OCAK 1993 1O.OOOTL - MAVİ-NOTA

I
AYLIK MUziK VE SANAT DERG1SI • YlL: I
. OCAK 1993
1O.OOOTL.
SAYI 1
au
SAYIDA;
ay!je sevlm • aygOn bu lutOte
ahmet OZ8f • gerard hoffnung
• m. semlh bay Ian
• osman razl aksu
•
•
•
•
•
•
leyla saz (mavi nota)
mehmet sallh holep
emel bu retn OzgOne$
oktay gozplnar
m.Ozer clra voQlu
m.nazml Ozalp
I
Mavi N o t a'd a n
•
Ins a nla
b a i 1a ya n
ilk
~aQ lardan g OnOmOztl de k. insan
va rham m onemini en iyi iekilde
duyuran. insan ctmenm entermru
ve onemini her an ar nms et en.
"Mazlk sanatrvrun olag anOslU
ilgin!; e vrenlyle: za ngin. ha reke tH, d80 ii ik, yet yet eQ len· dirici,
ye t y et dU!jundu tUcO yon -Ieriyle
her ay siz okuyucularlmlzla birlikl e o lacao lz. Muz ik aOlrhkh bit
derg i clm enm sorumluluQu ve hilindyla. sizleri bai1a mOzik 01mak uzete, sanat dOn-yasln tn il9i0 9 ev ren inde y o lc ul uQa
Cjlkarac<tO lz. Bu der gi, siz ckurla nrmz m. bize g OCj katan yazar,
mOz isy en ve li alr leri mizin.
de ger li abo nele rimi zin. Mayl
NotaYI gOzetiei tiren turn dcsttenrmz tn desle gi ile gen;ek ye rini
bularak sevgili 'rrabzc n'umcn m
bit baika alanda sesi et ecektrr.
Ds tg imizin haz lrlanlJ aJamas l
basta olmak uzere " Mavl Net a" nm yasam butmasrnda deQerli yardl mlarm l esirgem eyen
" KIVI" ailesine ~en te ~ek kulQ­
rimizi sunarlZ. Ilk sayfaya ba ~ la­
madan once radyonuzu a9l m1z
ya da plaQ lnlzl dondOrmeye b a~ ­
ladm lz. " Mavl Hota" yl okumaya koyuJd unuz. Muzik kadar guzel ve zevkli gunler dil&oiyle...
• KIYI Dergisi Genel Yaym
Yonetmen Yardlmclsl ara~t lrma­
c,-yuar ~ ii ri n sell'daltsl A rslan
Pu lat hana " agabe yimize o tu~­
turduQu ge n i ~ kitapllk ve bu kitaplJgl n olanaklarlndan insanlmlza yaplrg r katk rlar nede niyle
Trabzon II Kuhur MudOrlUgO ta o
Tahndan bir plake! verildi. Ars'a n Pulathanell' nln odOllendirilmesinden klvan9 duyduk. Kitaphgrndan d aha niCe insanln
yararlanacaglOa inantyoruz.
2
• Ocak ayl yitir diQimiz bOyOk
sanal t;llarlO hOzunOnu y a~ atlyo r
biz lere " Tu r k Be , ler l." it;ind e
kendinden en fazla sOZ entren ki§i,
hl9 ku§kusuz Ahmet Adoan
S ay g un 'dur. Usi a bir beetect. iyi
bir OQrelmen va y az ar olarak YIIlarca TOrkiye'nin muzik y a~ a ntl s , ­
na agtrllQlO 1 ko ymu~ oren Sayg un ,
Izmir'de lttlh at vs Terakki okulunda
I sma n Z Llht O'den aldrQI bilgileri,
Mac ar Tev llk Bay ve Hu sey ln
Sead ettl n A ral 'in ders ler i ile
besleyerek Armoni ve Konlr apunto
ala nlan nda kendini yeli §tirmiljtir.
Turk Beljlerinin son l emsilcisi olan
A hm et Adnan Say gun 'u 5. 1.
, 990'da kaybettik . Has lbln Meh m It YOr u (20 . 1. 1953), Z ekl
A r lf Ala ergin (5. 1. 1964), Ka dr l ~ nt; a r ar (11. 1. 1989), Ne yzen Tev fl k (28. 1. 1953), M ual 11m KUlm Uz (9. 1. 1938). Nev r . . Be y (22 . 1. 1937), A ll
1 ~ l n g a r (2 6. 1. 1976) ve daha
nice sanalt;l lar oca k aymm yitird ~ im iz deQerleri. Muzik sanatlmlza
~k yonlO kalkl latl olan bu deQerlarimizi sayg,yla anlyoruz.
• Yarel sanalCjllall mlzdan a~ a ­
beyimiz Ih u n Ey OboO lu yo nelimindeki Trabzon Be ledl yesl
TOr k Hal k MOzl OI Ko ro s u,
Bosna-Hersekl a bOyuk aCllar ya1ayan insanlar yaranna bir konssr
programr sundu lar. Bu brnek dayranlljlarlndan dolayl kendilerini kulluyoruz.
• Dargimiz yazarlar mdan muzisyen arkadaljlmlZ Mehm et SaII h Hol ep oZYariri t;allljmalann in
sonucunu almaya b a ~ lad l . An 'gal A k kor ve Yll dlZ Kar ta l , ar·
kadalj lmlzm yel i~tirdiQ i son 6~ re n­
cUed olarak Turk Halk MuziQi Korosu saz heyelinde yarler ini alatak
baiaflh konserler vermeye ba ~la -
dtlar, BOyle genCj yel enekleri muzik
ya~am l m l za kazandlfdlOI ~in Me hmal Sallh Ho lep arkad a~l mlz t kutluyoruz.
• Tr abzon Devle t Tiyatr osunun
y6neli m kadrosunda d e ~ i ~ i kl i k oldu.
YOcel Erten 'in Devlel 'r lye treta n
Genel MOdO rlOOu'ne alan maslndan
sonra, Trabzon D811'Iet Tlyatrcsu MOdOrlUQune sanalt;1 ark ad a~l mlz Meaut Tur an, yardlmclllOma da sanatt;1
a rkada~ lmlz All Ersln Yenar gelirildi, Arkadailanml zl kutluyor. ba!jarllar
diliyoruz.
• Darginiz Mav l Hota, en ozgOn
bit;imde okurlan na ulai abilmek it;in
6zv erili cahsmelan lle Sevc an Ar k
arkad ast rr nz tn elinde b i~im lenece kt ir.
Kendisine emeOinde n dolayl it;len
teljekkOrlerimizi sunuyoruz.
• De rgimiz Sana' D' Ol,mantann d an, mOziOin sevdaltsl Tanbu rl
Suat Ku rt ul du'ya Trabzon'un muzik
y a~a m lO a katkrlanndan dolayl, TR T
Trab zon Bo i g . M OdurUlOO tarallndan plaket verildi. ~u anda mOzik
hayatmlO en verimli ve olgun dOneminl
ya1ayan Sua t Kurt u l d u'nun odO Ilendirilmesinden onur duyduk.
• YaZI 1, ler l YOnetm enlmlz
MOflt Sem lh Baylan , Ordu Sanat Evl (OASEV) taraflnd an dOzenlenen bir elkinlikl e " MOzl k" kOl"! ulu
bir konl erans verecek. Bayl. n, daha
sonra k~uk bir Kenun r• • 11811 ve·
rip, yaylmlanml1 kilaplann l imzalaya·
cak .
• Tam okurlarlmlZln, Mav l Not a' ya emeOi geCjen he rkes in, tOm
dostlaflrnlzln yeni Yllln i kutl ar, 1993
Ylll nln barl lj mUl luluk ve esenlikten
yana gu zelliklerle dolu olmasrMl dire·
riz.
• ~ubat saYl ml zda
d il~ iy le ...•
bUl u~m a k
I
Bir kent ki ...
• An.
Bir ke nt ki kOkO cok eski lere
uaanmakta. OzgOr onscrcererin , demokras i kavrarmnm ye~erdigi Yu nan uygarllOlnl, hak ve
e~itlig i n bukuksal te melleri nin
atlldlgl Roma uygarlrglnl. salt A1Iah'a jnancm en gOrkemli yapitlarca, en aynnnh sOslemelerle
OlomsOzle§ti{Ji Bilans UygarllglOl
konuk etrni§once.
Yunanhlar, Ege kryrlanndan gelip Karadeniz'in botluk ve gOzelligine tutulmadan once, causkan
yerli halk ovatarda ceun doga
kosunanna karst utkulanru. kutluycrlardt. Etraf hendekler ve
<;itlerle cevrff kOylerde kOtlikten
evlerinde bolluk icinde ve gOvennyoner. Ote krytlardan gerenlere dusrnanhk gOdDlmedi. Nimetie r b61O~ldO . takas edildi.
Cte kryrla rda n gelenlerc e suda n da ha 90k tuketllmeye baslay Inca sa rap, Tr abzon boydan
boya asma kOtOkleriyle doldu. En
eski sikkelerinin Ozerine resmedil~ l1zDm salklml ve daha son, akil eroe sa r ho~ 010nY505,
Trabzon'daki bagcl llk ve ~a rap­
clligm antik ~aJ<i simgesiydi.
Roma imparatoru Had rlanos
kenlin yenden imar edilmesini istediginde 6ylesine inc e hesaplar
yapll iar ki rnJhendisler, mimarlar,
desenciler, rnozayik u stalan ve
ta~ yontucula n; projelerd en tek
bir milim OdDn verilmedi. Vaomurlar 9d< ya;plglrda ise ne bir kOprO
ylkllch, ne mozayik dO~efi yollarda
bir avUl;: olsun su birikl L Hadria·
nos'a duyulan saygldan, amSIna yapt lnlan heykelin bugOn nerede oldugu bilinmes e de kaidesindeki yazlt bir caminin g iri ~ inde
e s~i Turkce saMann altmda 08-
BEVi ll
manhya has bir sentezle hal a
yasamaktadrr.
Merkezdek i Biza ns entr ik al armdan bunahp solugu Trabzon'd a
alan Kommenoslar, Sek;uklu sullantanna Odedikleri vergiler yanrnda
deoerli armaqantar sunmaktan ge r!
durmac:h lar. Armaga nlar arasmda fidan bo ylu, iri gozlO prensester de
vardr. Onurlu TOrk bey leri soylu
gOzelleri ancak es olarak kabu flendile r. Komnenoslann sikkele ri uzerindeki Sek;uklu suvarisi molitikcrkunun degil hayra nhqtn itadesiydi.
Krallann tar; giydig i Chrisokephalos kilisesindeki altm varakh mozayikler I§lk vurduQunda gOz kamastmyor,
tUm b ranm Q almla kapllyrnl§ gbi I§ll
1§11 yaruyordu . " Alt m b a$11 Me r·
yem" ve og fu lsa , Kura n' r kendi ne
rehber alanlarca da kutsal blltndigind en , Fali h Su lt an Mehmet
l lpk l Istanbul Ayasofya klllse-
s e nsi n
Aygu n BULUTOTE
Bulutlar dolo~"k en
goklerde
Gu ne~e hosretim .
Gune~im sensin.
G un e~ .
olev o lev
yokarken
Yogmuro hosretim .
Yogmurum sensin.
GOZYO~I
piner olup
oko rken gozumden
Sevgiye hosretim.
Sevgillm sensin.
slnde old ugu gib i, rraozonu alchgrnda da buradaki resimleri bozdurtmadt.
Oyle bir kent 10, Hristiyan kalem ustatan camilerde en gOzel nakl~n yaparken, mOsfOman u statar tas ve
ahsabr oya gibi i ~liyorl ard l kiliselerde .
19. uncu yazyrtoa gozelli gi dillere
destandr. Bi r gezgin, "portakal ve
zeytm aga~tan arastna gizlenen evlen ve ince - uzun sotun go minareleri" ile i~a9 1 C J tabo ya benzetmis. bir
digeri evlerinm cep helerindeki zerafet ve renk uyumunu baska hi<;bir
yerde gormedigini behrtmisti. lkindi
vakitlermde actk safada boh\:a i§leyen gent; krzla n serinfeten rUzgar,
limon ve pc rtakal 9igekleri arasma
manotya kokusu da katar, parmak llktan catrya uzanan asma dahnm 01gun salklmml haf~ee oynatmn.
Cu mhuriye t genc;leri ala bildigine
kOltOrlO, uygar ve sayglllydi. Bcs zamanlar mOzik ve tiya tro yapmakla,
Ingitizc e, Franslzca kitapl ar okumakla do lduruluyordu. Parlak yaz
gec elerind e aC; lk pence rele rde n
Ded e E fe n d l'nin, $evkl Bey' in
besteleri co~kufu sesle rle dalga dalga yOksel iyo r, Madam Robe rt ,
lura n sinemas mda perd e aralarrnda ince zam parmaklanyla piyanod a mi ni kon serler ve riyo rd u
Bach'd an .
Beyl er kravalslz , h anlmlar §apkaslz Millet B a h ~ SI ' n e c;rkm lyo r,
kibar deli kanillar Sog uksu'daki slk
r;amllg ln arasmda n ge<;en dar yolda
hanlml ar ayaklan m inciltmes in diye,
Onde n gide rek gOndOz fen eri tutuyo rlardl . Ve bir mano lya aQac l
gOzden 91kanlamadlgl jr;in bOyOk mimara bOyOk pr ojesi ye niden r;izdiriliyordu.
Bir kent ki... •
3
Bir dergi C;lkarmak
• Ahmet
Oergile, ~in. " y az lnlm lZin se lunurn orga nl afld lr" diy en ne Quzel
soy rem i~ . Ge rc;ekten yazm tmmn,
geni~ anlamda kDltli, ve eenenrmnn
nabZl , dergi1erde ala r. Nice gel"ll; ye lenek, ilerd e k jl apla ~hrac:aQ I yazt V8
~ii rle r ini d enediQi; s mav a surduQO,
dergiler atar u, geCjmi~len gunOmOze
nie; 9Jrak kafmamrs: birileri art arda
kapar urkan, c fvsen bo ~ luk , blr
b a~ k alart
taralmdan do ldu rul mu~l ur .
Gazete sancuannm vitrinierinde.
kUCjuk bureter!n camm a aSlh du ran
lJOk renkli basrmla okura sunulanlardan tutun da folokopi lie ~alhlan ,
hayti yenm yanh~ lik larJ ta~lyan ,
OZ9nsi z bir dizg iyle 90nyOzOn8
; Jkanlan nice derg iler. hap okurdan
deslek bekleyerek yasama sal/ail
verir, kendi kulvannda yarl~a katrln .
Kimilerinin zaman olur baset ugacil.ir,
hemen " ac ab.." sOzcug u nu gehr ir
okurun usuna . y lk l~ la rmdak i n virl9 'er, kapa nl~ larda nOznQ donO~iir , ancak bu sevda, duygu bazmda
da olsa hi9 eksilmeden sUriJpgider.
SO'II y,lIarm ba~lndan beri pek ~
derg iyi izleme olan~ 1 buldum. Oaha
d~rusu kultu r v e sanahmlZl n nice
dergilerine ganUl d u~ utd og um yll olarak 196 7'yi gosterebiiirim. Varllk dergisi T urk Oil;, Oosl , Yeni Dergi, Yeni
Edebiyat, Yeni a, KOken, Milnan, Milliyet ! Sanal , Turkiye Yaz llarl , Vanna
D ~ r u , Ses imiz, Ob nemet;, Yaz m,
Y,,"i Ufuklat ve d ana adm l saya bilec egim on 'larca de tgi bir yerletden
s.Ut up g e l m i~l e r d i r solram l z a .
0 ze liikle de bunlatd an ayn bir yerde
algllad rQlm Ya ns lma. 1972 - 1975
y ilian araslnda surekii yazdglm, nice
uslalarla sayla doslluQu kutduQ um
Yan Stma Sevg ili Te kin SOnmez'in
bYnda ne bVyUk emegrVa."dl.
Vatlik'ta Va~r Nabi, Dosna Salim
$8ngil, Veni Ufuklat'da Vedal G unyol , TUr1c.iye Va zl lan'ncIa Ahmet Say,
V azm'da H useyin At aba~ , Sesi miz'de Hasibe Ayt en, Varma DoQru'da Tahir Ab ac I, DOnem 99'1e HOseyi n Yu ma~ . . 8 u detg iler gibi nice
de rgilerin mutfaklannda , nice emekleri y~u r a n birll r yazmeri ola rak bu
dunyanm y ureQinll n ak l ~ l anm . ~ l ar .
d lr, T rabz on'da t;lk an KIYI'd a, Anka -
OZER
ra'da nic e dc stla n muta
vu~turdugumuz K ar~ I'da
tutkuten, g uzelli kl et i
ya~ama
ka-
ayru sevingeri,
ya~amaya t;a l l~­
mak, omu r verdig imiz alaru bizler adma
daha da anlamh kllml$hr.
Bir de rg inin ilam hap sevi ndi rmi~li r
b en i. Kapanl!j duyurulan , ayla r boyu
t;lkmadl Qr i<;in, kap anrnay r ok urun beklenl isinde ertten derg ilerin, g 6 tu ~ alarurmzd an l;lkma sl, nasu da huzunter dog u tm u~t u r yu r ~ i m de. Bit du ~ u n tiy orum
da yazdlQlm krrka yakm derginin, bugOn
t;~u yaztn alanmdan kopmu,; tath birer
ani ctarak yezm t arihimize go mOlU verm i~lir_
Bit dcnemler, her Otun, bit yarde kitaponce derg ilerde smava soku furdu dedim. Bu, hem yazan, ozaru kend ine gOvenli kdar, hem de kendi urunOnu
daha doruklata la~ lmada bit o";i:rt oIurdu.
Oysa bugOn, zaman zaman 'pal' diye bir
k ilap t;lkar pos ladan , Po sl a kutumda
belder ; ne ilginc;tir ki ad,nr daha 6ncelerde
hil; duymad rglm, bit sanatt;IOIn OrOnOdOr
b u. Bask llan oze nsiz, yazlm . savt uk,
sozc ukletin ~u ya nh~a gOmOIO bir ki·
tapht bize ula~ n. DOOaJdlt. yunkO t;lkan
kilapla, onun OslUnde la~ma n adln ara slncla bit ileli~im yok gibidir, Oysa yapllm
ozgunl O§O, y azatlnln on un Oz efin e litremesinden daha da anlam kazanlr.
la~ madan
BUlUn bu d U ~ i.l n c ele r MAVI NOT A'nm
it;in 's ta rt' ve ril diQi andan ber i
l;l kl~
usumda dolarn:h d urdu. y lkan dergi sanall n bir alarum gOzel meyi am ar; hyorou.
OIsun, nice senatlann t;lk l~ ncstasr birdi :
BCryu ve ritmin gizemi dog urm u~tu bunea
sevdayt. Va bir d srginin nics sorunlanyla
yogru lan guzsllikler, murekkep kokan
kil glilarda pm l ptnl bir ba skryla dergiye
d o n u~unce ; hOzOn ler, um ulsu zluk lar,
It.im gerilimler u~p gidecekti. Her y azlyl,
her §iiri yazanlyla konu~ ut gibi dosyadan
dosyaya akt arma k, derg i bcyutunda
bag lamak, cnten nice gorse l DrOnlsrle
harmanlamak. dizg isini sonuna dei:)in lzlemek , du zehisinde en kut;0k ayn nt ly l
g6zetmek, pikajrOl , filmini, mentajrr uve
sonuncla, basrmmdan katlanrnasma, c rda n dikilme sine , ardmdan ke silmesine
g~ n , bir dolu setOvsni ya~arken bit itin
mlman o lmak la kaz amlan ccsku . ye ni
yen i heyecanlara ul3!it,m insam . Bunea
gerilimin ardmdan gelen bu soluklanma,
uzun bir yoku~un ba~lndaki dOzlukte bir
~ sokJIdanmadlr. Ve an CitKlmlisi de i.
saYIYI go rmedan abol'le yapt"'lmlz nice
sanalsevare bir y illik birikiTli - 12 saytyt kesintis iz g6nd erebilmenin, verilen sozO
ye rine ge tireb i1menin e rde mini ya~ a­
maktn .
MOzigin ka natlan na kat .la n Mav!
Nol a'nln nice bulut larrn koy nunda , nice
g One~ le rl e ufuktan ulug a sav rulara k ipi
yuregimize la k.lan blr Ulfurtma o lmaslOl,
sanat ya~ am l ml za rank kalmaSlOl diliyo-
rum. •
Holfnung'clan ..
4
.- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - -
IIBeatles" diye bir efsane
• M . Semlh BAYLAN
1962 - 1965 yulan arasmda, Bealles~n her bir sarkrsr lisle lerin
besm oe ye rteslycr ve tum muzik du nvas un yerinden oynatryc rdu . lste bu stratarda BBC yaym kurumunun stedyclarmda, bazr pop mlizik programlarrnda kullamtmex t eere kaydedHen ba zr seroter bir raslanh eseri BBC arsivlerinde ortaya
IJlkarthnca yer yerinden oynermsn.Zira bu sarkrlar h~ bir zaman
plak, kaset ve diger ticari emectada piyasaya sOrUlmemi§, BBC
yaym kurumunun ar~vinde band kay ldl olarak kalmrsn.
1962 - 1965 yllian arasmda sure!<li yaprlan ~!I§ malar suasmca
Beatles 88 adet ~ark l gerl$ekle§tirdi. Bunlann 32 adedi kendi
bestelerl di{jerleri ise Amerikan RHYTM AND BLUES tarzmdakt
baska besteeilerin §arkllan idi. tste kendilerine ait olmayan bu
§anularm 36 adedi hie; bir zaman tica ri amada kullanllmaml~ll.
Bea u es'r BB C radyo larmda ilk dela programa alan Pe le
PUild ing , c ntan ilk ke z dinledigi anada'ci izlenim lerini ~oyle anIatryc r:
"0 qunlerde bir <;X)k dans yerledni ve mOzikhol!erini dola::;lyor ve
hahanm iki - Oe; aksarmm bu ralarda ge<;iriyor, yeni grupla n dinleyip degerlendiriyordum . Ancak bunlarrn hem en hepsi basanse
qruplardr. BOyle ekee mienn bir inde yeni bir grupla karsrlasttm.
BEATlES'd l bu gurubun adr. c;ok ejkile mtslerdi be ni. Har te notIan mtn arasrnda "o l a~ a n O s tO bir g rup, b ir goklan g ibl
rc ck'cr d e~i1 fo lk yam agJr basl yO( , m uz ik yapma ga
~ il im li" dive alnru e;izmi§lim. Bu 0 sualardaonemj bir ~eydi.l...It1
g~ar ve bir da vulla muzik yapan gruplarrn c;ogu gOrultUden ba~
bir §ey yapmlyorlardl. 0 geeenin en i!gine;oykusO ise John 'Ie
Paul iliin yazdlklarrmdl. G urubun iki vokalistinden JOHN LEN NON iyin (avet), PAUL MCCARTN EY ilyin (haYlr) diye yazml§l lm.~
Pet e Pu il d ing , ayol soyle~ide 0 zamanlar bOyJesine dikkalli
V9 litiz olmadl!:)lndan sOz ederek Paul'den ozur dilemeyi de ihmal
elm emi§. On larla yaptlgl ilk radyo programl anl lannlda !joyle anlalryor Pete Pilding.
~OIdu~a sinirliydiler. Ku::;kusuz ilk radyo yayrnl kim olursa oisun ne kadar ces ur 'Ie alilgan olu rsa o lsun vine de onemli bir
o laydlr. 0 gOnlerd e kay lt mekanl o larak kullandlglml z FAYHOUSE liyatrosunda gem;:lerda bulunurdu. ylghklar atan bOyuk
gosleri yapan kalabahk bir dinleyici oounde yapardlk prog ram Ian . H er show il;:in bir ~arklcl ve10plulukla bii de sunucu oIurdu 1<0nuk olarak. Aslrnda 0 zamanlar yallm saatlik buna benzer radyo
showlar ah~dm l~ bir ~ydi. hna BEATlES sahneye <;lkt191 zaman
tjOk iyi bir gOsleri yaparfard l. 11k showdan sonr a bende elkilenmi::;
yeni bir program i<;in hemen anla::;mayapml::;llrn. SOzunu etligim
bu ilk showda J o hn Le nn o n (Please Mr. Po stm an )' l
soylemi::;ti."
Beatles , Pete Pu il d ing 'in program rna 1962 ylhnda 0<; defa
katr ldl . Ilk ikisinde davulu Pynk Be st l;a l'/ordu. Ue;unc u prog ra mda Ring o Sta r, Pynk Bes t' in yerini alm l!l ve klsa bi r sOre
soma da ilk 4S'lik (Love Me Do ) I;lkml::;ll.
Saturday C l ub, B ea tl es 'm BB C'd e gerl;ekle~tirdigi en
onemli radyo progra mlydr. Ba::;ka bir deyimle unlu ol maya
ba!llamllj her sanal<;1 il;in 1;1klimasl gereken bir radyo programlyd l
Saturday Club . Beatl es, bu programs ilk dela 1963 y lllnrn
Ocak ay lnda katllml::;11. Programrn ortak yaplmctlarrndan Ba rry
Andrays, 0 zamanki kaylt ~artlar rn l ~oyle anlallyordu : "GeMllikie sa lr gu nler i ogleden soma Ul; - u~ue; u k saatlik l;alr~­
malarrrniz olurdu. O gun lerde kayillar, mono teknikle yapdtyordu.
Baz an V'Jkal sesleri somadan kaYI! ettigimiz de oluyordu. Ama
gene l olarak uyguladlglmlz leknik aym zamanda birdefa da hem
muzigi hem vokalleri kaydet mekti. Oldukee zo r bir
ycntam olmasma rag men yap.lacek baska bir~ey yokt u
o zamanlar."
Sa tu rd ay Cl ub prog ram m rn su nucusu Bria n Ma t~
hieu s, proqrarrun ne kadar onemli oIdugunu ~u sOzleri ile
vurgul uyor: 'Sar nycrurn <;:ok on emu bir program. 0 sualarda fazl a pop prog ram la fl yoklu. Bugunku gibi hergun
birkal; tane yavmtaoan muzik program Ian ys rina hal tanm bir - iki gununde yapl llrd l bOyle programlar. Bu
ydzden clacak, hananm Ylidl zl idi SATURDAY CLUB . 0
zam erun sartlan gozenunde bul undurulursa, lnamlm az
bir dinleyid kitlesi veen. Yak la!jlk yi rmibe~ - cruz milyonu
buluyordu. Tabe ki qe ncler olu~luruyordu bu saymm
buyuk bir tjO!:)unlugunu. ~
1963 yrhndan soma Beatl es , amk <;o9unlukla kendi
beslelerin i l;a lryordu. Halla Lenn o n - Mccart ne y ,
baska ~arkrcllar ie;inde hit parcalar yazan bir ikili hauoe
geliyord u. Ornegin, bir ba-ka Liv erp oo l'l u gurup
(Ben ny Ja y Crame r And The Dakota) bir Beatl es
bastes! olan (Do You Want To Now 5ecl8t )'i Ingitlere
plak lislelerinde iki numaraya I;lkartm l!llr.
Beatles'in BBC'de gerc;ekle~li rdigi en uzun sureli program POP GO THE SEATlES
1a::;'YOfdU. Hem bu yiizden hem de programrn kendi adlanru la::;lmasl aceedan
radyo muzik prog ramlarr arasmda oze t bir veri veror. Bu
programlarrn bir l;O§unu gerl;Elkle§l irien Te rry Ha na berr y 'i dinleyelim:
"BBC hafif muzik programlarr hOlurnu ~anl Jim Davlss lon, Beatl es adlr gurubun dikkate d~er oldugunu bunun uzerind e durulmasl gerekligini belirtli. Bana
grubun yeteneklerini ortaya I;lkaracak, geli::;melerine
yardrmcl olacak bir program hazlrlamaml sOyledi. Ben de
eyle yaptl m. Her seferinde bir kon uk sa nat<;1 aldlglmlz
prOfjraml ilk once d6rt dizi halinde yapl rm. Sonraoylesine
bir ilgi g;>rdO ki, klsa bir arallktan soma onbir program hk bir
dizi daha ha zlrtad lm. Bugii n 909U kimse geriye donup
baktrgrnd a yakla~ lk yir m ibe~ - yi rmialll YII once
Beat les 'la bOylesine bi r diz i programl yapllamazd l diyebilir. Raslanl l i~le. 90k gOzel bir §ey . ~
Terr y Hanaber ry programm ism i ile ilgi li ~u n larr anlam: "Bu i ~l e uzun sOreden ben <;alr~ n bir k ~ i olara!<diyebilirim ki en zor verilen kara r yapllan programa ne ad
verilecegid ir. Solum ba~kanr gelir (~u toplulukla onu~­
buoyuk saattik bir prog ram yaprlacak) der . Sanal~IYI bulursun uz. Ama her zaman sanatl1tnrn ism i·a tllnda lalan
show veya Wan show diyemezsiniz. Bazan parlak bir fikir
I1lkt~1 da olu'. hira! e1meliyim ki pop GO THE BEATLES
adl BBC'de idari kesimde l;3lr~an bir bayana ainir. Kendisi hafif muzik programlarln da yap lm sekreleri idi. Ben imIe c;ok iyi bir arkada!jllgl vard!. Bir gun konu!j uyordum kendisi lie. SATURDAY CL UB va EASY BE gbi programlarla
iigileniyordu. M ire ille Mat hieu ilg de <;alr!jml§lr. 0 sl ra larda progr ama uygun bi r ad bulam amaktan yakrnlyordum . Ertesi gOn ban a pop mu zikls i1gilenen karde~i ire
konu~ur1<en POP GO THE BEATlES adl m bulduklarrnl
VEl hi<;: de kelu olmad91nr d~ unduklerini sby ledi. Tamam
dedim programa ad buldunuz. Program.n adl bu baya na
ailti/. Bu pro gr am boyunca grubu n uye leri hayr an-
enm
5
,
lanndan gelen istelderi de Verine getirme fJrsa!1 bulm~ ard l :
John Lennaon. l iverpool1a Amerika araslnda seter yapan
gemilerden birinde ~l ~n arkadqlndan Amerikan plalcLan alarak bunler aras mda beOend ik lerini sbylUyord u. "A Shad o w
Read Man Bl u. ... bunlarda n biridir. "Pep Go The a eatles"
prcq ramuun One ka vu ~l u rd uO u ki ~ i le rde n biriside Carl Par·
ke , 'd.,. Bu Sa nalli' bu progra mda yay lmlan ma k Uzer.
Bu ll.. Miin be sle le, yapm l' .... bo be sts l. , sa yes inde {jne
ulatm 1ttl'. Bea tle."ln czun $ureden beli hayran okluOU sa-
nallil Johnny Burn el par~atlndan bin oIan 1...0 NESOME
TEA YOUm E MY HEART"bY prog ram i;:in seslend..i\en par tialardan l:)irisidir. Johnny Burn e' gibi Ray Char les bUyuk
bir 81kiydi BuUn il;in. Hamburg'daki Star Club programlan nda bit Ray Charle. beslesi alan "WHAT 0 10 I SAY'i daha
uzatrnali bit bic;imde okur1ardl. John Lenn en-m soyled i!)i "l
Go t A Wo man" bai ka bir Ray CharleS' b&slesi idi. Bu ~ark l
1965 ylhnda BBC yayln kurumunun radyo programlan Qn kay"
dertigi eserlerden biridir.
DOn l iYerpoonu ge~ John l enno n . Pa ul McCartn ey
Rin go Su r \Ie G.crg e Han l son'dan ~up.n toptuluk mOzik
d unya smda n bUyUk ' I"lnalar kopar d rktan scnra 1970 yll lOOa
daQ ttn"lI~ .... mijzik Wihine bi' efsane oIay olarak mal oltl'lUt okJyordu _ Oaha sonrala n organizat&lerin aSlronomik teklil leri
kar~l s lnda da birle,meyen bu doo muz isyen; Amerika Birleiik
De'o'letleri'nin kuru lmaslnln nw esini olu ~l u ran 1
milliy ett;ilil<
akmumn ikiyOzunc,j yl!d6numO olan 1975 Ylllnda bir konset ir;in
bir araya gelmel.ri islenmii ve kendderine birm ityar doIar gbi bit
Uctet l~" edildigi haldo birleimeyi teddetm~ ...dir.
1970 ydLndan 50nta mijzik ya!janldarma ayn am devam eden
John, Pau l, Rin g o \10 Ge o r ge, B eaU_s'ln kendilerine 'o'e rdiQi bUyUk imltanlardan yaralanmas ,nl bilmliler ama muzik kalj..
telemden h~ bir i8y kaybelmeden yoIlanna devam elm~lerd lr .
Ozellrkle d ini inanc;latl ve diOef ~atplCt gOru~le r ind en dolaYI
d inci ~e vro le r in Illlpkisini uzetinlll ~ek en Jo hn l enno n. 19 8 1
ylhnda bir suikasle kurban gidinc::e BEATl.ES gerMi artlk bir efsan. oluve rdi. Bu yll besle leri ile g6nOlierifetheden koca Jo hn
Len non'ln 12 nci b lUm YIId6nOmO.
~la da belir1ildiOi OZere bir da ha lek rarlanmas, mumk.un 01ma yan a eatl a s olaYlOln ara mlzda" at rllan uyesi J oh n Lennon-In dOOumunun 40. ylll ..in ~lkartllan 451ik DOUBLE FANTASY lam 22 hafta lisle bai l olmu, 'Ie buyuk frrtlnalar kopa rm l~hr muzik dunyas lnda .•
n5
Osman Razl Aksu'don
-Dc.dcknrli ~
1600 Ki )'Illarda buralan de le9rancdi ..... bu, lin
W: k illl.uri"" u JI" bUkri
'e&hm.i.. i:r"
$dIit aduu. konu pnl )·aput )"t"tkilinin., OII.U Nm U U. YCriIal~·
mUle )&p011 konupnaa}-nen bO) k: idl- AYUlWI)"I·nm Gru 10.11:IIIindc illlk_Vty&n& u.kribea 110 Un . _(ode Alp Daibnn....mal blllarllP~ ....1.. 1nCU )'CmYClil. ormanhk btr yude lI:urWu bu
IChi rdc birkai" lUI 6nc1" Scma ,6neriJi..i Iunmul "e tdorin
~..dc-ki en yiokset ICpede (h tAnbulun c;:ambu'l l Sibil quk ""
riiq: .,h bir ha "..4& I1uti lCn'e de hJNlllnul. iki yanl kale do"atportd oIarak hanrlanmq biT",-unndM! oIuI"!u111C
kl, WD&men ~hk 1I:000 nnd~Ii)_ bit uhnaull lanini kahn 1&1bklo: kapb
iM 4 1I:. .la yUl<sdtilip a4allllabill!:ll _lat ·
ClIJ'C" ~ miluolOfll&p y.. bit ~ld< "'''&11 hul ~ 2 s.ayak,.. ""~" m_SC.....'Pl Su.ila... Aym-i $uifi icn ediImifl,i
19:: -40 mc:ueob l. k wyim.km OI..,..U DUl Iynlan bbk:irnde .....cLolye ycrine 8ank I;pi ... klhb, ~ ~UTml yerkn konutm lq "C bunli nn i1z.c:rim- dl" Icyi r<:ileri "'lIbilme k i ~;n bal lan;}e1u .... rd, .
A) nUl bu m~lI1R I tIo:;l kmlllnd.& yOnkti IC)irriYI" dOnii.lr. )'erdm
}'Oko.. k lili 2.s metre oIan un tl ranln ~Inak In len; Indlun
bNIgt'hi Il ,ua b r dcoo-&ftIb IIW ... ". iiniiyclrOO.
OR t-' (A .....scury. Telt"Yiz~.-_u ) scyitcilm.: OIUtmIo} ninGo .....
CIIU nWuollin6c: ~I
oIup ..xw k~ bit MVcfyu ku'"'''' .
~Iitl. ,UoIICr,dcril" konnul rd.lcn se. ~ k ullalllbn mi kro(cn·
Iat ioe in bor 1lC)1in ~ Ii burUklUpn« idi.. Bir at1l hapui Orieri..
hepo,..;n seyitri)e dunuk "'1" miTQ(<eWllJrd.n uuktl kutul.dutlll'lu
, unlp bilimde .... Iim it-e duyml yl ihtiynlmlz Vi r dl"yinu ,lcl nil) e-n adell 'pl,ik' det I ,bi , Ozlenni l1)"lI.ru- l:;iinkii bu 00tumd a mik",fon lann uiuhu)'. le~ 011'"11111 hi h yord u. 111k
I )'an t.".nd.l..i 11"'I.n, Of..y. ii-k... birkl~ I....nisym. $ernin yenne . mUlrihin OIII1\1I....a "'I: snnhen.le~ ~ . Ylll.iyordu. Sonn
Jq"yll.,., dakd_ _I" u , u t J1l., yudtnu ik bu lI"an )'t"~ indi·
n k n:k If"OI "I" milr.rofonlar .... bouettiri! i)-.:>rdu..
uc....u
liz.,,,,
aim.,
Bir ' cl l i" ..1 nl"d<:niyle. G al.LI Mc...lc" ih.nerini 'ra l"Lllla
Dnnclinin c;..,J"1Al lkb r , ruhu. o1IiU. TITI~ der Derwilhd det"'tlerm <.Ian$! oIa.. k t.k<.l im eJ ilcn hu pteri fe IU....I;n 10lI ,uc:Ii olin 2S. s. 91 l. rihine rlll1'y.,,<.III_Bi7..dcn Oncc Endone7_Y. ,
A"uIluuly., r eru, Rrt zily•• Gin. gtupbn 2 f\'r gecc . r. ilc
g'K lerilerini tlmala milla nh .
Seyin:i K)' in:i)"C . ,-nlln m.hllli Ilm amen doidunlll,lfhl. Sema
~al ' l an k. mer. lann Iflkl.n " I .dl. musLk.i ardl.
dbncn -..ucnla- ..... dl.l'... bit ....u iTlik ~ mi d birh 1dr&
"e . 1Il 111 "" e ~ ,cci . I"Wr hallrlarrutlJ. Ri7im .... ZImJ.l.,. h nun
m.lum hiJ)-uk sal., s.aftM genlinde h ie: du....rl&n In.lInd..SI"4nip
bir h dm su i
dutuyo.Ul, St:)'in:i1en n .... ",d. "
·Atlaioiio:.klx t' ...e bem cri bilULnt l elamullahl lckrll" edip dUrvyOf_
F1ilmC')UI tek l1.tC S da kib . 10 d.kik l wn und.. Nc)·2CJI Cern. 1 be yt;
tin enim. ·~un. bit bro• •• n. ·.... Giui ..., U7.Un IU~ IOflda <lOndii.
"Tuykrim diken dikl"lI uloo " dedi -Ri, hdm lCyirei. w-alma .e)in:ile ri topt. m... Kut"an·d... bi l I.k ,m I-t"ylcr okuduk~ .
w-lllldakill"r tekrar edtyOl'_Col< ku bu N)·... -obnIclJ' rnanlSUII
ball" sa1byor we telu ..lryot. OlKU fey delil" dedi
"",ladJiilld.
vu.'a.
En"' &On A..-utlllr) l
leJcyizr- JOrimdIk ri haba mahi yc ony. ~ yakut Yugoortyl'u eta WDInUI'IUI
plCriidati habcti addi.
Takip eden ,un pu . do. Viyanaya clMdUlr.. Olobr:ide fdW"tllNnd. l1c}'kdkrin , vz.c:Uil-ine ha ytill oIduk. MeJhut kili.d crini ,u·
dill.. Tuna'run ~ I ynldi"- bir )"eNC yaptlm TunlIkulesinl" ~ kuk .
160 ml"t~ yOkK khti ndeki bu ku le~ lJan JOr 35 lI.. i)"l"de
~klyonkl . Gea IRmbufa dOndilk.. •
tindc I~ . Aynu
eea tlesirl196 1 }'Ihnda A1martya'cIa ~'kan ik abUmu
6
I
(
SANATLA YOGRULAN BiR YAl?AM
LEYLA
SAZ
~ir - Bestekcr tevlo se a. 1850 Ylllnda Sulton Meclt'ln sc rcvmdo
d Onyaya gelmi~tir . Bo b o sr AbdOlmecit"in hek imba ~hg lnl do yopml~
olan Ismail Pc so'dn. "Mektubat" sahib! Iki d 6nem Trab zon valiligi ya pon ve Trab zon [d o dlsini (Sultoni . lise) kuran GlriHI Sun Pa~ ' nln e~jd lr.
Leyla Soz: ~olr . bested ve yozar cicrok . cok yOnlu btr soootccnr.
' Solmlq C;: I~ e k ler ' odlYio b ir de illr kitabl vc rcnr. ' Sera y YO Harem
Hahralan"
Avrupo'do do Un yo pm~f1r .
l e yla sea. 6 Ata llk 1936 g lnO. Ktzdtopra k'fald k6~kCnde hayota g 6z·
lefini kopodlQl lo ma n. 86 Y~lndayC:ll.
ue
7
•
Leyla Saz
Leyl:' Saz, rnusiki edeblyat tmrz da oana c;ok
"Leyla Hamm" olarak bilinir. Babast: ~eh re min lig i ,
venue . T rbbiye Nazl rhg l . zapli ye m O ~ j rlig i gibi
g6re " lerde bulunmus Dr. Ismail Pasa'd tr. l eyla Saz,
1850 Ylhnda lstanbul'da dogdu. 1853 - 1860 tarihleri ara stnda hemen he men arahkstz ol arak Delmabahce Sarayrnda yaSadl . Babasr !smail Hakkr Pasa.
Sultan Abdutmecid'tn olOrnunden som a sartl ann
degismesi nzertne Gtrit Variligine atanrmsn. Bundan
dotayr leyla Hanrm yedi yll sureyl e Gint'te yasadr.
Bu rada Matm azel Eliz abeth admdaki bi r kadmd an
Frans rzca ve Yunanca 6grend i. Bu arada genel
kOnOnJ nQ de ilenettt.
Leyla Saz
Ismail Hakkr Pasa. Girit Valiliginden once Izmir ValiIiQi gbrevi de yaprmsn. Ancak Girit Valil!ginden sonra ikinci kez Izmir Valili{Jine atant nca , do{Jar olarak
Leyla Har um da lzrnft'e gitmi§iti. Vilayel mektupcu su
ola n Sun Etendi'yi rnektuplannda n qryaben tamrdt .
Srm Etendi de babastnd an dolayr Leyla Hamm'm
§iiirierini okur ve c;ok begenirdi. Daha sonralan G irilli
Slm Pa~a ad ml alan Srm Efendi ile Ley la Hanrm
arasrnda doQan a§ikm sonu evlilikle b it m i~t i. E~i Girilli
Slm P a~ a He birlikl e Tuna Vilayeline baglr Prizen,
Ru scu k, Anado lu illerinden Trabzon ve Kaslamonu'yu do la ~ l l.
1879 yrlrnda Trabzon Vali1i{Jine atanan Leyla
Hammm e ~i G iritli Smr Pa ~a , Onl0 bilginlerden ~ ey h
Hacl Ali Efencl i'ni n o9lu, ~ey h Olis la m M i n k~ riz ade Ali
Avni'ni n kaymbabaslyd r. Kendisinin bas t l m l ~ eserleri
ve yazllan vardl. Trabzon'da Valiligi sOresince ~e h ri n
8
imarma htamet ve yarorm etti. Leyla Hamm
anrlarrnda 0 oevnn Trabzon kadmta nnm Qiyimi
hakkmda su bilgileri vertr: ~ 18 79 'da zevclm
Trabzcn Vilayeti valili gine taytn clmustu . Seletirmz Ma ~ ir Saffet Pasa'nm haremi oraca ' erace kullanrlmad lgmr ve giyilemeyece{Jini soyledl. Trabzon Hmstiyan kadml anm n c;ogu mora yakm renkte k enartan beyaz ipek ca r§iaf
ortunurter, Ia kat p ece koymaztarcr. YOzler i
aC;lktl. Islam harurnla nn cengi nreri 0 iki renkli
slk satranc dok unrnus pamuk c;a r~a f OrlOnD r,
fil e pece koyarla rdt. c arsanar ora metal idi.
Siyah canl esten husus i bir ca r~a f yaptrm. Zaten zayll cl an gOzlerim yuzumcleki yemera ile
kapanrnca yolu mu gOremedirn. Vapurdan j.
ner ken me rdiv end en yuvarta m p den lz e
cusmeme ramak kalrms tr. Trabz on' da blzlm
arabamrz o lmadlg l gibi §iehirde tek cadde bulundugund an dol ayr baska araba da hie; yck tu , yOrD meye mecbu rdum. lcrnoe kayboldu gum 0 earsat bast rg lm yeri oestermeyen
yemen! ve bani 0 kada r rahatsrz ediyordu kl
sokaga pek se yrek ola rak crkar. evde kaparup oturma yr terci h ederdim."
Leyla Hamm arnlan ve bazr bastele n He
tar unrms ve oevnn Onl0 sairlert arastna da giro
mistl. Hem TOrk MUSlkisi, hem de Ball Musrkisi
ile ilqilentrdi. C;ok iyi de rece piyano c;alardl.
Genis bir kcnuru vardr. Siine ri uzun ylliar Trabzc nful ar't n dillerinde dol asm tsn r. Ozellikle
Trabzo n kadm la n onun slirle rin l ezbere
soylerlerdt. C; Onku Leyla Hamm dah a c;ok
kad lnlarla , kadrn sorunlan ile ve sosyal hayat·
ran ire ilgilenir, yazllar yay lnlard l. Yazl larlO ln
bazrlan yabancl dillere bile lie v ril mj ~l i r .
E§ii Giritli 8 rm Pa~a 1880 Yllmda ikinci dela
Trabzon Val iliOine atam nca §iehrin bak,mlna
caba harcadl. ~ imdi k i lise binaslnlO yerinde
bulunan eski rise binasrnm 1emelini all i.
ES; 1895 y rhnda OIOnce Leyla Ham m
Isl anbul'a yerle §iti. Leyla Han rm'm dOrl
r;ocugu olmu§ilur. Yusul Razi Bey ile Mimar
Vedal Bey ogludur. Bayuk klZI Nezihe Hamm
\
I
Istanbul Betediye ko nservatu vannda piyano agrelmeniy di. KO~Ok km. Prof esor Mehm et Ali Ayni Bey'le
evliydi.
Leyla Har nm. uzun sure aostancroakt kcskunde
oturdu. Bu ko§k Leyta Hamm'm butun siirle ri, nol aIan ve aniIan ile birlikle yam nca, son ynlanru damadrmn Krzrlt c pr ak'teki evin de huzur icinde qecirdi.
Evi bir sanat evi gibiydi.. Donernin OnlO sa natkanan
evind e toplar ur akadem ik duzeyde sohbetle rde bu-
junurlardt.
Bir "Hamm etendi" ve aycm bir Turk kad rm olarak
"Harem - Sela muk" gibi gereksiz cereneuert bir yana
itrnis ve ortunmemlsttr.
Ozel mu srki toplantrlan ve rnesxler gibi nedenlerle
Haslm Bey, Rlfal Bey, Mede ni Aziz Elendi, Sa nturt
lsm et Aga , Kanuni Ethem Efendi'y i tarurmssa da
onun aS 11 hocesr Medeni Az iz Etendi'dir. Hocasr ile
1876 ytlmda tanmm rs ve onun oiemone k adar
d Ozen li ders atrmsnr. 1899'da tanld'(Jl Asdi k Aga,
Prens Halim Pa sa'mn Zek ai Ded e, Beh lUI Ef endi,
Karnil El endi, Aziz Etendi'den elde elligi kcleksiyo nunu bolum ba lOm Leyla Har um'a getirir, her hafta
rnesk ede rterdi .
IkiyOzO askm ese n vardrr. HOzzam makarr um cok
seven Leyla Hamrmn son esert "Sen ey tac -t seri m"
aon sarkrstdrr.
oiu mc nce n bir kac yl l onc e "Sa z" scyadrr u aldt.
Anla rmm sc rantara "kendimi bildim bileli gOnOm on suz g e ~m edi M de rdi.
Ohj mUnde n birkac yll o nce feic gec irmi§li. Bu olayl
Damadr Mehme t Ali Ayni Bey, 7 Ara lik 1936 Pazartes i ta rihli Cum huriyel Gazel esinde yay mlanan bir
roport ajda $oyle anlallyo r: "Bir ay ew eI bir sabah
onu ya n 010 halde bulduk ; nOzul isabel etmi §ti. Bir
ayd lr alOme biraz daha yak la§a yak la$a ya$adl. Fak at son demlerinde bi le $airdi. Daha OcgOn ellVel
me§hu r hanendeJer- den Ihsan Ibrah im gelmi$ler,
yat ag m ba§ucund a k em an ve udl a ona se vdig i
parc;a lan c;a lm l§lardl. Go zle rini y u m m u~ ke ndinde n
gecmi§ g ib iy di. Duy muyo r arl lk , du yam lyor
sa nlyo rduk ; faka! bir yerde yanh$ akunan k O~O k bi r
parc; ay' 0 ha liyle se zm i$ ve m ecalsiz kolunu
kaldrrar ak til rek parmaklanyla i$aret el mi$, 0 parc;aYI
tek ra r c;a ld rrm l§t 1. LeyJ a. Saz bu l emiz du ygu lu
mOnevver kadm §imdi bilmed i(Jimiz bir ba$ka alemin
sesine kulak vermi§ gib i bi!i§ik odada fakat bizden
uz ak .M
Leyla Ha nrm'm 86 ylllik amrii 6 Arahk 1936 Pazar
gunG nok!aland1. Nuruosma niye Camisinde 7 Ara llk
1936 Paz art esi gOnO kllman cenaze na ma zmda n
soma Edi rnekapi ~e h i t l jg i nde lopraga verildi.
Sair Leyla Hamm , bestekar Leyla Hamm kadar bas anu de gildir. Kendisiyle yap IIan ve
7A ral lk 1936 tarih li Cumhuriyet gazetesinde
yaymlanan s6y le~ide §iir yazmaya 14 yasmda
b a ~ ladl gml behrtmis , birk a~ ~ i i rj n i n kendisinden nabersiz olarak "Hazine-l Evrak" adh bir
dergide yaymta nus cldu qu nu seyt emtsur.
Surre nnce Aruz ve Hece kahplan kullamtrr ustrr.
Tu rk ce si a zamanki dil anla yt srm n aks ine
sade ve ozentisizdir. Yangm s trasmda ~ ii rl eri
de yandlg l ~ i n kala nla nm ve unutrnadtklanrn
toplayarak 1928 yrlmd a AbdOlhak Hamid'in bir
o nsozu ile "Sc lmus c;ic;ekle r" adr alt rnda
yaymlarmstrr.
Leyla Harum'm aS11 basans t dOz yazrdadrr.
Amla n r un ge lecek kusaklara l$lk tutma sm da
etkili otmasr bundadrr. Bu amla rda n a yrllann
sanat cla ylanm ve mu srki og re nimini, yuksek
t aba ka aras mda ki qele nek ve qorenekle n
renkli teblolarla sons uztastrrrmstrr. OnlO Bestek ar Hacr Aril Bey'in yasarru ire ilgiii onemn
bHgileri yi ne Leyta Sa z'da n al m z. Leyla
Hammm bu aniIan bizzat yasaya n bir kirnsenin kaleminden I1 lkl lgl il1in one mini daha uzun
yrllar koruyacaknr.
Leyla Sa z'1O bestelediqi 200'd en t az ta
sarkmm not atan yan dlg l
buntardan ancak
knkbes! sap ta nabttrntstt r. Mu stafa Ron a ,
MYirm inci YO zy11 TOrk Mu srkisi Madlr ese rinde
bu ~a rklla rda n 45'nin gUftesin e yer ve r m i ~t i r.
Ce~lt1i maka mlarda besl elenen bu ese rleri alfabetik olarak maka m Slrasma gore a~ag lya
al lyo ruz:
em
BES TE
NiGAR MAKAMI
e Ne$'em emefim ruh-i hazinim zedelendi.
Leyla Saz'm Trabzon'a ik;nc; gefj~inde oturd/Jdu ileri
suru/en ev (Kaynak k;!;;: $evket 9u/ha)
9
SULTANI • YEGAH MAKAMI
• Nesvem, eme /im sen iken ey necm-i ziyAdar
HICAZ MAKAMI
• Acep ha/-i dif-i pUr Istlfa ba a§ina yok mu ?
• rissret-t /utfunla kalbim durma dan hep qarpmlf.
• Zevk-; se vda duvmeaim. A§/k-I pe restar otmeam.
• BiJim kablini cana, ouere« alda nmm.
• Ey nazh di!ber ganlUnce bittim bifmem ki ey nazll
dilber kilstf]n mil ?
• Haberin yak mu sen in ey dil·i zar
• Esiridir beni gon/ilm
• Dilb erim terk-i se bate h er zaman amadedir
SOz -1 OiL MAKAMI
• Bir gamJ/ s evm iye cek g ayr; aeoim de
kandlm
• Ihtiyarflk bahsi hi<;tir otse usfanmaz g6nii/
• Se vdim sen ; sevmek ne demek anlamadm
sen
• Mani oluyor ha/im; takrire
SOZNAK MAKAMI
HICAZKAR MAKAMI
•
•
•
•
•
Nerdesin nerde acep gam /a blraktm beni
Ey bag -I h(ismJn sasen:
Hasretinfe sine qak garib il milkedderim
Vicdanlmuazzam ala n oemsnusnz biz
Oh sensu: ne kadar sea ii senim
•
•
•
•
Munis nazan ndan d6kilfen va 'de tnsn .a.m
Se n nazenin ey duoesenatm
Nemm t tasdi edemem her e/emimle
Ah nasll ktyd/ fe/ek bilmem aman
~EHNAZ
HOSEYNI MA K A MI
., Dest-i fe /ek girdi medet kam ma
ncetnm
MA KAMI
• ::ayamp dest- ; hiinermendine sevda l,
rin
se-
• A ktz uyantk m lsm?
~EVK
HOZZAM MAKAMI
•
•
•
•
Duymasm kimse yine kalbi ala n feryad lml
Ey ssoen-) hilsn 0 anm afitab-, enven
Ha rab-t intizer oldum aman gel
Ag /aytp as dil harap etme beni
K A RCIC AR MA KAMI
• YOn) ey bi vets hereayi gOzel
• 98$-i fettanm yamandlf pek yaman
• Gizfi se vda ceken bilir ah bu a$km tadml
KOROI'LI HlcAZKAR MA KAM I
• Nazarm fikrime nuret§andlf
• Ce$mamOi g6sterde gOzum ya$m dind ir
MAHUR MAKA MI
• Bir geee §u bag~ende n bir ses ge tirmi$ti saba
• Etmeaitn asfa terahhum pek 90k ilzdon can,ml
MOST EAR
MAKAMI
• G6n iH otm endinse uya n
NEV • ESER MAKAMI
• Sen bir bebeksin I Nazik qigeksin
RAST MAKAMI
• Firakm/a pe ri$an oldu halim
• Benze r m i maha vecn-t mOnirin
• Mey-i a§ka g6 nill p eymane a/sun
10
- EFZA MAKAMI
• Sems-y! hilsn-i Ansm sen
.""'".
,
I
,,
-
{
4.
•
t
{.
,
••
t
..-e,•-,. .,
4
~
A ~~
....
-,-I
•
--I-,
..
I.
' + }~!d ~¥i
--I-•,
-j-
•,,-
~
'.
.•
•
....
(AbdUl Hallhamirin 6ns6 zOyfe /1928 YII,nda bas/Ian leyla
SsZ'tn f il, kirsb , ·S oI,"v f 91t;_kt.,'"
(Ars /an Pu/a lhane/i arfivinden/
KAYNAKLAR :
Turk Muslkisi Tarihi . Dr. Mehmel Nazmi Ozalp Citt:2
S.: 23, 24, 25
Haremin 19YOzO• l eyla Saz'm anuen - Sadi Borak
TRT TUrk Sanal Muslkisi SOziO Eserler Repertuan Tank Kip
Fetihl en Kurturu!Ja kadar Trabzon\ Jn Tarihi - Mahmut
Gologlu S.: 204 - 205
Muklsimizde Iz Blrakanlar - MOl i! Semih Baylan
S.: 59, 60,61
I
Tekseslilik
•
(:okseslilik
• Mehmet Salih H O L EP
Toplum yaplSI lie muzk
yapl S1
arastndaki kimi il i~kile rin oldugu
askiden bs ri atncmuz tkclojide tertrsrlrr. Ornegin birbiriyJe komsu olmayan, hiybi r kultur all~verj§i VEl etkilesimi olmayan, ama
bu na kar§ln loplum yapilan birbirine cc k banzeyen ulkelerin
§arlo ecyteme bi(fim leri birbirine c;ok benzemekledir. Muzik
arasurrnacuan 233 kOltOrden aldrktan ezgileri birgisayar are-
clhgl ile lncelemlslar ve top/urn yaprsrnm karma§lkJrgr Us mUlik
y apma ve §arkl eoyterne bi(fimleri arasmca baz r ili §kilerin
oldugunu ileri sOrmO§lerdir. Dola ta gare bir ezgiyi susteme becerisinin ekonomik yapr ile olan i1 i§kileri bOyOktOr.
Topraqa c aya!r ekonomilerde lnsantann muzik yapma
ahskanhklan da uretim ahskanhklan gibidir. Bir tarla nasd bir kisi
ya da onk i~i taratmdan ekilebilirse, bir iUrku de, bir kis! ya da on
ki§i taratmdan hep birlikte tek sesli olarax soylenebilir. On ki§i
s6ylerken be s ki§inin susm asr ezgiyi deg i§tiremez . Buna ka r§In labrik a mcden clan orkeslra da, iiyelerin yartstruncalmamaSI li.im c rkestray r et kile r. <;unku fabr ikadaki i§ b61umu v e
cansme duzeni bir 611iude orkestraya yanslml§tlr.
Ulusal gelirleri tanrn sat ekonomiye dayah Afrika, ortadogu ve
uzakdcqu Olkel erinin halk muziklerinde ikHi, uC;hl, d6rtlu se sJerden clusan yak seslilik unsurlanna rastlanrnasma k a r ~m
sOzu edilen bu Olkelerin hi<; birinde ballh anlamda birl;Ok seslilik
yoktur. Bu Wr c;ok seslilik endu slr iyel ya~am a~amas lna
ula§ml§ loplumlarda g6ri.ilmekte dir.
Endusl rile§menin bir top!umun yaplSlnI, loplumun mOzik yaprna, davra!ll§ ve ah§kanllklarl!ll nasll d~i§t irdi9 i n i Japonya'da
ac;,k sec;ik gorme !<leyiz, Daha dune kad ar KOTO e§liginde l ek
sasli ezgiler sOyleyen, SAK UHA<;I, HI<;IRIKI gibi Ofleme e;algllarla teks esli muz ik y apan Ja ponya'ya, e nduslrinin girmesi ve
yaY9m1a§masl , toplum yaplsmd a buy uk degi§ikliklere neden
olmu§ ve kendil~inde n t;:C)k sesli muzik yapm aga ihl iyac; duyul-mu ~t ur .
Turkiya'de ise Bat l Muz i9i egiti minden g ~m i§ kimseler J aponya 'nm enduslrile§me de yaphgl aflilmian gbrmez!ikten gelerek., yog un <;ah§malarla Turk halkln! da Japonlar g ibi «ok sash
muzik yapm aga all~t lf ab;re<:akle rina inanmaktadl rlar. <;unk u
onlar, Bat l MOzigi dinlersek uygarla~acagl mlzl, yani sndustrile§ecegimizi sa nmaktad lrlar. Oysa endu slri a ~a m a s ln d a n
ge<;ersak zalen kendiliginden c;oksssii muz ik yapmaga b a~j. ­
yacaglmlzl vurgulamak yerinde olur,
Ge nelde tarim U1kesi olan, gelirinin biiyuk bir bOlumunu topraktan saglayan Turkiya ....a TOrkiye gibi ulkeJerde takseslilik
toplum yaplsmm dogal g er~ i va kae;,mlmaz bir sonucudu r. Bu
top lwmlardaki diger kOItOrel kurumlarda hi<;bir deg~ i kl ik yapmadan onlarln muzik yapm a a1'§kanllklannl d~i~i rem eyi z.
Tan mla ug ra§an insan lar ne za man ekip, ne za man bie;ecekl erini bilirler. Onlarm i~fe ri n i saniye, dakika, saat g ibi kUc;Ok
zaman birimJari etkilemez. Buna kar~l n, kar§lhkh i§ birliginin geref.-.1igi l abrik ada, tam dakikasui da i§lari ne ba ~ l ama sl gerekir.
Bu nede nla insanl ar sinirli bir bi<;imde dakikalarca yarl§l r, Ge -
reken ye rde o lmaya <;aI1~ l rlar. Orkestrad aki blr sa na1~ 1
labrikadaki mak inelerin rltrnlae uymas r gereken bir ~<;i
gibi gbrevins san iyenin daha kD<;uk bi r parcasr Kadar
gee; besteyema z. Ak si halda tsteo meyen senuctar
e;lkar.
Tanm toplumunun sade yaprs t karma§lkla§lp d~i­
stoce Jnsantarm dunya goru~u, deger yarg ilarr, ah!ak,
guzeUik ve mOzik antayrstan d~i~ti. Tanm topiumunun
lek sesli sade ezg ileri encuetrnesmeye parelel olarak
yerini daha karmasjk muzik bicimlerioe bl rakm l~tlr.
Turkiye'de her IOrlu c;ok sesn muzige behrf okju ferde
de elsa. ileri uretim v e e; ag da ~ endustriyi ya kalama
cebeiannm en yogun oldugu kentlerde rasnamr. 8u toplumlarda aile yaprst. kadmm toplumdaki Veri ve toplum
yaprst krrsal kesim lere gore buyu k ayrrcahklar gOsterir,
Knsal ybrelerden buyuk kenll era gbc;anlar ise koydeki
tanms at yesenulenm gelenek ve ah ~kanh klarl nl inanti
ve ya~ama bicimlerinin ka rgrmmdan clustu rduklan
de gi~i k btr de§er ve toanctar ststerm yaratarak surduriirler,
v aouac ek bir arasurma bOyuk ken tlerde yasayan bu
kes imin turkulerin yarn Slra, ye ni o luilurulan muz ik
bi<;imlerind en arabesk muzig ini dinledik lerini kofayhkla
ortaya <;Ika rabilir. EndOstrile§me ~ aba larl i~i ndeki bu
ke ntfardaki nulusun bi r bOlOmu Tur k Sanat v e Klasik
muz;klerini din lerken ge ri kalanla rm her IOriO ~k sesli
mu zigi d inledik leri go rOlebilir. BOy le bir varsaylm bile
bizlers endOstrile§menin t;Ok sesl; muzik yapma ve dinlemedeki onemlni gbst eren bazl ipu<;!an vermektedir.
Batldaki C;Oksesliligin bi r c;ok neden!eri ol dugu kU~­
kusuzdur, YOzydlar i<;inde gali§en ve olgunla§an dagi~ik d u~ u n ak lmlan, din va dOnya gOru§O, kOku ta eskjJere giden muzik gefanalderi hir yana biraklllrsa <;ok sesliligin en onemh neclanlerinden biri a nduslrile ~ meclir.
Bai llopiumlarmm d l ~md a kal an, tafl msal ekonomiye
dayah toplumlarm J apo nya gibi endOstri ls §me sOredoden ge<;meden muz ik all ~kan l l krarml deg i§lirm eleri
imkanslzdlr. (f 0nku e ndu st rile~me sadece loplumdaki
insan ili§kilarin i, aile yaplSlnl, yar ....a y erle§ma bk;imlerin;, inan~ ve degerler sistemin i, O"retim va tuk etimi,
kadl n - erkek ili§kiler ini deg i§tirme kfe kalmaz ayO! zamanda sanatlnl etkilQr va degi§tirir, Bu deg j~ may l e ort aya C;lkaca k y eni ve gu ~l u Sll'll rlar, sasini top lums al
ya§a mln tOm kesimlerinde bu arada muz ikla da duyururlar. Teksesl ilik yer ini ancak bbylece <;agd a§ c;oksesli bir loplum du zenine b lrak abilir. Tiirkiye'de, endusl riyel a~mas ma ula~ama d a n ve ge rskl; topl umsal
yapl degi~ik l i k la ri o lmada n mOzikteki l eks es lil~ i hi<;bir
zaman <;okseslilige bl rakamaz. Bu i§ birka<; ki~iyle olacak ~ degildir. TOm toplumu i ~ i le ndi r ir. Ne dersiniz,l;Ok
daha yolumuz Val ml?
11
- Tanltl
Tiirk m u sl k i si beste
form lar.
Miizik
• Ema' BU.9In 6Z00NE,
TiiRK MOsiKIs'
r
I
_~
I....I
1 .
BES
FORML
J
'" ~ - l
,,'"
t'fjf!~f~l~ ;~=
~[
; r-~,~~
. :;. ~~
~ 1J ,
\ c., '.. . . ".
r
."
~
~. ~?i-l
~?_"" '~ -'
u~
\
- --- - -
Oktay G0ZPlNAR
K1d m",d;""",mom", " ""
slklrflSl metodsuzkJk oId~1SICIan, bu
klasik oIwlun kurallan yeni ku¢jara
~ "Ul la ' lfltak~ ~~ Ir;erisinde
ula~lTlI ~hr.
Bu su r~
I9Ilde, must-
gUM ~ 8't'I'9ktr ge9rerek
gelm~
~~~~~:~a,k=
ian beste lormlannm bir falum
deog~Jdikler e UOrad~1 g6riJ1lIC8ktt .
I J.4usIlQ5a"lallIlllZlI"l diOer konuiaMda
oIclugtl gbi. bes!ekarhk ve icracllik
gelenekIeri Ie igili dedi lcpIu bir ese-
til yaz llmam~ o/masI.rnuslkinizin bo yOOini de eks*b..akml~ N'.
Klasik MUSlkimize "Turk MuSlkisl Tarlhl- adh iki ciltlik dev bir esert karancnan Dr. Mehmel NazmiOz4>. bu kez!wluYlIza 505 sahifelik bireser1e
fjlkmakta. "Turk Mullkl. IBts1e Fermlan" ad m l l ~l yan bu eser. bOyle bir
llsenn hazlrlanmasmln Q9rekJil i~ ini ~eren bir 0ns0z1e ba~h yor. TurkMllSlkisi
Beste Formlan bathQlnI lai Pfan bb1umde. muslkimizin kaynak yelersizliQi
j~enjrken , bu konuya emeoi gefjen d90erii k~ilerd en sOz edilerek onlara
gOnck!rmeWde bulunulU)'Of. $oyhUlislam En d Efendi'nin lezkiresi Alrabu'l·
Asar'dan Ierne! eser oIarak sOz edilirMn, Edineli Sehi Bey, $alai, ~j.
nizade Sami, Cevri, Ayni, Lalii, Ramiz. Kafzade Beyani, ~ gbi krnseleM
yazm~ ~ !ezki"el9rden Sliz di". c;a)lmll ln mUll: acIma1 clan Of. ~
hi Ezgi, Nuri ~ Bey, Sadeddin NUzhel Ervun, Mahmul Rag ~ GazinihaJ,
Sadi Yavel" Alaman, Mahmul Kemallnal, $emseddin Sam ~ Vural SOzer, Sadiv~, Cern BehM gO isimlerden sOle6l9rek, bu ~jlerin mUziI tarmiz.
~tk t1Jacal\ eser1ef Wfd ~ ~11l1a1 ll".
MUzikestetliOi ~ sahipolal ~lerde, ~ yaralamayacaOl gUzei
bir duygu oImaYataOl belirUirken, miJz~in gec;en tli' anNn bUliln ozlernl9rini,
~uur aIIlnda kalarak a!fl kJanm aml~ ,ulkular ml :~iddel ve renkleri ile ali1ga
~asJrla yardlfnci oIacaOl hakIl ~ne 6zel kle '(9f writ. MllziOmizin in·
c*«Ieri Ie i\gffi delaytllabt oz ohIak ~uyla geni$ bi~i v9rien bubOIumde
geleneksel-m8$k sisiemllll bozIAmasl, mu~imiZle ilgili I:t OQrelin kurumurr.m
luMnasrmn geOlctnesl, mUzigimizil hor1atmasl, mGz~inizdekj tUm m1ik1eril
uruuknaslnaneden oIduOu gOr{I§U butilIimUnSOllJI"lda anlal~ lr.
Sal MlISl!Qsi Besle Famlan bOl:rmlnde; Pe, r9¥ Sal Semaisi. 104edI'Q/, Sir·
!o.l.alga, ltAan::hra, Taksi'n, CileleIi. Zeybek; son. BesIe R:rmlan b6£/mijn.
de, 1<iIr, Kit;e, Ki ....
Murabba'{BesleI.$er9n Semai, AOIl' Sernai, YuM Semai , ~, TUrkiI, Gaze!. KilQekQ8 , Ai.1.Aus1lUsi Beste Fonnlan bQIUmuncie Divan, Mani, Semaii, MOSlezad, KO$I1la. Destan, OObeyI, KaY~ I,
Ayvaz., Kerem QmeIlJerIe anlafdll". [)nj Tlik MUSlIlisi Beste Formlan, Karag6z
ve Or1aoyunu Musllusi BeSle Fonnlan, Mehler MUslkisi ve Opere! Muslkisi
bi)(amonde bu beste bmlan Ie igi~ aynnl thbIgiIer OmekIenereit 'o'eriIir.
Hal"
K~ab1 inc:eErken, eseril ~mLl'ldaki tiliz~ k hemen diJlkali Ijleker. 11'ICl!1eoen
10mbeste bmlaflndan 224 adEll notaOmekleri Uabmsonunaeklenerek TOrk
MiJziljine degerli \Ie gOt;iU bI" eser kazandtnl ml~ ll". Bir ba~vuru kilabl olacaOl
kUikusuz dan bukilablndan doIayl 5ayII1 Or. Mehtnel Nazmi Ozalp'l kutlar
"".. . . . . . _dieriz..
a I...... Ad<Ml: Or. Ilohmo. tmni 0ZA1.P -lIo1Mlyel cad . ,:v30
Klzrlly / ANKARA
12
Bu s6 zcGk c;ck, ~c k ijey ifa d e ede r bize .
Yesermmmn bir ani yo kt ur ki m uzik siz g ~ in .
Di.i, i.ini.ini.iz yi.iruyu,i.imi.izde, kc nusma mtzda . netee
allp ve ri~imizd e. kalbimizin ah~ l nd a bile bir ritm, bir
ahe rk, bir it;U)'um var dlr ki ~e bJ da milzgi'l ta kendisid ir.
Ben GnlO Alman bested Richard Wag ner'in (1813 ·
( B irle~ ik sana! y ap ltl)
di.i, i:lI'1cesi Ctzerinde durmak istiyo rum:
1883 ) Gesamml kuntwerk
OnlU besleci. bOtOn ya i aml boyunca sanattann
birle, ik halde bir bUtGn clu ~u rmasl ge rekirhl~ini savunmu, ve bu uQurda eseder verm;,tir. Sanatlann ancak bi rlej ik halde en yetk in sa nat halini oIabi leoeOini
savunmui VEl buna en iyi OmeK opera)'l verm~ir. Operada, muzk \/ 8 tiyalronun uyumlu bir bOtOn sana! ha.line
geldiklerinl savunmus 'I e O pe raya se oettann en
yucest gozuyle bakmljtl r.
Hatta
ilg in~ir, Shake speare
ve Be ethoven'i elmanln
sayler ve bun tann
halind en en g Ozel sa na l yap l!ln tn
cl u ~O l m savunur. Hakslz da d"'il hani sanal ln hie;
bir alanl yoktur ki mUziden fayda g3rmU:§ oImasln, oIa ki
elsa bile eksk kahr dive du~nUyorum.
birer e ~ it
parceten gibi oldukrannl
b i rle ~me le r i
Rd'Iard Wagner (1813 - l 883) Arnan besleci . Opata.
Ian iIe clduQu kadar sanat UzerincWO ~ iIede 19.
yy 'da Avr upa'nln kCtlturel y a~am ln l de rinde n el kitem i ~ i r.
Wilhelm Richard Wagner 22 MayIS 18 13'1.e Leipzig'de
doOdu . 13 ~ Ubal 1883 'd e Vened ikl e bldG. Dokuz
kardejten en kUc; u~O c lan Wagner Dresden'de okudu.
KuC;Ok ya j la Yunan Edebiy allyla ilg inerek Ho meres'un Od ysseia destanmdan Oc; bOlumu Almanca'ya
99vi rdi. Bu done mde Mozart , Beel hOl/en 'Ie W&bef'In
rnuziQinin y am Slra Shakespeare , Schil ler 'I e Goe!·
he'nin tiy al ro ya pltlan ile i1gil enmeye baj ladl. On iki
y ~ lnda piyano dersleri ak:h.
1833 'de ilk operasl Periler'j besl eled i. Wagne r'in
yapillan iki bblumde incelenebilir. Bunlardan il<i Rienzi'y e kad ar c lan g e n~l ik dOnem i y aplt la n . Ikind
b610md e ise Aheingold'lan ba j layarak 19. yy'l n muzik
ya~ mlnl k6'den elkileyen yaprtlan yer alir. Onun sanat ya ~mlnda en onemli veri totan yaprt l Derringdes
Niberungen'dir. Su yeni 1Grun mUZik, tiyalrc, da ns, mimartlk ve re5im gbi c;e~~ sana! daJlannl bir araya getir·
me si gerektiQini savunmuj!ur. (Toplu sanat yaprtl)
Wagner'!n mUZik diline ge!ird iOi bajka bUyuk yenilik
tonal ~eye ait o lmayan sesleri Qel;icioIarak dei:)il, !onalite duygu su nu bo zacak bi~ imde kull an mlj 0 1masld lr. 8u nede nle Trislon 'I e Isolde mOZik tarih inde
atonal age" ari iveren ik yaprt o\arak tamnl r.
ise
TRT Muzik Dairesi Ar, ivinde
Bu l una n Kolleksiyonlar
• Dr. II. Nazml OZALP
~Ida 8yn ayn ale a1ac.aQtmll bu koUeksiyoniann ahnt~armdan
sonra ozerie rinde ball ~ I, malar yapllml~sa da he ps i Slnlrlt kalmUj.
tam bir W1Ylm ... dOzenleme yapl lm amlflt. ~)'8 kaclar yapltanlar
bir sisteme dayanmryordu. Tasnife, taral nndan 1984 y,linda
ba flanarak meweut eserl9l' llnlne. nota cinsine, besl8lormlal'lna gOre
8ynlatak fifM iflenci. deiter , kitap Ye dosyalar numaralandl, eserIerin sozleri yeni harfl9fll li8vri1d. Boylece hangi e-serin kimin kolleksiyonunda va hangi defter veya dosyalarda bulundU{lU belirklnmii oIdu.
Aynca bugone kadar bilinmeyenpekl;oll. esee tespitealerek arai tlrm8
yapacak olan lafln i$leri kolayla!illn lm li oldY.
MusUd tarihimiz 8 l;IS IOdan da kaynak olabilecek hayli beige ortay a
~, ktl . Pe ~k de{ji,ik nOsha elde e dild'Oinden . doOruluk de recesi ve
icmsl lartlfmal l eserietin eshne ic:ra odilmesiko!ayla$m'I oldu.
LEON HANCIYAN KOLL EKSlvONU:
Bu kolleksiyonu Ankara Radyosu adma sahibinden saun ahrnsrm
Ce vde t KounoAl u bize ~yle an la,lIml r: R. rik Fe,• • n, Me.ud
dUZ9n ~
Cemll, Ru,en Ka m , ende1 KozenogJu b UI kolleksiyonlarl
sa llnalma k iljin kar ar ~I k arlml j la r. ~(jnk(J 0 zam anlar ra dyo
kol()ph1nesinde eneml i bir eser saylSl yokmuj. 1942 ylhnda bu ills
g6revlendirilen Cewel Kozen oglu l' larlbul' a g iderek Leon
Hanc1yan'l kaknakta oIduQu han ocIastnda buLarakpaz arllk etmil 'lie
koIIeksiyonu ~ liraya satln almlt .
Sunu haber a lan Artakl Canc!an , ~ EfendJ'nin koleksiyooun
hepsioI'o'8fInl!dQini, rTI8\ICUtIann Ieslim ec»enIerden. ibal'et oImadl(l lnl ,
cIaha birkay 'andlQIIl bir batka han odaslI'Ida s.ak1MdIOlnl, bu sebebie
p;lhabya UlII'I abnd'l)lnI btirmi~ de bu id::iamn u119kmarn'1. Eserlerin wnifinde gar evli oIan ZiihlO Bard ako glu , s.andlk1ann dibinden
Leon E' ",d l 'nin ge nvlig ine ail atk mekillplanni n da ~lkllCl nl
SOY*flifli . BUyUk bir b6lOmu ~Harn pars u m Notas l ~ oldUOoodan Ozeritlde en yok yalltlla n bu kolleksiyon olmakla birhkle, cl&her 'Ie notalann uzerirle pek az kaYlt kondugu i9n, e&erierin ba b nolaslna 9'Milip
lfevrilmedigi belli olmuyor.
Kofleksiyo n Ankara'ya ge tirildiklen sonra, ileri yat lna WI g6zlerinin
g6m1emesine ragmen, dalle t edil ip Ankara'da binla v gOn ag lrtanan
Leon Hanctyan 'a lkibin lira daha I19ri1erell, memnOn edilmit, bOyiece
kolleksiyon be1bin liraya mal edilmi§.
Tahminimize g6re bu eSeI'lerin bOyuk bir bOlOmOnO Rafl k Fef san ,
birazlm de Halll Can ball notaslna IfeYirmi, lir, [)aha eI sOrOlmemit pek
lIOk defte r 119 nota vardlr.
esertori yon Onden olduk¥a zengindir.
Tedlik edilen defteflerden anla, tldlQma gor e sl:lzlOeserle rin hemen
hemen lamaml , sal eserleri klSfnen ball notaslna aklanlmltbr. Tarnam lna yaktn bir bOtOmO ~ Hempera u m Nolas,- ile yazl lml', 56zlerinin
cIOlu:irnQ esk! harlIerle yap tlmI11" . Hamparsum NoWI ile yazllmlt 'o'e
sOzlen Ermenice oIan defterte.rin sa)'I SI da 9OW. Bunun iltin bunlan n
Iasnifi )'apllamadl. Leon Hanc l)'an'ln &Iyal lS1 oImayan ~lt'r.t1i ~ ve
~ 1 ,i r et. lz" Hamparsum nolaSI ile yaz llml' deIter1er de bulunuyor.
OzelllkJeHacl .i.tlt Bey'in eserlerinin yolUuQ u dikkali 9Ilkiyof. Bazl dlni
TUril ",us,ldsi ~ann ln notay a alml', s6z1erinin Enneni harfleri He
TOri<Qe yazmlt. SOziO eserierin yoO~ gQftel8f TCtr"-Ye, fakal Ennen! hartleri ile kaydedil mijlir. 0 zamanlar clonanlrn ifaretleri bugunkQ
gibi olmadlQI k;*'I oIidiJkroa biiyUk bir yekCIn tutlln bu s.az lie s6z eserieri-nin lUrU belir1enernedi, ~stelere ge9rilemedi. Bunlar IW;Ok boy deherIer oIup uydan yemi, kadar'dlf. 0nd6rt defter ise kib e w sitlagog
iyinleri ve walar ihtiva eciyor. Doku z c1etterde Etm&ni ve eski harfIerIe i8riu, kovna, cIMlt1, mani gibi esenem s6z1eri var, ar klSlm de lleriele ise makams lz ve isimsiz c;dI saytdaeser kaydedilmit· Bunlardan bqk.a basllml' mUsikl eserIeri, ~ kitaplan, e1yazrnasl w maltlO
divanIar da boIunuyaf,
Pera kende elO8rterie birtik1e 10i7defl erde n 1669 eser kayde cleb~­
diK YukaTida befirttiOimiz gibi 500'e yakln elO8rin aJnJnIj te&pit edemedk. Bu gibi eserle rde makam ve usOI belirtilmediQi i9n bugOnkOnota
sislemine aktartimas l zahmetli bir yall t may. gere klirecekli r. $&nil
Iskender yay lnlarl, Ozerinde ,ark! r.atalarl bulunan posta kartlan, 0
saz
•
dOnemin Opere! ve konser programlan , galete w meenea
kupOrieri , ISlanbul'da laa~y9f gOSleren mUsikt der nekle rinin
yalt1ma programlan . ilgi;ekici efi,ler v.b. mOsildmizin yak ln
tvihine 1, lk tula cak belgeler, tanmml' mOsiki tinas lan ml zm
mektup lan hayli say. tlJluyor. Errnenice mll siki eserteri, i yin
mee:mUalan, Ban Musikisi 'lEI Op&fil a1bOmlen , fasd COZIeri ,
kitaplar da sayll abilir.
Koliekslyonda bulunan ve mOkerrer esa rtenn dahil edIlT19diQi 1660 eserin d6kOmO ise 10ylo : 487 pesrev, 304 sal
semaisi, 1 sirto , 2 Ionga 2 Kar, 1 Kir9B, 2 kAr-1 NAllk, 58
Besle, 1QA Qtr Semii, 3 1 YOlOk SemAi, 668 tarkl , 25IUrkO , 5
kl:lyekye, 5 oyun bavasr. 5 taksim, 9 mar1, 19 kanlOl'1, ditli
eseroIarak3 Durak, 21 ltahiva 2 Tekbir.
AS OIK AG A KO LL EKS IYON U:
Musiki c;ovre teri nde bu koll ek siyond an "B o g o s
Kulll yell'" olarak sOzedilir. A sllnda dehsrfer Aedlk Age'ya
ait olup GOlu hanende Bo go , Ef en d l'ye inlikal etli Qi i9n
bOyle denmi,lir. Mevcut kolleksiyonlar ic;:inde en muntazam
YO en gozel olamdtr. Cildli, bUy\ik boy onbir cl&hercIen ibarel
olan kolIeksiyOl'1, son clefterle bitmemi, izleninini veriyor.
Deherierin 1942 yllinda salin 81101'1 haklunda CeYdec K~
u nog lu bana 'U bilgileri ve rmi$lI : 0 Slr ada bir ameliya l
g8lf8n 8<9oa Efen dl hasla~ yarmakta mit. Kendisi
ile blM'ada konu1a n Koza~Iu, fiat Ozerinde anla$lTl8ya varalarak bulundJOU ye rden tlilS' m ahnlp Ankara')'a getfrilmif.
Odome i, lemleri yaplhril.en 8000e El~ dl haslahaneOe
61mul. Tek vari si olan kardeti II. Dunya
q t ~Ikmadan
6noe Bulgaristan'a yorle;ligi ve salle, bY , .ra larda balOn
§iddeti Ie deYam elliQi ic;in paramn Odenebleoetli bir hak s.ahibi bulu narnam lt, bOylece kollek siyon Ankara Radyos u'nun
mal. oImut tur. 0 zantaruer bu kollek$iyon iQin de deh&rlerin
hepsi nin bunlardan ib aret olmad lOl, dig8' b6 10mOnun
bafkalan mn aline get;mit oklJOu Reri sQ~tOr.
Muntazam cildli va Ylprartmaml , olan deherlerin sayfala n
numarahdlr , kalile li bir nola kig ldl va rdlr. Maka mlara gOre
b6lo mlere ayn lml" eserler 'rini morekkeple WI oIciJ+vi:a gOzel
bi, nota yazlS. ile yaz llm t$ll r. Tarnaml Batt nota lt ile yazllmtj
olop Hampar sum nola SI ile kaY11yap llmam l, IJr. Eserler def16r1ere yallllNn gelenek.sel ia a diJzeni g6zelil mit , an bUyiik
formdan en ~OOne gOre slraJanmlttlr. Makamlarlna aynlan
bOIumiem saytalal'll'lIn bir bOIiimO, sonradan dolciJrulmak io;in
ols-a garek , bot blralolmI11.r. Yaln,zca aon dehefclelU eserlem s6zleri Ermeni hartIeriile Turilt;e oIarak yal11m111lr.
KoIleksiyonun tamanunda 48 S eser vardl r. Bunlat 45 m.
kamdan 18 Kir, 1 Kir-l Nallk , 159 BeSIO, 65~tr Se mAi, 68
YQrOk Sema, 174
ibarenir, 4Smakamln p81reYYe
sal sernaiIerini de buraya ~ gereU. EUllann 58:)'ISI dII
s...
"" .........
,ar1udan
ISMA IL HA K KI BE Y KO LL EKSIYONU:
MevaJt ldeksiyonlar ic;inde en dkkats deO« olanIanndan
biri de bu koIeksiyotdlr. Baslh eser1erin Ol,nda tamamll.
Haklu Beym e1yazlSl Ie y azll mt, gibidir, Merhum OSIad lieI'8l:l9Oi kDnserter iyin, "fa cia 6QfenciIeri ic;in ots.e gerek. lftlhtevast aynl oIan pek c;dI detteri biual yazm1f , ~al1mt~. Be5-.
teiemlf oldUOu Operederin de Ia mam l aynl Ozellik to ve
mOkerr&r defterier halinde.
KoUe!l.siyonun yerYli 19n ydlnlSa .,pit eden m T MUzik
Dairesi Baikan!101, ISIanbul"da Beyko z'da oturmak.ta olan lo-nmu GOnet hanlmdan 45000 braya sali n elml1ll r. Ozerincle
Zaman zama n ~ I tmalar yaptlm t,sa cia, ese rterin eksiksiz
saylm l 1986 yllma kadar yapilamarmlll f, Ancak iki yllda tam
olarak elden gec;irildi, &aYlml yaptld! 'Ie stntflandlnld1. KoIIek-
13
I
siyonda pek IjOk muke rTer e ser var; mOkefTer nOshalar gene! topla ma
daM degildlr. Toplam eser sayrsl 13103' oIup . m()kef'l'er oImay an ese r
uyrsr 88 48 tanedlr_ Hamparsum Notas. ~e yazllmr$ . ball notaSlna
maka mr
w Iomlu beiirtilen esetler de Icplam rakama dahildir. Eserlerin tun) ve
miklarlan tOyledrr:
Slrz Ea.rl~r1 : 1069 pe t re v. 1003 saz 5emaisi, 38 oyur, /'lawaSI.
32longa. 36 sirm. 5 rnecf\aI. 150 zeybek
$Ozl u . setle r ; 152 Kar. 423 Beste, 2S6 Agrr Semai, 327 Yuriik
5emAi, 3640 $ar1U, 143l'Orl<U. !60 kOl;ekt;:e. ~ 62 .
Dl nf Enrler: 106 Mevle\'i Ay ini , 40 Durak. 970 1Iani. 100 NeJes.
167~ , 161 TeY$ih, ~8I1eri 271 ,
Mar t lar , sayl$IZ aranaOm ele r. eceeeuer, kantolar . Ban mu sikis i
beste form larlrldan po lka , mazurka. vals , balad , tango . ljOk ses~ denern eler bu saYltara da nil degildir, Be Sle lem i$ oletuou bUtUn ece-eeerin notaian ve sOzleri mellCU!tur.
I. Hakkl Bey ko llek siyonu. veeee Daryal kolleksiyonu haric;. me...•
cut kolleksiyoo%mn en bUyUk oIamdlr , Pek azr islisna tutulu rsa genet·
lillie kendi si taralrnda n ~ dUz9un ve okunaklr bir Yalr ile yaz rlm l$tlt .
Kolleksiyoo un o zellikler ini ,Oyl& Slralayabiliriz:
1· Defter saYlSr yOnunde n oIdukya kabarrk oImasm a ragmen tekrar
eden ...e birbirin in aynr olan pek ~k deher ...ar Her de her ayrrca alt
gNplara aynlmrt · DetTerleri n I'lemen hemen hep si cild li ve mun tazam
oiup say falan numaralanmr$ tlr ,
2· Degerli. derlersiz 0 kadar eser denenip tekrar rekrar yazrlmr$ kJ,
ssrfedilen erne ge insan hayrel9diyor . Musiki eseri oIarak ne buldu
lse ya notaya al m't. ya da oIc1JOu gibi saiIJaml$
3- Yukarrda da belirttigimiz gibi. beSlelem ii oldurlu ope retterin hep SI, ...als , polka, tango , mazor1<.a gibi be ste tuneri. ~kses~ ... e ikisesli
de oe mele r, dOano, kan to Nmba'lar, sOzil n krsasr zamanrnda ~r1i
olan clans paryalan gibi bes teJerinin taman" mevcutl\.lr _
.4- Saz eseneri ar;:lSrndan da oIduk~ zeogin bir koAek si)'Qfl K1is ik
repe rtu...a nn hernen !'lemen bUton eserlerini toplan1T1l1 · Hep si de son
clereee dOzen~ w ozen bli bir 1'8kilde kaydedilmi1· Hele kendi best esi
olanlar en bI::IyI:JOunden en lWMuoe kada r akla gelebifecek her form dan bit ~ ade! olarail sakJanmll, Fu d dOzenlemelerine yaplrOr ara n30melenn say rsr beI~ ~d.
S- Din; esener alfl$ tndan hayrel 'oI'8nci ()zell,gi ...ar. MUsiloJ tarihim izde. lurada-burada admdan sOz edilen kaylp meYlevi ii yinleMin o;oOu
mevcut oIdugu gib, adlnl duymad'O rmlz i1yinler de ...ar . DarOlelhiln
ya ymlarl araslnda ~kmr\ olan "Ayinler" yay tmlan trke n. I. Ha..... 1 Bey
de ora da gorevli idi. Elind e bulunan iyinlerden so z liI!m edi Oi
an latrlryor. EOer tertip '01'8 ta snil heyeline bilgi venni$ elsa d , bun lann
da yayrnlanmr~ ol mast gerekirdi. Durak, ilil ni, reV§ih, savt , tug!, resbih nefes gibi lormlarm toplam l, listede belirttiQimiz gibi ooyOk rakamlara Ula$IYor.
6- SOzIO eserler yOnOnden ...e klilsik reperttl ...a rrmrz a~rs,"dan da
ilgi qek ici. BUyuk form eserlerde , de Oi1ik kaynak larda n yazdmr$ ot·
mall !oJ, bazr de{l i\iklikler ...ar . Bu va d~er ko lleksiyondakiler dikkate
ahna cak ol ursa anima inme kle kolayllkJar sa glanabilir. Bu sebeple
ara \ lrrma yap acaidar i~i n on emini her zaman koruyaca k bir kollek siyondu r .
~ip ~mediQi b~inmeyip. hele saz eser1erinde
saoece
7- Hatk tur kiileri . ·A t rk Musik l si" ne ait Des tan, S emai, Di...an ,
KOima , kaJenderi ; hele "Kbl;e kJte"leorden Hicaz . Kar.:rgar , Gerdaniye
gibi bilinen makamla r rn dtt rnda HUlZam , Mahur. $edd i-i Araban ,
Su zidll, Hrcazkar. Bayati Araban, SUzna k gibi maka mlardan or~nal
aranagmelerle bir ~ talum halinde der1enmil
8- Oyun ha ...alanndan sino, l onga , Ze ybek. (fil1elelli ...e diger
enstn:imantal eserler da Qmrk yerlerde bl.ll und ug u gibi dehlilrler
hUnda de IOpIanmr$. Kerldi eserIeMden bas dmr$ oIanIar da vat.
~ Oetter\erin QJlnda petakande fIOtalar , malbCl l asrllar , ba sllfrlmll
musikT clersl eri nodan matbU saz eserleri ...e se zlu eserler. OarOlefhan yay;nJan. diOer mCrsikl oemiyellerinin yayllllan, rnUsiki nazariyali kitaplan. bizzat kendisinin yapml' oldu{lu yaYlmlar. mektup WI
ba t ka belgeler bOyOk bir litizI ikle kofl)nmUl .
10- Buraya kadar say rlanlardan baika el irAnIan , kon ser prog ramIan. unh:l musikitinas lara ve tan rnml$ ki$llere ait kartvizitler , 0
gunlerin gazeleJerinden kes ilmit kOpUrler . DarUlelhan mecm uaJan.
basll l gOhe kitaplan. muhlelll san alUrlara all: resimler '01'8 musiki larihim iz al;lSIOdan dana palo. lfOll. deQerir belgeler biriktirilmi t lir .
11- Dini eserlerin so zlerinden ba $ka dind r$r sOzIO eserlerden
KO$ma Di...an ve benzer ler inin sOzlerini ih ti...a eden eski harf len e
yazrlm ri'j hayli gOhe meonuasl voir . Bu de i terlerde eski ese rlerin :scz
yaza rlarrmn baLllarr cia be!irlen mi$.
14
DR. HAMID HOSNO (KAYACAN ) BEY KOUEKSlYONU
Bu kollek siyonun TRT KUNmu'na na sll kaza ndlflld rOl
hakkmda bilgi ednemed ik , Hamid HOsnu Beyin OIUmunden.
Istanbul Fladyosu yelUilerince satin ahnmr~. bu radan eta
"Muz ik Dair esi" 8'livirle intikal etmi$tit. 5analUr m usiki sana ttm eski uslalardan. Ozel~kIe Ze kjl DeeM'den ogrenmi,.
klas ik re pe rtu...a n bu hoca srndan g~i$lir. Daha son r.
~9da$I clan kalbunlstu sanatkirlarla dOiUP ka lkrrul , dihi
sa natkir tanburl C.m ll B ey 'in san at hil es i i t;inde
yogNJmu$lur. Bu tlin bu Ozellikler kol Jeksiyonda bulunan
eserleri'l onemini artJrmalI.tadlr.
Kofleksiyon irili ufajoJI yinn i sakiz ck!oher ile pa rake nde notalardan iba retti r. Per ak ende nolalar tarah mlzdan dOrt bUylJk
k1irrsorde Ioplanml $tlt. Eserlerin tOmlme yakrn 'V09uoJugu 10.&hteli nota U rlldanna gOzel bir nota yazrst ile kendi si taralmdan yazdml$llr. Bas ,1r eser1erin saYlsl;ok az dlr. Kurtun
kalemle w yeni harflerle yazrlantar Onemsi z sayrdadlr. Hamparsum NolaSl ile kaylt yaprlmam r$br.
TOrk Musikis i baste lormlarrna ai t, di nT musiki hari t;, ner
tUrlu Orne k bulunmakla birllkle me vcut esen eri n, d (ler eserJere ore nta , arlrrlrk nokl a s,"r boy uk l orm e urler
olu tlurmaktadlf . Tespit etUrlimi:r. ese rferi n loplamt 172S'lir,
Dini m usikimi ze ait nitrbir esere rastlayamadrk. Eserlerin lOr
V'8 sayrlarl tb)'ledi :
5.lz Es er lerl : 8 7 peVe..., .48 saz sem aisi. 2 medhal, 1
oyu n navaSI. 1 StOO, 1 Ionga, 2 marl . 1 operat, 7 ar8l\aOme,
SOzlu Es er ler : 51 kir. 1 kir-r nalill. 402 beste . 191 a~rr
semai. 200 yuruk semii, 702 $arkl • .4 tUrkO, 22 kOl;8kye
(Takl m halinde gerdaniye ve gOlizar k(i(;:ekl;:eler), 2 I<Dt ma ve
Ay ...az .
REFIK FERS A N KO l l E KSIYONU
kol leks iyon Relik FetSan'In OIumlinden hay~ zaman
sonra. 1972 )'1lrnda TAT MUzik Cairesi Ba t kanltgr'nca ailesinden sat rn aJrnm r$lrr. Tamam l in<:elenirken "l eo n KolI.k"
ai yo n u"nun bal t defterlerinin kanlml$ oIduOunu gordUII..
k,adar nota w sair belgeler saoki kolleksi)'Oll\Jn asll deOil de
musveddeleri gibiydi. 118 yarar veya yaramaz bir )'1r1 rn evriIk.
dosya ve zarftarda biriklinlmite benZiyordu. Bu sebebIe bunJarm Refik Bey'in ger~ kolleksiyonu ya cia asll kolle ksiyonun mOSveddeleri elup oImad,~rndan ku~kuya dU$tok.
Tas nil ede rfo.en en ~k g O~lOk ~kb~ im iz bu kofl eksiyon
elmui'jtur. Tam anlam l iIe bit daQlnrklrk w peri$anl rk it;indeydi,
Sahibi ~u kez kur$trl kalemi kuUand tOl ~ zaman la yazl W
nolQlar okun amaz du rum. yak la$mr$ll. A yrrca dOzenli bit
deher sistemi de yoktur, Oosya !ar halindeki Hamparsum not al arm rn t;orlunun bugu nki nOl a sistemine akl arrldl Or
nal<;krnda ka y rl du t 0rii lm O$, Eserler es ki lie yeni yazr ile
kar r$lk olarak yazrlmr$. Makam lara gore geleneksel slfslama
dO$iinOlmedirli i~i n , olduk~ kafl'l k bir durum ortaya ~ r km r t ,
Pek yok eserin gOheleri ya zrlmadr~r it;in bunlann ne oldu!')u
me10dilerinclen les pil ediJeb ilmiitir.
BulOn bunl ara ra9men TOrk mar$larr, saz eser1eri. oyun
ha ...al arr. tur kO. kQ(;e k~ - ki bunlarrn 90gU leVl ac l A n·
do n'dan notaya ahnmr$ orjinal takrmlar halinded ir ~ yOnunden
zengin bit kol leksiyondur. GOf!esiz va isims iz eser. alOd, operel denemeleri oldulo.ya yekun IUtuyo t. Refik Fersan 'ln bilin en va bilinmeyen basteleri nin musveddeleri de var.
OIdukl;.a y rpranm r~ olan deherier tara hmlzdan tamir derek numaralandl. peral<.ende eserler dosyalandl. tasnif edilci .
Ii$lerine i~lendi . Hampa rsum nolasr 'Ie Erm en i harfleri lie
yaz rlmr$ clan O~ bOyUk deherin muhl eviyab bilinemeciO'i il;in
tasnile dahif edilmedi. Kfrkdol!.UZdeller ile pare+;.ende dosy....
la rdaki es erle rin toplaml 29 34 ada l nOfaclan ibarellir;
mukerret" S8)'11arbu ra.kama ~ deQkir"_Tamam rna yakln bi'
b61umunun sanatkirln ke ndi ef yUISI ile yazllmrl olmasl
au
au
~lStndan cia
d1kkat t;ek.iciQr.
Mevcut eserlerin beSle lormlarrna gOfe S1rafanltlan ise
sayledir : DinTmCrsikT eseri ali ls lnda n faz Ja zengin ol mayan
konek siyoncla guftesiz ve eksik me...Ie'o'f ayini bOltim lefi var ,
A yin paf9alanmn 0lrnda dirlerleri incelenm&Oe muntar;:.. QiOer
form lara ait om ekJer ise pek az . K isacasl dini mO, ik !
at; lSlnclan Onem~ bi r kaynak <feCil, I. Hilk kl Ba y va Vec lh e
Oar y el kollekslyonla rrn r gOrd Oklen sonra bize halo. veri~ ini umuyONz .
Saz Eser Jeri: 2 15 petre..., 163 sal semAisi. 5 Jonga, 6 sir-
I
to, 5 O)'\Jn havaSl, 1 mectIaI, 1 taksim.
SOzlu Ehrler : 20 KAr, 4 Ka ~, 3 Kar-l M Ilk, 253 Beste, 130 Aglf
semai , 144 Yurok semai, 1858 $arXI, 1 Divan, 9 K~ kQe (aynca tam
takim olara k Gerdaniye, $edd-i Araban, BayatiAraban , K~ ~le rdi r
ki bunlarm toplaml bu say tya dah il de?lild r), 8 1 TuriW, 19 Mall, 5 Kanto,
DinTEserler: 9 Mevlevl Ayinl, 2 lIahi, 1 Tekbir.
VEclH E DAR VAL K O L L E K Sl v O N U
Bu kollekslyon 1986 yllinda T RT MOzik Dai resi Baiikanhg l'nca , sanatkarm klZl E8"'" Nadaroglu"nd an all nmliit,r . Beige , kitap, nol a
yOnOncSen TOrk Musikl sl acrs mdan mOkemme l bir kaynak nil eligindedir. Aiia9lda da gOruleceg l gibi ihtiva eltig i ese r saY'Sl ile de
me vccr kolleksiyon lar ~nde birin ci s,ra yl atmextadu. O zelliklerini
iioyle sualayabiliriz:
t- Perakende, matbu veya elya zls l ue yaz llm lii esedere . defterler
haric. hepsi makamlara gOre dosyalanm 'iihr. Dettertenn bir bOlOmO
ylp ranmlii olmakla birhkte kayillar muntazamoe.
2- DarOl elhan 'm kuru luiiunda n, yani senaxarm mOsiki dOnyaslna
9iriiiinden olOmOne kadar tan'dlg l bOtiin sanaeartera ail ese rleri kay nag,nda n veya bestekAnndan elde ederek ay n ayn do syal arda top!am'iill r; bunlann ~ ithall' ve imzail drr.
3- Eser1erin DarUlelhan'da , lsta nbvl Beledi ye Kc nse rva tcvan 01duktan son ra kc nservatuvarda, DarOttlilimi Musiki'de , Musiki -I Osmanl 'de GOliien- i Musiki Meklebi'nde, diger cemi ye lle rde, eski
Istanbul Radyo su'nda , niha yet ilk Ankara Radyosu ite daha scnrau
y illa rda kull anlldlklar, iiekilleriyle topia nm'ii oImalan dikkat yeki cid ir.
BOy1ece bir eserden sekiz on nOshan'n bulunuiiu araii l ,rma yapacaklara Onemli kolayhkJar saglayacakt,r.
4- Vine aym yilla rclan baiilayarak mu sikimiz hakkmcla ne tiir yay m
y ap llml ~sa mecmCla, kilap , broiiOr , konservaluvar yaymlan, musikl
Ia rihi ile i!gi li ara~l lrm a yaz!lar l, gazete kupOrler i. "Iza hll Muzik
Saa tl " nollan, un lO mUsikl~inas la nm lzln el yazllarl ile yazllm1ii r;e ~i d i
be Jgeler gOnlOk mu sikl haber1eri, sanatkar biyog rafiferi, kon ser program lan , afi iiler, ilfln lar, alOm ilanlanna V8nncaya kadar akla gelen,
gelmeyen her lOr beige biriktir ilmiiitir.
5- Dini eser a<;lslndan 1. Hakkl Be y kolleksiyonundan soma gel mektedir_Anca k farkh bir Ozelligl var . Su esel1erin ~u 0 zamanlar
hayatta bulu nan unlu zaki r 'Ie zakirbaii 'lardan bizz a! sanatkar taraflndan notaya al 'nml~, kimden ahnchgl da beHrti1mi~tir. Bu eserler de
sekiz dosya halincSe makamlara gOre loplanml~ durumdaycll. l. Hakkl
Bey koll eksiyonunda bulunmayan bi ~k eser bu kolle ksiyol'Kla bulunmakta ve her iki kolleksiyon bir birini tamamlamaktadl r.
6- Zengin bir l otogral arliv inin bu lundug unu, bu kilabln yazan bir
mOnasebe tle gOrmO ~ olmas lna ragmen. kolleksiy on lasni! edili rken
l ek fotogra!a ras ll ani lmaml ~ lI r_ Daha sonra Es er N ad ar og lu He
yapllan konulmalardan, res imlerin t;oQunun Ali RIZlI A'ffl i'de bulun duQu, emaneten alln!p i~ edillTlEl(igianiaii,lmliit'r,
7- Kolleksiyonun incelenme sine ba$landlktan sonra merhum Veo
eih e Daryal'in titiz bir hal k musikisi eser1eri derleyicisi old ugu ortaya
t;lkm liillr. 0 slralarda der1emeyapan her sanatkArla ili~ki kurup eser lerden hirer nO ~ a elde ettigi gibi, yOzlerce halk mOsiki eserini bizzal
defte ner hal inde yazm l$tlr. Bunlann araslnda bugOn na lk musikisl repertuvarlnda bu lunma yan hayl i eser varciIL K em al Altrn kaya'n ln
de rled igl "R um eli TOrkOle ri"n in , Muzafler Sa rl so ze n'in derledigi
halk tiirkOlerin in hepsi mevcunur. Aradan ge.:;:en k'rk bel y,hn unufturdugu eseoer y600nden anemli bir kaynak niteli9indedir.
8- TOrk San 'at 'o'e HOl ik MUsikisi araslflda yer alan -A§ik MOsiki- ile ifgili beste l orml afln dan Divan , MOste zad , Ko~m a, Semai, Ylld, Z,
Oubeyil, $<iir1eme, Kale nde ri , Destan, Ma'ni, Kerem, Kesik Kerem ,
KOroglu, Ayvaz vb. eseoorin t;OkJugu ~Isrndan cia deQerhdir
9- Say l yOnund(,n de en zengin k.olleksiyonduf. Sadec:e SOziOeser
sayls1ar;lslnda n de?lil, sazeseri ~Is' ndan da birinci Slray' almaktadlr.
Hele t;a9daii ' olan musiki~na slardan e serlerin imzah, ilhallr olarak toplanm asl ya cia bizzal kel'Klisi la raflndan nOlaya ahnarak biriktiri lmesi
degerini artlf maktadlr.
10- Musiki tarihi kita plan, ewelce yaymlafl mlii dergi koHeksiyonlan , Edebi eserter, divanlar, 10gatlar, wz mecm ua laTl, ma\t)(i l as,lIar ,
ha ZI bestek8r1an n kOlliyadarl , jObile bro§urleri, ~u vera bu $ekilde
tamk olduQu olaylara art tuftugu no!la.r, hall ra kaYlll an gibi ozell ikleri de
dikkale a1mlrsa ko1leksiyonun Onemi kendiliginden ortaya r;lkml ii oillr.
MOkerrer sayr lar harir;. kolleksiyon da bu lunan esenerin loplam,
1044 'lOr. 8u eserlerin tiirie rine va formlanna g& e dag lilm l ~yled r:
Saz Es erl er l : 434 peiir ev, 66 1 saz semaisi, 19 medh al, 20 sirto ,
19 1onga, 27 oyun ha vasl, 53 saz eseri, 3 kaiagOZ lie ortaoyunu ha vas l, 33 zeybe k, 30 eser de kafli lk lormlardan o)mak Ozere toplam
1342"dir.
Dini Mli s lki eserleri : 8 Me vle vi Ay ini, 7&4 ilahi, 119
$091, 144 Tevsih. 13 Durak, 2 Miraciye, 6Savt, 1 Nat, 3 Ezan,
2 Mers."je , 1 MOfliK.aat,3 Neres olmak uzere 1156 tanecir,
Din d l'l sozlu e ee rrer: 13 Ka r, 5 Kar-I Natlk, 3 Kart;e ,
3328esle, 176 Ag,r Semai, 221 YOrii k Sem ili. 61 98 ~rkl, BOO
TUrkU, 9 Divan, 74 KO:j:eIo.t;e, 4 Kosna ve Sernai, 1 $ilirleme, 1
Taksim , 6 Kerem ve Kesi k Kerem , 2 Oeslan , 2 Mani, 1 Kalencerl, 1 A'f'Jaz. 3 Ninni, 3 MOstezad , 37 KaralOz 'Ie 0I1a oyunu
havasr, 27 kansrk Io rmda eserler, 13 Mar~, 17 Kanto (Defter
ve aibOmlar halindeki kantolar say, lmam liillr), 6 oeeret olmak
uzere 7946 eser mevcuttu r.
$ ERI F 1';1I K OLlEKSl vONU
Bu kOl1eksilon 24 $ubaI196 1 Iarihinde onbin lira kar$ lhl'!md a ~rif I;U vari sleri acnna Reb il k:u'c!en Ankara Radyos u'nca satmalmrmsnr O zelliklerini ¥lyle sualayabifiriz:
1 ~ Eserlerin tame mr Ball notasr ile kaydedilmii olu p Hampa rsum nctasr kulta rutmarr uqtrr. Basrh eserlerin baz tlanmn
dliilnda sczje r eski harllene kaydeciilmiiitir,
2- Kolle ksiyon sat in almdik tan sonra defterler ci ltlenirildigi nden 50 adet detwr clUzenli bir slra Iakip ediyor. Her makam il<in bir ~a bir~ cSelter ayrrimli olup saz ve SOZ eserleri
ge leneksal icr a dOzenine gOre s,ralanmliill r . BaZI sayralar
sonraclan doIdJrulmak ezere bo~ blrakllml$tlr.
3- Me v::ut nolalann bOyOk bOlOmO sanalkann kend i e1yazls,dlr. Perakende nolalar, malbu !asil lar. deoi~k kaynakll
eser1er cIosyalar halinde birik tirilmi§, Bunlar ln saY' SI cia hayti
yek On tutuyor. Hepsi bir araya ge tirilerak "Perakenoo" oIarak
dosyalandl.
4- Muht eva baklm mda n di ger ko lleks iyonlara benzey en
Clz ellikte 'Ie e n dOzenli kolleksiyonlardan biridi r. BOyiik larm
eserterin saYISI cia az degiL Saz eserleri y6n0nde!1 de ooemli;
d iger ko l1 eksiy on larda ol ma yan baz, e serler, OzellikJe
l;3gdaiil oIan musikiiiinaslarm esesJeri dikka ti t;ekiy or. Dini
eser Iepsil edemedik.
MeVOJt eserIerin Wr va say,larlOin clOkO mO iiOYledir:
SA Z ESE RLE RI : 48 pe $rev, 29 saz semaisi, 3 medh al, 4
sirto, 12 Ionga , 14 oyu n havasl , 9 zeybek (sOziO'Ie $Ozsuz),
1 taksim.
W ZLU ESE RL ER : 14 Kar, 9 Ka r-I Nallk , 2 Karl{e , 279
Beste , 138 Agl r Semai, 130 YOrOk Se mar, 3697 ~arkl, 306
TurkO, 2 Divan , 12 K6yekl{e (muhtehl makamlardan 4 laktrn
kboVekt;e bu say 'ya dah il deg ildir ), diger tormlardan 7 es6\', 1
ninni, 64 Rumeli IOrkOsO, 33 Karagoz 'Ie ortaoyunu parl;3 s,.
Bunlafln dliimda 14 Mari, 6 Operel o lmak Ozere topram
480 2 ade t eser mevcu ttur.
Masada
Parkin ~Iklortna baktlm
Kimsesiz yolculor/o
Mosodo
to b uforo oyk,,,
g uldOm
Kitop imzo!odlm
6fQmden sonro
Slkl1d,m senin dur~undan
basit anfomoyo
odoY' terkettim
seni yofc u/odlm
kO~1 seviyfe
ve anfoHlm yil/ofln hikoyesini
ono
b u geceden korkuyorum
honi inson olmasaydlm!
M. Ozer Ciravog lu
15
SANAT HABERLERi
Kooser: Trabzon Turk Sanat Mu stkisi Korosu
Oerne Qi , 19 Arallk 1992 gOoO
aksarm, Trabzon U ses; Salonunda
Mevta na'ru n OIO m y,tdOnOmO nedenfyle Trabzon 11 KOltQr MOdOrIOgO'
nun organizasyo nu sonucu blr konser verdi. Konserde Itrl'n in Rast
Na'tt serurnt n yam srra Ma hur .
Se gAh, Hicaz Makamm dan ilahile r
seslendirildi .
Sergi
Aynca Izm ir Devlet Klasik TOrk MOzigi korosu $ eli hemsehrimlz Teo-
man ONALDI 'ntn "Mev)ana nln
Ulu Sesl" adh eserinden Hic az
b610m seslend irildi.
Tlyatro : Brezilyah yazar Gulherme Figurldo 'nun yazdlg l , Isma il Beklr
AQlag Ol'un Tur kceye cevm p sanneye koyd ugu " Ez o p " adl r oyun
Trabzon Devlet Tiyalrosu oyuncutan
taraflnda n Arahk aym boyu nca sannelendi. Oyunda saoatc. arkacaslanrmz Halys Katabay tr, Arzu
GOndOz , Gallp Erdal, RO~han
GOrel, A hmet Ergut , Fikret
Urucu ",01 atd uar. Ankara Devlet
Tiyatrosu cy uncula n "Deli Dumrul"
adh oyunu 9. 12. 1992 gunu aksammdan ltlbaren sc nmaya bastaduar.
Oyun bes gOn sureyle sergilendi.
Tcplantr: Tanlant yora gO z erg ah "'d e gi ~tirec e k
a lan "ucan Yol" prolest, Mlmar~
Jar Odas. ve Inljaat
MOhen-
MAVi NOTA
Ayhk
Miizik ve Sa n at Dergis i
Sahlbl
Gen el Yay In Yonetmenl
Gen . Yay . Yon . Yard.
Yazi 1, lerl Yo n et rnen l
Kapak , It; OOzenleme
; Sevilay BAYLAN
: Emel $ IM$EK
: Hulya OZMEN
: M. Sernih BAYLAN
: M Beset SUMERKAN
San at Danl,m anlafl:
AhmelOZER
GOndoQdu SANIMER
Swl KURTULDU
BIfIlTl V,rl: ESER OfS£T Malt6aclhk - Yayll'lClhk w AmbBlaj 5anayii
Zeytinlik Caddesi Cudibe)t Itkokulu yant T81: 215338 -TRABZON
-
dlsle rl Odasl Trabzon ~ u b e l er inc e
dDzenlenen ortak to ptann ile tekrar
gOndeme geldL Toplanllya kcnusma cr
ot ara k MlmarJar Odasl Trabzon
~ubesl Ba$kanl
Beklr Ger~ek,
lnsaa t MOhendlslerl Odasl Trab·
zon ~ ubesl Ba-$kaOi Sam I Ko~
konusrnac r cla rak katrkh. Tcplantryr Mimar, Gazeteci - Yazar Oktay Eklnc l
yOnettL ToplantJ sc nunda Oda yat kilile ri "Tanjant 1'01 bir an Once yap rlmahdrr. ucan yola hayrr" dediler.
: Fotograf sanatc rs. arka das rrmz U'uk
Merlh aayran, lkinci kisisel FatoOraf
Sergisini 20. 11. 1992 - 27. 11. 1992
tarihleri aras mca I~ Bankas r Sanat Galeri sind e "<;e$itlemele r" adr altrnda
act I. Ilgi gO ren serg i bir nana dana
uzanldr. Trabzon FOloOra' Sana tctlan DerneOI " Fo l o Forum"
7. toplu fatograf sergisini "Yalruzlrk"
ad t altmda Mahmut Gologlu KOnOr
Merk ez in'de 1. 1.2.. 1992 gO nO acn.
Anma
GOnierl: Trabzon Gaz eteciler Cemiyetinin 8. 10.
19 9 2
t arihinde
b a ~ l attl {f1
"Trabzon'un
basin
alantnda
yeti -$tirdi gi ustalara saygl" programlan cercevesinoe 8 Ektrn'de Ce·
mal Re§1t Eyuboglu, 22 Ekim'd e
Orner Turan Eyuboglu, 5 Kastm'da
Falk Ahmet aarutcu , 19 Kastm'da
Cemal Hrza Osm anpafaoQ lu , 5
K o rlu ' nun
A ra llk 'ta Muzaffer
arulmasryla scree. Son otarak 17 Arallk
gOnO Omran Zaler Baran, amldr.
Ista nb u l Tema llc lsl : Osman Razj AKSU
Ankara Temsilcisi : J ale BOZKAVA
: Melih GOl ER
Izmir Temsllclsl
Abone Kceuuan : Yllll k: 100.000 TL.
Abone : 50 OM.
v ears ma Adres i : P. K. 205 - 61004 ~ TRABZON
Ederi:
. 10.000 TL. (KDY dah ll)
Yu rtd l~r
~tt~ed8rirYn.Mfff~§!'JJih 81 ~N~~jrra 731 986
IJf:JftjPP!! tar;eki~l9'~,i~~~wwyatlnlt.t"',l(t-<w~nra,
" "i#!r~~iftfllJilgj ~8rilin~#iffr#t9funu"
dergi
Gonderilen OrOnlerin daktilo ile yazrlmasl rica olunur.
Ori..inler yaylmlansln, yay rmlanmasln geri verilmez.
(P.K. 205) Ked No.: 61004 - TRABZON
1