten sonra hangi görüntü aygıtının ilk
olarak kontrol edileceğini belirtir. AGP ekran kartı kullanıyorsanız [AGP], PCI ekran kartı
kullanıyorsanız, [PCI Slot] ayarlarını seçmeniz mantıklı olacaktır.
IDE HDD Block Mode: Eğer IDE aygıtınız bu modu destekliyor ise, IDE aygıtlara erişimi
hızlandırabilir.
OnBoard PCI Audio/Modem: Eğer anakartınızın üzerinde entegre edilmiş ses/modem
entegresi var ise, bu ayar ile onları etkinleştirebilir / iptal edebilirsiniz.
Onboard FDC Controller: Disket Sürücü kontrolcüsünü iptal/etkin etmek için kullanılan
ayardır. Disket sürücünüz varsa [Enabled] konumunda kalmalıdır.
Onboard Serial Port 1/2: Seri Portlarınız için IRQ değerini ve bellek adresini atamanız
için bu ayar konmuştur. 1. seri portu için varsayılan ayar 3F8/IRQ4’dür. 2. seri portu için
ise, 2F8/IRQ3’dür.
On Chip USB: Eğer sisteminizde USB aygıt var ise, bu ayarı [Enabled] yapın. Eğer yok ise
[Disabled] yapabilirsiniz. AWARD Medallion BIOS’da bu ayar biraz geliştirilmiş bir şekilde
sunuluyor. Seçenekler için sunulan [Auto] modu, sisteminizde USB aygıt olup olmadığını
kendisi kontrol ediyor ve ona göre USB özelliğini devre dışı bırakıyor veya etkinleştiriyor.
Ama USB aygıt kullanıyorsanız bu ayarın [Enabled] kalması mantıklı olacaktır.
USB Keyboard Support: Eğer USB Klavye kullanıyorsanız, bu ayarı [Enabled] konumuna
getirin.
POWER ON Function: Bilgisayarınızı nasıl açacağınızı belirlemek için bu menü
kullanılabilir. Örneğin klavye ile bilgisayarınızı açmak istediğinizde, klavyenin hangi tuşları
ile bilgisayarınızı açmak istediğinizi buradan tanımlıyorsunuz.
UART Mode Select: Infrared portu destekleyen anakartlarda bulunan bir özellik. Kızılötesi
aygıtların gerektirdiği özelliklere göre bu ayar [IrDA] veya [ASKIR] moduna getirilmeli.
Infrared aygıt kullanılmayacak ise [Normal] moda getirilmesi tavsiye edilir.
UART2 Duplex Mode: UART Modu olarak IrDA veya ASKIR seçildiğinde bu ayar aktif olur.
Bu şekilde full-duplex veya half-duplex transfer modunu seçebileceksiniz.
Onboard Parallel Port: Paralel portun çalışma adresini belirlemek için bu bölüm kullanılır.
Varsayılan ayarı 378H/IRQ7’dir.
Parallel Port Mode: Paralel portun çalışma modunu belirler. “EPP” maksimum hızda çift
yönlü çalışma hızıdır. “ECP”, paralel portun iki yönde maksimum transfer hızından da hızlı
çalışmasına izin verir. “ECP+EPP”, normal hızda iki yönlü çalışmaya izin verir. SPP ise
Standart Paralel Port anlamına geliyor. Eğer bağladığınız paralel aygıt yüksek performans
istiyor ise aygıtın türüne göre EPP veya ECP seçilmelidir. ECP Modu direkt bellek erişimine
ihtiyaç duyduğundan, EPP modu seçildiğinde, sizden bir DMA adresi atanması istenecektir.
BIOS’un önerdiği ayarda kalmasında bir sakınca yok.
PWRON After PWR Fail: Bu ayar [Enabled] konumuna getirildiğinde, bilgisayarınız
çalışırken elektrik giderse, elektrik geldiğinde bilgisayarı tekrar otomatik olarak açıyor.
[Disabled] konumunda kalmasını tavsiye ediyoruz.
POWER MANAGEMENT SETUP
Güç tüketimini ve(ya) tasarrufu ayarlamanız için konulmuş bir menü. Bilgisayarınız açma olaylarını
da buradan kontrol edebilirsiniz.
ACPI Function: Bu ayar ile, Gelişmiş Güç ve Konfigürasyon Yönetimini etkin/iptal
edebilirsiniz. Bazı Anakartlarda desteklenen, STR (Suspend To RAM) gibi özelliklerin
çalışabilmesi için, hem BIOS’dan ACPI fonksiyonunun etkinleştirilmesi hem de işletim
sisteminin ACPI desteğinin olması gerekiyor. Yine aynı şekilde, bazı anakartlarla birlikte
gelen işlemci sıcaklık koruma sistemleri ACPI desteği istiyor; ACPI desteği olmadan
çalışmıyorlar.
Power Management: Bu bölüm ile güç yönetim özelliklerini yönetiyorsunuz.[Max Saving]
modunda, sisteminiz bir süre aktivitesiz kalırsa, güç koruma moduna geçiyor. [Min Saving]
ayarı ise, yine güç koruma moduna geçiriyor ama güç koruma moduna kadar gereken
aktivitesiz kalma zamanı daha fazla. [User Define] modunda ise, güç koruma ayarlarını
kendiniz seçiyorsunuz. Bu ayar normalde [User Define] modunda geliyor ve şu özellikleri
ayarlayabiliyorsunuz : HDD Power Down – Doze Mode – Suspend Mode. Buradaki ayarlar
ile, sistemin askıya alınması için gereken zaman aşımı miktarını belirleyebiliyorsunuz.
ACPI Suspend Type: Bu ayar ile, sisteminizi nasıl askıya alınacağınız belirliyorsunuz.
Örneğin, anakartınız STR özelliğini destekliyor ise,STR özelliğini kullanabilmek için bu ayara
STR moduna getirmeniz lazım. Fakat STR özelliğinin çalışabilmesi için, sisteminizde
kullandığınız diğer aygıtların kendilerinin ve sürücülerinin STR’yi desteklemesi lazım. Aksi
takdirde sorunlar yaşayabilmeniz olası.
PM Control By APM: Microsoft işletim sistemlerinde (9x & ME & Win2K & WinXP)
APM(Advanced Power Management) özelliği bulunuyor. Eğer bu özelliği [Enabled]
yaparsanız, güç yönetimi Windows tarafından yönetilir.
Video OFF Option: Ekran görüntüsünün ne zaman devreden çıkarılacağını belirler.
“Suspend->Off” seçeneği, sistemi askıya alınca devreye sokar. “Always On” seçeneği,
Windows’tan belirlediğiniz ürede aktivite olmazsa ekran görüntüsünün kapanmasını sağlar.
Video Off Method: Yukarıdaki Video Off yöntemini belirler. Ekran kartınız DPMS özelliğini
destekliyorsa, BIOS görüntü kartını kontrol edebilir; bu durumda DPMS seçeneklerinden
birisi seçilebilir. “Blank Screen” seçeneği, güç koruması veya Energy Star desteği olmayan
monitörlerde sadece ekranı karartır. V/H SYNC+Blank seçeneği ekranı karartır, yatay ve
dikey taramayı da kapatır.
MODEM Use IRQ: Eğer sisteminiz askıya alınmış vaziyetteyken, gelen çağrılar ile
sisteminizi tekrar normal moduna geçmesini istiyorsanız, bu ayar ile hangi IRQ’nun
kullanılacağını seçin. Varsayılan olarak seçilen IRQ numarası [3]’dür.
Soft-Off by PWRBTN: Bu ayar ile sisteminiz kapatırken, güç düğmesinin davranışını
belirliyorsunuz. [Instant-Off] ayarı seçildiğinde, güç düğmesine dokunduğunuz anda PC
kapanır. Fakat, [Delay 4 sec.] ayarı seçildiğinde ise, sistemi kapatmak için güç düğmesine 4
saniye basılı tutmanız gerekiyor. Yani yanlışlıkla güç düğmesine bassanız bile, sisteminiz
kapanmaz. Düşünsenize, onlarca sayfalık doküman yazıyorsunuz ve güç düğmesine
yanlışlıkla eliniz değiyor ve gidiyor güzelim yazdığınız şeyler.
Wake UP Events: Bilgisayarınız açılma veya askıdayken hangi durumlarda normal moda
geçeceğini buradan belirliyorsunuz. Örneğin LPT&COM portunda bir aktivite olduğunda
sistemin askı durumundan normal moda geçmesini sağlayabilirsiniz. Veya, Wake ON LAN,
Wake On Modem Ring gibi, ek donanımlar ile sisteminizin açılması için gereken özellikleri
buradan yönetebiliyorsunuz. Automatic Power Up seçeneği ile, belirlediğiniz saatlerde veya
tarihlerde PC’nizi otomatik açılmasını ayarlayabilirsiniz.
Bazı anakartlarda bulunan IRQ Activitiy Monitoring bölümü işe, kullanılan IRQ’ları toplu halde
görebilirsiniz.
PNP/PCI CONFIGURATION
Tak Çalıştır desteği olan aygıtların ve PCI veriyolu ile ilgili ayarları bu bölümden yapıyoruz.
PNP OS Installed: Bu bölümde, kullandığımız işletim sisteminin PnP (Tak ve Çalıştır)
destekli bir işletim sistemi kullanıp kullanmadığınız belirtmek içindir. Örneğin Win9x,
Win2000 gibi işletim sistemi kullanıyorsanız, bu ayarı [Yes] konumuna getirin. PnP
desteksiz işletim sistemi kullanırken ise [No] konumuna getirmeniz gerekiyor. Bu şekilde
çakışmaların önüne geçebilmek mümkün.
Reset Configuration Data: Eğer bu ayarı [Enabled] yapıp, sistemi yeniden başlatırsanız,
BIOS Setupda bulunan PnP bilgileri bellekten temizleniyor. [Disabled] konumunda kalması
daha mantıklı.
Resources Controlled By: Bu ayar [Auto] moduna getirilirse, sisteme taktığınız PnP
aygıtlar için gereken DMA ve IRQ ayarları otomatik olarak atanır. Eğer PnP olmayan bir ISA
kart taktığınızda otomatik olarak kaynak atanamıyor ise, bu ayarı [Manual] moduna getirip
el ile ayarlamak gerekir.Bu ayarın [Auto] modunda kalması tavsiye edilir.
PCI/VGA Palette Snoop: Bazı MPEG kartları ve 3D hızlandırıcıları gibi standart olmayan
Vga veya Add-On kartlar, renkleri bozuk gösterebilir. Eğer öyle bir sorun yaşanırsa, bu
ayarın [Enabled] konumuna getirilmesi önerilir. Aksi takdirde bu ayar [Disabled] şeklinde
kalmalıdır.
Assign IRQ for VGA: Bu ayar mutlaka [Enabled] konumuna getirilmelidir. 1997 yılında
sonra üretilen tüm ekran kartları, doğru düzgün çalışabilmesi için IRQ’ya ihtiyaç duyarlar.
Bu ayar ile VGA için IRQ atanıyor.
Assign IRQ for USB: Eğer USB aygıt kullanıyorsanız bu ayarı da [Enabled] konumuna
getirmelisiniz.
PC HEALTH STATUS/HARDWARE MONITOR
Bilgisayarınızda olan fanların dönüş hızı, işlemcinizi sıcaklığı, işlemci voltajı gibi PC’nizin durumunu
gözetleyebiliyorsunuz. Anakartınızın, varsa eğer, belirli bir sıcaklığa geldiğinde sistemi kapatması
için ayarlayabilirsiniz. Veya sıcaklık limitleri aşıldığında uyarı vermesini sağlayabilirsiniz.
NOT: Farklı anakart üreticilerinde BIOS’larında kendilerine has ayarlar bulunabiliyor. Günümüzdeki
anakartların hemen hemen hepsi, işlemci ayarlarının BIOS’dan yapılmasına olanak tanıyor. İşlemci
ayarlamaları, Advanced Chipset Features bölümünde bulunabildiği gibi, anakart üreticileri
kendilerine has menüler altına koyabilir. Örneğin ABIT, işlemci ayarlamalarını yapmak için
SoftMenu III adlı özel bir menü geliştirmiştir. Farklı anakartlarda Power BIOS, Smart CPU gibi
isimlendirmeleri de görebiliyoruz.
LOAD FAIL SAFE DEFAULTS
Bu ayarlar, donanımlarınızın stabil çalışması için gereken minimal ayarları yüklüyor. Eğer
sisteminizde bir sorun var ise, bu ayarları yüklemeyi deneyin. LOAD FAIL SAFE DEFAULTS’un
üzerine gelip, Enter tuşuna basın.Y tuşuna basarsanız, güvenli ayarlar yüklenecektir.
LOAD OPTIMIZED DEFAULTS
Genellikle sorun çıkartmayacak ayarları yükler. Yani özellikle ne minimale indirilmiştir, ne de
ayarlar çok agresif hale getirilmiştir.
SET SUPERVISOR & USER PASSWORD
Şifre koymak için bu menüler kullanılabilir. Supervisor şifresi koyarsanız, başkaları BIOS’a girip her
ayar değiştiremezler. User Password ise, sisteme şifre koyuyor. Bu şifreleri iptal etmek için, yine bu
bölümlere gelip Enter tuşunu basıp şifre istediğinde, şifre kutusunu boş bırakıp Enter tuşuna
basmanız yeterlidir.
SAVE AND EXIT SETUP
Ayarları kayıt edip çıkmak için burayı kullanın.
EXIT WHITOUT SAVING
Değiştirdiğiniz ayarları kayıt etmeden çıkmak için kullanın.
Sonuç
Gerek BIOS güncelleme konusu olsun, gerekse de BIOS kurtarma konusu olsun, daha önce sizlere
BIOS üzerine çeşitli yazılar vermiştik. Tek eksik olan konu, BIOS'da yer alan ayarların ne işe
yaradığıydı. Bu makalemizle, bu konuya da açıklık getirmiş olduk.