docGörüntü İşleme Cihazları - PC Bilkent Bilgisayar Kulübü
download 
Şikayet Transkript
Görüntü İşleme Cihazları - PC Bilkent Bilgisayar Kulübü
T.C. Mİ LLÎ EĞİ Tİ M BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKİEĞİ Tİ M VE ÖĞRETİ M Sİ STEMİ Nİ N GÜÇLENDİ Rİ LMESİPROJESİ ) Bİ Lİ Şİ M TEKNOLOJİ LERİ GÖRÜNTÜ İ ŞLEME Cİ HAZLARI ANKARA 2007 Milli Eğitim Bakanlı ğıtarafı ndan geliş tirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Baş kanlı ğı nı n 02.06.2006 tarih ve 269 sayı lıKararıile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları nda kademeli olarak yaygı nlaş tı rı lan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğ retim programları nda amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik geliş tirilmişöğ retim materyalleridir (Ders Notları dı r). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı rmak ve bireysel öğ renmeye rehberlik etmek amacı yla öğ renme materyali olarak hazı rlanmı ş , denenmek ve geliş tirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumları nda uygulanmaya baş lanmı ş tı r. Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliğ i kazandı rmak koş ulu ile eğitim öğretim sı rası nda geliş tirilebilir ve yapı lması önerilen değ iş iklikler Bakanlı kta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygı n eğ itim kurumları , iş letmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaş ı labilirler. Bası lmı şmodüller, eğ itim kurumları nda öğrencilere ücretsiz olarak dağ ı tı lı r. Modüller hiçbir ş ekilde ticari amaçla kullanı lamaz ve ücret karş ı lı ğ ı nda satı lamaz. İ Çİ NDEKİ LER AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii Gİ Rİ Ş.......................................................................................................................................1 1. KAMERALAR.....................................................................................................................3 1.1. Dijital Kameralar (Dijital Fotoğ raf Makineleri) ...........................................................3 1.1.1. Yapı sı ve Çeş itleri ................................................................................................. 4 1.1.2. Çalı ş ma İ lkesi ........................................................................................................9 1.1.3. Aksesuarları ......................................................................................................... 14 1.1.4. Teknik Özellikleri ................................................................................................ 18 1.2. Dijital Video Kameralar (Camcorder) ........................................................................22 1.2.1. Yapı sı ve Çeş itleri ............................................................................................... 22 1.2.2. Çalı ş ma İ lkesi ...................................................................................................... 25 1.2.3. Aksesuarları ......................................................................................................... 27 1.2.4. Teknik Özellikleri ................................................................................................ 28 1.3. Hafı za Kartları............................................................................................................29 1.3.1. MMC ................................................................................................................... 29 1.3.2. SD ........................................................................................................................ 30 1.3.3. CF ........................................................................................................................ 31 1.3.4. Memory Stick ...................................................................................................... 32 UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 34 ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................35 ÖĞRENME FAALİ YETİ -2................................................................................................... 37 2. TARAYICILAR ................................................................................................................. 37 2.1. Tarayı cı lar ................................................................................................................... 37 2.1.1. Yapı sı ve Çeş itleri ............................................................................................... 37 2.1.2. Çalı ş ma İ lkesi ...................................................................................................... 40 2.1.3. Teknik Özellikleri ................................................................................................ 42 2.2. Barkod Tarayı cı lar/Okuyucular .................................................................................. 43 2.2.1. Yapı sı ve Çalı ş ma İ lkesi ...................................................................................... 44 2.2.2. Teknik Özellikleri ................................................................................................ 45 UYGULAMA FAALİ YETİ.............................................................................................. 47 ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ....................................................................................50 MODÜL DEĞERLENDİ RME .............................................................................................. 51 CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 53 ÖNERİ LEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 54 KAYNAKÇA .........................................................................................................................55 i AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOŞUL YETERLİ K 481BB0018 Biliş im Teknolojileri Alan Ortak Disk Sürücüleri Sayı sal ses ve görüntü kaydıyapan cihazlarla optik tarama iş lemi gerçekleş tiren cihazları n teknik özelliklerini anlatan öğrenme materyalidir. 40/8 Yazı cı lar modülünü almı şolmak. Görüntü iş leme cihazları nı n bağlantı sı nıyapmak Genel Amaç Bu modül ile fotoğraf çekme ve optik tarama ilkelerine sahip görüntü iş leme cihazları nıtanı yacak ve bilgisayara kurulumları nıyapacaksı nı z. MODÜLÜN AMACI Amaçlar 1. Dijital fotoğraf ve dijital video makinelerini çalı ş ma biçimini öğrenecek, aksesuarları nı tanı yacak ve kullanabileceksiniz. 2. Tarayı cıve barkot okuyucuları n yapı sı nı , çalı ş ma biçimini öğrenecek ve bunlarıkullanabileceksiniz EĞİ Tİ M ÖĞRETİ M ORTAMLARI VE DONANIMLARI Ortam Görüntü iş leme cihazları nıtanı tmaya uygun bilgisayar laboratuarı . Donanı m ve Yazı lı m USB, paralel port ve PS/2 portu bağ lantı larıbulunan PC, Dijital kamera, tarayı cıve barkod okuyucu. ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME Modül içinde ve sonunda verilen öğ retici sorularla edindiğ iniz bilgileri pekiş tirecek, uygulama örneklerini ve testleri gerekli süre içinde tamamlayarak etkili öğrenmeyi gerçekleş tireceksiniz. ii Gİ Rİ Ş Gİ Rİ Ş Sevgili Öğrenci, Çevrede olup biten olaylarıkaydetmek ve kalı cıkı lmak, teknolojik geliş im sürecinde insanlı ğ ı n önemli uğraş alanları ndan olmuş tur. İ lk geliş tirilen fotoğ raf ve video makineleriyle siyah beyaz görüntü kaydıyapı labilirken ilerleyen yı llarda renk filtreleri geliş tirilmişve renkli görüntü elde edilmiş tir. Dijital teknolojinin geliş imiyle birlikte ses ve video görüntüleri bilgisayar ortamı nda kolaylı kla iş lenebilecek biçimde kaydedilmeye baş lanmı ş tı r. Görüntünün bilgisayar ortamı na aktarı labilmesiyle birlikte görüntü iş leme cihazları nı n hı z ve kapasite oranları nda önemli geliş meler yaş anmı ş tı r. Her ilerleyen yı lla birlikte daha yüksek çözünürlüklü ve pikselli görüntüler elde etmeye olanak veren sayı sal resim iş lemcileri geliş tirilmeye baş lanmı ş tı r. Yüksek çözünürlük ve piksel oranıberaberinde yüksek veri kapasitesini açı ğ a çı karmı şve kayı t ortamları nda önemli geliş meler yaş anmı ş tı r. Pek çok üretici kendi kayı t standardı nıkabul ettirmeye çalı ş mı şve bununla birlikte piyasaya çok farklıkayı t ortamlarıkullanan görüntü iş leme cihazlarısürülmüş tür. Bu modülle sizlere durağan ve hareketli görüntü kaydıyapan dijital görüntüleme cihazları , bu cihazlarda kullanı lan kayı t teknolojileri, aksesuarları ve kurulumları anlatı lacaktı r. Görüntü İ ş leme Cihazları 1 2 ÖĞRENME FAALİ YETİ –1 ÖĞRENME FAALİ YETİ -1 AMAÇ Dijital fotoğraf ve dijital video makinelerini aksesuarları nı tanı yacak ve kullanabileceksiniz. çalı ş ma biçimini öğ renecek, ARAŞTIRMA 35 mm film üzerine analog kayı t yapan fotoğ raf makineleriyle dijital kameraları karş ı laş tı rı n. Dijital kameralarla birlikte ne gibi üstünlüklerin geldiğ ini sı nı f içinde tartı ş ı n. Hangisiyle elde edilen görüntünün daha kolay taş ı nabildiğ ini ve iş lenebildiğ ini araş tı rı n. Analog fotoğ raf çekimi yapan makinelerde piksel ve çözünürlük kavramları nı n olup olmadı ğ ı nı , dijital makineyle kaydedilen bir resmin çekilen fotoğ rafı n tüm ayrı ntı ları nıiçerip içermediğ ini öğrenin. 1. KAMERALAR 1.1. Dijital Kameralar (Dijital Fotoğ raf Makineleri) Dijital kameralar, 35 mm’lik film bantlarıüzerine analog çekim yapan ve temel olarak mercek düzeneğiyle mekanik bir aksama sahip olan, fotoğraf makinelerinden farklıolarak elektronik kayı t yapan cihazlardı r. Örneğ in, çektiğ iniz bir fotoğrafıe-posta yoluyla arkadaş ları nı za göndermeyi düş ünüyorsanı z fotoğ rafı n bilgisayar tarafı ndan anlaş ı labilir bir dile çevrilmesi gerekir. Bu dil bildiğ imiz üzere ‘0’ ve ‘1’ kodları ndan oluş an ikilik sayı sistemine dayalı dijital bilgi kümesidir. Şekil 1.1’de çeş itli dijital kameralar gösterilmiş tir. Şekil 1.1: Çeş itli dijital fotoğraf makineleri 3 1.1.1. Yapı sıve Çeş itleri Film bandıüzerine analog çekim yapan kameralar, merceklerinin çekim alanı na giren tüm bilgiyi alı r. Dolayı sı yla gerçeğ e en yakı n çekim iş lemi analog kameralarla gerçekleş ir. Ancak iş lenmesi zor olan bu sürekli bilginin bilgisayar ortamı na aktarı lı p kolaylı kla taş ı nabilir ve iş lenebilir duruma getirilmesi gerekir. Sürekli analog bilgi yı ğı nı nda insan gözünün algı layamadı ğ ıçok fazla ayrı ntıve birbirini tekrar eden bilgi kümeleri bulunur. Analog bilginin belli aralı kta örneklenmesi, birbirini yineleyen kı sı mları n ve gereksiz ayrı ntı ları n elenmesiyle ‘1’ ve ‘0’ kodları na çevrilen sayı sal bilgi elde edilir. Genel olarak iki tür dijital kamera bulunmaktadı r. Şekil 1.2’de yalnı zca tek bir açı dan çekim yapma olanağ ısağ layan klasik dijital kameranı n yapı sıgösterilmiş tir. Şekil 1.6’da ise içinde değiş tirilebilir lensler bulunan ve dolayı sı yla tek bir odak noktası ndan farklıbakı ş açı larıelde etmeyi sağ layan dijital SLR (Single Lens Reflex) kameranı n yapı sı gösterilmiş tir. Şekil 1.2: Dijital kameranı n yapı sı Dijital kameranı n yapı sı nda genel olarak ş u parçalar yer alı r: Lens Ünitesi: İ çerisinde sı ralıbiçimde, farklıboyutlarda çok küçük merceklerin bulunduğ u ve ı ş ı ğ ı n kı rı lması nısağlayan kı sı mdı r (Bk. Şekil 1.3). Şekil 1.4: CCD resim algı layı cı sı Şekil 1.3: Iş ı ğı n lens ünitesinden geçmesi 4 CCD (Charge Coupled Device): Lens ünitesinden geçen ı ş ı k bir tür ı ş ı k algı layı cı sı olan CCD üzerine düş er. Algı layı cı nı n üzerinde bulunan ı ş ı ğa duyarlımalzeme üzerine düş en ı ş ı kla orantı lı olarak elektron üretilir. Iş ı ğ a duyarlı malzemenin her bir fotohücresinde, yüklenen elektron miktarı yla orantı lıolarak ADC (Analog-Digital Converter-Analog Sayı sal Dönüş türücü) çı kı ş ı nda dijital sinyal elde edilir. Analog kameralarda yer alan film bandı nı n iş ini gören kı sı m burası dı r. Dolayı sı yla dijital kameraları n en önemli ve çözünürlük kalitesini belirleyen parçası dı r. Dijital Görüntüleme İ ş lemcisi (DIGIC): CCD ya da CMOS gibi bir resim algı layı cı sıtarafı ndan dijital bilgiye çevrilen resmi yüksek hı zlarda iş leyerek resim üzerinde çeş itli iş lemleri gerçekleş tiren ve hafı za kartı na kaydeden parçadı r. LCD (Liquid Crystal Display): Vizör ekranı ndan izlenen görüntünün dijital bir kopyası nıüzerinde oluş turan ekrandı r. Böylece çekilecek resmin daha genişboyutlu hali bu ekranlar yardı mı yla izlenebilir. Hafı za Kartı : SD, MS, MMC, CF ve XD Picture Card gibi çeş itleri bulunan elektronik kayı t kartı dı r. Genelde Flash Memory olarak adlandı rı lı rlar. Kaydedilebilir ROM belleklerin yapı sı na sahip olup veriler seri olarak kaydedilir ve okunur. Şekil 1.5: Dijital kamera ve video kamera cihazları nda kullanı lan çeş itli hafı za kartları Dijital SLR kameralarda yer alan en önemli fark, ayarlanabilir aynalar yardı mı yla vizör ekranı ndan görünen görüntünün farklıaçı lardan çekilebilmesidir. Dijital kameraları n çalı ş ma ilkesi adlıbölümde dijital SLR bir kameranı n nası l çalı ş tı ğ ıayrı ntı lıolarak anlatı lmı ş tı r. 5 Şekil 1.6: Dijital SLR kameranı n yapı sı CMOS (Complementary Metal Oxide Semiconductor) Resim Algı layı cı sı : Iş ı ğa duyarlımalzeme üzerine düş en elektronlar aracı lı ğ ı yla pikseller üretilir. Bu algı layı cı da üretilen her bir piksel için birkaç adet transistör kullanı lı r. CCD resim algı layı cı ları nda ADC kullanı lı rken CMOS sinyali dijital olduğ undan dönüş türücüye gerek yoktur. Şekil 1.7’de CMOS dijital dönüş türücü ve CMOS devrenin resim algı layı cı sı , renk filtresi ve mercek katmanı ile iliş kisi gösterilmiş tir. (A) (B) Şekil 1.7: (A) CMOS dijital dönüş türücü, (B) Resim algı layı cı sıüzerine renk filtresi geçirilmiş Araş tı rma Ödevi: Piyasada satı lan dijital kameralarda çoğ unlukla hangi resim algı layı cı sı nı n kullanı ldı ğı nıaraş tı rı n. CCD ve CMOS algı layı cı ları n kullanı ldı ğ ıve aynı teknik özelliklere sahip dijital kameralarıfiyat/performans açı sı ndan karş ı laş tı rmaya çalı ş ı n. Üretici firmaları n birbirinden ayrı lan tasarı m çizgileri ve her türlü kullanı cızevkine hitap etme politikasısonucu piyasaya sürekli olarak çok farklıdijital kamera modelleri sürülmektedir. Şekil 1.8 ve 1.10’da farklıiki tür dijital kamera gösterilmişve bu kameraları n önemli öğeleri açı klanmı ş tı r. 6 Şekil 1.8: Dijital bir kamerada yer alan genel öğeler (1) LCD ekrandı r. Çekilecek görüntünün bir kopyası bu ekranda oluş turulur. (2) Dijital veri aktarı m terminalidir. Çoğ u dijital kamerada bulunur ve bilgisayar, yazı cıgibi aygı tlara kablo aracı lı ğ ı yla bağlantıkurmayısağlar. USB, FireWire gibi bağ lantı arayüzleri en sı k tercih edilen standartlardı r. (3) DC girişterminalidir. Bataryanı n bitmesi ya da azalmasıdurumunda 110-220VAC ş ehir ş ebekesinden adaptör aracı lı ğ ı yla uygun seviyede (3,6,9,12Vdc gibi) DC gerilim elde edilebilir ve bu girişyardı mı yla harici besleme sağlanmı şolur. (4) Görüntü (video) ve ses (audio) bilgilerinin analog olarak iletilmesini sağlayan A/V çı kı şterminalidir. Televizyon, video oynatı cı , vb. aygı tlara görüntü ve ses aktarı mıiçin kullanı lı r. Böylece çektiğiniz bir görüntüyü A/V giriş i bulunan bir televizyonda hemen izleyebilirsiniz. (5) Vizör ekranı dı r. LCD ekranıkullanmak istemediğ iniz durumlarda vizör ekrandan çekim alanı nıizleyebilirsiniz. (6) Hareketli video çekimi, fotoğ raf çekimi, özel sahne çekimi ve çekilen görüntülerin oynatı lmasıgibi iş levleri yerine getiren anahtardı r. Modelden modele değiş iklik gösterebilir. (7) Zoom anahtarı dı r. Odaklanan görüntüyü yakı nlaş tı rmak amacı yla kullanı lı r. Dijital kameralarda iki tür büyütme (zoom) iş levi vardı r (Bk. Teknik Özellikler). (8) Kamera modeline göre değiş kenlik gösteren ve kameranı n içindeki yazı lı mı kullanarak çeş itli menü iş lemlerini yapmayısağlayan kontrol anahtarı dı r. Örnek olarak kameranı n menü seçenekleri arası nda gezinmeyi, flaşve makro çekim özelliklerini açmakapamayı , zamanlamalıotomatik çekim yapmayı , seçilen tercihleri onaylamayı , vb. iş lemleri sağ lar. 7 Şekil 1.9 ve 1.10’da dijital SLR bir kameranı n farklıaçı lardan görünüş ü verilmiş tir. Şekil 1.9: Dijital SLR bir kameranı n flaş ıve objektifi kapalı /açı k durumdayken önden görünüş ü Şekil 1.10: Dijital SLR kameranı n diğer açı lardan görünüş ü (1) Deklanş ör düğmesidir. Çekim iş lemini baş latmak için kullanı lı r. (2) Farklı çekim ve izleme modları nıayarlamak için kullanı lan anahtardı r. (3) Flaşbellek kartı nı n ve yüksek akı m/saat oranı na sahip batarya ya da pillerin takı ldı ğ ıyuvadı r. Yuvanı n kapağ ı nıaçmak için kapağıkı rmı zıok yönünde hareket ettirmek gerekir. (4) Dijital giriş /çı kı ş , A/V ve DCin terminallerinin bulunduğ u yuvadı r. Kapağıkı rmı zı ok yönünde hareket ettirerek açabilirsiniz. 8 NOT: Dijital kameraları n modeline göre batarya ve flaşbellek yuvası nı n, dijital giriş /çı kı ş , A/V ve DCin gibi terminallerin kullanı mıfarklı lı k gösterebilir. Ne tür bellek kartı nı n ya da bataryanı n kullanı ldı ğ ı , bunları n nası l takı ldı ğıya da kapakları n nası l açı ldı ğ ıgibi bilgiler dijital kameraları n kullanı m kı lavuzları nda yer almaktadı r. Araş tı rma Ödevi: Bir dijital kamera kullanı m kı lavuzu elde edin ve kullanı lan bellek kartı nı , bataryayı , resim algı layı cı sı nı , dijital giriş /çı kı ş terminalinin türünü, baş ka terminalinin bulunup bulunmadı ğ ı nıraporlayı n. Bataryanı n ve bellek kartı nı n nası l takı ldı ğ ı nı resimli olarak raporunuzda gösterin. 1.1.2. Çalı ş ma İ lkesi Gerek film kameralarda gerekse dijital kameralarda görüntünün bir kopyası nı n oluş turulmasıilkesi aynı dı r. Bu iş lem için birkaç sı ralımercekten oluş an lens ünitesi kullanı lı r. Dı ş bükey mercek içinden geçen ı ş ı n yardı mı yla gerçek resim biçimlendirilir. Elde edilen resim ı ş ı ğ ı n mercek içinde nası l hareket ettiğine bağ lıolarak değiş ir. Iş ı ğ ı n mercek içindeki hareketi iki unsurdan etkilenir: - Iş ı k huzmesinin lense girişaçı sı - Lensin yapı sı Nesneden merceğ e yansı yan ı ş ı ğ ı n mercek içine girişaçı sınesneyle mercek arası ndaki mesafeye göre değ iş ir (Bk. Şekil 1.11). Mercek nesneye yaklaş tı ğı nda mercek dı ş ı na çı kan ı ş ı n huzmeleri daha uzak noktada buluş ur. Bu durum elde edilen kopyanı n büyümesine neden olur. Mercek nesneden uzaklaş tı ğ ı nda mercekten çı kan ı ş ı n huzmeleri daha yakı n noktada buluş ur. Böylece resmin kopyasıküçülür. (A) (B) Şekil 1.11: (A) Mercek nesneye yakı n, (B) Mercek nesneden uzaklaş tı rı lı yor 9 Mercekten çı kan ı ş ı n huzmeleri kesiş meleri gereken noktada buluş mayacak ş ekilde yüzeye çarpacak olursa elde edilen kopyada bulanı klı k meydana gelir (Bz. Şekil 1.12). Örneğ in, kameranı n nesneye çok fazla yaklaş tı rı lması durumunda görüntüde bulunı klı k meydana geldiği görülür. Şekil 1.12: Mercekten geçen ı ş ı n huzmelerinin kı rı lma açı ları nı n değiş imi ve bulanı klı ğa neden olması Şekil 1.11A’da nesne mercekten uzaklaş tı ğ ı nda mercekten çı kan ı ş ı n huzmeleri perdenin önüne düş ecek açı da kı rı lacak ve görüntü bulanı klaş acaktı r. Şekil 1.11B’de ise nesne merceğ e yaklaş tı rı ldı ğ ı nda mercekten çı kan ı ş ı n huzmeleri perdenin arkası nda buluş acak açı da kı rı lacak ve görüntü bulanı k olacaktı r. Görünür ı ş ı k bilindiği üzere kı rmı zıve mor arası nda değ iş en bir renk tayfı na sahiptir. Her renk farklıbir kı rı lma değ erine sahiptir. Renkler merceğ in içinden geçerken farklı kı rı ldı kları ndan tek mercekle oluş turulan resmin kopyası nda renk bozulmalarımeydana gelecektir. İ ş te bu nedenle gerçeğe en yakı n resmin elde edilmesi için kameralarda birden fazla mercek kullanı lı r. Ana renklerin istenilen ş ekilde kı rı lması nısağlamak için farklı malzemelerden üretilen mercekler kullanı lı r. Her mercek renkleri farklış ekilde kı rdı ğ ı ndan merceklerin birleş tirilmesiyle doğru renk değerlerine sahip resim kopyasıelde edilir. Aş ağ ı daki ş ekillerde mekanik aksamı ndan dolayıdaha karmaş ı k olan dijital SLR bir kameranı n çalı ş ma ilkesi gösterilmiş tir. (A) (B) Şekil 1.13: (A) Iş ı k yansı tı cıana ayna yardı mı yla bakı şaçı sı nıayarlamayısağlayan odaklama ekranı na yansı tı lı r, (B) Vizör üzerinde resmin gerçek bir örneği oluş turulur (A) (B) Şekil 1.14: (A) Daha ufak bir aynaya yansı tı lan resmin bir görüntüsüyle lenslerin en iyi ş ekilde odaklanmasısağlanı r, (B) Lenslerin içinden geçen ı ş ı k miktarıhesaplanarak en uygun pozlama süresi belirlenir 10 (A) (B) Şekil 1.15: (A) Deklanş öre bası ldı ğı nda Aperture denen diyafram sayesinde lensin açma/kapama değeri ayarlanı r, (B) Yansı tı cıana ayna kalkar ve ı ş ı ğı n yol alması nısağlar (A) (B) Şekil 1.16: (A) Shutter diye adlandı rı lan perde ı ş ı ğı n resim algı layı cı sı na varması nısağlar, (B) Iş ı k filtre üzerine çarpar ve gerekli olan ı ş ı k geçirilir (A) (B) (C) Şekil 1.17: (A) Resim algı layı cı sıı ş ı ğıelektriğe çevirir ve DIGIC’e yollar, (B) Resim DIGIC tarafı ndan yüksek hı zda iş lenir ve bellek kartı nı n ilgili adresine yazı lı r (C) Resmin tutulduğu bellek kartı Makine çekim için hazı rlandı ğ ı nda vizör üzerinden ya da LCD ekran üzerinden çekilecek görüntüyü izlemek için ayna düzeneği yardı mı yla resmin bir kopyasıoluş turulur. Ana ayna tarafı ndan yansı tı lan ı ş ı k buzlu bir camla kaplıolan odaklama ekranı na gönderilir (Bk. Şekil 1.13). CMOS üzerinde AF algı layı cı sıvardı r. AF yardı mcıı ş ı nıolumsuz hava koş ulları nda odaklamanı n daha iyi yapı lmasıamacı yla kullanı lan bir ı ş ı ndı r. Daha küçük bir ayna yardı mı yla AF algı layı cı sı na gönderilen resmin bir örneğ i yardı mı yla lenslere AF yardı mcı ı ş ı nı(odaklama sinyali) gönderilir (Bk. Şekil 1.14). Hem 35mm film kameralarda hem de dijital kameralarda diyafram (aperture) ve lens açma/kapama kapağ ı(shutter) bulunmaktadı r. Kamerada yer alan ı ş ı k ölçme algı layı cı sı yardı mı yla diyafram ayarlanarak lenslerin içinden geçecek olan ı ş ı k miktarıbelirlenir. Ayrı ca lens açma/kapama kapağıayarlanarak içeri giren ı ş ı ğı n süresi belirlenir (Bk. Şekil 1.15). Deklanş ör tuş una bası ldı ğ ı nda diyafram ve lens açma/kapama kapağ ıyukarı da anlatı ldı ğ ıgibi belirlenen miktarda ı ş ı ğı n içeri girmesini sağ lar. Ana yansı tı cıayna kalkar ve 11 ı ş ı k CCD ya da CMOS resim algı layı cı sı na gelir. Ancak bundan önce kı zı laltıve morötesi (görünür ı ş ı k tayfı nı n dı ş ı nda kalan ı ş ı nlar) ı ş ı nlar bir filtre yardı mı yla elenir (Bk. Şekil 1.16). Resmin dijital bilgisi elde edildikten sonra bilgi dijital resim iş leyicisine (DIGIC) ve oradanda flash bellek kartı na gönderilir (Bk. Şekil 1.17). CCD ya da CMOS resim algı layı cı larıyarı iletken teknolojiyle üretilmişve üzerlerinde milyonlarca fotohücresi, fotoeleman ya da piksel olarak adlandı rı lan ı ş ı ğa duyarlıdiyot bulunan yongalardı r (chip). Gerçekte CCD ya da CMOS olsun her fotohücresi renk körüdür. Diğer bir ifadeyle fotohücreler yalnı zca yüzeye çarpan ı ş ı ğ ı nş iddetine (parlaklı k) duyarlıolup renk algı lama özelliğ ine sahip değ ildirler. Her bir fotohücresi Şekil 1.18’de gösterildiğ i gibi saf beyazdan saf siyaha 256 farklıgri tonuna duyarlı dı r. Şekil 1.18: Gri ölçeği 256 farklıton içerir Renkli resim elde etmek için pek çok algı layı cıönünde renk filtresi bulunur. Renk filtresi yardı mı yla ı ş ı k üç temel renge (kı rmı zı , yeş il, mavi) ayrı ş tı rı lı r. Dijital kamerada üç rengi de kaydetmenin çeş itli yolları vardı r. Şekil 1.19: Üç ana renkten diğer renklerin elde edilmesi Yüksek kaliteli kameralarda her renk için ayrırenk algı layı cı sıkullanı lı r. Gelen ı ş ı ğıana renklerine ayrı ş tı ran bir düzenek yardı mı yla (beam splitter) her renk ilgili algı layı cı ya gönderilir. Her üç algı layı cı ya giden resim de aynıolmakla birlikte, filtreler nedeniyle her algı layı cıyalnı zca temel renklerden birine yanı t verir (Bkz. Şekil 1.20). 12 Elde edilen üç ayrıresim üst üste bindirildiğinde gerçek resim elde edilmişolur. Bu tür kameraları n en büyük üstünlüğ ü her üç renginde gerçek piksel değ erlerinde kaydedilmesidir. Ancak bu yöntemi kullanan kameralar hem daha ağı rdı r hem de daha pahalı dı r. Şekil 1.20: Iş ı ğı n ana renklerine ayrı ş tı rı lmasıve her renk algı layı cı sı nda yalnı zca ilgili rengin gözükmesi Bir baş ka yöntem tek bir algı layı cı nı n önünde kı rmı zı , yeş il ve mavi filtreleri sı rayla hı zlıbir ş ekilde döndürmektir. Algı layı cıüç ayrıresmi de hı zlı ca kaydeder. Bu yöntemle de her üç rengin gerçek piksel değ erleri kaydedilir. Ancak kameranı n ve hedefin durağ an olması ş artıvardı r ki bu da elde tutulan kameralar ve hareketli nesnelerin çekimi için uygun değ ildir. Şekil 1.21: Üzerinde üç ayrırenk filtresi bulunan dönen bir diskin gerçek görüntüyü taraması Bu her iki yöntem de profesyonel stüdyo fotoğ rafçı lı ğıiçin uygun olmakla birlikte düş ük seviyeli ve daha ufak kameralar için pek uygulanabilir değ ildir. Temel renkleri kaydetmenin daha uygulanabilir ve tasarruflu bir yöntemi renk filtre dizisi (color filter array) diye adlandı rı lan sabit bir filtre kullanmaktı r. Algı layı cıkı rmı zı , yeş il ve mavi filtreli piksellere parçalanı r. Gerçek resmin renk değ erleri hakkı nda yaklaş ı k bilgi elde etmek söz konusudur. Bu iş lem komş u piksellere de bakmayıve interpolation diye adlandı rı lan çok iyi bir tahminde bulunmayıgerektirir. En yaygı n kullanı lan filtre paterni (iz) Bayer Filter Pattern olarak adlandı rı lan paterndir (Bk. Şekil 1.22). Pikseller eş it olarak dağı lmamı ş tı r. Kı rmı zıve mavi piksellerin 13 sayı sıkadar yeş il piksel vardı r. Çünkü insan gözü her üç renge eş it duyarlı kta değ ildir. Gerçek resme yaklaş abilmek için yeş il piksellerden daha fazla bilgi almak gerekir. Şekil 1.22: Bayer filtresi ve büyütülmüşbir parçası Her piksel yalnı zca kendi filtresinin karş ı ladı ğırengi kaydedebilir. Örneğin kı rmı zı filtreli piksel kendisine çarpan kı rmı zıı ş ı ğı n parlaklı ğ ı nıbilir. Çekilen görüntünün her pikselinin gerçek rengini bilmek için komş u filtrelere bakı lı r. Komş u filtrelerdeki parlaklı k ş iddetine göre gerçek renk tahmin edilir. Örnek vermek gerekirse, kı rmı zıfiltreli piksel çok parlak ve komş u yeş il filtreli pikselle mavi filtreli piksel de çok parlaksa çekilen görüntünün o andaki pikselinin beyaz renk olduğ u belirlenir. Burada olay tamamen komş u filtrelerin parlaklı k ş iddetleriyle ilgilidir. Hangi filtre daha parlaksa gerçek renk o filtrenin rengine yakı ndı r. Bu tekniğ i kullanan kameralarda yalnı zca tek bir algı layı cıkullanı lı r ve tüm renk bilgisi tek seferde kaydedilir. Bu nedenle bu tür kameralar daha küçüktür, ucuzdur ve çok farklıdurumlarda rahatlı kla kullanı labilir. Ancak interpolation denen tahmin iş lemi için çok hı zlıçalı ş an iş lemciye (DIGIC) gereksinim vardı r. 1.1.3. Aksesuarları Dijital kameraları n kullanı m esnekliğ i sağlayan ve bazıteknik özelliklerini kullanabilmek için gerekli olan aksesuarlar vardı r. Bu aksesuarları ş uş ekilde sı ralayabiliriz: Batarya ve Şarj Cihazı Dijital kameralar modellerine göre farklıbataryalar kullanı r. Burada bilinmesi gereken mA/h (saat baş ı na mA cinsinden akı m) değ eridir. Dijital kameralar, film kameralara göre daha fazla enerjiye gereksinim duyduğ undan yüksek mA/h değ erine sahip batarya kullanı lmalı dı r. mA/h değeri yükseldikçe daha fazla görüntü kaydıyapı labilir, ancak fiyat da yükselir. Dijital kameranı n kullandı ğ ıbatarya türüne göre ş arj cihazıkullanmak gerekir. Dijital kameralar çok fazla enerji harcadı kları ndan “akaline”gibi ş arj edilemeyen bataryalar tercih edilmez. Her ne kadar alkaline bataryalar uzun ömürlü olsa da dijital kameralar için uygun değ ildir. Genellikle LiIon (Lityum Ion), NiCad (Nikel Cadmiyum) ve NiMH (Nikel Metal Hydride) gibi ş arj edilebilir bataryalar kullanmak daha ekonomiktir. 14 NOT: Şarj edilebilir bataryalar içinde en uzun ömürlü ve güvenilir olan NiMH bataryalardı r. Diğerlerine göre yeni bir batarya teknolojisi olup çevreyi zehirleyen maddeler en aza indirgenmiş tir. Özellikle NiCad bataryalarda yer alan Kadmiyum malzemesi çevre için son derece zararlı dı r. Şekil 1.24: NB-3L serisi 790mA/h’lik LiIon batarya ve ş arj cihazı Şekil 1.23: AA serisi 2300mA/h’lik NiMH bataryalar ve ş arj cihazı FireWire ve USB Dijital Veri Aktarı m Kabloları Dijital kameraları n elbette en güzel yanıçektiğ iniz görüntüleri anı nda bilgisayar gibi bir baş ka dijital platforma aktarabilmesidir.. Bu iş lem için genellikle FireWire ve USB arayüzleri tercih edilir. Şekil 1.25: Solda 4’ten 6’ya, ortada 9’dan 9’a, sağda 9’dan 6’ya iğne sayı lıüç farklıFireWire kablosu Şekil 1.26: Dijital kamera bağlantınoktalarıfarklıolan iki ayrıUSB kablo 15 NOT: Kablosuz dijital veri iletimi standardıolan bluetooth teknolojisinin geliş tirilmesiyle birlikte bazıdijital kameralara da bluetooth vericisi eklenmiş tir. Böylece bluetooth alı cı sıolan cihazlara kablosuz görüntü aktarı mıgerçekleş tirilebilir. Analog A/V Bilgisi Aktarı m Kabloları Dijital kameraları n bir önemli özelliği de analog çı kı şverebilmeleridir. Böylece analog ses ve görüntü giriş ine sahip televizyonlarda çektiğ iniz görüntüleri izleyebilirsiniz. Ayrı ca A/V giriş i olmayan televizyonlara takı lıolan video oynatı cı ları n ya da uydu alı cı ları n arkası nda bulunan A/V giriş leri yardı mı yla da görüntüleri televizyondan izlemeniz mümkündür. A/V kablosunda genellikle iki çı kı şbulunur. Sarırenkli olan video çı kı ş ı dı r ve televizyon ya da video oynatı cı sı nı n sarı renkli video giriş ine takı lı r. Diğ er çı kı ş genellikle siyah renklidir ve beyaz ya da kı rmı zırenkli audio giriş ine takı lı r. Şekil 1.27: A/V kablosu ve A/V giriş leri DC Adaptör Dijital kameraları n çoğu harici DC giriş ine sahiptir. Böylece bataryaya gerek kalmadan uygun DC adaptörüyle 110/220VAC ş ebeke geriliminden besleme alı nabilir. Şekil 1.28: DC adaptör ve kablosu Flaş Dijital kameralarla gece çekimi yapı ldı ğ ı nda dâhili flaşyeterli gelmeyebilir. Bu durumda ortam parlaklı ğ ı nıyükseltmek için çok daha güçlü harici flaş lar kullanı lı r. Harici flaşdesteği genellikle profesyonel çekim yapan makinelerde bulunur. Nası l takı ldı ğ ı nı öğ renmek için teknik kullanı m klavuzuna bakı n. 16 Şekil 1.29: Düz ve halka yapı sı nda iki ayrıharici flaş Çok Amaçlıİ stasyon (Dock Station) Dijital kameranı zla TV’ye, bilgisayara, yazı cı ya, vb. cihazlara veri aktarmak için sürekli kablo kullanmak istemiyorsanı z çok amaçlıistasyonlardan kullanarak kablo sı kı ntı sı ndan kurtulabilirsiniz. Eğ er dijital kameranı zla sürekli olarak bilgisayara görüntü aktarı yorsanı z istasyonu bilgisayarı n USB giriş ine bağ larsı nı z. Kameranı zı n istasyon kullanma özelliği varsa kameranı zıistasyonun üzerine takarsı nı z. İ stasyonla birlikte gelen uzaktan kumandayla ya da cihazı n üzerinden veri aktarı mı , fotoğ raf gösterisi, kamera pillerini dahili ş arj etme gibi pek çok iş lemi yapabilirsiniz. Çok amaçlı istasyonlar harici beslemeyle çalı ş ı r. Kullandı ğ ı nı z istasyonun kameranı zla uyumlu olması gerekir. Ayrı ca uyumlu bir yazı cı ya da bağ lantıyapabilirsiniz. Şekil 1.30: Üstte bir istasyonun önden ve arkadan görünüş ü, altta uzaktan kumandalıbir baş ka istasyon 17 Tripot Dijital kameranı zla sabit çekim yapmak istiyorsanı z üç ayaklıtripotlardan kullanabilirsiniz. Dijital kameraları n altı nda tripotlara takı lmaları nı sağ layan bağlantıyuvası bulunur. Şekil 1.31: Sabit çekim için tripot 1.1.4. Teknik Özellikleri Piyasada birbirinden çok farklıteknik özelliklere sahip kameralar bulunmaktadı r. Aş ağ ı da bu özelliklerden öncelikli olanlarıaçı klanmı ş tı r. Çözünürlük Dijital kameraları n en önemli teknik özelliklerinden biri çözünürlük değeridir. Bir kameranı n yakalayabildiğ i ayrı ntımiktarıçözünürlük (resolution) olarak adlandı rı lı r. Kamera içinde yer alan CCD ya da CMOS resim algı layı cı sı nı n sahip olduğ u piksel sayı sı kameranı n çözünürlüğünü belirler. Daha fazla piksel sayı sı na sahip olan kameralar bozulma olmadan daha büyük boyutlu resimler çekebilir. 3,2 Megapiksellik bir kameranı n baş lı ca çözünürlük değ erleri aş ağ ı daki gibidir. 640X480: Resimlerin e-posta olarak gönderilmesi için uygundur. 1024X768: Yazı cıbaskı sı için yeterli bir kalitedir. 1600X1200: Yaklaş ı k iki milyon piksellik yüksek çözünürlüklü resim elde edilebilir. Bozulma olmadan 13,5X10 cm ebatları nda fotoğraf baskı sıalı nabilir. 2048X1536: 3,2 Megapiksele yakı n çok yüksek çözünürlüklü resim elde edilebilir. Bozulma olmadan 17X13 cm ebatları nda fotoğ raf baskı sıalı nabilir. 18 Şekil 1.32: Farklıçözünürlükte resimlerin piksel değerlerinin karş ı laş tı rı lması Örnek olarak 2048X1536 piksel çözünürlüğ ünde bir resmi ele alalı m; Böyle bir resim yatayda 2048, düş eyde 1536 pikselden oluş ur. 2048 x 1536 = 3145728 piksel = 3145728/1000000 = 3,15 Megapiksel Dijital fotoğraf baskı sı nda inç (1 inch = 2,54cm) baş ı na 300piksel bası lı r. Bu durumda; 2048/300 = 6,8inç 17cm 1536/300 = 5,1inç 13cm elde edilebilir. Dolayı sı yla 17X13 cm boyutları nda fotoğraf baskı sı Soru: 11Mpiksel çözünürlüğünde çekilmişbir fotoğ raf kaç cm ebatları nda fotoğ raf kâğ ı dı na özgün kalitesinde bası labilir? 11Mpiksellik fotoğ raf 4294X2516 çözünürlüğündedir. 4294/300 = 36,4cm 2516/300 = 21,3cm Kayı t Kalitesi Dijital kameralar resimleri TIFF ya da JPEG formatı ndan birinde kaydeder. TIFF sı kı ş tı rı lmamı şresim formatı dı r. JPEG ise sı kı ş tı rı lmı şresim formatı dı r. Dijital kameraları n büyük çoğunluğu JPEG türünü kullanmakta olup kullanı cı ya yüksek, orta ve düş ük gibi 19 kalite ayarlarısunar. Tablo 1.1 size farklıresim boyutlarıiçin tahmin edebileceğ iniz dosya boyutlarıhakkı nda bir fikir sunacaktı r. Tablo 1.1: Farklıresim çözünürlükleri için farklıkayı t kalitelerinde elde edilecek resim boyutları Resim Boyutu 640X480 800X600 1024X768 1600X1200 TIFF JPEG (Sı kı ş tı rı lmamı ş ) (Yüksek Kalite) 1.0MB 300KB 1.5MB 500KB 2.5MB 800KB 6.0MB 1.7MB JPEG (Orta Kalite) 90KB 130KB 200KB 420KB Resim boyutunun hesaplanması yla ilgili bir örnek yapacak olursak; Resmin 1 pikselinde gerçek renk değ eri için 24 bitlik renk bilgisi vardı r. 8 bit kı rmı zı , 8 bit yeş il ve 8 bit mavi renk içindir. 24 bit = 3 byte yapar. Dolayı sı yla 1600X1200 çözünürlüğ ünde çekilmişbir fotoğrafı n; 1600 x 1200 = 1920000 pikseli bulunur. Toplam renk bilgisi; 1920000 x 3 = 5760000 byte = 5625 KB = 5,5 MB yapar. Renk bilgisi dı ş ı ndaki bilgileri de hesapladı ğ ı mı zda Tablo 1.1’de gösterildiği gibi 1600X1200 çözünürlüğünde sı kı ş tı rı lmamı şresmin boyutu yaklaş ı k 6 MB yapar. Kı sa adı yla JPEG olarak bilinen sı kı ş tı rma formatı yla insan gözünün algı layamadı ğıayrı ntı lar elenir ya da birbirini tekrar eden bilgiler çı kartı lı r ve %80-90’lara varan sı kı ş tı rma iş lemi gerçekleş tirilir. Zoom Dijital kameraları n bir diğer teknik özelliğide hedefe yakı nlaş ma (zoom) değ erleridir. İ ki tür zoom özelliği vardı r: Optik Zoom Bu yakı nlaş ma iş leviyle lens düzeneğ i içindeki merceklerin konumu değ iş tirilerek gerçek büyütme ve küçültme iş lemi yapı lı r. Bazıdijital kameralarda 35 mm film kamera mercekleri kullanı lmaktadı r. Dijital Zoom Bu yakı nlaş ma iş leviyle odaklanan görüntü dijital olarak büyütülür. Görüntü büyütüldükçe resmin araları na otomatik olarak pikseller yerleş tirilir. Gerçek büyütme değ ildir. Büyütme oranıölçeğ inde resim kalitesi düş er. Her kamerada optik zoom özelliği bulunmayabilir. Optik zoom değ eri yükseldikçe cihaz fiyatıda yükselir. Yakı nlaş ma oranı‘X’ harfiyle gösterilir. Optik zoom değeri 20 yükseltildikçe Şekil 1.1’de gösterildiği gibi mercek dı ş arıdoğ ru hareket ettirilir (nesneye yaklaş ı r). Böylece odaklanı lan görüntünün daha büyük bir kopyasıresim algı layı cı sıüzerine düş ürülür. Mercek içeri doğ ru hareket ettikçe (nesneden uzaklaş ı r) görüntü küçülür, ancak daha genişbir çekim alanıelde edilir. FlaşBellek Dijital kameraları n film kameralara göre en büyük üstünlüğ ü film bitmesi gibi bir sı kı ntı nı n olmaması dı r. Görüntüler flash bellek kartları na dijital olarak kayde dildiğ inden belleğ in dolmasıdurumunda istenmeyen görüntüler silinerek yer açı labilir. Farklıflash bellek kartlarıkullanan dijital kameralar bulunmaktadı r. Kamera hangi tür kartı destekliyorsa onu kullanmak gerekir. Dijital kameralar dahili hafı za kartları yla gelir. İ stendiğinde daha büyük bir hafı za kartıkullanı labilir. 8MB, 16MB, 32MB, 64MB, 128MB, 256MB, 512MB, 1GB, 2GB, 4GB, 8GB… değerlerinde hafı za kartlarıbulmak mümkündür. Video Oynatma ‘Dijital kamera’ deyimi her ne kadar dijital fotoğ raf makineleri için kullanı lsa da bu kameraları n tek özelliği durağan resimler çekmek değildir. Dijital kameraları n pek çoğ u hareketli görüntü çekimi yapabilme özelliğine sahiptir. Ancak dijital kameralarda kullanı lan görüntü iş leme iş lemcisi dijital camcorder gibi video kameralarda kullanı lan iş lemci kadar güçlü olmadı ğ ı ndan görüntü çekimi sı nı rlandı rı lmı ş tı r. Örnek vermek gerekirse pek çok dijital kameranı n en yüksek görüntü çekim çözünürlüğ ü 640X480 piksel ve saniyede 30 çerçevedir (30fps-frame per second). Ayrı ca pek çok dijital kamerada görüntü kalitesine göre çekim süresi de sı nı rlandı rı lmı ş tı r. Örneğ in 640X480 çözünürlükte 30sn, 320X240 çözünürlükte 180sn süre sı nı rıbulunmaktadı r. Kablosuz İ letiş im Yeni nesil dijital kameraları n bazımodellerine kablosuz (wireless) veri iletiş imi yapmayısağ layan bluetooth iş levi eklenmiş tir. Böylece Bluetooth yoluyla kablosuz alı cı özelliğ i bulunan bir baş ka cihaza kablosuz görüntü aktarı mıgerçekleş tirilebilir. LCD Boyutu ve Nokta Sayı sı LCD ekran çekim yaparken görüntüleri oluş turmak, menü ayarları nıayarlamak ve görüntüleri oynatmak için kullanı labilir. LCD boyutunun artması yla birlikte çekilen görüntülerin ön izlemesi daha rahat yapı labilir, ancak enerji tüketiminin artacağ ı nı unutmamanı z gerekir. PictBridge Bu özelliğe sahip dijital kameralar yardı mı yla aynıözelliğ e sahip yazı cı lardan baskı alı nabilir. PictBridge ortak bir standart olup bu özelliği destekleyen herhangi bir yazı cı dan baskıalmak mümkündür. PictBridge özelliğ ini kullanmak için bağ lantıuçlarıher iki cihaza 21 da uygun dijital veri kablosu (USB ya da FireWire’dan hangisi kullanı lı yorsa) kullanı lı r. Kameranı n üzerinde yer alan baskıtuş uyla baskıiş lemi baş latı lı r. Odak (Focus) ve Açma Kapama Hı zı Sabit odaklıkameralar hareketli lens düzeneğine sahip değildir. Yüksek seviyeli makinelerse kamerayıilgili nesneye otomatik olarak odaklar. Çoğ u kamera aydı nlı k durumuna göre doğ ru açma kapama süresini belirleyebilir. Bazı durumlarda (sahnenin çok karanlı k ya da çok aydı nlı k olmasıgibi) diyaframdan geçecek ı ş ı k miktarı nıelle ayarlama gerekebilir. Bir dijital kameranı n ISO değeri ı ş ı k hassasiyetini belirler. Geleneksel film kameralarda kullanı lan filmlerin ne kadarlı kı ş ı k hassasiyetine sahip olduklarıüzerlerinde yazı lı dı r. ISO-100’lük bir dijital kamera ISO-100 film kullanan geleneksel film kamerayla aynıı ş ı k duyarlı ğı na sahiptir. Yüksek ISO değ eri kameranı nı ş ı ğa daha duyarlıolmasıanlamı na gelir ve daha karanlı k anlarda resim çekilebilir. Bir kameranı n en yüksek diyafram açma kapama oranıne kadar ı ş ı ğ ı n içeri gireceğini belirler. Düş ük diyfram oranıkameranı nı ş ı ğa daha duyarlıolduğ unu ve düş ük ı ş ı klarda daha kaliteli görüntü alı nabileceğ ini gösterir. Ayrı ca yüksek hı zda hareket eden nesnelerin berrak bir ş ekilde ve duruyormuşgibi yakalanabilmesi için yüksek ISO ve düş ük açma kapama özelliğ ine sahip kameralar kullanı lmalı dı r. 1.2. Dijital Video Kameralar (Camcorder) Yüksek kalitede hareketli dijital video kayı tıyapabilen cihazlardı r. Dijital fotoğ raf makinelerinin hareketli görüntü çekebilmesi gibi dijital video kameralar da fotoğ raf çekebilir. 1.2.1. Yapı sıve Çeş itleri Kullandı klarıkayı t teknolojileri bakı mı ndan farklıdijital video kameralar vardı r. Dijital video kameraları n ilk versiyonlarıDijital 8 olarak adlandı rı lan bir kayı t formatı kullanan ve analog Hi 8 video kameraları n varisi olan cihazlardı r. Dijital 8’in kaset bant geniş liğ i 8 mm’dir. Şekil 1.33: Dijital 8 video kamera Şekil 1.34: Dijital 8 video kamera (arka görünüş ) Dijital 8 kayı t formatı nıkullanan cihazlar Hi 8 analog kasetleri oynatabilme özelliğ ine de sahiptir. Geliş en teknolojiyle birlikte dijital kasetlerin boyutu küçültülmüşve MiniDV 22 olarak adlandı rı lan dijital kaset standardıgeliş tirilmiş tir. MiniDV kaset teknolojisini kullanan cihazları n daha yeni bir teknolojiye sahip olmasısonucu bünyelerine günün koş ulları na uygun teknolojiler eklenmiş tir. MiniDV’nin kaset bant geniş liğ i 6 mm’dir. Şekil 1.35: MiniDV video kamera Şekil 1.36: MiniDV video kamera (arka görünüş ) Dijital 8 ve MiniDV standardları nı n kaset yapı larıfarklıolup her ikisi de 500 satı rlı k çözünürlüğ e sahiptir. Dijital 8 kameralar MiniDV’lere göre birazcı k daha büyük ölçülerdedir. Araş tı rma Ödevi: VHS, VHS-C, S-VHS, 8mm, Hi-8 gibi analog kayı t yapan video oynatı cı ları n çözünürlük değ erlerini ve boyutları nıkaset kullanan dijital video oynatı cı ları yla karş ı laş tı rı n. Dijital kayı t ortamıolarak CD ve DVD’lerin yaygı nlaş masıve özellikle DVD disklere uzun süreli yüksek kaliteli video kaydıyapı labilmesiyle birlikte kayı t ortamıolarak DVD kullanan video oynatı cı lar geliş tirilmiş tir. MPEG-1 (Moving Picture Experts Group) sayı sal video sı kı ş tı rma formatı nda VCD kalitesinde bir video görüntüsü 352X288 piksel çözünürlüğünde kaydedilirken, MPEG-2 sayı sal video sı kı ş tı rma formatı nda DVD kalitesinde bir video görüntüsü 720X526 piksel çözünürlüğ ünde kaydedilmektedir. Şekil 1.37: DVD kaydedicili video kamera Dolayı sı yla 500 satı r kalitesinde olan Dijital 8 ve MiniDV’lerden biraz daha yüksek kaliteli bir kayı t teknolojisi ortaya çı kmaktadı r. DVD disklerin önemli üstünlükleri vardı r. Kaydettiğ iniz DVD diski kayı t formatı nı destekleyen bir DVD oynatı cı da ya da bilgisayarda hiçbir dönüş türme yapmaya gerek kalmadan izleyebilirsiniz. DVD’li kaydedicilerde bilgi izler, üzerine kaydedildiğ inden görüntünün istenen bir noktası na hemen gidilebilir. 23 Araş tı rma Ödevi: Dijital video kaydedicilerinde yerden kazanç sağ lamak ve kayı t süresini uzatmak amacı yla MPEG diye adlandı rı lan bir sı kı ş tı rma formatıkullanı lı r. Her bir film çerçevesi (frame) üç yoldan biriyle sı kı ş tı rı lı r. Bu sı kı ş tı rma yolları ; intraframe, predicted frame ve bidirectional frame olarak adlandı rı lı r. Bu sı kı ş tı rma yolları nı n özelliklerini ve farkları nıaraş tı rı n. Piyasada satı lan video oynatı cı lardan bu sı kı ş tı rma yolları nıkullananlara örnek bulun ve hangi yolun daha çok kullanı ldı ğ ı nıöğ renin. İ lk önce Japonya’da ve ardı ndan ABD’de baş layan yüksek tanı mlamalı /yoğunluklu (HD-High Definition) TV yayı nları yla birlikte yüksek çözünürlükte kayı t yapan video kameralar geliş tirilmiş tir. Standard bir VGA kalitesinde video görüntüsü 640 sütun ve 480 satı rdan oluş urken HD teknolojisiyle bu oran 1080i formatıiçin 1920X1440 değ erine çı kartı lmı ş tı r. HD kayı t yapan video kameralar HDV kasetler kullanı r. Şekil 1.39: HD video kamera (arka görünüş ) Şekil 1.38: HD video kamera Dijital kameraları n yaş adı ğ ıen büyük sorun uzun süreli yüksek kaliteli film kaydı yapmada yaş anı lan sorundur. Bunun nedeni kullanı lan kayı t medyası nı n sı nı rlıkapasitede oluş udur. DVD çözünürlüğ ünde MPEG-2 sayı sal video sı kı ş tı rma formatı nda 21 saate kadar kayı t yapabilen ve kayı t medyasıolarak HDD (Hard Disk Drive) kullanan video kameralar geliş tirilmiş tir. HDD kapasitesinin yükseltilmesiyle birlikte kayı t süresi de yükseltilebilmektedir. Bu tür kameralarla çok yüksek çözünürlüklü (HD standardı nda) video çekimi yapabilmek te mümkündür. Şekil 1.40’da 30GB kapasiteli ve maksimum video boyutu 2016X1512 piksel olan bir video oynatı cıgösterilmiş tir. Şekil 1.41: HDD video kamera (arka görünüş ) Şekil 1.40: HDD video kamera Şekil 1.42’de dijital video kameranı n (camcorder) genel yapı sıgösterilmiş tir. Dijital kameraları n yapı sı yla paralellik göstermekte olup en büyük farklarıyüksek kaliteli ve uzun süreli video çekimi yapabilmeleridir. Bunun nedeni yapı ları nda kullanı lan genişölçek 24 entegreli (LSI-Large Scale Integrated) sayı sal resim iş lemcisinin (DIGIC DV) dijital kameralarda kullanı lan resim iş lemcisinden daha kuvvetli olması dı r. Şekil 1.42: Dijital video oynatı cı sı nı n yapı sı Genel bir video kamera cihazıiki temel bölümden oluş ur: - Kamera Bölümü: Bu bölüm CCD’yi, mercekleri, yakı nlaş ma (zoom) motorları nı , odaklamayıve diyaframı (aperture) içerir. - Video Kayı t Bölümü: Bu bölüm CCD yoluyla elde edilen bilginin analog-dijital dönüş türücüler yoluyla sayı sala çevrilmesinden sonra kayı t ortamı na yazı lması nı sağ lar (Analog video kameralarda ADC iş lemi yoktur. Bilgi manyetik kaset bandları na analog olarak kaydedilir). Kayı t ortamıolarak HDD, HDV, DVD, MiniDV, Dijital 8 sayı sal kayı t ortamları nı kullanan video oynatı cı ları ndan farklıolarak CF (Compact Flash) Microdrive, SD (Secure Digital), Memory Stick gibi flaş bellek kartları na video kaydıyapan kameralar üretilmektedir. 1.2.2. Çalı ş ma İ lkesi Dijital kameralarda ve analog video kameralarda olduğ u gibi dijital video kameralarda da mercek düzeneğinden geçen ı ş ı k küçük bir yarı iletken resim algı layı cı sı olan CCD üzerine gönderilir. Çok yüksek çözünürlüklü modern video kameralarda bir CCD üzerinde 3 milyonun üzerinde fotohücresi (ı ş ı ğ a duyarlıdiyot) bulunur. Şekil 1.43: CCD ve mercek 25 Her bir fotohücresinin ı ş ı ğ ı n ş iddetini ölçtüğ ü ve daha parlak ı ş ı ğ ı n daha yüksek elektrik yüküyle temsil edildiğ i dijital kameralar bölümünde anlatı lmı ş tı . Mercek düzeneği, CCD’nin çalı ş masıve daha pek çok fiziksel donanı m dijital kameralarda olduğu gibidir. Ancak dijital video kameralarda kayı t ortamıolarak kaset bant, DVD ya da hard disk kullanı lı r. Dijital video görüntüsünün kaydedilmesinde izlenen iki yol vardı r; bunlardan biri analog televizyonlarda kullanı lan tarama sistemine uygun geçmeli (interlaced) kayı t tekniği, diğ eriyse yeni nesil dijital kameralarda kullanı lan tam kayı t tekniğ idir (Ayrı ntı lıbilgi için ‘Monitörler’ modülüne baş vurun). Geçmeli analog video görüntüsünde tam bir çerçeve (resim) ikiye bölünmektedir. Önce tam görünümlü birinci yarı m çerçeve ekrana yazdı rı lı r, ardı ndan ikinci yarı m çerçeve ekrana yazı lı r. Tam görünümlü iki yarı m çerçeve ekrana yazı ldı ğı nda tam resim ortaya çı kmı şolur. İ lk nesil dijital video kaydedicilerde geçmiş e uyum sağlamak amacı yla geçmeli tarama ilkesine uygun kayı t tekniğ i korunmuş tur. Böylece televizyonun video giriş ine bağlanan bir video kameranı n dönüş türme iş lemi yapması na gerek kalmamı ş tı r. Ancak video kameraları n performansları nı n ve teknolojilerinin ilerlemesiyle birlikte geçmeli kayı t tekniğ inden vazgeçilmiş tir. Böylece her bir çerçeve tek seferde kaydedilmektedir. Televizyonun analog video giriş ine bağ lanan böyle bir kameranı n görüntüsünü izleyebilmek için tam çerçevelerin ikiye ayrı ş tı rı lmasıgerekir. Şekil 1.44-1.49’da dijital video kaydedicisinin çalı ş ma ilkesi gösterilmiş tir. Şekil 1.45: Titremeye duyarlıgörüntü dengeleme sistemi Şekil 1.44: Kameranı n mercek düzeneği Şekil 1.46: Merceklerden geçen ı ş ı ğı n CCD yüzeyine çarpması Şekil 1.47: CCD’den gelen video sinyalini ve mikrofondan gelen ses sinyalini iş leyen elektronik kontrol kartı 26 Şekil 1.49: Kaset teknolojisini kullanan kayı t ortamı Şekil 1.48: Verilerin elektronik kontrol kartı ndan kayı t ortamı na aktarı lması 1.2.3. Aksesuarları Dijital kameralarda kullanı lan aksesuarları n pek çoğu dijital video kameralarda da kullanı lı r. İ çinde sigara yakı cı sıadaptörü, farklıpriz adaptörleri, ş arj aleti ve taş ı yı cıçantanı n olduğu bir aksesuar takı mıŞekil 1.50’de gösterilmiş tir. Şekil 1.50: Aksesuar takı mı Video kameraları n bataryalarıgenellikle daha uzun ömürlü olacak ş ekilde üretilirler. Bu nedenle dijital kameralarda kullanı lanlardan biraz daha büyük bataryalarıvardı r. Ayrı ca harici mikrofon takı labilme özellikleri sayesinde daha güçlü ses kaydıyapabilirler. 27 Şekil 1.51: (A) Video kamera LiIon bataryası , (B) Mikrofon Şekil 1.52: Bataryanı n video kameraya takı lması Dijital video kameralar ve dijital kameraları n altı nda tripot bağlanabilmesi için yuva bulunmaktadı r. Daha uzun süreli kayı t iş lemi gerçekleş tirebilmek amacı yla buraya takı labilen bataryalar geliş tirilmiş tir. Kameranı n DCin giriş i kullanı larak daha uzun süreli ve taş ı nabilir güç desteği sağ lanmı şolur. Şekil 1.53: Destek bataryası 1.2.4. Teknik Özellikleri Dijital kameraları n sahip olduklarıteknik özelliklerin büyük çoğ unluğ u dijital video kameralarda da bulunur. CCD ya da CMOS performansı , aydı nlatma özelliğ i, dijital/analog girişve çı kı ş desteği (video, ses ve DV giriş /çı kı ş ı ), kablosuz iletiş im, uzaktan kontrol edilebilme, flaş bellek desteği, kayı t teknolojisi, zoom özelliğ i, video kayı t çözünürlüğ ü, fotoğ raf çekme çözünürlüğ ü… önemli özelliklerdendir. Camcorder olarak adlandı rı lan video kameraları n en önemli özelliklerinden biri lens düzeneğ inin yapı sı dı r. Bir kamerayla açı k ve berrak bir görüntü alabilmek için lens düzeneğ inin odağ ı nı n iyi ayarlanmasıgerekir. Hareket halindeki bir kamerayla odaklama yapabilmek zordur. Bu nedenle video kameralarda otomatik odaklama (autofocus) düzeneğ i bulunur. Otomatik odaklama kı zı laltı(infrared) sinyalle nesnelerin mesafesinin ölçülmesiyle yapı lı r. Kı zı laltısinyal çerçevenin ortası ndaki nesneye çarpar ve video kamerada yer alan bir algı layı cı ya geri döner. Mikroiş lemci kı zı laltıı ş ı ğı n ne kadar sürede geldiğ ini hesaplar. Bu süre ı ş ı k hı zı yla çarpı lı r ve gidişdönüşdolayı sı yla ikiye bölünür. Böylece nesnenin mesafesi hesaplanı r ve lens düzeneğ ini hareket ettiren küçük bir motor yardı mı yla odaklama iş lemi gerçekleş tirilir. 28 Camcorder video kameraları n bir diğ er önemli özellikleri ı ş ı k ş iddetinin farklı seviyeleri için kendilerini otomatik olarak ayarlayabilmel eridir. Camcorder CCD üzerindeki fotohücrelerin yüklerini izler ve kameranı n iris’ini ayarlayarak lensin içinden daha fazla ya da daha az ı ş ı k geçmesini sağlar. Camcorder içindeki bilgisayar olarak nitelendirilebilecek elektronik devre yardı mı yla her zaman en iyi kontrast (karanlı k ve ı ş ı k arası ndaki denge) oranıayarlanı r. Böylece resimler çok karanlı k ya da çok aydı nlı k gözükmez. Kameraları n bir diğ er özelliği de NTSC ve PAL yayı n türünde video çı kı ş ı na ya da video kaydı na sahip olup olmadı kları dı r. Özellikle eski televizyonlarda yalnı zca PAL ya da yalnı zca NTSC yayı n desteğ i bulunurdu. NTSC Kuzey Amerika ve Japonya’da kullanı lan bir televizyon yayı n standardıolup, PAL Avrupa ve Türkiye’de kullanı lan yayı n standardı dı r. Hem DVD hem de VCD kalitesindeki PAL yayı nı n satı r sayı sıNTSC yayı na göre daha fazladı r. Artı k yeni nesil televizyonları n ve kameraları n hepsi her iki yayı na da destek vermektedir. PAL destekli eski televizyon sahiplerinin kamera görüntüsünü televizyona aktarmalarıiçin video çı kı ştürü PAL’a ayarlanmalı dı r. Araş tı rma Ödevi: Arı zalıbir video kamera temin etmeye çalı ş ı n. İ çindeki zoom düzeneğ ini, lens düzeneğ ini, mercekleri hareket ettiren motor aksamı nıve elektronik devre kartı nısökerek sı nı f içinde arkadaş ları nı za gösterin. Her bir parçayıetiketleyerek isimlerini ve özelliklerini üzerlerine yazı n. 1.3. Hafı za Kartları Dijital kamera ve video kameralarda fotoğ raf ve görüntü kaydıgerçekleş tirmek üzere taş ı nmasıkolay ve pek çok dijital cihazla uyumlu hafı za kartlarıkullanı lı r. Bu modülde hafı za kartları ndan MMC, SD, CF ve Stcik Memory anlatı lacaktı r. 1.3.1. MMC Siemens ve SanDisk tarafı ndan 1997 yı lı nda piyasaya tanı tı lmı şbir flaşbellek kartı dı r. Toshiba’nı n NAND tabanlıflaşbellek yapı sı nda üretilmiş tir ve daha eski bir teknoloji olan Intel’in NOR tabanlı flaşbellek yapı sı nıkullanan CF’ten daha küçüktür. Şekil 1.54: Solda MMC kart, sağda RS-MMC kart ve uygunlaş tı rı cı İ lk nesil MMC (MultiMedia Card) kartlar 24 mm geniş liğ inde 32 mm yüksekliğ inde üretilmiş tir. 2004 yı lı nda kullanı lmaya baş lanan RS (Reduced Size – İ ndirgenmişBoyutlu) 29 MMC kartlar 24 mm geniş liğ inde 16 mm yüksekliğinde üretilmektedir. Uygun adaptör (uygunlaş tı rı cı ) kullanı mı yla birlikte RS-MMC kartlar eski MMC uyumlu cihazlarda kullanı labilir. MMC kartlar ilk olarak 1 bitlik seri iletiş im gerçekleş tirecek ş ekilde üretilmiş lerdir. Fakat daha yeni sürümleri 4 ve hatta 8 bitlik bilgiyi aynıanda gönderecek ş ekilde tasarlanmı ş tı r. Şekil 1.55: MMC kartı n bilgisayar üzerindeki kart okuyucu yuvaya takı lması MMC kartlar cep telefonları nda ve pek çok dijital kamerada yaygı n olarak kullanı lmaktadı r. MMC kartı n en önemli özelliğ i kendisinden sonra geliş tirilen SD kartı n kullanı ldı ğ ıcihazlarda da kullanı labilmesidir. Modern bilgisayarlar genellikle MMC kartlarıda okuyabilen SD kart yuvası na sahiptir. Şekil 1.54’te bir MMC kartı n SD okuma yuvası na sahip dizüstü bilgisayara takı lmasıgösterilmiş tir. MMC standardı nı n açı k bir standard (Open Standard) olmasınedeniyle pek çok firma bu standard üzerinde değ iş iklikler yapmı ş lardı r. Nokia ve Siemens firmaları nı n RS-MMC’yi geliş tirmelerinden sonra MMCplus ismiyle bilinen MMC4 standardıve MMCmobile ismiyle bilinen RC-MMC4 standardlarıpiyasaya sürülmüş tür. 1.3.2. SD SanDisk, Toshiba ve Panasonic firmaları nı n ortak karar vermesi sonucu 1999 yı lı nda SD (Secure Digital) kart ortaya çı kartı lmı ş tı r. SD kart bir flaşbellek kartıtürü olup dijital kameralar, avuç içi bilgisayarlar ve cep telefonlarıgibi portatif cihazlarda kullanı lan belleklerdir. Fiziksel boyutları MMC kartlarla aynı dı r. Genellikle MMC kartlardan biraz daha kalı ndı r. Şekil 1.56: SD kart SD kartlar farklıhı zlarda üretilmekte olup hı z değerleri CD-ROM sürücülerde olduğ u gibi X harfiyle belirtilir ve 1X=150kB/s’dir. SD 1.01 versiyonu en fazla 66X (10MB/s) ve SD 1.1 versiyonu en fazla 133X (20MB/s) hı za sahiptir. Bu yüksek hı z değ erlerine sahip SD kartlar özellikle video kayı t ortamıolarak flaş bellek kullanan video kameralar için üretilmiş tir. SD ve MMC kartları n eski ve yeni nesil bilgisayarlarda kullanı labilmesi için USB, FireWire ve paralel port üzerinden bağ lanabilen 30 dönüş türücüler üretilmiş tir. Hatta SD kartları n floppy disket sürücüleri üzerinden kullanı labilmesi için FlashPath uygunlaş tı rı cı sıgeliş tirilmiş tir. SD kartlarda yazma korumasıanahtarıbulunur. Anahtar konumu aş ağı da olduğ u zaman yazma korumasıetkindir. SD/MMC kartlar yapı ları nda kullanı lan 28 bitlik LBA adreslemesi dolayı sı yla en fazla 128 GB kapasitesinde üretilebilirler. 4 hatlıseri iletiş im kullanı lı r (saat darbesi, seri giriş , seri çı kı şve yonga seçici). SD kartı n ‘Secure’ (Güvenlik) kelimesi yapı sı na eklenen bir ş ifreleme donanı mı yla ilgilidir. Dijital müzik paylaş ı mı nda kullanı cı ları n “Dijital Haklar Yönetimine” uygun hareket etmelerini sağ lamak için böyle bir yapı oluş turulmuş tur. SD kartlarda SPI mod (eşzamanlıseri girişve seri çı kı ş ), bir bit SD mod (ayrı komut ve veri kanalları ) ve dört bit SD mod (dört bitlik paralel iletim) iletim standardları desteklenir. 1.3.3. CF SD kartlardan biraz daha büyük 50 pinlik flaşbellek türüdür. Fiziksel olarak iki türü vardı r (Form faktörü). CF-I : 36.4 X 42.8 X 3.3 mm CF-II : 36.4 X 42.8 X 5.0 mm Şekil 1.57: CF kartlar Bazıdijital SLR makineler her ikisini de destekler. CF-I arayüzü 70mA’lik akı m çekebilirken CF-II arayüzü 500mA’e kadar akı m çekebilir. CF kartlarda da hı z X olarak gösterilir. 80X hı zı nda CF kartlarıvardı r. Ancak hı zı etkileyen üç önemli unsur vardı r. Birincisi kartı n en yüksek yazma hı zı , ikincisi dijital kameranı n en yüksek yazma hı zıve üçüncüsü kardı n onboard denetleyicisiyle dijital kameranı n yazı lı mı arası ndaki uyumdur. 31 İ lk zamanlarda CF kartlar performans ve fiyat açı sı ndan SD kartlara göre çok daha üstündü. Ancak günümüzde önemli bir fark kalmamı ş tı r. 16 bitlik veri aktarı m yoluna sahip olması na karş ı n uygulamada SD kartla CF kartı arası nda önemli bir fark yoktur. Şekil 1.58: PCMCI CF uygunlaş tı rı cı kartı CF kartları n bazıdijital kamera üreticileri tarafı ndan desteklenen WA (Write Acceleration – Yazma Hı zlandı rması ) türü vardı r. Bu türü destekleyen kameralarda bir miktar daha hı z artı ş ısağ lanmı ş tı r. Şekil 1.57’de dizüstü bilgisayarları n PCMCI yuvaları nda kullanı lan CF kart uygunlaş tı rı cı sı gösterilmiş tir. 1.3.4. Memory Stick 1998 yı lı nda Sony firmasıtarafı ndan piyasaya sürülmüşbir flaşbellek türüdür. Memory Stick Pro, Memory Stick Duo ve Memory Stick Micro türleri vardı r. İ lk nesil Memory Stick kartlarda 128 MB’lı k bellek sı nı rıvarken Memory Stick Pro kartı yla bu sı nı r 32 GB değ erine çı kartı lmı ş tı r. Sony firması nı n ürettiği dijital kameralar, dizüstü bilgisayarlar, PDA’lar, cep telefonları , dijital müzik oynatı cı larıve PlayStation oyun konsolları nda kullanı lan bir karttı r. SanDisk ve Lexar firmalarıda bu kartı n üretim lisansı na sahiptir. 32 Şekil 1.59: Solda Memory Stick Duo kartıve adaptörü, sağda ise Memory Stick kartıgösterilmiş tir Şekil 1.60: CF ve MS destekli bir dijital kamera Eski Memory Stick kartlar yeni MS sürücülerinde kullanı labilirken, Memory Stick Pro ve Memory Stick Pro Duo eski sürücülerde çalı ş amaz. Memory Stick kartları n dizüstü bilgisayarlar için PCMCI okuyucusu ve hatta 3.5” floppy sürücülerde çalı ş abilmesi için uygun okuyucusu bulunmaktadı r. Memory Stick Duo kartı , Sony tarafı ndan cep kameralarıgibi daha küçük dijital cihazlarda daha küçük boyutlu bir flaşbellek kartıkullanma ihtiyacı ndan dolayı üretilmiş tir. Ayrı ca uygun bir adaptör yardı mı yla Duo kartları n daha büyüklerini kullanan diğ er dijital makinelerde de rahatlı kla kullanı labilir. SanDisk firması yla birlikte Sony, Duo kartı n dörtte biri büyüklüğ ünde (15 X 12.5 X 1.2 mm) Memory Stick Micro türünü piyasaya sürmüş tür. Bu kartı ndan kuramsal kapasitesi 32 GB kadardı r. Tablo 1.2’de MS kartları n karş ı laş tı rmalarıyapı lmı ş tı r. Tablo 1.2: Memory Stick kartları n farkları Standard Pro/Pro Duo Micro (M2) Standard ve Pro Duo Mikro Aktarı m Hı zları En yüksek yazma hı zı : 14.4Mbit/s (1.8MB/s) En yüksek okuma hı zı : 19.6Mbit/s (2.5MB/s) Aktarı m: 160Mbit/s (20MB/s) En küçük yazma hı zı : 15Mbit/s En yüksek yazma hı zı : 80Mbit/s (Yüksek Hı zlıPro Duo) Aktarı m: 160Mbit/s Fiziksel Büyüklükleri (Form Factor) 50mm X 21.5mm X 2.8mm 31mm X 20mm X 1.6mm 15mm X 12.5mm X 1.2mm 33 UYGULAMA YETİ UYGULAMAFAALİ FAALİ YETİ İ ş lem Basamakları Öneriler USB destekli dijital kameranı n kapalı olduğ una emin olunuz. Dijital kameraya uygun flaşbellek kartı nı Bu iş lem için ve bataryayıyuvası na takı nı z. baş vurunuz. Cihazıaçı nı z ve örnek çekim yapı nı z. cihaz kitapçı ğı na Dijital kameranı n USB kablosunun dikdörtgen ş eklindeki geniş ucunu bilgisayarı nı za, daha küçük olan diğer ucunu kameranı zı n dijital giriş ine bağlayı nı z. Dijital kameranı n çekim ayarıanahtarı nı Bilgisayarı nı za yeni bir cihazı n görüntü gösterim konumuna alı nı z. takı ldı ğ ı nıbelirten donanı m bulundu uyarı sıekrana gelir. Cihazla birlikte gelen kurulum CD’sini Kurulum iş lemine devam edin ve bilgisayarı nı za takı nı z. dosyaları n alı nacağ ıyer olarak CD sürücünüzü gösterin. Not: Internetten donanı mla ilgili daha yeni sürücüleri almı ş sanı z ilgili sürücü dosyaları nı n olduğu yeri de seçebilirsiniz. Kurulum iş lemini ilgili donanı mı Böyle bir durumda donanı mla birlikte bilgisayara bağ lamadan önce de gelen yazı lı mı yükleyin. Yükleme yapabilirsiniz. iş lemi bittikten sonra donanı mı bilgisayara bağ layabilirsiniz. Dijital kameradaki görüntüleri, çekim anahtarı görüntü oynatı m modundayken alabilirsiniz. Cihaz, iş letim sisteminin donanı m aygı tları penceresinde taş ı nabilir bellek olarak gözükecektir. 34 ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME Bu bölümde 1 nolu öğ renme faaliyetinde anlatı lan konular hakkı nda bilginizi ve yeteneğinizi ölçmek amacı yla çoktan seçmeli sorular sorulacak ve uygulamalıtest yapı lacaktı r. Maddeleri duyarlı lı kla yanı tlamanı z önerilir. A. ÖLÇME TESTİ 1. DIGIC için aş ağı da söylenenlerden hangisi yanlı ş tı r? A) Bir çeş it mikroiş lemcidir. B) Dijital görüntüleme iş lemcisidir. C) Sayı sala çevrilen resim bilgisi üzerinde her türlü iş lem DIGIC tarafı ndan yapı lı r. D) Dijital kameraları n çözünürlüğünü belirleyen önemli bir parçadı r. 2. Dijital kamerayla alı nmı ş1024 X 768 çözünürlüğünde bir fotoğrafı n kayı t boyutu aş ağ ı daki değ erlerden hangisi olamaz? A) 2,5MB B) 3,5MB C) 200KB D) 1MB 3. Dijital kamerayla çekilmişbir görüntünün geçmeli tarama tekniğ ini kullanan televizyon üzerinden seyredilebilmesi için hangi veri aktarı m arayüzü kullanı lı r? A) USB B) FireWire C) Analog video/audio D) Bluetooth 4. Aş ağ ı dakilerden hangisi dijital kayı t ortamıdeğildir? A) Hi8 B) MiniDV C) HDV D) HDD 5. PictBridge özelliği nedir? A) Dijital kameraları n birbirleriyle kablosuz iletiş im kurmaları nı sağ layan bir standart. B) Dijital kameraları n uyumlu yazı cı lardan baskıalmaları nısağ layan bir standardt C) Genişaçı lıobjektif desteği. D) Dock Station bağ lantıözelliği. 35 6. Dock Station nedir? A) Dijital kameraları n bilgisayara bağ lantı ları nısağ lamak için geliş tirilmişbir bağ lantı arayüzüdür. B) Dijital kameralardan yazı cı ya veri aktarmak için geliş tirilmişbir bağ lantı arayüzüdür. C) Kablosuz veri aktarı mıiçin geliş tiriş mişbir standarttı r. D) Veri aktarı lmak istenen her durumda kablo kullanı m sı kı ntı sı nıkaldı rmak için geliş tirilmişbir bağ lantıistasyonudur. 7. Flaşbellek kartları nı n birim veri aktarı m hı zlarıneyle gösterilir? A) 1X = 150KB/s B) 1X = 1MBit/s C) 1X = 150KBit/s D) 1X = 1MB/s 8. Aş ağ ı daki kayı t türlerinden hangisi dijital video kameralarda kullanı lan bir video kayı t türü değ ildir? A) MPEG-2 B) AVI C) MPEG-1 D) JPEG 9. Aş ağ ı daki parçalardan hangisi analog film video ve dijital video kameraları n ortak parçaları ndan değ ildir? A) CCD B) Lens C) FlaşBellek D) Renk filtresi 10. Aş ağ ı daki özelliklerden hangisi yeni nesil dijital video kameralarda bulunmaz? A) Titremeden kaynaklanan mercek kayması sorununu azaltan görüntü dengeleyici. B) Geçmeli taramayla kayı t tekniğ i. C) Dijital görüntü iş lemcisi. D) Analog video ya da dijital video çı kı ş ı . DEĞERLENDİ RME Ölçme soruları nı n çoğ unu doğ ru yanı tlamı şve eksiklerinizi gözden geçirmiş seniz bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz. 36 ÖĞRENME FAALİ YETİ –2 ÖĞRENME FAALİ YETİ -2 AMAÇ Bu öğ renme faaliyetinde görüntü taramasıyapan tarayı cı larıve barkod okuyucuları öğ reneceksiniz. Tarama iş lemi yaparak görüntüyü sı kı ş tı rı lmı şresim formatı na çeviren ve çeş itli özel iş aretleri tarayarak sayı sal kodlara dönüş üm yapan cihazlarda farklı algı layı cı ları n kullanı ldı ğ ı nı ve bu cihazları n kurulumları nı n nası l yapı ldı ğı nıöğ reneceksiniz. ARAŞ TIRMA Tarayı cı larda kullanı lan farklıalgı layı cı lar (lazer, optik, kamera, CCD vb.) hakkı nda temel düzeyde bilgi edinip hangi teknolojinin hangi ş artlarda daha kullanı ş lıolduğ unu, birbirlerine göre üstün ve eksik yanları nı , piyasada kullanı lan ve flatbed olarak bilinen tarayı cı larda hangi ne tür bir tarama cihazı nı n kullanı ldı ğı nıaraş tı rı nı z ve sonuçları raporlayı nı z. 2. TARAYICILAR 2.1. Tarayı cı lar Tarayı cı lar içlerindeki özel düzenek yardı mı yla herhangi bir nesneyi optik olarak tarayan, taranan bilgiyi sayı sal bilgiye çeviren ve yazı lı m aracı lı ğ ı yla elde edilen sayı sal bilgiyi sı kı ş tı rı lmı şresim türü olan JPEG ya da baş ka bir türe çeviren cihazlardı r. Tarayı cı ları n bir önemli özelliğ i de OCR (Optical Character Recognition) denen yazı lı m tekniğ iyle karakterlerin de taranı p bir metin dosyasıolarak kaydedilmesini sağ lamaktı r. 2.1.1. Yapı sıve Çeş itleri Günlük yaş amda defter sayfaları nı n taratı lması , kitap sayfaları nı n bilgisayar ortamı na aktarı lması , eski resim albümlerinde yer alan resimlerin taratı lmasıvb. pek çok uygulaması vardı r. Şekil 2.1: Çeş itli düzyatak (flatbed) tarayı cı lar Tarayı cı lar genel olarak dört farklıtürde karş ı mı za çı kar: 37 Düzyataklı(Flatbed) Tarayı cı lar: Taş ı yı cı düzenek yardı mı yla okuma kafası nı n hareket ettirildiğ i ve taranan nesnenin sabit bir yatak üzerine yerleş tirildiğ i tarayı cıtürüdür. En yaygı n kullanı lan tarayı cıtürü olmasınedeniyle modülde bu tür tarayı cı lar anlatı lacaktı r. Yaprak beslemeli (Sheet-fed) Tarayı cı lar: Okuma kafası durağandı r ve taranacak sayfa besleme yuvası na verilir. Sayfa hareket ettirilerek tarama iş lemi gerçekleş tirilir. Bu durum yazı cı ları n çalı ş ma yapı sı na benzetilebilir. Şekil 2.2: Flatbed tarayı cı Elle tutulan (Handheld) Tarayı cı lar: Bu tarayı cı larda taranan nesne sabit kalmakla birlikte okuma kafasıtaş ı yı cıbir düzenek tarafı ndan değ il elle hareket ettirilir. Tarama sı rası nda elin düzgün hareket et memesi nedeniyle tarama kalitesi düş üktür, ancak hı zlı tarama iş leminin gerçekleş tirilmesi istenen durumlar için uygundur. Tambur (Drum) Tarayı cı lar: Muazzam boyutlarda ayrı ntı nı n elde edilmesi istenen yayı n endüstrisi gibi alanlarda kullanı lan ve Photomultiplier Tube (PT) denen bir teknolojiye sahip tarayı cı lardı r. Taranacak doküman cam bir silindir üzerine yerleş tirilir. Silindirin ortası nda nesneden yansı yan ı ş ı ğıüç ayrıhuzmeye bölen ve her bir huzmeyi ayrı bir renk filtresine gönderen algı layı cıvardı r. Her bir filtre çı kı ş ı nda ı ş ı k elektrik sinyaline çevrilir. Şekil 2.3’te düzyataklıbir tarayı cı nı n genel yapı sıgösterilmiş tir. En önemli öğeleri tarama yüzeyini aydı nlatan fleuresan lamba, tarama yüzeyinden yansı yan ı ş ı ğ ıCCD algı layı cı ya yansı tan optik (ayna-mercek düzeneğ i) düzenek, CCD’nin çevirdiğ i elektrik sinyalini sayı sal bilgiye çeviren mikroiş lemci ve okuma kafası nı(taş ı yı cı ) taş ı yan kolu hareket ettiren adı m motorudur. Şekil 2.3: Düzyataklıtarayı cı nı n yapı sı 38 Bu öğ elere ek olarak aş ağ ı daki malzemeler düzyatak tarayı cı ları n yapı sı nda bulunur: Veri iletiş im arayüzü Besleme katı Dengeleş tirici kol Kontrol devresi Şekil 2.4: Tarayı cı nı n iç görüntüsü. Solda Elektronik kartıve adımotoru, sağda okuma kafası nıtaş ı yan kol ve kayı ş Şekil 2.5: Bağlantıarayüzü olarak USB kullanan bir tarayı cı nı n bilgisayara bağlantı sı Dijital kameralarda olduğ u gibi tarayı cı larda optik düzeneğ i ve ı ş ı ğ ıelektriğe çeviren bir algı layı cı /dönüş türücü bulunur. Düzyatak tarayı cı larda en sı k tercih edilen ı ş ı k 39 algı layı cı sıCCD’dir. Şekil 2.6’da optik düzeneğin ı ş ı ğ ıCCD yüzeyine nası l yansı ttı ğ ı resmedilmiş tir. Şekil 2.6: Iş ı ğı n tarama kafasıiçinde hareketi ve CCD’ye ulaş ması 2.1.2. Çalı ş ma İ lkesi İ lk zamanlarda tarayı cı lar kendilerine özel yazı lı mlar yardı mı yla taranan nesneyi dosyaya çevirirdi. Bu durum tarayı cı nı n baş ka bir bilgisayara bağ lanmasıdurumunda aynı yazı lı mı n ilgili bilgisayara da kurulması nıgerektirirdi. Ayrı ca her firma kendine göre resim düzenleme yazı lı mıgeliş tirdiğ inden bu durum kullanı cı lar açı sı ndan can sı kı cıbir sorun oluş turmaktaydı . Üreticiler arası ndaki bu farklı lı ğ ıgidermek, bilgisayarlarda kullanı lan popüler resim iş leme yazı lı mlarıyardı mı yla da taranan bilgilerin dosyaya çevrilmesini sağ lamak ve tarayı cı ile bilgisayar arası nda ortak bir iletiş im standardıkurmak amacı yla TWAIN diye adlandı rı lan bir standart geliş tirilmiş tir. TWAIN destekli bir tarayı cı yıbilgisayarı nı za kurduktan sonra TWAIN desteğ ine sahip resim iş leme yazı lı mları yla (Photoshop, Paint Shop Pro vb.) tarama iş lemini baş latabilirsiniz. Düzyatak bir tarayı cı da tarama iş lemini gerçekleş tirmek için taranacak belge tarayı cı nı n cam yüzeyine yerleş tirilir. Şekil 2.7: Tarayı cı ya belgenin yerleş tirilmesi Şekil 2.8: Tarama iş leminin TWAIN destekli bir yazı lı m üzerinden baş latı lması TWAIN destekli bir resim iş leme yazı lı mıüzerinden ya da tarayı cı nı n kendi özel yazı lı mıüzerinden tarama iş lemi baş latı lı r. 40 Şekil 2.9: Tarayı cıyazı lı mı nı n TWAIN destekli bir resim iş leme yazı lı mı üzerinden çağrı lması Şekil 2.10: Üzerinde fleuresan lambanı n, yansı tı cı aynaları n, optik merceğin ve CCD’nin yer aldı ğı taş ı yı cı Şekil 2.11: Yansı tı cıaynalarla ı ş ı ğı n lens üzerine odaklanması Şekil 2.12: Taş ı yı cı nı n destekleyici kol üzerinde hareket etmesi Rengin elde edilmesinde farklıyöntem kullanı lı r. Yöntemlerden birinde tarayı cıher bir noktayıüç geçiş te tarar. Her geçişlesin ve CCD’nin arası nda yer alan farklıbir renk filtresi kullanı r. Üç geçişde tamamlandı ğ ı nda tarayı cıyazı lı mıüç resmi de birleş tirir ve tek resim elde edilir. Diğ er bir yöntemde, lens yardı mı yla resmin daha küçük üç kopyasıalı nı r. Her bir resim renk filtresi içinden geçer (kı rmı zı , yeş il ya da maviden biri) ve tarayı cıCCD’den gelen üç ayrıparçayıda birleş tirir. Bu tarama iş lemi tek geçiş te gerçekleş ir. Diğ er bir resim algı lama teknolojisi CIS (Contact Image Sensor)’dı r. CIS sistemiyle CCD, aynalar, filtreler, lamba ve mercek düzeneğ i ortadan kaldı rı lmı şonun yerine kı rmı zı , yeş il ve mavi renklerde ı ş ı k yayan diyot (LED) satı rlarıgetirilmiş tir. Tarama alanı nı n geniş liğ i boyunca yayı lmı ş300-600 kadar resim algı layı cı sıvardı r. Tarama iş lemi baş latı ldı ğ ı nda beyaz ı ş ı ğ ı n elde edilmesi için aynıanda bir satı r boyunca dizilmişkı rmı zı , yeş il ve mavi LEDler yakı lı r. Parlatı lan resim algı layı cı lar tarafı ndan yakalanı r. CIS tarayı cı lar daha ucuz, hafif ve ince olmakla birlikte CCD tarayı cı ları n kalitesini veremez. 41 2.1.3. Teknik Özellikleri Şekil 2.13: Adı m motorun hassasiyeti yyönündeki örnekleme değerini belirler Tarayı cı ları n en önemli teknik özelliğ i sahip olduklarıçözünürlüktür. Çoğ u düzyatak tarayı cı 300X300dpi (dots per inch) çözünürlüğ üne sahiptir. Tarayı cı ları n dpi değ eri CCD ya da CIS dizisinin tek bir satı rı nda (x-yönündeki örnekleme oranı ) bulunan algı layı cısayı sı yla iliş kilidir. Ayrı ca taş ı yı cı yı hareket ettiren adı m motorun hassasiyeti de (y-yönündeki örnekleme oranı ) dpi değerini etkiler. Ayrı ca adı m motor sayesinde okuma kafası nı n konumu tahmin edilebilir. Elektrik kesilip geldiğ inde hareket kafası rahatlı kla baş langı ç konumuna getirilebilir. Araş tı rma Ödevi: Adı m motorun teknolojide kullanı mı yla ilgili farklıörnekler bulmaya çalı ş ı n. Neden adı m motorun tercih edildiğ ini araş tı rı n. Örneğ in 300X300 dpi çözünürlüğünde ve mektup boyutunda doküman tarayabilme özelliğ ine sahip bir tarayı cı nı n CCD’si her bir satı rı nda 2550 algı layı cıbulundurur. Tek geçiş li bir tarayı cı daysa algı layı cısayı sıbunun üç katı dı r (7650). Şekil 2.13’te gösterilen adı m motoru 1 inçin 300’de biri adı mda ilerleyebilir. Bir diğer önemli özellik te keskinliktir. Keskinlik kullanı lan optik düzeneğ in kalitesine ve kullanı lan ı ş ı k kaynağ ı nı n parlaklı ğı na bağlı dı r. Parlak bir xenon lamba ve yüksek kalite lensler daha berrak ve keskin bir görüntü elde edilmesini sağlar. Bazıtarayı cı ları n 4800X4800 ya da 9600X9600 dpi çözünürlükte tarama iş lemi yaptı klarıbelirtilmektedir. Ancak bu kadar yüksek çözünürlüklü tarama gerçek donanı msal tarama değ eri değildir. Interpolation denen yazı lı msal bir yöntemle tarama çözünürlüğ ü yükseltilir. Bu çözünürlüğe yazı lı msal çözünürlük denir. Interpolation yöntemiyle CCD tarafı ndan elde edilen resim bilgisinin araları na yazı lı msal olarak pikseller yerleş tirilir. Örneğ in donanı msal çözünürlük 300X300 dpi ve yazı lı msal çözünürlük 600X300dpi ise yazı lı m tarafı ndan her bir CCD algı layı cı sıtarafı ndan taranan bir piksele karş ı lı k bir piksel eklenir. Tarayı cı lardan bahsedilirken kullanı lan bir baş ka terim de bit derinliğ i (bit-depth) ya da diğer adı yla renk derinliğidir. Bu terim tarayı cı nı n yeniden üretebileceğ i renk sayı sı nı belirtir. Her piksel standart gerçek rengin elde edilebilmesi için 24 bitlik renk bilgisine gerek duyar. Piyasada satı lan bazıtarayı cı ları n 30bit ya da 36bit renk derinliğ ine sahip oldukları belirtilmektedir. Tarama iş leminin yapı lmasıyalnı zca sürecin bir parçası dı r. Diğ er bir önemli özellikte tarayı cı nı n hangi veri arayüzüyle bilgisayara bağ landı ğı dı r. Genel olarak aş ağ ı daki bağlantı arayüzleri kullanı lı r: 42 Paralel: Paralel port üzerinden yapı lan bu bağlantıen yavaşbağlantıyoludur. Paralel portlu bir yazı cı yla paralel portlu bir tarayı cıaynıanda bilgisayara bağ lanabilir. Bunun için tarayı cıüzerindeki ikinci bir bağ lantınoktasıkullanı lı r. Yazı cı yla tarayı cıçift yönlü paralel port kablosuyla birbirlerine bağ lanı r, ardı ndan tarayı cıüzerindeki bilgisayar bağ lantı noktası ndan bilgisayara bağ lantıkurulur. SCSI: Özel SCSI konektörü kullanan tarayı cı lardı r. SCSI kontrol kartı yla birlikte gelirler. Ancak bilgisayarı nı zda uygun bir SCSI denetleyicisi varsa onu da kullanabilirsiniz. USB: Bu tarayı cı lar bilgisayarlara bağ landı klarıanda eğ er güncel bir iş letim sistemi kullanı yorsanı z hemen tanı nı rlar. Kullanı mlarıkolaydı r. Özel bir donanı msal ayar yapmayı gerektirmezler. Veri iletim hı zlarıda oldukça iyidir. FireWire: Genellikle yüksek donanı msal tarama çözünürlüğüne sahip tarayı cı larda kullanı lı r. Bu bağlantıarayüzüne sahip tarayı cı lar USB ve SCSI tarayı cı lardan daha hı zlı dı r. Şekil 2.15: USB portlu tarayı cı nı n arka paneli Şekil 2.14: Tarayı cıüzerinde birden fazla konektör olabilir NOT: Tarayı cıyazı lı mlarıtaranan bir nesnenin görüntüsünü resim dosyası na dönüş türür. Eğ er taranan nesnede yazıvarsa ve bu yazı ları n bilgisayarda yazıdosyasıolarak kaydedilmesini istiyorsanı z OCR diye adlandı rı lan yazı lı mlar kullanmalı sı nı z. Örneğ in bir kitabı n sayfaları nıtarayı p bilgisayar ortamı na yazıformatı nda aktarabilirsiniz. 2.2. Barkod Tarayı cı lar/Okuyucular Barkod, sayı lar ve harflerin çeş itli geniş likteki ve uzunluktaki çubuk ve boş lukları n bir araya gelmeleriyle oluş turulan bir kodlama sistemidir. Bir markete girdiğ inizde tüm ürünlerin üzerinde çeş itli ş ekillerde çubuklardan oluş an etiketler görmüş sünüzdür. Gerçekte barkod olarak adlandı rı lan bu kodlamayla ürünlerin üzerinde ne tür ürün oldukları , nereden geldikleri, fiyatlarıvb. bilgiler tutulmaz. Barkod yalnı zca bilgisayara veri girmenin bir çeş idi olup belli sayı da karakterden oluş an bir ürün bilgisi içerir. Şekil 2.16’da 12 rakamdan oluş an barkod Şekil 2.16: Solda 12 rakamlı k barkod, sağda 13 rakamlı k barkod 43 Özel olarak tasarlanmı ş barkod okuyucusuyla barkod etiketi okutulduğ unda bilgisayara ilgili sayı da karakterden oluş an ürün bilgisi girilir. Bilgisayarı n bağ lıolduğ u ana sunucuya daha önceden girilmişolan bir veritabanı ndan ürün bilgisinin hangi ürüne karş ı lı k geldiğ ine bakı lı r. Veritabanı na ilgili ürünün tüm bilgileri girilmişolduğ undan bilgiler çı ktı olarak ekrana ya da kağı da aktarı lı r. Çok farklıbarkod standartlarıolup bunlardan en sı k kullanı lanımarketlerde ürün denetimini kolaylaş tı rmak amacı yla kullanı lan UPC (Universal Product Code) kodudur. 2.2.1. Yapı sıve Çalı ş ma İ lkesi Bilgisayarlar barkodlarıokuyamaz. Barkodun içerdiği bilginin bilgisayar tarafı ndan kullanı labilir duruma getirilmesi için barkod kodunun alı nmasıve bilgisayarı n anlayacağ ı türe dönüş türülmesi gerekir. Barkod bilgisini alı p bilgisayara gönderen cihazlar barkod okuyucusu ya da barkod tarayı cı sıolarak adlandı rı lı r. Bir barkod okuyucusu temel olarak tarayı cı , kod çözücü ve veri aktarı m Kablosu parçaları ndan oluş ur. Tarayı cıbarkod iş aretlerini (çizgiler ve boş luklar) algı lar ve bu bilgiyi kod çözücüye gönderir. Kod çözücü elde ettiğ i iş aret bilgilerini uygun elektriksel çı kı ş a çevirir ve bilgisayar diline çevrilmişbilgiyi (çoğ unlukla ASCII karakter bilgisi) veri aktarı m katıyardı mı yla bilgisayara gönderir. Genel olarak dört tür barkod tarayı cı sıvardı r: Kalem türü tarayı cı lar Lazer barkod tarayı cı lar CCD (Charge Coupled Device) tarayı cı lar Kamera tabanlıokuyucular Kalem Türü Barkod Tarayı cı : Çubuk ş eklindedir ve ucunda ı ş ı k kaynağıve ı ş ı k kaynağ ı nı n yanı na yerleş tirilmişfoto diyot bulunur. Tarayı cı nı n ucu taranacak barkod etiketin çizgileri üzerinde yumuş ak hareketlerle gezdirilir. Foto diyot ı ş ı k kaynağ ı ndan yansı yan ı ş ı ğ ı n ş iddetini ölçer ve barkod etiketindeki ş ekillere bağ lıolarak elektrik dalgası üretir (Şekil 2.17). Barkod tarayı cı sıüretilen biçimlendirilen elektrik dalgası nıkod çözücüye gönderir. Kod çözücü dalga ş eklini geleneksel bilgisayar verisine (ASCII kodları na) dönüş türür. Şekil 2.17: Kalem türü tarayı cı da kı rmı zınoktayla gösterilen ı ş ı ğı n gezdirilmesine göre elektrik sinyallerinin elde edilmesi Lazer Barkod Tarayı cı : Kalem türü barkod tarayı cı lar gibi çalı ş ı r. Iş ı k kaynağ ı olarak lazer kullanı lı r. İ çlerinde lazerin uygun ş ekilde geri yansı ması nısağlayacak bir ayna düzeneğ i vardı r. Kalem türü barkod tarayı cı larda olduğu gibi yansı yan lazerin ş iddeti foto diyot tarafı ndan algı lanı r. 44 Şekil 2.18: Lazer barkod tarayı cıve PS/2 bağlantı noktası CCD Barkod Tarayı cı : Okuma kafasıüzerinde bir satı r boyunca dizilmişçok sayı da küçük ı ş ı k algı layı cı sıbulundurur. Barkod ş ekillerine bağ lıolarak üretilen elektrik dalgaları kod çözücüye gönderilir. CCD barkod okuyucunun kalem türü ve lazer barkod okuyuculardan farkıbarkod etiketinden yansı yan ı ş ı ğı n parlaklı ğ ı nıölçmesidir. Diğ er tarayı cı lar ise tarayı cı nı n kendisi tarafı ndan üretilen belirli frekanstaki ı ş ı ğ ıölçer. Kamera TabanlıBarkod Okuyucu: Yüksek hı zda fotoğraf çeken bir video kamera bulundurur. Barkod etiketinin fotoğ rafıçekilir ve sayı sal resim iş leme (Digital Image Processing) teknikleriyle barkod etiketi çözülür (Trafik polislerinin plaka okuyan cihazları ya da OGS giş elerinde bulunan kameralar gibi). Şekil 2.19: Barkod tarayı cı ları n sanayide kullanı mı 2.2.2. Teknik Özellikleri Doğru donanı ma sahip olduğ unuz müddetçe barkod okuyucularıtüm bilgisayar yazı lı mları nda kullanabilirsiniz. Barkod okuyucularıçeş itli arayüzlerle bilgisayara bağlanı r. PS/2 klavye giriş ini kullanan ya da RS232 ve USB gibi klavye giriş i dı ş ı ndaki bir baş ka portu kullanan bağ lantıtürleri vardı r. Doğrudan klavye giriş ini kullanan barkod tarayı cı larıbilgiyi klavyenin kullandı ğ ı karakter kodlaması nda gönderdiği için herhangi bir uygulamada sanki klavye kullanı yormuş 45 gibi kullanabilirsiniz. Okuma iş lemini yaptı ğ ı nı z anda ilgili kod veri girişalanı na yazı lı r ve enter tuş una bası lı yormuşgibi iş lem sonlandı rı lı r. Bu giriştürünü kullanan tarayı cı ları n en önemli sorunu tarayı cıüzerinde denetiminizin olmaması dı r. Ayrı ca kursörü veri girişalanı içinde tutmanı z gerekir. Diğ er bağ lantıtürleriyse USB, RS232 ve Macintosh bilgisayarlar için ADB’dir. Bu bağ lantıtürlerinde cihazla birlikte bilgisayara kurulmak üzere iş letim sistemi yazı lı mıgelir. Yazı lı m bilgisayara yüklenir ve cihaz hangi uygulamayla birlikte kullanı lmak isteniyorsa o yazı lı ma göre ilgili ayarlama yapı lı r. Bu tür bağlantı larda cihaz üzerinde daha fazla denetime sahip olursunuz. Tablo 2.1’de USB, PS/2 ve ADB bağlantıtürleri gösterilmiş tir. Tablo 2.1: Barkod tarayı cı lar için farklıbağlantıtürleri ve bilgisayara bağlanmaları USB Konektörü PS2 Konektörü ADB Konektörü Klavye çı kı ş ı çoklayı cı sı yardı mı yla Macintosh Bu arayüzü kullanan klavyeyle birlikte bilgisayarlar için kullanı lan tarayı cı ları n bağlanması nda kullanı labilir. Cihazı n ve PC’ler için PS/2 portuna bilgisayarı n kapatı lması na bilgisayar tarafı ndan karş ı lı k gelen bağlantı gerek yoktur. algı lanmasıiçin bilgisayar noktası dı r. açı lmadan önce takı lması gerekir. USB Konektörü Sembolü PC ve Mac için USB bağ lantı sı PS2 Konektörü Sembolü PC için PS/2 bağ lantı sı 46 ADB Konektörü Sembolü Mac için ADB bağlantı sı UYGULAMA YETİ UYGULAMAFAALİ FAALİ YETİ Paralel Port Tarayı cı nı n Kurulumu İ ş lem Basamakları Öneriler Paralel portlu tarayı cı yıbilgisayarı nı zı n Tarayı cı nı n beslemesini kesin. yakı nı nda düz bir yere yerleş tiriniz. Eğ er sistemde paralel port bir yazı cı da varsa uygun bir kablo yardı mı yla yazı cı yıtarayı cı nı n üzerinde yer alan Tarayı cı yla birlikte gelen paralel port yazı cı bağlantı noktası na bağlayı n. kablosunun 25pinlik erkek konektörünü Sonuç olarak bilgisayara bağ lantı kapalı durumdaki bilgisayarı n paralel tarayı cıüzerinden yapı lı r. portuna bağ layı nı z. Kablonun diğer ucunu Dikkat: Aynıanda iki paralel cihazı n tarayı cı ya bağ layı nı z. çalı ş mayacağ ı nı unutmayı n. Cihazlardan biriyle olan iş inizi bitirdikten sonra diğ er cihazıkullanı n. Bazıtarayı cı larda güç tuş u yoktur. Tarayı cı nı zıaçı nı z. Adaptörü prize bağ ladı ğ ı nı zda tarayı cı açı lı r. Bilgisayarı nı zı açı nı z. Bilgisayarı nı z açı ldı ktan sonra iş letim sisteminizin Eğ er herhangi bir uyarıalmadı ysanı z ekranı nda sisteme yeni bir donanı m iş letim sisteminizin ‘Denetim Masası ’ yüklendiğ ini belirten bir uyarı çı kar. konsoluna gidin ve yeni donanı mıelle Yönergeleri izlemeniz durumunda ve (manuel) yükleyin. tarayı cı nı zla birlikte gelen yazı lı mı yüklediğinizde kurulum tamamlanmı ş tı r. 47 USB Port Tarayı cı nı n Kurulumu) İ ş lem Basamakları Öneriler Tarayı cı nı zı düz bir zemine ve Tarayı cı nı n beslemesini kesin. bilgisayarı nı zı n yakı nı na yerleş tiriniz. Tarayı cı yla birlikte gelen yazı lı m CD’sini Bazıtarayı cı ları n cihaz bilgisayara bilgisayarı nı za takı nı z ve kurulum iş lemini bağlandı ktan sonra kurulması gerçekleş tiriniz. gerekebilir. En iyi kurulum seçeneğini öğrenmek için tarayı cı nı zla birlikte gelen teknik dökümanı inceleyin. Şekil 2.16: Yazı lı m CD’si, güç adaptörü ve USB kablo Tarayı cı nı zıaçı nı z. Bazıtarayı cı larda güç tuş u yoktur. Adaptörü prize bağ ladı ğ ı nı zda tarayı cı açı lı r. USB kablosunun kare ş eklindeki ucunu Bu sı rada bilgisayarı nı zı n açı k tarayı cı ya, dikdörtgen ş eklindeki ucunu olması nı n bir sakı ncasıyoktur. USB bilgisayara takı nı z. cihazlar açı k durumdaki bilgisayara doğ rudan bağ lanabilir. Cihazı nı z otomatik olarak USB destekli iş letim sistemi tarafı ndan algı lanacaktı r. Şekil 2.17: USB kablosunun bilgisayara ve tarayı cı ya bağlanması 48 NOT: Taş ı ma sı rası nda okuma kafası nı n sallanması nıengellemek amacı yla bazıtarayı cı ları n arka tarafları na emniyet kilidi konulur. Tarama iş leminin yapı labilmesi için emniyet kilidini açmayıunutmayı n. Ayrı ca cihazı nı zla birlikte gelen teknik dökümanları mutlaka inceleyin. Cihazı nı zı n kalibrasyonu ve en iyi kullanı mı yla ilgili yapı lması gerekenleri teknik dökümanlarda bulabilirsiniz. 49 ÖLÇME ERLENDİ RME ÖLÇMEVE VEDEĞ DEĞ ERLENDİ RME Bu bölümde 2 nolu öğ renme faaliyetinde anlatı lan konular hakkı nda bilginizi ve yeteneğinizi ölçmek amacı yla farklıtürden sorular sorulacak ve uygulamalıtest yapı lacaktı r. Maddeleri duyarlı lı kla yanı tlamanı z önerilir. A. ÖLÇME TESTİ 1. Tarayı cıokuma kafası nıhareket ettiren hangi motordur? A) Servo motor B) DC motor C) Adı m motoru D) Fan motoru 2. Tarayı cı larda x-yönündeki donanı msal çözünürlüğ ü ne belirler? A) Kullanı lan ı ş ağ a duyarlımalzemenin fotohücre sayı sı B) Kullanı lan fleuresan lambanı nı ş ı kş iddeti C) Hareket motorunun adı m hassasiyeti D) Interpolation hı zı 3. Aş ağ ı dakilerden hangisi tarayı cıkafası nda bulunan öğ elerden değ ildir? A) Lamba ve devre düzeneğ i B) Adı m motoru C) Yansı tma aynaları D) Iş ı ğ a duyarlımalzeme (CCD vb.) 4. TWAIN için aş ağ ı da söylenenlerden hangisi yanlı ş tı r? A) Tarayı cı yla bilgisayar arası nda oluş turulmuşortak bir iletiş im dilidir. B) TWAIN sürücüsü TWAIN standardı nıdestekleyen herhangi bir uygulamayla tarayı cıarası nda bir yorumlayı cı olarak çalı ş ı r. C) TWAIN standardıtarayı cı lara tak ve çalı ş tı r özelliğ i kazandı ran bir standarddı r. Tarayı cı yıbilgisayara bağ larsı nı z ve sürücü yüklemenize gerek yoktur. D) TWAIN destekli bir uygulama üzerinden yine bu desteğ e sahip bir cihazı kullanmak için ilgili cihazı n bütün özelliklerinin bilinmesine gerek yoktur. 5. Aş ağ ı daki özelliklerden hangisi bir tarayı cı nı n fiziksel özelliklerinden değ ildir? A) Bit derinliği B) Interpolation C) Çözünürlük D) Adı m motor hassasiyeti 6. Yazı lı msı z gelmişbir barkod tarayı cı nı n hangi konektöre bağ lanmasıolası dı r? A) PS/2 B) USB C) FireWire D) RS-232 DEĞERLENDİ RME Ölçme soruları nı n çoğ unu doğ ru yanı tlamı şve eksiklerinizi gözden geçirmiş seniz modül değ erlendirmeye geçebilirsiniz. 50 MODÜL DEĞERLENDİ RME MODÜL DEĞERLENDİ RME A. ÖLÇME TESTİ 1. Aş ağ ı dakilerden hangisi barkod tarayı cı larda kullanı lan bir teknik değildir? A) Barkod etiketinin baş tan sona taranarak çubuk ve boş lukları n geniş liğ ine uygun elektrik sinyali üretilmesi. B) Lazer huzmesinin barkod etiketi üzerine tutulmasıve geri dönen lazerde meydana gelen değiş imin elektrik sinyallerine çevrilmesi. C) İ çinde bulunan dönen bir disk yardı mı yla resmin taranmasıve bir resim algı layı cı sı üzerine düş ürülerek kodları n elektrik sinyallerine çevrilmesi. D) Barkod etiketinin fotoğ rafı nı n çekilip dijital resim iş leyicisi yardı mı yla kodları n belirlenmesi. 2. Aş ağ ı dakilerden hangisi bir tarayı cı da adı m motorun tercih nedenidir? A) Daha hı zlı dı r. B) Kontrol edilmesi daha kolaydı r. Açı sal hareket özelliği olduğundan o andaki hareket konumu belirlenebilir. C) Daha seri hareket özelliğine sahiptir. D) Daha az akı m çeker. 3. Aş ağ ı daki parçalardan hangisi düzyatak tarayı cı larda bulunmaz? A) Hareket dengeleş tirici kol B) Ayna düzeneğ i C) Analog dijital dönüş türücü D) Kamera 4. Aş ağ ı dakilerden hangisi video kameraları n diğer kameralara göre ayı rt edici bir özelliğidir? A) Otomatik odaklama B) CCD C) Lens D) Optik zoom 5. Aş ağ ı daki kayı t ortamları ndan hangisi taş ı nabilirlik ve kullanı m kolaylı ğ ıaçı ları ndan diğerlerine göre daha esnektir? A) HDD B) CF C) MiniDV D) DVD 51 B. PERFORMANS TESTİ GÖZLENECEK DAVRANIŞLAR Evet Hayı r Dijital Kameralar 1) Dijital kameraları n çeş itlerini biliyor musunuz? 2) Dijital kamerayla dijital video kamerayı ayı rt edebiliyor musunuz? 3) Flaşbellek kartları nıayı rt edebiliyor musunuz? 4) Flaşbellek kartı nıdijital kameraya takabiliyor musunuz? 5) Dijital kameranı n kullandı ğ ıbatarya türüne uygun batarya takabiliyor musunuz? 6) Dijital kamerayıbilgisayara takı p görüntü aktarı mıyapabiliyor musunuz? 7) Çektiğ iniz fotoğrafı n ne kadarlı k yer kapladı ğı nı hesaplayabiliyor musunuz? 8) Optik ve dijital zoom arası ndaki farkıayı rt edebiliyor musunuz? 9) Dijital kameranı n analog çı kı ş ı ndan televizyon bağ lantı sı yapabiliyor musunuz? 10) Diğer aksesuar bağlantı ları nıyapabiliyor musunuz? Tarayı cı lar 1) Düzyatak tarayı cı yıbilgisayara yükleyebiliyor musunuz? 2) Tarayı cıkalitesini belirleyen unsurlarıbiliyor musunuz? 3) Tarama iş lemi yapabiliyor musunuz? 4) TWAIN destekli bir yazı lı m üzerinden tarama iş lemi baş latabiliyor musunuz? 5) Barkod tarayı cı nı n bilgisayar bağlantı sı nıyapabiliyor musunuz? 6) Farklıbağlantıarayüzlerini ayı rt edebiliyor musunuz? MODÜL DEĞERLENDİ RME Ölçme testinde yer alan sorularıyanı tlamı ş ve performans testinde belirtilen davranı ş larıuygulayabiliyorsanı z modülü baş arı yla tamamlamı ş sı nı zdı r. İ stenen sonucu alamamı ş sanı z eksik olduğ unuz noktalarıtekrarlayı n. 52 CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİ YETİ -1 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 D B C A B D A D C B ÖĞRENME FAALİ YETİ -2 CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 C C B C B A MODÜL DEĞERLENDİ RME CEVAP ANAHTARI 1 C 2 B 3 D 4 A 5 B 53 ÖNERİ LEN KAYNAKLAR ÖNERİ LEN KAYNAKLAR ÇAKIR Ali Yavuz, Hakan KARATAŞ, Mehmet ÖNDER, Biliş im Teknolojilerinin Temelleri I: PC Donanı m ve Yazı lı m Yardı mcıKitabı , Sistem, İ stanbul MEYERS Mike, Renkli ve Resimli Kolay PC, ALFA, 1.Baskı ,İ stanbul, 2003 54 KAYNAKÇA KAYNAKÇA Ron White, Timothy Edward Downs, How Computers Work, QUE, 8th Edition, 2005, Indiana Polis GENÇ H. Hakan, PC Donanı mıDers Notları http://electronics.howstuffworks.com/digital-camera.htm/printable 2006) http://www.howstuffworks.com/camcorder.htm/printable (Haziran 2006) http://www.canon.com/technology/d35mm/index.html (Haziran 2006) http://www.canon.com/technology/dv/index.html (Haziran 2006) http://www.canon.com/technology/dc/index.html (Haziran 2006) http://www.sony.com.tr (Haziran 2006) http://www.sony.com (Haziran 2006) http://www.shortcourses.com/choosing/how/03.htm (Haziran 2006) http://www.howstuffworks.com/scanner.htm/printable (Haziran 2006) http://www.extremetech.com/article2/0,1697,1157541,00.asp (Haziran 2006) http://www.canon.com/technology/scan/index.html (Haziran 2006) http://support.gateway.com/s/tutorials/Tu_842279.shtml (Haziran 2006) http://www.howstuffworks.com/upc.htm/printable (Haziran 2006) http://www.taltech.com/TALtech_web/resources/intro_to_bc/bcpwork.htm (Haziran 2006) 55 (Haziran
