çocukluk çağında epilepsi - Ege-book

ÇOCUKLUK ÇAĞINDA
EPİLEPSİ
Prof. Dr. Sarenur GÖKBEN
Prof. Dr. Gül AKTAN SERDAROĞLU
Yrd. Doç. Dr. Tuncer TURHAN
Bornova - İZMİR
EGE ÜNİVERSİTESİ TIP FAKÜLTESİ
HALK KİTAPLARI SAĞLIK SERİSİ
37
Çocukluk Çağında Epilepsi
Prof. Dr. Sarenur GÖKBEN
Prof. Dr. Gül AKTAN SERDAROĞLU
Yrd. Doç. Dr. Tuncer TURHAN
Eylül 2013, Birinci baskı
ISBN: 978-605-338-018-4
©
Bu kitabın tüm yayın hakları Ege Üniversitesi’ne aittir.
Kitabın tamamı ya da hiçbir bölümü yazarının önceden
yazılı izni olmadan elektronik, optik, mekanik ya da
diğer yollarla kaydedilemez, basılamaz, çoğaltılamaz.
Ancak kaynak olarak gösterilebilir.
Proje Üst Yöneticileri
Ege Üniversitesi Rektörü: Prof. Dr. Candeğer Yılmaz
EÜ Tıp Fakültesi Dekanı: Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu
Yayın Yönetmenleri: Prof. Dr. Ayşenur Oktay, Prof. Dr. Tahir Yağdı
Yayın Alt Kurulu Başkanı: Prof. Dr. Ufuk Çağırıcı
Sağlık Kitapları Serisi Çalışma Grubu:
Prof. Dr. Elvan Erhan, Prof. Dr. Mehtap Çınar, Prof. Dr. Alpaslan Çakan
Koordinasyon: EÜ Tıp Fakültesi Yayın Bürosu
Kapak İllüstrasyonu: Merve Evren
Sayfa Tasarım: Hülya Sezgin
Basım Yeri: Ege Üniversitesi Basımevi Bornova, İZMİR
Tel
: 0 232 388 10 22
e-posta: [email protected]
Değerli Okuyucumuz;
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi; 2012 yılının sonu itibariyle
500 öğretim üyesi, 600’e yakın araştırma görevlisi, 2000’in
üzerinde tıp öğrencisi ile yaklaşık 2000 yataklı hastanede
eğitim, öğretim ve araştırma yapmakta ve sağlık hizmeti
vermektedir. Bu dönemde yaklaşık 900 bin poliklinik
hastasına ve 54 bin yatan hastaya tedavi uygulanmış,
2750 doğum gerçekleştirilmiş, 80 bin acil servis hizmeti
verilmiştir. Ülkemizin en büyük sağlık kurumlarından
olan fakültemiz hastanesinde 2011 yılında 16 bin olan
özellikli ameliyat sayısı 2012 yılında yaklaşık 18 bine
çıkmıştır. Verilen sağlık hizmetleri yanında Öğretim
Üyelerimizin ulusal ve uluslararası dergilerde 1 yıl içinde
yayınlanan bilimsel makale sayısı 800'ün üzerindedir.
Bu rakamlar Ege Üniversitesi Tıp Fakültesini ülkemizin
en büyük sağlık kurumlarından birisi yapmaktadır.
Ege
Üniversitesi
Tıp
Fakültesi’nin
en
önemli
vizyon ve misyonunu toplumsal sorumluluk bilinci
oluşturmaktadır. Bu bilinçle çalışan Ege Tıp topluma
nitelikli ve kaliteli sağlık hizmeti vermekte; “Toplum
Sağlığı Hizmeti”ni diğer tüm görevlerinin üzerinde
tutmaktadır. Ege Tıp Endokrinoloji ve Metabolizma
Hastalıkları Bilim Dalı, Türkiye’de bir ilk olarak ve 11
yıldır “Sağlık Halk Kongresi” düzenleyerek toplum sağlığı
için hizmet anlayışını gerçek bir bilgilendirme, uygulama
ve deneyim paylaşımı şeklinde sürdürmektedir.
Bilimsel araştırmalarla elde edilen bilgilerin kalıcılığı ve
yaşama geçirilmesi; bunların başvuru kaynağı belgelere
dönüştürülmesi ile sağlanır. “Ege Tıp Halk Kitapları
Sağlık Serisi” bu anlayışımızın bir ürünüdür. Bu seride
III
yayınlanan kitaplarımızın önemi ve farkındalık yaratacak
temel özelliği; ülkemizin önceliğinde olan güncel sağlık
konuları yanında; güncelliğini yitirmiş olsalar bile, ciddi
bir sağlık sorunu olduğunu düşündüğümüz konuları da
ele almış olmalarındadır.
“Ege Tıp Halk Kitapları Sağlık Serisi” yazarlarının
tümü Ege Üniversitesi’nde görev yapan ve konusunda
uzman öğretim üyeleridir. Serideki kitapların konu
seçimleri ve içeriklerinin hazırlanmasında birden çok
bilim insanının görüşlerinin yansıtılması sağlanmıştır.
Seride yayınlanan kitaplardaki grafik ve fotoğraflar
çoğunlukla kurumumuzun ürünüdür. Serimizin dil
editörü her kitabı sadelik ve anlaşılabilirlik yönünden
incelemektedir.
Neden böyle bir seriye gereksinim duyulmuştur? Sağlık
konularında dolaşımda olan, kolay ulaşılan ve günlük
yaşamda kullanılan bilgilerin çoğunun gerçek bilimsel
bilgi olup olmadığı kaygısı, bilim insanları olarak bizleri
daha da sorumlu davranmaya ve güven sarsılmasına
neden olan özensizliklerden uzak durmaya sevk
etmektedir. Birçok konuda doğru ve güvenilir bilginin
üretimi ve yayılması üniversitelerin öncelikli görevleri
arasındadır. 2013 yılı kitaplarımız “Daha İyi Bir
Dünya İçin Yeni Yollar, Herkes İçin Sağlık” EXPO
2020 Aday Şehir İzmir’e adanmıştır.
Saygılarımızla...
Prof. Dr. Kamil Kumanlıoğlu Prof. Dr. Candeğer YILMAZ
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
Dekanı IV
Ege Üniversitesi
Rektörü
Prof. Dr. Sarenur GÖKBEN
1957 yılında Manisa'da doğmuştur. 1980 yılında
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'nden mezun olmuş ve
1985 yılında aynı Fakülteden Pediatri uzmanlığını
almıştır. Çocuk Nörolojisi yan dal uzmanlığını
1990 yılında tamamlamıştır. 1991-1992 yıllarında
Belçika’da Leuven Üniversitesi, Çocuk Nörolojisi
bölümünde çalışmıştır. 1990 yılında Doçent,
1997 yılında Profesör ünvanı almıştır. Ulusal ve
uluslararası dergilerde yayınlanmış 159 adet
makalesi bulunmaktadır.
Halen EÜTF Pediatri Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi
Bilim Dalı'nda çalışmaktadır.
Prof. Dr. Gül AKTAN SERDAROĞLU
1966 yılında İzmir’de doğmuştur. Ege Üniversitesi Tıp
Fakültesi’nden 1990 yılında mezun olduktan sonra,
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları ihtisasını İzmir Behçet
Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Araştırma ve
Eğitim Hastanesi’nde (1991-1995), Çocuk Nörolojisi
yan dal eğitimini de Ege Üniversitesi Çocuk Sağlığı
ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Çocuk Nörolojisi Bilim
Dalı’nda (2000-2003) tamamlamıştır. 2005 yılında
Doçent, 2012 yılında Profesör olmuştur. İlgi alanları
arasında çocukluk çağı epilepsileri, çocukluk
çağı baş ağrıları ve serebral felç bulunmaktadır.
Uluslararası dergilerde yayınlanmış bu konularla
ilgili çok sayıda makalesi bulunmaktadır. Halen Ege
Üniversitesi Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı’nda öğretim
üyesi olarak çalışmaktadır. Dr.Gül Serdaroğlu evli
ve iki çocuk annesidir.
V
Yrd. Doç. Dr. Tuncer TURHAN
1971 yılında Antalya’da doğmuştur. Hacettepe
Üniversitesi Tıp Fakültesinde Tıp eğitimini almıştır.
Ardından Ege Üniversitesi Nöroşirürji ABD'da Beyin
Cerrahisi eğitimini 2005 yılında tamamlamıştır.
Bu tarihten itibaren Pediatrik Nöroşirürji bilim
dalında çalışmaya başlamıştır ve sadece pediatrik
beyin cerrahisi ile ilgilenmektedir. İlgi alanları
arasında çocuklarda epilepsi cerrahisi ve hidrosefali
tedavisi ile birlikte endoskopik cerrahi girişimler
bulunmaktadır. Uluslararası dergilerde yayınlanmış
bu konularla ilgili çok sayıda yayını ve kitap bölümü
bulunmaktadır. Halen Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi
Hastanesi Pediatrik Nöroşirürji Bilim dalında meslek
hayatını sürdürmektedir. Dr. Tuncer Turhan evli ve
bir çocuk babasıdır.
VI
İÇİNDEKİLER
Giriş
1
1.Epilepsi Nedir? ...................................................................3
2.Epileptik Nöbetlerin Sınıflaması.........................................4
3.Çocuğum Neden Nöbet Geçiriyor?......................................7
4.Epilepsi Sendromları..........................................................9
5.Özel Nöbetler .................................................................. 14
6.Epilepsi Tanısı İçin Yapılan Testler................................. 18
7.Epilepsi Tedavisi............................................................. 23
-Epilepside İlaç Tedavisi.................................................. 24
-Ketojenik Diyet............................................................... 32
-Vagal Sinir Uyarısı......................................................... 33
-Epilepside Cerrahi Tedavi.............................................. 34
8.Nöbeti Tetikleyen Nedenler............................................. 43
9.Nöbet Anında Yapılması Gerekenler................................ 47
10.Nöbet Anında Yapılmaması Gerekenler........................... 52
11.Epilepsi ve Spor............................................................... 54
12.Epilepsi ve Öğrenme/Okul Başarısı................................ 55
Kaynaklar........................................................................ 56
Çocukluk Çağında Epilepsi
GİRİŞ
Epilepsi (sara) hastalığı toplumda
yüz kişiden birinde görülen, cins, ırk
ayrımı olmayan bir hastalıktır. Dünya
nüfusunun 2012 sonunda 7
milyara yakın olduğu düşünülürse,
dünyada, yaklaşık 70 MİLYON
KİŞİNİN epileptik olduğu tahmin
edilmektedir. Milattan önce 4000-5000
yıllarında bile bu hastalığın bilindiği
anlaşılmaktadır. Daha önceleri bir
akıl
hastalığı olarak tanımlanan epilepsi, ilk kez
M.Ö. 5. yüzyılda Hipokrat tarafından bir beyin hastalığı
olarak tanımlanmıştır. Ondokuzuncu yüzyıldan itibaren,
bilimsel çalışmalar, epilepsinin gerçek yüzünü ortaya
çıkarmıştır.
Epilepsi sık görülmesine karşın, toplumun hatta hasta
yakınlarının bile, bu hastalık ve yönetimi hakkındaki
bilgileri oldukça yetersizdir. Ne yazık ki, bilgi eksikliği,
hastalıktan ve hastadan çekinmeye hatta korkmaya
neden olmaktadır. Bu toplumsal önyargı yüzünden;
aileler, çocuklarının, şeker hastası (diyabet), böbrek
yetmezliği veya kanser hastası olduğunu çevresine
rahatlıkla söylerken, çocuğunun epileptik olduğunu
çevresi ile paylaşmaktan kaçınmaktadırlar. Bu önyargı
yalnız ülkemizde değil tüm dünyada geçerlidir. Epilepsi
ile uğraşan uluslararası derneklerin bir amacı da,
epilepsiyi, halka tanıtmak ve önyargıları yıkmaktır. İlk
kez Kanada’da, 2008 yılında 26 MART “PURPLE DAY
/ MOR GÜN” epilepsi günü olarak kabul edilmiş ve
giderek yaygınlaşmıştır. Mor renk ve lavanta epilepsi
1
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Serisi ~ 37
ile anılmaktadır. 26 Mart’ta kişilerin mor renkte giysiler
giymesi, mor kurdele takması, epilepsi hakkında halkı
aydınlatıcı aktivitelerin yapılması, halkın farkındalığını
arttırmaktadır.
Bu kitapçık, hasta ailelerine bir rehber olarak
hazırlanmıştır. Kitabın hazırlanmasında öncülük eden
Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Candeğer YILMAZ'a,
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanlığına, kitap içindeki
resimleri çizen sınıf arkadaşım Dokuz Eylül Üniversitesi
Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı öğretim üyesi
Prof . Dr. Barış BAKLAN’a (Resim 8-12;14,15) teşekkür
ederim.
Prof. Dr. Sarenur GÖKBEN
EÜTF Çocuk Sağlığı ve
Hastalıkları Anabilim Dalı
Çocuk Nörolojisi Bilim Dalı
1. EPİLEPSİ NEDİR?
Epileptik nöbet bir grup beyin hücresinin ani, anormal
ve aşırı boşalımına bağlı olarak ortaya çıkan geçici
bulgulardır. Nöbetler ataklar halinde gelir ve ataklar
arasında hastada belirti görülmez. Epilepsi hastalığı
tekrarlayan nöbetlerle giden bir durumdur. Epilepsiden
söz edilebilmesi için kişinin en az iki nöbet geçirmesi
gerekir. Ek olarak gelecekte nöbet geçirme olasılığını
arttıran bir beyin bozukluğu olmalıdır. Yani tek nöbet
geçiren her çocukta epilepsiden söz edilemez. Epilepsi
nörolojik bir hastalıktır; psikiyatrik bir bozukluk değildir.
Toplumda 1000 kişiden 5-8’inde görülebilir. Çocuklarda
görülme sıklığı daha fazladır. Her yüz çocukta bir görülür.
0-16 yaş arası Türk çocuklarında yapılan bir çalışmada
epilepsi sıklığı %0.8 olarak bulunmuştur. Çocukluk
çağında başlayan epilepsiler ileri yaşlarda sona erebilir.
Çünkü çocuklarda beyin gelişmekte olup nöbet geçirmeye
daha eğilimlidir, yani çocuklarda nöbet eşiği düşüktür.
3
Nöbetler Nasıl Olur?
Her yaş grubunda değişik nöbet tipleri görülebilir.
Nöbetlerin iyi tanımlanması tedavi seçeneğini, sonuçta
da tedavi başarısını etkileyeceğinden video kayıtlarının
yapılması çok önemlidir.
2. EPİLEPTİK NÖBETLERİN SINIFLAMASI
Nöbetler parsiyel (kısmi) ve jeneralize (yaygın) nöbetler
olarak ikiye ayrılır.
PARSİYEL NÖBETLER:
Basit parsiyel nöbetler:
Bilinç açıktır. En sık yüzde, kolda ve bacakta ritmik
atımlar olur. Nöbet sadece kolda veya yüzde olabileceği
gibi bazen yayılım gösterebilir. Yüzde seğirme şeklinde
başlayıp, kola ve ayağa yayılabilir. Baş ve gözlerin
dönmesi ile karakterize nöbetler de vardır. Vücudun
tek tarafında kasılmalar ve atımlarla giden uzun süren
nöbetler sonrası geçici güç kayıpları olabilir.
4
Çocukluk Çağında Epilepsi
Nöbetler bazen duysal belirtilerle gidebilir. Beyinde duyu
bölgesinden kaynaklanan bu nöbetlerde, vücudun bir
bölümünde uyuşma, karıncalanma, yanma gibi duygular
olabilir.
Beynin bazı bölgelerinden kaynaklanan nöbetlerde
terleme, kalbin hızlı veya yavaş atımı, bulantı, kusma,
göz bebeklerinde büyüme, tükürük salgısında artış gibi
değişiklikler görülebilir.
Kompleks parsiyel nöbetler:
Bilinç kapalıdır. Bu tip nöbetlerde bilinç başlangıçta açık
olup nöbetin ilerlemesi ile kapanabilir. Otomatizm olarak
adlandırılan yalanma, yutkunma, ağız şapırdatma, eller
ile giysilerin oynanması gibi hareketler görülebilir.
Frontal lobdan yani beynin ön bölümlerinden kaynaklanan
parsiyel nöbetlerde hızlı ve garip davranışlar olur ve bu
nöbetler sıklıkla psikojenik nöbetlerle karıştırılabilir.
Oksipital lobdan yani beynin arka bölümlerinden
kaynaklanan nöbetlerde ise gözlerin bir tarafa kayması,
geçici körlük, değişik cisimler görme, göz kapağı
hareketleri olabilir.
JENERALİZE NÖBETLER
Bu tip nöbetler tüm vücutta olur.
Tonik nöbetler:
Genelde bir dakikadan kısa süren kollarda ve
ayaklarda kasılma görülür. Gözleri yukarı kayar,
morarma olabilir.
Kollarda, ayaklarda ritmik atımlar olur. Bu tip nöbetler
küçük çocuklarda daha sık görülür.
5
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 37
Tonik-klonik nöbetler:
Bu nöbetler en ağır nöbet tipidir. Bazen tüm vücutta
başlar, bazen de vücudun bir tarafında başlayıp bir süre
sonra vücudun diğer bölümlerine yayılır. Bu tip nöbetlere
sekonder (sonradan) jeneralize olan nöbetler denir. Bu
nöbetlerde başlangıçta ani bir bağırma, çığlık olabilir;
ardından tüm vücutta kasılma ile çocuk yere düşebilir.
Çenede kasılma nedeniyle dilini ısırabilir. Solunum
yavaşladığı için morarma olabilir. Dişlerde kenetlenme,
ağızdan tükürük gelmesi, idrar kaçırma ağır nöbetlerde
görülebilir. Kasılma ardından ellerde, ayaklarda atımlar
olabilir. Bu tip nöbetler dakikalar, nadiren saatler
sürebilir. Bilinç kapalıdır ve nöbet ardından uyuma,
bazen de huzursuzluk görülebilir.
Atonik nöbetler:
Genelde bilinç kaybı olmaksızın aniden yere düşme,
başın öne düşmesi şeklinde nöbetlerdir. Bu tip nöbetlerde
yaralanmalar olabilir.
Miyoklonik nöbetler:
Yüzde, gövdede, kol ve ayaklarda görülen istem dışı
ani ve hızlı kasılmalardır. Ani sıçramalar olarak da
yorumlanabilir. Bu nöbetler uykuya dalarken veya
uyanırken sık olur. Işıkla tetiklenebilir. Bilgisayar,
televizyon bu tip nöbetleri arttırabilir.
Absans nöbet:
Dalma nöbetleri olarak da bilinir. Bu nöbetler yaklaşık 1020 saniye sürer. Gün içerisinde çok sayıda olabilir. Bazen
yüze yakın sayıda olur. Çocuk yaptığı işi aniden bırakır
6
Çocukluk Çağında Epilepsi
ve boş boş bakar. Nöbetler başladığı gibi aniden sonlanır.
Dalma nöbetleri sonlandıktan sonra çocuk yaptığı işe
kaldığı yerden devam eder. Absans nöbetler (dalma
nöbetleri) genellikle çocuklukta başlayıp ergenlikte sona
erer. Atipik absans nöbetleri de vardır, bu nöbetler erken
yaşta başlayabilir; daha uzun sürebilir. EEG bulguları
tipik nöbetlerden farklıdır.
3. ÇOCUĞUM NEDEN NÖBET GEÇİRİYOR?
Epilepsiler nedenine göre idiyopatik (nedeni
bilinemeyen) ve semptomatik (belli bir nedeni
olan) olarak ikiye ayrılır.
İdiyopatik olanlarda genetik nedenler
etkili olabilir. Epilepsilerin %60-70’inde
ise neden bulunamamaktadır.
Semptomatik epilepsiler: Değişik nedenlere bağlı
olarak epilepsi gelişebilir. Bazı nedenler aşağıda
sıralanmıştır.
• Doğum anında olan hipoksi (beyne oksijenin
yetersiz gidişi), zor ve erken doğum, doğum
sırasında veya sonrasında olan kafa içi
kanamalar
• Yenidoğan döneminde ortaya çıkan kan şekeri
düşüklükleri, sepsis, menenjit gibi olaylar
• Beyin travmaları
• Santral sinir sistemi gelişim anomalileri (beynin
hücre diziliminde doğum öncesi dönemde oluşan
bozukluklar-kortikal displaziler)
7
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 37
• Hidrosefali
• İskemik olaylar (beynin bazı alanlarının oksijensiz
kalması, dolaşımının bozulması)
• Santral sinir sistemi enfeksiyonları (menenjit, ansefalit)
• Nörokutanöz sendromlar (tuberoskleroz, nörofibromatozis vb.)
• Santral sinir sistemi tümörleri
• Metabolik hastalıklar
Epilepsi Kalıtsal Olabilir mi?
Bazı epilepsi türlerinde genetik temel vardır. Normal toplumda nöbet geçirme %1-2 iken, anne veya babadan birinde epilepsi olan çocuklarda bu oran %6’ya çıkmaktadır. Sonuç olarak epilepsinin genetik özelliği de vardır.
Bazı epileptik sendromlarda genetik mutasyonlar belirlenmiştir.
8
Çocukluk Çağında Epilepsi
4. EPİLEPSİ SENDROMLARI
Her yaş grubunda değişik epilepsi sendromları vardır.
Yaşa bağlı epileptik sendromlar olarak adlandırılırlar.
Epileptik sendromlarda nöbetin görülme yaşı, nöbet tipi,
EEG bulguları, tedaviye yanıt, hastalığın seyri benzerdir.
Aşağıda sık görülen epileptik sendromların bazıları
anlatılmıştır.
İnfantil spazm (West sendromu):
Ufak bebeklerde görülen bir epileptik ensefalopatidir.
Ortalama dört aydan sonra başlayan nöbetler görülür.
Bu sendromdaki nöbet tipinde bebekte aniden irkilme,
kollarını geriye veya öne doğru açma, aniden dizlerini
9
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 37
karnına çekme tarzında selam verme hareketi denen
nöbetler görülür. Nöbetler sırasında bebek çığlık atabilir.
Bu irkilme hareketleri ardarda pek çok kez olabilir.
Nedeni; idiyopatik veya semptomatik olabilir. İdiyopatik
olgularda altta yatan neden bilinemez. Bu bebeklerin
gelişimi ve tedaviye yanıtları semptomatik olgulara göre
daha iyidir. Semptomatik olgularda infantil spazma
neden olan patolojik bir durum veya gösterilebilen
hastalık vardır.
Semptomatik grupta en sık görülen etiyolojik nedenler
hipoksik-iskemik ansefalopati (bebeğin doğum sırasında
oksijensiz kalması, zor doğum), yenidoğan döneminde
beyin kanaması geçirmesi, doğumsal enfeksiyonlar,
menenjit, ensefalit, santral sinir sisteminin anomalileri ve
metabolik hastalıklardır. Tuberoskleroz hastalığında da
bebek yaşlarda infantil spazm tarzı nöbetler görülebilir.
Bu hastalık vücutta çok sayıda yaprak şeklinde beyaz
lekelerle karakterizedir. Tanı klinik olarak tipik nöbetlerin
görülmesi ve karakteristik EEG bulguları ile konur.
EEG’de zemin ritminin bozulduğu hipsaritmi görülür.
Benign Rolandik Epilepsi:
Çocukluk çağının iyi gidişli parsiyel epilepsisidir. Nedeni
tam bilinmez. İdiyopatik epilepsiler içinde çocukluk
çağında en sık görülenidir. Nöbetler genellikle 2-12 yaşta
başlar ve 5-10 yaşta pik yapar. On altı yaş öncesi görülen
epilepsilerin %8-23’ünden sorumludur. Ailesel özellik
çok iyi tanımlanmıştır. Yakın akrabaların (kardeşler,
çocuklar, ebeveynler) %50’sinde 5-15 yaşlarında EEG
anormalliği gözlenmiştir.
10
Çocukluk Çağında Epilepsi
Nöbet özelliği: En sık gece olan tonik klonik nöbetler,
bazen de bilincin açık olduğu vücudun bir yarısında olan
nöbetler görülür. Nöbetlerin %65-70’i gece uykuda veya
uyanma aşamasında olur. Kalan olgularda uyanıklıkta
veya hem uykuda, hem de uyanıklıkta olur. Genellikle
nöbetler kısadır.
Tipik nöbet yüzün yarısını içerir. Nöbetler 1-2 dakika
sürer. Aynı taraf kol ve nadiren de bacağa yayılabilir.
Uyanıklıktaki nöbetler nadiren jeneralize olur. Atak
sırasında çocuk ile ilişki kurulabilir, ancak konuşması
anlaşılmazdır. Konuşma güçlüğü atağın başlangıcında
veya atak sırasında olur. Nöbet sonrasında hasta dilinde,
yüzünde tek taraflı uyuşukluk, iğnelenme, karıncalanma
hissedebilir. Gece olan nöbetlerde nöbet başlangıcında
tükürük artışı olur ve boğazdan hırıltılı sesler gelir. Gece
nöbetlerinde nöbet vücudun bir tarafından başlayıp tüm
vücuda yayılabilir.
Olguların yaklaşık %10-13’ünde sadece bir nöbet
görülür. %65-70 olguda nöbetler sık değildir. Sadece %20
olgu değişik gidiş gösterir. Bu olgularda nöbetler sıktır
ve günde birkaç kez nöbet görülen olgular da vardır.
Erişkin yaştan önce nöbetler geçer. Genelde iyi gidişli
bir epilepsidir. Dikkat eksikliği, sözel öğrenme güçlüğü,
motor ve görsel-motor yetersizlik bu problemler arasında
sayılabilir. Fakat bu sorunlar genellikle hastalığın aktif
fazında görülmekte ve uzun dönem izlemde normale
dönmektedir.
Çocukluk Çağı Absans Epilepsisi
Dalma nöbetleri olarak da bilinen nöbetlerdir. Sıklıkla yüz
ifadesinin değişmesi, hareketsiz boş bakışla karakterize
11
nöbetlerdir. Gün içinde çok
sayıda absans nöbet görülür.
Başlangıç yaşı 4 ile 10 yaş
arasındadır. Olguların yaklaşık
%70’i kızdır. Genetik geçişi
vardır. Ailede epilepsi öyküsü
%15-44 olarak bildirilmektedir.
Nöbet Özelliği: Tipik absans
nöbetleri kısa sürelidir, ani başlar,
ani sonlanır. Nöbet süresi 4-20 saniye,
ortalama 10 saniyedir. Bilinç kaybı, çocukluk
çağı absans epilepsisindeki nöbetler için esastır. Hasta
yapmakta olduğu aktiviteyi durdurur.
Nöbetler kendiliğinden meydana gelebilir veya özellikle
hiperventilasyon (aşırı soluma) gibi faktörler nöbetleri
etkiler. Eğer hiperventilasyon nöbet için tetikleyen bir
faktör değilse tanı sorgulanmalıdır. Bunun dışında
kızgınlık, korku, üzüntü, şaşkınlık, dikkatin verilmediği
durumlar, yemek zamanı, okul zamanı, akşam veya
uyanma zamanları, kan şekeri düşüklüğü gibi nedenler
de kolaylaştırıcıdır. Genelde 10-200 arasında değişen
sayıda nöbet olabilir. Eğer dalma atakları her gün
olmuyorsa tanı sorgulanmalıdır. Gerçek nöbet sıklığı
video EEG monitorizasyon ile anlaşılır.
Nöbetlerin %90’ı yaş ilerleyince ortadan kaybolmaktadır.
Tipik absans nöbetlerin ortadan kaybolma ortalama yaşı
10.5-14 yaştır. Nöbetler ortalama 6.6 yıl sürer.
Tipik absans nöbetlerin sona ermesi tam remisyon
(iyileşme) anlamına gelmez. Jeneralize tonik klonik
nöbetler (JTK) daha sonra ortaya çıkabilir. Bu hastalarda
12
Çocukluk Çağında Epilepsi
absans nöbetler ısrar eder veya ortadan kalkabilir.
Yapılan çalışmalarda çocuklukta tipik absans nöbetleri
başlayan olguların %35-60’ında jeneralize tonik klonik
nöbetlerin geliştiği görülmüştür.
Hastaların uzun dönem izlemlerinde okul başarısında
düşüklük, dikkat eksikliği gibi sorunlarla karşılaşılabilir.
Benign Oksipital Epilepsi
Çocukluk çağının iyi huylu, yaşla ilişkili epilepsilerindendir. Benign rolandik epilepsiden sonra en sık
görülen iyi gidişli çocukluk çağı parsiyel epilepsisidir.
Nöbetlerin görülme yaşı 1 ile 13 arasında değişmektedir.
Nöbetler sık değildir. Kusma, ardından kasılmaların
olduğu, gözlerin kaydığı, bilincin kapandığı nöbetler
görülür. Kusma bulantı hissinin ardından bir ile beş
dakika sonra başlar ve bu dönemde çocuğun bilinci
yerindedir. Genellikle kusma üç- beş kez tekrarlar.
Bazı çocuklarda ise nöbet belirtileri değişiktir. Gözler,
kayma olmadan genişçe açılır. Çocuk kendini hasta
hisseder, kusacak gibi olur, öksürür, sessizleşir. Solukluk
sık karşılaşılan bulgulardan birisidir. Nadiren morarma
izlenebilir. Baş ağrısı da olabilir. İlerleyen zamanda bilinç
bozulur. Nöbet süresi genelde uzundur. Sıklıkla beş-on
dakikadan uzundur. Bazı çocuklarda saatlerce sürebilir.
Olguların yaklaşık üçte biri tek nöbet geçirir. Yaklaşık
yarısında iki ile beş nöbet görülür. Olguların çoğunda
bir, iki yılda nöbetlerin iyileşmesi görülür.
Juvenil Miyoklonik Epilepsi
Bu epilepsi tipinde genetik geçiş vardır. Ailede epilepsi
öyküsü, olguların yarısında mevcuttur.
13
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 37
Nöbet özelliği: Nöbetlerin başlama yaşı 12-18 yaştır.
Tüm vücutta aniden olan sıçramalar görülür. Tipik olarak
sabah uykudan uyanınca ilk yarım saatte ortaya çıkar.
Özellikle uykusuzluk, alkol alımı uyarıcıdır. Öğleden
sonra uykularından ani uyanma sonrası da görülebilir.
Daha az sıklıkla gün içerisinde de görülür. Miyoklonik
jerk denen bu sıçramalar, kollarda daha fazladır. Jerkler
ani, travmatik düşmelere de neden olabilir. Hastaların
%80-95’inde tüm vücutta olan kasılmalarla giden
nöbetler de görülür.
Tanı: EEG’de tipik bulgular vardır.
Hastalarda yaşam tarzı düzenlenmelidir. Hastaların
uykuları yeterli ve düzenli olmalı, alkol, çay, kahve gibi
içecekleri tüketmemelidir. Yaşam boyu antiepileptik
tedavinin gerekli olduğu bir epileptik sendromdur.
Ancak tedavi aldığı sürece hastalığın gidişi iyidir.
5. ÖZEL NÖBETLER:
Febril Konvülziyon (Ateşli nöbet)
Çocukluk çağında ateşli nöbetler sık
görülür. Ancak ateşli nöbetleri epilepsiden
ayrı değerlendirmek gerekir. Çünkü burada
nöbete neden olan etken ateştir.
Ø
Ateşli nöbetler 6 ay-6 yaş arası çocuklarda görülür. Çocukluk çağında en sık
görülen nöbetlerdir. Beş yaşından küçük
çocukların %4-5’inde görülür.
Ø
Ateşli nöbetlerin %90’ı 6 ay-3 yaş arasındadır.
Ø
En sık 18-24 ay arası çocuklarda görülür.
14
Çocukluk Çağında Epilepsi
Ateşli nöbetlerde, ateşin en sık nedeni viral üst solunum
yolu enfeksiyonlarıdır. Ancak ateşli nöbetin nedeni halen
çok açık değildir. Ateş yükseldiğinde bazı çocuklar nöbet
geçirmekte, bazı çocuklar ise çok yüksek ateşte bile nöbet
geçirmemektedir. Son yıllarda yapılan çalışmalarda
genetik nedenler üzerinde durulmaktadır. Anne veya
babadan birinde çocukluğunda ateşli nöbet öyküsü varsa
bu çocuk için risk oluşturmaktadır. Ailesinde ateşli nöbet
öyküsü olan çocuklarda ateşli nöbet olabilir, ayrıca bu
nöbetin tekrarlaması için risk de oluşturabilir.
Klinik: Nöbetler basit ve komplike olarak ikiye ayrılır.
Basit nöbetler:
Ø
Jeneralize,
Ø
15 dakikadan kısa,
Ø
24 saat içinde veya aynı ateşli hastalıkta tekrarlamayan
nöbetlerdir.
Komplike nöbetler:
Ø
Vücudun bir tarafında olur.
Ø
15 dakikadan uzun sürer.
Ø
24 saat içinde veya aynı ateşli hastalıkta tekrarlar.
Bu özelliklerden birini taşıyorsa o nöbet komplikedir.
Ateşli nöbetler tekrarlar mı?
Evet tekrarlar. %30 oranında tekrarlar. Ateşli nöbet
geçiren yüz çocuktan 10’unda üç veya daha fazla nöbet
görülür. Eğer nöbet 1 yaş altında olmuşsa tekrarlama
15
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 37
riski daha yüksektir. %50 oranında tekrarlar. Nöbetin
tekrarı hastaların %75’inde ilk yıl içinde olur.
Ateşli nöbetler epilepsiye dönüşür mü?
Hayır. Ateşli nöbetlerin sadece %1-2’sinde ileride epilepsi
görülebilir.
Ateşli nöbetlerde tanı koymak için EEG çekimi gerekmez.
EEG tedavi kararını etkilemez.
Ateşli nöbetler zekayı etkiler mi?
Ø
Hayır. Ateşli nöbetler sonrası zekada etkilenme
bildirilmemektedir.
Ø
Ateşli nöbet geçiren çocukların okul başarıları, ateşli
nöbet geçirmeyen çocuklardan farklı değildir.
Aile olarak ne yapmalıyız?
Ø
Aileler vücut ısısını ölçmeyi
Ø
Ateşi düşürmeyi
Ø
Nöbet sırasında yapacaklarını bilmelidir.
Çocuğum ateşli ise ne yapmalıyım?
Ø
Çocuk ateşli ise giysilerini çıkaralım. Alın, koltuk altı
gibi bölgelere ıslak uygulama yapabiliriz. Daha etkili
olan ılık suyla duş aldırmaktır. Suyun ısısı soğuk
olmamalı, yıkandığı su ısısında ılık su olmalıdır.
Ø
Doktorunuzun önerdiği miktarda ateş düşürücü
şurup verilmelidir (Resim-1).
16
Resim-1. Alın, koltuk altı ve kasık bölgelerine ıslak uygulama,
gerekirse ılık duş yaptırıp ateş düşürücü şurup verilmelidir.
17
EÜ Tıp Fakültesi Halk Kitapları Sağlık Serisi ~ 37
Not:
64
Yayımlanmış Kitaplarımız
Hipertansiyon
Osteoporoz (Kemik Erimesi)
Düşmeler ve Önlenmesi
Obezite
Meme Kanseri Cerrahisine Bağlı Lenfödem
Yayımlanmış Kitaplarımız
Kan Yağları ve Kalbimiz
Her Yaş İçin Spor ve Sağlık
Diyabetik Ayak
Sağlıklı Beslenme
Varis
Yayımlanmış Kitaplarımız
Göğüs Ağrısı, Kalp Krizi, Aspirin Kullanımı
Herediter Anjioödem
Kanın Pıhtılaşmasını Önleyen İlaçlar ve
Kalbiniz, Atriyal Fibrilasyonlu Yaşam
Kalp Yetersizliği ile Yaşamak, Kalp Pili İle
Yaşamak, Kalp İlaçlarını Nasıl Kullanalım
Kalp Hastalığında Cinsel Yaşam/Şeker Hastalığı/
İnme Teşhis ve Ameliyatsız Tedavi
Yayımlanmış Kitaplarımız
Mitral Kapak Sarkması Nedir? Koroner
Arter Baypas Ameliyatınız, Kalp Kapağı
Ameliyatınız
Damar Sertliği ve Risk Faktörleri
Guatr ve Tiroid Hastalıkları
Diyabetim ve Ben
Çocuklarda Yanık ve Korunma Yolları
Yayımlanmış Kitaplarımız
Sünnet
Çocuklarda Fıtık ve İnmemiş Testis
Sağlığımız ve Genetik
Uyku Bozuklukları ve Tedavi Yaklaşımları
Şaşılık ve Tedavisi
Yayımlanmış Kitaplarımız
Kadınlarda İdrar Kaçırma Şikayeti ve
Tedavi Yöntemleri
Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar
Sağlıklı Beslenme ve Zeytinyağı
Sjögren Sendromu Nedir?
(Kuru Göz-Kuru Ağız)
İşitme Kayıpları
Yayımlanmış Kitaplarımız
Sağlık İçin Vazgeçilmez Kaynak: SU
Sağlık İçin Süt İçin
İnsanoğlunun Evrimsel Sağlık Sorunu
Çölyak Hastalığı
Kefir Sağlığıma Kefil
Çocukluk Çağında Epilepsi
Yayıma Hazırlanan Kitaplarımız
Glutensiz Yaşam Biçimi
Ses Kısıklığı ve Nedenleri
Vertigo (Baş Dönmesi)
Akciğer Kanseri
Doğum Sonrasında Anne ve Bebek Sağlığı