Introducing high blood pressure TR.qxp:BPA

P R E S S U R E P O I NT S S E R I E S : N O. 1
Yüksek
kan basıncı
B L O O D P R E S S U R E A S S O C I AT I O N
Yüksek kan basıncı felç, kalp krizi ve kalp hastalıkları
yoluyla, sakatlığın ve prematüre doğumun Birleşik
Krallıkta en bilinen nedenidir. Birleşik Krallıktaki her
üç yetişkinden birinde yüksek kan basıncı var ve her
gün 350 kişi, bu durum yüzünden önlenebilir felç ya
da kalp krizi geçiriyor.
YÜKSEK KAN BASıNCı
Kan basıncı nedir?
Kalbiniz attığında, vücudunuza kan pompalayarak ihtiyacı olan enerjiyi ve
oksijeni verir. Kan hareket ederken, kan damarlarının yanlarına baskı yapar.
Bu baskının gücü, sizin kan basıncınızdır.
Kan basıncını genellikle hissetmez ya da fark etmezsiniz. Kan basıncınızı
öğrenmenin tek yolu, onu ölçtürmektir.
Kan basıncı, ʻmilimetre cıvaʼ (mmHg) cinsinden ölçülür.
Kan basıncınız ölçüldüğünde, iki sayı
şeklinde yazılır. Örneğin ölçüm
120/80mmHg ise, kan
basıncınız ʻ80ʼe 120ʼdir.
Aşağıdaki tabloda, farklı ölçümlerin
ne anlama gelebileceği gösterilmiştir.
Kan basıncı ölçümü
Anlamı
80ʼe 120ʼden küçükse Kan basıncınız
normal ve sağlıklı
Yapmanız gereken
Kan basıncınızı bu
seviyede tutmak için
sağlıklı yaşam tarzınıza
devam edin
81ʼe 121 ve 89ʼa 139 Kan basıncınız olması Yaşam tarzınızda
arasındaysa
gerekenden biraz
sağlıklı değişiklikler
yüksek; düşürmeniz yapın
gerekiyor
90ʼa 140 veya daha
yüksekse (birkaç
hafta boyunca)
Kan basıncınız çok
yüksek
Yaşam tarzınızı
değiştirin – doktorunuzu
veya hemşirenizi ziyaret
edin ve size verecekleri
ilaçları alın
1
B L O O D P R E S S U R E A S S O C I AT I O N
Yüksek kan basıncı nedir?
Ölçümünüz, birkaç hafta boyunca düzenli olarak 90ʼa 140 veya daha yüksek
çıkıyorsa, muhtemelen yüksek kan basıncına sahipsinizdir. Bu rakamlardan
herhangi biri yüksek çıktığında da, kan basıncınız yüksek olabilir.
Yüksek kan basıncının göstergesi ya da semptomu yoktur; bu yüzden kan
basıncınızın yüksek olup olmadığını öğrenmenin tek yolu, ölçtürmektir.
Ancak, basıncın tek bir ölçümde yüksek çıkması, kan basıncınızın yüksek
olduğu anlamına gelmez. Gün içerisinde yaşadığınız birçok şey kan
basıncınızı etkileyebilir, bu sebepten ötürü zaman içerisinde halen yüksek
olup olmadığını kontrol etmeniz gerekir.
Yüksek kan basıncı neden önemlidir?
Eğer kan basıncınız çok yüksekse, kalbinize ve kan damarlarınıza ekstra
basınç yükler. Zaman içerisinde, bu ekstra basınç vücudunuzdaki organlara
zarar verebilir ve sizi sağlık
problemleriyle karşı karşıya
getirebilir.
Kan basıncınız yüksekse
ve kontrol etmezseniz,
bu durum kalp krizi
veya felç riskini
artırır. Yüksek kan
basıncı ayrıca kalp
ve böbrek
hastalıklarına
neden olabilir ve
bazı bunama
türleriyle yakından
ilişkilidir.
2
YÜKSEK KAN BASıNCı
Yüksek kan basıncının
sebebi nedir?
Birçok kişi için, yüksek kan basıncının tek
bir sebebi olmayabilir. Yüksek kan
basıncına neyin sebep olduğunu tam
olarak bilmiyoruz. Ancak yaşam tarzınızın
yüksek kan basıncı riskini artırdığını
biliyoruz. Şunları yapıyorsanız, yüksek risk
sınıfındasınız:
Yeterli meyve ve sebze yemiyorsanız;
Çok fazla tuz tüketiyorsanız;
Yeterince aktif değilseniz;
Aşırı kiloluysanız veya;
Bazı kişiler, böbrek
sorunları gibi diğer
tıbbi durumlarla
ilişkili olarak yüksek
kan basıncına sahip
olabilirler. Bu
kişilerde tıbbi
sorunun tedavi
edilmesi, kan
basınçlarını normale
döndürebilir.
Çok fazla alkol alıyorsanız.
Kan basıncınızı etkileyen diğer bazı özellikler
Yaş: yaşınız ilerledikçe, sağlıksız bir yaşam tarzının etkileri birikebilir ve kan
basıncınız yükselebilir.
Etnik köken: Afrika-Karayip ve Güney Asya kökenli kişiler, diğerlerine göre
daha yüksek kan basıncı riskine sahiptirler.
Aile geçmişi: Ailenizin diğer üyelerinde yüksek kan basıncı varsa veya
daha önce olmuşsa, sizin riskiniz daha fazladır.
3
B L O O D P R E S S U R E A S S O C I AT I O N
Kan basıncınızı düşürmek için
sağlıklı bir yaşam tarzı
Kan basıncınız çok yüksekse, bunu düşürmek için yaşam tarzınızda sağlıklı
değişiklikler yapabilirsiniz. Diyetiniz ve faaliyetlerinizdeki değişiklikler, kan
basıncınız üzerinde gerçekten etkili olabilir.
1 Daha az tuz yiyin
Çok fazla tuz, kan basıncınızı yükseltir; bu yüzden mümkün olduğunca az
yemeye özen gösterin. Yediğiniz tuzun büyük bölümü, yemeklere
döktüğünüz tuz değil; ekmek, kahvaltılık gevrekler ve hazır yemekler
hazırlanırken eklenen tuzdur.
Pişirirken ya da masada yemeğinize tuz eklemeyin. Gıda alışverişi
yaparken, etiketlere bakın ve varsa az tuzlu seçenekleri tercih edin.
2 Daha fazla meyve ve sebze yiyin
Meyve sebze yemek, kan basıncınızı düşürmenize yardımcı olur. Yetişkinler,
her gün en az beş porsiyon meyve ve sebze yemelidir. Bir porsiyon 80 gram
ya da kabaca yumruğunuz kadardır.
Çeşitli meyve ve sebzeler yemeye çalışın. Kurutulmuş, dondurulmuş ve
konserveler de olabilir, ancak içlerindeki tuza,
şekere veya yağlara dikkat edin.
4
YÜKSEK KAN BASıNCı
3 Daha az alkol alın
Çok fazla alkol alırsanız, zaman içerisinde kan basıncınız yükselir. Şu anda
önerilen limitler, erkekler için haftada 21 birim ve kadınlar için 14 birimdir. Bir
birim kabaca yarım bardak bira ya da elma şarabı, küçük bir kadeh şarap ya
da tek ölçek herhangi bir içkidir.
Önerilen alkol limitlerine uyarsanız, kan basıncınızın düşmesine yardımcı
olursunuz.
4 Sağlıklı bir kiloda kalın
Eğer gerekiyorsa, kilo vermek kan basıncınızı düşürmenize yardımcı olacak
ve sağlık problemi riskini azaltacaktır. Kilo vermenin en iyi yolu, düşük yağlı
ve düşük kalorili gıdaları seçmek ve fiziksel aktivitelerinizi artırmaktır. Bunu,
“diyet yapmadan da” gerçekleştirebilirsiniz.
Kendinize gerçekçi hedefler belirleyin. Diyetinizde ve aktivite seviyenizde,
ömür boyunca uygulayabileceğiniz ufak değişiklikler yapın.
5 Daha aktif olun
Haftada beş kez, 30 dakikalık hafif egzersizler,
kalbinizi sağlıklı tutabilir ve kan basıncınızı
düşürebilir. Gün içerisinde 30 dakika
ayıramıyorsanız, aktivitelerinizi biraz olsun
artırmak bile yardımcı olacaktır.
Günlük yaşamınızda nasıl daha aktif
olabileceğinizi düşünün. Isınmanızı
sağlayan ve biraz nefessiz bırakan tüm
aktiviteler idealdir.
5
B L O O D P R E S S U R E A S S O C I AT I O N
Yüksek kan basıncı ilaçları
Diyetinizi değiştirmek ve daha aktif olmak, kan basıncınızın kontrol edilmesi
için size gerçekten yardımcı olabilir; ancak yeterince düşüremeyebilir. Kan
basıncınızı daha da düşürmek için ilaç almanız gerekebilir.
Yüksek kan basıncı için piyasada birçok ilaç vardır. Bunların büyük bölümü,
dört ana ilaç tipi altında gruplanmıştır:
ACE inhibitörleri
Anjiyotensin reseptör blokerleri
Kalsiyum kanal blokerleri
Tiazid diüretikleri
Piyasada başka ilaç tipleri de
bulunabilir, ancak günümüzde en çok
kullanılanlar, bu dört tiptir.
Doktorların neyi
kullanacaklarına karar
vermek için kılavuzları
vardır; ancak sizin için
doğru ilacı bulmaları
zaman alabilir.
Sizin için doğru ilacın bulunması
Herkes birbirinden farklıdır ve bazı ilaç tipleri, farklı kişilerde daha etkilidir.
Bir arkadaşınız ya da akrabanızda işe yarayan ilaç, sizde yaramayabilir.
Birçok kişi, yalnızca tek bir ilacın kan basıncını yeterince düşüremediğini
görmektedir. Her ilaç tipi, vücudun farklı sistemleri üzerinde çalışır ve birden
çok ilaç alınması, kan basıncınız üzerinde daha fazla etkiye sahip olacaktır.
6
YÜKSEK KAN BASıNCı
İlaçlarınızın en iyi şekilde
kullanılması
Yüksek kan basıncı tedavi edilemez,
eğer ilaç almanız gerekiyorsa,
muhtemelen ömür boyu almanız
gerekecektir. Eğer almazsanız, kan
basıncınız tekrar yükselecektir.
Kendinizi iyi hissetseniz bile ilaç
almaya devam etmeniz çok önemlidir.
Kan basıncınızı düşük tutarak, kalbinizi
ve kan damarlarınızı muhtemel
zararlara ve hastalıklara karşı
korursunuz.
Doktorunuz veya
hemşirenizle çalışmanız
İlaçlarınızı günlük
rutininize yerleştirin – her
gün aynı saatte alın ve
düzenli alma alışkanlığı
geliştirin. Böylece,
onlardan maksimum
faydayı elde
edebilirsiniz.
Yeni bir ilaca başladıktan hemen sonra, doktorunuz veya hemşireniz sizi en
kısa sürede tekrar görmek isteyecektir. Buradaki amaç, ilacın sizde işe
yarayıp yaramadığını ve yan etki hissedip hissetmediğinizi öğrenmektir.
Yeni bir ilaca başladıktan sonra kendinizi farklı hissederseniz, ilaçla birlikte
gelen prospektüsteki yan etki listesine bakabilirsiniz. Ancak doktorunuz,
hemşireniz veya eczacınızla konuşmak, daha faydalı
olacaktır. Bu kişiler ilaçlar konusunda uzmandır ve size
tavsiyelerde bulunabilirler.
Bir ilacın yan etkilerini görüyorsanız, doktorunuz ya da
hemşireniz dozajı değiştirebilir veya sizin için daha iyi
olacak başka bir ilaç deneyebilir.
7
B L O O D P R E S S U R E A S S O C I AT I O N
Kan basıncının evinizde
ölçülmesi
Doktorunuz veya hemşirenizle belirlenen randevular arasında, kan
basıncınızı evinizde ölçmek faydalı olabilir. Böylece, günlük yaşamınızda
kan basıncınızın ne olduğunu görebilirsiniz.
Kan basıncınızın evde ölçülmesiyle ilgili olarak doktorunuz veya
hemşirenizle konuşun. Klinik dışındayken kan basıncınızın
kaç olduğunu öğrenmek isteyebilirler.
Kan basıncı ölçüm
cihazları
Kan basıncınızı evinizde ölçmeyi
düşünüyorsanız, doğru ölçüm
cihazını seçmek çok önemlidir. Üst kol
bölgenizde ölçüm yapan cihazlar,
genellikle daha doğru ve daha
tutarlıdır.
Hangi cihazı seçerseniz seçin, ʻklinik
açıdan onaylanmışʼ olduğundan emin
olun. Bunun anlamı, cihazın test edildiği
ve güvenebileceğiniz sonuçlar verdiğidir.
Kan basıncının ne zaman ve nasıl ölçüleceği
Kan basıncınızı ne sıklıkla kontrol etmeniz gerektiği konusunda doktorunuz
veya hemşirenizden tavsiye isteyin. Başlangıçta düzenli olarak kontrol
etmek, sonrasında daha az ölçüm yapmak iyi bir fikir olabilir.
Kan basıncınızı her gün aynı saatte, vücudunuz gevşemişken ölçmeye
çalışın. ʻÖlçümü ölçümleʼ karşılaştırdığınızdan emin olun.
Herkes evde ölçüm yapamaz. Kan basıncınızla ilgili sizi şüpheye
düşürdüğünü düşünüyorsanız, doktorunuz veya hemşirenizle konuşun.
8
YÜKSEK KAN BASıNCı
“ H İ Ç F İ K R İ M Y O K T U ” : TO M ʼ U N H İ K AY E S İ
Rutin bir kan basıncı kontrolüydü. Kan basıncıyla ilgili bir
bilgilendirme etkinliği yapacaktık ve önce benim kan basıncımı
ölçmek istediklerini söylediler.
Kan basıncımı ölçtürdüğümde,
sağlık danışmanı şok olmuş bir
şekilde, endişeli gözlerle bana baktı
ve şöyle dedi: “Sanırım aile
doktorunuzu
görmeniz
gerekiyor, hem
de en kısa
sürede”.
O zamana kadar, bir şeylerin ters
gittiğini hiç düşünmemiştim. 62
yaşındaydım, iyi hissediyordum ve
30 yaş gençken yaptığım şeyleri
yapmaya çalışıyordum. Tamam,
biraz fazla kilom vardı ama, kimin
yoktu ki?
“Ama hiçbir şey hissetmiyorum,”
dedim. “Evet” dedi, “işte bu yüzden
sessiz katil diyoruz.”
Bu kitapçık hakkında
Eğer kan basıncınız yüksekse, bu kitapçık sizin için hazırlanmıştır. Kan
basıncı ve yüksek kan basıncıyla yaşamakla ilgili temel bilgileri vermek için
yazılmıştır. İçindeki konular:
Yüksek kan basıncının gerçek anlamı
Yüksek kan basıncına sahip kişiler ve nedenleri
Kan basıncını düşürmek için yaşam tarzında yapılacak değişiklikler
Yüksek kan basıncı için kullanılan ilaçlar
Bu kitapçık, yüksek kan basıncına sahip kişiler ve alanlarında uzman kişilerden
yardım alınarak hazırlanmıştır. Kendinizle ilgili doğru seçimleri yapmak için gerekli
olan bilgileri vermek üzere tasarlanmıştır.
Blood Pressure Association Hakkında
Blood Pressure Association, felç, kalp krizi ve kalp hastalıkları nedeniyle
sakatlık ve prematüre ölümleri engellemek amacıyla, halkın kan basıncını
düşürmek için çalışan bir İngiliz hayır kurumudur. Bunu genel kamuoyu, risk
altındaki insanlar ve sağlık profesyonelleri arasında yüksek kan basıncının
önemiyle ilgili bilinçlendirme çalışmalarıyla yapıyoruz. Bu durumdan
muzdarip ve risk altında olan kişilere yardımcı oluyor ve onları destekliyoruz.
Kampanyamız boyunca, yüksek kan basıncına sahip kişilere, mümkün olan
en iyi bakımı almalarını sağlamak için söz hakkı veriyoruz.
Blood Pressure Association, tescilli bir hayır kurumudur ve faaliyetlerini
sürdürmek için bağış toplamak zorundadır. Bu kitapçığın bedeli olarak
yapacağınız tüm bağışlardan minnettar kalacağız.
Blood Pressure Association
www.bpassoc.org.uk
60 Cranmer Terrace, London SW17 0QS
Telefon: 020 8772 4994
Registered charity number: 1058944 Company number: 03251531