www.cevherhazirlama.com

Transkript

ACİL DURUM MÜDAHELE
•
1.
2.
3.
4.
TSE 18001 ŞARTI:
Kuruluş, olayların ve acil durumların meydana gelme olasılığını tahmin etmek, bu durumlarda
yapılacakları belirlemek ve bunlardan kaynaklanabilecek muhtemel hastalık ve yaralanmaları önlemek
veya azaltmak için plan ve prosedürler oluşturmalı ve bunları sürdürmelidir. Kuruluş, özellikle olayların
ve acil durumların ortaya çıkmasından sonra acil durum hazırlıklarını, bu durumlarda kullanılacak
planları ve prosedürleri gözden geçirmelidir. Kuruluş, pratik olan yerlerde bu gibi prosedürleri
periyodik olarak denemelidir.
Acil durum; önceden tahmin edilemeyen, ani olarak oluşan ve hızlı bir şekilde müdahaleyi gerektiren
olaylar bütünüdür. Yönetim literatüründe acil durum, “beklenmeyen ve önceden tahmin edilemeyen
durumlar” olarak ifade edilmektedir.
Acil durum planlama aşamaları
Planlama için bir ekibin oluşturulması
Mevcut ve olası risklerin analizi
Planın hazırlanması
Planın yürürlüğe konulması
1.
2.
3.
4.
Acil durum yönetiminin safhaları
Önleme/Azaltma
Ön hazırlık
Duruma Müdahale
Düzeltme ve Onarma
•
•
•
Acil Durumlar
Yangın
Deprem
Sel
Yoğun kar ve yağmur
Toplu gıda zehirlenmeleri
Fırtına
Heyelan
Enerji kesilmesi
Anarşik olaylar
Sabotaj
İş kazası
Aşırı sıcak ve soğuk
Büyük üretim arızaları
Seferberlik
Salgın hastalık
Kimyasal madde kazaları ( patlayıcı, parlayıcı, radyasyon)
İletişim ve bilgisayar sistemleri çökmesi Ana müşteri ve tedarikçilerin kaybedilmesi
Üretim arızaları
•
Acil durum yönetimi sisteminin başarılı olabilmesi için üst yönetimin her zaman destek vermesi ve bir
politika ortaya koyması gerekir.
•
Acil durum yönetiminde risk analizi:
1.
Risk analiz ekibinin oluşturulması
2.
Olası acil durumların sıralanması
3.
Acil durum gerçekleşme sıklığın tayini
4.
Acil durumun insanlar üzerindeki etkisi
5.
Acil durumun doğal yaşam üzerindeki etkisi
6.
Acil durumun binalara etkisi
7.
Acil durumun üretime etkisi
8.
Acil durumun malzeme üzerine etkisi
9.
Acil durumun ürün stoklarına etkisi
10.
Acil durumun müşteriler ve tedarikçilere etkisi
11.
Acil durumun işletmenin kamuoyu ile ilişkilerine etkisi
12.
Acil duruma müdahele için mevcut iç ve dış kaynaklar nedir
13.
Toplam risk puanı
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Acil durumlarda kimyasalların ne tip sonuçlara yol açacağını belirlemek için en iyi başvuru kaynakları
MSDS’lerdir.
Döner kapılar acil çıkış kapısı olarak kullanılamaz.
Acil çıkış kapıları dışarı açılır şekilde olmalıdır.
Acil durumlarda kullanılmak üzere belirlenmiş toplanma noktaları tespit edildikten sonra tüm çalışanlar
bu konuda bilgilendirilmelidir.
Acil durum planlamasında olasılığı en yüksek risklerden başlanır.
Oluşturulan acil durum planları tüm çalışanların bilgisine sunulup haberdar edilmeli ve gerekli eğitimler
verilmelidir.
Acil durum ekiplerinin güncellemeleri en az 6 ayda bir yapılmalıdır.
Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine ve çalışanların sayısına
uygun olacaktır.
İşyerlerindeki acil durum çalışmalarının bir sistem dahilinde yapılabilmesi için işlem sırası şu şekilde
olmalıdır:
Acil durumların belirlenmesi
Önlemlerin belirlenmesi
Ekiplerin oluşturulması
Eğitim
Uygulama
Gözden geçirme, güncelleme,iyileştirme
Acil durum planı hazırlanmasında oluşumu seyrek fakat sonuçları ağır olabilecek kazalarda göz önünde
tutulmalıdır.
Acil durum planlarında iş kazasından ve meslek hastalıklarından kaçış ile ilgili konular yer almaz.
Acil durum planlarında işyerindeki tüm faaliyetlerin hemen durdurulması gibi bir prosedür yer almaz.
Bu acil durum esnasında acil yönetim merkezinin vereceği bir karardır.
SORULAR
Soru 1
Acil durum planında hangisinin oluşturulması zorunlu değildir?
( )İlkyardım ekibi
( )Koruma ekibi
(x)Haberleşme ekibi ← Doğru cevap
( )Söndürme ekibi
Soru 2
İşyerlerindeki acil durum çalışmalarının bir sistem dahilinde yapılabilmesi için aşağıda faktörlerin
sıralaması nasıl olmalıdır?
I.Önlemlerin belirlenmesi
II.Acil durumların belirlenmesi
III-Ekiplerin oluşturulması
IV-Uygulama,
V-Eğitim,
VI-Geçirme, Güncelleme,İyileştirme
(x)II-I-III-V-IV-VI ← Doğru cevap
( )I-III-II-IV-V-VI
( )I-II-III-V-IV-VI
( )II-I-III-IV-V-IV
HAZIRLAYAN :
Hakan POLAT
BAKIM-ONARIM İŞLERİNDE İSİG.
Makinelerin, araç ve tezgahların ömrünü uzatmak bir arıza sonrası oluşacak kaza, yaralanma, can
kayıplarını ortadan kaldırmak amacıyla yapılan planlı ve düzenli çalışmalardır.
Bakımda amaç; makinelerin ömrünü uzatmak ve arıza sonrası ortaya çıkabilecek kazaları önlemek.
Bu amaçla tüm bakım ve onarım işleri yazılı olan talimatname ve yönergelerle yapılmalıdır. Bu
yönergelerde işin ne olduğu, kimler tarafından yapılacağı, bakıma başlamadan önce alınması
gereken önlemler, bakım alanında alınması gerekenle önlemler bu talimatnamelerde açık ve yazılı
olarak belirtilmesi gerek. Bakım ve onarım yapacak personele 1) Makinelerin korunması 2) Elektrik
ve mekanik güvenlik 3) bakım onarım işlerinde İSİG konusunda eğitim verilmeli. Eğitimler
yenilenmeli ve denetim otokontrol olmalı. Herhangi bir arıza durumunda eğitimli ekip ve teknik
denetimci bulmak zor olur bu da kaza ihtimalini artırır.
Bakım- onarım esnasında makinede yapılan her değişiklik konusunda operatörün haberdar edilmesi
gerekir. Tüm çalışmalar, değişiklikler bakım, onarım arıza durumları kayıt altına alınmalı.
Makinelerin günlük bakım, temizlik ve kontrolleri operatör tarafından bakım onarım ise uzman
tarafından yapılmalı.
Bakım işlerinde kazalar işleme başlamadan önce ve işin bitimine yakın meydana gelmektedir.
Her makinenin kendine ait bakım talimatı olmalı. Bakım ve onarımda iyi malzeme kullanılmalı.
Makinelerin bakım ve onarımında makinenin güç kaynağı kesilmeli ve şalter kilitlenmeli.
Bakım esnasında aydınlatma iyi olmalı, rutubetli, kapalı alanlarda yapılan çalışmalarda düşük voltajlı
ve D.C. lı (24 volt) aydınlatıcı kullanılmalı. Zehirli gazların bulunduğu yerlerde yapılan bakımlarda
mutlaka eğitimli ekip olmalı. KKD kullanılmalı gözetici ve ilk yardım ekibi bulunmalı.
Basınçlı kapların bakım ve onarımı basınç altında yapılmaz. Onarılacak tank ya da kabın diğer
tanklarla bağlantısı kesilmeli. Yüksek yerlerde yapılan bakım ve onarımda tüm emniyet şartları
sağlanmalı ve uygun KKD kullanılmalı.
Bakım işlerinde amaç:
Ø Sistemin ömrünü uzatmak
Ø Eskimiş parçaları değiştirmek
Ø Sistemin çalışmasını sağlamak
Ø Arıza olmadan tespit etmek
Bakım işlerinde görünen kazalar:1)Elektrik çarpması 2)Hareketli kısımlarda yaralanma (çark, dişli)
3) Zehirli gaz ile zehirlenme boğulma 4) Parlama patlama şeklinde kaza 5) Düşme şeklinde kaza
6) KKD kullanılmaması sonucu kaza
HAZIRLAYAN :
Julide YAMAN
BASINÇLI KAPLARDA İSİG
Basınçlı kap: İç basıncı 0.5 bar ve üstü olan kaplar.
Basınçlı ekipman: Basınçlı kap ve bunlarla bağlantısı olan her türlü ekipman boru vs.
Emniyet Aksesuarı: Basınçlı kabın emniyetle çalışması için gereken her türlü emniyet donanımı.
Basınçlı kap çeşitleri: Asetilen tüpü, sıcak su ve buhar kazanları, Kompresörler, basınçlı asit
tankları, LPG tankı v.s.
Basınçlı kaplarda tehlikeler:
ü Patlama
ü Zehirli gazların ortaya yayılması
ü Zehirli sıvıların ortaya yayılması
ü Yangın
ALINMASI GEREKEN TEDBİRLER
İMALAT: Tüm basınçlı kaplar mevzuat, standartlara fenne uygun olarak ve bulundurulacak gazın
çeşit ve basıncına göre imal edilmelidir. Basınçlı kapların bulunduğu yerler patlamaya dayanıklı
olmalıdır.
İşletilmesi: Basınçlı kaplar yetkili kişiler tarafından, emniyet kurallarına uygun olarak işletilmesi
gerekmektedir.
Periyodik kontroller: Eski yıpranmış aşınmış kaplar kullanılmamalıdır. Tüm basınçlı kapların
kontrolleri yılda 1 yapılmalıdır. Basınçlı kaplar bakımı yapılırken aşınma ve yıpranma olup olmadığı
kontrol edilmeli ve azami çalışama basıncının 1.5 katı ile teste tabii tutulmalı. Bazı durumlarda bu
testlerde de patlama olabilmekte bundan dolayı bu testler hidrostatik yapılmalı.
Basınçlı kaplar üzerinde emniyet donanımları bulunmalı üzerlerinde Gazın sıcaklığını, basıncını,
seviyesini gösteren göstergeler bulunmalıdır aynı zamanda otomatik emniyet donanımları
bulunmalıdır.
KOMPRESÖRLERDE ALINACAK ÖNLEMLER:
ü Kompresörler patlamaya dayanıklı odalarda bulunulmalı.
ü Seyyar kompresörler çalışanlara en az 10 m. Uzaklıkta olmalı.
ü Yılda 1 periyodik kontrolleri yapılmalı.
ü Üzerinde etiket bulunmalı etikette, İmalatçı firma, imalat tarihi, azami çalışma basıncı, gazın
cinsi yazılmalı.
ü Manometre ve emniyet sübobu olmalı
ü Otomatık emniyet donanımları olmalı.
ü Tankın altındaki musluktan her gün su boşaltılmalı
ü Uzaktan durdurma tertibatı olmalı
KAZANLAR
1)Sıcak su kazanları
2) Buhar Kazanları
Kazanlarla çalışırken en önemli tehlike patlamadır. Patlama nedenleri 1) Kazanın yapımında hatalar.2)
Kullanımda hatalar 3) Emniyet donanımlarının olmaması 4) Bakımlarının düzenli yapılmaması.
Kazanlarla yapılacak çalışmalarda kazan imalatlarının fenne standart ve mevzuata uygun yetkili
elemanlar tarafından yapılması sağlanmalı Kazan üzerindeki etikette: 1)İmalatçı firma.2) imalat
tarihi 3) Azami çalışma basıncı 4) Kazan numarası bulunmalıdır. Yılda 1 peryodik kontrolleri
yapılmaları gerekir. Sıcak su kazanlarında patlama nedeni gidiş-geliş emniyet borularında tıkanma
sonucu açık hava ile bağlantının kesilmesi ya da yanma odasında CO birikimidir.
SICAK SU KAZANLARINDA EMNİYET DONANIMLARI:
ü Termometre
ü Termostat
ü Hidrometre
ü Gidiş-dönüş emniyet boruları
ü Taşma havuzu
ü Gözetleme deliği
ü Patlama kapağı
BUHAR KAZANLARINDA BULUNMASI GEREKEN EMNİYET DONANIMLARI
ü Presostat
ü Manometre
ü En az 2 adet su seviye göstergesi
ü En az 2 adet emniyet sübobu
ü Emniyet düdüğü
ü Kazan besleme cihazı
Basınç göstergeleri dikkatli kullanılmalı ve yılda 1 bakımları yapılmalıdır.
Tüm basınçlı kaplarda otomatİk emniyet donanımları olmalıdır ve kontrolleri yapılamalıdır.
KAZAN DAİRESİNDEKİ PATRLAMALARA ÖNLEM:
ü Kazan dairesi patlamaya dayanıklı olmalı.
ü Kazanın bulunduğu bölmede kazan ve tavan arasında boşluk bulunmalı (üzerinde rahat
çalışmak için)
ü Kazan üzerinde etiket olmalı –İmalatçı adı, tarihi, kazan numarası ve azami çalışma baıncı
etikette yazmalı.
ü Kazan ve baca kanallarına girebilmek için kapı ve kapaklar olmalı.
ü Odanın iyi havalandırılması gerekir.
ü Elektrik tesisatı ex-prof olmalıdır.
ü Kazan dairesine sorumlu ve yetkililer hariç girilmesine izin verilmemelidir.
ü Yakıt tankları yangına neden olmayacak şekilde yerleştirilmelidir.
ü Kazanlar yakılmadan önce kazancı tarafından kontrol edilmelidir.
ü İlk ateşlemeden sonra ısı yavaş yavaş artırılmalıdır.
ü Her vardiyada emniyet sübopları kontrol edilmelidir.
ü Yılda 1 defa periyodik kontrolleri yapılmalı.
Kazan manometreleri yılda 1 kontrol edilmeli ve çıkabilecekleri azami basıncın 2 katını gösterme
kapasitesinde olmalılar.
Asla basınçlı kapların bakımı basınç altında yapılmamalıdır.
Kazanlar imalat esnasında, montajdan sonra kullanılmadan, 3 ay boyunca kullanılmadılar ise ve yılda 1
defa kontrolden geçirilmelidir.
Kazanlar patlamaya dayanıklı ayrı bir yerde olmalı ve üst katında işçiler çalışmamalı
Basınçlı kaplarda en az 2 adet güvenlik vanası olmalı.
Basınçlı kaplarda hidrolik deneyler işletme basıncının 1.25 katı ile yapılır.
Basınçlı kaplarda yapılan testler: 1) Hidrolik test 2) Ultrasonografik test 3) Radyografik testler. 4)
Sıvı penetrasyon testleri 5) Gözle kontrol 6) Pnömatik testler
Zorlayıcı testler pnömatik ve hidrolik testlerdir.
Vulkanizatör ve devilkanizatörlerin peryodik mkontrolü 3 ayda 1 yapılmalı.
Alüminyum gövdeli kazanlar max. 100 °C ile çalışır.
Çelik gövdeli basit kaplar max. 300°C ile çalışır.
Orta basınçlı kaplarda basınç 2-6 kg/cm² arasındadır.
HAZIRLAYAN :
Julide YAMAN
EL ALETLERİYLE ÇALIŞMALARDA İSİG
Sık kullanılan el aletleri çalışma alanına yakın olmalıdır.
Atölyedeki giyim kuşam:
• Kısa kollu giysiler giyilmeli ya da kollar sıvanmalıdır.
• Kıravat takılmamalı.
• Parçalı ve bol giysi giyinmemeli.
• KKD kullanılmalı.
• Aksesuar takılmamalı.
El Aletleri 2’ye ayrılır:1) Elektriksiz el aletleri.2) Elektrikli el aletleri
Elektriksiz El Aletleri :
EĞE ile çalışmalarda dikkat edilmesi gerekenler:
• Eğe işlemi sırasında titreşimi önlenmek için iş parçası mengeneye bağlanmalı.
• Eğe sağ el ile tutulmalı.
• Vücut ve kol ritmik hareket ettirilmelidir.
• Eğe saplı olmalı.
• Eğeleme esnasında oluşan talaşlar fırça ile temizlenmeli.
• Eğe sert malzeme ile yapılmış olması nedeni ile kırılmalara dikkat edilmeli.
• Eğleme esnasında el mengeneye çarpmamalı.
TESTERE ile çalışmalarda
• Testere ileri hareket ederken malzemeye basınç uygulanır,geri dönerken serbest
bırakılır.
• İşin daha verimli olması için gidiş-dönüş hızının dakikada 40-50 gidiş – dönüş
olmalı.
• Testere sert malzemeden yapılmadıysa kırılmalara dikkat edilmeli.
• İşin bitimine yakın testere bastırılmaz parça kırılabilir.
TORNAVİDA ile çalışmalarda
• Vida tornavida uyumlu olmalı
• Tornavida sapı düzgün olmalı.
• Tornavidaya çekiç ile vurulmaz.
• Tornavida ile çalışırken vida el ile tutulmaz.
PENS ile çalışırken:
• Cıvata vida gibi malzemeler pens ile çıkarılmaz.
• İşe uygun pens seçilir.
• Penslere çekiç ile vurulmaz.
• Pens ile çalışırken el pens ağzına yakın tutulmaz.
ANAHTAR ile çalışırken
• Cıvata’ya uygun anahtar seçilir.
• Anahtarın ağzı bozuk olmamalı.
• Anahtarda çapaklanma var ise temizlenmeli.
• Anahtar ile çalışırken anahtar bastırarak değil çekilerek çalışmalı.
• Boru gibi malzemeler içine takılıp anahtar ile uzaktaki işler yapılmamalı.
• Çekiç ile anahtara vurulmaz.
• Anahtar ile çalışırken el çar
• Çekiç sapı gevşek olmamalı.
• Çekiç sapına yakın tutulmamalı.
KESKİ ile çalışırken
• Keskinin keskinliği kontrol edilmeli gerekir ise bilenmeli.
• Keski sert malzemede kullanılmamalı.
• Uygun KKD kullanılmalı.
Sivri uçlu el aletleri (pergel) cepte taşınmamalı.
Elektrikli el aletleri ile yapılan çalışmalarda meydana gelen kazalar tüm iş kazalarının
%20’sini oluşturmaktadır. Ölümlü kazalar açısından 4. Sırada malulen veya kısmi iş
görememezlikte ise 1. Sırada yer almaktadırlar.
Elektrikli el aletlerinde meydana gelen kazaları önlemek için:
1) Kaynakta önlem alınmalı.
2) KKD kullanılmalı.
• Elektrikli el aletlerinde yapılan çalışmalarda uygun kıyafet giyilmeli.
• Toz çapak kaçmasını önlemek için uygun KKD kullanılmalı.
• Yangına karşı önlem almalı yağlı eller ile aletlere dokunulmamalı.
• Ağır elektrikli el aletlerin düşmesine karşı ayakkabılar özel olmalı.
• Yüksek yerlerde kullanılacaklar ise düşme ve kırılmalara dikkat edilmeli.
• Topraklamaları mutlaka yapılmış olmalı.
• Yalıtkan malzeme ile kaplanmalı(tutma yerleri)
• Titreşim ve gürültüye önlem alınmalı.
MATKAP İle çalışırken
• Kıyafet uygun olmalı.
• Matkap ucu gevşek olmamalı.
• Malzemeye uygun matkap seçilmeli.
• Titreşim ve gürültüye önlem almalı.
• Matkap sıkı tutulmalı
• Topraklaması yapılmış olmalı.
ELEK. TESTERE ile çalışırken
• Topraklama yapılmış olmalı.
• Uygun kıyafet giyilmeli.
• Sıkı tutulmalı.
• Eskimiş testere kullanılmamalı.
Bileme araçları ile çalışırken uygun KKD kullanılmalı.
ü El aletleri ile çalışırken sapları düzgün olmalı ve yalıtkan olmalı.
ü
ü El aletleri kapasiteleri dışında zorlanmamalı.
ü Taşınabilir el aletleri sapları yalıtkan bir malzeme ile kaplanmış olmalı ve
üzerlerinde devreyi kapatmaya yarayan sürekli basılarak çalışan yaylı bir
devre kesici olmalı.Topraklanmaları üzerinde topraklama elemanı bulunan
özel fiş ve prizlerle yapılmalı.
ü Açık alanlarda ve inşaat işlerinde kullanılan el aletleri çift yalıtkan olmalı,
ve güvenlik transformatörlerinin çıkışında 1 alet takılı olmalı, düşük
gerilimle çalışmalı.
ü Kaçak akımlara karşı elek. El aletlerinde kaçak akım rölyesi devre kesici
olmalı.
ü Elektrikli el aletlerinde yüksek gerilimle çalışanlarda üzerinde gerilimi
düşürecek şalter olmalı.
ü Parlayıcı patlayıcı ortamlarda elektrikli el aleti kullanılmamalı.
ü Tüm el aletleri kullanılmadan önce kontrol edilmeli.
ü Bakımları kalifiye elemanlar tarafından yapılmalı.
ü El aletleri işçilerin geçiş yolu üzerinde bulunmamalı.
ü Kesiciler uygun bakımlı olarak muhafazaların içinde saklanmalı.
HAZIRLAYAN :
Julide YAMAN
ELEKTRİK
1 Grup → 3/A yuk.tek.öğretim 50 KM 150 kW 400 V 1500 kW 35 kV
2.Grup → 2 yıl yük.tek.öğretim 30 kW 125 kW 400 V 1000 kW 35 kV
orta okuldan sonra 4/5 yıl mesleki eğitim görenler
3.Grup → Lise mezunu, bakanlık kursunu 16 kW 75 kW 400 V 500 kW
bitirmiş 3308’e gore usta 400 V
Elek iç tesisi plan Elek.iç tesisi işletme Proje hazırlanması ve yapım işleri ve bakım işleri Imzaları
0-1 kV 1-17,5 kV 36 kV
En küçük düzey uzaklık
Üzerinde trafik olmayan sular 4,5 5 5
Araç geçmesi elverişli çayır 5 6 6
Araç geçmesi elverişli köy 5,5 7 7
Şehirlerarası karayolu 7 7 7
Ağaçlar 1,5 2,5 2,5
Üzerine çıkılan düz damlı yapılar 2,5 3,5 3,5
Üzerine çıkılmayan eğik damlı yapılar 2 3 3
Elektrik hatları 2 2 2
Hava hattı iletkenlerinin ağaçlara olan yatay uzaklığı
0-1 kV → 1 m
1-170 kV → 2,5 m
170 kV → 3 m
170-420 kV → 4,5 m
Hava hattının yapılara olan yatay uzaklığı
10-1 kV → 1 m
1-36 kV → 2 m
36-72,5 kV → 3 m
72,5-170 kV → 4 m
170-420 kV → 5 m
Gerilimli notlara mutlak yaklaşma mesafesi
650 V – 15000 → 30 cm
15000 V – 50.000 → 50 cm
50.000 V - 150.000 → 120 cm
150.000 V - 250.000 → 200 cm
250.000 V – 420.000 → 350 cm
* Açık hava elektrik tesisleri en az 180 cm yükseklikteki duvar veya tel kafesle çevrilmiş olmalıdır.
* Yüksek gerilim tesisleri ve havai hatlardaki çalışmalarda en az 2 kişiden oluşan ekip çalışmalı
Görev emir, çalışma izni formu düzenlenir
Enerji kesme ve yeniden verme işlemi tutanakla kayıt altına alınır.
Senaratörlerde envensör salter bulunmalı.
Arazide ve trafo merkezlerinde işletme / bakım / onarım yapacaklar “ iş güvenliği “ ve “ ilk
yardım “ eğitimi almalı.
 Direkler
- 3 yıldan fazla kullanılan ağaç direkler , çürümeye karşı korunmalı
- Çekiçle dip tarafına vurma yada dibini 20 cm kazma ya da direğin kuvvetlendirilmesi esastır.
- Alçak gerilim direklerinde kullanılan lenteler, en alt iletkenin 50 cm altına bağlanmış olmalıdır
- Yüksek gerilim hattındaki lenteler topraklanmış olmalı
 Aydınlatma – TSE ve elek.iç.Tes.Yönt.
 Sigortalar
32 A’ın üstü olan sigortalarda en az 1 şalter veya anahtarla kontrol altına alma olmalıdır.
 Gerilim altındaki bölümler
- Dokunmaya karşı gerilimi > 50 V alternative
> 120 V doğru
Akımlı olan devreler yalıtılmalı, doğrudan dokunmaza karşı korunmalı
- Yalıtılan çalışma zeminin izolasyon direnci alevlendi
 Tevzi tabloları – Elek. Iç.Tes.Yönt
Gerilimi < 1000 V ana dağıtım tabloları içindekiler
Izoleli, bakım onarımdaki hücre diğerinden paravanla
- Transformatör ve Kondansatör
- Bunların koyulduğu yerlerin duvaları ve kapıları yandına dayanıklı olmalı
- Hava soğutmalı transformatörler, ısı geçirmeyen ve yanmayan bir bölme ile kapatılmalı
- Trans. ve Kond. merkezlerindeki diğer yüksek gerilimli cihazlar, tel kafesli yada parmaklıklı
kapılar ile
özel hücrelere yerleştirilmeli
 Akü
- Zemin aside dayanıklı olmalı
- Kıvılcım yapmayan aspirator kullanılmalı, boru ve boru kanalları elektrolit etkisine dayanıklı
malzemelerden yapılmış olmalı, ateşli yerlere açılmamalı
- Akü bataryası kutuları akım geçirmeyen malzemeden yapılmalı
- Kurşun asitli akülerde kullanılan yalıtkan gereçler elektrolitlere dayanıklı olmalı
- Akü odalarında açık alev ve sigara yasak
- Suya asit koyulmalı
- Akü odalarında, nemli yerler için kullanılan kablolar kullanılmalı, akkor telli Lamba ve sızdırmaz
tip
armature kullanılmalı
 Seyyar Kablolar
Islak yerlerde küçük gerilimli kullanılmalı
 El Aletleri
Yalıtılmış malzemeden sapları olmalı
Özel sapanla taşınmalı
Kullanıcılar bol etekli geniş elbise giymemeli
 Kaynak Makinesi
Şalter makine üzerinde bulunmalı
 Inşaat Şantiyeleri
- Küçük gerilim veya 1/1 oranlı, çift yalıtkanlı ekipman kullanılmalı
- Güv.transformatörüne 1 alet bağlı olmalı
 Patlayıcı Ortamlar
- Statik Elektrik
Titan , Al,Mg tozlarının taşındığı yerlerde statik elektrik dedektörü olmalı, notralizar
konulmalı
Sentetik akaryakıt kapları iletken madde ile kaplanmalı
Nem düşükre karton / kağıt ile kaplama yapılmalı
Metal boyalarla boyanmalı ya da
Toprak içine yerleştirilmeli
- Alev Sızdırmaz Teçhizat
Alev geçirmez cihaz için kullanılan iletkenler eksiz borular içinde bulunmalı, yada madeni kılıflı /
mineral tecritli kablolar kullanılmalı
Tehlikeli ortama giren elektrik tesisatı boruları tehlike alanına girdikleri noktada alev sızdırmaz
buatlarla donatılmalıdır.
 Teçhizatın Korunması
Alev sızdırmaz cihazın madeni gövdesi, kabloların madeni kılıfları ve borular arasındaki elektrik
bağlantısı lehim kaynağı veya uygun maşanlar kullanılarak yapılmalıdır.
Pot ortamlarda sigortalar ortamın dışında olmalıdır
Pot ortamlarda ve tehlikeli mad.bulunduğu ortamlarda aydınlatma devreside dahil tüm elektrik
tesisatı yılda 1 kontrol edilmeli
Otomatik akım kesici olmalı , akım % 10 değiştiğinde kesmeli
Tozlu ortamda sigortalar dışarda olmalı
- Yıldırımdan korunma – Kuv. Akım.Tes.Yönt hava hatları uygun kapasitedeki parafudur ile
korunmalı yılda 1 kontrol edilmeli
 Topraklama – Etek iç Tes.Yönt.
Yılda 1 kontrol edilmeli, değişen işletmede 6 ayda 1 ( hareketli )
Elektrik üretim + iletişim + dağıtım tesisleri hatlar hariç 2 yılda bir
Enerji nakil + dağıtım 5 yılda bir
Koruma İletkeni
Bu iş için kullanılan yalıtılmış iletkenler ve sıfır iletkeni bütün uzunlukları boyunca belli renkte
işaretlenmelidir.
HAZIRLAYAN :
Ali SİLAV
ELEKTRİK İŞLERİNDE İSİG
Küçük gerilim: Anma gerilimi 50 V altında olan gerilimdir.
Tehlikeli Gerilim: Doğru akımda 50, alternatif akımda 120 V üzerinde olan gerilimdir.
Alçak Gerilim: 1000 V ve altında olan gerilim
Yüksek Gerilim: 1000 V üzerinde olan gerilim.
Kuvvetli Akım Tesisleri : Elektrik üretimi, depolanması ve transferi yapılan tesislerdir.
Elektrik iç tesisi: Kuvvetli akım tesisleri hariç evlerde park bahçelerde kullanılan tesisler.
Elektrik tesisleri can ve mala zarar vermeyecek şekilde yapılmalı ve işletilmelidir. İnsanların
yanlışlıkla ulaşabilecek tesislerin gerilim altındaki bölümleri kişilerin doğrudan veya araç ile
dokunulmasını önleyecek gerekli tertibatların alınması gerek.
Elektrik tesisleri bakım onarım ya da işletme esnasında kolay ulaşılabilecek şekilde açık olarak
düzenlenmeli, tesis bölümlerin yetkili eleman kolay ulaşabilmeli, bakım ve onarım kolay olmalı.
Bakım ve onarım gerilim altında yapılmaz, gerilim devre dışı bırakılmalı ama topraklama devam
etmeli. Yüksek gerilimli tesislerde akım, gerilim kesilmeden hiç bir çalışma yapılmaz. .
Alçak gerilimde de yapılacak çalışmalarda gerilim kesilmeli, alçak gerilim tesislerinde gerilimin
kesilmesi sorunlara neden oluyorsa aşağıdaki önlemler ile çalışma yapılmalı.
• Yalıtkan bir eşya üzerinde durulmalı
• Yalıtkan eldiven ve yalıtkan aletler kullanılmalı
• Çıplak yalıtkanlar etrafında çalışırken mutlaka yalıtkan baret takılmalı, yalıtkan ayakkabı ve
iş elbisesi giyinmeli.
• Nötr teli dahi çalışkan kendini tüm iletkenlerden izole etmeli.
Gerilim altındaki tüm elektik devreleri, makine ve cihazların bakım ve onarımı bu işle
görevlendirilen yetkili teknik elemanlar tarafından veya gözetimi altında yapılmalı. Yer altı
kablolarında yapılacak işlemlerde elektrik kesilmeden hemen sonra üzerinde çalışılacak
kabloların tüm iletkenleri kısa devre edilmeli ama topraklama devam etmeli. Kısa devre ve
topraklama çalışma alanına en yakın yerde ve her iki uçta yapılmalı. Çalışma alanının tekrar
gerilim altına girmesini önlemek için tüm ayırıcı ve kesiciler açık vaziyete kilitlenmeli ve
üzerlerine uyarı levhaları konmalı.
Elektrik tesislerinde işletme bakım ve onarımında yetkili kişilere işin yeri, süresi önemini ,
uyulacak kurallara ilişkin yazılı talimat verilmeli.
Yüksek gerilim tesislerine başkalarının girişi yasaklanmalı, kapılar kilitli olmalı, üzerinde uyarı
levhaları olmalı.
Elektrik işlerinde kullanılan tüm aletler ( neon lambalı ıstaka, eldiven, ayakkabı, giysiler,
yalıtkan sehpalar, sigorta pensleri ) her zaman kullanıma hazır bakımlı uygun halde saklanmalı.
Yüksek gerilim tesislerinde bulunan hücreler, kesici,ayırıcı, sigortaların üzerinde kumanda
etikleri alanların yazılı olması gerek ve görünür olmalı.Açık hava gerilim tesisleri etrafında en
az 180 cm. yükseklikte duvar yada tel olmalı.
Yüksek gerilim altında yapılan çalışmalar en az 2 kişi tarafından yapılmalı.
Yüksek gerilim altında yapılan çalışmalarda:
• Yazılı bir görev emri ve çalışma müsaade formu olmalı.
• Yüksek gerilimde gerilim kesme ve açma işlemi tutanakla yapılmalı.
• Tüm ayırıcı ve kesiciler açık durumda kilitlenmeli.
• Akım her yerden kesilmeli.
• Gerilim kesildikten sonra çalışma alanını besleyen ek bir enerji kaynağı olup olmadığı
araştırılmalı ve devre dışı bırakılmalı.
• Kesici ayırıcı ve fazın açık olduğu tek tek kontrol edilmeli. Kilitleme tertibatı yoksa
ayıracın yanına bir nöbetçi bırakılmalı.
Topraklama, kısa devre çalışması, alandaki tüm çalışmalar bitikten ve çalışana haber
verilince kaldırılmalı.
Gerilim altındaki başka hat tellerine temas tehlikesine ve indüksyon akımı oluşumuna karşı
her türlü tedbir alınmalı.
Alçak ve yüksek gerilimin her ikisinin bulunduğu direklerde yapılan çalışmalarda her iki akım
kesilmeli.
Yüksek gerilim sigortaları, ancak ayırıcısı açılıp kilitlendikten sonra ve topraklama olduğu
zaman kısa devreden sonra değiştirilmeli.
Hava hatlarının olduğu yerlerde mümkün oldukça bomlu inşaat makinaları, vinçler
kullanılmamalı kulanılacak ise gerekli önlemler alınmalı, sürücü bilgilendirilmeli.
Enerji hatlarının bakımı mümkün oldukça gündüz yapılmalı, gece yapılacaksa projektörler ile
aydınlatma yapılmalı.
Fırtınalı yağmurlu havalarda bakım yapılmamalı, yapılacaksa izolasyon önlemleri alınmalı,
indüksyon akımına dikkat edilmeli.
Ağaç direklere çıkılmadan önce sağlam olup olmadıkları kontrol edilmeli. Direğe çekiç ile
vurulup tok sese bakmalı. Ya da donma durumunda bu bizi yanıltabilir, direk dibi 20 cm.
kazılıp sağlamlığı kontrol edilmeli.
•
ELEKTRİK İÇ TESİSLERİ:
Aydınlatma tesisi: İş yerinde ışıkların bir arıza sonucu sönmesi durumunda işletmede yedek
bir besleme olmalı. Gece vardiyasında yeterli aydınlatma ve otomatik yanma düzenekleri
olmalı.
• FİŞ-PRİZ sistemi: İşletmede kullanılan fişler farklı gerilimli prize girmeyecek şekilde olmalı.
• Fiş-priz sistemleri yalıtımı düzgün olmalı.
• Yüksek amperajlı prizlerde mutlaka priz üzerinde bir şalter olmalı
• Elektrik makine bağlantıları: Elektrik makine bağlantılarındaki koruyucular çalışma ortamına
uygun olmalı Nemli , yağlı ve rutubetli yerlerdeki makine bağlantılarını uygun koruyucu içine
almalı Makinalar titreşimde korunmalı.
• Elektrik Şalteri:1) Elektrik şalteri kendiliğinde yada yanlışlıkla dokunmayla makinayı
çalıştırmayacak ama kolay ulaşılabilir yerde olması gerekir.2) Bir tezgahın üzerinde çeşitli
yerlerde çalışan işçi için birden fazla başlatma ve durdurma düğmesi bulunmalı.3) Bir
tezgahın birden çok yerinde birden fazla işçi çalışması durumunda tezgahta birden fazla
durdurma tek çalışma düğmesi olmalı.4) Çalışma düğmesi yeşil durdurma düğmesi kırmızı
olmalı.5) Makıne düğmeleri başka yerden kumanda ediliyorsa çalışması ve durması sesli yada
ışıklı ikazlarla olmalı.
• Elektrik Sigortaları: Doğru ya da alternatif akımlı sigortalar mutlaka kapalı bir kutu içinde
olmalı. 32 A üzerindeki sigortalarda en az bir şalter ya da anahtar ile kontrol edilmeli.
Şalter ya da anahtarla akım kesilmeden tablo açılmayacak tablo kapanmadan şalter
açılmamalı. Sigortalar değiştirilmeden önce gerilim dışı bırakılmalı ve gerilim yokluğu
kontrol edilmeli. Sigorta devre dışı bırakılamıyorsa kesiciler ile devrenin kesilmesi gerek.
Elektrik tesislerinde orijinal olmayan, yamanmış ya da tek sarılmış sigorta kullanılmamalı.
• Gerilim altındaki bölmeler: Alternatif akımda 50 V , doğru akımda 120 V üzerinde
olan akımların devreleri yalıtılmış olmalıya da doğrudan dokunmaya karşı korunmalı.
Kullanılan tüm ekipman araç ve gereçler KKD ler yalıtkan olmalı ve uygun yerlere
•
uyarı levhaları konmalı. Bakım onarımı yapılacak makine ya da elektrik devrenin
elektriği kesilmeli , akımı kesen şalter anahtar açık vaziyete kilitlenmeli üzerine
uyarı levhası konmalı, gerilim yokluğu tespit edildikten sonra çalışma yapılmalı.
• Tevzi Tabloları: İşyerlerinde çalışanların ulaşabileceği yerde olan tevzi tabloları
saçtan yapılmış kapalı bir kutu içersinde olmalı ve kilitli tutulmalıdır. Tevzi tabloları
Elektrik iç tesisi yönetmeliğine görev hazırlanır. Altında istifleme yapılmaz. Ön ve
arka kısımları izole bir malzeme ile kaplı olmalı. Tevzi panolarının metal gövde ve
gerilim altında olamayan tüm aksanlarının mutlaka topraklanması gerek.
Gerilimi 1000 V. Geçmeyen tablolarda şalter, anahtar, sigorta kablolar kolay ulaşılabilir ve hemen
müdahale yapılacak şekilde olmalı.
Gerilimi 1000 V. Üzerinde olan tevzi tabloların yüksek gerilimle çalışan aletlerin metal aksanları
mutlaka topraklanmalı.
• Kondansatör ve transformotör: Bunların bulunduğu bölmeler gerek suni gerek doğal olarak
iyi havalandırılması gerek . Kondansatörler şarj kalıntısı kalmayacak şekilde bağlanması ve
kontrol edilmesi üzerine uyarı levhalar olmalı.
• Akümültör tesisi :İyi havalandırılan bölmelerde olmalı ve kıvılcım yapmayan suni
havalandırma sistemleri kullanılmalı.
• Seyyar iletkenler: İşyerlerinde mümkün oldukça kullanılmamalı. Kullanılması durumunda
gerekli önlemler alınmalı. Kullanılacakları yerlerde yeteri sayıda topraklanmış priz olmalıdır.
Taşınabilir iletkenlerin dış koruyucu kısmı iyi yalıtılmış malzeme ile kaplanmış olmalı
bükülmeyle içindeki metal kıvrılmamalı. Elektrik kaynak makinelerinin üzerinde mutlaka
şalter olmalı. Kaynak makine teçhizatı topraklamış ya da iyi yalıtılmış olmalı, kablolar iyi
tespit edilmiş olmalı. Makinenin temizliği bakımı ya da yer değiştirmesi durumunda elektriği
kesilmelidir.
İnşaat işlerinde kullanılan araçlar düşük gerilimli olmalı, ya da güvenlik transformatörleri olmalı
ve çift yalıtkan olmalı. Şantiyelerde kullanılan seyyar iletkenler ezilmeye, suya, mekanik
zorlamalara dayanıklı olmalı. İnşaat çalışmasının altında ya da hava hattı olması durumunda
çalışma esnasında gerekli önlemler alınmalı.
PATLAYICI PARLAYICI ORTAMLAR.
Parlayıcı patlayıcı ortamların oluştuğu işyerleri “Tehlikeli bölge planı” oluşturmalı.
Parlayıcı patlayıcı ortamların sürekli oluştuğu bölgeler” 0 Tehlike bölgesi”
Parlayıcı patlayıcı ortamların ara sıra oluştuğu bölge” 1 Tehlike bölgesi”
Parlayıcı patlayıcı ortamların arıza sonucu oluştuğu yada oluşmadığı bölgeler “ 2 Tehlike
bölgesi “denir . Bunların dışında kalan bölgeler tehlikesiz bölge denir. 1. Bölgede kullanılan
araçlar alev almaz türden korumalı olmalı. Yüksek gerilime sahip araçlar 1. Bölgede
kullanılmamalı.
Sigortalar böyle bölgelerde dışarıda olmalı ya da özel yalıtılmış alev sızdırmaz kutularda olmalı.
STATİK ELEKTRİK ÖNLEMLERİ
Parlayıcı patlayıcı ortamların oluştuğu bölgelerde mutlaka statik elektriğe karşı önlem almalı.
Nemlendirme, iyonizasyon ve topraklama yapılmalı, statik elektriği ileten malzeme
kullanılmamalı. Par-pat sıvıların bulunduğu depolar ve iletim boru donanımları statik elektriğe
karşı topraklanmalı. Par-pat madde dolumu ve boşaltılması esnasında araç ile depo arasına
topraklama hattı olmalı. Metal tozların taşındığı yerlerde statik elektrik dedektörü olmalı.
Tabanca ile boyama yapılan yerlerde cihazların topraklaması yapılmalı. Tanklar dolumdan sonra
bir süre dinlendirilmeli. Par-pat ortamlarda elektrik tesisatı ex-prof olmalı, böyle ortamlarda
acil durumlarda yangın ve aydınlatma hariç tüm tesisin elektriğini kesen en az 3 adet durdurma
butonu olmalı. Deprem bölgelerinde bulunan par-pat işyerlerinde deprem anında duyarlı
dedektörler olmalı (aydınlatma ve yangın hariç tüm elektrik sistemini kesen).
Paratoneller yılda 1 TAEK tarafından kontrol edilmeli ve par-pat tesislerinde mutlaka
bulunmalı. Kuvvetli akım tesisleri üretim depolama tesisleri 2 yılda 1 ; enerji nakil hatları 5
yılda 1 mutlaka peryodik kontrolden geçmeli . Ölçüm sonuçları kayda alınmalı. Seyyar iletkenler
6 ayda 1 kontrol edilmeli . Makinaların gövde topraklanması yılda 1 , yer değişimi durumunda
hemen topraklama kontrolü yapılmalı . Elektrik iç tesisleri yılda 1 peryodik kontrolden geçmeli.
Kaçak akım rölyesi: Elektrikli el aletlerinde meydana gelen bir kaçağın tehlikeli gerilim
seviyesine gelmeden elektik devresini kesen kaçak akım rölyesi iş güvenliği elmanıdır.
Ø 1-36 kV lık ( izin verilen en yüksek gerilim) işletme gerilimli hava hatlarında yapılara en
küçük yatay uzunluk 2 m. Olmalı.
Ø Şebeke akımı ile yedek elektrik üretim aygıtını ayıran elemana envarsör şalter denir.
Ø Kaçak akım rölyesi faz şase ve topraklama arızası durumunda kişinin elektriğe
çarpılmasını önler . Evde kullanılan kaçak akım rölyesinin çalışma akım eşiği 30A. Olmalı .
Ø Elektrik ekipman bakımında ilk önce şalter indirilmeli sonra topraklanma yapılmalı.
Ø 80-100 A. Kalp durması için çarpılma eşiğidir.
Ø Elektik işlerinde önce izin alınmalı, sonra kısa devre şalter kapanmalı sonra kesici ve
ayıracılar açık şeklinde kilitlenip topraklama yapılmalı.
Ø Güvenlik transformatörü kullanımı halinde çıkış devresine en fazla 1 adet elektrikli el
aleti bağlanabilir.
Ø Par-pat , tehlikeli zararlı maddeler bulunan elek. Tesisatı ve paratonellerin bakımı yılda
1 yapılmalı.
HAZIRLAYAN :
Julide YAMAN
•
1.
2.
3.
4.
5.
•
1.
2.
3.
4.
5.
•
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
•
1.
2.
3.
4.
ELLE TAŞIMA İŞLERİNDE GÜVENLİK
Yükün özellikleri
Aşağıda belirtilen özelliklere sahip yüklerin elle taşınması sırt ve bel incinmesi riski oluşturabilir;
çok ağır veya çok büyükse
kaba veya kavranılması zor ise
dengesiz veya içindekiler yer değiştiriyorsa
vücuttan uzakta tutulmasını veya vücudun eğilmesini veya bükülmesini gerektiren bir konumda ise
özellikle bir çarpma halinde yaralanmaya neden olabilecek yoğunluk ve şekilde ise
Fiziksel güç gereksinimi
çok yorucu ise
mutlaka vücudun bükülmesi ile yapılabiliyorsa
yükün ani hareketi ile sonuçlanıyorsa
vücut dengesiz bir pozisyonda iken yapılıyorsa
bedenen çalışma şekli ve harcanan güç;
özellikle sırt ve bel incinmelerine neden olabilir
Çalışma ortamının özellikleri
Çalışma ortamı aşağıdaki özelliklerde ise, özellikle sırt incinmesi riskini artırabilir;
Çalışılan yer işi yapmak için yeterli genişlik ve yükseklikte değil ise
zemin düz değilse, engeller bulunuyorsa veya düşme veya kayma tehlikesi varsa
çalışma ortam ve şartları, işçilerin yükleri güvenli bir yükseklikte veya uygun bir vücut pozisyonunda
taşımasına uygun değilse
işyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren seviye
farklılıkları varsa
zemin veya üzerinde durulan yer dengesizse
sıcaklık, nem veya havalandırma uygun değilse
İşin gerekleri
Aşağıda belirtilen çalışma şekillerinden bir veya daha fazlasını gerektiren isler sırt ve bel incinmesi
riski oluşturabilir.
özellikle vücudun belden dönmesini gerektiren aşırı sık veya aşırı uzun süreli bedensel çalışmalar
yetersiz ara ve dinlenme süresi
aşırı kaldırma, indirme veya taşıma mesafeleri
işlemin gerektirdiği, işçi tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu.
Bireysel risk faktörleri
İşçinin;
1. Yapılacak işi yürütmeye fiziki yapısının uygun olmaması
2. Uygun olmayan giysi, ayakkabı veya diğer kişisel eşyalar kullanması
3. Yeterli ve uygun bilgi ve eğitime sahip olmaması
durumunda işçiler risk altında olabilir.
•
•
1.
2.
3.
4.
Yükle ilgili risk faktörleri;
Yükün özellikleri
Fiziksel güç gereksinimleri
Çalışma ortamının özellikleri
İşin gerekleri
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Elle taşıma işleri ile ilgili mevzuat 4857 sayılı iş kanununun 78. Maddesine göre düzenlenmiştir.
İşçinin yetersiz dinlenme süresi elle taşıma işlerinde bireysel risk faktörlerinden sayılmaz.
Yetersiz ara ve dinlenme süresi bireysel risk faktörleri kapsamına girmez.
Yükün vücuda yakın taşınması riski minimize eden önemli faktörlerden biridir.
Yükün tartılması elle taşıma işi olarak değerlendirilmez.
Zihinsel güç gereksinimi elle taşınacak yük ile ilgili risk faktörlerinden birisi değildir. Risk
faktörleri, yükün özellikleri, fiziksel güç gereksinimleri ve çalışma ortamının özellikleri olarak
sıralanabilir.
İşyeri tabanında veya çalışılan zeminlerde yüklerin indirilip kaldırılmasını gerektiren seviye
farklılıkları varsa sırt incinmesi riskleri artar.
Ülkemizdeki mevzuata göre elle taşımada yük ağırlığı 25 – 50 kg max. olarak uygulanmaktadır.
İşyerlerinde malzemelerin istiflenmeye müsaade edilen yüksekliği 3 metredir.
Ağır çuval ve torbalar dört köşesi çaprazlama olarak ve en çok 5 sırada bir , 1 torba eksik konularak
istif edilecektir.(ISIG tüzük madde 490)
Elle taşıma işleri yönetmeliğinde yükün birden fazla kişi ile taşınması durumu tanımlanmamıştır.
SORULAR
Soru 1
Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde belirtilen husus yükle ilgili risk faktörlerinden değildir?
( )Çalışma zemininde bulunan engeller
( )Vücudun bükülmesiyle yapılabilen elle taşıma işi
(X)İşçinin elle taşıma konusunda yeterli eğitime sahip olmaması
( )İşçi tarafından değiştirilemeyen çalışma temposu
Soru 2
Elle taşıma işlerinde aşağıdaki seçeneklerden hangisi bireysel risk faktörlerinden sayılmaz?
(x)İşçinin yetersiz dinlenme süresi ← Doğru cevap
( )İşçinin yeterli bilgi ve eğitime sahip olmaması
( )İşçinin fiziki yapısı
( )İşçinin uygun olmayan kişisel koruyucular kullanması
Soru 3
Elle taşıma işi aşağıda belirtilen hususlardan hangisini içermez?
(x)Yükün konveyörler vasıtasıyla taşınması ← Doğru cevap
( )Yükün birden fazla kişi tarafından başka bir yere götürülmesi
( )Yükün mekanik bir araç yardımıyla taşınması
( )Yükün işçi tarafından elle ve beden gücü kullanılarak kaldırılması
HAZIRLAYAN :
Hakan POLAT
ERGONOMİ SPOT BİLGİLER
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ergonomi: Uyum, uygunluk anlamına gelir. Çeşitli iş ve çevre koşullarında insanların makinelerle
ilişkisini konu edinir. Ergonomi genel anlamda yaşamın (dünyanın) insana uydurulmasını hedef
almıştır.
Ergonomi (İş açısından ): İş sistemlerinin tasarımı ile güvenli ve etkili bir çalışma için gerekli
insan gereksinimlerini karşılamayı amaçlar.
Klasik kas ve sinir sitemi hastalıklarına örnek; Karpal tünel sendromu ve tendinit)
Ergonomi uzmanları (Ergonomist);
İş, görev, ürün, örgüt, çevre ve sistemlerin
değerlendirilmesi ve tasarımıyla uğraşır.
ERGONOMİK TASARIM YAPILIRKEN;
Kullanıcıya uygun olmalıdır,
Kullanımı kolay olmalıdır,
Rahatlığı artırmalıdır, Sağlık ve
güvenliği artırmalıdır,
Performansı artırmalıdır (Hız, Güvenilirlik, Doğruluk, kesinlik
hassasiyet)
İkincil görev zihinsel iş yükünün ölçülmesi için kullanılan bir yöntemdir.
Ergonomik çalışma yeri düzenleme yöntemleri: fizyolojik açıdan, antropometrik açıdan,
psikolojik açıdan, bilgi tekniğine dayalı, güvenlik tekniğine dayalı, çevresel faktörler açısından.
Antropometri insan vücut ölçülerini konu edinen bir bilim dalıdır.
Ergonomik tasarımda antropometrik verilerin %90’ı tasarım ölçüsü içinde yer alır.
Antropometrik veri tipleri: statik antropometri, dinamik antropometri, kuvvetsel
antropometri.
Bir işin ergonomik olması için taşıması gereken özellikler: yapılabilirlik, katlanılabilirlik,
beklenebilirlik, hoşnutluk.
Çalışma duruşunun (postürün) tanımlanmasında kullanılan vücut elemanları: bel kemiği, pelvis,
kaslar.
İş organizasyonu ilkeleri: iş genişletme, iş zenginleştirme, iş değişimi (rotasyon), grup
çalışması.
Dikkat gerektiren işler daha yüksekte (95-110cm), ağır işler daha düşükte (70-90 cm)
yapılır.
İş fizyolojisi iş ve çalışma çevresinin etkileri sonucunda oluşan yüklenmeleri inceler. Dolaşım,
solunum ve iskelet sisteminin işin metabolizmadan sağlanacak enerji gereksinimlerine verdiği
cevapları konu edinir.
İş sisteminin insan üzerinde oluşturduğu etkiler bütününe yüklenme denir.
Kaza: Önceden tahmin edilemeyen, beklenmeyen, aniden ortaya çıkan, mala zarar veren
yaralanmaya veya ölüme yol açan olaydır.
Çalışanların bireysel özellikleri ve kapasitelerine bağlı olarak yüklenmeye karşı gösterdikleri
toplam tepkiye zorlanma denir.
Fiziksel iş yükünü ölçme yöntemleri: nabız frekansı, kan basıncı, oksijen tüketimi, solunum
sıklığı, vücut sıcaklığı, kan biyokimyası ve idrardaki değişiklikler, elektromiyogram, kandaki
laktik asit düzeyi.
Sürekli güç sınırı 4 kcal/dakikadır.
Dinlenme 4 şekilde olabilir: İsteğe bağlı ara verme, Gizli dinlenme (ikincil bir iş), İş akışına
bağlı ara verme, Yasa ile saptanmış aralar.
Duruş (postür), vücudun, başın, gövdenin, kol ve bacak üyelerinin boşluktaki konfigürasyonu,
hizalanması olarak tanımlanmaktadır. Postür beş ana vücut parçasının mekanik etkileşimi ile
meydana gelir. Bunlar bel kemiği, leğen kemiği, omur diskleri, kaslar ve deridir.
ERGONOMİNİN SINIFLAMASI:
Fiziksel Ergonomi: Fiziksel etkinlikleriyle ilişkili olarak insanların anatomik, antropometrik,
fizyolojik ve biyomekanik karakteristikleriyle ilgilenmektedir. Dolayısıyla çalışma sırasındaki duruş
özellikleri, işlenecek materyalle ilgili işlemler, yinelenen hareketler, işle ilgili kas iskelet
sistemleri, güvenlik ve sağlık temel konularını oluşturmaktadır.
Bilişsel Ergonomi:
Mühendislik pisikolojisi olarak
da adlandırılır. İşin bilgi işleme
gereksinimleriyle ilgilenir. Başlıca uygulamaları hata olasılığını en azda tutarak insan performansını
artırmaya yönelik olarak kadran, kontrol ve bilgisayar programları geliştirmektir.
Organizasyonel ve yönetimsel (örgütsel) Ergonomi: Örgütsel yapıları, politika ve süreçleri dahil
olmak üzere sosyoteknik sistemlerin en uygun duruma getirilmesiyle ilgilenir. Konuları arasında
iletişim, ekip kaynak yönetimi, iş tasarımı çalışma saatlerinin belirlenmesi, ekip çalışması, katılımcı
tasarım, toplum ergonomisi, uyumlu çalışma, iş birliği içinde çalışma, yeni iş paradigmaları, örgütsel
kültürü, sanal örgütler, tele iş ve kalite yönetimi sayılabilir.
HAZIRLAYAN : Şeref ARSLAN
ERGONOMİ
ÇALIŞMA SORULARI
Soru 1: “İkincil görev” yöntemi aşağıdakilerin hangisinin ölçümünde kullanılan bir yöntemdir?
a. Zihinsel iş yükü ölçümü
Soru 2: Aşağıdakilerden hangisi ergonomik çalışma yeri düzenleme yöntemlerindendir?
a. Fizyolojik açıdan
b. Antropometrik açıdan
c. Psikolojik açıdan
Soru 3: Ergonomik tasarımda insan vücut ölçülerini konu edinen bilim dalı aşağıdakilerden
hangisidir? Antropometri
Soru 4: Aşağıdakilerden hangisi bir çalışma sisteminin ergonomik olması için taşıması gereken
şartlardandır?
Yapılabilirlik, Katlanılabilirlik, Hoşnutluk
Soru 5: Antropometrik çalışma yeri düzenlemede antropometrik ölçüsü alınan insanlardan en az ne
kadarı ilgili tasarım ölçüsü içinde yer almalıdır? %90
Soru 6: Aşağıdakilerden hangisi antropometrik veri tiplerindendir?
a. Statik antropometrik veriler
b. Dinamik antropometrik veriler
c. Kuvvetsel antropometrik veriler
Soru 7: Aşağıdakilerden hangisi ergonominin sınıflarındandır?
a. Fiziksel ergonomi
b. Yönetimsel ergonomi
c. Bilişsel ergonomi
Soru 8: İnsan-makine ara kesiti ile gösterge ve kontrol panellerinin tasarımını konu edinen ergonomi
sınıfı aşağıdakilerden hangisidir? Bilişsel ergonomi
Soru 9: “Sürekli güç sınırı” aşağıdakilerden hangisi ile ilgili bir kavramdır?
Fizyolojik açıdan çalışma yeri düzenleme
Soru 10: Aşağıdaki kavramlardan hangisi insan vücudunun tam istirahat halinde ve temel yaşam
fonksiyonlarını devam ettirebilmesi için gereken, en düşük enerji harcama düzeyini ifade eder?
a. Bazal metabolizma enerjisi
TİTREŞİM
Titreşimin Frekansı = Birim zamandaki titreşim sayısına titreşimin frekansı denir – Hertz
Titreşimin Şiddeti = Birim alandaki , birim zamandaki akım gücüne titreşimin şiddeti denir –
W / cm Kare
 Insanlar 1-1000 H2 arasındaki titreşimi algılar
Titreşimin insane vücudu üzerindeki etkileri
Fiziksel ve Biyomekanik
Psikolojik ve Sensoryel
Fizyolojik
Patolojik etkiler
 Insana etkisi olan titreşim 1-100 H2 arasındakidir
El aletleri ile yapılan çalışmalarda
El-kol titreşim geçirme oranı 5 H2 den yüksek olanlar
2.max düzey 20-30 H2
Titreşimin Klinik Etkileri
 Çok düşük frekans = + < 2 H2
Bulantı / kusma / terleme
 Düşük frekans = 2 H2 <+<30 H2
Duyarlılık ( aşırı ) / uyuşukluk
Titreşimin Değerlendirmesi
Frekansı
Şiddeti
Yönü
Maruziyet süresi
Uygulanan bölge ve büyüklüğü
Kişinin; yaşı, cinsi, duyarlılığı
 Titreşimin frekansı ivmesinin şiddeti etkisi
 Titreşim, vibrasyon dedektörü ile ölçülür
 Frekans bantları / etkindeğer rms hız m/sn
Oktav bantları
1-2,48-16,31,5-125-250-1000-2000-4000 ve 8000 işe giriş muayenesinde
- Sinir
- Kalp / dammar Sistemi ile el / bilek / dirsek eklemleri ve röntgen
- Sindirim
 SSK Meslek hastalığı listesinde bulunmakta fakat istatistiklerde yok ( meslek hastalığı )
 Yükümlülük süresi 2 yıldır
 El – Kol titreşimi
8 saatlik sınır değer 5 m/s kare
Etkin değer 2,5 m/s kare
 Bütün vücut titreşimi
8 saatlik sınır değer 1,15 m/s kare
Etkin değer 0,5 m/s kare
 Titreşim yapan aletlerle çalışan kişilere 6 ayda 1 sağlık muayenesi yapılacak.
TERMAL KONFOR
Termal Konfor
- Hava sıcaklığı – buğulu 15-30 derece
- Havanın nem yoğunluğu - % 30 - % 80
- Havanın akım hızı – 0,3 – 0,5 m/sn
- Radiant ısı ( ısı kaynağından – fırından )
Sıcaklık
Bir standard gore, cismin ne kadar soğuk yada sıcak olduğunu ifade eden nicelik.
H=M+R+C-E+D
Vücudun Metabolit Radyonıt Konvektif Buharlama Direk temas
Isı yükü ısı kazancı enerji ısı yükü yoluyla ısı
Alışverişi
 Maksimal O2 alımı arttıkça vücut ısısı düşer
 Yüksek sıcaklığın sebep olduğu rahatsızlıklar
- Isı çarpması
- Isı krampları
- Isı yorgunlukları
 Radyont ısı , glop termometre ile ölçülür
Havanın nemi , kato termometre / higrometre
Hava akım hızı, anemometer
 Hissedilen sıcaklık = ölçülen sıcaklık + hız
Efektif Sıcaklık
Ölçmek için; kuru term sıcaklığı + akım hızı + yos term +nomogram lazım )
Termal konfor bölgesine etki eden faktörler
- Ort. Sıcaklığı
- Ort.nem durumu
- Ort.hava akımı
- Işin niteliği
- Işçinin giyimi
- Işçinin yaşı / cinsiyeti
- Işçinin beslenmesi
- Işçinin fiziki durumu
- Işçinin genel sağlık durumu
Bunalım Bölgesi
Vücuttan ısı atmanın güç olduğu ,hava akımı olmayan ortamda bunalma hissedilen sıcaklık ve bağıl
nem kombinasyonu.
 Meslek hastalığı belirtilmemiş
BASINÇ
 Basınç birimi – bar yada N / cm kare
 Insanlar 4 atm basınca kadar dayanabilir
Kol bacak ağrısı , bulanık görme
0 kare basıncının sonucu tasikardı
 SSK ya gore Meslek hastalığıdır.
 Akut durumda yükümlülük 3 gün , diğer 10 yıldır
 Akciğer / sınus grofus I büyük eklemler , yılda 1
Radyolojik incelenmeli – inceleme işçi işten ayrıldıktan 2 yıl sonrasına kadar devam etmeli
 Dalgıç adalarında kişi başı 40 m küp hava olacak
CO 2 miktarı % 0,1’ i geçmeyecek
 22 m den derine günde 2 den fazla inilmeyecek arasında 5 saat olacak
 Işe başladıktan sonra 15 gn sonra adaptasyon kontrolü yapılacak
 7,5 saat yönetmeliği dikkate alınacak
GÜRÜLTÜ
Dalga boyu π → cm
Bir dalga boyu için geçen zaman → periyot → T → sn
Frekans ; saniyedeki titreşim sayısı → + → ¹/sn
Hız = + x π
Ses basıncı ; atmosferin, basınç ile sıkışma ve genleşme arasındaki basınç farkına denir.
Basınç → bor → pascal
1 cm² ‘ ye 106 dyn ılk kuvvetin etkimesi ile oluşan basınç
1 bor = 10μ pascal
Sesi tanımlamak ; basınç + frekans
Ses gücü ; ses kaynağından 1 m uzaklıktaki ses basıncı
Ses yoğunluğu ; birim alandaki ses gücü
Ses şiddeti ; ses yoğunluğunun düzeyleri
Ses yüksekliği , sesin tiz ve bas olarak ayrılması
F ↑ ses tiz , f ↓ ses bas
Subsanık İşitebilen ultrasonic
+ < 16 h² 20 H< f < 20kH² > 20 kH²
Fizyolojik Etkiler
Ses şiddeti
Duyarlılık
Frekans dağılımı
Yaş
Süresi
Cinsiyet
Insanlar 20 M Pascal – 200 Pascal duyar
0 dB - 140 dB
Işitme eşiği - Ağrı eşiği
Işitme Kaybı
- Iletişim tipi işitme kaybı
Dış ve orta kulakta oluşur / ani patlama
- Algı tipi işitme kaybı
Iç kulakta oluşur / çok yük şiddet ve frekans
- GSK ‘ya gore meslek hastalığıdır
Gürültülü işte en az 2 yıl
85 dB üstünde en az 30 gün Çalışılmalı
- Yükümlülük süresi 6 aydır
- Ölçüm cihazları dBA’ya gore kalibre edilmeli
- Gürültüden korunma → Kaynağında
→ Ortamda
→ Alıcıda
 Odyolar 6 ayda 1 yapılmalı
 Ağır ve tehlikeli iş değilse en fazla 80 dB
- Ağır ve tehlikeli iş ise en çok 95 dB olabilir. Bu durumda KKE verilir.
- 85 dB’in üzerinde günde en fazla 7,5 saat çalışılır
- Maruziyet sınır değeri 87 dBA
- En yüksel maruziyet etkin değ.85 dBA – 140
- En düşük maruziyet etkin değ. 80 dBA – 112
- 87 üzerininde kulaklı ver , az çalışır.
- Günlük gürültü maruziyet düzeyi
8 saatlik çalışmada, zaman ağırlıklı ortalama
- Haftalık gürültü maruziyet düzeyi 8 saat, 5 gün, zaman ağırlıklı ortalama
HAZIRLAYAN :
Ali SİLAV
SAĞLIK VE GÜVENLİK İŞARETLERİ
YASAK İŞARETİ: Tehlikeli duruma neden olabilecek hareket davranışı yasaklayan işaret.
UYARI İĞŞARETİ: Tehlikeli duruma neden olabilecek davranış ve hareket konusunda uyarı anlamı
taşıyan işaret.
EMREDİCİ İŞARET: Uygulanması zorunlu olan durumu belirleyen işaret
İşaretler sabit(kalıcı) ve geçici işaretler olmak üzere 2’ye ayrılır.
Sabit işaretler: Yasak, emredici, yangın, acil çıkış, ilk yardım işaretleri sabit işaretlerdir.
Geçici olan işaretler: Tehlike durumunda uyarı amaçla geçici olarak kullanılan işaretlerdir
İşaretlerin birbiri yerine kullanılması: Aynı anlama gelen veya aynı derece etkin olan işaretle
birbiri yerine kullanılabilir. Engel ya da düşme ihtimali olan yerlerde:
ü İşaret levhası/güvenlik rengi
ü Işıklı-sözlü-el hareketleri
ü El işaretleri-sözlü işaretler birbiri yerine kullanılabilir.
ü Sesli-ışıklı
ü Işıklı- sözlü
ü El işareti-sözlü birlikte kullanılabilir.
KIRMIZI RENK: Yasak, tehlikeli durum, yangın. Verdiği anlam dur, sistemi kapat, ortamı
tahliye et.
SARI RENK: Uyarı işaretidir. Verdiği anlam dikkat et önlem al
MAVİ RENK: Zorunluluk anlamındadır. KKD kullan
YEŞİL RENK: Acil çıkış, ilk yardım rengidir.
FLORESAN RENKLER : Doğal görüş şartlarında etkili.Dikkat edilecek hususlar:
Ø Çok fazla uyarı işaretleri kullanılmamalı.
Ø Birlikte kullanıldıklarında karıştırılabilen işaretler kullanılmamalı.
Ø Gürültülü ortamlarda sesli uyarılar kullanılmamalı.
Ø Işıklı uyarı levhaları için elektrik kesinti durumunda yedek beslemeleri olmalı.
Ø Uyarı levhaları bakımlı, temiz olmalı gerektiğinde yenilenmeli.
Ø İşaret levhaları dış ortamlarda dayanıklı olmalılar.
Ø Sesli ve ışıklı olanlar belli periyotlarla kontrol edilmeli.
İşveren risk değerlendirmesi sonucu tehlikeli durumları tamamen ortadan kaldırıp azaltamıyorsa
4857 sayılı iş kanunun 78. Maddesine göre sağlık ve güvenlik işaretleri kullanmak zorundadır.
YASAKLAYICI İŞARET: Daire şeklinde beyaz zemin üzerinde siyah piktogram. Kırmızı çerçeve ve
diyagonal çizgi.
UYARI İŞARETİ: Üçgen şeklinde sarı zemin üzerinde siyah piktogram ve siyah çerçeve. Sarı
zemin işaretin en az %50 kadar olmalı.
EMREDİCİ İŞARET: Daire şeklinde mavi zemin beyaz piktogram . Mavi zemin en az işaretin % 50
kadar olmalı.
ACİL ÇIKIŞ VE İLK YARDIM İŞARETLERİ:
üzerinde beyaz piktogramlar olmalı.
Kare veya dikdörtgen şeklinde yeşil zemin
Yeşil zemin işaretin en az % 50 kadar olmalı.
YANGIN İŞARETLERİ: Kare veya dikdörtgen şeklinde kırmızı zemin üzerinde beyaz piktogram .
Kırmızı zemin işaretin en az % 50 kadar olmalı.
Engel veya düşme durumunda ise birbirini takip eden siyah-sarı veya kırmızı-beyaz çizgili uyarı
şeritleri kullanılabilir. Bu şeritler 45 derce açıyla ve büyüklükleri aynı olmalı.
Uyarı levhaları tehlikeli cisim üzerine görülebilecek şekilde ve göz hizasında olmalılar, ya da
tehlikeli alanın önünde veya yanında olmalılar. Tehlikeli durum ortadan kalktığında kaldırılmalılar
İleri gel
Aşağa indir
Başlat
yukarı kaldır
Dur işareti
Düşey seviye
Tamam işareti
geri git
Tehlike işareti
Engel ve Tehlike işareti
HAZIRLAYAN :
Julide YAMAN
HAVALANDIRMA VE İKLİMLENDİRME PRENSİPLERİ
İklimlendirme terimi İngilizce'deki air condition (hava şartlandırılması) ve Almanca’daki klima
terimine karşılık gelir.
Havalandırmanın hedefleri
1- Solunan hava kallitesini yükseltmek
2- Termal konfor şartlarının iyileştirilmesi (sıcaklı, nem, hava akım hızı ve termal radyasyonun,
insanı rahatsız etmeyecek duruma getirilmesi)
Temiz hava nedir: Normal şartlarda (Büro ortamında), Karbondioksit miktarının binde birin üstüne
çıkmayan havaya temiz hava denir.
Sanayiden sayılan işyerlerimizde, temiz hava denilince karbandioksitin yanında gaz ve toz gibi diğer
maddelerde göz önüne alınmalıdır.
Vucuttaki termal ayarlama (ısı dengesinin sağlanması), yani vücudun
çevreye ısı alışverişi şu şekillerde sağlanır:
•
•
•
•
Isı konveksiyonu: Isı iletimi, deri ile uzerine temas eden hava arasında gerçeklestirilir.
Isı iletimi: Isı iletimi, vucut ile vucuda temas eden cisimler arasında olusur.
Termik radyasyon: Isı iletimi, aralarında ısı farkı bulunan iki cismin
arasında doğrudan doğruya bir temas olmadan meydana gelir.
Buharlaşma: Isı iletimi, deri yuzeyinde suyun buharlaşması yoluyla gerceklesir.
Konfor: kısaca insanın bulunduğu ortamda rahatlık duymasıdır. Konfor Bolgesi, yaz ve kıs icin
değiskendir. Kıs sartlarında; 22-24 °C sıcaklık, %35-40 izafi nem; yaz sartlarında; 24-26 °C
sıcaklık,%50-55 izafi nemdir.
İklimsel konfor : ısı veya diğer iklim koşulları bakımından rahatlık duyma halini ifade eder.
Termal Konfor Bölgesi; Çalışanın, faaliyetini sürdürmesi esnasında en rahat durumda olabilmek
için gerekli termal konfor şartlarının üst ve alt sınırlar arasında olan bölgedir. Bu bölgeyi etkileyen
faktörler şöyle sıralanabilir:
Ortam sıcaklığı,
Ortamın nem durumu,
Hava akım hızı,
Yapılan işin niteliği,
Çalışanın giyim durumu,
Çalışanın yaşı ve cinsiyeti,
Çalışanın beslenmesi,
Çalışanın fiziki durumu,
Çalışanın sağlık durumu
Hava ısısının olculmesi icin Termometre;
Hava neminin olculmesi icin (kuru ve yas iki termometreli) Psikometre;
Hava akımını olcmek icin Anemometre;
Radyant ısının olcumu icin de (dısı mat siyaha boyanmıs 30 cm capındaki bakır kurenin tam
merkezindeki ısıyı olcen) Globetermometre kullanılır.
İnsan Isıl Konforunu Etkileyen Faktorler:
1. Yayılan ısı
2. Havanın Akımı
3. Havanın nemi
4. Havanın sıcaklığı
Giyimin miktarı ve tipi ve sakinlerin eylem seviyeleri de bu faktörleri etkilemektedir.
İKLİMLENDİRMENİN TEMEL UNSURLARI
Sıcaklık: İnsan veya imalat kontrolü için ortam sıcaklığı konfor veya tasarım şartlarını sağlamalıdır.
Bu şartlar insan konforu için 18-27 0C arasında değişmektedir.
Nem: İnsan konforu için bağıl nemin %30--%60 arasında tutulmalıdır.
Temizlik: Havanın içindeki partikül madde (PM) ve zararlı gazların (SO2, CO2 vb.) filtrelenmesi
gerekir.
Hava hareketi: Konfor için yaz aylarında daha fazla, kış aylarında nispeten daha düşük hava
hareketi gereklidir.
1.Hava sıcaklığı
Uygun ısı (Hava sıcaklığı) belirlemede de çeşitli faktörler göz önünde bulundurulması
gerekmektedir.
Yapılan işin niteliği(Ağır veya Hafif iş olması)
Çalışanın fiziki ve ruhi yapısı (zayıf, şişman, sakin, heyecanlı, tez canlı, v.s.)
Kişinin sağlık durumu (Hasta veya sağlıklı olması)
Çalışanın giyim durumu (Kalın veya ince giymiş olması)
Çalışanın beslenme durumu (Yapılan işe uygun veya uygun olmayan beslenme)
Yapılan işlere göre çalışma ortamı sıcaklıkları
Hava sıcaklığı
Faaliyetin şekli
(%50 nem seviyesinde )
Oturarak yapılan hafif el işleri............
20 C
Oturarak yapılan hafif kol ve el işleri.....
20 C
Ayakta yapılan ağır kol işleri..............
17 C
Çok ağır İşler .............................
15-16 C
Dış sıcaklığın yüksek olduğu bir yerde oturarak yapılan bir işe göre rahatlık dereceleri
• Dış sıcaklık ( C )
20 24 28 32 35
• Uygun çalışma yeri sıcaklığı ( C )
20 22 24 26 27,5
• Bağıl nem ( % )
75 65 57 50 45
•
Endüstride genellikle yüksek sıcaklık problemi vardır. Sıcaklık yönünden işyerleri NEMLİ VE KURU
SICAKLIK olmak üzere iki grupta incelenir.
• Nemli sıcaklık; Kağıt, Kumaş, Konserve ve yeraltı maden işletmeleri gibi yerlerde,
• Kuru sıcaklık ise, Demir-çelik, cam ve çimento sanayiinde, rastlanmaktadır.
YÜKSEK SICAKLIĞIN SEBEP OLDUĞU RAHATSIZLIKLAR
•
Vücut ısısı regülasyonunun bozulması ile ısının 41 derece santigrata doğru çıkması sonucu ISI
ÇARPMASI,
•
Tansiyon düşüklüğü, baş dönmesine yol açan ısı yorgunlukları,
•
Yüksek sıcaklık kaşıntıları, kırmızı lekeler şeklinde deri bozuklukları, moral bozukluğu,
konsantrasyon bozukluğu, aşırı duyarlılık ve endişe,
Yapılan araştırmalar, kişilerin başlangıçta sıcaklığa karşı çok duyarlı ve dayanıksız olduklarını
•
göstermekte ise de, zaman içinde, sıcaklığa alıştıkları, uyum sağladıkları görülmektedir. Bu uyum
da yine vücudun çok bilmediğimiz savunma ve uyum mekanizmalarını çalıştırması sonucu meydana
gelmektedir.
Aşırı sıcaklık üretim üzerinde olumsuz etki yapar:
• Sıcaklık 29 derece olursa performans %5 düşer.
•
“
30
“
“
“
%10 “
•
“
31 “
“
“
%17 “
•
“
32 “
“
“
%30 “
SICAKLIK -KAZA ORANI
Yapılan araştırmalarda işyerindeki ortam sıcaklığı19,8 C den uzaklaştıkça meydana gelen iş kazası
sayılarında belirgin bir artış olmaktadır.
2.Nem
• Havadaki yüksek orandaki nem allerji ve kötü kokulara neden olabilen küf ve diğer
mantarların büyümesini hızlandırabilir.
• Düşük nem ise insan mukoza ve derisinde tahriş yapar.
Genelde bağıl nem %30 ila %70 arasında iken yoğuşmanın olmadığı farz edilir ve çok az
problem ortaya çıkar.
• Yüksek bağıl nem özellikle evlerde yüksek allerji riski gösteren ev tozu haşerelerinin (kene
vb. gibi) büyümeleri için iyi bir ortam hazırlar.
• Sulu klima ortamlarında mantar ve diğer mikroorganizmaların büyüme riski vardır.
3.Hava Akım Hızı
0,5 m/sn yi aşmamalı. Fazla efor gerektiren işlerde artırılabilir.
Sıcaklık
hava akım hızı(m/sn)
19 - 21 °C
0,5
19,5 – 21,5 °C
0,5
21,5 – 23,5 °C
0,5
23,5 – 25 °C
1,0
•
Hava ihtiyacı
Yetişkin bir insanın saatte 30 metreküp temiz havaya ihtiyacı vardır.
Normal şartlarda tabii havalandırma ile ortamın havasının saatte 2-3 defa değiştiği kabul
edilmektedir.
Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi 10 metreküp olmalıdır.
Koğuşlarda
“
“
“
“
“
12
“
“
(Bu hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası hesaba katılmaz)
Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az 3 metre olmalıdır.
Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az 3,5 metre olmalıdır.
İşyerlerinde kişi başına düşen serbest alan miktarı en az 2,5 metrekare olmalıdır.
Asgari olarak (devamlı bulunan her calısan icin), coğunlukla oturarak
yapılan islerde 12 m3; coğunlukla oturmadan ayakta yapılan islerde
15 m3; ağır bedensel calısmalarda ise 18 m3 olmalıdır,
DEĞİŞİK ÇALIŞMA YERLERİNDE HAVA DEĞİŞİMİ İHTİYACI
İşyeri
Hava değişimi/Saat
Bürolar
3-6 defa
Kasa odaları
3-6
defa
Elbise bırakılan yerler
4-6
“
Garajlar
4-6
“
Lokanta ve kantinler
4-8
“
Tuvalet Banyo ve Duşlar
4-8
“
Akümülatör İmalatı
5-10 defa
Laboratuarlar
5-10
“
Boyahaneler
5-15
“
Çamaşırhaneler
5-15
“
Fabrika mutfakları büyük mutfaklar
6-8 defa
Püskürtme boya işleri
20-50 defa
Küçük mutfaklar
15-20 defa
HAVALANDIRMA METOTLARI
A)DOĞAL HAVALANDIRMA
B)GENEL HAVALANDIRMA
• Dışarıdan hava basarak havalandırma
Alttan havalandırma
• İçerdeki havayı emip dışarı atarak havalandırma
Üstten havalandırma
• Hava üst taraftan verilerek ve alt taraftan çekilerek yapılan havalandırma,
C)LOKAL HAVALANDIRMA
• Sabit davlumbazlar
*Hareketli emme ağızları
• Seyyar emici cihazlar
*Havayı filtre edip temizleyen cihazlar
ISI STRESİ
Asırı sıcak veya soğuk ortamlar ısı stresi olusturur:
Asırı sıcak ortamda calısanlarda terlemeye bağlı su ve tuz kayıpları
artar. Çalışanların ortam ısısına 1 hafta içinde alışabildikleri gözlemlenmiştir. Buna rağmen sıcak
ortamlarda is becerisi, islemlerin doğruluğu gibi verimliliğe yansıyan yeteneklerin dustuğu ve en
onemlisi de is kazalarının arttığı ortaya cıkmıstır.
Asırı soğuk ortam stresi ise, kısa donemde deri ısısının dusmesi, dolasımın yavaslaması ve
titremeye, uzun donemde ise gıda tuketiminde artısa neden olmaktadır.
İnsanın hissettiği sıcaklık tek bir değiskene bağlı değildir. Sıcaklığın derece olarak artması veya
azalmasının yanında, nemin ve hava akım hızının durumu da sıcaklığın etkisini arttırır veya
azaltır. Bu değiskenlerin cesitli bilesimleri, aynı sıcaklık duygusunu ve aynı
psikolojik etkiyi verebilir. Bu uc faktorun etkisi altında duyulan sıcaklığa “efektif sıcaklık”
(hissedilen sıcaklık), insan uzerinde esit sıcaklık etkisi yapan hava sıcaklığı, hava nemi ve hava
akım hızının cesitli bilesimlerine de “esdeğer efektif sıcaklık değerleri” denir.
Isı stresinin insana etkisi değerlendirirken ve dolayısıyla iklimsel konfor sağlanırken değişik
ölçüler kullanılır:
Efektif Isı: Psikometre ile olculen ortamın nemi ile anemometre ile olculen hava akımı değeri,
nomogram (efektif ısı tesbit grafiği) ile bir araya getirilerek, ortamın efektif ısısı belirlenir.
Ancak bu yontem ortamdaki radyant ısının etkisini kapsamaz.
Globetermometre Değeri: Nem haric, diğer hava kosullarının (radyant ısı, hava sıcaklığı ve hava
akımı) hesaba katıldığı bir değerdir.
Termal kosulların insan organizması uzerindeki etkisini (stresi) belirlemek icin elektronik veya
telemetrik cihazlarla bulunan, kalp atım sayısı, deri ısısı, terleme ve sıvı kaybı gibi fizyolojik
değerler kullanılır.
Havalandırma ve İklimlendirme Prensipleri
Soru 1
Zararlı gaz/toz çıkaran makinalarda ne tür havalandırma sistemi yapılmalıdır? (X)Cebri havaland.
Soru 2
Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az kaç metre olmalıdır? (X) 3 metre
Soru 3
İşyerlerinde kişi başına düşen serbest alan miktarı en az kaç metrekare olmalıdır? (X) 2,5 metre
Soru 4
Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi en az kaç metreküp olmalıdır? (x) 10 m3
Soru 5
Çalışma yerlerinde ve koğuşlarda hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin kaç
metreden fazlası hesaba katılmaz? (X) 4 metre
Soru 6
Normal şartlarda tabii havalandırma ile ortamın havasının saatte kaç defa değiştiği
kabul edilmektedir? (X) 2-3 defa
Soru 7 Aşağıdakilerden hangisi havalandırma sınıfına girmez?
( )Genel aspirasyon
Soru 8
( )Cebri havalandırma ( )Seyrelme aspirasyonu (X)Gaz maskeleri kullanma
Yetişkin bir insanın genel olarak saatte kaç mtküp temiz havaya ihtiyacı vardır? (x) 40 m3
Soru 9 Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az kaç mt olmalıdır? (x) 2,5
Soru 10
Koğuşlarda kişi başına düşen hava hacmi en az kaç metreküp olmalıdır? (X)12 metre
HAZIRLAYAN :
Gülşah ŞATIR
İsçi Sağlığı ve Güvenliği Tüzüğü İlgili Maddeleri
İlgili maddeler burada ele alınırken bazı bolumleri yorumlanarak yazılmıstır.
Madde.8: İsyerlerindeki hava hacmi, makine, malzeme ve benzeri tesislerin kapladığı hacimler dahil olmak
uzere, isci basına en az 10 metrekup olacaktır. Hava hacminin hesabında, tavan yuksekliğinin 4 metreden
fazlası nazara alınmaz
Madde.20: Kapalı isyerlerindeki sıcaklık ve nem derecesinin, yapılan isin niteliğine uygun olmakla beraber
ılımlı bulunması esastır.Bu itibarla, yazın sıcaklığın dayanılmayacak bir dereceye cıkmaması icin isyerlerinde
serinletici tedbirler alınacak, kısın da iscilerin muhtac bulundukları en az sıcaklığın sağlanması icin, isyerleri
zararlı gazlar cıkararak havayı bozmayacak sekilde uygun vasıtalarla ısıtılacaktır. Cok buğu husule gelen
isyerlerinde sıcaklık derecesi 15 santigrat dereceden az ve 30 santigrat dereceden yuksek olmayacaktır.
Fazla ısı veren ısıtıcı vasıtaların yakınında calısan iscilerin bulunması halinde, doğrudan yansıyan sıcaklığa
karsı, gereken tedbirler alınacak ve isyerlerinin, ısıtıcı vasıtalardan oldukca uzak ve uygun yukseklikte bir
yerine, santigrat taksimatlı bir termometre asılı bulundurulacaktır. Yapılan isin niteliğine gore, surekli olarak
cok sıcak veya cok soğuk bir derecede calısılması ve bu durumun değistirilmemesi zorunlu olunan hallerde,
iscilere, kendilerini fazla sıcak veya soğuktan koruyacak ozellikte elbise vesaire malzeme verilecektir
Madde.21: Kapalı isyerleri gunde en az bir defa bir saatten asağı olmamak uzere bastan basa
havalandırılacaktır. Ayrıca iscilerin calısma saatlerinde isin ozelliğine gore, havanın sağlığa zararlı bir hal
almaması icin sık sık değistirilmesi gereklidir.Su kadar ki, is sırasında yapılan bu havalandırmada iscileri
etkileyecek hava akımları onlenecek yahut kıs mevsiminde sıcaklık birdenbire cok asağı hadlere
dusurulmeyecektir. Toz, buğu, duman ve fena koku cıkaran islerin yapıldığı yerlere, bunları cekecek
yeterlikte bacalar ve menfezler yapılacak ve yapılan isin niteliğine gore, bu tedbirlerin yetmediği hallerde
diğer teknik tedbirler alınacaktır.
Boğucu, zehirli veya tahris edici gaz ve duman meydana gelen isyerlerinde, iscilerin hayat ve sağlıklarının
tehlikeye girmemesi icin, havalandırma tesisatı yapılacak ve iscilere ayrıca yapılan isin ozelliğine gore maske
ve diğer koruyucu arac ve gerecler verilecektir.
Madde.48: İnsanların kaldıkları yatakhane ve koğusların pencerelerinin ust kısımları, her zaman acılıp
kapanacak sekilde (vasistaslı) olacak, ayrıca koğuslardaki havayı, devamlı bir sekilde değistirebilecek
tertibat tesisat, baca, menfez veya elektrikli ozel ventilasyon cihazları bulunacaktır. Koğuslarda tavan
yuksekliği 280 santimetreden asağı olmayacak ve adam
basına dusen hava hacmi, en az 12 metrekup olarak hesap edilecektir. Madde.59: Zehirli toz, duman, gaz,
buhar, sis veya sıvılarla calısmalar, teknik imkanlara gore kapalı sistemde yapılacak, bu gibi isyerlerinde,
etkili ve yeterli havalandırma sağlanacak, atıklar, zararsız hale getirilmeden atmosfere ve dıs cevreye
verilmeyecektir. Zehirli toz, duman ve buharlı isyerlerinde, isyeri havası nemli, taban, duvar ve tezgahlar yas
bulundurulmak suretiyle zararlı maddelerin yapılması onlenecek, gerektiğinde bu calısmalar, genel ve lokal
havalandırma ile birlikte yapılacaktır.
Madde 61: Kursunlu calısmalar sonucu meydana gelecek toz, duman ve buharın kaynaklarında zararsız hale
getirilmeleri icin, etkili aspirasyon sistemleri kurulacak ve surekli olarak bakımı yapılacaktır. Kursunla
calısmalar yapılan isyerlerinde, adam basına 15 metrekup hacim dusecek ve 4 metreden fazla tavan
yukseklikleri, bu hesaba katılmayacaktır.
İsyeri havasından, periyodik olarak numuneler alınarak kursun miktarı tayin edilecek ve bu miktarın 0, 15
miligram/metrekupu gecmemesi sağlanacaktır.
Madde 62: Civa ve civa bilesikleri ile yapılan calısmalarda asağıdaki tedbirler alınacaktır.
Genel havalandırma ile yetinilmeyerek civa ile calısmaların yapıldığı seviyeden veya yeteri kadar asağıdan
etkili aspirasyon sistemi kurulacak, calısma masalarının uzerine, aspirasyon davlumbazları yerlestirilecektir.
Civanın, izabe fırınlarından distilasyon borusuna sevkedildiği yerlerde meydana gelen civa buharını kapacak
sulu bir sistem kurulacaktır. İsyeri havasından periyodik olarak numuneler alınarak, civa seviyesi tayin
edilecek ve bu seviyenin 0, 075 miligram/metrekupten yukarıya cıkmaması sağlanacaktır.
Madde 63: Arsenik ve arsenik bilesikleri ile yapılan calısmalarda asağıdaki tedbirler alınacaktır.
Arsenik ile yapılan calısmalar, kapalı sistem icinde yapılacak, boyle bir sistemin kurulamadığı yerlerde,
asağıdan cekmeli aspirasyon sistemi kurulacak ince tozun, cevre havasına yayılmasına engel olunacaktır.
Arsenik ile ilgili sıcak isler, kapalı cam davlumbaz altında yapılacaktır. Arsenik ile calısılan yerlerdeki cevre
havasından periyodik olarak numunealınarak arsenik miktarı tayin edilecek ve bu miktarın 0, 5
miligram/metrekupten yukarıya cıkmaması sağlanacaktır.
Madde 64: Fosfor ve fosfor bilesikleri ile yapılan calısmalarda asağıdaki tedbirler alınacaktır.
İsyerinde, yeterli ve asağıdan aspirasyon sistemi uygulanacaktır.
Madde 66: Kadmiyum ve kadmiyum bilesikleri ile yapılan calısmalarda asağıdaki tedbirler alınacaktır:
Kadmiyum oksit tozu ve dumanının, cevre havasına yayılması onlenecektir. Kaplama tanklarının kenarlarına,
sıvı seviyesine yakın, uygun aspirasyon sistemi kurulacak, cevre havasında kadmiyum miktarı, 0, 1
miligram/metrekupu gecmeyecektir.
Madde 67: Manganez ve bilesikleri ile calısılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon
sistemi kurulacak ve calısmalar kapalı sistemde olacaktır.
Madde-68: Krom ve bilesiklerinin kullanıldığı yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon
sistemi kurulacak veya calısmalar kapalı sistemde yapılacaktır.
Madde 69: Berilyum ve bilesiklerinin kullanıldığı isyerlerinde, genel havalandırma ile birlikte, uygun
aspirasyon sistemi kurulacak ve bu isyeri havasında, berilyum miktarı (2) miligram/metrekupu gecmeyecektir.
Madde 71: Benzen ve bilesikleri ile calısılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon
sistemi yapılacak ve calısmalar, kapalı sistemde olacaktır. Benzen ile calısılan isyerlerinde, benzenin havadaki
konsantrasyonu, hacmen milyonda 20 den fazla olmayacaktır. Daha yuksek benzen konsantrasyonuyla
calısmak zorunluluğu bulunan isyerlerinde, iscilere uygun hava maskeleri, sıvı benzen ile calısılan hallerde,
ozel ayakkabı, eldiven ve ozel is elbisesi gibi korunma aracları verilecektir.
Madde 72: Anilin ve aromatik nitro-amin turevleri ile calısılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte,
uygun aspirasyon sistemi yapılacak ve calısmalar, kapalı sistemde olacaktır. Anilin ve nitro-amin turevleri ile
calısılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacaktır.
Madde 73: Halojenli hidrokarbonlarla yapılan calısmalarda, bunların zehirli ve zararlı etkilerinden korunmak
icin asağıdaki tedbirler alınacaktır:
Halojenli hidrokarbonlarla calısılan isyerleri, diğer kısımlardan ayrılacak ve bu yerlerde, genel havalandırma
ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi kurulacak ve calısmalar, kapalı sistemde olacaktır.
Madde 74: Karbon sulfur ile calısılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi
kurulacak, calısmalar, kapalı sistemde olacak ve isyeri havasındaki karbon sulfur miktarı hic bir sekilde 20
P.P.M.veya 60 mg/m3 ’u gecmeyecektir.
Madde75: Kukurtlu hidrojen ile calısılan yerlerde, genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi
yapılacaktır. İsyeri havasındaki kukurtlu hidrojen miktarı, hacim olarak milyonda 20 yi gecmeyecektir.
Madde 76: Tozlu isyerlerinde genel havalandırma ile birlikte, uygun aspirasyon sistemi ile tozun, cevre
havasına yayılmasını onlemek icin, su perdeleri, vakum ve uzaktan kumanda sistemleri kurulacaktır. Toz
cıkaran isler, teknik imkanlara gore, kapalı sistemde yapılacak veya bu isler, diğerlerinden tecrit edilecektir.
Đsyeri havasındaki toz miktarı, belirtilen miktarı gecmeyecektir.
Madde 191: İsyerlerindeki cihaz, alet, tezgah, makine ve tesislerden cıkan toz, duman, buğu, ısı, gaz ve
koku, calısılan ortama yayılmadan, uygun aspirasyon tesisatı ile cıktığı yerden emilerek dısarı atılacaktır.
Madde 192: Birbirlerine karıstıklarında, parlama veya patlama tehlikesi bulunan cesitli toz, duman buhar ve
gazlar, aynı emme tesisatı ile dısarı atılmayacak, her biri icin ayrı ayrı mevzii tesisleri yapılacak ve
birbirlerinden uzak yerlerden dısarıya atılacaktır.
Madde 193: Havadan ağır olan gaz, duman, buhar, toz veya benzerleri, tabana yakın yerlerden emilerek
dısarı atılacaktır.
Madde 194: Mevzii cekme tesisatında kullanılacak davlumbazlar, zararlı kaynağa yakın olacak ve davlumbazın
cekme niteliğini bozacak hava akımlarına engel olunacaktır.
Madde 195: Paslandırıcı, asındırıcı, kemirici, zararlı ve zehirli gazlar, dumanlar veya sisler cıkaran daldırma,
elektroliz, eloksal veya diğer kaplama islerinin yapıldığı tekneler, kaplar, havuzlar veya tanklar uzerinde
yapılacak cekme ağızları; kabın veya teknenin ic ve ust tarafına yakın ve yatay, boydan boya yarık olacak, bir
uzun kenar boyunca, eni 50 cm 120 cm’ye kadar olan teknelerde, her iki kenar boyunca ve daha buyuk
eknelerde ise, dort kenar boyunca devam edecek sekilde yapılacaktır. Davlumbaz ağızları ise; ise engel
olmayacak sekilde tekneye veya kaba yakın ve bunları kaplayacak buyuklukte olacaktır.
Madde 196: Aspirasyon tesisatında kullanılan kanal veya borular, yanmaz malzemeden uygun kesitte
yapılacak ve seyyar emme ağızlarında, spiralli veya eğilebilen hortumlar kullanılacaktır. Boru ve kanallar,
tekniğe uygun olarak yapılmıs, eklenmis ve menfezlere sağlam bir sekilde bağlanmıs olacaktır. Yanıcı ve
parlayıcı gazlar, sisler, buharlar, dumanlar ve patlayıcı atıkların emildiği kanallar, yuvarlak borudan ve uygun
malzemeden yapılmıs olacaktır.
Madde 197: Emilen hava icinde yanıcı veya parlayıcı maddelerin bulunduğu hallerde, aspirator pervanesinin
kanalı, gobeği ve govdesi, demir ve celik malzemeden yapılmayacak, pervane yatakları, kanal dısında, iyi
yağlanmıs ve toz gecirmez bir sekilde yapılacak, cıkıs menfezlerine, sağlam madeni tel kafesler konacaktır.
Aspiratorlerin elektrik motorları, calısacağı ortama uygun olacak, emilen hava icinde, yanıcı ve parlayıcı
maddeler bulunduğu hallerde motor, yanıcı ve parlayıcı maddelere karsı, uygun sekilde monte edilmis veya bu
maddelere dayanıklı tipte yapılmıs olacaktır.
Madde 198: Hava filtreleri, kapasite ve nitelik bakımından kullanılacağı işin ozelliğine uygun ve en az bir
gunluk calısmaya yeterli olacak ve bunlar, kolay temizlenebilecek ve temizlik sırasında, tehlikeli ve zararlı bir
ortam yaratmayacak sekilde yapılmıs olacaktır. Filtrelerin cıkıs borularının ağzı, isyeri catısından en az 180
santimetre yuksekte veya en yakın kapı ve pencereden 8 metre uzakta olacaktır.
Madde 199: İsyerinden emilen hava, tekrar isyerine verilmeyecektir. Ancak, icinde kursun tozu veya kursun
buharı veya silis tozu ve benzerleri bulunmayan pis hava, uygun suzgeclerden gecirilip tamamen
temizlendikten sonra isyerine verilebilecektir.
Madde 200: Aspirasyon tesisatının gunluk bakım ve temizliği ile uç ayda bir de genel kontrol ile temizliği
yapılacak ve onarımlardan sonra, tesisatın kurulus karakteristiği bozulmayacaktır.
Madde 201: Emilen tozlar, bir siklonda toplandığı hallerde, siklon, acıkta, sağlam, ruzgara dayanıklı ve uygun
malzemeden yapılacaktır. Siklonlarda parlayıcı ve patlayıcı atıkların ve tozların toplandığı hallerde, siklonlar,
isyerinin uzağına konacak ve bunlarda patlamaya dayanacak sağlamlıkta menfezler bulunacaktır.
Parlayıcı, Patlayıcı, Tehlikeli ve Zararlı Maddelerle Çalısılan İşyerlerinde ve İşlerde Alınacak Tedbirler
Hakkında Tuzuk icerisinde geçen İklimlendirme Konuları
Madde 15: Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı ozellikteki cesitli kimyasal maddelerin isyeri havasında
bulunan miktarları, belli ve gerekli zaman aralıkları icinde olculerek bu miktarların, maddelerin isyeri
havasında bulunmasına musaade edilen ve orada calısanların sağlıklarını bozmayacak olan en cok miktardan
fazla olup olmadığı olculerek saptanacak ve isyeri havalandırma tesisatı yeterlik bakımından yetkili
elemanlarca kontrol edilecektir. Kontrol sırasında bu Tuzuğe ekli, 1, 11, 111 numaralı cizelgelerdeki hususlara
uyulup uyulmadığı nazara alınacaktır.
Madde 16: Kullanılacak aspiratorlerin motorları kapalı tipten olacak veya motor ve diğer kısımları isyeri
dısında bulundurulacaktır. Aspiratorlerin emme boruları, yanmaz malzemeden, yeterli bir kapasitede ve
binanın butun menfezlerinden uygun bir mesafede havaya acılmıs olarak yapılacak, yanabilen her maddeden
tecrit edilmis ve uygun sekilde topraklanmıs bulunacak, patlayıcı gaz karısımı husule getirebilecek öü alanlar
veya akışı zorlastıracak kesin donuslu dirsekler bulunmayacak ve kolaylıkla temizlenebilecek ve tamir
edilebilecek sekilde yapılmıs olacaktır.
Madde 19: Parlayıcı, patlayıcı, tehlikeli ve zararlı sıvı veya gaz maddelerin uretimine, kullanılmasına veya bu
maddelerle yapılan diğer islere yarayan alet, cihaz veya boru donatımının bozulması, delinmesi, sızdırması,
eklerinden kacak yapması veya havalandırma sisteminin arızalanması halinde; is kısmen veya tamamen
durdurulacak ve arıza giderilinceye kadar onarım ekibi ve gorevliler dısındaki butun isciler tehlikeli bolgenin
dısına cıkarılacak ve onarım, bu isi bilen ve gerekli her turlu koruyucu aracları bulunan bir ekip tarafından ve
sorumlu teknik bir elemanın gozetimi altında yapılacaktır.
Madde 167: Kucuk veya orta boydaki parcaların puskurtme ile boyanması veya verniklenmesi, uygun kapalı
bolumlerde veya uygun davlumbazlar altında yapılacak, boyacı, daima bu bolum veya davlumbazların dısında
bulunacaktır. Boyacının bolum ve davlumbaz dısında bulunması teknik nedenle sağlanamadığı hallerde boya gaz
ve buharı, uygun sekilde dısarı cekilecek veya su perdesi kullanılacak yahut iscilere temiz hava maskesi gibi
uygun kisisel korunma aracları verilecektir.
Madde 168: Boya puskurtme yerlerinde bir gunluk is icin yeterli miktardan fazla ucucu ve parlayıcı sıvılar
depolanmayacaktır. Bunlar ozelliklerine gore iyice kapalı kaplarda bulundurulacak ve bosalan kaplar derhal
puskurtme yerlerinden cıkarılarak dısarıda uygun bir yere tasınacaktır.
Madde 169: Tabanca boyacılığında kullanılan bolmeler, davlumbazlar, aspiratorler, cekme yolları, ana borular
ve benzeri uygun sekilde en az haftada bir boya ve vernik artıklarından temizlenecektir. Doymamıs
asitlerden meydana gelen yağları ihtiva eden boyalarla birlikte organik nitro bilesikli boyalar aynı gunde
kullanıldığı hallerde, gerekli temizlik, o gunun isleri bittikten sonra yapılacaktır. Temizleme icin cabuk
parlayabilen maddeler ve demir veya celik gibi kıvılcım cıkaran malzemeden yapılmıs araclar
kullanılmayacaktır.
Madde 172: Değirmenler veya un fabrikalarında bodrumlar, tuneller ve galeriler, buralardaki bantlı
transportorlerin ve diğer tesislerin yanlarına ve alt kısımlarına kolaylıkla yaklasılacak genislik ve uzunlukta
yapılmıs olacaktır. Tabii havalandırmanın ortamdaki tozların giderilmesine yetmediği hallerde buralar uygun
sekillerde havalandırılacaktır.
Madde 178: Nisastanın oğutulmesi tamamen kapalı sistemde yapılacak, doldurma ve ambalajlamaya kadar
butun islemlerde, nisasta tozlarının ortalığa dağılmasına meydan verilmiyecektir. Bu husus sağlanamadığı
hallerde tozlar tesekkul ettiği yerde ortama yayılmadan aspirasyon suretiyle dısarı atılacaktır.
İŞ HUKUKU SPOT BİLGİLER
İş hukuku; İş nedeniyle işçi ve işverenler arasında kurulan ilişkiler ve bunun yanında işçi ve
işveren örgütlerinin (sendikaların) kendi aralarındaki ve Devletle olan ilişkilerini de düzenleyen
bir hukuk disiplinidir.
Bireysel İş Hukuku: Tek işçi ile işveren arasında söz konusu olan ve iş sözleşmesi ile ortaya
çıkan hukuki ilişkidir. Konuları arasında, iş sözleşmesinin kurulması, işin düzenlenmesi, çalışma
düzeni, iş sözleşmesinin sona ermesi, işçinin ücreti, iş sağlığı ve iş güvenliği, çalışma süresi yer
alır.
Toplu İş Hukuku: Çalışma ilişkilerinde tarafların sendikalar şeklinde örgütlenmesi ve çalışma
ilişkilerinin bu kuruluşlar tarafından yönetilmesi şeklinde oluşan hukuki ilişkidir. Sendikalar
Hukuku ve Toplu İş Sözleşmesi, Grev ve Lokavt Hukuku olarak iki ayrı bölümden oluşur
İş Sözleşmesi: Bir tarafın (işçi) bağımlı olarak iş görmeyi, diğer tarafın (işveren) da ücret
ödemeyi üstlenmesinden oluşan sözleşmedir. Özel bir şekle tâbi değildir. Süresi bir yıl ve daha
fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı şekilde yapılması zorunludur.
Yazılı sözleşme yapılmayan hallerde işveren işçiye en geç iki ay içinde tarafların uymak zorunda
oldukları hükümleri gösteren yazılı bir belge vermekle yükümlüdür. İş sözleş meleri belirli veya
belirsiz süreli yapılır.
Kısmî Süreli ve Tam Süreli İş Sözleşmesi : İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam
süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda
sözleşme kısmî sürelidir.
Süreli Fesih : Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi
gerekir.
İş sözleşmeleri;
a) İşi 6 aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 2 hafta
sonra,
b) İşi 6 aydan 1,5 yıla kadar süren işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 2
hafta sonra,
c) İşi 1,5 yıldan 3 yıla kadar süren işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 6
hafta sonra,
d) İşi 3 yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak 8 hafta sonra,
Feshedilmiş sayılır.
Bu süreler asgari olup sözleşmeler ile artırılabilir. Bildirim şartına
uymayan taraf, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır. İşveren
bildirim süresine ait ücreti peşin vermek suretiyle iş sözleşmesini feshedebilir.
Feshin geçerli sebebe dayandırılması: 30 veya daha fazla işçi çalıştıran işyerlerinde en az 6
aylık kıdemi olan işçinin belirsiz süreli iş sözleşmesini fesheden işveren, geçerli bir sebebe
dayanmak zorundadır. İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren
1 ay içinde iş mahkemesinde dava açabilir.
İşçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren 10 işgünü içinde işe
başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır.
İŞÇİ: 4857 sayılı İş Kanununa göre “Bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi
denir. İşçi gerek sözleşmeden, gerekse de yasal yükümlülükten dolayı, işverene karşı iş görme,
sadakat, çalışma şlartlarına uyma ve itaat etmelidir.
İş İlişkisi: İşçi ile işveren arasında kurulan ilişkiye iş ilişkisi denir
İŞVEREN : İşçi çalıştıran tüzel veya gerçek kişiye yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve
kuruluşlara denir.”
ALT İŞVEREN: Bir işverenin, başka bir işverene ait işyerinde belirli bir işin bir bölümünde veya
eklentilerinde iş alıp kendi işçilerini çalıştırması olgusuyla kendisini gösterir.
Alt İşveren İşi,
İşveren Sıfatı Taşıyan Diğer Asıl İşverenden Almış Olmalıdır. İş, işletmenin ve İşin Gereği ile
Teknolojik Nedenlerle Uzmanlık Gerektiren İşlerden Olmalıdır.
İş, Asıl İşverenin İşyerinde
Yapılmalıdır. İşçiler sadece bu işyerinde çalıştırılmalıdır.
Bir işin alt işverene verilmesi hâlinde, alt işverenin uzmanlığını belgelendirmesi amacıyla; iş
ekipmanı listesi, iş bitirme belgesi, operatör ve teknik eleman sertifikaları sözleşmeye eklenir.
•
Daha önce o işyerinde çalıştırılan kimse ile alt işveren ilişkisi kurulamaz.
İŞVEREN VEKİLİ: 4857 sayılı İş Kanununa göre;, “İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin
ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir
İŞ YERİ : İşveren tarafından mal veya hizmet üretmek amacıyla maddî olan ve olmayan unsurlar
ile işçinin birlikte örgütlendiği birime denir.
•
İşveren, işyerini ve işyeriyle ilgili değişiklikleri 1 ay içinde bölge çalışma müdürlüğüne
bildirmelidir.
İŞ KANUNU HÜKÜMLERİ UYGULANMAYAN İŞLER :
a) Deniz ve hava taşıma işlerinde,
yapı işleri,
b) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit
c) 50'den az işçi çalıştırılan (50 dahil) tarım ve orman işlerinin yapıldığı işyerlerinde veya
işletmelerinde,
d) Bir ailenin üyeleri ve 3 üncü dereceye kadar (3 üncü derece dahil) hısımları arasında dışarıdan
başka biri katılmayarak evlerde ve el sanatlarının yapıldığı işlerde,
e) Ev hizmetlerinde,
hakkında,
g) Sporcular hakkında,
f) İş sağlığı ve güvenliği hükümleri saklı kalmak üzere çıraklar
h) Rehabilite edilenler hakkında,
ı) 507 sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Kanununun 2 nci maddesinin tarifine uygun 3 kişinin çalıştığı
işyerlerinde.
Haftalık normal çalışma süresi, bir işçinin en fazla 45 saattir. İşveren veya taraflar haftalık
normal çalışma süresi olarak 45 saatin altında bir çalışma süresi belirleyebilirler. Haftalık çalışma
süresinin, çalışılan günlere eşit değil de farklı dağıtılması halinde, günlük normal çalışma, hiçbir
şekilde 11 saati aşamaz
FAZLA ÇALIŞMA : Haftalık 45 saati aşan çalışmalardır. Normal ücretten %50 zamlı hesaplanır.
FAZLA SÜRELERDE ÇALIŞMA : Haftalık çalışma süresinin sözleşmelerle 45 saatin altında
belirlendiği durumlarda, uygulanan ortalama haftalık çalışma süresini aşan ve 45 saate kadar
yapılan çalışmalardır. Her bir saat fazla çalışma için, normal çalışma ücretinin %25
yükseltilmesiyle ödenir
•
Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz.
GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİNDEN SAYILAN SÜRELER
Madenlerde, taşocaklarında, yeraltında veya sualtında çalışılacak işlerde işçilerin kuyulara,
dehlizlere veya asıl çalışma yerlerine inmeleri veya girmeleri ve bu yerlerden çıkmaları için
gereken süreler.
İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere yolda geçen süreler
İşçinin işinde ve her an iş görmeye hazır halde, çalıştırılmaksızın ve çıkacak işi bekleyerek boş
geçirdiği süreler
İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda yahut
işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği
süreler.
Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler.
işçilerin yerleşim yerlerinden uzak bir mesafede bulunan işyerlerine hep birlikte getirilip
götürülmeleri gereken her türlü işlerde, toplu ve düzenli bir şekilde götürülüp getirilmeleri
esnasında geçen süreler
DİKKAT: İşin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sırf sosyal yardım amacıyla işyerine
götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süre çalışma süresinden sayılmaz.
GECE SÜRESİ : “Çalışma hayatında gece en geç saat 20.00’de başlayarak en erken saat
06.00’ya kadar geçen ve herhalde en fazla 11 saat süren dönemdir. Çalışma süresinin yarısından
çoğu gece dönemine rastlayan çalışması gece çalışması sayılır. Gece çalıştırılacak işçilerin sağlık
durumlarının gece çalışmasına uygun olduğu, işe başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile
belgelenir.
Gece çalıştırılan işçiler en geç 2 yılda bir defa periyodik sağlık kontrolünden geçirilirler.
Postası değiştirilecek işçi kesintisiz en az 11 saat dinlendirilmeden diğer postada çalıştırılamaz
•
•
•
Gece Çalışma Döneminde Günlük çalışma süresi en fazla 7.5 saattir.
Gece çalışmalarında fazla çalışma yaptırılamaz.
18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler ile mesleki eğitim almamış kişilerin sanayiye
ait işlerde gece çalıştırılması yasaktır
HAFTA TATİLİ: 7 günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat dinlenme (hafta tatili)
verilir. Hafta tatilinde çalışan işçiye hafta tatili ücreti dışında ayrıca yüzde elli arttırılmış ücret
ödenir.
Ulusal Bayram 29 Ekim günüdür. Genel tatiller ise, resmi bayram günleri , dini bayramlar, 1
Mayıs ve yılbaşı (1 Ocak) günleridir. Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işyerlerinde çalışılıp
çalışılmayacağına toplu iş sözleşmesi ya da iş sözleşmeleri ile kararlaştırılabilir. İşçinin onayının
alınması halinde de işçi bu günlerde çalıştırılabilir. İşçiler tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca
çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.
•
Yıllık ücretli izne hak kazanabilmek için; işçinin işyerinde işe başladığı günden itibaren,
deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olması gerekir.
İZİN SÜRELERİ : 1 yıldan 5 yıla kadar (5 yıl dahil) olanlara 14 günden,
- 5 yıldan fazla 15
yıldan az olanlara 20 günden,
- 15 yıl (dahil) ve daha fazla olanlara 26 günden az olamaz.
Ancak, 18 ve daha küçük yaştaki işçilerle 50 ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık
ücretli izin süresi 20 günden az olamaz
ARA DİNLENMESİ : İşçilere; a) 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, b)4 saatten
fazla ve 7,5saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
c) 7,5 saatten fazla süreli
işlerde bir saat, Ara dinlenmesi verilir. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ:
İşverenler işyerlerinde İSG sağlanması için her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız
bulundurmak, işçiler de İSG konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlüdürler.
İŞÇİLERİN HAKLARI : - İş görme borcunu yerine getirmekten kaçınma hakkı,
fesih imkanı
Haklı nedenle
İŞ KAZALARINDA BİLDİRİM: İşveren iş kazasını o yerin yetkili kolluk kuvvetlerine derhal,
SGK’yada en geç kazadan sonraki3 işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile
bildirmek zorundadır.
MESLEK HASTALIĞI : Sigortalının çalıştığı ya da yaptığı işin niteliğinden dolayı uğradığı geçici
ya da sürekli hastalık ya da bedensel ya da ruhsal özürlülük halleridir. İşverenin, durumu
öğrendiği günden başlayarak 3 işgünü içinde, iş kazası ve meslek bildirgesi ile SGK’ya bildirmek
zorundadır.
ÖZÜRLÜ VEYA ESKİ HÜKÜMLÜ ÇALIŞTIRMA:
İşverenler 50 veya daha fazla işçi çalıştırıyorsa %3 özürlü, % 2 eski hükümlü çalıştırmak
zorundadır. Çalıştırmadığı her ay için 750 TL para cezası öder.
TAZMİNAT ÇEŞİTLERİ :
Manevi Tazminat:
Maddi Tazminat: ( 1- Rücu Tazminatı
Tazminatı)
•
•
2- İşgöremezlik Tazminatı
3- Destekten Yoksun Kalma
İş kazasında geçici işgöremezlik verilmesi için sigortalılık süresinin en az 1 gün olması
gerekir
İş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili maddi sorumluluk konusu Borçlar Kanununda yer
almaktadır
CEZAİ SORUMLULUK: İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyerek
işçinin iş kazası veya meslek hastalığına uğramasına neden olan işverenin hukuki sorumluluğu
yanında koşulları varsa cezai sorumluluğu da söz konusu olur.
İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmeyerek iş kazası veya meslek
hastalığı sonucu işçinin ölümüne neden olan işveren veya vekili Kanunun 85. maddesine göre
taksirle öldürme suçunun faili olarak, 3 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da yaralanmasına neden olmuş ise, işveren veya vekilinin 3
yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılması söze konudur.
İşçinin yaralanması halinde , işveren veya vekili 3 aydan 1yıla kadar hapis veya adlî para cezası
ile cezalandırılır
İŞİN DURDURULMASI VEYA İŞYERİNİN KAPATILMASI: Bir işyerinin tesis ve
tertiplerinde, çalışma yöntem ve şekillerinde, makine ve cihazlarında işçilerin yaşamı için tehlikeli
olan bir husus tespit edilirse, bu tehlike giderilinceye kadar işyerlerini iş sağlığı ve güvenliği
bakımından denetlemeye yetkili iki müfettiş, bir işçi ve bir işveren temsilcisi ile Bölge
Müdüründen oluşan beş kişilik bir komisyon kararıyla, tehlikenin niteliğine göre iş tamamen
veya kısmen durdurulur veya işyeri kapatılır. Komisyona kıdemli iş müfettişi başkanlık eder.
Komisyonun çalışmaları ile ilgili sekretarya işleri bölge müdürlüğü tarafından yürütülür. Bu
maddeye göre verilecek durdurma veya kapatma kararına karşı işverenin yerel iş mahkemesinde
6 iş günü içinde itiraz etmek yetkisi vardır. Mahkeme itirazı öncelikle görüşür ve 6 iş günü
içinde karara bağlar. Kararlar kesindir
Bu maddenin birinci fıkrası gereğince makine, tesisat ve tertibat veya işin durdurulması veya
işyerinin kapatılması sebebiyle işsiz kalan işçilere işveren ücretlerini ödemeye veya ücretlerinde
bir düşüklük olmamak üzere meslek veya durumlarına göre başka bir iş vermeye zorunludur.
•
İş Kanunu, 4 üncü maddesinde sayılan istisnalar dışında kalan bütün işyerlerine uygulanır.
•
İlk sendika 1863 yılında Almanya’da ortaya çıkmış, Türkiye’de ise 1947’de sendika kurma
hakkı tanınmıştır.
Ò Kanunda uygulanabilir bir hüküm yoksa, hakim, örf ve adet hukukuna göre, bu da yoksa
kendisi kanun koyucu olsaydı nasıl bir kural koyacak idiyse ona göre karar verir.
Ò Hakim, karar verirken bilimsel görüşlerden ve yargı kararlarından yararlanır.
Ò İş Kanunu’nun 71. maddesine göre 15 yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.
Ancak, 14 yaşını doldurmuş ve ilköğretimini tamamlamış olan çocuklar, hafif işlerde
çalıştırılabilirler.
Ò 15 yaşını doldurmuş, fakat onsekiz yaşını doldurmamış olan işçiler genç işçi olarak kabul
edilir.
Ò
Özel Hukukun Bölümleri :
Ò 1-Medeni Hukuk :
a)Kişiler Hukuku
Hukuku
b)Aile Hukuku
c)Miras Hukuku
d)Eşya Hukuku
e)Borçlar
Ò 2-Ticaret Hukuku
a)Ticari İşletme H b)Ticaret Şirketleri H c)Kıymetli Evrak H d)Deniz Ticareti H e)Sigorta H
f)Hava H
Ò 3-Fikir Hukuku
Ò 4-Devletler Özel Hukuku
Ò 4-Yargılama Hukukları
a)Medeni Yargılama Hukuku
b)Ceza Yargılama Hukuku
c)İdare (Yönetim) Yargısı
Ò 5-Devlet Hukuku
Ò 6-Devletler Kamu Hukuku
Ò 7-Mali Hukuk
Ò 8-İş Hukuku
a)Bireysel (Ferdi) İş Hukuku
b)Kollektif (Toplu) İş Hukuku
İşgünü kaybına neden olan mesleki yaralanma olayları aşağıdaki hususlar için dikkate alınacaktır.
1. Toplam Olay Sayısı
2. Ölümlü Olaylar Sayısı
3. Ölümlü Olmayan Olaylar Sayısı
4. Geçici İş Göremezlik Olayları Sayısı
SORU- İş Kanunu’ na göre, 9 ay sürmüş belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun
diğer tarafa en az ne kadar süre önce bildirilmesi gerekir? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ-02.07.2011)
• A) 4 hafta
B) 2 hafta
C) 7 gün
D) 6 işgünü
SORU- İş Kanunu’na göre, şi sözleşmesi işverence feshedilen iş güvencesi kapsamındaki bir işçi,
fesih bildiriminde sebep gösterilmediği iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren en
çok ne kadarlık bir süre içinde iş mahkemesinde işe iade davası açabilir? (İŞ GÜVENLİĞİ
UZMANLIĞI (C)-02.07.2011)
• A) Altı iş günü
B) 15 iş günü
C) Bir ay
D) Üç ay
SORU- İş Kanunu’ na göre, bir şi çinin iş güvencesi kapsamında olabilmesi için kıdeminin en az ne
kadar olması gerekir? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ-02.07.2011)
• A) İki ay
B) Altı ay
C) Sekiz ay
D) Oniki ay
SORU- İş güvencesi kapsamında olan bir işçinin iş akdinin feshi sonrası açtığı işe iade davasında
mahkemece feshin geçersizliğine karar verildiğinde işçi, kesinleşen mahkeme kararının
tebliğinden itibaren en geç kaç işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak
zorundadır? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ-02.07.2011)
• A) Altı
B) On
C) On beş
D) Otuz
SORU- Aşağıda yer alanlardan hangisi “Genç İşçi” yi tanımlamaktadır? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ02.07.2011)
B) 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişi
SORU- İş Kanunu’ na göre, çocuk ve genç şçilerin
i
işe alınmalarından önce, hangi yaştan hangi
yaşa kadar muayene ettirilerek işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı
olduğunun raporla belirtilmesi gerekir? (İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI (C) -02.07.2011)
B) 14 yaşından 18 yaşına kadar (18 dahil)
SORU: İş Kanununun 87. maddesine göre, 14 yaşından 18 yaşına kadar (18 dahil) çocuk ve genç
işçilerin işe alınmalarından, 18 yaşını dolduruncaya kadar kaç ay ara ile aynı şekilde hekim
muayenesinden geçirilip, bu işte çalışmaya devamlarında bir sakınca olup olmadığının kontrol
ettirilmesi zorunludur? (HEKİM.25.12.2010) D) 6 ayda bir
SORU: Kaç yaşını doldurmamış kişilerin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır? (ISG(C) 02.07.2011) D) 16
SORU: Aşağıdaki gruplarda hangisinin ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılması yasaktır? (ISG(C) 25.12.2010) C) 16 yaşından küçükler
SORU- İş Kanunu’ na göre, ağır ve tehlikeli işlerde çalışacak işçilerin işin devamı süresince ne
kadar sürede bir muayene raporları olmadıkça çalıştırılmaları yasaktır? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ02.07.2011) A) Yılda bir
SORU- Alt İşverenlik Yönetmeliği’ ne göre, aşağıdakilerden hangisinin alt işverenlik
sözleşmesinde yer alması gerekmez? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ-02.07.2011)
A) Alt işverene verilen işin ne olduğu
B) Taraflarca öngörülmüş ise işin başlama ve bitiş tarihleri
C) Alt işverenin faaliyetlerini işyerinin hangi bölümünde gerçekleştireceği
D) Asıl işverenin işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesinin hangi tarihler arasında geçerli
olduğu
SORU- Aşağıdaki iş ya da iş ilişkilerinden hangisinde İş Kanunu uygulanır? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ02.07.2011)
A) Sporcular hakkında
B) Deniz ve hava taşıma işlerinde
C) Aile ekonomisi sınırları içinde kalan tarımla ilgili her çeşit yapı işlerinde
D) Tarım sanatları ile tarım aletleri, makine ve parçalarının yapıldığı atölye ve fabrikalarda
görülen işlerde
SORU- Aşağıdaki iş ya da iş ilişkilerinden hangisinde İş Kanunu hükümleri uygulanmaz? (İŞ
GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI (C)-02.07.2011) D) Sporcular hakkında
SORU: İş Kanununa göre genel bakımdan çalışma süresi en çok kaç saattir? (İş güvenliği
uzmanlığı-(C); İşyeri Hekimliği-25.12.2010) B) 45
SORU: İş Kanununa göre, tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde
haftanın çalışılan günlerine, günde en çok kaç saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir?
(Hekimlik -25.12.2010) A) 11
SORU: İş Kanunu’na göre telafi çalışmaları, günlük en çok çalışma süresini aşmamak koşulu ile
günde en fazla kaç saat olabilir? (İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI (C)-02.07.2011) B) Üç
SORU- İş Kanunu’ na göre, denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile en çok kaç aya kadar
artırılabilir? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ-02.07.2011) B) Dört
SORU- İş Kanunu’ na göre, aşağıdakilerden hangisi çalışma süresinden sayılmaz? (İŞYERİ
HEKİMLİĞİ-02.07.2011)
A) Çocuk emziren kadın işçilerin çocuklarına süt vermeleri için belirtilecek süreler
B) İşçilerin işveren tarafından işyerlerinden başka bir yerde çalıştırılmak üzere gönderilmeleri
halinde yolda geçen süreler
C) İşin niteliğinden doğmayıp da işveren tarafından sosyal yardım amacıyla işyerine
götürülüp getirilme esnasında araçlarda geçen süreler
D) İşçinin işveren tarafından başka bir yere gönderilmesi veya işveren evinde veya bürosunda
yahut işverenle ilgili herhangi bir yerde meşgul edilmesi suretiyle asıl işini yapmaksızın geçirdiği
süreler
SORU: Gece çalıştırılacak işçilerin sağlık durumlarının gece çalışmasına uygunluğu , işe
başlamadan önce alınacak sağlık raporu ile belgelenir. Bu işçilere periyodik sağlık kontrolü hangi
aralıklarla yapılır? (Hekimlik-25.12.2010)
A) En geç 3 ayda bir B) En geç 6 ayda bir C) En geç yılda bir
D) En geç iki yılda bir
SORU: İş Kanununa göre gece çalışması saat kaçta başlar? (İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI (C)25.12.2010) C)20.00
SORU: Gece çalışmasında toplam çalışma süresi kaç saati geçemez? (İŞ GÜVENLİĞİ
UZMANLIĞI (C)-02.07.2011) C) 7,5
SORU: Kadın işçiler gece postalarında kaç saatten fazla çalıştırılamazlar? (İŞ GÜVENLİĞİ
UZMANLIĞI (C)-25.12.2010) C) 7,5
SORU: İş Kanununa göre, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği açısından sağlığını bozacak veya vücut
bütünlüğünü tehlikeye sokacak yakın, acil ve hayati bir tehlike ile karşı karşıya kalan işçi, İş
Sağlığı ve Güvenliği Kuruluna başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin
alınmasına karar verilmesini talep edebilir. İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulunun bulunmadığı
işyerlerinde talep nereye yapılır? (İSG-(C)-25.12.2010) A) İşveren vekili
SORU- Aşağıdaki durumlardan hangisi iş kazasına girmez? (İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI-(C)25.12.2010)
A)Sigortalının işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi yüzünden, asıl işini
yapmaksızın geçen zamanlarda gerçekleşen kaza
B)Sigortalının işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri
sırasında meydana gelen kaza
C)Emzikli sigortalı kadının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda meydana gelen kaza
D)Sigortalının kendi aracı ile işyerine gidip gelmesi sırasında meydana gelen kaza
SORU- Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’ na göre, aşağıda sayılan durumlarda
gerçekleşen kazalardan hangisi iş kazası değildir? (İŞYERİ HEKİMLİĞİ-02.07.2011)
A) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada gerçekleşen kaza
B) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle gerçekleşen kaza
C) Sigortalının yıllık ücretli izin için işyeri dışında olduğu dönemde gerçekleşen kaza
D) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere
gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda gerçekleşen kaza
SORU- İş kazası sonucunda vücut bütünlüğü kısmen bozulan (yaralanan) veya tamamen bozulan
(ölen) işçinin yakınları işverenden aşağıdaki tazminatlardan hangisini talep edemez? (İŞ
GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI (C)-İŞYERİ HEKİMLİĞİ-02.07.2011)
A) Destekten yoksun kalma tazminatı
İhbar tazminatı
B) İş göremezlik tazminatı
C) Manevi tazminat D)
SORU: İşçiyi gözetme borcuna aykırılık sebebiyle oluşan iş kazasından doğan zararlar karşısında
işverenin hukuksal sorumluluğu ile ilgili yanlış ifade aşağıdakilerden hangisidir? (iş güvenliği
uzmanlığı-(C)-25.12.2010)
A) Kazalanan işçi, iş kazası sonucu oluşan manevi zararı için işveren aleyhine dava açabilir
B) İş kazası sonucu ölen işçinin hak sahiplerine SGK tarafından ölüm geliri bağlanmış ise,
işverenden manevi tazminat talep edemezler
C) Kazalanan işçi, iş kazası sonucu oluşan ve SGK tarafından karşılanamayan maddi zararlarının
telafisi için işveren aleyhine tazminat davası açabilir
D) İş kazası sonucu yaralanan işçinin ailesi, işçinin bedensel bütünlüğünde oluşan zararı gerekçe
göstererek iş verenden maddi tazminat talep edemezler
HAZIRLAYAN :
Şeref ARSLAN
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ
48577 SAYILI İŞ KANUNU
Madde 81 – (Değişik: 15/5/2008-5763/4 md.)
İşverenler,devamlı olarak en az elli işçi çalıştırdıkları işyerlerinde alınması gereken iş sağlığı ve
güvenliği önlemlerinin belirlenmesi ve uygulanmasının izlenmesi, iş kazası ve meslek hastalıklarının
önlenmesi, işçilerin ilk yardım ve acil tedavi ile koruyucu sağlık ve güvenlik hizmetlerinin yürütülmesi
amacıyla, işyerindeki işçi sayısı, işyerinin niteliği ve işin tehlike sınıf ve derecesine göre;
a) İşyeri sağlık ve güvenlik birimi oluşturmakla,
b) Bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personelini görevlendirmekle,
c) Sanayiden sayılan işlerde iş güvenliği uzmanı olan bir veya birden fazla mühendis veya teknik
elemanı görevlendirmekle,
yükümlüdürler.
İşverenler, bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını, bünyesinde çalıştırdığı ve bu maddeye
dayanılarak çıkarılacak yönetmelikte belirtilen vasıflara sahip personel ile yerine getirebileceği
gibi, işletme dışında kurulu ortak sağlık ve güvenlik birimlerinden hizmet alarak da yerine getirebilir.
Bu şekilde hizmet alınması işverenin sorumluklarını ortadan kaldırmaz.
(Ek fıkra: 23/7/2010-6009/49 md.)
İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimlerinin nitelikleri, ortak sağlık ve
güvenlik birimlerinden hizmet alınmasına ilişkin hususlar, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir.
• İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ
• İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
• İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA
YÖNETMELİK
Bu yönetmelikleri ayrıca okuyunuz...
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİ YÖNETMELİĞİ
KAPSAM
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında yer alan
ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştırılan işyerlerini kapsar.
TANIMLAR
İşyeri hekimi: İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilmek üzere Bakanlıkça
belgelendirilmiş hekimi,
İş güvenliği uzmanı: İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilmek üzere Bakanlıkça
belgelendirilmiş mühendis, mimar veya teknik elemanı,
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi (İSGB):
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yürütmek üzere işyerinde kurulan, gerekli donanım ve personele
sahip olan birimi,
Ortak sağlık ve güvenlik birimi (OSGB):
İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini sunmak üzere, gerekli donanım ve personele sahip olan ve
Bakanlıkça yetkilendirilen kamu kurum ve kuruluşları ile Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre
faaliyet gösteren şirketlerce kurulan ve işletilen müesseseleri,
Tehlike sınıfı:
İş sağlığı ve güvenliği açısından, yapılan işin özelliği, işin her safhasında kullanılan veya ortaya çıkan
maddeler, iş ekipmanı, üretim yöntem ve şekilleri ile çalışma ortam ve şartlarıyla ilgili diğer
hususlar dikkate alınarak az tehlikeli, tehlikeli ve çok tehlikeli olarak belirlenen ve işyerinin yer
aldığı tehlike sınıfını ifade eder.
İşverenin yükümlülükleri
MADDE 5 – İşveren
İSGB oluşturmakla, bu birimde bir veya birden fazla işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık
personelini görevlendirmekle ve sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde tehlike sınıfına
uygun bir veya birden fazla iş güvenliği uzmanı görevlendirmekle yükümlüdür.
İşveren bu yükümlülüklerinin tamamını veya bir kısmını işyerinde, nitelikli personel bulunmaması
halinde, işletme dışında kurulu Bakanlıkça yetkilendirilen birimlerden hizmet alarak da yerine
getirebilir.
İşveren, işçilerin kişisel sağlık dosyalarını işten ayrılma tarihinden itibaren 10 yıl süreyle
saklamak zorundadır.
Çalışma ortamından kaynaklanan hastalıkların yükümlülük süresinin Sosyal Güvenlik Kurumu Yüksek
Sağlık Kurulu Başkanlığının vereceği karara göre 10 yılı aşması halinde, evraklar belirlenen yeni
süreye uygun olarak saklanır.
İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının; onaylı deftere iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yazacağı
tedbir ve önerilerin yerine getirilmesinden ve defterin imzalanması ve düzenli tutulmasından
işveren veya işveren vekili sorumludur.
Onaylı defter; seri numaralı ve kendinden kopyalı olur ve Genel Müdürlüğe, işyerinin bağlı olduğu
Bakanlığın ilgili bölge müdürlüğüne veya notere her sayfası onaylattırılır.
Defterin aslı işveren, suretleri ise işyeri hekimi ve/veya iş güvenliği uzmanı tarafından muhafaza
edilir.
İşçilerin hak ve yükümlülükleri
MADDE 6 – İşçiler, sağlık ve güvenliklerini etkileyebilecek tehlikeleri iş sağlığı ve güvenliği
kuruluna, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işveren veya işveren vekiline bildirerek durumun
tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasını talep edebilir.
İşçiler, işyerinde yürütülecek iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin amaç ve usulleri konusunda
haberdar edilir ve elde edilen verilerin kullanılması ile ilgili bilgilendirilirler.
İşçiler, işverene karşı yükümlülükleri saklı kalmak şartıyla işyerinde sağlık ve güvenliğin korunması
ve geliştirilmesi için;
a) İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı, işveren veya işveren vekili tarafından verilen iş sağlığı ve
güvenliğiyle ilgili talimatlara uymakla,
b) İSGB veya işletme dışından hizmet alınan birimlerin yapacağı çalışmalarda işbirliği yapmakla,
c) İş sağlığı ve güvenliği konularına ilişkin çalışmalara, sağlık muayenelerine, bilgilendirme ve eğitim
programlarına katılmakla,
ç) Makine, tesisat ve kişisel koruyucu donanımları verilen talimatlar doğrultusunda ve amacına
uygun olarak kullanmakla yükümlüdürler.
Hizmetin işçilere ücretsiz verilmesi
MADDE 7 – İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ve eğitimleri işçilere mali yük getirmeyecek şekilde
ve dinlenme süreleri dışında düzenlenir.
Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır.
İşyeri sağlık ve güvenlik birimi
MADDE 8 – -İSGB; en az bir işyeri hekimi ile gereğinde diğer sağlık personeli ve sanayiden
sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde bunlara ilave olarak tehlike sınıfına uygun en az bir iş güvenliği
uzmanından oluşur.
-İSGB, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesine ve çalışacak personel sayısına yetecek
büyüklükte, kolay ulaşılabilir, tercihen giriş katta kurulur.
-Bu birimlerde 12 metrekareden az olmamak üzere en az bir muayene ve ilkyardım odası ile
sanayiden sayılan işyerlerinde sekiz metrekareden az olmamak üzere bir iş güvenliği uzmanı odası
bulunur.
İSGB ve OSGB’lerin görev, yetki ve sorumlulukları
MADDE 12 – İSGB ve OSGB’ler, şi yerlerinde sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmak amacıyla;
a) İşyerinde sağlık ve güvenlik risklerine karşı yürütülecek her türlü koruyucu, önleyici ve düzeltici
faaliyeti kapsayan çalışma ortamı gözetiminden,
b) İşçilerin sağlığını korumak ve geliştirmek amacı ile işçilere verilecek sağlık gözetiminden,
c) İşçilerin iş sağlığı ve güvenliği eğitimleri ve bilgilendirilmelerinden,
ç) İşyerinde kaza, yangın, doğal afet ve bunun gibi acil müdahale gerektiren durumların
belirlenmesi, acil durum planının hazırlanması, ilkyardım ve acil müdahale bakımından yapılması
gereken uygulamaların organizasyonu ve ilgili diğer birim, kurum ve kuruluşlarla işbirliği
yapılmasından,
d) Çalışma ortamının gözetimine ve işçilerin sağlık gözetimine ait bütün bilgilerin kayıt altına
alınmasından,
e) İşçilerin yaptıkları işler, işyerinde yapılan risk değerlendirme sonuçları ve maruziyet bilgileri ile
işe giriş muayeneleri, periyodik sağlık muayeneleri sonuçları ve iş kazaları ile meslek hastalıkları
kayıtlarının, işyerindeki kişisel sağlık dosyalarında gizlilik ilkesine uyularak saklanmasından,
sorumludurlar.
Yıllık çalışma planı
MADDE 15 İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri ile ilgili yıllık çalışma planı İSGB veya hizmet alınan
işletme dışında kurulu Bakanlıkça yetkilendirilen birimler tarafından hazırlanır ve işverene sunulur.
Onaylanan plan işyerinde ilan edilir ve bir nüshası işverence muhafaza edilir.
Yıllık değerlendirme raporu
MADDE 16 – İSGB ve OSGB’ler, çalışma ortamının gözetimi ve sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları
kaydeder ve Ek-6’daki örneğine uygun yıllık değerlendirme raporu hazırlayarak işverene, bulunması
halinde iş sağlığı ve güvenliği kuruluna ve yazılı ve elektronik ortamda Bakanlığa gönderirler.
Bu bilgiler, Bakanlık tarafından Sağlık Bakanlığına elektronik ortamda bildirilir.
İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARININ GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ
HAKKINDA YÖNETMELİK
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında yer alan ve
sanayiden sayılan işlerin yapıldığı ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştırılan işyerleri ile eğitim
kurumlarını kapsar.
İş güvenliği uzmanlarının nitelikleri ve görevlendirilmeleri
MADDE 5 – (1) İşverence iş güvenliği uzmanı olarak görevlendirilecekler, bu Yönetmeliğe göre
geçerli iş güvenliği uzmanı belgesine sahip olmak zorundadır.
(2) İş güvenliği uzmanlarından; (C) sınıfı belgeye sahip olanlar az tehlikeli sınıfta, (B) sınıfı belgeye
sahip olanlar az tehlikeli ve tehlikeli sınıflarda, (A) sınıfı belgeye sahip olanlar ise bütün tehlike
sınıflarında yer alan işyerlerinde çalışabilirler.
(3) Birden fazla iş güvenliği uzmanının görevlendirilmesinin gerektiği işyerlerinde, en az bir iş
güvenliği uzmanının işyerinin tehlike sınıfına uygun belgeye sahip olması yeterlidir.
İş güvenliği uzmanlığı belgesi
MADDE 6 – (1) İş güvenliği uzmanlığı belgesinin sınıfları aşağıda belirtilmiştir:
(A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;
(B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az dört yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı
sözleşmesi ile belgeleyen ve (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (A) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara,
İş sağlığı ve güvenliği alanında en az beş yıl teftiş yapmış mühendis, mimar veya teknik eleman olan
iş müfettişleri, en az beş yıl uzman olarak çalışmış Bakanlık iş sağlığı ve güvenliği uzmanları, iş
sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği doktorası yapmış olan mühendis, mimar veya teknik elemanlar
ile Genel Müdürlük ve bağlı birimlerinde mühendis, mimar veya teknik eleman olarak en az on yıl
görev yapmış olanlardan (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı için yapılacak sınavda başarılı olanlara,
(B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;
(C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesiyle en az üç yıl fiilen görev yaptığını iş güvenliği uzmanlığı
sözleşmesi ile belgeleyen ve (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (B) sınıfı
iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara,
İş sağlığı ve güvenliği veya iş güvenliği yüksek lisansı yapmış olan mühendis, mimar veya teknik
elemanlardan (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı sınavında başarılı olanlara,
(C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı belgesi;
(C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı
sınavında başarılı olan mühendis, mimar veya teknik elemanlara Ek-1’deki örneğine uygun olarak
Bakanlıkça verilir.
İş güvenliği uzmanlarının görevleri
MADDE 7 – (1) İş güvenliği uzmanları, aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür:
a) Rehberlik ve danışmanlık;
1) İşyerinde yapılan çalışmalar ve yapılacak değişikliklerle ilgili olarak tasarım, makine ve diğer
teçhizatın durumu, bakımı, seçimi ve kullanılan maddeler de dâhil olmak üzere işin planlanması,
organizasyonu ve uygulanması, kişisel koruyucu donanımların seçimi, temini, kullanımı, bakımı,
muhafazası ve test edilmesi konularının, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına ve genel iş güvenliği
kurallarına uygun olarak sürdürülmesini sağlamak için işverene tavsiyelerde bulunmak.
b) Risk değerlendirmesi;
Risk değerlendirmesinin yapılmasını sağlamak; gerekli çalışmaları planlayarak alınacak sağlık ve
güvenlik önlemleri konusunda işverene önerilerde bulunmak ve takibini yapmak.
c) Çalışma ortamı gözetimi;
1) Çalışma ortamının gözetimini yapmak, işyerinde iş sağlığı ve güvenliği yönünden yapılması
gereken periyodik bakım, kontrol ve ölçümleri planlamak ve uygulanmasını kontrol etmek.
2) İşyerinde kaza, yangın veya patlamaların önlenmesi için mevzuata uygun çalışmalar yapmak ve
uygulamaları takip etmek; doğal afet, kaza, yangın veya patlama gibi durumlar için acil durum
planlarının hazırlanmasını sağlamak, periyodik olarak eğitimleri ve tatbikatları yaptırmak, acil
durum planı doğrultusunda hareket edilmesini sağlamak.
ç) Eğitim, bilgilendirme ve kayıt;
1) İş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini ilgili mevzuata uygun olarak planlamak ve uygulamak.
2) Çalışma ortamının gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve yıllık değerlendirme raporunu
işyeri hekimi ile işbirliği yaparak hazırlamak.
d) İlgili birimlerle işbirliği;
1) İşyeri hekimi ile işbirliği yaparak iş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili değerlendirme
yapmak, tehlikeli olayın tekrarlanmaması için inceleme ve araştırma yaparak gerekli önleyici
faaliyet planlarını hazırlamak ve uygulamaların takibini yapmak.
2) İşyeri hekimi ile işbirliği yaparak yıllık çalışma planını hazırlamak.
İş güvenliği uzmanlarının yetkileri
MADDE 8 – (1) İş güvenliği uzmanının yetkileri aşağıda belirtilmiştir:
a) İşyeri bina ve eklentilerinde, çalışma metot ve şekillerinde veya iş ekipmanında çalışanlar
açısından yakın ve hayati tehlike oluşturan bir husus tespit ettiğinde işverene bildirmek, gerekli
tedbirler işveren tarafından alınmadığı takdirde durumu Bakanlığa rapor etmek.
b) İşyerinde belirlediği yakın ve hayati tehlike oluşturan bir hususun acil müdahale gerektirmesi
halinde işveren veya işveren vekilinin onayını almak kaydıyla geçici olarak işi durdurmak.
c) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve
araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek.
ç) Görevinin gerektirdiği konularda işverenin bilgisi dahilinde ilgili kurum ve kuruluşlarla iletişime
geçmek ve işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmak.
(2) Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen iş güvenliği uzmanları, çalıştıkları işyeri ile ilgili
mesleki gelişmelerini sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma
hakkına sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geçen sürelerden bir yıl içerisinde toplam beş iş günü
kadarı çalışma süresinden sayılır ve bu süreler sebebiyle iş güvenliği uzmanının ücretinden
herhangi bir kesinti yapılamaz.
İş güvenliği uzmanlarının yükümlülükleri
MADDE 9 – (1) İş güvenliği uzmanları, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin normal
akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda
bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları ile ilgili bilgileri gizli
tutmakla yükümlüdürler.
(2) İş güvenliği uzmanı, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyelerini
onaylı deftere yazmak ve işyeri hekimi ile beraber suretlerini saklamak zorundadır.
İşyerinde yapılan denetimlerde, bu zorunluluğu yerine getirmediğinin tespiti halinde; iş güvenliği
uzmanı Bakanlıkça yazılı olarak uyarılır. Uyarı gerektiren durumun tekrarı halinde iş güvenliği
uzmanlığı belgesinin geçerliliği bir yıl süreyle askıya alınır. Belgesinin geçerliliği askıya alınanlar,
Genel Müdürlük internet sayfasında ilan edilir.
Bir yıl sonunda iş güvenliği uzmanının tekrar görev alabilmesi için Bakanlığın onayının alınması
zorunludur.
(3) İkinci fıkrada belirtilen onaylı defter; iş güvenliği uzmanı ile işveren veya işveren vekilince,
gerektiğinde işyeri hekimi ile eş zamanlı olarak imzalanır.
Defterin imzalanmaması veya düzenli tutulmamasından işveren veya işveren vekili sorumludur.
İş güvenliği uzmanlarının çalışma süreleri
MADDE 10 –
(1) İş güvenliği uzmanları, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirmek için aşağıda
belirtilen sürelerde görev yaparlar:
a) Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde;
ayda en az 12 saat, buna ilave olarak işçi başına ayda en az 5 dakika.
b) Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde;
c) Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde;
(2) Az tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla işçisi olan işyerlerinde her 1000 işçi için tam
gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. İşçi sayısının 1000 sayısının tam
katlarından fazla olması durumunda geriye kalan işçi sayısı göz önünde bulundurularak birinci
fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir.
(3) Tehlikeli sınıfta yer alan 750 ve daha fazla işçisi olan işyerlerinde her 750 işçi için tam gün
çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. İşçi sayısının 750 sayısının tam katlarından
fazla olması durumunda geriye kalan işçi sayısı göz önünde bulundurularak birinci fıkrada belirtilen
kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir.
(4) Çok tehlikeli sınıfta yer alan 500 ve daha fazla işçisi olan işyerlerinde her 500 işçi için tam
gün çalışacak en az bir iş güvenliği uzmanı görevlendirilir. İşçi sayısının 500 sayısının tam
katlarından fazla olması durumunda geriye kalan işçi sayısı göz önünde bulundurularak birinci
fıkrada belirtilen kriterlere uygun yeteri kadar iş güvenliği uzmanı ek olarak görevlendirilir.
(5) İş güvenliği uzmanları sözleşmede belirtilen süre kadar işyerinde hizmet sunar. Birden fazla
işyeri ile kısmi süreli iş sözleşmesi yapıldığı takdirde bu işyerleri arasında yolda geçen süreler
haftalık kanuni çalışma süresinden düşülür.
Bir üst sınıfta çalışma
GEÇİCİ MADDE 1 – (1) Bu Yönetmeliğin yayımından itibaren, (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı
belgesine sahip olanlar üç yıl süreyle tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde, (B) sınıfı iş güvenliği
uzmanlığı belgesine sahip olanlar dört yıl süreyle çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerinde iş güvenliği
uzmanı olarak görevlendirilebilirler.
İş güvenliği uzmanlarının eğitimleri
MADDE 21 – (1) Bakanlıkça belirlenecek eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki
bölümden oluşur. Eğitim süreleri, teorik kısmı 180 saatten, uygulama kısmı 40 saatten ve toplamda
220 saatten az olamaz. Teorik eğitimin en fazla yarısı uzaktan eğitim ile verilebilir. Uygulamalı
eğitimler, iş güvenliği uzmanı bulunan bir işyerinde yapılır.
(2) İş güvenliği uzmanları, belgelerini aldıkları tarihten itibaren beş yıllık aralıklarla eğitim
kurumları tarafından düzenlenecek yenileme eğitimine katılmak zorundadırlar. Bu eğitimin süresi
otuz saatten az olamaz.
Mesleki bağımsızlık ve etik ilkeler
MADDE 26 –
(1)İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilenler;
a)
Uzmanlık bilgilerini uygularken işveren ve işçilerden mesleki anlamda bağımsız olarak çalışır
ve işverenden talimat alamazlar.
b)
Özellikle sağlık ve güvenlik riskleri konusunda, işveren ve işçilere önerilerde bulunurken
hiçbir etki altında kalmazlar.
c)
Hizmet sundukları kişilerle güven, gizlilik ve eşitliğe dayanan bir ilişki kurar ve ayrım
gözetmeksizin tüm işçileri eşit olarak değerlendirirler.
d)
Çalışma ortamı ve koşullarının düzenlenmesinde, kendi aralarında, yönetici ve işçilerle
iletişime açık ve işbirliği içerisinde hareket ederler.
(2) Mesleki bağımsızlığın sonuçları hiçbir şekilde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde
görevlendirilenlerin aleyhine kullanılamaz ve yapılan sözleşmelere mesleki anlamda bağımsız
çalışmayı kısıtlayabilecek şartlar konulamaz.
İŞYERİ HEKİMLERİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA
YÖNETMELİK
Kapsam
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında yer alan
ve devamlı olarak en az elli işçi çalıştırılan işyerleri ile toplum sağlığı merkezlerini ve eğitim
kurumlarını kapsar.
İşyeri hekimliği belgesi
MADDE 14 – (1) İşyeri hekimliği belgesi;
a) İşyeri hekimliği eğitim programını tamamlayan ve eğitim sonunda Bakanlıkça yapılacak veya
yaptırılacak sınavda başarılı olan hekimlere,
b) İş sağlığı ve güvenliği alanında en az beş yıl teftiş yapmış olan hekim iş müfettişleri, iş sağlığı
bilim uzmanı hekimler, iş sağlığı bilim doktoru ile Bakanlık ve bağlı birimlerinde iş sağlığı ve
güvenliği alanında en az beş yıl fiilen çalışmış hekimlerden Bakanlıkça yapılacak veya yaptırılacak
sınavda başarılı olanlara,
c) İş ve meslek hastalıkları ya da işyeri hekimliği yan dal uzmanları ile uzmanlık eğitimi süresince iş
sağlığı ve güvenliği ile ilgili en az 150 saat teorik ve uygulamalı eğitim alan halk sağlığı uzmanlarına
istekleri halinde,
İşyeri hekimlerinin görevleri
MADDE 15 – (1) İşyeri hekimleri, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri kapsamında aşağıdaki görevleri
yapmakla yükümlüdür.
a) Rehberlik ve danışmanlık;
1) Bulunması halinde iş sağlığı ve güvenliği kuruluna katılarak çalışma ortamı gözetimi ve işçilerin
sağlık gözetimi ile ilgili danışmanlık yapmak ve alınan kararların uygulanmasını izlemek,
2) Kantin, yemekhane, yatakhane, kreş ve emzirme odaları ile soyunma odaları, duş ve tuvaletlerin
bakımı ve temizliği konusunda gerekli kontrolleri yaparak tavsiyelerde bulunmak,
3) İş sağlığı, hijyen, toplu koruma yöntemleri ve kişisel koruyucu donanımlar konularında tavsiyede
bulunmak,
4) İşyerinde iş sağlığı ve güvenliğinin geliştirilmesi amacıyla gerekli aktiviteler konusunda işverene
tavsiyelerde bulunmak,
5) İş sağlığı ve güvenliği çalışmaları kapsamında işyerinde periyodik incelemeler yapmak ve risk
değerlendirme çalışmalarına katılmak,
6) İşyerinde sağlığa zararlı risklerin değerlendirilmesi ve önlenmesi ile ilgili mevzuata göre
yapılması gereken koruyucu sağlık muayenelerini yapmak,
7) Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumları ile işyerinde olabilecek sağlık tehlikeleri
arasında bir ilişkinin olup olmadığını tespit etmek, gerektiğinde çalışma ortamı ile ilgili ölçümler
yapılmasını sağlayarak, alınan sonuçların işçilerin sağlığı yönünden değerlendirmesini yapmak,
8) İşin yürütümünde ergonomik ve psikososyal riskler açısından işçilerin fiziksel ve zihinsel
kapasitelerini dikkate alarak iş ile işçinin uyumunu sağlamak ve çalışma ortamındaki stres
faktörlerinden korunmaları için araştırmalar yapmaktır.
b) Sağlık gözetimi;
1) Gece postaları da dâhil olmak üzere işçilerin sağlık gözetimini yapmak,
2) İşçilerin işe giriş ve periyodik sağlık muayenelerini iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında belirtilen
aralıklarla ve Ek-7’de verilen örneğe uygun olarak düzenlemek ve işyerinde muhafaza etmek,
3) Sağlık sorunları nedeniyle işe devamsızlık durumlarında işe dönüş muayenesi yaparak eski işinde
çalışması sakıncalı bulunanların mevcut sağlık durumlarına uygun bir işte çalıştırılmasını tavsiye
etmek,
4) Hassas risk grupları, meslek hastalığı tanısı veya şüphesi olanlar, kronik hastalığı olanlar,
madde bağımlılığı olanlar, birden fazla iş kazası geçirmiş olanlar gibi işçilerin, uygun işe
yerleştirilmeleri için gerekli koruyucu sağlık muayenelerini yaparak rapor düzenlemek,
5) Bulaşıcı hastalıkların kontrolü için yayılmayı önleme ve bağışıklama çalışmaları yapmak, portör
muayenelerinin yapılmasını sağlamak,
6) Sağlık gözetimi sonuçlarına göre, bulunması halinde iş güvenliği uzmanı ile işbirliği içinde çalışma
ortamının gözetimi kapsamında gerekli ölçümlerin yapılmasını önermek, ölçüm sonuçlarını
değerlendirmek,
7) Sağlık gözetimi konusunda işçileri bilgilendirmek ve onların rızasını almak, sağlık riskleri ve
yapılan sağlık muayeneleri konusunda işçileri yeterli ve uygun şekilde bilgilendirmek,
8) Gerekli laboratuar tetkikleri, radyolojik muayeneler ve portör muayenelerini yaptırmak, bulaşıcı
hastalıkların kontrolünü sağlamak, bağışıklama çalışmaları yapmak, işyeri ve eklentilerinin genel
hijyen şartlarını sürekli izleyip denetlemek,
9) Yıllık çalışma planını, bulunması halinde iş güvenliği uzmanı ile işbirliği yaparak hazırlamak,
işyerindeki sağlık gözetimi ile ilgili çalışmaları kaydetmek ve Ek-5’te belirtilen örneğine uygun yıllık
değerlendirme raporunu hazırlayarak elektronik ortamda Bakanlığa göndermektir.
c) Eğitim ve bilgilendirme;
1) İşyerinde ilkyardım ve acil müdahale hizmetlerinin organizasyonu ve personelin eğitiminin
sağlanması çalışmalarını ilgili mevzuat doğrultusunda yürütmek,
2) İş sağlığı, hijyen ve ergonomi alanlarında bilgi ve eğitim sağlanması için ilgili taraflarla işbirliği
yapmak,
3) İşyeri yöneticilerine, iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine, işçilere ve temsilcilerine genel
sağlık konularında eğitim vermek ve bu eğitimlerin sürekliliğini sağlamak,
4) Bağımlılık yapan maddelerin kullanımının zararları konusunda işyerinde eğitim vermek.
ç) İlgili birimlerle işbirliği;
1) İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılacak araştırmalara katılmak,
2) İş kazasına uğrayan veya meslek hastalığına yakalanan işçilerin rehabilitasyonu konusunda
işyerindeki ilgili birimlerle, meslek hastalığı tanısında yetkili hastaneler ile işbirliği içinde çalışmak,
3) İş kazaları ve meslek hastalıklarının analizi ile iş uygulamalarının iyileştirilmesine yönelik
programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak,
4) Yeni teknoloji ve donanımın sağlık açısından değerlendirilmesi ve test edilmesi gibi mevcut
uygulamaların iyileştirilmesine yönelik programların geliştirilmesi çalışmalarına katılmak,
5) Bulunması halinde iş güvenliği uzmanı ile işbirliği içinde yıllık çalışma planını ve yıllık
değerlendirme raporunu hazırlamak,
6) Yöneticilere, bulunması halinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu üyelerine ve işçilere genel sağlık, iş
sağlığı ve güvenliği, hijyen, kişisel koruyucu donanımlar ve toplu korunma yöntemleri konularında
bilgi ve eğitim verilmesi için ilgili taraflarla işbirliği yapmak.
İşyeri hekimlerinin yetkileri
MADDE 16 – (1) İşyeri hekimlerinin yetkileri aşağıda belirtilmiştir.
a) İşyeri bina ve eklentilerinde, çalışma metot ve şekillerinde veya iş ekipmanında işçiler
açısından yakın ve hayati tehlike oluşturan bir husus tespit ettiğinde işverene bildirmek, gerekli
tedbirler işveren tarafından alınmadığı takdirde durumu Bakanlığa rapor etmek,
b) İşyerinde belirlediği yakın ve hayati tehlike oluşturan hususun acil müdahale
gerektirmesi halinde işveren veya işveren vekilinin onayını almak kaydıyla işi geçici olarak
durdurmak,
c) Görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme ve
araştırma yapmak, gerekli bilgi ve belgelere ulaşmak ve çalışanlarla görüşmek,
ç) Görevinin gerektirdiği konularda işvereni bilgilendirerek ilgili kurum veya kuruluşlar ile
iletişime geçmek ve işyerinin iç düzenlemelerine uygun olarak işbirliği yapmaktır.
(2) Tam süreli iş sözleşmesi ile görevlendirilen işyeri hekimleri çalıştıkları işyeri ile ilgili mesleki
gelişmelerini sağlamaya yönelik eğitim, seminer ve panel gibi organizasyonlara katılma hakkına
sahiptir. Bu gibi organizasyonlarda geçen sürelerden bir yıl içerisinde toplam beş iş günü kadarı
çalışma süresinden sayılır ve bu süreler sebebiyle işyeri hekiminin ücretinden herhangi bir kesinti
yapılamaz.
İşyeri hekimlerinin yükümlülükleri
MADDE 17 – (1) İşyeri hekimleri, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yaparken, işin normal
akışını mümkün olduğu kadar aksatmamak ve verimli bir çalışma ortamının sağlanmasına katkıda
bulunmak, işverenin ve işyerinin meslek sırları, ekonomik ve ticari durumları hakkındaki bilgiler ile
işçinin kişisel sağlık dosyasındaki bilgileri gizli tutmakla yükümlüdürler
(2) İşyeri hekimi, görevlendirildiği işyerinde yapılan çalışmalara ilişkin tespit ve tavsiyelerini onaylı
deftere yazmak ve bulunması halinde ve gerektiği durumlarda iş güvenliği uzmanı ile birlikte eş
zamanlı imzalamak ve suretlerini saklamak zorundadır. İşyerinde yapılan denetimlerde, işyeri
hekiminin bu zorunluluğu yerine getirmediğinin tespiti halinde; işyeri hekimi Bakanlıkça yazılı
olarak uyarılır. Uyarı gerektiren durumun tekrarı halinde işyeri hekimi belgesinin geçerliliği bir yıl
süreyle askıya alınır. Belgesinin geçerliliği askıya alınanlar Genel Müdürlük internet sayfasında ilân
edilir. Bir yıl sonunda işyeri hekiminin tekrar görev alabilmesi için Bakanlık onayının alınması
zorunludur.
(3) İkinci fıkrada belirtilen onaylı defter; işyeri hekimi ile işveren veya işveren vekilince,
bulunması halinde ve gerektiğinde iş güvenliği uzmanı ile eş zamanlı olarak imzalanır. Defterin
imzalanmaması veya düzenli tutulmamasından işveren veya işveren vekili sorumludur.
İşyeri hekimlerinin çalışma süreleri
MADDE 18 – (1) İşyeri hekimleri, bu Yönetmelikte belirtilen görevlerini yerine getirmek için
aşağıda belirtilen sürelerde görev yaparlar.
a) Az tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 10 saat, buna
ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 20 dakika,
b) Tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 15 saat, buna
ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 25 dakika,
c) Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en az 20 saat, buna
ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için işçi başına yılda en az 30 dakika.
(2) Az tehlikeli sınıfta yer alan 1000 ve daha fazla işçisi olan işyerlerinde her 1000 işçi için tam
gün çalışacak en az bir işyeri hekimi görevlendirilir. İşçi sayısının 1000 sayısının tam katlarından
fazla olması durumunda geriye kalan işçi sayısı göz önünde bulundurularak birinci fıkrada belirtilen
kriterlere uygun yeteri kadar işyeri hekimi eklenir.
(3) Tehlikeli sınıfta yer alan 750 ve daha fazla işçisi olan işyerlerinde her 750 işçi için tam gün
çalışacak en az bir işyeri hekimi görevlendirilir. İşçi sayısının 750 sayısının tam katlarından fazla
olması durumunda geriye kalan işçi sayısı göz önünde bulundurularak birinci fıkrada belirtilen
(4) Çok tehlikeli sınıfta yer alan 500 ve daha fazla işçisi olan işyerlerinde her 500 işçi için tam gün
çalışacak en az bir işyeri hekimi görevlendirilir. İşçi sayısının 500 sayısının tam katlarından fazla
olması durumunda geriye kalan işçi sayısı göz önünde bulundurularak birinci fıkrada belirtilen
(5) İşyeri hekimlerinin görevlendirilmesinde sözleşmede belirtilen süre kadar işyerinde hizmet
sunulur. Birden fazla işyeri ile kısmi süreli iş sözleşmesi yapıldığı takdirde bu işyerleri arasında
yolda geçen süreler haftalık kanuni çalışma süresinden düşülür.
Diğer sağlık personelinin görevleri
MADDE 19 – (1) Diğer sağlık personelinin görevleri aşağıda belirtilmiştir:
a) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin planlanması, değerlendirilmesi, izlenmesi ve
yönlendirilmesinde işyeri hekiminin talimatları doğrultusunda çalışmak, veri toplamak ve gerekli
kayıtları tutmak,
b) İşçilerin sağlık ve çalışma öykülerini işe giriş/periyodik muayene formuna yazmak ve
işyeri hekimi tarafından yapılan fizik muayene sırasında hekime yardımcı olmak,
c) İlk yardım hizmetlerinin organizasyonu ve yürütümünde işyeri hekimi ile birlikte
çalışmak,
ç) İşçilerin sağlık eğitiminde görev almak.
İşyeri hekimlerinin eğitimleri
MADDE 30 – (1) Bakanlıkça belirlenecek eğitim programları teorik ve uygulamalı olmak üzere iki
bölümden oluşur. Eğitim süreleri, teorik kısmı 180 saatten, uygulama kısmı 40 saatten ve toplamda
220 saatten az olamaz. Teorik eğitimin en fazla yarısı uzaktan eğitim ile verilebilir. Uygulamalı
eğitimler işyeri hekimi bulunan bir işyerinde yapılır.
2) İşyeri hekimleri belgelerini aldıkları tarihten itibaren beş yıllık aralıklarla eğitim kurumları
tarafından düzenlenecek bilgi yenileme eğitimine katılmak zorundadırlar. Bu eğitimin süresi 30
saatten az olamaz.
Mesleki bağımsızlık ve etik ilkeler
MADDE 36 – (1) İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde görevlendirilenler;
a) Mesleki bilgilerini uygularken işveren ve işçilerden mesleki anlamda bağımsız olarak
çalışır ve işverenden talimat alamazlar,
b) Özellikle sağlık ve güvenlik riskleri konusunda, işveren ve işçilere önerilerde bulunurken
hiçbir etki altında kalmamalıdırlar,
c) Hizmet sundukları kişilerle güven, gizlilik ve eşitliğe dayanan bir ilişki kurar ve ayrım
gözetmeksizin tüm işçileri eşit olarak değerlendirirler,
ç) Çalışma ortamı ve koşullarının düzenlenmesinde kendi aralarında ve yönetici ve işçilerle
iletişime açık ve işbirliği içerisinde hareket ederler.
(2) Mesleki bağımsızlığın sonuçları hiçbir şekilde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinde
görevlendirilenlerin aleyhine kullanılamaz ve yapılan sözleşmelere mesleki anlamda bağımsız
çalışmayı kısıtlayabilecek şartlar konulamaz.
Çalışma soruları
SORU 1-İş güvenliği uzmanlarının yetkileri aşağıdakilerden hangisidir?
(x)Hepsi
( )İşyerinde çalışanların hayatı ile ilgili yakın tehlike oluşturan bir husus tespit ettiğinde, işin
geçici olarak durdurulması için derhal üst yönetimi bilgilendirir ve gerektiğinde konu ile ilgili kurum
veya kuruluşlar ile işbirliği yapar
( )Bağımsız çalışma ilkesi uyarınca bu Yönetmelik hükümlerini yerine getirirken, işveren tarafından
hiçbir şekilde engellenemez, görevini yapmaktan alıkonulamaz
( )Üretim planlamalarında karar alma sürecine katılır ve görevi gereği işyerinin bütün bölümlerinde
iş sağlığı ve güvenliği konusunda inceleme, araştırma yapar ve çalışanlarla görüşür
SORU 2-İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi, yürütülecek hizmetler ile ilgili
olarak yıllık çalışma planı hazırlar ve hazırlanan plan kimin tarafından onaylanır? (x)İşveren
SORU 3-İş yeri hekimleri; Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerine; sağlık gözetimi için ayda en
az.............., buna ilave olarak işe giriş ve periyodik muayeneleri ile eğitim için on işçi başına yılda en
az ............. süre hizmet verirler. (X)36 saat 90 dakika.
SORU 4-İşyeri sağlık ve güvenlik birimi ile ortak sağlık ve güvenlik birimi; aşağıdakilerden hangisi
ile işbirliği yapar. (x)Hepsi
( )İşverenle ve İşyeri bünyesindeki bütün üretim birimleri veya diğer bölüm çalışanları ile
( )Sanayiden sayılan işlerin yapıldığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği kurulu ile
( )İşletmede iş sağlığı ve güvenliği işçi temsilcisi ile
SORU 5-Eğitim kurumlarında kişi başına en az kaç m3 hava temin edilmelidir? (X)10
SORU 6-İşyeri hekimleri için düzenlenecek yenileme eğitiminin süresi kaç saatten az olamaz? (X)24
SORU 7-İş güvenliği uzmanlarından; (A) sınıfı belgeye sahip olanlar aşağıdakilerden hangisinde
görev yapabilirler? (X)Bütün tehlike sınıflarında yer alan işyerlerinde,
SORU 8-İSG Genel Müdürlüğün, eğitim kurumlarının vereceği eğitim hizmetleri ile ilgili görevleri
aşağıdakilerden hangisidir?
(X)Hepsi
( )Eğitim kurumu olarak yetkilendirilmek için yapılan başvuruları incelemek ve Eğitim kurumunun
eğitim faaliyetlerini izlemek ve değerlendirmek, değerlendirme sonucunun 43, 45, 46, 47, 48 ve 49
uncu maddelere aykırı olduğunun belirlenmesi durumunda yetkilendirmeyi iptal etmek
( )İşyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı sınavlarını, Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi'ne
veya Milli Eğitim Bakanlığı'na yaptırmak ve Sınavlarda başarılı olanlara işyeri hekimliği ve iş
güvenliği uzmanlığı belgelerini düzenlemek
( )Eğitim kurumlarına ait kayıtları tutmak.
SORU 9-Eğitim sonunda, eğitime katılanların başarılı sayılmaları için, Genel Müdürlükçe
yaptırılacak sınavdan 100 tam puan üzerinden en az kaç puan almış olmaları şartı aranır? (x)70
SORU 10-İşyeri sağlık ve güvenlik birimleri ile ortak sağlık ve güvenlik birimleri yönetmeliğinin
dayanağı aşağıdakilerden hangisidir? (x)4857 sayılı İş Kanunu
SORU 11-Ortak sağlık ve güvenlik birimleri aşağıdakilerden hangilerine uymak zorundadırlar? (X)Hepsi
( )Tabela veya basılı evraklarında, başka bir unvan veya mevcut unvanlarının yabancı dildeki karşılıkları
kullanılamaz,
( )İsim ve unvanlar Türkçe olarak tescil ettirilir ve tabelalarında sadece yetki belgesinde belirtilen isim ve
unvanlar yazılır ve Bünyesinde olmayan faaliyetler ve fiyatlar konusunda reklam yapılamaz,
( )Özel kuruluşlar tarafından, Kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan isimler, yanlış algılama ve haksız
rekabetin önlenmesi amacıyla, ticari isim olarak kullanılamaz.
SORU 12-İşçilerin sağlık gözetimine ve çalışma ortamının gözetimine ait bütün bilgiler, işyeri
sağlık ve güvenlik birimi veya ortak sağlık ve güvenlik birimince kayıt altına alınır ve belgeler kaç
yıl süreyle saklanır? (x)10
SORU 13-Eğitime katılanlar, teorik eğitimin % kaçına katılmak zorundadır? (x)% 90
SORU 14-Eğitimin süresi, teorik ve uygulama olmak üzere toplam kaç saatten az olamaz? (x)220
HAZIRLAYAN :
Gülşah ŞATIR
ÖZET – İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNE GENEL BAKIŞ VE GÜVENLİK KÜLTÜRÜ
TANIMLAR
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ:
İşyerlerinde, islerin yurutulmesi sırasında, cesitli nedenlerden kaynaklanan, sağlığa zararlı
durumlardan korunmak amacı ile yapılan sistemli ve bilimsel calısmalardır.
İŞ KAZASI
Ulusal mevzuatımızda is kazası, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası
Kanununun 13. maddesinde tanımlanmıstır. Ancak bu tanım sadece hukuki bir tanım olup is
sağlığı ve is guvenliği tanımında belirtilen onleme ve korunma amaclı teknik bir tanım
değildir. Bu nedenle uluslararası iki kurulusun tanımları konunun teknik boyutu acısından
onem arzetmektedir.
Uluslararası Calısma Orgutune ( ILO)Gore;
Onceden planlanmamıs, bilinmeyen ve kontrol altına alınamamıs olan etrafa zarar verebilecek
nitelikteki olaydır.
Dunya Sağlık Orgutune (Who) Gore Đse;
Onceden planlanmamıs coğu kisisel yaralanmalara makinelerin ve arac gereclerin zarara
uğramasına, uretimin bir sure durmasına yol acan bir olaydır.
İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİNİN AMACI
• Calşanların korunması
• İşletmenin korunması
• Üretim ve kalitenin artırılması
Kazalar incelendiğinde bes temel nedenin arka arkaya dizilmesi sonucu meydana geldiği
anlasılır. Bu bes temel faktore KAZA ZİNCİRİ denir
Kaza Zinciri:
1-İnsanın Tabiat şartları Karsısında Zayıflığı: Kazaların ilk temel sebebi
2-Kisisel Kusurlar: Dikkatsizlik, pervasızlık, asabiyet, dalgınlık, onemsemezlik ve ihmal gibi
3-Tehlikeli Hareket-Tehlikeli Durum
4-Kaza Olayı
5-Yaralanma (Zarar Veya Hasar) Bir kazanın kaza tanımındaki durumuna gelmesi icin
YARALANMA (ZARAR VEYA HASAR) safhasının da bulunması gereklidir. Bu husus kaza zincirinin
son halkasıdır.
İŞ GÜVENLİĞİ TEMEL PRENSİPLERİ
1-Tehlikeli Hareket Ve Tehlikeli Durumların Onlenmesi : Kaza zincirinin 3.halkası olan tehlikeli
hareket ve tehlikeli durum zincirin en zayıf halkasıdır. is güvenliği sorumlularının ilk yapacağı is
TEHLİKELİ HAREKET VE TEHLİKELİ DURUMLARI tespit ederek bunları ortadan kaldırmaya
calısmalıdırlar.
2-İs kazalarının % 88’i tehlikeli hareketlerden, %10’u tehlikeli durumlardan, %2’si kaç
ınılmaz
ve sebebi bilinmeyen) hareketlerden kaynaklanmaktadır.
Tehlikeli hareketler
Emniyetsiz çalısma,
Gereksiz hızlı çalısma,
Emniyet donanımı kullanılmaz duruma sokma,
Tehlikeli yerlerde çalısma,
Emniyetsiz yukleme, tasıma, istifleme,
Emniyetsiz vaziyet alma,
Alet ve makineleri tehlikeli sekilde kullanma,
Kisisel koruyucuları kullanmamak
Sasırma, kızgınlık, uzgunluk, telas, sakalasma vb.
Tehlikeli Durumlar :
Uygun olmayan koruyucular
Kusurlu alet, makine, techizat kullanma
Yetersiz- bakımsız bina, alet ve makineler
Yetersiz havalandırma
Koruyucusuz calısma
Emniyetsiz yapılmıs alet ve makineler
Yetersiz ya da fazla aydınlatma
Emniyetsiz yontem ve sartlar
3-Kaza Sonucu Meydana Gelebilecek Zararın Buyukluğu Kestirilemez, Bu tamamen
Tesaduflere Bağlıdır.
Yapılan istatistikler, kazaların %50’sinin kolayca onlenebileceğini, %48’inin ancak etud ve metotlu
bir calısma ile onlenebileceğini, % 2’sinin de onlenmesinin mumkun olamayacağını gostermistir.
4-Ağır Yaralanma Yada Olumle Neticelenen Her Kazanın Temelinde 29 Uzuv Kayıplı Ve 300
Yaralanma Meydana Gelmeyen Olay Vardır. (1-29-300 Oranı)
1-29-300 kuralının onemli bir ozelliği; bir isletmede olabilecek kazalar hakkında onceden tahmin
yapma olanağını sağlamasıdır.
5-Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri :
¬ İşçinin bünyeden ve yaradılışından gelen sahsi kusurları (dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
¬ Bilgi ve ustalık yetersizliği
¬ Fiziki yetersizlik
¬ Uygunsuz mekanik kosullar ve fiziki cevre
6-Kazalardan Korunma Metodu:
A-MÜHENDİSLİK VE REVİZYON:
* Tehlikeli Durumların Bilinmesi
* Tehlikeli Durumların Analizi
* Tedbirlerin Alınması
* Tedbirlerin Uygulanması
* Gerekli Kontrollerin Sağlanması
B-İKNA VE TEŞVİK:
*Eğitim ve Oğretim Calısmaları
*Cesitli Yarısmaların Duzenlenmesi
*Uyarı Levhaları ve Afisler
*Propaganda
*Odullendirme/Ozendirme
C-ERGONOMİDEN YARARLANMA:
Yapılacak ise uygun isci temini ve calısanları biyolojik ozellikleri ile kabiliyetlerine gore
makine, tesis ve aletleri gelistirmek seklinde ergonomi biliminin gerekleri yerine getirilmelidir.
D-DİSİPLİN KURALLARI :
İş guvenliğini sağlamada en son basvurulacak çözüm yolu disiplin tedbirlerine basvurulmasıdır.
7-Kazalardan Korunma Yontemleri Đle Uretim, Maliyet, Kalite Kontrolu Metotları Benzerlik
Ve Paralellik Arz Eder.
8-İş Guvenliği İle İlgili Calısmalara, Konulacak Kurallara Ve Alınacak Tedbirlere Ust Duzey
Yoneticileri Katılmalı Ve Sorumluluğa Ortak Olmalıdırlar.
9-Formen, Ustabası Ve Benzeri Đlk Kademe Yoneticiler Kazalardan Korunmada En Onde Gelen
Personeldir.
10-İş Guvenliği Calısmalarına Yon Veren Đnsani Duyguların Yanında, İş Guvenliğinin
Sağlanmasında İtici Rol Oynayan İki Mali Faktor Vardır.
A- Guvenli bir isletmede uretim artıp maliyet dusecektir.
B- Kazalarda meydana gelen zarar yapılan odemelerin yaklasık 5 ( bes) katı olacaktır.
GÜVENLİK KÜLTÜRÜ
Güvenlik kulturunun tanımı, literaturde cok farklı sekillerde dile getirilmektedir. Bu tanımlar
incelendiğinde, ortaklık, onleme, korunma, maruziyet, değisim, algılama, inanc, değer, tutum vb.
kavramların tum tanımlarda ortak olduğu gorulmektedir. Onerilen tanımdan da anlasılacağı uzere,
guvenlik kulturu butun isletmeyi kapsamakta ve isletmenin her bireyi tarafından farklı seviyelerde
olsa bile algılanmaktadır.
İş kazaları, coğunlukla risk unsuru tasıyan calısma kosullarının birtakım psiko-sosyal faktorler
nedeniyle, calısanlar tarafından yeterince algılanamamasından kaynaklanmaktadır. Orgutlenmedeki
yetersizlikler, etkin olmayan iletisim ve eğitim eksikliği calısanların guvensiz davranıslarda
bulunmalarına yol acarken, mesleki ve gunluk yasamdan kaynaklanan sorunların ortaya cıkardığı
psikolojik gerilim de kaza riskini artırmaktadır. Karmasık bir yapıya sahip olan is kazalarının
meydana gelmesinde pek cok faktorun etkisi bulunmakla birlikte, yaygın kanaat is kazalarının
onemli bir bolumunun insan hatasına bağlı olduğudur. Bundan dolayı, is sağlığı ve guvenliğinin beseri
unsuru üzerinde giderek daha fazla durulmaya baslanmıstır.
Guvenlik kulturu, iscilerin tutumları ve davranısları uzerine odaklanarak guvenli davranısı motive
etmekte ve iscilerin calıstıkları isletmelerdeki risklerin farkında olmalarını sağlamayı, tehlikelerin
surekli olarak gozetimini mumkun kılan bir norm gelistirmeyi amaclamaktadır.
Guvenlik kulturunun calısanlar tarafından isyerlerinde yeterli duzeyde algılanmasının ilk basamağı,
bircok yonetim sisteminde gorulduğu gibi, ust yonetimim taahhudu olarak adlandırılan kısımdır.
Đsveren veya vekilleri tarafından isletmede guvenlik kulturu olusturulmasına yonelik yatırımlar
yapılması, gerekli eğitimlerin calısanlara aldırılması, kisisel koruyucu donanımların hazır tutulması,
isletme icerisinde ve calısanlarla beraber is sağlığı ve guvenliği ile ilgili konuların değerlendirilmesi,
gerekli prosedur ve talimatların hazırlanması ve en onemlisi de guvenliği uretimden ve isten onde
tutulması, ust yonetimin taahhudu basamağının gereklilikleridir.
İsletmede guvenlik kulturu olusturmanın ve yerlestirmenin ikinci adımı, orta yonetim
olarak nitelendirilen bas muhendis, muhendis, sef, usta ve eğitici gibi calısanların, verdikleri
talimatlarda is sağlığı ve guvenliği gerekliliklerini gozetmesi ve calısanların yaptıkları islere
nezaret ederken is sağlığı ve guvenliği gerekliliklerine uygun sekilde davranmalarını gozetmeleridir.
Guvenlik kulturu olusturmanın ucuncu basamağı, isyerinde yazılı bir is sağlığı ve guvenliği sistemi
kurulmus olması gerekliliğidir. Bu sistemin temel unsurları olarak, calısanların is sağlığı ve guvenliği
ile ilgili konularda bilgilendirilmesi, is sağlığı ve guvenliği ile ilgili kurul ve heyetlerde alınan
kararlardan tum calısanların haberdar edilmesi ve soz konusu kurul ve heyetlere calısanların
katılımının sağlanması, isyerinde meydana gelen, meydana gelmesi muhtemel olan veya kıl payı
atlatılan kazaların veya sağlık ve guvenlikle ilgili diğer olumsuz durumların raporlanması ve bu
raporlar doğrultusunda yapılan calısmalar ve duzeltici faaliyetler hakkında calısanlara bilgi
verilmesi sayılabilir. Bunlara ek olarak, calısanları is sağlığı ve guvenliği ile ilgili konularda
odullendirme hususu da bu basamağın unsurları arasında yer almaktadır.
İsyerlerinde guvenlik kulturu olusturmanın son basamağı da yazılı olmayan bir is sağlığı ve
guvenliği sistemi olusturulmasıdır. Bu asama, is kazası ve meslek hastalığı olusmasına neden olacak
sekilde davranan calısanların belirlenerek onlara yonelik ozel calısmalar yapılması, usta-cırak
iliskisi olan yerlerde ustaların is sağlığı ve guvenliği gereklerini cıraklara aktarmasının tesvik
edilmesi ve bu gerekliliklere uygun davranıs sergileyen calısanlara is sağlığı ve guvenliği konusunda
yetki verilerek diğer calısanları uyarması ve onlara ornek olacak doğru davranısları
sergilemelerinin sağlanması gibi unsurları icermektedir.
ILO’nun sosyal ve ekonomik guvenliği artırma stratejisi de, guvenliğin 7 temel boyutuna
odaklanmaktadır.
İs piyasası guvencesi
İstihdam guvencesi
İs guvencesi
Beceri gelistirme guvencesi
Calısma guvenliği
Temsil guvencesi
Gelir guvencesi
Ülkemizde de is sağlığı ve guvenliği kulturunun olusturulması icin,
• İs sağlığı ve guvenliği standardı olusturma ve uygulama
• İs sağlığı ve guvenliğinin ozendirilmesi
• İs kazalarının azaltılması icin tesvikler sağlanması
• İs kazalarının ve meslek hastalıklarının onlenmesi ve nedenlerinin arastırılması
• Eğitim ve oğretim hizmetlerinin yurutulmesi
• Denetim hizmetlerinin yurutulmesi
• Profesyonel is sağlığı ve guvenliği hizmetlerinin sağlanması
gibi faaliyetler bulunmaktadır.
Kamu sektorundeki, is sağlığı ve guvenliği ile ilgili baslıca kuruluslar Calısma ve Sosyal
Guvenlik Bakanlığı bunyesindedir.
Bunlar,
İs Sağlığı ve Guvenliği Genel Mudurluğu ve bu Genel Mudurluk bunyesindeki İs Sağlığı ve
Guvenliği Merkezi Mudurluğu (iSGUM),
İs Teftis Kurulu Baskanlığı,
Calısma ve Sosyal Guvenlik Eğitim ve Arastırma Merkezi Baskanlığı (CASGEM),
Sosyal Guvenlik Kurumu (SGK),
Meslek Hastalıkları Hastaneleri ile ilgili Bakanlıklar ve kamu kurulusları da (Sağlık Bakanlığı,
Cevre ve Orman Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı,
Turk Standardları Enstitusu (TSE) ve Turkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) gibi), genel is
sağlığı ve guvenliği sistemi icerisinde dusunulmelidir.
Ozel veya sivil sektorde ise, sendikalar, isveren kurulusları, is sağlığı ve guvenliği
alanında faaliyet gosteren ortak sağlık ve guvenlik birimleri ile danısmanlık firmaları ve
calısanları (isyeri hekimleri, is guvenliği uzmanları, is hijyenistleri, muhendisler, psikologlar,
ergonomistler gibi), isyeri hekimliği ve is guvenliği uzmanlığı eğitim kurumları, meslek orgutleri
ve uluslararası kuruluslar da (ILO, WHO ve Avrupa Birliği bunyesindeki OSHA gibi), is sağlığı
ve guvenliği sistemi icerisinde yer almaktadırlar.
Calısma ve Sosyal Guvenlik Bakanlığının gorevleri
1-3146 sayılı Calısma ve Sosyal Guvenlik Bakanlığının Teskilat ve Gorevleri Hakkında
Kanunun 2. maddesinde;
2-Yine 3146 sayılı Kanunun 12. maddesinde;
3-7460 sayılı Calısma ve Sosyal Guvenlik Eğitim ve Arastırma Merkezi Teskilat Kanununun 2.
maddesinde;
Belirtilmiştir.
İs Sağlığı ve Guvenliğinin Temel Prensipleri:
1. İs guvenliğinin kapsamı, asağıdaki hususlardan olusur:
2. İsle ilgili hastalık ve sakatlıklardan korunma
3. Her turlu ayrımcılığa karsı koruma
4. Siddet, taciz, stres, uygun olmayan calısma saatlerine karsı koruma, calısma
5. saatlerinin, gece isinin, calısma yasının sınırlandırılması
6. Tazminat, emeklilik guvencesi, analık koruması, ise devamsızlık koruması, uzun sureli
7. bakım, tatil, mantıklı is planlaması
8. Devlet yaptırımı, teftis yoluyla koruma
9. Orgutlenme hakkı
10. Toplu pazarlık hakkı
11. Sağlık hizmetine ulasma, eğitim, cocuk bakımı gibi sosyal destek hakkı
12. Guvensiz isi reddetme hakkı
13. İSİG kurulları ve diğer temsil mekanizmaları yoluyla katılım hakkı
14. İsle ilgili olası tehlikeleri bilme hakkı
15. İsyerindeki yanlıs yapılan isleri bildiren kisiler icin korunma hakkı
İs sağlığı ve guvenliğine yonelik mevzuatın gereklerinin tam anlamı ile anlasılabilmesi icin, guvenliğin
ana kurallarının iyi bilinmesi gerekir.
Guvenliği sağlamanın uc ana kuralı vardır. Bunlar, onem derecesi ve sırası ile;
1-Guvenliği ve sağlığı tehdit eden durumların ortadan kaldırılması
2-Guvenliği ve sağlığı tehdit eden gelismelerin zamanında saptanması
3-Onlenemeyen durumların kotu sonuclarının en aza indirgenmesi
Guvenliğe iliskin kuralların uygulamada hayata gecirilmesi icin kullanılan yontemler
dort ana grup altında toplanabilir.
1-Tehlikeli Durumların Ortadan Kaldırılması : Uygulamada, uzerinde en basta durulması gereken
nokta tehlikeli durumların ortadan kaldırılmasıdır. Kisilerin guvenliği rastlantıya bırakılamaz ve
tehlikeli durumların ortadan kaldırılması isverenin temel yukumlulukleri arasındadır.
2-Đscilerin Tehlikeye Karsı Korunması : Hicbir iste tehlike yuzde yuz ortadan kaldırılamaz. Bazı
makinelerin, kullanılan maddelerin, is yapılan ortamın veya yapılan isin tehlike arz etmesi
kacınılmazdır. Tehlikelerin tumu ile ortadan kaldırılmasının onunde teknolojik nedenler ve uygulama
zorlukları gibi engeller var ise, kisi ile tehlike arasında bir kalkan olusturulması hedeflenir.
3-Đscilerin Eğitimi ve Yetistirilmesi :
Tehlikeler buyuk capta ortadan kaldırılabilse ve koruyucular ve korunma aracları etkili
olsa bile, bilgilendirme ve eğitim yolu ile kisilerin tehlikelere karsı uyanık olmaları
sağlanmalıdır.
4-Uyarı : Bircok durumda, istenilen duzeyde eğitim verilemeyebilir. Uyarılar, bir anlamda
gorunmez koruyuculardır. Gozden kacırılmaması gereken nokta sudur: Uyarılar, is yerindeki
kazaları onlemede temel arac değildir.
SORULAR
1-İş güvenliği temel prensipleri kaç adettir? (X)10
2-İnsanın Tabiat Şartları Karşısında Zayıflığı, Kişisel Kusurlar, Tehlikeli Hareket-Tehlikeli Durum,
Kaza Olayı,Yaralanma (Zarar Veya Hasar) aşağidakilerden hangisini oluşturur? (X)Kaza zinciri
3-Dikkatsizlik, pervasızlık, asabiyet, dalgınlık, önemsemezlik ve ihmal gibi kusurlar kazaların ikinci
temel sebebidir. Bu kusurlar aşağıdakilerden hangisi içinde yer alır?
(X)Kişisel Kusurlar
4-Tehlikeli Hareketlerin Nedenleri aşağıdakilerden hangisidir? (X)Hepsi
( )Uygunsuz mekanik koşullar ve fiziki çevre
( )Bilgi, ustalık ve Fiziki yetersizlik
( )İşçinin bünyeden ve yaradılışından gelen şahsi kusurları (dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık)
5-Aşağıdakilerden hangisi iş sağlığı ve iş güvenliğinin amaçları arasındadır? (x)Hepsi
( )Üretim ve kalitenin artırılması ( )İşletmenin korunması
( )Çalışanların korunması
6-Ağır yaralanma yada ölümle neticelenen her kazanın temelinde .......... ve ............ meydana
gelmeyen olay vardır. Yukarıdaki boşluklara gelecek uygun kelimeleri seçiniz.
(X)29 yaralanma 300 ramak kala
7-Aşağıdakilerden hangisi tehlikeli durumlar içinde yer alır? (X)Hepsi
( )Emniyetsiz yapılmış alet ve makineler, Yetersiz- bakımsız bina, alet ve makineler
( )Uygun olmayan koruyucular, Koruyucusuz çalışma, Kusurlu alet, makine, teçhizat kullanma
( )Yetersiz ya da fazla aydınlatma, Yetersiz havalandırma, Emniyetsiz yöntem ve şartlar
8-İş kazalarının % kaçı tehlikeli hareketlerden meydana gelir? (x)% 88
HAZIRLAYAN :
Gülşah ŞATIR
İŞYERİ BİNA VE EKLENTİLERİ
İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik
(*10/02/2004 tarih ve 25369 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır)
YÖNETMELİĞİN YÜRÜRLÜĞE GİRDİĞİ TARİHTEN SONRA KURULACAK İŞYERLERİNDE
UYGULANACAK ASGARİ SAĞLIK VE GÜVENLİK GEREKLERİ
Binaların yapısı ve dayanıklılığı
•
İşyeri binaları yapılan işin özelliğine uygun ve yeterli sağlamlıkta inşa edilmiş olacaktır.
Elektrik Tesisatı
•
Elektrik tesisatı yangın veya patlama tehlikesi yaratmayacak şekilde projelendirilip tesis
edilecek ve çalışanlar doğrudan veya dolaylı temas sonucu kaza riskine karşı korunacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları
•
•
•
•
•
•
Acil çıkış yolları ve kapıları doğrudan dışarıya veya güvenli bir alana açılacak ve çıkışı
önleyecek hiçbir engel bulunmayacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapılarının sayısı, boyutları ve yerleri yapılan işin niteliğine, işyerinin
büyüklüğüne ve çalışanların sayısına uygun olacaktır.
Acil çıkış kapısı olarak raylı veya döner kapılar kullanılmayacaktır. Acil çıkış kapıları, acil
durumlarda çalışanların hemen ve kolayca açabilecekleri şekilde olacaktır.
Acil çıkış yolları ve kapıları 23/12/2003 tarihli ve 25325 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğine uygun şekilde işaretlenmiş olacaktır. İşaretler
uygun yerlere konulacak ve kalıcı olacaktır.
Acil çıkış kapıları kilitli veya bağlı olmayacaktır.
Aydınlatılması gereken acil çıkış yolları ve kapılarında elektrik kesilmesi halinde yeterli
aydınlatmayı sağlayacak yedek aydınlatma sistemi bulunacaktır.
Yangınla mücadele
•
•
İşyerinde etkili ve yeterli yangın söndürme ekipmanı ile gerektiğinde yangın
dedektörleri ve alarm sistemleri bulunacaktır.
Yangın söndürme ekipmanı kolay kullanılır olacak, görünür ve kolay erişilir yerlere konulacak,
önlerinde engel bulunmayacaktır.
Kapalı işyerlerinin havalandırılması
Kapalı işyerlerinde çalışma şekline ve çalışanların yaptıkları işe göre, ihtiyaç duyacakları
yeterli temiz hava bulunması sağlanacaktır.
• Cebri havalandırma sistemi kullanıldığında sistemin her zaman çalışır durumda olması
sağlanacaktır.
• Suni havalandırma sistemlerinde hava akımı, çalışanları rahatsız etmeyecek şekilde
Olacaktır. Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun
olacaktır.
Ortam sıcaklığı
•
•
•
Çalışılan ortamın sıcaklığı çalışma şekline ve çalışanların harcadıkları güce uygun olacaktır.
İşyerinin ve yapılan işin özelliğine göre pencereler ve çatı aydınlatmaları, güneş
ışığının olumsuz etkilerini önleyecek şekilde olacaktır.
Aydınlatma
•
•
İşyerlerinin gün ışığıyla yeter derecede aydınlatılmış olması esastır. İşin konusu veya
işyerinin inşa tarzı nedeniyle gün ışığından yeterince yararlanılamayan hallerde yahut gece
çalışmalarında, suni ışıkla uygun ve yeterli aydınlatma sağlanacaktır.
Çalışma mahalleri ve geçiş yollarındaki aydınlatma sistemleri, çalışanlar için kaza riski
oluşturmayacak türde olacak ve uygun şekilde yerleştirilecektir.
İşyeri tabanı, duvarları, tavanı ve çatısı
•
•
•
İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları sağlam, kuru ve mümkün olduğu kadar düz ve
kaymaz bir şekilde olacak, tehlikeli eğimler, çukurlar ve engeller bulunmayacaktır.
İşyerlerinde, taban döşeme ve kaplamaları, duvarlar ve tavan, uygun hijyen şartlarını
sağlayacak şekilde temizlemeye elverişli malzemeden yapılmış olacaktır.
Yeterli sağlamlıkta olmayan çatılara çıkılmasına ve buralarda çalışılmasına, güvenli çalışmayı
sağlayacak ekipman olmadan izin verilmeyecektir.
Kapılar ve girişler
•
•
•
•
•
Kapı ve girişlerin sayısı , boyutları ve konumları kullanım amacı ve çalışanların rahat girişçıkışına uygun olacaktır.
Her iki yöne açılabilen kapılar saydam malzemeden yapılacak veya karşı tarafın görülmesini
sağlayan saydam kısımları bulunacaktır.
Raylı kapılarda raydan çıkmayı ve devrilmeyi önleyecek güvenlik sistemi bulunacaktır.
Kaçış yollarında bulunan kapılar uygun şekilde işaretlenecektir. Bu kapılar yardım almaksızın
her zaman ve her durumda içeriden açılabilir özellikte olacaktır.
Mekanik kapılar işçiler için kaza riski taşımayacak şekilde çalışacaktır. Bu kapılarda kolay
fark edilebilir ve ulaşılabilir, acil durdurma cihazları bulunacak ve herhangi bir güç
kesilmesinde otomatik olarak açılır olmaması durumunda kapılar el ile de açılabilecektir.
Ulaşım yolları – tehlikeli alanlar
• Merdivenler, yükleme yerleri ve rampalar dahil bütün yollar, yaya ve araçların
güvenli hareketlerini sağlayacak ve yakınlarında çalışanlara tehlike yaratmayacak şekil ve
boyutlarda olacaktır.
• Araç trafiğine açık yollar ile kapılar, yaya geçiş yolları, koridorlar ve merdivenler arasında
yeterli mesafe bulunacaktır.
• Çalışma mahallerinde yapılan iş ile makine ve malzeme göz önüne alınarak, işçilerin
korunması amacıyla araçların geçiş yolları açıkça işaretlenecektir.
Yürüyen merdivenler ve bantlar için özel önlemler
•
Yürüyen merdiven ve bantların güvenli bir şekilde çalışması sağlanacak ve gerekli güvenlik
donanımları bulunacaktır. Bunlarda kolay fark edilir ve kolay ulaşılır acil durdurma tertibatı
bulunacaktır.
Yükleme yerleri ve rampalar
•
•
Yükleme yeri ve rampalar, taşınacak yükün boyutlarına uygun olacaktır.
Yükleme rampaları işçilerin düşmesini önleyecek şekilde güvenli olacaktır.
Çalışma yeri boyutları ve hava hacmi - çalışma yerinde hareket serbestliği
•
Çalışma yerinin taban alanı, yüksekliği ve hava hacmi, işçilerin rahat çalışmaları, sağlık ve
güvenliklerini riske atmadan işlerini yürütebilmeleri için yeterli olacaktır.
Dinlenme yerleri
•
Yapılan işin özelliği nedeniyle çalışanların sağlığı ve güvenliği açısından gerekli hallerde veya 10
ve daha fazla işçinin çalıştığı işyerlerinde, uygun bir dinlenme yeri sağlanacaktır. İş aralarında
uygun dinlenme imkanı bulunan büro ve benzeri işlerde ayrıca dinlenme yeri aranmaz.
Gebe ve emzikli kadınlar
•
Gebe ve emzikli kadınların uzanarak dinlenebilecekleri uygun koşullar sağlanacaktır.
Soyunma yerleri, duş, tuvalet ve lavabolar
•
•
•
•
•
İş elbisesi giyme zorunluluğu olan işçiler için uygun soyunma yerleri sağlanacak, işçilerden
soyunma yerleri dışındaki yerlerde üstlerini değiştirmelerine izin verilmeyecektir.
Kadın ve erkek işçiler için ayrı soyunma yerleri sağlanacaktır.
Soyunma yeri gerekmeyen işyerlerinde işçilerin elbiselerini koyabilecekleri uygun bir yer
sağlanacaktır.
Yapılan işin veya sağlıkla ilgili nedenlerin gerektirmesi halinde işçiler için uygun duş tesisleri
yapılacaktır. Duşlar kadın ve erkek işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
Tuvalet ve lavabolar erkek ve kadın işçiler için ayrı ayrı olacaktır.
İlkyardım odaları
•
İşyerinin büyüklüğü, yapılan işin niteliği ve kaza riskine göre işyerinde bir yada daha fazla
ilk yardım odası bulunacaktır.
Engelli işçiler
•
Engelli işçilerin çalıştığı işyerlerinde bu işçilerin durumları dikkate alınarak gerekli
düzenleme yapılacaktır. Bu düzenleme özellikle engelli işçilerin doğrudan çalıştığı yerlerde
ve kullandıkları kapılar, geçiş yerleri, merdivenler, duşlar, lavabolar ve tuvaletlerde
yapılacaktır.
Açık alanlardaki çalışmalarda özel önlemler
•
•
•
•
•
İşçiler, olumsuz hava koşullarından ve gerekli hallerde cisim düşmelerine karşı
korunacaktır.
İşçiler, zararlı düzeyde gürültüden ve gaz, buhar, toz gibi zararlı dış etkilerden
korunacaktır.
İşçilerin kaymaları veya düşmeleri önlenecektir.
İşçiler, herhangi bir tehlike durumunda işyerini hemen terk edebilecek veya kısa sürede
yardım alabileceklerdir.
HAZIRLAYAN :
Gökhan AKTAŞ
KALDIRMA ARAÇLARLA ÇALIŞMALARDA İSİG
1) Kaldırma Donatları: Makinenin parçası olmayıp yükü kaldırmaya yarayan yük üzerine
yerleştirilen donanımlar
2) Ayrı Kaldırma Donatları: Kulaklı çengel, kulaklı cıvata, halka, sapan, kanca vb.
3) Kılavuzlu yük: Rijit ya da fleksibıl bir kılavuz tarafından yönlendirilen kaldırma aracı
4) Dinamik deney: Bir kaldırma aracının kaldırabileceği azami yük ile yapılan deney. Makine
fonksiyonlarının özellikle fren sistemleri kontrolünde kullanılır.
5) Statik deney: Makinelerin yapı yeterliliğinin tespitinde yapılır.
TAMBURLARDA GÜVENLİK:
ü Tamburların yanları flanşlı olmalı. Flanş genişliği sarılan halatın 2.5 katı olmalı. Halat
fırlamaların karşı önlem alınmış olmalı.
ü Halat ucu tambura tam sabitlenmeli, yük en alta iken tamburda en az 2 sarım halat olmalı.
ü Tambur yivi ile halat kalınlığı uyumlu olmalı yoksa halat çabuk yıpranır.
ü Elektrikli Tamburlarda sarımların en alt ve en üst noktasında elektrik akımını durduran
sistemler olmalı yoksa yükün şaseye çarpıp düşme ihtimali olur.
ZİNCİRLER: Kaldırılacak yükün ağırlığına göre zincirler seçilmeli. Zincirler halka ya da levha
şeklinde olabilmekte. Levha şeklinde yapılanlar özeldir ve daha dayanıklıdır. Bunlara GALL denir.
ü Zincirler kullanılmadan önce mutlaka kontrol edilmeli baklavalarda uzama, aşınma, ezilme
durumları kontrol edilmeli.
ü Baklava, baklava kalınlığının ¼ oranında aşınmış ise değiştirilmeli .
ü Baklava kendi boyundan % 5 oranında uzadı ise kullanılmamalı.
ü Zincir baklaları asla vida ile tutturulmamalı özel baklava ekleri ile bağlamalı.
ü Zincirin en zayıf noktası baklanın en zayıf noktası kadardır.
HALATLAR: Çelik, tel, kevgir, naylon, fiber halatlar bulunmaktadır. Yük taşımada ve kaldırmada
daha çok kevgir ya da tel-çelik halatlar kullanılır.
Kevgir Halatlar: Güvenlik katsayıları 3 olmalıdır. Kullanılmadan önce mutlaka kontrol edilmeli,
aşındırıcı, asit gibi madde taşınmalarında kullanılmamalı. Islak ve gergin olarak tutulmamalı, kuru
yerde muhafaza edilmeli, Mevsimsel olarak mukavemetlerinde değişiklikler olabilmekte uzun
ömürlü değiller. Demir askılara asılmamalı.
Tel-Çelik Halatlar: Kevgir halatlara göre daha uzun ömürlü ve dayanıklılar. Mevsimsel değişimlerle
mukavemetleri değişmez, Islak nemli yerlerde çalışmalarda kullanılabilirler, kullanımlarından önce
mutlaka kontrol edilmeliler. Güvenlik katsayıları 5 olmalı. Tel çelik halatlar yüke uygun seçilmeli.
Yağ ile yağlanmalı ve kaynak işlerinden ısıdan korunmalılar. Yükün sivri köşeleri var ise kaldırma
öncesi gerekli önlemler alınmalı. Telde aşınma, ezilme tellerin kopması ve incelme var ise halat
kullanılmamalı
Kancalar: Yapılacak işleme göre seçilmeliler Demirden yapılmalılar, el ile yapılan taşıma işlerinde
kancanın güvenlik katsayısı 3, makine ile yapılan işlerde kancanın güvenlik katsayısı 4, erimiş metal
ve alındırıcı maddeler ile yapılan işlerde güvenlik katsayısı 5 olmalı.
Sapanlar: Yük Taşımada kullanırlar. Sapanların güvenlik katsayıları 4 olmalı yük taşımada en zayıf
bacak göze alınmalı ve sapan kolları arası açı dikkate alınmalı
VİNÇLERDE GÜVENLİK:
ü Çalışma alanı işaretlenmeli ve uygun uyarı levhaları konmalı.
ü Kancanın geri kayması, sapanın periyodik taşıma alanının dışına çıkması durumları göze alınarak
saha işaretlenmeli
ü Operatör kanca ucunu görebilmeli.
ü Kaldıraçlar Makine emniyet yönet. Göre hazırlanmalı ve CE sertifikasyonları olmalı.
ü Makinenin kurumu tamir ve bakımları ehil kişiler tarafından yapılmalı ve makinenin sicil kartına
işlenmeli .
ü Aynı alanda çalışan makinelerin çarpmasını önlemek için gerekli önlemler olmalı ya da uzman kişi
görevlendirilmeli.
ü Operatör eğitimli olmalı.
ü Kaldıraç ve taşıma araçları 3 ayda 1 yetkili kişiler tarafından yapılmalı.
ü Kaldıraçların üzerinde azami kaldırma kapasitesi yazılmalı.
ü Periyodik kontrolleri, statik dinamik deneyleri, fiziki muayene ve kararlılık deneyleri düzgün
yapılmalı.
ü Operatörler her DUR işaretinde durmalı.
ü Yükler ASLA askıda tutulmamalı.
ü Yüklerin altında işçilerin çalışmasına ve geçmesine izin verilmemeli, aksi durumunda gerekli
önlemler alınmalı.
ü Operatör çalışma mahalini terk etmesi durumunda çalışma kolları 0 konumuna getirilmeli ve
şalter kapatılmalı.
ü Rüzgar hızı 50 km/h geçtiği açık alanlarda çalışma durdurulmalı yapılmamalı.
ü Raylı kaldıraçların uçlarına takozlar konmalı.
ü Bir yük iki kaldıraç tarafından taşınacak ise bir kişi kılavuz olmalı ve kaldıraçlar eş güdümlü
çalışmalı.
ü Kaldıraçlar zemine titreşim olmayacak şekilde sağlam monte edilmeli.
ü Operatör yükten dolayı çalışma alanını göremiyorsa mutlaka kılavuzdan yardım almalı.
ü Gece çalışmalarında uygun aydınlatma yapılmalı ve gerekli uyarı işaretleri konmalı.
ü Yük askıda iken operatör çalışma yerini bırakmamalı özellikle mıknatıslı yüklerde.
ü Dinamik ve statik deneyler kaldıracın azami çalışma kat sayısının 1.5 katı ile yapılmalı.
ü Yağlama esnasında elektrik kesilmeli. Yıldırıma karşı önlem yapılmalı.
TRANSPORTÖRLER:
Elevatörler :1) Merdivenli 2) Kovalı 3) Zincirli
Vidalı transportörler , Pnömatik Transportörler , Bant Konveyorler
TRANSPORTÖRLERDE ÖNLEMLER:
ü Yüksekte bulunan konveyörlerde mutlaka yanlarda yürüme platformu olmalı.
ü Konveyörlerin üzerinde geçit platformu olmalı.
ü Uzun konveyörlerde mutlaka uyarı ikaz sistemi olmalı
ü Eğik konveyörlerde elektrik kesilmesi durumunda kullanılan ve yükün ters düşmesini
engelleyecek sistemler olmalı.
ü Konveyörlerde güvenlik stopları olmalı
ü Temizliği el ile yapılmamalı
ü Üzerinde işçi taşınmamalı.
ü Konveyörlerin altında düşmelere karşı tel koruyucu olmalı
İŞÇİLERİ TAŞIMADA KULLANILAN EKİPMANLAR.
ü Kabinin düşmesini önleyecek tertibat olmalı.
ü Kabinin içindeki işçilerin düşmesini önleyecek düzenekler olmalı.
ü Kabin içindeki cisimlerin çalışanları yaralamaları için gerekli düzenlemeler yapılmalı.
ü İşçilerin asansörlerde kalması durumunda onları tehlikeye sokmadan güvenli araçlarla
tahliyesi sağlanmalı.
İşçiler asla iş kaldıraçları ile taşınmamalı, ancak çok acil durumlarda ve oğlan üstü şartlarda
gözetmen tarafından taşınmasına izin verilebilir. Bu durumda da kaldırma aracının
kumandasında bir denetleyici olmalı, ve işçilerin haberleşme imkanları sağlanmalı. Kılavuzsuz
yükleri kaldırır iken aracın devrilmemesi için gerekli önlemler alınmalı.
Kılavuzsuz yük kaldıran makinenin operatörü önünü göremiyorsa mutlaka yol gösterici uzman
eşliğinde kaldırma yapılmalı.
Yükü bağlama çözme işlemleri işçiler tarafından yapılıyorsa aracın kumandası işçide olmalı ve
gözetmen eşliğinde yapılmalı.
Yük kaldırma ve taşıma işleri planlı ve kontrollü yapılmalı.
Yükler dik olarak kaldırılmalı, aksi söz konusu ise mutlaka işaretçi kullanılmalı.
5 Ton ve üzeri yük kaldıran makinelerde mutlaka 2 elektrikli ya da 1 elektrikli 1 manuel fren
sistemi olmalı
Çelik halatların bağlantı kısımlarında aşınma veya uzama varise halatın 1-3 m. Kesilerek halat
başları birleştirilir.
Kaldırma araçları ilk kurulumdan sonra, çalıştırılmadan önce, uzun süre kullanılmadıysalar
mutlaka bakımları yapılmalı ve sicil kartına işlenmeli.
Kaldırma arcının ekipmanları her kullanımdan önce operatör tarafından ve 3 ayda 1 yetkili
uzman tarafından kontrolleri yapılmalı.
Kaldırma makineleri, kaldırabileceği azami yükün 1.5 katını etkili ve güvenli bir şekilde
kaldıracak ve askıda tutabilecek güçte olacak ve bunlara dayanacak fren tertibatı bulunmalı.
HAZIRLAYAN :
Julide YAMAN
KAYNAK İŞLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
Sanayide kullanılan kaynak türleri çok çeşitli olmakla birlikte daha çok Ark Kaynağı teknikleri
kullanılmaktadır. Kaynak türleri genel olarak şu şekilde gruplandırılabilir ;
1. Oksi Asetilen kaynağı,
2. Oksi-LPG kaynağı,
3. Elektrik ark kaynağı,
4. TIG(Tungsten sabit elektrotlu) gaz altı kaynağı,
5. MIG (Argon gazı), MAG (Karbondioksit gazı) eriyen elektrotlu gaz altı kaynağı.
6. Toz altı kaynağı,
7. Direnç nokta kaynağı,
8. Özel Kaynaklar(Elektron ışın, ultrasonik, lazer, plazma)
Kaynakçılıktaki Tehlikeler : Kaynak türlerinin
bulunmaktadır. Bunlar genel olarak şu şekildedir.
a) Elektrik tehlikesi
b) Endüstriyel gaz tüplerinin patlama tehlikesi
c) Işın ve ışık tehlikesi
d) Duman, gaz ve toz tehlikesi.
hemen
hemen
hepsinde
ortak
tehlikeler
Kaynakçılıkta kullanılan gazlar :
3 grup altında toplanabilir ;
1) Yanıcı Gazlar: Kullanılan gazlar daha çok 3 çeşittir.Bunlar;
• Asetilen (C2H2): Renksiz havadan hafif, zehirli olmayan bir gazdır. Sarımsağa benzer kokusu
vardır.
• LPG: Temel olarak propan (% 70) ve bütan (%30) karışımından oluşan bir hidrokarbondur.
Havadan ağır bir gazdır. Zehirli olmasa da boğucu gazdır. Hava ile %2-9 oranında karıştırıldığında
patlayıcı özellik kazanır.
Not: metan (CH4), etan (C2H6), propan (C3H8), bütan (C4H4)) gibi maddeler hidrokarbonlar
olarak adlandırılır. Bunlar CxHy formülü ile gösterilir ve onlarca türü vardır. Bunlar içinde en yüksek
enerji değerine sahip olan propan dır.
•
•
Hidrojen: Renksiz kokusuz bir gazdır. Tüm elementler arasında en hafifidir. Havadan
15 kez hafiftir. Çok yanıcı bir gazdır. Zehirsiz bir gazdır. Yandığında hiçbir zararlı
kimyasal çıkarmaz.
Doğal Gaz: Doğal gaz renksiz, kokusuz, nemsiz ve havadan hafif bir gazdır. Kaçakların
farkedilebilmesi için özel olarak kokulandırılır. % 95
metandan, gerisi diğer
hidrokarbonlardan oluşur. Zehirli değildir ama boğucu etkisi vardır. Hava ile %5-15 oranında
karıştığında patlayıcı özellik kazanır.
2) Yakıcı Gazlar: Yakıcı gaz olarak Oksijen O2 gazı kullanılır. Bu gaz havadan biraz ağır,renksiz,
kokusuz ve tatsız bir gazdır.
3) Koruyucu Gazlar: Kaynak arkını havanın zararlı etkilerinden korumak için genellikle 3 çeşit gaz
kullanılır.
• Argon (Ar): Renksiz, kokusuz, tatsız bir gazdır. Argon havadan ağırdır. Solumak tehlikelidir.
Öldürebilir. Yanıcı ve parlayıcı değildir.
• Helyum (He): Havadan 4 kez daha hafif bir gazdır. Yanıcı ve parlayıcı değildir. Renksiz ve
kokusuzdur.
• Karbondioksit (CO2): Renksiz ve kokusuzdur. Yanıcı ve parlayıcı değildir.
Kaynakta Alınacak Emniyet Tedbirleri
İş güvenliği açısından, kusursuz bir kaynak donanımı, iyi aydınlatılmış ve havalandırılmış kaynak
atölyesi, işinin ehli bir kaynakçı büyük önem arz eder.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Kaynakçı her şeyden önce temiz ve titiz olmalıdır.
Kaynak esnasında kullandığı araç ve gereçleri iyi tanımalı ve kullanabilmelidir.
Kaynakçının eğitimi tam olmalıdır.
İyi izole edilmiş kuru deri eldiven, kolluk, tozluk, deri önlük veya elbise giymelidir.
Altı kalın lastikli ayakkabılar giymelidir.
Kaynak yapılan metalik zemine teması engelleyen lastik yada Tahta altlıklar kullanılmalıdır.
Kaynak yapılırken elektrik enerjisi Isı ve Işık enerjisine dönüşmektedir. Bu esnada çıkan
Ultraviole ve Infraruj ışınları özellikle göz ve cilt için tehlikelidir. Özellikle Ultraviole ışını çok
tehlikelidir. Bu ışın gözde ve ciltte yanıklara sebep olur. Bu amaçla Koruyucu cam ve maske
kullanılmalıdır. Kullanılan camlar Akımın şiddetine göre farklıdır. Işığa göre koyulaşan özel
camlarda vardır. Mineral oksitli bu camlar kendini ayarlayabilmekte. Yan yana çalışan işçilerin
arasına panel konulmalıdır.
20-80 Amper için açık gözlük camı,
250-500 Amper için koyu gözlük camı kullanılmalıdır.
Enfraruj ışınları ısı verir. Bu ısıdan korunmak için koruyucu elbise giyilmelidir.
Kaynak atölyesinin aydınlatması, havalandırılması ve güvenlik donanımı
Kaynak esnasında sağlığı etkileyen dumanlar, gazlar ve tozlar oluşur.
• TIG kaynağında başlıca zehirli gazlardan Ozon, azordioksit, karbon monoksit gazları oluşmaktadır. Bu
ortama yakın yerlerde bulunan Temizleyici maddeler yada Klorlu Hidrokarbon maddeleri ile reaksiyona
giren bu gazlar ortama Fosgen, Triklorethlen ve Perklorethylen gazları oluşturabilmektedir.
Bu gazlar ise vücut için son derece zehirleyici ve zararlıdır.
• MAG kaynağında ise CO2 gazı kullanıldığından, bu gaz yüksek ısının bulunduğu yerde CO (karbon
monoksit) gazı çıkarmaktadır.
• MIG kaynağında ise çevreye yayılan ultraviyole ışının Oksiyen üzerine etkisi ile Ozon gazı
oluşmaktadır. (Atmosferde oluşan Ozon gazları güneşten gelen Ultraviyole ışınları vasıtasıyla
oluşmakta ve bu ışınların Dünyaya gelmesine engel olmaktadır).
• Kaynak yaparken Ana malzemenin üzerine kaplanmış (galvaniz, çinko, kurşun, boya, yağ, gres) gibi
maddeler ekstra başka zararlı gazlarında çıkmasına neden olur. Kaynak yerinde bu maddelerin
bulunması durumunda daha da dikkatli olunmalıdır.
• Zararlı gazların ortamdan uzaklaştırılması ve ortamda azalan oksiyen miktarının dengesi için ortam
sürekli havalandırılmalıdır.
• Kapalı mekanlarda yapılan kaynaklarda (kazan ve depoların içlerinde vs) ortam Aspiraratörlerle
havalandırılmalıdır.
• Normal atölyelerde her kaynakçı için ortalama 100 m3 lük bir hacim olmalıdır.
• Havadaki duman yoğunluğu 20mg/m3 ‘ü geçmemelidir. Kaynak yerinde Gaz ölçüm cihazları
bulundurulmalı.
• Kapalı dar alanlarda ortamın havalandırma imkanı olmadığı durumlarda hortumlu solunum cihazları
yada tüplü solunum cihazları kullanarak kaynak yapılmalıdır.
• Gaz zehirlenmelerinde baş dönmesi, mide bulantısı ve şuur kaybı ortaya çıkar. Bu gibi durumlarda
hemen sağlık kuruluşuna gidilmelidir.
• Yangın’a karşı kimyevi tozlu yangın söndürme cihazları bulunmalı.
• Ortamda yanıcı ve parlayıcı malzemeler bulunmamalı.
Kaynak makine ve ekipmanları ile ilgili tedbirler
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Gaz tüpleri düşmeye karşı kelepçe ya da zincir ile sabitlenmelidir. Taşıma işlemleri araba ile
yapılmalıdır.
Gaz tüpleri ısı kaynağından uzakta olmalıdır.
Hortumlar ve kablolar ezilmeye karşı korunmalıdır. Ezilmiş ve örselenmiş hortum ve kablolar
kullanılmamalıdır.
Aşırı yüklenen kablolarda ısınma meydana gelir. Kullanılan kablolar mak. Yükü karşılayacak
kalitede olmalıdır.
Bütün Elektrik tesisatının ve Kaynak makinasının topraklanması tam olmalıdır.
Gaz tüpler üzerindeki manometreler sık sık kontrol edilmelidir.
Kaynak pensleri akımı geçirmeyecek şekilde iyi izole edilmiş olmalıdır.
Tüplerin net ve dara ağırlıkları üzerindeki kartlara işlenmiş olmalıdır.
Tüpler, yangına dayanıklı ve uygun havalandırması olan depolarda ve yanıcı ve yakıcı tüpler
olarak ayrı ayrı olarak stoklanmalıdır. Boş tüplerde dolu tüplerden ayrı bir yerde toplanmalıdır.
Tüpler güneş ışınlarına, ısı radyasyonuna ve direk ısınmalara karşı korunacak depolarda
stoklanmalıdır.
Yanıcı gaz tüplerinin depolandığı yerlerde ateş ve ateşli maddeler bulundurulması
yasaklanmalıdır.
Alev geri tepmesi olayı. Bu olay şalomada alevin tutuşturulmasıyla birlikte oluşan bir geri
yanma durumudur. Alev geri tepmesi oluştuğu zaman, büyük ihtimalle yanıcı gaz hortumu patlar
ve ciddi kazalara sebep olur. Daha da tehlikesi tüp patlamasıdır.
Oksi-Asetilen kaynak ve kesme işlemlerinde Alev geri tepmesini önleyen eminiyet valfleri
kullanmalıdır. Emniyet valfleri alev tutucu bir sistem ile çek-valfin bileşimidir. Gaz
girişine konan bir çek-valf vasıtası ile herhangi bir gaz geri akışı önlenir. Normal koşullarda
gelen gaz hassas yayı iterek sistemden geçer ve şalomaya ulaşır. Herhangi bir şekilde oluşan
gaz geri tepmesi hassas yayı ters yönde iterek gaz akışını her iki yönde de keser. Tekrar
tekrar kullanılabilir.
İkinci önlem olarak alev tutucu sistem kullanılır. Bu sistem sıkıştırılmış bir yayın yaklaşık 80°C
da ergiyen bir lehim malzemesi ile sabitlenmesi ve bunun çevresinede sinterlenmiş paslanmaz
çelik tozunun konulması ile oluşturulmuştur. Alev geri tepmesi durumunda lehim ergiyerek
sıkıştırılmış yayı serbest bırakır ve bu yay çek-valfe vurarak gaz geçişini kapatır.Olay
gerçekleştiğinde değiştirilmelidir.
Regülatör çıkışına ve Şaloma girişine bağlanan emniyet valfleri vardır.
Kullanılan Tüplerin Renkleri şu şekildedir. Tüplerin işaretlenmesi : Tüpler nizami renklerle
birbirinden ayrılırlar ;
Asetilen tüpleri: Sarı
Oksijen tüpleri: Mavi
• Argon tüpleri: Açık Mavi
• Azot tüpleri: Yeşil
• Helyum tüpleri: Kahverengi
• Yanıcı gaz tüpleri (hidrojen): Kırmızı
• Diğer gazlara ait tüpler (Klor) : Gri RAL
•
•
Elektrik çarpmalarına karşı tedbirler.
Elektrik çarpmaları daha çok kaynak makinası boşta iken olmaktadır. Kaynak yaparken voltaj
20-30 V iken kaynak makinası boşta çalışırken bu voltaj 65 ila 100 V arasına çıkmaktadır.
•
Akımın insan vücudundaki belirtileri
10 > mA : Karıncalanma Hissi
•
•
•
10-20 mA: Kasılma başlaması (Kişi iletkene yapışabilir)
20-30 mA: Diyafram kasılması (Solunum alamama)
50< mA: Kalbin düzensizleşmesi ve durma hali
ü Kaynak uygulamaları sırasında meydana gelen yanıklar dikkatsizlikten veya uygun koruma
elbisesi giyilmemesinden kaynaklanır. Kaynakçının böyle bir duruma düşmemesi için, çalışma
alanı, alev alabilen malzemelerden ve kaynakçının giysilerinin ise yağ ve gresten
arındırılmasına dikkat edilmelidir. Kaynakçı aynı zamanda kollarının çıplak olmamasına,
ellerinde deri eldiven bulunmasına da dikkat etmelidir. Tavan kaynak uygulamalarında koruyucu
başlık kullanmalıdır.
ü Kaynakçının gözleri kısa süre dahi arktan yayılan ışınlarla temas halinde kalırsa
gözlerde“kaynak alması” (ark alması) denilen, ağrı verici ve gözleri tahriş edici
problemlerle karşılaşılabilir. Bu olaydan kaynakçı uygun bir kaynak maskesi veya başa takılan
üzerinde uygun koruma filtresi bulunan başlıklarla sakınabilir.
HAZIRLAYAN :
Gökhan AKTAŞ
KAYNAKİŞLERİNDE İŞİG
KAYNAK: Metalleri birleştirmek için üretim aşamasında ve metalleri onarmak ve ömrünü
uzatmak amacı ile yapılan işlemlerdir.
Kaynak çoğunlukla 2 şekilde yapılır.1) Elektrik kaynağı 2) Oksi-asetilen kaynağı
Kaynak işlerinin tehlikeleri
• Elektrik çarpması
• Işın ışık oluşumu
• Duman gaz tehlikesi
• Patlama
• Yangın
Elektrik tehlikesi :
ü Kaynak işlerinde elektrik çarpması sıklıkla görülebilir nedeni boşta çalışma voltajının
yüksek olmasıdır. Normalde kaynak işlemi esnasında voltaj 20-25 volt iken boşta
çalışma gerilimi 65-100 volta çıkar.
ü Kaynak işlerinde akım doğru akım olmalı ve boşta çalışma gerilimini düşüren sistemler
kaynak makinasında yapılmalı.
ü Kaynak makinalarının gövde ve tesisat topraklamaları yapılmalı
ü Kaynak makinelerinde izolasyon sorunu olmamalı
ü Kaynak mümkün oldukça nemli yerlerde yapılmamalı. Yapılacaksa gerekli önlemler
alınmalı Kaynakçının üzerinde metal olmamalı ve plastik kauçuk tabanlı çizmeler giymeli
ü Kaynak makinesinin kontrolleri peryodik olarak yapılmalı kabloların bağlantıları,
topraklama durumu ve uygun tip ve kalınlıkta kablolar kullanılmalı. Boşta çalışma
gerilimini 25 volta indiren düşük voltaj güvenlik aleti makineye takılmalı.
ENDÜSTRİYEL GAZLAR VE BASINÇLI GAZ TÜPLERİ
Kaynak işlerinde yanıcı ve yakıcı gazlar yaygın olarak kullanılmaktadır.
Yanıcı gaz olarak asetilen, LPG, doğal gaz kullanılır
Yakıcı gaz : Oksijen
Koruyucu gazlar: He, CO2, Ar kullanılır
Gazlarla yapılan kaynak işlerinde tüplerin regülatör çıkışlarında birer adet ve şaloma
girişlerinde birer adet olmak üzere 4 adet emniyet valfinin bulunması gerekmektedir. (
Geri tepme ve patlamaları önlemek için)
Asetilen ve LPG tüplerinde basın 18 bar olmasından dolayı bu tüpler dikişli
tüplerdir.Bunların yanında O2, He ve N tüplerinde basınç 100 bar olmasından dolayı
dikişsiz olmalılar.
Tüplerin mutlaka koruyucu başlığı olmalı Tüpler dik vaziyete ve bağlı olmalı.
Tüplerin renkleri
Oksijen- Mavi renk, Azot- yeşil, hidrojen – kırmızı, asetilen – sarı, He- kahverengi,
Ar- koyu mavi.
Asetilen tüpü %2.1-81 oranındaki O2 ile karışımları patlayıcı olabilir.
Asetilen kaynağı asla asla bakır işerinde kullanılmamalı buradaki şalomalr bakırdan
yapılmamalı . Asetile tüpleri doldurulduktan sonra 12 saat dik bekletilmelidir. Yatay
taşınan tüpler ise 2 saat dik bekletildikten sonra kullanılmalı.
Asetilen tüplerinde asetilen gazı aseton içersinde çözülmüş vaziyetedir. İçinde hacmi
artıracak çakıl ve benzeri maddeler vardır.
Tüpler TS e göre 10 yılda 1 dolumcu tarafından hidrostatik testlerden geçmeli. Tıbbi
tüpler ise 5 yılda 1 testen geçmeli.
ZARARLI IŞIN TEHLİKESİ
Kaynak işlerinde meydana gelen ışınların %60 ı kızıl ötesi ışınlar bunlar göz yanmasy
kızarıklık ve gözde kum batması hissi vermektedir. %30u görünür ışınlar bunlar baş
ağrısı mide bulantısı yapar. %10 mor ötesi ışınlardır bunlar katarakt yapar.
Önlem:
• Kaynak esnasında KKD gözlük kullanmalı ve kaynak işlerinde 7.5 saaten fazla
işçi çalıştırılşmaz.
• O2 ile yapılan kaynakta yanıcı gazlar kaynak yerine en az 10 m. Uzakta olmalı.
• Yanıcı yakıcı gaz tüpleri arası en az 6 m. Olmalı
• Kaynakta kullanılan O2 tüpünün valf ağzı sağ vida dişlidir.
• Kaynakta kullanılan koruyucu elbiseler eldivenler deri olmalı.
• Tavan yüksekliği en az 5 m. Olmalı.
• Tüplerin depolandığı yerler en az 15 m2 olmalı
• Tüpler 50 dereceden fazla ısıtılmamalı ve direkt güneş ışığı almamalı
• Tüpler 45 derece eğimle taşınmalı.
• Kablo hortumlar ezilmeye karşı korunmalı
GAZ TOZ DUMAN OLUŞUMU
Kaynak işlerinde kaynağın yapıldığı yerler özel olarak havalandırılmalı.7.5 saaten fazla
çalışmamalı. Buradan çıkan gaz ve dumanlar sağlık sorunlarına neden olmakta Kaynak sırasında
kaynak yapılan malzemeye göre Hg,Pb, Cd, Zn, bileşikleri ortaya çıkabilir Ortamada kaynak
yapılan yerlerde aspiratörler olmalı ve maske takılmalı. Lokal ve genel havalandırma yapılmalı
Tavan en az 5 m olmalı.
Oksi asetilen kaynakta çok fazla ışın çıkmakta bunun için baş vüct ve göz korunmalı. Kaynakta
mutlaka deri önlük giymeli erimiş metal sıçramalarına karşı çalışan botların üzerine deri tozluk
kullanmalı ve tavanda yapılan kaynak işleri için kafaya deri şapka koruyucu takmalı. Kaynak sabit
makine ile yapılıyorsa kaynak akım üreticisinin yanına ek bir sigorta tesisatı yapılmalı ve akım ana
şebekesen ayrılmalı. Hareketli kaynakta ise ara kablo sonunda kilitli bir sigorta soket olmalı
Sabit sigorta veya hareketli elemanlar mutlaka topraklanmalı.
Yangın : Çalışma alanının çevresi 12 m. Lik çap mutlaka yanıcı malzemeden arınmalı Kaynak işleri
diğer çalışma alanlarında perde ile ayrılmalı perde duvarlar mat siyah renkte olmalı yansımaları
önlemek açısından.
Kazanlardave nemli yerlerde yapılan çalışmalarda mutlaka doğru akım kullanılmalı .
Parlayıcı patlayıcı madde taşıyan tanklarda yapılan çalışmalarda çalışmadan önce tank buhar yada
kostik ile temizlenmeli Zararlı gazların içinde kalıp kalmadığı kontrol edilmeli . ve kaplar koruyucu
gaz ile doldurulmalı (CO2 , He, Ar)
Yağlı bez ile O2 tüpüne dkunulmamalı.Sigara içilmez, her türlü kıvılcım, alev yasağa tüplerin depo
alanına en az 15 m. Olmalıdır.
HAZIRLAYAN :
Julide YAMAN
KİMYASAL RİSK ETMENLERİ
GEÇMİŞ SORULARDAN ÖZETLER
• Karbon Dioksit (CO2): Yanmaz ve basit boğucu bir gazdır. Zehirli bir gaz değildir.
• Karbon Monoksit (CO): Patlayıcı, kanın oksijen taşıma kapasitesini bloke ederek zehirliyor
ve boğucu etki gösteriyor.
• Amonyak tahriş edici bir gazdır.
• Metan (CH4) : Hidrokarbon, yanıcı ve patlayıcı, doğal gaz içinde bulunan en yüksek
konsantrasyondaki gaz. Metan havadaki oksijen konsantrasyonunu düşürerek basit boğucu
özellik oluşturur.
• Karbon monoksit, hidrojen Sülfür (H2S) ve hidrojen siyanür(HCN) kimyasal olarak insan
vücudunda etkileşime geçerek boğucu özellik oluşturur.
• Azot N2 ( Nitrojen) : En önemli inert gazlardan biri. Basit boğucu. Havada %79 oranında
bulunuyor. Oksijeni ortamdan uzaklaştırmakta kullanılıyor, bu sebeple boğucu ortam
oluşturabiliyor. Özellikle kapalı yerlere giriş prosedürü iyi uygulanmadığı için azottan
ölümler çok.
• Kurşun : İnsan vücuduna solunum ve sindirim yolu ile girer.
• Kurşun ve bileşikleri ile yapılan çalışmalarda havadaki kurşun miktarı max. 0,15 mg/m3
olacaktır. İşçi başına hava miktarı 15 m3 olacak ve 3 ayda bir sağlık kontrolü yapılacaktır.
Kurşunun eşik sınır değeri (ESD) 40 mikro gram Pb/100 ml kan ve ortam için 0,075 mg/m3
tür. Bağlayıcı biyolojik sınır değeri 70 mikro gram Pb/100 ml kan ve ortamdaki zaman
ağırlıklı ortalama konsantrasyon TLV/TWA değeri için 0,15 mg/m3 belirlenmiştir.
• Karbondioksitin MAK değeri (müsaade edilen azami konsantrasyon değeri) 5000 PPM dir.
• Asbest : Son derece kanserojen bir maddedir.
• Asbest 01.01.2005 tarihi itibariyle AB ülkelerinde kullanımı yasaklanmıştır.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Amhibol grubu asbestlerin kullanımı 01.01.1996 tarihinden itibaren ülkemizde yasaklanmıştır.
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha
küçük ve boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.
Sıvı civa oda sıcaklığında buharlaşır ve zehirleyicidir.
Civa ile çalışmalarda periyodik sağlık kontrolu 3 ayda bir yapılır ve ortamdaki zaman ağırlıklı
ortalama konsantrasyon TLV/TWA değeri 0,075 mg/m3 tür.
Benzen’in mesleki maruziyet sınır değeri 3.25 mg/m3 tür.
Asetilen gazı % 2.5 ile %80 arasında hava ile karışımı patlayıcı konsantrasyon oluşturur. 2.5
atmosferin üzerindeki basınçlarda sıkıştırılırsa oksijen olmadan da patlayabilir. Bu sebeple
Asetilen tüpleri her zaman ısı kaynaklarından uzak tutulmalıdır.
Asetilen kararsız bir gaz olduğu için sarı renkli tüpler içerisinde poröz yapıda tutucu çamur
madde ve aseton ile doyurulmuş olarak tutulur. Başka bir deyişle asetilen gazı tüp
içerisinde saf gaz halinde değil, sıvı ortamda doymuş halde bulunur.
İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli
kimyasal madde bulunması halinde, işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini
belirlemek üzere, risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Bu risk değerlendirmesi 5
yılda bir yenilenmelidir.
Kimyasallar orijinal kaplarından başka kaplara alındığında kapların çok temiz olduğundan
emin olunmalı, konulan kabın cinsi ve hangi malzemeden yapıldığı dikkate alınmalı, orijinal
kap özelliklerine yakın olmalı ve mutlaka etiketlenmelidir.
Yoğunluk, kimyasal etkinlik ve alkolde çözünürlük gibi özellikler kimyasalların tehlikeli olarak
değerlendirilmediği özelliklerdir.
Kimyasalların tehlikeleri ile ilgili sembolleri öğren.
Normal çalışmalarda olduğu gibi kimyasallarla çalışmalarda da bir iş ve çalışma izin sistemi
olmalı, iş izinleri yetkili kişilerce onaylanıp yürürlüğe konulmalı, çalışma izinleri belli bir süre
için verilmeli, süre bitiminde uzatma gerekiyorsa yine yetkili kişiler tarafından
onaylanmalıdır.
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
İş yeri havasında var olup günde 8 saat veya haftada 40 saat çalışma süresi içinde maruz
kalındığında tüm işçilerin sağlığına zarar vermediği kabul edilen değer eşik (ESD) sınır
değeridir.
MSDS ( Material Safety Data Sheet) türkçe karşılığı Malzeme Güvenlik Bilgi Formu.
Etiketler ve MSDS formları üzerindeki R harfi kimyasala ait risk durumlarını , S harfi ise
(safety) güvenlik bilgilerini ifade etmektedir.
Silis, asbest, kurşun, demir, bakır, çinko, kükürt, karbon (kömür) tozları inorganik, pamuk
tozları organik tozlardandır. Organik tozlar daha çok bitkisel ve hayvansal maddeler ile
bazı sentetik maddelerin oluşturduğu tozlardır.
Fibrojenik tozlar, ufalansa dahi lifli yapısını muhafaza eden solunduğunda akciğerlerde
fibrojenik yapı denilen şişlikler oluşturan silis, asbest, talk, magnezyum tozları gibi
tozlardır. Silikozis, talkoz, aliminoz adı ile anılan hastalıklara yol açar.
İşyerlerinde tozlardan meydana gelen sağlıksız ortamın bertaraf edilmesi için en uygun
yöntem yeterli bir havalandırma sisteminin kurulmuş olmasıdır.
Tozların sağlık için risk oluşturanları 60 mikron altında olanlardır. Bunların büyük bir kısmı
üst solunum yollarında tutulmaktadır. Sağlık için en zararlı olanları ve toza bağlı meslek
hastalıklarına yol açanları 0.5 mikron ile 5 mikron arasında olanlardır.
Bazı durumlarda örneğin tahıl silolarında, un değirmenlerinde tozlar patlayabilir.
Kimyasal maddelerle çalışmalarda sağlık ve güvenlik önlemleri hakkında yönetmelik
hükümlerine göre ikame yöntemi şu şekilde tanımlanmaktadır : tehlikeli kimyasal madde
yerine işçilerin sağlık ve güvenliği yönünden tehlikesiz veya daha az tehlikeli olan kimyasal
madde veya işlem kullanılması.
İşveren işçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik zaman
ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.
Havadan ağır olan gazların bulunabileceği ortamlarda havalandırma menfezlerinin zemine
yakın duvarlarda yapılması gerekir.
Slikozis kristalize olmuş silika tozlarının neden olduğu bir hastalıktır. Tedavisi mümkün
değildir. Sadece yaşam ömrü kişiden kişiye az değişkenlik göstererek artırılabilir.
Silikozisteki opasiteler yuvarlak opasitelerdir.
Antrakozis hastalığı kömür madenciliğinde görülen bir meslek hastalığıdır.
BİSSİNOZİS (Pamuk pnömokonyozu) pamuk ile çalışan işçilerde 5-10 yıl içinde görülür,
önceleri Pazartesi günleri hastalığı şeklinde, ikinci aşamada haftanın diğer günlerinde de
rahatsızlıklar görülür.
Parlama noktası 0 -21 derece arasında olan sıvı maddeler kolay alevlenir maddeler
kapsamına girer.
Nitrik asit, sülfirik asit ve hidroklorik asit Par. Pat Tehlikeli ve Zararlı maddeler tüzüğüne
göre sıcak ve soğuk korozif maddeler sınıfına girer.
Asit üzerine kesinlikle su dökülmemelidir.
Kimyasal depolardan sevkiyat yapılırken önce gelen önce gider kuralı uygulanır ve bu sayede
kimyasalların raf ömürlerinin çoğunluğunun tüketicide geçmiş olması sağlanır.
Depolarda yol mesafeleri ; ana yollar 6 m, tali yollar 2 m, ara yollar 1 m.
Kanserojen ve mutajen maddelerle çalışmalarda kayıtlar maruziyetin sona ermesinden
sonra en az 40 yıl süre ile saklanmalıdır.
Berilyum ve kadmiyum bileşiklerinin kansere neden oldukları anlaşılmıştır.
TEORİK BİLGİLERDEN ÖZETLER
• Kimyasalların sınıflandırılmasında en yaygın kriterlerden biri de, öldürücü doz (LD50Lethal Dose) ve öldürücü konsantrasyonun (LC50- Lethal Concentration) esas alınmasıdır.
• (MAK DEĞER : Müsaade edilen Azami Konsantrasyon:
Kapalı işyeri havasında bulunmasına müsaade edilen ve orada 8 saat çalışacak olanların
sağlıklarını bozmayacak olan azami miktar. İngilizcesi MAC : Maximum Allowable Concentration)
•
•
•
•
•
•
•
(TLV, İngilizce terim Treshold Limit Value : Eşik Sınır Değeri (ESD) olarak çeviriliyor :
Kimyasallar için işyeri ortam havasında bulunmasına izin verilen, bütün işçiler için uzun
süreli ve tekrar eden maruziyetler sonucunda ters etki göstermediğine inanılan değerlerdir.
1) TLV-TWA (Eşik Sınır Değer Zaman Ağırlıklı Ortalama / Threshold Limit Value Time
Weighed Avarage)
Günde 8, haftada 40 saat çalışma süresince uzun süreli ve tekrar edilebilen maruziyetlerde
çalışanların sağlığını bozmayacak zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyondur.
2) TLV-STEL (Eşik Sınır Değer - Kısa Süreli Maruziyet Sınırı / Threshold Limit
Value_Short Term Exposure Limit)
Bir çalışma gününün herhangi bir anında aşılmaması gereken 15 dakikalık zaman ağırlıklı
ortalama maruziyet sınırıdır. Maruziyetler 15 dakikadan uzun olmamalı ve bir günde 4
defadan fazla tekrarlanmamalıdır. Ard arda gelen maruziyetler arasındaki süre en az 60
dakika olmalıdır.
3) TLV-Ceiling (Eşik Sınır Değer - Tavan Değer/Threshold Limit Value / Ceiling)
Bir çalışma gününün herhangi bir (anında) kısmında aşılmaması gereken değerdir.
EC Numarası: Maddenin yapısal özelliğine göre Avrupa Komisyonunca verilmiş olan numara,
EINECS: 18 Eylül 1981 tarihi itibariyle Avrupa Topluluğu pazarında yer alan bütün
maddelerin tanımlayıcı listesi, Mevcut Ticari Kimyasal Maddeler Avrupa Envanteri,
ELINCS: 18 Eylül 1981'den sonra Avrupa Topluluğu Piyasasına arz edilen ve Avrupa
Komisyonuna bildirimi yapılması suretiyle bir ELINCS numarası tahsis edilen bütün yeni
maddeleri, Avrupa Bildirimi Yapılmış Kimyasal Maddeler Listesi
CAS : Kimyasal maddenin servis kayıt numarası.
Dünyada 5 ile 7 milyon kimyasal madde bulunmakta ve 400 milyon ton kimyasal
üretilmektedir. Bunlardan 8000 ile 10 000 türü tehlikeli 150- 200 kadarı da kanserojendir.
Her yılda 1200 yeni kimyasal üretilmekte ve piyasaya bir şekilde arz edilmektedir.
İLO’nun sınıflandırması;
Parlayıcı
Patlayıcı
Oksitleyici
Reaktif
Zehirli
Tahriş edici
Aşındırıcı
Hassasiyet oluşturucu
Kanserojen olan
Üremeyi etkileyen Mutajenik etkileri olan kimyasallar yer almaktadır.
Çevreye zarar verenler, sıkıştırılmış gazlar, radyoaktif maddeler, enfeksiyona neden olanlar ve
diğerleri için bir düzenleme yoktur.
•
Kimyasalın insanlarda kanserojen olduğuna dair kanıt var ise; KANSEROJEN
Deney hayvanları için yeterli kanıt var, insanlar için sınırlı ise; MUHTEMEL KANSEROJEN, gibi
sınıflandırma yapılmaktadır.
İnsanlar için sınırlı kanıt var, ancak hayvanlar için kanıt yok ise; kanserojen olabilir.
•
TEHLİKELİ KİMYASAL MADDE :
a) Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, toksik, çok toksik, zararlı,
aşındırıcı, tahriş edici, alerjik, kanserojen, mutajen, üreme için toksik ve çevre için tehlikeli
özelliklerden bir veya birkaçına sahip maddeler,
b) Yukarıda sözü edilen sınıflamalara girmemekle beraber kimyasal, fiziko-kimyasal veya
toksikolojik özellikleri ve kullanılma veya işyerinde bulundurulma şekli nedeni ile işçilerin sağlık ve
güvenliği yönünden risk oluşturabilecek maddeler,
c) Mesleki maruziyet sınır değeri belirlenmiş maddelerdir.
•
PATLAYICI MADDE (E) : Atmosferik oksijen olmadan da ani gaz yayılımı ile ekzotermik
reaksiyon verebilen ve/veya kısmen kapatıldığında ısınma ile kendiliğinden patlayan veya
belirlenmiş test koşullarında patlayan, çabucak parlayan katı, sıvı, macunumsu, jelatinimsi haldeki
maddelerdir.
•
OKSİTLEYİCİ MADDE (O): Özellikle yanıcı maddelerle olmak üzere diğer maddeler ile de
temasında önemli ölçüde ekzotermik reaksiyona neden olan maddelerdir.
•
ÇOK KOLAY ALEVLENİR MADDE (F+): 0 °C’den düşük parlama noktası ve 35 °C’den düşük
kaynama noktasına sahip sıvı haldeki maddeler ile oda sıcaklığında ve basıncı altında hava ile
temasında yanabilen, gaz haldeki maddelerdir.
•
KOLAY ALEVLENİR MADDE (F) :
a) Enerji uygulaması olmadan, ortam sıcaklığında hava ile temasında ısınabilen ve sonuç olarak
alevlenen,
b) Ateş kaynağı ile kısa süreli temasta kendiliğinden yanabilen ve ateş kaynağının
uzaklaştırılmasından sonra da yanmaya devam eden katı haldeki,
c) Parlama noktası 21 0C 'nin altında olan sıvı haldeki,
d) Su veya nemli hava ile temasında, tehlikeli miktarda, çok kolay alevlenir gaz yayan maddelerdir.
ALEVLENİR MADDE (F) : Parlama noktası 21 0C - 55 0C arasında olan sıvı haldeki maddelerdir.
ÇOK TOKSİK MADDE (T+): Çok az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
TOKSİK MADDE (T): Az miktarlarda solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla
emildiğinde insan sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
ZARARLI MADDE (Xn): Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deri yoluyla emildiğinde insan
sağlığı üzerinde akut veya kronik hasarlara veya ölüme neden olan maddelerdir.
AŞINDIRICI MADDE (C): Canlı doku ile temasında, dokunun tahribatına neden olabilen
maddelerdir.
TAHRİŞ EDİCİ MADDE (Xi): Mukoza veya cilt ile direkt olarak ani, uzun süreli veya tekrarlanan
temasında lokal eritem, eskar veya ödem oluşumuna neden olabilen, aşındırıcı olarak
sınıflandırılmayan maddelerdir.
ALLERJİK MADDE : Solunduğunda, cilde nüfuz ettiğinde aşırı derecede hassasiyet meydana
getirme özelliği olan ve daha sonra maruz kalınması durumunda karakteristik olumsuz etkilerin
ortaya çıkmasına neden olan maddelerdir.
KANSEROJEN MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kanser
oluşumuna neden olan veya kanser oluşumunu hızlandıran maddelerdir.
Kategori 1 (T) İnsan için Kanserojen Olduğu bilinen Maddeler.
Kategori 2 (T) İnsan için Kanserojen Sayılabilen Maddeler
Kategori 3 (Xn) İnsanda Kanserojenik Etki Potansiyeli Olan Fakat Verilerin Yetersiz Olduğu Maddeler
MUTAJEN MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde kalıtımsal
genetik hasarlara yol açabilen veya bu etkinin oluşumunu hızlandıran maddelerdir.
Kategori 1 (T) İnsan için Mutajen Olduğu bilinen Maddeler.
Kategori 2 (T) İnsan için Mutajen Sayılabilen Maddeler
Kategori 3 (Xn) İnsanda Mutajen Etki Potansiyeli Olan Fakat VerilerinYetersiz Olduğu Maddeler
ÜREME İÇİN TOKSİK MADDE : Solunduğunda, ağız yoluyla alındığında, deriye nüfuz ettiğinde
erkek ve dişilerin üreme fonksiyon ve kapasitelerini azaltan ve/veya doğacak çocuğu etkileyecek
kalıtımsal olmayan olumsuz etkileri meydana getiren veya olumsuz etkilerin oluşumunu hızlandıran
maddelerdir.
Kategori 1 (T) İnsanda Üreme yeteneğini bozduğu Maddeler.
Kategori 2 (T) İnsanın üreme yeteneğini bozbileceği muhtemel Sayılabilen Maddeler
Kategori 3 (Xn) İnsanda üremeyi etkileyen maddeler
ÇEVRE İÇİN TEHLİKELİ MADDE : Çevre ortamına girdiğinde çevrenin bir veya birkaç unsuru
için hemen veya sonradan kısa veya uzun süreli tehlikeler gösteren maddelerdir.
Kurşun ve bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, (Kurşun; Mak. 0,15 mg/m3 İşçi başına hava miktarı 15
m3, sağlık kontrolü 3 ayda bir yapılacaktır. ) (Yönetmelikte ölçüm değerleri detaylandırılmış
bağlayıcılık sınır değer 70 mg Pb/100 ml kan ve ortam için 0,15 mg/m3 belirlenmiştir. Eşik sınır
değer (ESD) 40 mg Pb/100 ml kan ve ortam için 0,075 mg/m3 tür. )
Civa cevherinin elde edilmesi ile ilgili çalışmalar, (0,075 mg/m3, sağlık kontrolü 3 ay)
Arsenikle yapılan çalışmalarda, (0,5 mg/m3, sağlık kontrolü 6 ay)
Ensektisit olarak kullanılan organik fosforun üretiminde, (sağlık kontrolü 6 ay)
Benzen ve benzen bileşikleri ile yapılan çalışmalarda, (içinde bulunduğu kullanılan kimyasalın %1
inden fazla olmayacak, 20 ppm, karaciğer hastalığı olanlar işe alınmayacak)
BİSSİNOZ (Pamuk pnömokonyozu)
Bissinoz pamuk ile çalışan işçilerin %30-40 ında (çok hafif şekilleri de dahil olmak üzere)
görülebileceği bildirilmektedir.
5-10 yıl içinde görülür. Önceleri Pazartesi günleri hastalığı şeklinde, ikinci aşamada haftanın diğer
günlerinde de rahatsızlıklar görülür. Üçüncü aşamada (20-30 yıl içinde)bronşit ve astmatik bir
tablo yerleşir.
•
İNORGANİK TOZLAR;
Kurşun, demir, bakır, çinko gibi metal ve kükürt, karbon (kömür) gibi ametallerin ve bunların
bileşiklerinden oluşan tozlardır.
a)Metalik tozlar (demir, bakır, çinko tozu vb.)
b)Metalik olmayan tozlar (kükürt, kömür tozu)
c) Kimyasal bileşiklerin tozları (çinko oksit, manganez oksit gibi).
d) Doğal bileşiklerin tozları (mineraller, killer, maden cevherleri v.s.)
Asbest
Asbest, başta asbestli çimento (%84), Yer döşemesi (%0.5), Sürtünme elemanları (%12), Conta,
salmastra (%2,2), Tekstil olmak üzere çeşitli sektörlerde kullanılmaktadır. çeşitli mineral
silikatların jeolojik yapı süreci içinde, yüksek basınç ve sıcaklık altında oluşturduğu kristalize bir
grup minerale verilen isimdir. Kimyasal yapısı çeşitlerine göre değişik olmakla birlikte genel olarak,
Sİ02, MGO, A1203,Fe2Q3, FeO, CaO-Cr203, ve H2O’dan meydana gelmektedir.3.000' den fazla
kullanım alanı olan asbestten, özellikle gemi, uçak, otomobil sanayiinde, makine konstriksiyonlarda
yağlayıcı madde ve sızdırmazlık elemanı olarak, inşaat sektöründe, ısı ve ses izolasyonunda yaygın
olarak yararlanılmıştır. Asbest son derece kanserojen bir maddedir. Solunum ya da içme suyu
yoluyla vücuda girdiğinde başta kanser olmak üzere çeşitli hastalıklara yol açar. Uzmanlar cilde
nüfuz etmesinin de mümkün olduğunu düşünmektedirler. Asbestin neden olduğu hastalıkların
bazıları, akciğer zarları arasında sıvı toplanması, kireçlenme, akciğer zarı kalınlaşması ve akciğer
dokusunda bağ dokusu oluşumu gibi selim hastalıklardır. Ayrıca ciltte yaralara neden olabilir.
•
Asbeste bağlı oluşan hastalıklar
Asbestosis – İlk olarak tersane işlerinde çalışanlarda tespit edilen asbestoz, asbest liflerini
çözmeye çalışan vücut tarafından üretılen asidin akciğer zarında olusturduğu yaralardır. Bu
hastalığın kendini göstermesi 10-20 yılı bulmaktadır.
Mezotolyoma -Asbestin yol açtığı en önemli hastalık akciğer zarı ve karın zarı kanseri, yani
mezotolyomadır. Batı ülkelerinde yılda her bir milyon kişinin 1-2'sinde saptanan mezotelyoma,
ülkemizde yılda en az 500 kişide görülmektedir. Mezotelyomaya ait en sık rastlanan yakınmalar,
ağrı ve ilerleyici nefes darlığıdır. Akciğer röntgeni ve tomografide tipik bulgular saptanabilirse de,
kesin tanı için başvurulan standart yöntem akciğer zarı biyopsisidir. Mezotelyoma, erken dönemde
tanınıp uygun cerrahi girişim uygulanamadığında, ilaç ya da ışın tedavisine iyi cevap vermeyen ve
hastayı kısa zamanda ölüme götüren bir hastalıktır.
Kanser –
a-Akciğer kanseri (bronchial carcinoma),
b- sindirim sistemi (mide barsak) kanserleri (gastro-intestinal carcinoma),
c-Gırtlak kanseri’ne yol açmaktadır.
Akciyer zarı (pleura) kalınlaşması
•
Asbetle çalışmalarda Sağlık Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelikte; 26.12.2003
e) Numune alma süresi, ölçüm veya zaman ağırlıklı hesaplama ile 8 saatlik çalışma süresinde (bir
vardiya) işçinin maruziyetini belirleyecek şekilde olacaktır.
f) Lif sayımı, faz-kontrast mikroskobu (PCM) kullanılarak Dünya Sağlık Teşkilatı’nın 1997 tarihinde
tavsiye ettiği metotla veya eşdeğer sonuçları veren başka bir metotla yapılacaktır.
Havadaki asbestin ölçülmesinde, uzunluğu 5 mikrondan daha büyük, eni 3 mikrondan daha küçük ve
boyu eninin 3 katından büyük olan lifler hesaba katılacaktır.
Sınır Değer
Madde 10 — İşveren, işçilerin maruz kaldığı havadaki asbest konsantrasyonunun, sekiz saatlik
zaman ağırlıklı ortalama (TWA) değerinin 0,1 lif/cm3’ü geçmemesini sağlayacaktır.
Solunum yolu ile alındığında bu kadar tehlikeli olabilen asbestin sindirip yolu ile alındığında risk
oluşturduğuna dair herhangi bir bulguya rastlanmamıştır.
ZARARLI TOZLARLA MEYDANA GELEN MESLEKİ AKCİĞER HASTALIKLARI (PNÖMOKONYOZ)
Tozların meydana getirdiği mesleki akciğer hastalıklarına geleneksel tabiri ile pnömokonyozlar
denilmektedir.
Pnömokonyozlar, toz halinde olan zararlı maddelerin solunum yolu ile akciğere girerek, akciğerlerin
küçük ünitelerinde kalıcı birikimleri sonucu meydana gelen hastalıklardır.
•
1-Boğucu Gazlar:
a)Basit Boğucu Gazlar:
CO2 (Karbondioksit), H(hidrojen), He(helyum),CH4 (Metan), C2H6 (Propan), N2 (Azot), C2H2 (Asetilen)
b)Kimyasal Boğucu Gazlar:
CO (Karbon monoksit), H2 S (Hidrojen sülfür), HCN (Hidrojen siyanür).
•
2-Tahriş Edici Gazlar: Asit, Alkali,
Cl2 (Klor), NH3 (Amonyak), CrO3(kromoksit), SO2 (Kükürtdioksit), fosgen(COCl2),
asit buharları, Azot oksitleri
•
3-Sistemik Zehirler:
a)İç organlara zararlı maddeler: CCl4 Kloroform, Alkol Karbontetra klorür, Nitroparafinler, Alkoller,
b)Kan yapıcı sisteme etki edenler: Kurşun, Benzen (Benzen buharları, kurşun buharları)
•
4-Narkotik (uyuşturucu) Buharlar:
Karbon sülfür, Toluen Trikloretilen, vb çözücüler.
•
1- BOĞUCU GAZLAR:
a- Basit Boğucu Gazlar:
Havadaki oksijenin yerini alarak oksijen azlığından kaynaklanan boğulmaya sebep olurlar. (Başka bir
deyişle boğucu gaz havadaki oksijen oranını % 19.5’un altına düşürmeye başladığı anda boğucu
ortam oluşmaya başlamış demektir,hp.)
KARBON DİOKSİT:
Şarap mahzenlerinde devamlı fermentasyon sonucu havaya fazla miktarda karışabilir. Karbonlu
maddelerin tam yanması sonucu oluşur. Karbondioksitin basınç altında kuru hale getirilmesiyle elde
edilen kuru buz (dry ice) soğutucularda kullanılırsa, soğutulan depolarda C02 oranı yükselebilir.
Renksiz kokusuz gazdır. MAK değeri 5000 PPM dir.
Etkisi: karbondioksit artması solunum miktarını arttırır.
%1-3 yoğunluğunda orta sürede tehlikesizdir.
%3-6 yoğunluğunda baş ağrıları başlar.
%6-10 yoğunlukta , baş dönmesi, görme bozuklukları, şuursuzluk başlar.
%10 dan fazla yoğunlukta narkotik etki görülür. Boğucu etki CO2 fazlalığından çok , oksijen
azlığından olur.
Korunma : İşyeri havasındaki miktar kontrol edilir. Solunum aygıtları kullanılır.
Etkilenme olduğu takdirde, hasta açık havaya çıkarılır, oksijen verilir, suni solunum yapılır.
Metan (CH4) (e.l:5,3 -14,0): Bataklık gazı olarak bilinir, çünkü bitkilerin çürümesi ve ayrışması
sonucu oluşur. Yurdumuzda en sık kömür ocaklarında karşılaşılmaktadır.
Etan (C2H6) : Çeşitli kimya sanayinde karşılaşılır.
Propan ve bütan (C3H8 ve C4H10) bütan için (e.l: 1,9 - 8,5): Evlerde ve işyerlerinde kullanılan
sıvılaştırılmış petrol gazıdır (LPG). L.P.G. :1000 ppm; 1800 mg/m3.
Asetilen (C2H2), (e.l: 2,5 -81): Kaynak işlerinde ve bazı kimya endüstrisinde kullanılır.
Hidrojen ( e.l: 4,0-75), Akü şarj odalarında açığa .çıkabilir.
Azot, Argon, Neon, Helyum, Etilen ve Propilen gibi gazlar da bu sınıfa girer.
b-Kimyasal Boğucu Gazlar:
KARBONMONOOKSİT:
Renksiz, kokusuz, tahriş etkisi olmayan, çok zehirli gaz. Hemoglobine oksijenden 200-300 kat daha
fazla ilgilidir. Hemoglobinle karboksi hemoglobin (HbCO) yapar. Böylece kanın dokulara oksijen
taşıma kapasitesini bloke eder. ( başka bir deyişle kanda kimyasal bir tepkime meydana getirerek
zehirleyerek boğma)
Etkisi; Havadaki miktarına, maruziyet süresine ve kişinin duyarlılık derecesine göre değişir.
Buhar yoğunluğu (hava = 1) : 0,97 MAK değeri: 50 ppm (sm3/m3)= : 55 mg/m3
Düşük Seviye: Genellikle 50 ppm ve aşağısı Orta Seviye* : Genellikle 50 ppm ile 100 ppm
arasında Yüksek Seviye: Genellikle 100 ppm ve üstü Tehlikeli Seviye: Zehirlenme belirtilerini
gösteren biri var ise genellikle 100 ppm ve üstü
Kronik Zehirlenme; Düşük konsantrasyonlarda uzun süreli aylar veya yıllarca etkilenme sonucunda
yorgunluk, baş ağrıları, mizaç değişikliği, uyku bozuklukları, kalp ve mide bozuklukları hafıza
bozukluğu görülür.
Korunma; İşyeri havasındaki miktarı kontrol edilir. Sigara yasaklanır. Kısa süreli çalışmalar
uygulanır, gerekirse maske kullanılır.
Tedavi: Etkilenen biri derhal temiz havaya çıkarılır oksijen verilir. Beyin ödemine karşı hipertonik
çözeltiler uygulanır.
•
Kimyasal Zehirler HİDROJEN SÜLFÜR (H2S)
Lağım kanallarında, foseptiklerde, eritme (izabe) tesislerinde, gazhanelerde bulunur. (Bazı ham
petrollerin içinde de çok fazla miktarda bulunur ve ham taşımada hem de rafineride işleme
sırasında ciddi tehlike arz eder,hp)
Tipik kokuludur.
MAK değeri 10ppm veya 15mg/m3 tür.
Etkisi; Havada %0,0001 konsantrasyonda tipik kokusu ile tanınır. Daha yüksek konsantrasyonlarda
bir süre sonra koku alma sinirleri felce uğrar ve koku alınmaz olur. (Ortamda olduğu düşünülüyor ve
koku hissedilmiyorsa çok çok tehlikeli, şüphe varsa mutlaka gaz maskesi kullanılmalı, şakası
olmayan bir kimyasal,hp)
Solunum yolu ile alınan H2S toksik tesir gösterir Mokozoları tahriş eder. Hücre içindeki
fermentleri inhibe eder.
Zehirlenme belirtileri 200cc/m3 te başlar, 600cc/m3 te kısa süre içinde ölüm gelir.
H2S ile kronik zehirlenme kabul edilmemektedir.
Korunma; Havadaki miktarı kontrol edilmeli, çevre tedbirleri ile birlikte, kişisel koruyucular
kullanılmalı. Tehlikenin fazla olduğu yerlerde periyodik muayenelerle sinirsel bozukluklar aranmalı.
Zehirlenme halinde ; suni solunum yaptırmalı, %5 CO2 içeren oksijen (Karbojen) verilmeli, gözler
iyice yıkanmalıdır.
Akut olaylarda amilnitrit (kapsül) koklatılması veya %3 lük sodyumnitrit enjektesi yararlıdır.
H2S gibi kükürt içeren maddelerle çalışma olan yerlerde, işçilere bu gazın süratle boğarak
öldürme özelliği olduğu öğretilmelidir. Burada gözden uzak tutulması gereken bir durum da; düşük
düzeyde ki hidrojen sülfür konsantrasyonuna maruz kalmaya alışık kişilerde yüksek düzeylerde
(konsantrasyonlarda) koku alma duyuşunun uyarıcı olmayacağıdır. Yani salt duyu organlarıyla gazın
arttığını sezinleyemez. Eğer hidrojen sülfür olan bir alanda işçilerden biri düşerse diğer işçiler o
alanda uygun solunum yolları koruyucusu kullanmadan kazalıyı kurtarmaya girmemelidir.
H2S hayvansal ve bitkisel atıkların kokuşması sonucu oluşur. (İzmir körfezinin eski pis kokan
halinin sorumlusu H2S’tir,hp)Kimya ve boya endüstrisinde, viskoz ve rayon ipliği yapımı gibi işlerde
de karşılaşılabilir.
•
Hidrojen siyanür (HCN); 10 ppm,
Sentetik lif ve plastik üretiminde, elektrolizle metallerin kaplanmasında, siyanür tuzları ve
nitritlerinin üretiminde, böcek ve kemiricilere karşı öldürücü ilaç olarak kullanılır.
•
2-TAHRİŞ EDİCİ GAZLAR:
AMONYAK: (NH3) : Endüstride bazı sentez işlerinde, tekstil sanayi, üre, nitrik asit, gübre ve
bazı boyaların imali ile soğutucularda kullanılır. Havadan hafiftir. Suda erir.
MAK değeri 25 ppm (18 gr/m3)
TLV : 14 mg/m3- 20 ppm
STELİ : 36 mg/m3 50 ppm ? (TLV –STEL demek istemiş olabilirler, hp)
Etkisi: Dağlayıcı yakıcıdır. 5000 ppm-10.000 ppm lik miktarlar kısa sürede öldürücü olur
Akut Zehirlenme: Gözler, Mukozalar ve solunum yolları üzerinde tahriş edici yakıcı etki gösterir.
Kornea üzerinde körlüğe kadar giden lezyonlar oluşur. Bronşit ve akciğer ödemi görülür.
Kronik zehirlenme: Kesin olmamakla birlikte çok uzun süreli etkilenmelerde kronik bronşit
olabileceği söylenmekle birlikte tartışmalıdır.
Korunma: çevre tedbirleri , maske kullanımı , ortam kontrolü.
%75 oranında NH3 çözeltisi ile temas halinde vücudun derhal yıkanması gerekir. Klasik yanık
tedavisi uygulanır.
•
FORMALDEHİT:(HCHO); Endüstride %35-40 lık çözeltisi (FORMALİN):
Akıcı, renksiz, boğucu, keskin kokulu bir sıvıdır. Kn.98oC, Alevlenme nok.69,4oC(açıkta) (kapalı
kapta 37.7oC)
MAK :(PPM Tüz):5mg/m3 , MAK:(ABD):5;6 mg/m3
Kullanıldığı yerler: Sentetik reçinelerde, kimyasal sentezlerde, Tıpta(dezenfektan), patlayıcılarda,
dericilikte (koruyucu-sertleştirici) Tekstil ürünleri ve şeker kamışında (koruyucu) aynaların
sırlanmasında, biracılıkta, su geçirmez kağıt yapımında, suni tutkal ve çeşitli plastik madde
üretiminde, metallurjide........
Vücuda Etkısi: Solunum yolu ve deri ile tesir eder. Burun, boğaz ve solunum yollarında ve deride
tahriş yapar Yüksek konsantrasyonlarda idrar tutukluğu (anuri) yapar. Tırnaklarda yumuşaklık mide
ve barsak rahatsızlığı görülebilir. Sık, sık temas deride allerji ve dermatitler yapar.
Korunma: Buharlarının solunmasından ve deriye temasından kaçınmalıdır. Kapalı sistem çalışılmalı,
mümkün olmazsa kişisel koruyucular kullanılmalıdır.
•
FORMİK ASİT:(HCOOH)
Renksiz, nüfuz edici, keskin kokulu, dumanlı bir sıvı. KN.100,8oC, Alevlenme Nok. 68,9oC. Su, alkol
ve eterde çözünür.
Kullanıldığı yerler: tekstil ve kağıt sanayiinde, boyama ve aprede, tütsülemede, insektisitlerde,
soğutucularda, lakta, yiyeceklerin korunmasında, deride, şarapta fermente edici,kauçukta
pıhtılaştırıcı olarak..............
Etkisi: Solunum ve deri teması ile tesir eder. Gözlerde burunda ve boğazlarda tahriş yapar. Deriye
sıçraması halinde tahriş yapar. Aşındırıcı sıvıdır.
•
KÜKÜRT DİOKSİT: 2 ppm ( 5 mg/m3):
Sülfürik asit üretiminde, tekstil ve un sanayinde beyazlatıcı olarak, selüloz ve kağıt endüstrisinde
kullanılır. Kok fırınlarında, petrol rafinerilerinde, kükürt bazlı cevherlerin arıtılması işlerinde,
kömür ve fuel-oil gibi kükürtlü yakıtların yanması sonucu oluşur.
Kükürdün tam yanmamasından meydana gelir. Havadan ağırdır. Hava kirlenmesinin başlıca
nedenidir. Çevre neminin etkisi ile Sülfürik asit haline gelir. (Asit yağmuru denilen olayın meydana
gelmesi)
•
AZOT(N2) ve Bileşikleri:
Renksiz kokusuz, tatsız inert bir gazdır. KN.-195oC, Ergime Nok.-210oC tır. Sıvı halde renksizdir.
Su ve alkolde çözünür. Havada %79 oranında bulunur.
Kullanıldığı Yerler: Nitrik asit, amonyak, siyanamid, siyanid, ve metal nitrürleri, azotlu gübre
üretiminde, labaratuvarlarda, sıvı halde soğutucularda kullanılır.
Vücuda Etki tarzı: Solunum yolu ile basit boğucu etkisi yapar.( havadaki oksijen yüzdesinin düşmesi
sonucu) Basınçlı hava ile çalışılan ortamlarda dekomprasyon uygun yapılmaz ise azot habbecikleri
dalgıç hastalığı yapar.
Kömür, petrol gibi fosil yakıtların yakılması ve orman yangınları, araçların egzos boruları, fabrika
bacaları, azot oksitleri oluşturur.
•
3-SİSTEMİK ETKİ GÖSTEREN GAZ VE BUHARLAR.
Akciğerin zarları üzerinden doğrudan dolaşıma girerler. Karbontetra klorür ve nitroparafinler
böbrek ve karaciyerde, benzen buharları kemik iliği üzerinde, kurşun buharları kan sisteminde
etkilidirler.
•
ARSİN: (AsNH3)(Arsenikli Hidrojen);
İçinde arsenik bulunan metal cevherlerinin asitlerle veya arsenikli asitlerin metallerle temasında
meydana gelir. Sanayide elektronik endüstrisinde yarı iletici imalinde kullanılır.
Etkileri: Çok toksik bir gazdır. 0,1-0,5 gr.lık miktarın vücuda girmesinde (ya da 2000 ppm
konsantrasyonda) süratle ölüm meydana gelir. Hemoglobine ilgisi çok fazladır. Kuvvetli bir kan
zehiridir.
1-10 ppm de 1 saat tehlikeldir.
100-200 ppm de ağır toksik belirtiler meydana gelir.
Korunma: Çevre tedbirleri, işyeri havasında AsNH3 tayini ve takibi. Etkilenme hallerinde, acil kan
nakli, bazik tedavi ve yatak istirahatı.
•
KARBONSÜLFÜR(CS2):
Renksiz(soluk sarımtrak), kolaylıkla buharlaşan, alev alan ve parlayan bir sıvıdır. Genellikle çözücü
olarak kullanılır.
MAK: 20 ppm (60 mg/m3)
Etkisi: Özellikle ciğerlerden girer. Aşırı duyarlılık hali, kabuslar, mesleki hatalar, cinsel
bozukluklar, reflekslerin kaybolması belirtileri görülür. Kanda çinko ve bakır gibi elementleri
tutması bu belirtilere sebep olur.
Korunma: çevre sağlığı tedbirleri ile, periyodik kontrollerin yapılması, alkol kullanımının
yasaklanması
Etkilenme halinde: Zehirlenme belirtileri başladığında hasta ortamdan uzaklaştırılmalı ve tıbbi
tedaviye başlanmalıdır.
Kronik zehirlenmelere karşı B kompleksi vitaminleri diyeti dışında belirlenmiş tedavi yöntemi
yoktur.
•
FREONLAR:
Freon 11 (Triklor flor metan) CCl3F Kn.23,7oC
Freon 12 (Diklor diflor metan) CCl2F2 Kn.-29,7oC
Freon 13 (monoklor triflor metan) CClF3 Kn.-81,5oC
Freon 22 (Diklor monoklor metan) CHClF2 Kn.-40,7oC
Freon 113 (1,1,2-Triklor 1,2,2,triflor etan) CCl2FCClF2 KN.47,5oC
Freon 114 (Diklor tetraflor etan) CClF2CClF2 Kn.3,55oC
Etkisi; Kendileri esasen zehirli değildir. Isı ile hidroflorik ve hidroklorik aside dönüşebilirler,
Solunum yolu ile etkirler, Uyuşturucudurlar
•
FLOR(F2) ve Bileşikleri:
Serbest flor yeşil renkte, sert kokulu, çok toksik bir gazdır.
TLV: 1,58 mg/m3- 1ppm STEL; 3,16 mg/m3 2ppm
Genellikle bileşikleri halinde kullanılır. CaF2 (Kalsiyum florür), Na3ALF6(Kriyolit), CCl2F2(Freon)
Etkisi: İskelet dokusuna etkir. Kemikte süngersi yapı oluşturur.
Korunma: Tozlarının solunması önlenmeli, diyette kalsiyum arttırılmalı.
•
4- NARKOTİK (UYUŞTURUCU) BUHARLAR;
Sistemik etki göstermezler, Uyuşukluk ve uyku hali verdiğinden dikkat dağılır ve kaza riski artar.
Devamlı maruziyet halinde narkotik etki bağımlılık yapabilir. Yağlı yüzeylerin temizlenmesinde
benzin, toluen, triklor etilen vb. kullanılır.
•
Benzen : Endüstride çok yaygın kullanılan çözücülerden biridir. Vücuda deri ve solunum yolu
ve sindirim ile girer. Deri yolu zehirlenme açısında çok önemli değildir. Sindirim yolu ile alımında da
zehirler ise de çok enderdir. Zehirlenmeler daha çok solunum yolu ile olur. Buharı havadan daha
ağır olması bu riskini daha da arttırır. Hem akut hem de kronik zehirlenmeler yapar.
•
Metil alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan dolayısı ile de zehirlenme riski yaratan bir
çözücüdür. İş kazası olarak akut zehirlenmesine rastlanması enderdir daha çok kaçak içki olarak
ve ağızdan alınması halinde rastlanır. Kronik zehirlenmesi ise solunum yolu ile alınması halinde
gelişir.
•
Etil Alkol: Endüstride yaygın olarak kullanılan diğer bir çözücüdür. İş kazası olarak
zehirlenmeden söz edilmez. Alkollü içki alımı ile akut zehirlenmeleri görülür. Bağımlılık yapar. Uzun
süreli kullanımlarında kronik zararları da ortaya çıkar.
•
PESTİSİTLER
Besin maddelerine üretimi, depolaması ve tüketimi sırasında zarar veren canlıları yok etmek veya
kontrol altına almak için kullanılan zehirli kimyasallara genel olarak pertisid adı verilir. Bunlar kendi
içinde ve kullanıldığı canlı türüne göre; ensektisitler (böcekle karşı), herbisitler ( yabani bitkiler
karşı), rodentisit ( kemiricilere karşı), fungusit (mantarlara karşı),mollusit (sümüklü böceklere
karşı) ve akarisit (akarlara karşı) gruplara ayrılırlar.
INSEKTISIT : Küçük canlıları öldürürler.
HERBİSİT : Zararlı bitkileri yok edenler.
RODENTİSİT: Fareler için kullanılır.
FONGOSİTLER: Mantarlar
Günümüzde Pestisid olarak satılan 1200 kimyasal bileşik ve 30 bin değişik formül vardır.
Sindirim ve solunum yoluyla, bazen de deriyle alınabilirler. Kronik maruz kalma sonucu deride
irritasyon gelişebilir. Kanser oluşumu görülebilir. Teratojenik etkileri de vardır.
•
ÇÖZÜCÜLER:
Çözücü kimyasal sıvılar, türüne bağlı olarak çok toksik olan buharları çıkartırlar,
Etkili kontrol önlemleri ile çalışmak gerekmektedir.
1-Primer Tahriş Ediciler: Asitler, Alkaliler, Klor, Flor, Brom, Fenol, vs.
2-Allerjen Maddeler: Gazolin (benzin), Kerozin (gazyağı), alkol, azoboyaları ve Kömür katranı
türevleri,
Çözücülerin büyük kısmı genel olarak solventlerdir.
Solvent nedir?
Endüstride hemen hemen her üretim sektöründe yağ giderme ve temizlik vb. işlemlerde solvent
Kullanılır. Halojenli ve halojensiz olmak üzere ikiye ayrılan Solventlere, içerdikleri kimyasal
maddelerin özelliklerine göre tehlikeli madde ve kullanım sonucunda da tehlikeli atık özelliği
gösterirler. Halojensiz Solventlere, alifatik ve aromatik hidrokarbon bileşimleridir. Halojenli
solventlere ise örnek olarak, metilklorit, etilkorit, etilenklorit, trikiloretanol, kloroform, kloretan
bileşikleri, klorlanmış benzinler ve klorlanmış fenol verilebilir. Solvent içeren ürünler nelerdir?
Temizleme ve yağ giderme maddeleri, Boya çıkarıcılar, Boya, vernik, cila ve reçineler,Yapıştırıcılar
Mürekkep ve mürekkep çıkarıcılar, Pestisitler, Kozmetikler,
Solventlerin birçoğu yanıcı, uçucu, kolay buharlaşıp ortama zehirli veya patlayıcı gaz karışımları
verebilen özelliğe sahiptir. Bazı solventlerin kanserojenik, ekotoksik, mutajenik ve uyuşturucu
etkileri olabilir. Bunun dışında solventler su için zehirlidir Özellikle halojen içeren solventler,
yanmaları sonucunda dioksin ve furan gibi zehirli gazlar oluşturur.
•
KİMYASALLARIN ZARARLILIK DERECESİNE ETKİLİ FAKTÖRLER:
1-Kimyasal maddenin özellikleri.
2-Ortamdaki konsantrasyonu.
3-Maruziyet süresi.
4-Çalışanın cinsiyeti.
5-Bünyenin hassasiyeti.
6-Çevresel özellik.
•
KİMYASALLARDAN KORUNMA YÖNTEMLERİ
A-TIBBİ KORUNMA ÖNLEMLERİ:
1-İşe giriş tıbbi kontrolleri
2-Periyodik tıbbi kontrolleri
B-TEKNİK KORUNMA ÖNLEMLERİ
1-Kullanılan zararlı maddenin değiştirilmesi
2-Kapalı çalışma yöntemi
3-Ayırma
4-Havalandırma:
a) Genel havalandırma
b) Lokal havalandırma
5-Islak (nemli) çalışma yöntemi
6-Sürekli temizlik ve bakım
7-Güvenli depolama ve taşıma
8-Atıklar için gerekli önlemler
9-İşyeri ve üretim planlaması
10-İşyeri düzeni
11-İşyeri ortamının periyodik olarak analizinin yapılması.
C- İŞÇİYE AİT KORUNMA ÖNLEMLERİ:Kişisel koruyucular
D- EĞİTİM VE BİLGİLENDİRME
a) İŞVERENLER:
İşçilere ve temsilcilerine, GENEL İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİLGİLERİ ile birlikte aşağıdaki
bilgileri de vermek zorundadırlar.
- Risk değerlendirmesinden elde edilen bilgiler,
- Çalışma şartlarında değişiklikte yeni bilgiler,
- K.Maddelerin tanınması, sağlık ve güvenlik riskleri, mesleki maruziyet sınır değerleri,
- İşçilerin kendilerini ve diğer çalışanları korumaları için alınması gerekli önlemler, yapılması
gerekli işler,
- MSDS formları,
- Bölümler, kaplar, boru tes. etiketleme ve işaretleme
- b) Tehlikeli kimyasal madde bulunan bölümler, kaplar, boru tesisatı ve benzeri tesisat ilgili
mevzuata uygun olarak ve içindeki maddeyi ve tehlikelerini açıkça belirtecek şekilde etiketlenecek
veya işaretlenecektir.
- c) Kimyasal madde üreticileri veya tedarikçileri, işverenin talep etmesi halinde, risk
değerlendirmesi için gerekli olan, hususlar ile ilgili tüm bilgileri vermek zorundadır.
•
KİMYASAL MADDELERİN SINFLANDIRILMASI VE ETİKETLEME
ETİKETLEME:
Taşıma ve depolama işlerinin güvenli bir şekilde yapılabilmesi için her kimyasal malzeme
etiketlenmeli ve ambalajların üzerindeki etiketlerin anlamları bilinmeli.
Bu etiketlemelerde AB standartları ve ulusal standartlar kullanılmalıdır.
RENKLERİN VE SAYILARIN ANLAMI
Mavi:
4: Öldürücü
3: Çok tehlikeli
2: Tehlikeli
1: Az tehlikeli
0: Tehlikesiz
Kırmızı (Parlama sıcaklığı)
4: 73 0F altında (22.8 0C altında)
3: 100 0F altında (37,8 0C altında)
2: 200 0F altında (93,3 0C)
1: 200 0 F üstünde(93,3 0C üstünde)
0: Yanmaz madde
Sarı (Stabilitesi-aktifliği)
4: Patlayıcı
2: Yakıcı kimyasal r’x a sebep olur
0: Kararlı madde
Beyaz (Özelliği)
Oksitleyici OX
Asit ACID
3: Darbe ve çarpma ile patlayabilir
1: Isı altında dengesiz
Alkali ALK
Korozif COR
•
KİMYASAL MADDELERLE ÇALIŞMALARDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ
AMAÇ
İşyerinde bulunan, kullanılan veya herhangi bir şekilde işlem gören kimyasal maddelerin
tehlikelerinden ve zararlı etkilerinden işçilerin sağlığını korumak ve güvenli bir çalışma ortamı
sağlamak için asgari şartları belirlemektir.
KİMYASAL MADDELERİN ÜRETİMİ, TAŞINMASI, DEPOLANMASI VE KONTROLÜNDE
GENEL ÖNLEMLER İŞVERENLERİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ
İŞVERENLER: Kimyasal maddelerle çalışmalarda, işçilerin bu maddelere maruziyetini önlemek,
bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek ve tehlikelerinden korumak için gerekli tüm
önlemleri almakla yükümlüdür.
İŞYERi BiNALARINDA ALINACAK GÜVENLİK TEDBİRLERİ
- Binalar mümkünse tek katlı,
- Duvarları yanmaz malzeme,
- Tavanları hafif ve yanmaz malzeme,
- Tabanlar düz, yanmaz, sızdırmaz, kıvılcım çıkarmaz, kolay temizlenebilir,
- Tabanda drenaj sistemi,
- Bütün pencerelerin gerektiğinde çıkış olarak kullanılması, kafes ve parmaklık olmaması,
- Giriş-çıkış kapıları, pencereler, panjurlar ve havalandırma menfezlerinin kapaklarının belirli bir
basınç karşısında dışarıya karşı açılabilmesi,
-Giriş-çıkış kapılarının yanmaz malzemeden, çıkış güvenliği ilkelerine uygun, kolayca dışarıya doğru
açılabilmesi,
- İşyerinin Tehlike anında kolayca tahliye edilebilecek nitelikte düzenlenmesi,
-Asansör ve merdivenlerin yanmaz malzemeden yapılması,
- Asansör kapılarının kendiliğinden kapanan, toz geçirmez olması, - Kullanılacak aspiratörlerin
motorlarının kapalı tipten olması veya motor ve diğer kısımlarının işyeri dışında bulunması,
- Üretimden paketlemeye kadar kapalı ve otomatik sistem kurulması.
-Parlayıcı,patlayıcı, tehlikeli ve zararlı sıvı veya gaz maddelerin, emme veya basınç suretiyle özel
borular içerisinden sevk edilmesi, sevk ve depolamada kaçağa meydan vermeyecek tedbirlerin
alınması gerekmektedir.
- Alet, cihaz veya boru donatımının bozulması, sızdırması, delinmesi, eklerinden kaçak yapması veya
havalandırma sisteminin arızalanması vb. hallerde;
İşin kısmen veya tamamen durdurulması, onarım ekibi ve görevliler dışındaki işçilerin tehlike
bölgesinin dışına çıkarılması gerekir.
- PPTZ maddelerin bulunduğu yerlerde bu maddeleri tutuşturabilecek sıcaklık derecesine
yükselten veya kıvılcım veya çıplak alev çıkaran ısıtma sisteminin kullanılmaması,
- Binaların etrafının çevrilmesi, giriş ve çıkışların kontrol altında tutulması,
- İşyeri çevresinin aydınlatılması,
- PPT işlerin meskûn yerler dışında veya tecrit edilmiş bina ve mahallerde,
az işçi, kapalı sistem, tekniğin gereklerine göre gerekli tedbirler alınarak yapılması,
- İşyerlerinin güvenlik alanları içerisinde ateşli maddeler yasağı ve bunların kontrolü,
-İşyerinde yapılan işin cinsine ve özelliğine göre etkili olabilecek yangın söndürme,
- Ekip oluşturulması ve eğitimi,
- Alarm sistemleri,
- Ekiplerin eğitimi ve tatbikatlar
- Yıldırıma karşı koruma
- Atıkların özelliklerine uygun şekilde toplanması, etkisiz hale getirilmesi,
şeklide uygun tedbirler alınarak çalışılmalıdır.
•
Güvenlik bilgi formlarında yer alması gereken bilgiler
a) Madde/Müstahzar ve Şirket/İş Sahibinin Tanıtımı,
b) Bileşimi/İçeriği Hakkında Bilgi,
c) Tehlikelerin Tanıtımı,
ç) İlk Yardım Tedbirleri,
d) Yangınla Mücadele Tedbirleri,
e) Kaza Sonucu Yayılmaya Karşı Tedbirler,
f) Elleçleme ve Depolama,
g) Maruziyet Kontrolleri/Kişisel Korunma,
ğ) Fiziksel ve Kimyasal Özellikler,
h) Kararlılık ve Tepkime,
ı) Toksikolojik Bilgi,
i) Ekolojik Bilgi,
j) Bertaraf Bilgileri,
k) Taşımacılık Bilgileri,
l) Mevzuat Bilgileri,
m) Diğer Bilgiler.
SORULAR
SORU 1-Çok hızlı bir gaz genişlemesiyle ve genellikle ısı açığa çıkmasıyla meydana gelen bir
kimyasal reaksiyon veya değişim ifadesi aşağıdakilerden hangisidir? (X)Patlama
SORU 2-Sağlık gözetimi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? (X)(a-b-c)
a- İşçiler üzerinde yapılan tetkiklerin kabul edilebilir düzeyde olduğu durumda
b- Sağlık yönünden olumsuzluğu bilinen tehlikeli kimyasal maddeye maruziyet halinde,
c- Özel çalışma şartlarında hastalık veya etkilenmenin ortaya çıkma ihtimalinin olduğu durumda
SORU 3-Solunum bölgesi aşağıdaki ifadelerden hangisi ile tarif edilir?
(X)Kişinin kulaklarını birleştiren çizginin ortası merkez kabul edilerek 30 cm yarı çaplı kürenin
başın ön kısmıdır.
SORU 4-Biyolojik sınır değerleri belirlenmiş kurşun ve iyonik kurşun bileşikleri ile çalışmalarda şu
ifadelerden hangileri doğru ifadelerdir? (X)(a-b-c-e)
a- Biyolojik izleme absorpsiyon spektrometri veya eşdeğer metot kullanılarak kanda kurşun
seviyesinin ölçümünü de kapsar,
b- Havadaki kurşunun, haftada 40 saat çalışma süresine göre hesaplanmış zaman ağırlıklı ortalama
konsantrasyonu (yönetmeliğin ekinde verilen değer 0,075 mg/m3) ten fazla ise,
c- İşçilerden herhangi birinin kanındaki kurşun seviyesi (yönetmelikte belirtilen mg Pb/100 ml
kan) dan fazla ise.
e- Risk değerlendirmesi yenilenir.
SORU 7
Aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur? (x)Patlayıcı ortamlardan 1 ve 21 bölgede 2. kategori ekipman
SORU 8 Toksik maddeler insan sağlığına aşağıdaki şartlardan hangi yolla etki eder? (x)hepsi
( )solunum
( )deri
( )sindirim
SORU 9
Kimyasl maddelerle çalışmalarda alınacak güvenlik önlemleri Yönetmeliği ekinde verilen yasaklanmış
kimyasal maddelerle Ancak Tam kapalı sistemlerde, mümkün olan en az miktarlarda ve işçilerin bu
maddelere maruziyetlerinin önlenmesi şartı ile Bakanlıktan izin alınarak hangi işlerde çalışılamaz?
(X)En uygun teknolojik sistem kulanılarak işçi sayısını en az seviyede tutarak üretimde
SORU 10 Başka şekilde belirtilmedikçe, 8 saatlik sürede, çalışanların solunum bölgesindeki
havada bulunan kimyasal madde konsantrasyonunun zaman ağırlıklı ortalamasının üst sınırı nedir?
(X)Mesleki maruziyet sınır değeri
SORU 11 Hangi durum patlayıcı ortam oluşmasının önlenmesinde yeterli değildir?
(x)Yanıcı sıvı gaz ve tozun az miktarda kullanımı
Soru 12
Kimyasal madde tehlike derecelendirmesinde kullanılan indekslerden ATEX 100 A hangi tehlike
derecelendirme sınıflamasında kullanılır? (X)Patlayıcı ortam derecelendirme sınıflamasında
SORU 13 Aşağıdaki şıklardan hangisi organizasyona yönelik önlemlerdendir? (X)Çalışanların eğitimi
SORU 14 Patlama hangi şartlarda olur? (x)1,2
1- Patlama limitlerinde gaz- hava karışımı ile patlama kaynağının aynı anda olması
2- Patlama konsantrasyonunda patlayıcı madde ve ateşleme kaynağı olması
SORU 15 Patlayıcı ortamların tehlikelerinden korunma hakkındaki yönetmelik kapsamına aşağıdaki
çalışmalardan hangileri girmez? (x)1,2,3
1- Hastalara tıbbi tedavi uygulamak için ayrılan yerler ve tıbbi tedavi uygulanması,
2- Gaz Yakan Cihazlara Dair Yönetmelik (90/396/AT) kapsamında yer alan cihazların kullanılması,
3- Patlayıcı maddelerin ve kimyasal olarak kararsız halde bulunan maddelerin üretimi, işlemlerden
geçmesi, kullanımı, depolanması ve nakledilmesi,
SORU 17 Aşağıdakilerden hangileri patlamadan korunma dokümanıdır? (x)hepsi
1- İşyerinin genel planı,
2Makine ve teçhizat yerleşim planı,
3Proses tanımlaması,
4Kullanılan maddelerin tanımlanması
SORU 18 Kimyasal Maddenin Zarar Verme Potansiyelinin Çalışma Ve/Veya Maruziyet Şartlarında
Ortaya Çıkma İhtimali nedir? (X)risk
SORU 19 Patlama riskinin değerlendirilmesinde hangi hususlar dikkate alınmaz? (x)5
5- İşverenin üretime yönelik istekleri
SORU 20 Yanıcı maddelerin gaz, buhar, sis ve tozlarının atmosferik şartlar altında hava ile
oluşturduğu ve herhangi bir tutuşturucu kaynakla temasında tümüyle yanabilen karışıma
..........denir? (X)patlayıcı ortam
SORU 21
doğru olan ifadeler hangileridir? (x)(1-3-4)
1- Patlama enerjisine dönüşebilecek ısı kaynaklarının önlenmesi,
3- Katodik koruma yapılarak patlama enerjisi kaynağının önlenmesi,
4- Ex-proof malzeme kullanılarak patlama enerjisi kaynağının önlenmesi
SORU 22 Aşağıdaki ifadelerden hangileri doğrudur? (X)(a-c-e)
a- Risk değerlendirmesi yapılmadan Kimyasal maddelerle çalışmalar yapılamaz
c- Risk değerlendirmesi iş kazasından sonrada yapılmalıdır.
e- Risk değerlendirmesi çalışma şartlarında değişiklik olduğunda tekrarlanır.
SORU 23 Patlama limitlerinde karışımın meydana gelmemesi ve patlama enerjisinin açığa
çıkmaması için yapılacak çalışmalar, nedir? (X)patlamayı önleme kurallarının tümüdür.
SORU 24 Aşağıdaki hangi ifadeler doğrudur?
( )Patlama aralığı uygun patlama konsantrasyonudur.
( )Patlayıcı her maddenin uygun patlama konsantrasyonu farklıdır.
( )Patlama alt limitinde oksijen fazlalığından patlama olmaz
. HAZIRLAYAN :
Hakan POLAT
MADEN OCAKLARINDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
Maden işleri çok tehlikeli sınıfta yer alıp A sınıfı uzmanın çalışması zorunludur.
Yeraltı Maden Ocakları
Yeraltı maden ocağına girişi sağlayacak birbirinden bağımsız ve güvenli en az2 yol olmak zorundadır.
Zararlı olan maddelerin ortam havasına karışmasını önlemek için şu çalışmalar yapılır
1. Zararlı madde çıkışını kaynağında yok etmek
2. Kaynağından emilmesi veya uzaklaştırılması
3. Zararlı maddelerin ortam havasından uzaklaştırılması
Yeraltı maden işletmeciliğinde tavan göçmesini önlemek için tahkimat yapılır. Yapılacak olan bu
tahkimat fenni nezaretçinin işin özelliğine göre belirlediği teknik özelliklere uygun olacaktır
Tahkimatın sökülmesi nezaretçinin belirlediği bir ustanın sorumluluğu altında olacaktır.
Geçici tahkimat; kalın ve çok eğimli damarlarda kazı sırasında açılan boşluğa yapılıp.
Kazının bitiminde asıl tahkimat yapıldıktan sonra sökülür.
Ocak grizulu ve kendiliğinden yanmaya elverişli ise dolgulu ayaklarda, ayak arkaları ve diğer boşlular
sıkıca doldurulur.
HAVALANDIRMA
Hava hızı ; insan ve malzeme taşınan kuyularda, lağımlarda ana nefeslik yollarlında 8 m/sn yi
geçemez.
Havasında %19 dan az Oksijen, % 2den fazla metan ve %0.5 den fazla karbondioksit bulunan
ocaklarda çalışma yapılamaz
Ocak içindeki havayı bölmek, bir tarafa yönlendirmek için kullanılan kapı sayısını en aza
indirmek için ocak havalandırma sistemi yapılır
Çok işlek galerilerde, önemli ölçüde hava kaybına uğranılacak yerlerde, ana hava giriş-çıkışı
arasındaki bağlantı galerilerinde uygun aralıklarla konulmuş yeterli sayıda kapı olacaktır
Bu kapılardan en az birinin kapalı olması gerekir
Havalandırma kapısı yapılamayan yerlerde perdeleme sistemi yapılır
Hava ölçü kasalarının ve kapı kasalarının iç ölçüleri; geçecek araçların üstünden ve yaya yolu
tarafından en az 60 cm daha yüksek ve geniş olacaktır.
Ocaklarda yeterli sayıda hava ölçüm istasyonu yapılır ve ayda en az bir kez hava akım hızı ve
hava miktarı ölçülür.
Ayda en az bir kez hava numunesi alını ve analizi yapılır
Terk edilen ve yeterince havalandırılmayan yerler; işçinin girmesini önleyecek şekilde
kapatılır ve uyarı levhaları konur.
Fenni nezaretçi; havalandırma sisteminin genel denetimini, hava ölçüm ve analizini yapmak
için gerekli sayıda nezaretçi görevlendirir.
GRİZU ÖLÇÜMÜ
Ocağın bütün kısımlarında, her gün her vardiyada fenni nezaretçi yada bu hususta
yetiştirilmiş görevli kişi tarafından emniyet lambası veya metan dedektörü ile grizu ölçümü
yapılır.
Havalandırma esas itibariyle aşağıdan yukarıya doğru yapılır.Zorunluluk halinde akanlıktan
izin alınarak aşağıdan yukarıya havalandırma yapılabilir.
Eğimi hiçbir kısmında %10 u geçmeyen, grizu toplanmayan , grizu birikimini önleyecek hava
akımı sağlanan galeriler havalandırma bakımından düz sayılır.
Tali havalandırma ; ana havalandırma akışı ile bağlantııs bulunan ilerleme çalışmaları ile
kurtarma çalışmalarının yapıldığı yerlerde uyğulanır.
Kömür ve kükürt ocaklarında patlayabilecek gaz ve toz bulunan diğer ockalrda kesinlikle
çıplak alevli veya tek kafesli lamba kullanılamaz.
İçersinde %2 metan bulunan ocakta çalışma yapılamaz.Yalnızca grizunun temizlenmesi ve
işçilerin kurtarılması için çalışma yapılır.
Metan oranı %4-15 patlayıcıdır.
Düz ve eğimli yollarda metan oranı %1,5 u geçemez. Bunların bağlandığı hava yollarında %1
geçemez.
Grizulu ve yanğına elverişli ocaklarda işçiler çalışma saati boyunca yanlarında CO maskesi
taşımak zorundadır.
Bütün grizulu ocaklarda 2 havalandırma grubu olacaktır.1 i durursa diğeri çalışacak
Metan oranının %2 yi geçtiğini ilk gören çalışmayı durdurur ve durumu sorumlu nezaretçiye
bildiririr.
Metan oranının sık sık değiştiği ocaklarda ve ortamlarda; metan oranına göre ayarlı ses ve
ışık uyarı sistemi yada bir merkezden izlenecek oto kontrol sistemi olacaktır.
%1 den fazla metan oranı bulunan yerlerde metan oranı %1 altına düşene kadar aralıksız
ölçüm yapılır
Metan oranı %1,5 u geçerse elektrikli aygıtların ve iletkenlerin gerilimi derhal kesilir.
KÖMÜR TOZU
Fenni nezaretçi bir ocakta kömür tozu olup olmadığını saptayarak gerekli önlemleri almakla
yükümlüdür.
Kömür ocaklarında gerekli görülen yere tozu bastırmak için su kullanılır, taş tozsu serpilir
Üretim,yükleme,taşıma,boşaltım yapılan yerlerde tozun havaya yayılmasını önlemek için
pulvarize su fısketeleri kullanılır
Yerüstünde tozun havaya karışmasını önleyecek tedbirler alınmadıkça ocak dışında hava giriş
kuyusuna 80 mt den daha yakın eleme ve ayıklama tesisi kurulamaz.
Taş tozu kullanılan ocaklarda özel bir toz defteri tutulur. Bu deftere numune alınan
yerler,alınma tarihi, sonuçları yazılır
Taş tozu serpme(şistleme) işlemi bu iş için özel yetiştirilmiş nezaretçi gözetiminde yapılır
Patlamaya elverişli kömür tozu varsa bütün vardiya boyunca taş tozu serpilir
Taş tozu; nem tutmayacak, silis içermeyek ve içinde %1,5 dan fazla organik madde
olmayacaktır
Ocak içinde patlamanın başka kısımlara yayılmasını önlemek amacıyla ana hava giriş ve dönüş
yollarının uygun yerlerine taş tozuyla durdurucu barajlar yapılır veya galeri tavanına su kapları
yerleştirilir
Durdurucu barajlar tavana yakın ancak toz yığını ile tavan arasında yeterli boşluk kalmasını
sağlayacak şekilde yapılır.Bu barajlarda yeteri kadar taş tozu bulunur
Durdurma baraj yerleri havalandırma planında gösterilir ve yıllık imalat haritalarına işlenir
Durdurma baraj yapım tarihi ile baraj üzerindeki tozların değiştirimle tarihi toz defterine
yazılır
NAKLİYAT
Maden ocağında birbirinden bağımsız en az 2 yol, yollar arasındaki topuk en az 30 metre ve
yolarlın ağızları aynı çatı altında olamaz
2 kuyudan oluşan ocakta kuyuların en derin katında bağlantı kurulur
Derinliği 50 metreden az kuyularda merdiven zorunludur
Kuyu merdivenlerinin basamak aralıkları 30cm den az olamaz, eğimleri 80 dereceden az
olamaz, dinlenme sahanlıkları arası 10 metreden az olamaz
Demir yollarında eğim %0,5 i geçemez
Maden Yolları
Maden ocaklarında araçlar arasında en az 60 cm lik ara bulunmalı
Araçlarla galeri yan duvarları arasındaki 60 cm açıklığın galeri tabanından itibaren 180 cm
yüksekliğe kadar azalmadan devam etmesi gerekir
Araçlarla galeri yan duvarları arasında en az 60 cm yaya yolu bırakılmalıdır
Hızı 1,5/sn yi geçmeyen araçlarda bu hükümler uygulanmaz
Yaya yolu yapılamayan yerlerde 50 metre aralıklarla cepler yapılmalıdır
Arkadaşlar galeri, cep gibi kavramlara yabancı olanınız olabilir. Bir tünel düşünün bu galeridir.
Araçlarla tünel içinde giderken gözünüze çarpmıştır. Tünel içinde aralıklarla kenarlarda içe doğru
çıkıntılı yerler vardır. Buda ceptir
Maden ocaklarında taşımada kullanılan lokomotiflerin önünde işaret için beyaz yada sarı , katarların
ve ocak içinde taşımada kullanılan hayvanların önünde kırmızı ışık olacak
Elle sürülen arabalar arası mesafe en az 15 metre olmalıdır
Kömür ve kükürt ocaklarında benzinle çalışan lokomotiflerin kullanılması yasaktır
Eğimleri 3 dereceyi geçmeyen yollar düz veya az eğimli yol sayılır
Eğimi 22-45 derece arasındaki yollarda tabana basamak veya merdiven yapılmalı
Eğimi 45 dereceyi geçen yollarda tabana merdiven ve 25 metrede dinlenme sahanlığı yapılır
Eğimi 70 dereceyi geçen yollarda dinlenme sahanlıkları arası mesafe 10 metredir.
İşaretleşme Esasları
1.Durdurma (stop) işareti : 1 vuruş
3.Bırakma(laçka) işareti : 3 vuruş
2.Çekme (vira)işareti
4.İnsan geliyor işareti
: 2 vuruş
:4 vuruş
PATLAYICI MADDE DEPOLARI
50 kğ dan az patlayıcı olan patlayıcı madde deposuna ana yoldan 90 derecelik bir dirsekden oluşan
yolla , fazlasına 90 derecelik 2 dirsekden oluşan yolla girilecektir
Patlayıcı madde deponun sonuna konacak ve 3metre önüne hız kesici cepler yapılacaktır
Patlayıcı madde deposunun sıcaklığı 8 dereceyi geçmeyecektir
Patlayıcı nın bulunduğu deponun 50 metre önünden itibaren ahır kurulması, yanıcı, yakıcı madde
kurulması yasaktır
Fenni nezaretçinin görevlendirmediği kişilerin patlayıcı madde deposuna girmesi yasaktır
Patlayıcı maddeler ateşleyici veya fenni nezaretçi tarafından görevlendirilmiş görevli kişiler
tarafından özel sandık da taşınacak
Bir kişinin taşıyabileceği patlayıcı madde miktarı 10 kğ ı geçemez
SIKILAMA
Patlayıcı madde konulduktan sonra geri kalan boşluğun doldurulması işlemidir
Sıkılama maddesi; boyu 40cm ye kadar olan kartuşları için 35cm, fazlası için kartuş boyunun yarısı
kadar eklenir.
Patlayıcı madde boyu ; delik derinliğinin yarısını geçemez.geri kalan kısım sıkılama maddesi ile
doldurulur
Doldurma işlemi ateşleyici yada ateşleyici gözetiminde deneyimli bir usta tarafından yapılır
5 (Beş) den çok lağımın aynı anda patlatılası seri halde bağlı elektrikleme ile yapılır
Ateşleyici patlatma yapmadan önce 3 kez lağım var diye bağırarak ikaz verir
Yanıcı,parlayıcı gazlar bulunan tozların yanması veya patlama tehlikesi olan ocaklarda fitille
ateşleme yapılamaz
Lağım deliklerinde patlamamış patlayıcı bulunduğundan şüphe ediliyorsa; elektrik ile ateşlemede en
az 5 dakika, fitille ateşlemede en az 1 saat patlatma alanına kimse giremez
Patlamamış delik varsa onun en az 30 cm yanına paralel bir başka delik doldurulup ateşleme yapılır
Grizulu ocaklarda ateşleyici ; en az 25 metre yarıçapındaki bir alan içinde metan ölçümü yapar.Grizu
oranı %1 den fazla ise ateşleme yapılmaz.
OCAK YANGINLARI
24 saatte 50 den fazla kişinin çalıştığı ocaklarda yanğın ekibi bulunması zorunludur
Kömür ve kükürt ocaklarıyla, yangına elverişli ocaklarda çalışılmayan zamanlarda nezaretçi
tarafından kızışma ve yanma olup olamadığı kontrol edilir.Çalışılmayan bir zamandan sonra (Resmi
tatil vs.) ocağa girmeden önce mutlaka kontrol yapılamlıdır.Kontrol yapılamdan çalışamaya
başlanamaz
Yangına karşı kullanılacak malzemeler ayda en az bir kez kontrol edilecek
İLKYARDIM
İlkyardım malzemeleri haftada birkez ocak dışına çıkarılır.Bu malzemeler en geç 3 ay içinde ocak
dışındaki malzemeyle değiştirilir
İlkyardım ekibi ocak da çalışanlardan en az 3 kişi
Kurtarma ekibi ocakta çalışanlardan en az 10 kişi
Kurtarıcılar ocak içinde en az 2 yıl deneyimli olacak ve en az ilkokul mezunu olacak
NEZARETÇİ
300 kişiden az çalışanın olduğu ocağa bir güvenlik nezaretçisi atanır
300 kişiden fazla çalışanın olduğu ocağa güvenlik mühendisi atanır.
1 kişiden fazla güvenlik mühendisinin olduğu ocaklarda güvenlik başmühendisliği kurulur
Güvenlik başmühendisi ve güvenlik mühendisine ocakta başka iş verilemez
Güvenlik başmühendisi en az 3 yıl tecrübeli olacak
Güvenlik mühendisi en az 2 yıl tecrübeli olacak
Çalışmak için ocağa girenler deftere yazılır
AÇIK OCAK İŞLETMECİLİĞİ
Yüksekliği 5 metre, eğimi 30 dereceyi geçen şevlerde çatlak sökümü sırasında işçilere emniyet
kemeri baret, iş ayakkabısı vb. koruyucular verilecektir
ELLE KAZI VE YÜKLEME
Kademe yüksekliği 3 metre; şev sağlam arazide eğim 60 dereceyi, sulu ve kaygan arazide 60
dereceyi, tüflü çökük arazide 45 dereceyi geçemez.
Yerleşim yerlerine, yol, köprü vb. yerlere 70 metre uzaklık içinde patlatma yapılamaz
İş makinası ile yapılan kazı işlerinde şev yüksekliği makinanın bomu kadardır.
Fenni Nezaretçi : Teknik işlerde en az 5 yıl deneyime sahip maden yüksek veya maden mühendisi
olmak zorundadır. Grizulu ve kendinden yanmaya elverişli kömür ocakalrında çalışacak fenni
nezaretçinin bu 5 yıllık süreyi bu tip ocaklarda geçirmiş olması gerekir
Fenni Nezaretçi Yardımcı : 300 kişiyi geçen her ocakta bir fenni nezaretçi yardımcısı ve 300
kişiden sonraki her 200 kişi içinde ayriyeten bir fenni nezaretçi yardımcı atanır.Maden mühendisi
olmak zorundadır
Daimi Nezaretçi : Ocakta bulunmak zorundadır.
Deneyimli işçi : En az 6 ay tecrübeli işçidir
Her vardiyada en az 2 kez ocakta denetim yapılması zorunludur
Madencilik Terimleri :
Maden ve Taşocakları İşletmelerinde ve Tünel Yapımında Alınacak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği
Önlemlerine İlişkin Tüzük;
Açık işletme; yerüstündeki maden işletmelerini,
Akrosaj; dik ve eğimli kuyuların dip ve başlarıyla ara katlardaki manevra yerlerini, bu yerlerde
bulunan düzenleri,
Alevsızdırmaz (antigrizuto) aygıt; içine girebilecek grizunun patlaması halinde, hasara
uğramaksızın alevin sızmasını ve ortamdaki grizu veya kömür tozunun tutuşmasını ya da patlamasını
önleyecek şekilde yapılmış aygıtı,
Askıya almak; bir kademenin hazırlanmasından sonra kendi ağırlığıyla göçmesini sağlamak üzere
altının boşaltılmasını,
Ateşleme; kazı işlerinde deliklere doldurulmuş olan patlayıcı maddelerin patlatılmasını,
Ateşleyici (barutçu); patlayıcı maddelerin mevzuatta belirtilen koşullarda kullanılmasını yerine
getirmek üzere yeterlilik belgesine sahip en az ilkokul mezunu kişiyi,
Ayak; maden içerisinde iki galeri arasında cephe halinde üretim yapılan yeri,
Baca; maden içerisinde sürülen galeriyi,
Başaşağı (desandre); yeraltında başaşağı sürülen eğimli yolları,
Başyukarı; Bir galeriden başlayarak yukarıya doğru belli bir eğimde sürülen açıklığı,
Baraj; yeraltında yangın, su, zararlı gaz ve diğer tehlikeleri önleyici maniaları, 4
Cep (niş); galeri, varagel ve vinç dip ve başları ile ara katlarında görevli işçilerin ve ateşleme
görevlilerinin korunmaları amacıyla serbestçe sığınabilecekleri biçimde yapılan yuvaları,
Çatlak (kavlak); ana kitleden ayrılmış, her an düşebilecek parçaları,
Çatlak sökümü; bir kademenin kazı işlerinin devamı sırasında ana kitleden ayrılmış, düşebilecek
durumdaki parçaların temizlenmesini,
Daimi nezaretçi; fenni nezaretçinin emir ve talimatı altında görev yapan ve Maden Kanununa göre
atanmış olan kimseyi,
Dekapaj; kazısı yapılacak maden ve taş kitlesi veya tabakasının üzerini kaplayan örtü tabakasının
kaldırılmasını,
Dolgu (ramble); yeraltında açılan boşlukların dolgu malzemesiyle doldurulmasını,
Fenni nezaretçi; iş sağlığı ve güvenliği gereklerinin yerine getirilmesinden ve işletmenin teknik
esaslar çerçevesinde çalıştırılmasından sorumlu, maden mevzuatına göre görevlendirilmiş olan maden
mühendisini,
Freno; varagel üzerinde taşımayı sağlayan sistemi,
Grizu; metanın havayla karışımını,
Hava köprüsü (krosing); bir hava akımının diğer bir hava akımı yoluna karışmadan belirlenmiş
doğrultuda gitmesini sağlayan geçidi,
Kademe; açık işletmelerde belirli aralık, kod ve eğimlerle meydana getirilen basamak şeklindeki
çalışma yerlerini,
Karakol; vinç ve varagel baş ve diplerinde kurulan koruyucu düzeni, 5
Karo; maden işletmeleri için gerekli hizmetlerin yapıldığı yerüstü tesislerinin bulunduğu alanı,
Kelebe; Yeraltında iki kat (etaj) arasını birleştiren tahkimatlı bir bürün bir bölümünün insan iniş ve
çıkışı için merdivenle teçhiz edildiği, bir bölümünden ise cevher veya ramble nakledildiği açıklığı,
Kendiliğinden emniyetli aygıt; içinde normal çalışması sırasında meydana gelebilecek herhangi bir
ark veya kıvılcımın ortamda bulunan yanıcı gaz veya buharları patlatmayacağı biçimde yapılmış aygıtı,
Kişisel koruyucular; çalışanların iş kazasına uğramalarını veya meslek hastalıklarına tutulmalarını
önlemek üzere, çalışılan yerin özelliğine ve yürürlükteki mevzuata göre çalışma süresince kullanmak
zorunda oldukları gözlük, maske, baret, koruyucu ayakkabı, eldiven, yağmurluk, emniyet kemeri vb.
koruyucuları,
Lağım; taş içerisinde sürülen galeriyi,
Maden ocağı; kuyuları ve giriş-çıkış yollarıyla yeraltındaki bütün kazı yapılan yerleri, bu kazılardan
çıkan postanın ve pasanın çıkartıldığı eğimli ve düz galerileri, diğer yolları ve üretim yerlerini,
çıkarma, taşıma ve havalandırma tesislerini, yeraltında kullanılan enerjinin sağlanmasında ve
iletilmesinde kullanılan sabit tesisleri, (kendine özgü havalandırdma tesissi bulunan her maden ocağı
bağımsız bir ocak sayılır. Ancak, ayrı havalandırma tesisleri bulunmakla birlikte, aynı işverene ait
olup bir elden yönetilen ve yeraltından birbirlerine bağlı olan birden çok maden ocağı da tek bir ocak
kabul edilir.)
Molet; kuyularda vinç halatını yönlendiren özel makarayı,
Nefeslik; ocak havasının çıkış yolunu,
Nezaretçi; fenni nezaretçi tarafından gerekli görülen işleri yürütmek veya bunları gözetim altında
bulundurmak üzere yazılı olarak görevlendirilen, gerekli deneyim ve teknik bilgiye sahip en az ilkokul
mezunu kişiyi, 6
Paraşüt; asansörlerde çekme halatının kopması halinde kafesin düşmesini önleyecek düzeni,
Potkabaç; kazı işlemini kolaylaştırmak amacıyla alında derinlemesine açılan boşluğu,
Rekup; ana galeriden maden yatağını kesme amacıyla sürülen ikincil galerileri,
Sıkılama; lağım deliklerine patlayıcı madde konulduktan sonra kalan boşluğun gerektiği biçimde
doldurulmasını,
Şev; kademe alın ve yüzlerindeki eğimli yüzeyi,
Şövelman; kuyu ağzındaki asansör kulesini,
Topuk; yeraltı işletmeleriyle açık işletmelerde güvenlik amacıyla alınmadan (kazılmadan) bırakılan
maden kısımlarını,
Varagel; dolu araba aşağıya inerken boş arabanın yukarıya çıkmasını sağlayan ve karşılıklı ağırlık
esasına göre, eğimli düzey üzerinde fren ve halat kullanılarak yapılan taşıma sistemini,
ifade eder.
HAZIRLAYAN :
Refah AVCI
KORUNMA POLİTİKALARI
SAĞLIK VE GÜVENLİK KORUMA UYGULAMALARI
İş sağlığı ve güvenliği çalışmalarının temel amacı, çalışanların toplu olarak korunmasını
sağlamaktır.
Bu amaçla, işyerlerinde iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek ve çalışanların sağlıklı ve
güvenli bir ortamda çalışmalarını sağlamak için yapılacak çalışmalar genel olarak üç ana başlık
altında incelenebilir ;
1. Tehlike kaynağına Yönelik Koruma Uygulamaları
İşyerindeki emniyetsiz durumların ve tehlike kaynaklarının ortadan kaldırması.
2. Ortama Yönelik Koruma Uygulamaları
Ortadan kaldırılamayan tehlike kaynaklarının, çalışma ortamından ayrılması, izole edilmesi ve
emniyetsiz davranışların önlenmesi.
3. Kişiye Yönelik Koruma Uygulamaları
İşe uygun kişi seçimi, eğitim, denetim ve gerekli yerlerde uygun kişisel koruyucu donanımların
kullanılması.
1.TEHLİKE KAYNAĞINA YÖNELİK KORUMA UYGULAMALARI
İş kazasının ve meslek hastalığının iki temel sebebi ;
• tehlikeli durum
• tehlikeli davranış
TEHLİKELİ DURUMLAR
• Uygun olmayan koruyucular
• Koruyucusuz çalışma
• Kusurlu alet teçhizat kullanma
• Emniyetsiz yapılmış alet ve makine
• Yetersiz, bakımsız bina, makine, alet
• Yetersiz yada fazla aydınlatma
• Yetersiz kişisel koruyucu
• Yetersiz havalandırma
• Emniyetsiz yöntem ve şartlar
TEHLİKELİ DAVRANIŞ
• Emniyetsiz çalışma
• Gereksiz hızlı çalışma
• Uygun olmayan emniyet donanımı
• Emniyetsiz yükleme, taşıma, istif
• Emniyetsiz vaziyet alma
• Tehlikeli yerlerde çalışma
• Şaşırma, kızgınlık, üzgünlük, ürkme,şakalaşma
• Kişisel koruyucu kullanmamak
ALINMASI GEREKLİ EMNİYET TEDBİRLERİ
• İşyerinin uygun planlanması
• En sağlıklı teknolojinin uygulanması
• Zararlı maddelerin zararsız veya daha az zararlı değiştirilmesi
•
•
•
•
•
Kapalı çalışma metotları uygulanması
Ayırma (Tecrit) tedbiri alınması
Islak çalışma metodu uygulanması
Bakım ve temizliğin gereği gibi yapılması
Ortam analizlerinin (ölçümlerinin) yapılması
TEHLİKE KAYNAKLARI
• Döner miller
• Çıkıntılar
• Açıkta dönen aksam
• Merdaneler
• Kayış kasnaklar
• Dişliler
• Kapalı yerde hareket eden parçalar
• Kazan içinde dönen aksamlar
• Aşındırıcılar
• Eziciler
• Vargel hareketi
• Kesici ağızlar …..
Önleme terimi ; İşin bütün aşamalarında var olan riskleri önlemek veya en aza indirmek için
alınmış ya da alınması öngörülen tüm önlemlerdir.
Önleme terimi, risklerin tümünü önlemeyi değil, bu risklerden teknik gelişmelerin ve maliyet
yarar dengelerinin olanak verdiği ussal bir düzeyde korunmayı anlatır.
Önleme politikasının amacı ; İşten kaynaklanan, işe bağlı olan ve işte meydana gelen kazaları
ve sağlık zararlarını ve çalışma ortamına içselleşmiş riskleri olası en alt düzeye indirmektir.
Etkili bir politika uygulamak, önlemenin temelidir.
MAKİNE VE TEZGÂHLARDA ALINACAK GENEL TEDBİRLER
• Makine yerleştirilmesinin uygun olması
• Bütün hareketli kısımların mahfazalarla kapatılması
• Elektrikle çalışan makinelerin topraklanması
• Havayı kirleten makinelere uygun havalandırma yapılması
• Makine durdurulmadan tamir bakım ve temizlik yapılmaması
• Çalıştırma ve durdurma düğmelerinin uygun olması
• Operasyon noktasının koruyucu içine alınması
• İşe uygun aydınlatma yapılması
2. ORTAMA YÖNELİK KORUMA UYGULAMALARI
H A V A L A N D I R MA
Kirli hava insan sağlığını ve hayatını kötü etkileyen önemli faktörlerdendir.
Meslek hastalığının sebepleri :
• Fiziksel faktörler
• Kimyasal faktörler
• Biyolojik Faktörler
MESLEK HASTALIĞI : İşçinin, çalıştırıldığı işin niteliğine göre, tekrarlanan bir sebeple veya işin
yürütüm şartları içinde uğradığı geçici veya sürekli hastalık, sakatlık veya ruhi arıza halleridir.
MESLEK HASTALIKLARINA sebep olabilecek kirli hava ile ilgili faktörler;
A. TERMAL KONFOR
B. TOZ
C. GAZ
A- TERMAL KONFOR:
Termal konfor deyimi, çalışma ortamında, çalışanların büyük çoğunluğunun ISI, NEM, HAVA
AKIMI gibi iklim şartları açısından, GEREK BEDENSEL VE GEREKSE ZİHİNSEL faaliyetlerini
sürdürürken, belli bir rahatlık içinde bulunmasını ifade eder.
Termal konfor şartlarını etkileyen faktörler şunlardır:
1. ISI
2. NEM
3. HAVA AKIM HIZI
4. TERMAL RADYASYON
1. ISI (HAVA SICAKLIĞI):
İnsan vücudunda mevcut olan bu dengelerden biri de ısı (Sıcaklık) tır. Hasta olmayan normal
bir insan vücudunun sıcaklığı 36 derece santigrattır.
insan vücudunun ısısı 36 derece santigrat civarında kalması gerekmektedir. Aksi halde ateşimiz
yükselir, yataklara düşeriz. Hakeza,ortam sıcaklığı çok düşük olursa, yine ısı transferi ile vücudun
ısısı düşmeye ve donmaya başlarız.
Uygun ısı (Hava sıcaklığı) belirlemede de çeşitli faktörler göz önünde bulundurulması
gerekmektedir.
Bu faktörler ;
Yapılan işin niteliği(Ağır veya Hafif iş olması)
• Çalışanın fiziki ve ruhi yapısı(zayıf, şişman, sakin, heyecanlı, tez canlı, v.s.)
• Kişinin sağlık durumu(Hasta veya sağlıklı olması)
• Çalışanın giyim durumu(Kalın veya ince giymiş olması)
• Çalışanın beslenme durumu(Yapılan işe uygun veya uygun olmayan beslenme)
şeklinde sıralanabilir.
YÜKSEK SICAKLIĞIN SEBEP OLDUĞU RAHATSIZLIKLAR :
• Vücut ısısı regülasyonunun bozulması ile ısının 41 derece santigrata doğru çıkması sonucu
ISI ÇARPMASI,
• Tansiyon düşüklüğü, baş dönmesine yol açan ısı yorgunlukları
• Yüksek sıcaklık kaşıntıları, kırmızı lekeler şeklimde deri bozuklukları, moral bozukluğu,
konsantrasyon bozukluğu, aşırı duyarlılık ve endişe
Endüstride DÜŞÜK SICAKLIK daha az rastlanmaktadır. Soğuk işyeri ortamları daha çok soğuk
hava depolarındaki işler, açıkta yapılan işler, gibi işlerdir. Düşük ısı (Yani soğuk ortam) uyuşukluk,
uyku hali, organlarda hissizlik ve donma gibi olumsuz etkileri vardır. Soğuğa karşı uygun elbiseler
giyerek ve uygun beslenerek tedbir almak mümkün olmaktadır.
2. NEM :
Sıcaklık yanında nemin de etkisi büyüktür. Havadaki nem miktarı mutlak ve bağıl nem olarak
ifade edilir.
Mutlak nem: Birim havadaki su miktarıdır.
Bağıl nem : Havadaki nem miktarının, aynı sıcaklıkta doymuş havadaki mutlak nemin yüzde kaçını
ihtiva ettiğini gösterir.
İşçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden bağıl nemin değeri önemlidir. Ancak, genel olarak herhangi bir
işyerinde bağıl nem %30 ila %80 arasında olmalıdır. Yüksek bağıl nem, ortam sıcaklığının yüksek
olması durumunda bunaltır, düşük olması durumunda ise üşüme ve ürperme hissi verir.
3. HAVA AKIM HIZI :
İşyerinde oluşan kirli havanın dışarı atılması, yerine temiz havanın alınması için, ortamda, uygun bir
havalandırmanın olması, dolayısıyla uygun bir hava akımının olması zorunludur.
Ancak bu hava akımı 0,5 metre/saniyeyi aşması durumunda rahatsız edici esintiler meydana gelir.
B- TOZ :
TOZ, çeşitli büyüklükteki katı tanecikler için kullanılan genel bir sözcüktür. Daima hava veya başka
bir gaz içinde karışım halinde bulunur. Bunların tane büyüklüğü genellikle 300 mikronun
altındadır. Özgül ağırlığı az olan maddelerde bu büyüklük 1 mm ye kadar çıkabilir. Görüş sahasını
azaltmakta, çalışanları rahatsız etmekte , iş randımanını düşürmekte, meslek hastalıklarına sebep
olmaktadır.
Solunum sistemimiz 4 ana kısımdan oluşmaktadır :
1-Burun ve ağız,
2-Nefes borusu,
3-Bronşlar,
4-Bronşiyol ve alveoller.
Solunan tozların tane büyüklüğü genellikle 60 mikronun altındadır.
Solunum yoluyla akciğerlerdeki alveollere kadar ulaşan ve orada birikerek pnömokonyoz
denilen toz hastalığını yapan tozların tane büyüklükleri 0,5-5 mikron arasındadır.
İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ AÇISINDAN TOZLARIN SINIFLANDIRILMASI :
• Fibrojenik tozlar: Silikoz, aspestoz gibi pnömokonyoza sebep olan tozlardır.
• Toksik tozlar: Vücuda alındıklarında akut veya kronik zehirlenmeye sebep
olantozlardır. Bunlar kurşun, krom, kadbiyum, mangan, vanadyum gibi ağır metal
tozlarıdır.
• Kanserojen tozlar : Kansere sebep olan tozlardır. Bunlar asbest, arsenik, berilyum,
kromatlar, nikel tozları gibi tozlardır.
• Radyoaktif tozlar: Bunlar çok sayıda olmakla beraber en önemlileri uranyum, seryum,
zirkonyum bileşikleri, trityum ve radyum tuzlarıdır.
• Alerji yapan tozlar: Bunlar bazı insanlarda allerji yapan, astın ve egzama gibi
hastalıklara sebep olan tozlardır.
• İnert tozlar: Akciğerlerde birikebilen, fakat Herhangi bir hastalık yapmayan tozlardır.
BAZI SAYISAL NOTLAR :
• Yetişkin bir insanın saatte 30 metreküp temiz havaya ihtiyacı vardır.
• Normal şartlarda tabii havalandırma ile ortamın havasının saatte 2-3 defa değiştiği kabul
edilmektedir.
• Çalışma yerlerinde kişi başına düşen hava hacmi 10 metreküp olmalıdır.
• Koğuşlarda
“
“
“
“
“
12
“
“
(Bu hava hacminin hesabında tavan yüksekliğinin 4 metreden fazlası hesaba katılmaz)
• Normal şartlarda işyerinin tavan yüksekliği en az 3 metre olmalıdır.
• Zararlı toz ve gazların bulunduğu ortamlarda tavan yüksekliği en az 3,5 metre olmalıdır.
• İşyerlerinde kişi başına düşen serbest alan miktarı en az 2,5 metrekare olmalıdır.
3.KİŞİYE YÖNELİK KORUMA UYGULAMALARI
• İşe uygun personel seçimi, eğitimi ve denetimi,
• İşe giriş sağlık muayenesi,
• Periyodik sağlık muayeneleri,
• Geri dönüş sağlık muayeneleri,
• Rehabilitasyon çalışmaları,
• Kişisel koruyucu donanımlar.
KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR
Kişisel koruyucu donanımların kullanımı, işçileri mesleki yaralanmalardan ve hastalıklardan
korumayı amaçlayan çalışmaların son aşamasını oluşturur.
Kişisel koruyucu donanım: Çalışanı, yürütülen işten kaynaklanan, sağlık ve güvenliği etkileyen bir
veya birden fazla riske karşı koruyan, çalışan tarafından giyilen, takılan veya tutulan, bu amaca
uygun olarak tasarımı yapılmış tüm alet, araç, gereç ve cihazları, ifade eder.
Kişisel koruyucu donanımların işyerlerinde kullanımı ve seçimi ile ilgili olarak aşağıdaki
hususlara uyulmalıdır ;
• Kendisi ek risk yaratmadan ilgili riski önlemeye uygun olacaktır.
• 2. İşyerinde varolan koşullara uygun olacaktır.
• Kullanan işçinin sağlık durumuna ve ergonomik gereksinimlerine uygun olacaktır.
• Gerekli ayarlamalar yapıldığında kullanana tam uyacaktır.
• Kişisel koruyucu donanımlar talimatlara uygun olarak kullanılacak ve talimatlar
işçiler tarafından anlaşılır olacaktır.
• İşveren, işçilerin kişisel koruyucu donanımları uygun şekilde kullanmaları için her türlü
önlemi alacaktır.
•
•
•
•
•
•
•
Etkili bir kişisel koruma sağlamak için işçilere verilecek eğitimde:
Kişisel koruyucu kullanılmasını gerektiren riskin önlenmesi için alınan önlemler
Bu önlemlere rağmen sürmekte olan riskin düzeyi ve olası sağlık güvenlik etkileri
Kişisel koruyucu ile çalışma zorunluluğunun bu etkileri önleme çabasından
kaynaklandığı;
Kişisel koruyucunun hangi etkilere karşı koruma sağladığı
Kişisel koruyucunun nasıl kullanılacağı
Kişisel koruyucunun bakımının ve temizliğinin nasıl yapılacağı
Kişisel koruyucunun nerede ve nasıl saklanacağı , Anlatılmalı ve uygulamalı olarak
gösterilmelidir.
HAZIRLAYAN :
Gökhan AKTAŞ
RİSK YÖNETİMİ VE DEĞERLENDİRMESİ
Tehlike: İnsanların yaralanması, sağlığının bozulması veya bunların gerçekleşmesine sebep
olabilecek kaynak, durum veya işlem.
Sağlığın bozulması: Bir iş faaliyetinin veya işle ilgili durumun yol açtığı ve/veya kötüleştirdiği
belirlenebilir, olumsuz fiziksel veya ruhsal durum
Olay:Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip
olan işle ilgili olaylar. Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olmadan gerçekleşen
olaylara “Hasarsız olay- Ramak kaldı” denilmektedir.
Kaza:Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan olaydır.
Risk:Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz
kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi.
Risk değerlendirmesi
Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini
dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan proses.
Kabul edilebilir risk:
Kuruluşun yasal zorunluluklara ve kendi İSG politikasına göre, tahammül edebileceği düzeye
indirilmiş risk.
Güvenlik
İşin yapılması ve yürütümü sırasında oluşan risk yada risklerin, tanımlanmış bir zaman aralığı
süresince, kabul edilemez düzeyin dışında kalma yeteneği.
Risk Yönetimi: Bir kuruluşun sağlık ve güvenlik şartlarını sağlamak, iyileştirmek ve sürdürmek için
yürütülen girişimlerin tamamıdır. (İLO-OHS 2001 İSG Yönetim Sistemi Rehberi)
Üzerinde uzlaşılan manada risk, güvenliğin zıddı bir durumdur ve güvenlikle ters orantılı
olarak değişir. (Kumamoto ve Henley 1996)
RİSKLERDEN KİM YADA NELER ETKİLENEBİLR?
• Çalışanlar,
• Çevrede bulunanlar,
• Toplum,
• Çevre,
• Üretim,
• Mülk,
• İtibar,
• Ortaklar,
• Müşteriler v.b
RİSK KONTROLÜ
Belirlenen riskler kaçınılmaz mıdır ?
Risklerin gerçekleşmesi önlenebilir mi ?
Riskleri nasıl kontrol edebiliriz ?
Riskleri nasıl yönetebiliriz ?
Eğer önlenebilirse kontrol yöntemleri nelerdir?
Risk = İ x Ş
İ: İhtimal Ş: Şiddet
RİSK DEĞERLENDİRMESİ NE ZAMAN YAPILIR?
İşe başlanması durumunda
İşyerinin kurulup üretime başlamasından hemen sonra, yada işyerinin daha önce kurulmuş ve risk
analizi ve değerlendirilmesi çalışmalarının hiç yapılmamış olması halinde,
Değişiklik durumunda
İşyerinde, iş, yer, el, üretim teknolojisi değişikliği, yeni bir tehlikenin ortaya çıkması yada
uygulamaların gözden geçirilmesinde yeni bir durumun tespit edilmiş olması durumlarından birinin
gerçekleşmesi halinde,
İş kazası, meslek hastalığı, olay vb. durumunda
İşyerinin tamamını yada büyük kısmını etkileyebilecek bir kaza, iş kazası, meslek hastalığı yada
olay vb. durumun meydana gelmiş olması halinde
Düzenli aralıklarla
İşyerinden ve etkilenme alanından kaynaklanan tehlikelerin ve bu tehlikeler sonucu ortaya çıkan
risklerin yapısına ve faaliyetlerdeki ya da işteki değişimin derecesine bağlı olarak düzenli
aralıklarla yapılacaktır.
RİSK DEĞERLENDİRMESİ NEDEN YAPILMALIDIR?
İSG’ ye yeni yaklaşımda;
Risk bazlı düşünme esas alınmıştır.
Proaktif olma ve önleyici tedbirler dediğimiz toplu koruma önlemleri önem kazanmıştır.
Sanayiden sayılan ve 50 ve daha fazla işçi çalıştıran işyerleri için İSG uzmanlarından hizmet
alınması zorunlu hale getirilmiştir.
İş ekipmanlarının imalatta güvenli imal edilmesinin yolunu sağlayan CE belgelendirme sistemi
zorunlu hale getirilmiştir.
Burada sıralanan nedenlerle yeni yaklaşımın temel prensiplerinden birisi risk değerlendirmesi
olmuştur.
Çalışma ortamı gözle görünen veya görünmeyen tehlikelerle doludur. Bu tehlikelerden kaynaklanan
riskleri tahmin etmek ve kabul edilemez olanları ortadan kaldırmak için izlenecek en iyi bilimsel
esaslı çalışma RİSK DEĞERLENDİRMESİDİR.
Genel manada ve en basit haliyle RİSK;
Bir tehlikeden kaynaklanan olayın ortaya çıkma olasılığı ile bu olayının sebep olacağı etkinin şiddeti
arasındaki bağlantıdır.
İŞVERENLER NEDEN RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPMAK İSTERLER?
KANUNİ NEDENLER?
AHLAKİ NEDENLER?
EKONOMİK NEDENLER ?
YASALARDA RİSK DEĞERLENDİRMESİ
AB ülkelerinde Risk değerlendirmesinin yasal alt yapısını teşkil eden ve yeni yaklaşım
direktiflerinin ana direktifi olan 89/391/EEC Direktifi doğrultusunda hazırlanarak 09.12.2003
tarih ve 25311 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe konulan İş Sağlığı ve Güvenliği
Yönetmeliği Ülkemizde Risk değerlendirmesinin yasal alt yapısını oluşturmuştur.
Risk Değerlendirmesi yapılmasının amacı ;
 Tehlikelerin belirlenmesi,
 Her bir tehlikenin ortaya çıkma olasılığıyla, olası sonuçların şiddet derecesinin değerlendirilmesi,
 Mevcut kontrollerin etkinliğinin gözden geçirilmesi,
 Acil önlem gerektiren yüksek risklerle, orta vadede önlem alınması gereken risklerin
belirlenmesi
 Bu risklerin kabul edilebilir seviyelere indirilmesi için alınacak önlemlerin belirlenerek
uygulanması ve izlenmesidir.
RİSK DEĞERLENDİRMESİ NE ZAMAN YAPILMALIDIR?
İşe başlarken veya daha önce hiç yapılmamışsa,
İşte herhangi bir değişiklik halinde,
İş kazası,meslek has.veya bir ramak kaldı olayından sonra,
Düzenli aralıklarla yapılması gerekmektedir.
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik’ in RİSK
DEĞERLENDİRMESİ başlıklı 6 Maddesinde;
c) Risk değerlendirmesi aşağıdaki hallerde yenilenecektir;
1) Risk değerlendirmesinde belirlenen sürelerde,
2) Çalışma koşullarında önemli bir değişiklik olduğunda,
3) Ortam ölçümleri ve sağlık gözetimlerinin sonuçlarına göre gerektiğinde,
4) Kimyasal maddeler nedeni ile herhangi bir kaza olduğunda,
5) En az beş yılda bir defa.
Yapılacağı yasal olarak belirtilmiştir.
Risk değerlendirmesinin bir kişi tarafından mı yoksa bir ekip tarafından mı yapılması gerektiği
veya hangi yöntemin daha yararlı olacağı ile ilgili olarak sürekli tartışmalar yaşanmaktadır. Risk
değerlendirmesinin kişi veya ekip tarafından yapılmasının olumlu ve olumsuz yönleri aşağıda
verilmiştir.
KİŞİ YAKLAŞIMININ YARARLARI
Çabuk netice alınmasını sağlar,
Kişinin diğer uzmanlar tarafından yönlendirilmesini engeller
Kişiye, İSG konusunda tek yetkili ve otorite olduğu hissini verir
Maliyeti düşüktür.
BİREY YAKLAŞIMININ DEZAVANTAJLARI
Teknik uzmanlık gerektirir.
Yönetimin “İSG iş güvenliği uzmanının işidir” anlayışının yerleşmesini sağlar.
Tek boyutlu olması yetersizlik getirebilir.
Katılım sağlanamadığından çalışanlar kendi bölümlerinde tehlike ve risklerin olmadığını savunurlar.
Kişilerin farklı kavrama seviyeleri değerlendirmeyi etkileyebilir.
TAKIM YAKLAŞIMININ YARARLARI
Gerekli bilgi tüm çalışanlar tarafından sağlanabilir.
Herkesi tatmin edecek sonuçlar elde edilebilir.
Katılanlara aidiyet ve işbirliği ruhu kazandırır
Yöneticilerin katılımı, yapılan çalışmalara ve sonuçlarına herkesin sahip çıkmasını sağlar.
TAKIM YAKLAŞIMININ DEZAVANTAJLARI
Takım çalışmalarından netice daha geç alınabilir.
Takım içi etkileşim sonucu etkileyebilir
Çalışılması gereken zaman ve maliyet yüksek olur.
5 ADIMDA RİSK DEĞERLENDİRMESİ
1.Adım: TEHLKİKELERİN TESPİT EDİLMESİ
2 Adım RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DERECELENDİRİLMESİ
3. Adım KONTROL TEDBİRLERİNE KARAR VERİLMESİ
4. Adım KONTROL TEDBİRLERİNİN TAMAMLANMASI
5. Adım İZLEME VE TEKRAR ETME
RİSK YÖNETİMİNİN UNSURLARI
*Politika
*Planlama
*Uygulama
*İzleme -kontrol
*Organizasyon
*Gözden geçirme
1.Adım: TEHLİKELERİN TESPİT EDİLMESİ
Şu üç soru tehlikeleri tanımlamamıza olanak tanır;
1-Tehlike Kaynakları nelerdir?
2-Bu tehlikeden kim yada ne zarar görebilir?
3-Zarar nasıl ortaya çıkabilir?
Tehlikeler tespit edilirken özellikle iş ekipmanları ve sistemler, binalar tehlikenin kaynağı olarak
görülmeli, ve bu kaynaktan hangi yolla zarar oluşacağı sorusu sorulmalıdır. Bu sorunun cevapları o
kaynaktan oluşacak tehlikeleri ortaya çıkaracaktır. Bu yolla bir kaynaktan birden fazla tehlikenin
oluşacağı tespit edilebilecektir. Yani bir kaynaktan birden fazla tehlike oluşur, her bir tehlikeden
de bir den fazla risk oluşur.
Bu sistematik yaklaşım içerisinde bir işyerinde tehlikeler şu yollarla tespit edilebilir.
a-Geçmiş kayıtları inceleyerek
b-Mevcut durumu inceleyerek
c-Mevzuat ve literatürü inceleyerek
Toplam = İşyeri Tehlikeleri
TEHLİKELERİN GRUPLANDIRILMASI
1. Mevzuat esaslı gruplama,
2. Proses esaslı gruplama,
4. Bilimsel esaslı gruplama,
5. Karma gruplama,
3. Yerleşim esaslı gruplama,
2. Proses Esaslı Gruplama
İşyerinde bir yönetim sistemi TS EN ISO 9001, 14001 ve TS 18001 Yönetim sistemlerinde biri
veya bir kaçının kurulduğu ve Proseslerin belirlendiği işyerlerinde uygulanabilir bir yaklaşımdır.
3.Yerleşim Esaslı Gruplama
İşyerinin fiziki yerleşim sistemine göre her bir bağımsız fiziki bölümdeki bütün tehlikelerin
gruplandırılması yöntemidir.
4- Bilimsel Esaslı Gruplama
Bu sistemde tehlikeler;
Mekanik Tehlikeler, Elektrik Tehlikeleri, Fiziksel Tehlikeler, Kimyasal Tehlikeler, Biyolojik
Tehlikeler, Çevresel Tehlikeler, İdari Tehlikeler, Organizasyonel Tehlikeler. İnsanlardan
kaynaklanan Tehlikeler v.b olmak üzere gruplandırılmaktadır.
5- Karma Gruplama
En çok kullanılan yöntemdir.
İşyerinin girişinden başlayarak yerleşim ve iş akışına göre sıra ile başlanıp, gerekirse her bir bölüm
içerisinde bilimsel esaslı gruplandırma veya mevzuat esaslı gruplandırmaların iç içe yapıldığı
gruplandırmadır.
2 Adım: RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DERECELENDİRİLMESİ
Risk değerlendirmesinin 2. Adımında tehlikelerden kaynaklanan risklerin ne yada neler
olabileceğine karar verilir . Aşağıda şematik olarak ta gösterildiği gibi bir tehlikeden birden fazla
risk oluşabileceği hiçbir zaman unutulmamalıdır.
Aşağıdaki faktörler bir kaza ya da olayın meydana gelme ihtimalini etkileyebilir;
 Riske maruz kalan kişiler,
 Riske maruz kalmanın tipi, sıklığı ve süresi,
 Riske maruz kalma ile tesirleri arasındaki ilişki,
  nsan
İ faktörleri,
 Güvenlik fonksiyonlarının güvenilirliği,
 Güvenlik tedbirlerinin işlemez hale getirilme veya yanıltılma imkanları,
 Güvenlik tedbirlerinin idame ettirilebilme kabiliyeti.
Risklerin belirlenmesi aşamasından sonra tercih edilen nicel veya nitel yöntemlerle risklerin
derecelendirilmesine geçilir. Bu derecelerde en klasik ve temel risk değerlendirme modeli olan
MATRİS sistemi 5 li, matris olarak esas alınmıştır.
R = O X Ş
R = Risk
O = Olabilirlik (Tehdidin olma ihtimali)
Ş = Şiddet (Zararın Derecesi) olarak ifadelendirilmiştir.
Olabilirlik Derecelendirme
1-ÇOK KÜÇÜK
: Yılda Bir
2-KÜÇÜK
: Üç Ayda Bir
3-ORTA
: Ayda Bir
4-YÜKSEK
: Haftada Bir
5-ÇOK YÜKSEK
: Her Gün
Olası sonuçlar ve zararın şiddetinin hesaplanmasında şu skala kullanılmıştır.
Şiddet Derecelendirme (İnsana Yönelik)
1-ÇOK HAFİF
: İş saati kaybı yok,
2-HAFİF
: İş günü kaybı yok,
3-ORTA
: Hafif yaralanma,
4-CİDDİ
: Ölüm, Uzuv kaybı,
5-ÇOK CİDDİ
: Birden çok ölüm
SONUÇ
16, 20, 25
8, 9, 10, 12, 15
1, 2, 3, 4, 5, 6
EYLEM
KABUL EDİLEMEZ RİSK
Bu risklerle ilgili hemen çalışma yapılmalı
DİKKATE DEĞER RİSK
Bu risklere mümkün olduğu kadar çabuk
müdahale edilmeli
KABUL EDİLEBİLİR RİSK
Acil tedbir gerektirmeyebilir
3. ADIM: KONTROL TEDBİRLERİNE KARAR VERMEK
Bu adımda özellikle kabul edilemez düzeyde bulunan risklerin kabul edilebilir düzeye indirilmesi
için gerekli olan kontrol tedbirlerine karar verilir. Risk değerlendirmesinin en önemli adımlarından
biri olan bu adımda risk kontrol önlemlerinin neler olacağı ve bu önlemlerin belirlenmesinde ne tür
bir öncelik tercihinde bulunacağı belirlenir.
Önleyici Tedbirler: İhtimali azaltıcı tedbirlerdir.
Koruyucu Tedbirler:Şiddeti azaltıcı tedbirlerdir.
Risk kontrol önlemlerinin hiyerarşik düzeni;
1-Tehlikelerin ortadan kaldırılması, (Riskleri kaynağında yok etmeye çalışmak)
2-Tehlikeli olanı daha az tehlikeli olanla değiştirmek, (İkame)
3-Mühendislik önlemlerini uygulamak;
• Otomasyon,
• Tecrit,(ayırma)
• Uzaklaştırma,
• Havalandırma,
• Ergonomik yaklaşımlardan yararlanma.
-Alınan bu önlemlere rağmen riski kabul edilebilir düzeylere düşüremiyorsak;
4-İdari önlemler-Güvenlik ve Sağlık İşaretleri
• Çalışma süreleri,
• İşyeri düzeni,
• Eğitim ve Öğretim,
• Planlı bakım-onarım
• Mental riskler,monotonluk,iletişim
• Denetim-Disiplin,
5-SON ÇARE ,
• Kişisel koruyucu donanımlar;
• Temin
• Kullandırma
4. ADIM: KONTROL TEDBİRLERİNİ TAMAMLA
Bu adımda seçilen kontrol tedbirleri işyerinde uygulanarak tamamlanır
Kontrol tedbirlerinin tamamlanması şu hususları içerir;
• Çalışma yöntemlerinin geliştirilmesi
•Eğitim ve öğretimin sağlanması
• İletişim
• Denetim
• Bakım
5. ADIM: İZLE VE TEKRAR ET
Son adım tedbirlerin etkinliğinin izlenmesi ve tekrar edilerek gözden geçirilmesidir
Bu adımda en azından şu sorular cevaplandırılmalıdır.
 Seçilen kontrol tedbirleri planlandığı gibi tamamlanmış mı
 Seçilen kontrol tedbirleri yerinde tedbirler mi ?




 u kontrol tedbirleri doğru bir şekilde uygulanmış mı ?
B
Seçilen yöntem çalışıyor mu ?
Kontrol tedbirleri yeni ve ilave riskler çıkarmış mı?
Risklere maruziyet ortadan kaldırılmış veya yeterince azaltılmış mı ?
RİSK DEĞERLENDİRME METOTLARI
Bugün dünyada 150’den fazla Risk Değerlendirme Metodunun varlığından söz edilmektedir.
Bu Risk Değerlendirme Metotları;
- Nitel Risk Değerlendirme Metotları:
- Nicel Risk Değerlendirme Metotları,
- Karma Risk Değerlendirme Metotları
olarak sınıflandırılabilir.
Bu risk değerlendirme metotlarından bazıları aşağıda verilmiştir.
Nitel Risk Değerlendirme Metotları:
• Çheck-List,
• Hata Modu ve Etkileri Analizi (FMEA)
• What If,
• Tehlike ve Çalışılabilirlik Analizi (HAZOP)
Karma Risk Değerlendirme Metotları:
• Matris,
• Fine - Kinney
• Hata Ağacı Analizi (FTA)-(Tümdengelim)
• Kaza Sonuç Analizi (ETA)
Karma risk değerlendirmesi metotları aynı zamanda Nicel Risk Değerlendirme metodu olarak ta
kullanılabilir.
1-MATRİS METODU:
Kullanımı kolay ve uygulaması en yayın metotlardan birisidir. Bu metot diğer bir çok metodun
temelini teşkil eder. Karma bir Risk Değerlendirme metodudur. II. Bölümde tüm detayları ile
anlatıldığı için burada yeniden anlatılmamıştır.
Risk skoru R: İ x D formulü ile elde edilir.
İ = İhtimal
D= Sonucun derecesi veya şiddeti
HAZIRLAYAN :
Erdem ATMAN
RİSK DEĞERLENDİRME KONU ÖZETİ
Risk değerlendirmesi 4857 sayılı iş kanununun 78. Maddesinde doğrudan yer almış olup bu
maddeye istinaden yapılmaktadır.
TANIMLAR
TEHLİKE: Zarar oluşturma potansiyeli . Durum var, olay yok.
RİSK: Tehlikeli bir olayın meydana gelme olasılığı ve sonuçlarının ortaya çıkaracağı zarar/hasarın
şiddetinin bileşimidir. Risk=İhtimalxŞiddet Riski tanımlayan yol tehlikeden geçer.
OLAY: İş ile ilgili oluşum , eylem.
RİSK DEĞERLENDİRME: Bir iş yerinde mevcut tehlikelerin işçilere işyerine ve çevresine
vereceği zararların ve bunlara karşı alınacak önlemlerin belirlenmesi amacı ile yapılması gereken
çalışmalardır. Tehlikeyi tanımlama , risk değerlendirme süreçleri sanayi dallarına göre değişim
gösterir.Tehlikeyi tanımlama , risk değerlendirme reaktif değil proaktif yaklaşımlardır. Proaktif
yaklaşım ülkemizde 2003’te kabul edildi Avrupa’da proaktif yakla
şıma geçiş 89/391 sayılı ana
çerçeve direktifi (EEC) ile olmuştur.
SAĞLIĞIN BOZULMASI: Bir iş faaliyetinin ya da iş ile ilgili bir durumun yol açtığı belirlenebilir,
olumsuz fiziksel, ruhsal durum.
HASARSIZ OLAY=RAMAK KALMA
KABULEDİLEBİLİR RİSK: Kurumun İSG politikasına göre tahammül edebileceği risk.
GÜVENLİK:Riskin kabul edilebilirlik sınırlarında kalma yeteneğidir.
Risklerden çevre, çalışanlar, toplum üretim, itibar, mülk ve ortaklıklar müşteriler doğrudan
etkilenmektedir.
RİSKİN ALGILANMASINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Riskin korkutuculuk oranı
Riskin anlaşılabilirliği
Etkilenebilecek kişi sayısı
Tehlike ve riskin ne derece anlaşılabilirliği:
Riskin ne derece eşit dağıldığı
Riskin ne derece önlenebildiği
Riskin kişisel olarak kabul edilip edilmediği,
RİSKİN ÖNLENMESİ İÇİN:
1. Risk algılarının tüm çalışanlarda aynı olması gerek standart algılamayı sağlama İSG uzmanın
birinci görevi olmalı.
2. Risk algılanmasını sürekli olarak yüksek tutmak gerekir, kaza riski hiçbir zaman göze
alınmamalıdır.
3. Asla yüksek risk kabul edilmemelidir.
İSİG Uzmanı bu konuda şirket yönetimi ve işçi arasındadır(yetkisiz sorumlu) İşçi sağlığı uzmanı
noter yada Ç.S.G.B. onaylı defteri tutması gerekir ve tüm olayları, riskleri bu deftere kayıt altına
almalı ve bunları İSİG kurulunda görüşmeye açmalı. Bu defterin tutulması iş verenin
yükümlülüğünedir. Bu defter denetimlerde hazır bulundurulmalı ve 10 yıl saklanmalı.
Risk değerlendirmede üst yönetimin rolü İSİG yönetim sistemi oluşturmak ve risk değerlendirme
uygulanmasına geçmek için stratejik bir karar almak.
İŞ VEREN NEDEN RİSK DEĞERLENDİRMESİ YAPAR:
Maddi Nedenler (Tazminat, rücü vs.)
Manevi Nedenler
Ahlaki Nedenler
Kanuni Nedenler
İŞVERENİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ:
1. İSİG kurmak için mesleki risklerin önlenmesi için eğitim ve bilgi verilmesi dahil, her türlü
önlem almak, organizasyonu sağlamak, araç ve gereçleri sağlamak ve mevcut durumu sürekli
iyileştirmek.
2. Riskin önlenmesi
3. Önlenmesi mümkün olmayan riskleri değerlendirmek
4. Riskle kaynağında mücadele etmek
5. Teknik gelişmelere uyum sağlamak
1
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
İşi işçilere uyumlu hale getirmek
Tehlikeli olanları tehlikesiz ile değiştirmek
Teknolojiden yararlanma
Toplu koruma yöntemleri kişisel korumaya göre öncelikli olmasını sağlamak
İSİG yönünden risk değerlendirmesi yapmak
Risk değerlendirmesi sonucuna göre alınması gereken önlemleri almak
Üç günden fazla iş günü kaybı ile sonuçlanan kazaları kayıt altına almak
İşçilerin uğradığı iş kazaları ile ilgili rapor hazırlamakla yükümlüdür.
RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ NE ZAMAN YAPILIR:
ü Yeni makina veya ekipman geldiğinde
ü Sistemde proses yada hammadde değişimi olduğunda
ü Yeni bir işe başlarken veya daha önce hiç yapılmadıysa
ü İş kazası veya meslek hastalığı sonrası
ü Düzenli aralıklarla
Kimyasal maddelerle ve kanserojen/mutajen maddelerle çalışmalarda risk değerlendirmesi 5 yılda
1 yapılmalıdır.
Risk değerlendirmesi yaparken gözden kaçan tehlikeler:
ü Uzman olmayınca fark edilmeyenler
ü Süreklilik göstermeyen tehlikeler(kaba davranış ve hareketler)
ü Ön belirti vermeyen tehlikeler(Tetikleme ile ortaya çıkanlar)
Risk değerlendirmesi yapımında kişisel ve ekip yaklaşımı mevcuttur.Her iki durumun
avantaj ve dezavantajı vardır.
Kişisel yaklaşımın avantajı:
Çabuk netice vermesi, maliyeti düşük olması kişinin başkaları
tarafından yönlendirilmemesi.
Dezavantajı: İşlemin uzmanlık gerektirmesi tek boyutlu olması yetersizlik gösterebilir, kişinin
farklı kavrama seviyesi değerlendirmeyi etkileyebilir.
Takım yaklaşımının avantajı: Bilgi tüm çalışanlardan sağlanır, beyin fırtınası olayı gerçekleşir,
katılımcılara aidiyet hissi verir, işe herkez sahip çıkar.
Dezavantajı: Netice geç alınır, takım içi etkileşme olabilir, zaman ve maliyet yüksek olabilir.
RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN ADIMLARI
1. Adım : Politika belirleme
2. Adım: Planlama: a) Hedef belirleme b)Hedefe uygun prosedürler hazırlama c)Risk
değerlendirme metodu belirleme d) Risk değerlendirme yapmak . Riski tespit etmek 2. Adımda
biter.
3. Adım Uygulama: a) Riski kabul edip etmeyeceğimize karar verme b) Kontrol tedbirleri
uygulama(kabul edilmeyen riskler için) c) Yazılı prosedürleri hayata geçirme d) Hedefi
yakalamak için çalışmalarda bulunmak
4. Adım Kontrol Etme Aşaması: a) Yapılan uygulamaların doğruluğunu kontrol etmek (iç ve diş
denetimler ile) b) Yönetimin gözden geçirme c) Bütün bu adımlardan uygunsuzlukları belirlemek
5. Adım Önlem almak : Düzeltici / önleyici faaliyetler
Beşinci adımdan sonra tekrar 1. Adıma dönülür.
TEHLİKE BELİRLEME AŞAMALARI
ü Tehlike tespitinde önce mevcut durum incelenmeli bu da tehlike kaynağını görmeye
dayanır.(Ergonomik, kimyasal, mekanik, fiziksel vs. şartlara bakılır)
ü Mevzuat bazlı tespit: Mevzuatta sağlanamayan şartlar tehlike kaynağıdır.
ü Geçmiş kayıtları inceleme : Kaza/ramak kala, İSİG yıllık faaliyet raporlarını inceleme, teknik
periyodik kontrol raporlarını inceleme, benzer iş yerlerinden elde edilen veriler.
2
TEHLİKENİN GRUPLANDIRILMASI:
1. Mevzuat bazlı gruplama
2. Proses bazlı gruplama
3. Yerleşim esaslı gruplama
4. Bilimsel esaslı gruplama
5. Karma yöntem
Risk değerlendirmesi yapıldıktan sonra önlemler:
ü Kaynağında önlem öncelikli: Tehlikeyi kaynağında yok etmeye çalışmak, ikame, makine
koruyucuları, yerel havalandırma vs.
ü Ortamda önlem almak , mühendislik önlemleri uzaklaştırma, tecrit, genel havalandırma vs.
ü İdari önlemler: çalışma süreleri ayarlama, iş yeri düzeni, eğitim, planlı bakım onarım vs.
ü Son çare KKD kullanımı
RİSK
1.
2.
3.
DEĞERLENDİRME METODLARI
Nicel metod
Nitel metod
Karma metod
Nitel :Çeck list, FMEA, HAZOP örnek
Karma:Matris, Fine-Kinney, FTA, ETA örnek
MATRİS METODU: R=İhtimalxŞiddet 1-25 arası değer alır. 20 ve üstü acil önlem alınmalı.
CHEK-LİST: Chek-Listlerle sistem kontrol edilir. Nittel metottur. Bu yöntem sistemin oturmuş
olduğu kurumsal şirketlerde uygundur.
FİNE-KİNNEY : Risk= İhtimal x Frekans x Sonuçların derecesi
Bu yöntemle sonuçlar 0-1000 arası değer alır
R≤20 ise risk zayıf; 20-R-70 kesin risk eylem planı hazırlanmalı; 70-R-200 önemli risk; 200-R400 ise yüksek risk; R≥400 çok yüksek risk
OLASI HATA TÜRLERİ VE ETKİ ANALİZİ: (FMEA)
Risk= İhtimal x Frekans x Tespit edilebilirlik
FMEA kendi arasında
• Sistem FMEA
• Proses FMEA
• Sistem FMEA
• Tasarım FMEA diye ayrılır.
Sonuçlar 0-1000 arası değer alır.
1-R-50 arsı düşük risk; 50-R- 100 arası orta risk; 100-R-200 arası yüksek risk; R≥200 çok
yüksek risk
HATA AĞCI ANALİZ YÖNTEMİ(FTA) : Bir tepe Olayının gerçekleşmesi/gerçekleşmemesi için
alınması gereken önlemler ayrıntılı olarak analiz edilmesi.
OLAY AĞCI ANALİZ YÖNTEMİ(ETA): Olayların yaptığı sonuçlara bakılarak derecelenme yapılır.
İhtimal hesaplanmasında kullanılır. Olasılığın görülmesini sağlayan sistemdir. İhtimallerin meydana
gelme olasılığıdır.
HAZOP: Tehlike ve Çalışabilirlik; Kapalı sistemlerde kullanılır. (Kimya petrol sektöründe
kullanılır)Basit temel tanımlarla risk değerkendirilmesi yapılır.Kılavuz kelimeler ile risk tanımlanır.
SEBEP-SONUÇ ANALİZİ: Balık kılçığı analizi de denir. Enerji- Nükleer santrallerde kullanılır.
ETA-FTA karışımı bir analizdir. Avantajı: Çoklu hata analizi etkili ve olayı tam zaman skalası ile
takip edilebilir olması. Dezavantajı: Olasılıkları saptamak zor ve tartışmalı olması sistemdeki
değişiklikleri iyi bilmek gerekir.
HAZIRLAYAN :
Julide YAMAN
3
YETİŞKİN EĞİTİMİNİN AMACI;
Bireyin ve toplumun gereksinimlerini karşılayacak ve istendik yönde davranış değişikliğini
oluşturmaktır.
EĞİTİM; Bireyin davranışlarında kendi yaşantıları yoluyla, kasıtlı olarak istendik davranışlar
oluşturma sürecidir.
EĞİTİMDE KULLANILAN ARAÇLAR;
Görsel; Kitap, dergi, broşür, Yazı tahtaları, Resimler, Gerçek eşyalar, modeller, Projektörler
İşitsel; Radyo, teyp, pikap, ses bantları
Görsel-İşitsel; Film, Tv. Video, DVD, Akıllı tahtalar
Öğretme; Öğrenmeyi sağlama ve rehberlik etme etkinliğidir. Planlı ve programlı öğretme
etkinliklerine denir.
KİMLER EĞİTİM VEREBİLİR; İSGK üyeleri (İş güvenliği Mühendisi, İşyeri hekimi), Konuk
eğitmenler (Konusunda uzmanlaşmış profesyoneller, Toplumda saygınlık kazanmış kişiler (iş
adamları, sanatçılar, bilim adamları)
KİMLERE EĞİTİM VERİLEBİLİR; İşverene, Yöneticilere, İşyerindeki tüm profesyonellere,
İSGK üyelerine, İşçilere, Taşeron firma sahipleri ve çalışanlarına, İşyeri çevresinde yaşayan
mahalle, köy halkına
NERELERDE EĞİTİM VERİLEBİLİR; Sinema salonu, Yemekhane, Çay mola yeri, Dershane, Spor
salonu, Atölye içi, Tezgah başı, Hasta bekleme salonu, Muayene odası,
NE ZAMAN EĞİTİM VERİLMELİ? Her fırsatta,Her ortamda,Ancak, planlı eğitimleri
baltalamadan, bıktırmadan…
Eğitmen yüzünü eskitmeden…
(Yine mi aile planlaması, yine mi sigara?)
NASIL EĞİTİM VERİLMELİ? Tüm interaktif yöntemler kullanılarak, Yetişkin eğitimi ilkelerine
uygun, Grubun büyüklüğüne göre uygun mekan, uygun oturma düzeni, U, V, O, Balık kılçığı, Yetkin
eğitmen ile
EĞİTİM NASIL DEĞERLENDİRİLMELİ? Katılımcılarda beklenen istendik davranış değişikliği
ölçülerek, Kaza sayısında azalma, KKD kullanımında artış, Sigara içiminde azalma,
İNTERAKTİF EĞİTİM; Öğrencinin aktif katılımını sağlayan ve eğiticinin kolaylaştırıcı,
destekleyici ve öğrenmeyi sağlayan rol üstlendiği, öğrenci merkezli eğitimin temelini oluşturur.
Katılımcı ve eğiticilerin karşılıklı etkileşimlerinin sağlanması öğrenilenlerin kalıcı olmasını sağlar.
ÖĞRENME;
Bireyin çevresiyle etkileşimde bulunarak geçirdiği yaşantıların ürünü olan kalıcı izli davranış
değişikliğidir. Öğrenme sonucunda kesinlikle davranış değişikliği olur, Öğrenme yaşantı ürünüdür,
Öğrenme kalıcı izlidir.
Öğrenme sonucu oluşan davranış, istendik ya da istenmedik olduğu gibi yanlış da olabilir.
ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ; Anlatma yöntemi-sınıf dersi, Tartışma yöntemi, Örnek olay-olgu
sunusu, Gösterip yaptırma yöntemi, Problem çözme yöntemi, Bireysel çalışma yöntemi
ÖĞRETİM TEKNİKLERİ;
Grupla Öğretim Teknikleri; Beyin fırtınası (Brain storming), Gösteri (Demonstration), SoruCevap, Drama ve Rol Yapma, Benzetim (Simulation), İkili ve Grup Çalışmaları, Eğitsel Oyunlar
Bireysel Öğretim Teknikleri; Bireyselleştirilmiş öğretim, Programlı öğretim, Bilgisayar destekli
öğretim
İşyeri Eğitimleri, İşveren İçin; İşgücü Kaybı, Zaman Kaybı, Para Kaybı, Angarya, Gereksiz,
Kolay Ulaşılamayan, Pahalı olduğu düşünülür.
İLETİŞİM;
Düşünce, bilgi ve duyguların; sözcük, yazı ve resim gibi semboller kullanarak anlaşılır hale
getirilmesi, paylaşılması ve etkileşim sağlanmasıdır.
Duyguların, düşüncelerin, tutumların, tavırların, haber ve mesajların bir kişi, bir grup ya da bir
kurum tarafından bir kişi bir grup ya da bir kuruma karşılıklı olarak iletilmesidir
Etkili iletişimin amacı; iletmek istediğimiz mesajı karşımızdaki kişiye amaçladığımız biçimde
iletebilmek, istenen tutum değişikliğini sağlamak ve ortak bir anlayış oluşturmaktır.
İLETİŞİM SÜREÇLERİ;
Kaynak; başkası ile paylaşacak bir fikre sahip olan birey, grup ya da kurum
Mesaj; iletişime esas olan haber, bilgi, hareket, jest, mimik, ses, ışık, resim, yazı,işaret vb.
semboller
Kanal; mesajın alıcıya iletilmesini sağlayan araç ve yöntemler. Ne kadar çok duyu organı devreye
girerse iletişim o derece etkin olur.
Alıcı; kaynaktan gelen mesajın iletici araç ve yöntemleri takip ederek ulaştığı kişidir.
Geri besleme-Dönüt; kaynaktan gelen mesaja alıcının gösterdiği tepkinin tekrar kaynağa ulaşma
sürecidir.
NOT: Dönüt (feedback) sağlanamıyorsa iletişim tek yönlüdür. Çift yönlü mesaj alışverişine
iletişim, Tek yönlü olanına iletim denebilir.
BAŞARILI BİR İLETİŞİMDE; Simgelerin benzer biçimde tanımlanması, Dilin anlaşılır bir şekilde
kullanılması, Çoklu kanal kullanılması, Dönüt (feedback) sisteminin sağlanması beklenir.
ETKİLİ İLETİŞİM İÇİN; Uygun dil seçmek, Açık ve doğru mesaj vermek, Saygı duymak, güven
vermek, Göz teması sağlamak, Beden diline dikkat etmek, İki yönlü iletişim kurmak, Geri bildirimde
bulunmak, Dinlemeyi öğrenmek, Empati kurmak gerekmektedir.
SÖZLÜ İLETİŞİMDE; Sesin tonu, vurgusu ve yüksekliği iyi ayarlanmalı, Her bölüm ve her konuya
güçlü bir girişle başlanmalı, Katılımcılara adlarıyla seslenilmeli, Katılımcı soru ve görüşlerine önem
verilmeli, Belli sözcük ve ifadeleri tekrar tekrar kullanmaktan kaçınmalı, Sunum şekli ve temposu
iyi ayarlanmalı (önemli bölümler daha yavaş), Bir konudan diğerine mantıklı ve yumuşak geçişler
olmalı, Katılımcıların kabul edebileceği sözcükler kullanılmalı
SÖZSÜZ İLETİŞİMDE; İlk izlenim önemli (kılık, kıyafet), Yüzleri okumak için göz teması
kurulmalıdır, Olumlu yüz ifadeleri kullanılmalı, Eğitim salonu içinde hareketli olmalı, Yorumlarda
veya soru yanıtlarken katılımcıya dönülmeli, baş hafifçe sallanarak ilgi hissettirilmeli, etkin katılım
sağlanmalıdır, Durmadan kımıldamak, ileri geri sallanmak, kalemle, anahtarla oynamak, para
şıkırdatmak gibi davranışlardan kaçınılmalı, Kollar bağlanmamalı (Kapalı)
Konuların hevesli ve coşkulu bir şekilde sunulması katılımcıların da coşkusunu artırır.
EMPATİ; Kişinin kendisini diğerinin yerine koyarak ne hissettiğini anlamaya çalışmasıdır. Diğer bir
ifadeyle Kişinin, diğerinin duygularının yoğunluğunu ve anlatımını algılama ve anlama yeteneğidir.
Empati karşımızdaki ile özdeşleşmek, ona benzemek, sempati duymak değil; onun bakış tarzını
yakalamaya çalışma çabasıdır.
ÖLÇME; bir niteliğin gözlenip gözlem sonucunun sayılarla veya başka sembollerle gösterilmesidir.
DEĞERLENDİRME; ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak bir değer yargısına ulaşma işidir.
İNSANLAR;
Okuduklarının
% 10’unu
Duyduklarının
Gördüklerinin
Görüp, duyduklarının
Görüp, duyup, Söylediklerinin
Görüp, duyup, söyleyip, dokunduklarının
% 20’sini
% 30’unu
% 50’ sini
% 80’ini
% 90’ını HATIRLAMAKTADIR.
YETİŞKİNLER NASIL ÖĞRENİR; Eğitimin kendi konularıyla bağıntılı olmasını isterler, Eğitime
etkin olarak katılmak isterler, Eğitimde çeşitlilik arzularlar, Olumlu geri bildirim (positive
feedback) verilmesini beklerler, Kişisel kaygıları vardır ve güvenli bir ortama ihtiyaç duyarlar,
Herkesten farklı bilgi, görgü ve deneyime sahip, özgün birer birey olarak görülmek isterler,
Özgüvenlerini korumaları gerekir, Bireysel ihtiyaçları göz önüne alınmalıdır, Kendileri ve
eğitmenleri için beklenti düzeyleri yüksektir
YETİŞKİNLERDE SUNUM
SUNUMA GİRİŞ YAPARKEN; Tüm grubun ilgisini çekmeli, Sonradan verileceklere katılımcıları
hazırlamalı, Olumlu bir eğitim atmosferi yaratmalı, Katılımcıların eğitmenin beklentilerini
anlamalarını sağlamalıdır, Konu hakkında bir dizi soru sorarak, Toplantının amaçlarını gözden
geçirerek, Konunun daha önce işlenen bölümlerle bağlantısını kurarak, Kişisel deneyimleri
paylaşarak, Gerçek yaşam deneyimlerinden bahsederek, Problem çözme etkinlikleri veya vaka
çalışması, Video filmi (görsel işitsel araç kullanarak), Kışkırtıcı ifadeler kullanarak tepki yaratmak,
CPR mankeni gibi modelleri kullanmak, Bir uzmandan yardım almak, Oyun, oyunlaştırma veya taklit
kullanmak, Konunun gelecekteki iş deneyimleriyle ilgisini kurmak
www.cevherhazirlama.co
m
SUNUM ÖZETLENİRKEN; Kısa olmalı, ana noktaları toparlamalı, katılımcıların etkin katılımı
sağlanmalı, Katılımcılardan soru sormalarını iste, Katılımcılara soru sor, Alıştırma veya test çöz,
Zaman varsa ana noktaları oyun içinde tekrarla
ETKİLİ SORU SORMA TEKNİKLERİ
Soruyu tüm gruba yöneltme, Katılımcılardan birine önce adıyla seslenerek sorma, Soruyu sorma,
duraklama ve sonra soruyu belli bir katılımcıya yöneltme, Katılımcının doğru yanıtını tekrarla,
Doğru yanıtı destekle, ödüllendir, Katılımcının yanıtı kısmen doğruysa, doğru bölüm onaylanmalı,
hatalı bölüm düzeltilmeli, Katılımcının yanıtı hatalıysa, eğitmen doğru yanıta götürmek için soruyu
başka sözcüklerle yeniden ifade etmeli, Katılımcı soruyu yanıtlamak için herhangi bir girişimde
bulunmazsa, soru başka bir katılımcıya yöneltilmeli, beklenen yanıt alındıktan sonra ilk katılımcıya
dönülerek tartışmaya katılması sağlanmalıdır.
BEYİN FIRTINASI; Düşünmeyi ve yaratıcılığı uyaran küçük grup tartışmalarıyla yürütülen bir
teknik, Belli bir konu ya da sorunla ilgili çok seçenekli çözümler üretmek, Katılımcıların konu
hakkında bilgi sahibi olması gerekir, Sansürsüz, eleştirmeden, mümkün olduğunca çok fikir
toplamak amaçlanır.
GRUP TARTIKŞMASI; Fikir, düşünce, soru, yanıtların tartışıldığı, 8-10 kişilik, Aktif katılımlı,
Eğitmen moderatör, Ana başlıklar Konudan fazla uzaklaşmadan yapılan tartışma sonunda raporu
hazırlanan bir teknik
BECERİ BASAMAKLARI;
Bilinçsiz yetersizlik; Katılımcı belirli beceri ve bilgiden yoksundur ama bu eksikliklerinin farkında
değildir,
Bilinçli yetersizlik; Katılımcı becerideki zayıflıklarını fark eder ama henüz beceriyi
öğrenmemiştir,
Bilinçli yeterlik; Katılımcı yeni beceriyi öğrenmiştir ama doğru olarak uygulayabilmesi için tüm
dikkatini toplaması gerekir,
Bilinçsiz yeterlik; Pek çok pratikten sonra, katılımcı beceriyi rahatlıkla uygulayabilir ve bunu
kendi beceri repertuarına dahil eder.
HAZIRLAYAN : Şeref ARSLAN
www.cevherhazirlama.
com

www.cevherhazirlama.com

Transkript

Benzer belgeler

1 temmuz 2016 itibariyle iş sağlığı ve güvenliği

İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HİZMETLERİNDE DEVLET DESTEĞİ

Güneşi Taşıyoruz! - TÜRKİYE RESMİ SEKTÖR İNŞAAT

3. THSK İşe Giriş Raporları Görüş Yazısı

isgb - İstanbul Teknik Üniversitesi

Dr. Rana GÜVEN (Gn. Md. Yrd., İSGGM)

İSG Hizmetlerinin Kayıt, Takip, Kontrolü T.C. Çalışma ve Sosyal

SL GRANITEX

İşveren İSG Eğitimleri Bilgi Notu