ünite - İş Sağlığı ve Güvenliği Portalı

ünite - İş Sağlığı ve Güvenliği Portalı

MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM
HASTALIKLARI İÇİNDEKİLER •  Giriş ve Amaç •  Hastalıklara genel bakış •  Sınıflamalar •  Genital Hastalıklar •  Üriner Hastalıklar MESLEK HASTALIKLARI HEDEFLER Doç. Dr. Hakan USLU • Bu üniteyi çalış=ktan sonra; • Genel mesleki ve genitoüriner sistem hastalıklarıhakkında bilgi sahibi olabilecek, • Mesleki genitoüriner sistem hastalığına yol açabilecek etmenleri sıralayabilecek, • Bu etmenlerden korunma yöntemlerini sıralayabilecek, • Tanı ve korunma yöntemlerimlerini sıralayabileceksiniz. ÜNİTE 8 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI GİRİŞ VE AMAÇ Mesleki genitoüriner sistem hastalıkları (GÜSH) hakkında bilgilendirilen katılımcıların, genitoüriner sistem hastalıklarının çeşitli meslek gruplarındaki çalışma hayatındaki önemi, çeşitleri, tanı ve korunma yöntemleri hakkında bilgi sahibi olmalarını sağlamak, ortak çalışma alanlarındaki ve diğer kurumlarda benzer işleri yapan meslektaşlarına konu ile bilgi ve uyarı yapmalarını sağlamak amaçlanmıştır. HASTALIKLARA GENEL BAKIŞ Genitoüriner sistemi ilgilendiren hastalıkların en ciddisi üreme sağlığının etkilenmesidir. İş sağlığı ve güvenliği, birçok iş yerinde farklı riskler artık çok konuşulan ve bu konuda ciddi atılımların ve yaptırımların olduğu bir konudur. Tüm çalışmalarda tüm meslek hastalıklarında risk analizlerinin belirlenmesi ve bu iş yerinde maruz kalma süre ve risklerinin azaltılarak önlenebilir hasarları tesbit etmek ana hedeftir. İnsanların çalıştıkları ortamda maruz kaldıkları zararlı ajanlar uzun süreli temas sonrası duyarlı organizmalarda birtakım hasarlara yol açması “mesleki hastalıklar” olarak tanımlanır. Son yıllarda tanı metodlarındaki büyük ilerlemeler bu hastalıkların sebepleri hakkında birçok bilgiler kazandırdı. Bu ajanların bir kısmını kimyasal, fiziksel ajanlar yer alırken bir kısmını da biyolojik ajanlar oluşturmaktadır. Meslek hastalıkları vücudumuzda birçok sistemleri ilgilendirmektedir. Sıklıkla solunum sistemi ve sindirim sitemi en çek etkilenen sistemler olup, bu sistemlerden biride genitoüriner sistemdir. Zararlanmalar; sexüel gelişim, hormonlar, hipofiz bezi, erkek ve dişi yumurta sentezleri ve hatta fetüs üzerinde bile olabilir. Ancak asıl sorun üreme sağlığı ile ilgilidir. Üreme sağlığı ile ilgili sorunların dağılımına bakılırsa %50 kadına, %30 erkeğe ve %20 her iki cinse de bağlı olduğu görülür. Ancak son yıllarda yapılan araştırmalar erkekten kaynaklı problemlerin hızla arttığı, hatta kadınlar ait problemleri geçtiği söylenmektedir. Mesleki GÜSH’de meydana gelen hasarların en önemlilerinden birisi de gebe annenin çalıştığı ortamdan kaynaklanan bebeğin zararlanmasıdır. Zarar, annenin hamileliğinin dönemine göre faklı olup eğer zarar gerçekleşirse ilk aylar son derece tehlikeli iken gebeliğin son aylarında bebekteki hasar miktarı giderek azalabilir. Ancak bazı zararlanmalar, bebek doğduktan sonrada bebekte uzun yıllar hasarlara neden olabilir. Gebelik döneminde sıklıkla gözlenen en ağır zararlanmalar arasında düşük, intrauterin gelişme geriliği, doğumsal anomaliler ve doğum sonu bebekte malign hastalıklar gelişimi sayılabilir. MESLEKİ MESLEKİ GÜSH’NİN SINIFLANDIRILMASI 1. Genital Sistem Hastalıkları; a. Erkek genital sistem hastalıkları b. Kadın genital sistem hastalıkları 2. Üriner Sistem Hastalıkları GENİTAL SİSTEM HASTALIKLARI Bilinen birçok hastalık bireysel zararlanmalara neden olur. Ancak bu hastalıkların bir kısmının sperm ve ovaryum hasarlanmasına neden olabilmesi ve üremenin üzerine değişik etkilerde bulunabilmesi farklı zararlanmayı gündeme getirir. Yapılan üreme ve mesleki maruziyete bağlı üreme sistemi hastalıkları nedenleri arasında mesleki nedenlerden çok çevresel nedenler gibi diğer nedenler daha çok etkilidir. Laboratuvar hayvanları ile yapılan çalışmalarda kimyasal, fiziksel ve biyolojik zararlanmalar gösterilse de insan çalışmaları oldukça kısıtlıdır. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI Çocuklukta anne karnında birçok etken zararlanmalara yol açarken asıl zararlanma her iki cins için puberteden sonra başlar. Özellikle hipotalamus ve gonadlar (yumurtalıklar) üzerine etki ciddi sonuçlara neden olur. Erkek ve dişi üreme sistemlerinin farklı oluşu konunun iki ayrı cins için ayrı incelenmesini gerekliliğini gündeme getirir. Erkek üreme hücreleri üzerine 2-­‐3 aylık etki olgunlaşmayı durdurur. Yine testesteron içinde benzer şeyler söylenebilir. Bu bahsi geçen etkilere sigara ve alkol tüketimi sıklıkla örnek verilirken, örneğin özellikle tarım çalışanlarında kullanılan böcek ilaçları (pestisit) içinde örnek verilebilir. ABD’de yapılan bir araştırmada benzer bir işte çalışan ve bir yıl boyunca düzenli cinsel Toksik olduğu ilişkiye rağmen çocuk sahibi olamayan çiftlerin %10’una yakınında problemin belirlenen 104.000’in mesleksel olabileceği düşünülmüştür. Erkeğe özel üreme sağlığı etkilenimi daha üzerindeki kimyasal çok spermatogenez şeklindeki bozukluktur. Üretim sektöründe ve kullanıcılarında maddenin %95’inin ciddi infertilite problemleri saptanmıştır. NIOSH (Mesleki Güvenlik ve Sağlık üreme sistemine olan Enstitüsü), en sık görülen 10 mesleki hastalık ve yaralanmalar arasına infertiliteyi etkileri hâlâ almaktadır. Toksik olduğu belirlenen 104.000’in üzerindeki kimyasal maddenin incelenmemiştir. %95’inin üreme sistemine olan etkileri hala incelenmemiştir. Tabloda birkaç örnek verilmiştir. Tablo 1; Çeşitli ajanların sperm üretimine etkileri Etkileyici ajan Çalışma alanı/maruziyet yeri Etki Kurşun Pil ve akü üretimi, matbaa Fertilitide düşüş, spermatogenezi işleri azalma, spontan düşük Pestisit Kimyasal endüstri, çiftçilik Düşük sperm sayısı, sperm üreten hücrelerde düşüş Mikrodalgalar, Elektronik sektörü, araştırma Fertilitede düşme X-­‐ışını radyasyonu laboratuvarları Kemoterapatik ajanlar Sağlık çalışanları, araştırma Fertilitede düşme laboratuvarları Sentetik estrojen-­‐
İlaç endüstrisi Semen kalitesinde düşüklük progesteron Solvent (karbon sülfür, Metal endüstrisinde, mobilya Libido azalması, oligospermi etilen glikol eter) sanayinde, boya sanayinde Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 3 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI Tabloda dikkat edilirse farklı sektörlerde ajanlar sperm üretimi ve kalitesini direk etkilemektedir. Dolayısıyla fertitilitede düşme oldukça fazla ve önemli tablo olarak gözlenir. Yine tablodan da anlaşılacağı gibi özellikle sperm üzerine radyasyon etkisi son derece fazladır. Sağlık sektöründe, nükleer santrallerde, maden ve kaynak işlerinde, çalışan erkekler iyonizan radyasyona maruz kalırlar. Bu maruziyet dozları ve sperm üretimi üzerindeki etkileri tabloda özetlenmiştir. Tablo 2 : Çeşitli radyasyon dozlarının sperm üretimi üzerine etkileri Radyasyon dozu Sperm üzerine etkisi 15 rad dozda Oligospermi 30 rad dozda Geçici Azospermi 200 rad dozda 18 ayda geri dönen azospermi 600 rad dozda 5 yılda geri dönen azospermi Sperm üretimi üzerine etkilerden biri de yüksek ısı maruziyetidir. Yüksek ısı maruziyeti erkeklerde spermatogenez veya epididimal fonksiyon bozukluğu bozabilir. Cam ve camdan eşya üretimi, seramik işleri, metal-­‐döküm endüstrisinde çalışan erkeler aşırı sıcaklığa maruz kalırlar. Sperm üretimi üzerine radyasyon ve yüksek ısı maruziyeti dikkate alınmalıdır. Özellikle tarım ve kimyasal sektörde çalışanlarda gözlenen pestisit maruziyeti de spermatogenez üzerine yan etkileri gözlenir. Pestisitlere (chlodecone, DBCP-­‐di bromo chloro propana, DPAA-­‐2,4 dichloro phenoxy acetic acid ) maruz kalan erkeklerde gözlenen bu tablolarda özellikle DBCD’nin çok etkili olduğu bilinir. 1956-­‐1977 yılları arasında yoğun olarak kullanılmış, infertiliteye neden olduğu saptandıktan sonra yasaklanmıştır. Günümüzde hâlâ kanserojen etkileri çok Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 4 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI konuşulan ve kullanıldığında tarımda ürün ekonomisini artırdığı için ve organik gıda tüketimine rağmen kullanım sıktır. İnsektisitlerin en sık kullanıldığı yer tarım sektöründe olduğu düşünülse de ev ve hastanelerde kullandığımız haşere ilaçları ve hatta evlerde kullanılan sinek ilaçları unutulmamalıdır. Bu kadar yakın toksik preparatlarımızın üreme sağlığımızı da etkilediği pek bilinmemektedir. İçerikleri incelenirse zaten etki mekanizmaları etkenlerin yumurta ve larvaları üzerine olduğu gözlenir. Ancak biyoteknolojinin son yıllarda gelişmesi ile daha organik ve yan etkisi az ürünler geliştirilmeye başlanmıştır. Ancak hâlâ DSÖ milyonlarca insanın insektisitlerden vefatından bahseder. Çoğu ülke marketlerde kalite konusunda taviz vermez. Çünkü birçok kanser çalışmalarının yanında, immun sisteme, genitoüriner sisteme olan yan etkileri ve özellikle aplastik aneminin nedenleri arasında sayılmaya başlanması oldukça önemlidir. İnsektisitlere insanlarda ve hayvanlarda maruziyet; -­‐Düşük doğum ağırlıkları, -­‐Spontan düşükler, -­‐ Doğumsal defektler, -­‐ Cinsiyet bozukluklar, -­‐ Spermatogenezis inhibisyonu, -­‐ Ovogenezis inhibisyonu, -­‐ Seminiferous epithelium yıkımı, -­‐ Hidrosel, -­‐Fertilitede düşüklere neden olur. Yine kimya sanayinde ve patlayıcı endüstrisinde çalışanlarda trinitro taluene maruziyet söz konusu olup spermatogenez ve cinsel işlev bozukluğu yaptığı bilinmektedir. Erkek üreme sisteminde (infertilite açısından) mesleksel maruziyetin takibinde aşağıdaki parametreler kullanılır; • Testiküler histoloji •
Üreme sağlığı bilgileri •
Kan hormon seviyeleri Kadın çalışanların genelde çalıştıkları meslek gruplarının ve anatomik yapılarının farklı olması erkek çalışanlardan bazı farklılıklar gösterir. Bu nedenle kadın çalışanlarda gerçekleşen üreme sistemi problemleri tabloda kısaca özetlenmeye çalışılmıştır (Tablo 3). Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 5 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI Tablo 3: Kadınlarda mesleki ajanlara maruziyet sonrası gelişen sağlık anomalileri Etkileyici ajan Çalışma alanı/maruziyet yeri Etki Karbonmonoksit Kok fırını, yüksek fırın, garaj Karbonmonoksit ve rafineri işleri zehirlenmesi Biyolojik etkenlere Sağlık personeli, laboratuar konjenital anomali ve çalışanları enfeksiyonlar Ağırlık kaldırma Her iş yeri olabilir. İntrauterin gelişme geriliği ve erken doğum Gürültü Tekstilde, metal İntrauterin gelişme geriliği endüstrisinde ve işitme kaybı İyonizan ve non-­‐
Sağlık personeli, bilgisayar 250-­‐500 rad dozlar iyonizan radyasyon kullanımı, elektromagnetik steriliteye yol açar alanlarda çalışanlar Metaller (kurşun, Metal endüstrisi, kimya Kurşun plasenta ve süte cıva) sanayi, elektronik malzeme geçer ve kurşun üretimi zehirlenmesi olur Solvent ve hormon Kimya sanayi, kuru Kromozom anomalileri ve temizleme, boya, ilaç ve anormal uterus kimya endüstrisi kanamaları Tabloda gözlenen karbonmonoksit zehirlenmesi ülkemizde sık gözlenmekte olup gebelikte maruz kalındığında anneden bebeğe geçerek fetusa ulaşır. Fetusta anneye oranla 1.5 kat daha fazla bulunur. Yani anne zehirlenme belirtileri göstermemesine rağmen bebek daha önce etkilenmiş demektir. Karbonmonoksit fetusta anneye oranla 1.5 kat daha fazla bulunur Yine tabloda yer alan biyolojik ajanlar (toxoplazma, rubella, herpes, CMV, HBV gibi) aslında her anne ve bebeği için risktir. Ülkemizde biyolojik ajanlar yüzünden bebeklerde gerçekleşen konjenital anomali ve enfeksiyonlar tahmin edilenin üstündedir. Metal endüstrisi, kimya sanayi ve elektronik malzeme üretimi yapan iş yerlerinde gözlenen metal zehirlenmelerinden kurşun ve civa zehirlenmesi en sık gözlenen zehirlenme nedenlerinden olup özellikle kadınlarda ciddi üreme problemlerine yol açabilmektedir. Bu sektörde çalışan gebelerde kanda/kord Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 6 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI kanında kurşun düzeyi %10mgr< olmalı. Cıva maruziyetinde bebeklerde mental-­‐
motor gelişme geriliği ve kromozom anomalilerine-­‐fertilite azalmasına neden olur. Şimdiye kadar anlatılan konular dikkat edilirse döllenme öncesi kadın ve erkek üreme sistemleri ve özellikle cinsel hücreler üzerine etkilerden bahsedildi. Anlaşılacağı üzere en riskli dönem annenin hamileliği ve sonrası, yani anne üreme hücresi ovumun erkek üreme hücresi sperm tarafından döllenmesi sonrası oluşan zigotun üzerine olan toksik etkilerdir. Gebelik dönemi 9 aylık dönem içinde ilk üç ay için embriyonik kalan 6 aylık dönem fetal dönem olarak bilinir. İlk bir ay daha önemli olmak üzere organ gelişimlerinin yer aldığı ilk trimestir hızlı hücre çoğalması ve farklılaşması ile seyreden ve mesleki maruziyette en sık kalıcı hasarların gözlendiği dönemdir. Postfertilizasyon (döllenme sonrası) ve prefertilizasyon (döllenme öncesi) dönemleri bu nedenle en önemli dönemlerdir. Zararlı ajanın embriyo veya fetusa olan hasarı bu nedenle zararlanma zamanı açısından son derece önemlidir. Prefertilizasyon bozuklukları arasında mestrual bozukluk, seksüel aktivitede bozukluk ve fertilizasyonda düşüklük sayılabilir. Fertilizasyonda en sık problem genetik hasardır. Plesentadan geçen ajan ilk ayda böylece düşüğe ve erken doğumlara neden olacaktır ve bu etki terotejeik etki olarak bilinir. Doğumdan sonra da özellikle yağda yüksek çözünen kimyasallarda anne sütünde geçerek zararlanmalara neden olabileceği de unutulmamalıdır. Bu konuda çeşitli hayvan deneyleri yapılmakta ve çalışanların iyi takip edilerek elde edilecek epidemiyolojik verilere ihtiyaç olacaktır. Bu nedenle amniyoz sıvı takipleri önemlidir. Bu reprodiktif dönemdeki etkiler kısaca tobloda özetlemiştir (Tablo 4). Tablo 4: Mesleki kadın resprodiktif bozuklukları. Etken ajan Endüstri/İşçi Etki Kurşun Pil üretimi, Maden çalışanı İntrauterin gelişme geriliği, erken doğum, davranış bozukluğu, kuvvet kayıpları Anestezik gazlar Sağlık çalışanları, hemşire Düşük, doğum anomalisi Poliklorlu bifenil ve poliklorlu Elektrik ve kimyasal Sütten geçer ve kanserojen etki terfeniller (PCB VE PCT’ler) endüstri Plastik bardakta ki gibi Plastik ve konstrüksiyon Teratojenik, erken doğum Reinforced plastik Vinil klorid monomerleri Plastik ve konstrüksiyon Şüpheli eşle ilişkili spontan doğum KORUNMA ÖNLEMLERİ: Diğer ülkelerde de olduğu gibi ülkemizde yürürlükte bulunan iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı kapsamlı teknik konular içermektedir. Bu nedenle söz konusu mevzuatın özellikle de uluslararası düzenlemelerde kabul görmüş yeni yaklaşımları içeren 6331 sayılı Kanun’un uygulanabilirliğinin arttırılması, yaşanabilecek mevzuat boşluklarının ortadan kaldırılması ve ihtiyaç duyulacak ayrıntılı özel düzenlemeleri içerecek ikincil düzenlemelerle mümkün olacağı gerçeğinden yola çıkılarak ekte yer alan “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik Taslağı” sunulmuştur. Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik (9/8/2004 tarihli ve 25548 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanmıştır.) Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 7 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI Gebelik ve Analık Durumunda Çalıştırılma Yasağı: Madde 9 -­‐ Kadın işçiler, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın işçiler ise doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Gerekli olduğunda süre 1 yıla uzatılabilir. DİĞER KORUNMA ÖNLEMLERİ • Çalışma hayatında cinsiyet ayrımı yapılması • Gebelik ve analığın çalışmaya engel olmaması • Gebelikte ücretin azaltılmaması • Gebelerin doğum öncesi ve sonrası izinlerinin olması • Doğum sonrası işe dönüş garantisinin olması • İsteğe bağlı olarak ücretsiz izin hakkı verilmesi • Doğum sonrası izin bitiminde işe dönmeye zorlanmaması MESLEKİ ÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI BÖBREKLER: Böbrek, iş yerinde akut, kronik veya son dönem böbrek yetersizliğine (SDBY) neden olabilen toksik maddelere (Ağır Metaller, Organik Kimyasallar, Pestisitler, diğer Ksenobiotikler) maruz kalabilir. Erken dönemde böbrek hasarını belirlemeye yönelik basit ve güvenilir bir tetkik yoktur. Bu nedenle erken tanı zorluğu mevcuttur. Zararlanma yıllar sonra ortaya çıkabilir. Hatta çoğu zaman asıl etkilenime ait hiç bir kanıt bulunamaz. Böbrek çoğunlukla toksik maddeler için hedef organdır. Kardiyak outputun %25’ini aldığı için toksik maddelere yüksek dozlarda maruz kalır. Böbrekler işlevleri nedeniyle, diğer organlardan çok daha fazla bulundurdukları toksik maddeleri konsantre ederler (osmotik gradient). Böbreğin idrarı asitleştirme yeteneği nedeniyle, bazı toksik çözünen maddelerin diğer dokularda olmayan iyonik formları oluşabilir. Aşağıda bahsi geçen kimyasallar gerçekte bir çok sistemlerin yanında üriner sitem üzerinede ekileri vardır. Halojenlenmiş Hidrokarbonlar (Organik Çözücüler) KARBON TETRAKLORÜR: Endüstriyel çözücü olarak kullanılır. Lipofilik olduğundan karaciğer, kemik iliği, kan, beyin ve böbreğe yüksek konsantrasyonda dağılır ve toksik etki yapar. Eğer etil alkol veya diğer alkollerle tüketilirse toksisite gelişir. Dolayısıyla kronik alkolizm bu ajanın toksisitesini artırır. ETİLEN DİKLORİD: Karbon tetraklorürden biraz daha az renal toksiktir. Santral sinir sitemi (SSS) toksisitesi çok daha fazladır. Yeme ya da kuvvetli soluma akut tubuler nekroza yol açar. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 8 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI KLOROFORM: Karbontetraklorürden daha nefrotoksiktir. Alkol ya da diğer eksojen ajanların metabolizmasını artıran maddelere önceden maruz kalma sonucu bu toksisite gelişebilir. TRİKLORETİLEN: Anestezik ajan olarak kullanılabildiği gibi endüstriyel kullanımı da vardır. Bu ajanın inhalasyonu daha çok temizlik için çözücü olarak kullanmasına bağlı olur ve renal hasar gelişir. TETRAKLORETAN: Selüloz asetat için mükemmel bir çözücüdür ve en toksik halojen hidrokarbondur. VİNİL KLORİD: Toksisitesi karbon tetraklorürünkine benzer. Plastik imalatında kullanılan bir monomerdir. Çözücü olarak kullanılmaz. ETİLEN KLORİDİN: Çözücü olarak kullanılır. Diğer hidrokarbonlardan daha toksiktir. Diğerlerinin aksine deriye kolayca penetre olabilir ve lastik eldivenlerden emilebilir. Halojenlenmemiş Hidrokarbonlar DİOKSAN: Renksiz ve hafif kokulu suda kolay çözünebilir. Sinsice toksisite oluşturabilir. Hasta klinik olarak iştahsızlık bulantı kusma ile gelir. İdrar çıkışı hastalığın 3. gününde azalır. İdrar kan ve albumin içerir. TOLUEN: Yapışkan koklayıcıları gibi maddenin kötüye kullanımında akut renal hasar ve distal renal tubuler asidoz beraber görülür. FENOL (KARBOLİK ASİT): Akciğerlerden ve deriden emilir. Şiddetli intoksikasyonda albumin atılımı artabilir. Hastalarda konvülziyonun takip ettiği hipotermi görülebilir.İdrar koyulaşabilir (idrarın rengini yeşil veya kahverengi) ve oligüri gelişebilir. Bazı Özel Nefrotoksik Ajanlar ARSİNE (ARSENİK FORMU): Arsine ağır gazdır ve arseniğin en nefrotoksik formudur. Genellikle kömür ve metal işleme operasyonları sırasında arsenik üzerinde asitlerin etkileşimiyle oluşur. Arsine hemotoksiktir. İlk belirti abdominal kramp, bulantı ve kusmadır. Nefrotoksisite renal yetmezlik, akut tubuler nekroz, sekonder hemoglobinüri ile sonuçlanır. FOSFOR: Sadece birkaç miligram fosforun yenmesi akut karaciğer ve akut renal nekroz yapabilir. Kronik maruziyet proteinüri ile sonuçlanmasına rağmen böbrek fosfordan primer etkilenen organ değildir. KURŞUN: Benzine katkı olarak kullanılan organik kurşun, nefrotoksik olmamasına rağmen yanma ürünleri nefrotoksiktir. Kronik renal disfonksiyon yapar. Erken dönemde, Fankoni Sendromu yapar. (Aminoasidüri, fosfatüri, glikozüri) Son dönem yeni bulgular esansiyel hipertansiyonu ve renal hasarı olan bir çok hastada kurşun intoksikasyonunu akla getirmektedir. Üriner kurşun atılımı periyodik olarak ölçülmelidir. 24 saatlik idrarda kan kurşun düzeyi 80mgr/dl altında olmalıdır. Kan kurşun seviyesi 40 mikrogram/dl’yi aşıyor ise dikkatli olunmalıdır. Eğer tedaviyle kurşun atılımı bir kere normal aralığına indirilirse tedaviye devam etmeye gerek kalmaz. Antidotu «Etilen Diamin Tetra Asetat -­‐ EDTA’dır.» KADMİYUM: Çinko, kurşun ve bakır cevherlerinde bulunur. Gıda yoluyla alınır, alınan kadmiyumun %25 i emilir. Yaşla birlikte vücuttaki birikimi artar. Biriken kadmiyum %40-­‐80 karaciğer ve böbrekte saklanır, üçte biri yalnızca böbrektedir. Kadmiyumun insanda 10-­‐20 yılı aşkın yarılanma ömrü vardır. Kadmiyum yüksek konsantrasyonda sadece bir tek karşılaşılmada akut tubuler nekroz yapabilir. CIVA: Toksisite cıva içeren pestisitlere maruziyetten sonra (genellikle cıva dumanı veya buharının inhalasyonu sonucu) olur. Cıvanın 2 değerli bileşiği yendiğinde tamamen nefrotoksiktir. Cıva proksimal tübülde birikir ve 1mg/kg kadar düşük Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 9 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI Örnek dozda bile akut renal hasar yapabilir. Cıva maruziyetini takiben proliferatif glomerülonefrit ve minimal değişimle nefrotik sendrom rapor edilmiştir. BERİLYUM: Berilyuma maruziyetine; elektronik tüp imalatı, seramik imalatı, florasan ışık ampul yapımı, metal dökümhanelerinde karşılaşılır. Bağırsaklardan zayıf emilir, vücuda asıl giriş yolu solunum yoludur. URANYUM: Uranyum tuzları intravenöz verildiğinde çok yüksek nefrotoksiktir ve tubuler nekroz yapar. • "Çok sağlıklı' dediği bebek özürlü doğdu, aile dava eb." • Oyuncu eşi Zeynep Tokuş'un eşi tanınmış jinekolog Alp Nuhoğlu'na, sakat bebek doğurzuğu iddiasıyla 200 bin YTL'lik tazminat davası açıldı. İstanbul'da yaşayan Ayşe ve İsmet K. çi{i, bebek beklediklerini öğrenmelerinin ardından doğumun en iyi şekilde gerçekleşmesi için hiçbir fedakârlıktan kaçınmadı. Genç çi{ hamilelik takibini Türkiye 1998 Güzeli olan oyuncu Zeynep Tokuş'un eşi, jinekolog Dr. Alp Nuhoğlu ve kadın doğum uzmanı Dr. Cengiz Alataş'a yap=rdı. Ancak çi{in ilk bebek heyecanı, 24 Nisan 2007'de Amerikan Hastanesi'nde doğumun gerçekleşmesiyle kâbusa dönüştü. Çi{in bebekleri down sendromlu ve kalbi 3 yerinden delik hâlde dünyaya geldi. Bebeklerine Zeynep adını veren çi{, küçük Zeynep'in ameliyat edilmezse kalbindeki delikler nedeniyle yaşayamayacağını öğrenince, soluğu Acıbadem Bakırköy Hastanesi Göğüs ve Kalp Damar Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Cafer Tayyaroğlu'nda aldı. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 10 Özet
MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI • İnsanların çalış=kları ortamda maruz kaldıkları zararlı ajanlar uzun süreli temas sonrası duyarlı organizmalarda birtakım hasarlara yol açması “mesleki hastalıklar” olarak tanımlanır. Meslek hastalıkları vücudumuzda birçok sistemleri ilgilendirmektedir. Sıklıkla solunum sistemi ve sindirim sitemi en çek etkilenen sistemler olup, bu sistemlerden biri de genitoüriner sistemdir. Zararlanmalar sexuel gelişim, hormonlar, hipofiz bezi, erkek ve dişi yumurta sentezleri ve haza fetüs üzerinde bile olabilir. Ancak asıl sorun üreme sağlığı ile ilgilidir. Mesleki GÜSH’da meydana gelen hasarların en önemlilerinden birisi de gebe annenin çalış=ğı ortamdan kaynaklanan bebeğin zararlanmasıdır. Zarar annenin hamileliğinin dönemine göre faklı olur. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 11 Ödev
MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI • Ülkemizde en sık karşılaşılan mesleki üreme sağlığını bozan hastalıklar ve korunma yolları nelerdir. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 12 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından:
KADIN ÇALIŞANLARIN GECE POSTALARINDA ÇALIŞTIRILMA
KOŞULLARI HAKKINDA YÖNETMELİK TASLAĞI
BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç Madde 1 — (1) Bu Yönetmeliğin amacı, on sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılmalarına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Kapsam Madde 2 — (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerlerinde 18 yaşını doldurmuş kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılmaları ile ilgili koşulları kapsar. Dayanak Madde 3 — (1) Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli 4857 sayılı İş Kanununun 73 üncü ve 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 30 uncu maddesine dayanılarak hazırlanmıştır. Tanımlar Madde 4 — (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Gece postası: 4857 sayılı İş Kanununun 69 uncu maddesinde belirtilen gece çalışma sürelerini kapsayan ve yedi buçuk saati geçmeyen çalışma zamanını, b) İl Müdürlüğü: İşyerinin bağlı bulunduğu Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğü’nü, c) Kadın çalışan: On sekiz yaşını doldurmuş kadın çalışanı, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Kadın Çalışanların Gece Postasında Çalıştırılmaları Kadın Çalışanların Gece Postasında Çalıştırılma Süresi Madde 5 — (1) Kadın çalışanlar her ne şekilde olursa olsun gece postasında yedi buçuk saatten fazla çalıştırılamaz. İşyerine Ulaşım Madde 6 — (1) Belediye sınırları dışındaki her türlü işyeri işverenleri ile belediye sınırları içinde olmakla beraber, posta değişim saatlerinde toplu taşıma araçları ile gidip gelme zorluğu bulunan işyeri işverenleri, gece postalarında çalıştıracakları kadın çalışanları, sağlayacakları uygun araçlarla ikametgâhlarına en yakın merkezden, işyerine götürüp getirmekle yükümlüdür. Sağlık Gözetimi Madde 7 — (1) Kadın çalışanların gece postalarında çalıştırılabilmeleri için, işe başlamadan önce, gece postalarında çalıştırılmalarında sakınca olmadığına ilişkin sağlık raporu; işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden veya işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurma yükümlülüğü bulunmayan işyerleri için görevli işyeri hekiminden alınır. Ayrıca işveren, işin devamı süresince, çalışanın ve işin niteliği ile işyerinin Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 13 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI tehlike sınıfına göre ilgili yönetmeliklerde Bakanlıkça belirlenen düzenli aralıklarla çalışanların sağlık muayenelerinin yapılmasını sağlamak zorundadır. Kadın Çalışanların, Eşlerinin de Gece Postasında Çalışması Durumu Madde 8 — (1) Kadın çalışanın kocası da işin postalar halinde yürütüldüğü aynı veya ayrı bir işyerinde çalışıyor ise, kadın çalışanın isteği üzerine, gece çalıştırılması, kocasının çalıştığı gece postasına rastlamayacak şekilde düzenlenir. (2) Aynı işyerinde çalışan eşlerin aynı gece postasında çalışma istekleri, işverence, olanak dahilinde karşılanır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Gebelik ve Analık Durumunda Çalışma ve Bildirim Gebelik ve Analık Durumunda Çalıştırılma Yasağı Madde 9 — (1) Kadın çalışanlar, gebe olduklarının doktor raporuyla tespitinden itibaren doğuma kadar, emziren kadın çalışanlar ise doğum tarihinden başlamak üzere altı ay süre ile gece postalarında çalıştırılamazlar. Ancak, emziren kadın çalışanlarda bu süre, anne ve çocuğun sağlığı açısından gerekli olduğunun işyeri sağlık ve güvenlik biriminde veya hizmet alınan ortak sağlık ve güvenlik biriminde görevli olan işyeri hekiminden alınan raporla belgelenmesi halinde, bir yıla kadar uzatılır. (2) Bu çalışanların anılan sürelerdeki çalışmaları, 14/07/2004 tarih ve 25522 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Gebe veya Emziren Kadınların Çalıştırılma Şartlarıyla Emzirme Odaları ve Çocuk Bakım Yurtlarına Dair Yönetmelik hükümleri saklı kalmak üzere, gündüz postalarına rastlayacak şekilde düzenlenir. Bildirim Madde 10 — (1) Gece postalarında kadın çalışan çalıştırmak isteyen işverenler, gece çalıştırılacak kadın çalışanların isim listelerini, iş müfettişlerince yapılan denetimlerde gösterilmek üzere işyerinde saklanır. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Son Hükümler Yürürlükten kaldırma MADDE 11 — (1) 9/8/2004 tarihli ve 25548 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Kadın İşçilerin Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” yürürlükten kaldırılmıştır. Yürürlük Madde 11 — (1) Bu Yönetmelik, 31/12/2012 tarihinde yürürlüğe girer. Yürütme Madde 12 — (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yürütür. Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 14 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI DEĞERLENDİRME SORULARI Değerlendirme sorularını sistemde ilgili ünite başlığı altında yer alan “bölüm sonu testi” bölümünde etkileşimli olarak cevaplayabilirsiniz. 1. Aşağıdakilerden hangisi gebelik döneminde sıklıkla gözlenen en ağır zararlanmalardan biri değildir? a) Bebekte gelişme geriliği b) Düşük c) Çocukta doğum sonu anomaliler d) Döllenme kusurları e) Doğum sonu bebekte malign hastalık gelişimi 2. Aşağıdakilerden hangisi mesleksel genitoüriner enfeksiyon hastalıkları maruziyetinin takibinde kullanılan parametrelerden biridir? a) Çalışılan toplam yıl b) Üreme sağlığı bilgileri c) Ortam radyasyon ölçüleri d) Geçirilmiş enfeksiyonlar e) Ortam sıcaklık takibi 3. Mesleksel genitoüriner sistem hastalıklarından korunma yollarında değildir? a) Gebelik ve analığın çalışmaya engel olmaması b) Doğum sonrası işe dönüş garantisinin olması c) İsteğe bağlı olarak ücretsiz izin hakkı verilmesi, doğum sonrası izin bitiminde işe dönmeye zorlanmaması d) Gebelikte ücretin azaltılmaması e) Çalışma hayatında cinsiyet ayrımı yapılmaması 4. Üreme sağlığında en çok etkilenen cinsiyetler aşağıdakilerden hangisidir? a) % 10 Erkek b) % 30 Kadın c) % 20 her iki cins d) % 70 Erkek e) % 30 Erkek 5. Oligospermiye neden olan radyasyon dozu kaçtır? a) Ovogenezis inhibisyonu b) Seminiferous epithelium yıkımı c) Prostat kanserleri d) Spontan düşükler e) Hidrosel Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 15 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI 6. Aşağıdakilerden hangisi üreme sağlığında insektisitlerin etkilerinden değildir? a) 15 rad b) 100 rad c) 5 rad d) 600 rad e) 250 rad 7. Kongenital anomali nedenlerinden biri değildir? a) HSV b) TBC c) CMV d) Rubella e) Su çiçeği 8. Fertilizasyonda en önemli hasar nedir? a) Genetik hasar b) Düşük doğum ağırlığı c) Bedensel engel d) Enfeksiyonlara yatkınlık e) Körlük 9. Aşağıdakilerden hangisi yeme ya da kuvvetli solumada akut tubuler nekroza yol açar? a) Kloroform b) Trikloretilen c) Vinilklorid d) Etilendiklorid e) Tetrakloretilen 10. Aşağıdakilerden hangisi bilinen bazı özel nefrotoksik ajanlardan biri değildir? a) Potasyum b) Fosfor c) Arsenik d) Kurşun e) Civa Cevaplar: 1. D, 2. B, 3. E, 4. C, 5. C, 6. A, 7. B, 8. A, 9. D, 10. A Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 16 MESLEKİ GENİTOÜRİNER SİSTEM HASTALIKLARI KAYNAKLAR 1. http://www.haz-­‐map.com/infect.htm 2. https://www.osha.gov/ 3. Haagsma JA, Tariq L, Heederik DJ, Havelaar AH. Infectious disease risks associated with occupational exposure: a systematic review of the literature. Occup Environ Med. 2012 Feb;69(2):140-­‐6. 4. C Cuhadaroglu, M Erelel, L Tabak and Z Kilicaslan. Increased risk of tuberculosis in health care workers: a retrospective survey at a teaching hospital in Istanbul, Turkey BMC Infectious Diseases 2002, 2:14 5. Haagsma JA, Tariq L, Heederik DJ, Havelaar AH. Infectious disease risks associated with occupational exposure: a systematic review of the literature.Ecup Environ Med. 2012 Feb;69(2):140-­‐6. 6. Wacławik J, Gasiorowski J, Inglot M, Andrzejak R, Gładysz A.Epidemiology of occupational infectious diseases in health care workers. Med Pr. 2003;54(6):535-­‐
41. 7. http://www.cdc.gov/hiv/risk/other/occupational.html 8. Bilir N, Yıldız AN. Biyolojik Nedenli Meslek hastalıkları, Bölüm 14. İş sağlığı ve Güvenliği. Hacettepe Üniversitesi yayınları. 2004; 231-­‐5 9. Bilir V. Mesleksel Bulaşıcı Hastalıklar. Meslek Hastalıkları. Türkiye İşçi Sendikalı Konfederasyonu, Grup Matbaacılık. 2004, 454-­‐65 10. http://www.worksafebc.com/
11. www.intechopen.com
KONU İLE İLGİLİ YARALANILABİLECEK KAYNAKLAR 1. Hijyen Eğitimi Yönetmeliği Uygulama Yazıları. 2. 1593 Sayılı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu 3. Hijyen Eğitimi Yönetmeliği 4. TSM-­‐Genelge 2013-­‐11 5. Toplum Sağlığı Merkezlerinde Yürütülecek İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetlerinin Uygulama Usul ve Esasları Hakkında Yönerge 6. Mesai Saatleri Harici İşyeri Hekimliği Genelgesi 7. İşyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin görev, yetki, Sorumluluk ve eğitimleri hakkında yönetmelik 8. İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk Ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 9. 6331 Sayılı Kanun Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 17