bölüm2

De Smet Tipi Ekstraktörler
 Bant üzerinde 60-70 cm kalınlıktaki
ezme ilerlerken, bantın alt kısmında
daha önceki yıkamalardan biriken
yarı miselanın püskürtülmesi suretiyle
kademeli bir şekilde
gerçekleştirilmektedir.
 Son misellada yağ oranı, tohumun
yağ oranının 1.8-2.0 katına kadar
çıkabilmektedir.
23
24
De Smet Tipi Ekstraktörler
25
İmmersiyon (Daldırma) Esaslı
Ekstraktörler
 Yağı alınan ezmenin durgun ya da
hareketli çözgen içinde, alınacak
ekstraktın çözgen tarafından difüze
edilmesine olanak sağlar.
 Hildebrandt, Ford, Detreks, Adler ve
Olier ve Kennedy ekstraktörleri
Hildebrandt Ekstraktörü
 İki adet dikey, bir adet yatay kule ile
bunlar içinde yer alan helezonlu
taşıyıcılardan oluşmuştur
 Ters (zıt) akım
 Kulelerin uzunlukları, helezonların
dönüş hızı, ve çözgenin akış hızı
ekstraksiyon verimini etkilemektedir
26
Kennedy Ekstraktörü
 Yaklaşık 15 m uzunlukta, 2.4m yükseklikte
ve 1.5 m derinlikte olup, 12 adet yarı
silindirden oluşmuştur.
 Ters akım
 Silindirler içine alınan ezme karıştırıcılar
tarafından küspe çıkışına doğru hareket
ettirilmektedir.
 Sistemde sıvı fazın akışını sağlamak üzere
ilk ve son tekneler arasında 15 cm seviye
farkı bulunmaktadır.
27
SÜPER KRİTİK AKIŞKANLA
EKSTRAKSİYON SİSTEMİ
 Yüksek basınca dayanıklı, çift cidarlı bir
kazanda süper kritik akışkan (CO2) ile
ezmeden yağ ekstrakte edilir.
 Tüm işlemler sabit sıcaklık ve basınçta
gerçekleştirilir.
 Misella üzerindeki basınç veya sıcaklık
kademeli bir şekilde düşürülerek içerdiği
ekstrakttaki farklı fraksiyonlar ayrı ayrı elde
edilebilmektedir (Seçici ekstraksiyon).
 Süper kritik akışkanın seçiciliğini arttırmak
için “Entrainer” ya da “Modifier” ler (nhegzan, etanol, aseton) kullanılır.
28
ENZİM UYGULAMASI
 Yağ verimini arttırmak üzere meyve kabuğu ve hücre
zarının yapısını değiştirmek üzere enzimler kullanılablir
 Glukanaz, pektinaz, hemisellülaz, selülaz, veya bunların
karışımı
 Ekstraksiyon süresi kısalır, presyon verimi %92’ ye kadar
artabilir.
 Enerji tasarrufu
 Çözgen kaybı azalır
29
MİSELLANIN İŞLENMESİ
Son misella
 %30-50 yağ oranı
 bulanıklık maddeleri
- borularda, destilasyon kolonlarında
tıkanma ve taşmalara neden olur
- Destilasyonun son aşamasında
(sıyırma) uygulanan yüksek sıcaklık
nedeni ile yağda istenmeyen renk,
tad ve koku oluşumuna sebep olur.
Filtrasyon
 Bir sıvı ya da gaz ortamındaki katı maddelerin, filtre
edici bir katman yardımı ile uzaklaştırılması işlemi
 Filtrasyonda sıvı faza elektrolit veya filtrasyon
yardımcı maddeleri ilave edililir.
- Kiselgur, ağartma toprakları, aktif kömür
 Bu maddeler bulanıklık maddelerinin büyük bir kısmını
absorbe ederek bağlamakta ve böylece sıvının
berraklaşmasını sağlarken bir yandan da filtre edici
katmanın geçirgenliğini arttırmaktadır
30
Filtrasyon (devam)
 Filtrasyon yardımcı maddelerinin
etkinliği
- Partikül büyüklüğüne
- İlave edilen miktarına (ortama
veriliş oranı) bağlı
- Ancak oran arttırmak yerine çoğu
kez iki kere filtre etme tekniği verim
açısından tercih edilmektedir.
Filtrasyon (devam)
 Filtrasyonda Etkili Faktörler
- Bulanıklık maddelerinin irilik
bakımından partikül dağılımı
- sıvı fazın sıcaklık ve vizkozitesi
- basınç
- filtre edici yüzey alanı
- katmandaki kapiler boruların çap
ve uzunlukları
31
Filtreler
Filtre edici yüzey maddeler
 Metal, tekstil ve yapay liflerden
oluşmuş örgüler, sıkıştırılmış asbest
ve kağıt yüzeyler, poröz yapıdaki
seramik, kuarz veya yapay plakalar,
değişik membranlar, kum, kiselgur,
aktif kömür gibi gevşek materyaller
Filtreler (devam)
 Bulanık madde yükü çok fazla
olduğunda filtrelerin çabuk
tıkanmasını ve verimin düşmesini
önlemek üzere, misella çöktürme
tanklarında bekletilerek,
sedimentasyon yolu ile bu maddelerin
ayrılması sağlanır.
32
Miselladan Çözgenin Alınması
 Miselladaki çözgen faz
 Buharlaştırma (Evaporasyon)
- Destilasyon
- Sıyırma
 Yoğuşturma
Miselladan Çözgenin Alınması
Sırasında Dikkat Edilecek Hususlar
 Ham yağın berrak görünümde olması
 Ham yağın renginin kararmaması
Bu nedenle çözgen buharlaştırılması hızlı
ve düşük sıcaklıkta gerçekleştirilmelidir.
33
Kesikli (diskontinü) Buharlaştırıcılar
 Yatay veya dikey konumdaki silindirik ve 510 m3 hacmindeki destilasyon kazanları
kullanılır.
 Hem destilasyon hem de kalıntının kızgın
buharla uzaklaştırılması (sıyırma) aynı
kazanda gerçekleştirilir.
 Miselladaki çözgen %10 oranına kadar
normal atmosfer basıncı altında
buharlaştırılırken,
 %10’ dan sonra kalan çözgen düşük basınç
altında doğrudan buhar verilerek
gerçekleştirir.
Dezavantajı: İşlem süresi uzun
34
Sürekli (Kontinü) Buharlaştırıcılar
Çalışma prensiplerine göre
 Yükselen film (Borulu)
 Düşen film
 Dönüşümlü (Devir daimli)
 Döner
 Sıyırma kolonları
Yükselen film (borulu)
 En yaygın sistem
 Buharlaştırıcı kısmı dikey
kaynama borularından oluşmuş
 Misella bu borular arasında sirküle
edilirken buharla ısıtılır
 Isınma sonucu oluşan çözgen
buharları ile sıvı faz karışımı
borular içerisinde yükselerek
buharlaştırıcının üst kısmında
birbirinden ayrılmaktadır.
 Ayrılan sıvı faz tekrar aşağı doğru
akarken, ayrılan ve çözgen
buharları ile karışmış buhar ise
sistemin üst kısmından köpük
tutucudan geçirildikten sonra
kondansatörde
yoğunlaştırılmaktadır.
35
Yükselen film (borulu)
 Avantajları
- Enerji gereksinimi düşük
- Hızlı
Düşen Film Buharlaştırıcılar
 Dikey konumda yerleştirilmiş
ısıtma boruları bulunmakta ancak
buhar bu boruların dışında
dolaşmaktadır.
 Misella cihaza üst kısımdan
girmekte ve bir pülverize edici
sistem vasıtası ile homojen bir
şekilde yayılarak ısıtma
borularından aşağıya doğru ince
bir film şeklinde akmaktadır.
36
Düşen Film Buharlaştırıcılar
 Eski tip cihazlarda
miselladan çözgen
buharlarının ayrılması
cihazın alt kısmında
gerçekleştirilir
 Yeni tip
buharlaştırıcılarda ise sıvı
fazla buhar karşıt akım
halinde olduklarından
oluşan çözgen buharı
cihazın üst kısmında
toplanmaktadır.
37
Dönüşümlü (Devir daimli)
Buharlaştırıcılar
 İçinde misellanın dolaştığı; ısıtma veya
kızdırma boruları yatay veya dikey
konumda olan, misellanın pompalar vasıtası
ile sirküle edildiği sistemlerdir.
 Misella sistem içinde 0.3-3.0m/sn akış hızı
ile dolaşırken misella seviyesi daima
kızdırma borularını dolu tutacak seviyeye
ayarlanır.
 Bu nedenle sürekli basınç altında tutulan
sıvı fazdan, çözgen kaynayarak kızdırma
borularının dışında ve tepedeki boşlukta
basıncın düştüğü yerde ayrılmaktadır.
38
Dönüşümlü (Devir daimli)
Buharlaştırıcılar
 Avantajı
- Büyük ısıtma yüzeyi ve yüksek
basınç nedeniyle çözgenin
buharlaştırılması için etkin ve
ekonomik
 Dezavantajı
- Güçlü pompa gereksinimi
- Yağ kalitesi düşük
Döner Buharlaştırıcılar
 Buharlaştırma ve sıyırma işlemleri aynı kazanda
gerçekleştirilmektedir.
 Yatay konumda ısıtılabilen yatay bir silindir ile
bu silindir içinde dönen bir “trommel” den
oluşmuştur.
 Hareketli trommel üzerinde dıştan merkeze
doğru daireler oluşturacak şekilde delikler
açılmış kapaklarla, iki ucu kapalı silindir
şeklindedir.
 Hareketli trommelin dış yüzeyinde ise misellayı
hem kızdırıcı sabit diskin iç yüzeyine ince bir
film katmanı halinde savuran, hem de çözgen
içeriği giderek azalan misellayı çıkışa doğru
sevk eden kanatlar bulunmaktadır.
39
Not: İyi filtre edilmemiş fazlaca köpük
oluşturan misella için uygun bir sistem
Sıyırma Kolonları
(Rektifikasyon- Zıt Akımlı Kolonlar)
 Miselladan çözgenin buharlaştırılması ve çözgen
kalıntısının kızgın buharla sıyrılması aşamaları,
aynı cihazda yer alan birbiri ile bağlantılı ancak
farklı kısımlarda gerçekleştirilmektedir.
 Cihazda yer alan bölme adedi cihazın kapasitesine
göre değişmektedir.
 Cihazın üst kısmında geniş çap ve hacimli ön
buharlaştırma kısmı yer alır.
 Misella ince bir film halinde kolonun ısıtılmış
cidarları üzerinden akarak en altta yer alan daha
küçük çap ve hacimdeki sıyırma kısmına
geçtiğinde kızgın buharla temasa gelerek yüksek
sıcaklık ve vakum etkisi ile içerdiği çözgen
kalıntısından tamamen kurtulmaktadır.
40
Sıyırma Kolonları
(Rektifikasyon- Zıt Akımlı Kolonlar)
 Avantajı:
Misella ve kızgın buhar katşıt akım ile
prensibine göre temas ettirilmesi
kızgın buhardan en yüksek oranda
yararlanılmasını ve ısı tasarrufu
sağlamaktadır.
41
TERMOKOMPRESÖRLER
 Yeni bir teknik
 İki buharlaştırıcıdan oluşan bir sistem
 Birinci buharlaştırıcıda oluşan çözgen
buharı dönüşümlü bir yoğuşturucu
tarafından emilerek normal atmosfer
basıncı altında yoğuşturulmaktadır.
 Bu sırada açığa çıkan ısı enerjisi ikinci
buharlaştırıcıdaki misellanın
ısıtılmasında kullanılmaktadır.
TERMOKOMPRESÖRLER
 Avantajları:
- düşük sıcaklık uygulaması
- buhar tasarrufu
- soğutma suyu tasarrufu
 Dezavantajı:
- yatırım maliyeti yüksek
42
KÜSPENİN İŞLENMESİ
 Ekstraktör çıkışında küspe ort %50
çözgen içerir.
 Küspedeki çözgen üç şekilde
uçurulur.
1) İndirekt buhar uygulaması
2) Direk buhar uygulaması
3) Sıcak hava, buhar veya aşırı ısıtılmış
çözgen buharı uygulaması
Çözgenin Küspeden Uzaklaştırılması
 Toaster (Desolventizer)
Modern teknik
- Küspeden çözgen uzaklaştırılır
- Küspe kavrulmuş olur, besleme değeri
artar
- Direk buhar uygulaması
43
 Tabanlarından
ısıtılan üstüste
tavalardan
oluşmuştur
 Çözgenin
buharlaşması
sırasında
küspenin nem
miktarı artar
 Küspe sıcaklığı
I. tavadan II.’ ye
geçiş sırasında
82-94°C’ ye
ulaşmaktadır.
44