abc koleji reviri sağlık bülteni

Transkript

ABC KOLEJİ REVİRİ
SAĞLIK BÜLTENİ
NO: 4
HAZIRLAYAN
Aynur DİKKAŞ
Hemşire
ABC KOLEJ REVR SA LIK BÜLTEN
Ç NDEK LER
1. Çocukluk Ça nda Diyabet ( eker hastal
)
2. Çocuklarda Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon)
3. Yaz Tatilinde Ö rencilerimize Tavsiyeler
4. Dönem çi Faaliyetlerimiz
5. Revir Hizmet Durum Tablosu
Çocukluk Ça nda Diyabet
( eker Hastal )
Çok su içen, çok idrar yapan,kilo kaybeden halsiz
çocuklarda akl m za eker hastal n getirmemiz
gerekiyor.
Diyabet Nedir?
Vücudumuzun ihtiyac olan enerjiyi besinlerden alabilmemiz için pankreastan
sal nan insülin hormonuna ihtiyac m z vard r. Sal nan insülin hormonu, kandaki
ekerin hücre içine girmesini ve bunun sonucunda enerjiye çevrilip günlük
hayat m z sürdürmemizi sa lar.
eker hastal (diyabet), pankreastaki insülin üretiminin yetersizli i veya etkisinin
azalmas ya da her iki i levin de bozulmas sonucu ortaya ç kan ve kan ekeri
yüksekli i ile kendini gösteren ömür boyu süren bir hastal kt r.
eker hastal (diyabet), Tip 1 diyabet ve Tip 2 diyabet olmak üzere iki ana
grupta incelenir.
Tip - 1 Diyabet
Gençlik ça diyabeti olarak da adland r l r.
Genellikle 35 ya ndan önce tan konulur.
Tip 1 diyabetlilerin hastal n ba lang c ndan
itibaren insülin kullanmalar gereklidir.
Bu diyabet tipinde pankreas çok az insülin üretir
ya da hiç insülin üretmez. Kanda insülin reseptörlerini uyarmaya yetecek kadar
insülin olmay nca, hücre yüzeyindeki reseptörler (kap lar) kapal durumda kal r.
Hücrenin içine giremeyen eker kanda birikir bunun sonucunda kan ekeri
düzeyi yükselir.
E er ailenizde tip 1 diyabeti olan akraban z varsa, sizde de tip 1 diyabet ortaya
ç kma olas l normalden daha fazlad r. Sadece genetik yatk nl k de il, çevresel
faktörlerin de bu hastal n ortaya ç kmas nda etken oldu u kesin olmayan bir
bilgi olarak verilmektedir.
Belirtileri :
- A z kurulu u,
- Çok su içme,
- S k idrara ç kma,
- Çok fazla yemek yeme,
- Ani kilo kayb . Bu belirtiler genellikle aniden ba lar.
Tip - 2 Diyabet
Genellikle 35 ya sonras nda görülür. lk ba larda insülin üretimi tamamen
bozulmam t r. Bu tip diyabette pankreas insülin üretir ancak miktar yeterli
de ildir ya da yeterli derecede kullan lamaz. Ço unlukla ba lang çta diyet,
egzersiz ve a zdan kullan lan ilaçlarla tedavi edilebilir. Ancak bir süre sonra
pankreastaki insülin üreten hücrelerin fonksiyonlar n n bozulmas ndan
dolay insülin tedavisine gerek duyulur.
Belirtileri :
- Çok su içme,
- Çok tuvalete gitme,
- Çok yemek yeme,
- Bulan k görme,
- Yorgunluk, bitkinlik,
- Ciltteki yaralar n geç iyile mesi.
Bu belirtiler uzun dönemde ortaya ç kar.
Diyabetin ne oldu unu anlayabilmeniz için, öncelikle vücudunuzun
i levlerini yerine getirirken gerekli olan enerjiyi nas l sa lad n
bilmeniz gerekir.
1. Yedi iniz besinler ekere parçalan r.
2. eker kan ak m ile vücudun tüm bölümlerine ta n r.
3. Vücudun ana besin kayna olan eker enerji
sa layabilmek için, kan ak m ndan ayr larak vücut
hücrelerinin (kas hücreleri, beyin hücreleri v.b.) içine
girmelidir.
4. nsülin vücudumuzda pankreas ad verilen bir organ
taraf ndan üretilen bir hormondur.
Kandaki ekerin kan terk ederek hücre içine girmesini sa lar.
Diyabet Tedavisinde Ana Kurallar
1. Beslenme al kanl klar n z düzenleyiniz.
Temel olarak sa l kl besinleri seçmeli ve besinleri sizin için uygun miktarlarda
yemelisiniz. Doktorunuz ve diyetisyeniniz size bu konuda yard mc olacakt r.
2. Fiziksel aktivite.
Kilonuzu uygun düzeyde tutmaya yarar. Kan ekerinizi daha iyi kontrol
etmenize yard mc olur. Hangi egzersiz türü sizin için uygundur
doktorunuzdan ö reniniz.
OAD (Oral Anti-Diyabetik laç) Tedavisi
Tip 2 diyabetli bir hastan n tedavisine, öncelikle diyet ve egzersiz yapt r larak
ba lan r. E er hastan n, kan ekeri bu ekilde kontrol alt na al nam yorsa oral
antidiyabetik dedi imiz a zdan al nan eker dü ürücü haplar kullan lmaya
ba lan r. Böylece hasta, diyet ve egzersiz ile yapm oldu u tedaviye a zdan
al nan eker dü ürücü haplar da ilave ederek devam eder. Kan ekeri
kontrolü haplarla da sa lanam yorsa vakit kaybetmeden insülin tedavisine
ba lamak gerekir.
nsülin Tedavisi
nsülin tedavisinin amac sa lam pankreasa benzer biçimde vücuda nsülin
sa layabilmektir. Normalde gün içinde az miktarda insülin sürekli olarak
salg lanmaktad r. Yemeklerden sonra ise, besinlerle al nan glukozu
dengelemek için daha fazla insüline ihtiyaç vard r. nsülin hücre
reseptörlerini aktif hale getirerek ekerin hücre içine girmesini sa lar.
nsülin hap ya da tablet eklinde kullan lamaz.
Diyabet Konusunda Bilinmeyenler
ÇOCUKLARDA D YABET
R SK
* Okul stresi ve s navlar diyabete neden olabilir mi? Stres, çocukta diyabetin ortaya ç k n kolayla t r r. Özellikle insülin salg s
bozulmu bir çocukta Tip 1 diyabetin ortaya ç k h zlanacakt r. Son dönemde
s nav stresi ile birlikte diyabet tan s koydu umuz çocuklar n say s nda art var. * Diyabetli çocuk, normal hayat na devam edebilir mi? Tabii ki... Örne in; diyabetli bir çocuk profesyonel bir sporcu da olabilir.
Mark Spitz olimpiyatlarda yüzme ampiyonuydu ama ayn zamanda
diyabetliydi de... Burada önemli olan çocu un kurallara uymas ... Nedir o
kurallar? Vücut aktivite s ras nda insülinsiz kalmamal d r. Aktiviteye göre
enerji için gerekli insülini, a r olmamak kayd ile almal d r. Bütün bunlar bir
disiplin i idir. E er iyi bir e itim verilirse eker hastal çocuk için problem
olmaz. eker hastal olan çocuk; diyabet konusunda iyi e itilmi se ya tlar gibi
hayat na devam edebilir.
* Tip 1 diyabet genetik mi?
Tip 1 diyabet, genetik yatk nl kla ilgilidir diyebiliriz. Ama 'bütünüyle genetiktir'
demek de yanl olur. Bir çocukta diyabete yatk nl k geni; anne veya babadan
geçer ama çevresel ko ullar bunu hastal a çevirebilir ya da çevirmeyebilir.
Yani genetik yatk nl olan her çocuk diyabet olmayabilir. Genetik faktörü
olmayan bir çocukta da diyabet kesinlikle görülmez denilemez; az oranda da
olsa görülebilir. Yani; Tip 1 diyabet genetik yatk nl n varolmas durumunda
çevresel faktörlerle ortaya ç kan bir hastal kt r. Çevresel faktörlerin ba nda da
viral enfeksiyonlar gelir. Özellikle k zam kç k ve sar l k enfeksiyonu hastal
tetikler. Nitekim çocuklarda diyabet ba lamadan önce mutlaka geçirilmi
ate li bir enfeksiyon oldu una tan k oluyoruz. * D KKAT! Çocuklarda ideal kan ekeri de erleri nelerdir? Çocu un açl k ekeri 70-99 mg aras ndad r. 100 ve üzerindeyse çocukta
bozulmu açl k ekeri dedi imiz durum ortaya ç kar. Birçok laboratuvar
verisinde 110 mg gibi bir s n r var. Diyelim ki; çocu un açl k ekeri 105 ç kt .
Aile, laboratuvar n verisine göre bu çocu un de erlerini normal kabul ediyor;
halbuki, bu bozulmu açl k ekeri demektir. Onun için mutlaka bilgili bir
hekimin görü ünün al nmas gerekir. 99 mg üzerindeki her de er açl k
ekerinin bozuk oldu unu gösterir.
* Vitamin eksikli i eker hastal
n etkiler mi? Elbette ki... Mesela; D vitamini bu konuda çok önemlidir. Çünkü immün
sistemi düzenleyici etkisi vard r. D vitamininin eksikli inden, diyabetin daha
kolay ortaya ç kt ileri sürülür. Anne sütünden beslenememe ve unlu
g dalara erken ba lanman n da diyabete davetiye ç kard söyleniyor.
* HASTALI IN ZARARLARINI ÖNLEMEK Ç N BU
KURALLARI MUTLAKA UYGULAYIN!
1. Çocu a önerilen miktarda insulin yap lmas ... 2. Bu insülinin gerçekten yeterli olup olmad
n n aral klarla kontrol edilmesi... 3. Beslenmesinin diyetisyen önerisi do rultusunda ve insülinle uyum içinde
yap lmas ... 4. Kan ekerlerinin düzenli olarak ölçülmesi... 5. Kan ekeri ve keton takibini sa l kl yapabilecek ölçüm cihaz n n seçilmesi... 6. Kan ekerlerine göre de i iklik ve düzeltmelerin zaman nda gecikmeden
yap lmas ... 7. Hemoglabinin ölçülmesi... 8. Diyabete ba l geli ebilecek ilave komplikasyonlar ve di er yan etkiler
aç s ndan da çocu un ek testlerden geçirilmesi...
* Diyabetli çocuklar sosyal hayatta nas l
problemlerle kar la yor? Ya amdan kopmak ve ay r mc l k görmek istemeyen diyabetli çocuklar,
hasta olarak alg lanmaktan üzüntü duyuyor. Toplumda bu tip s k nt larla s k s k
kar la yorlar. E er diyabet konusunda toplum bilinçlenirse; tüm bu
sorunlar n ortadan kalkaca n dü ünüyoruz. * Diyabet bula c m ? Kesinlikle hay r. Günümüzde tüm toplumlar derinden etkileyen ve en
önemli halk sa l sorunu haline gelen diyabet hastal yla bugün;
Uluslararas Diyabet Federasyonu (IDF) verilerine göre tüm dünyada
382 milyon ki i mücadele ederken, Türkiye deki diyabetli hastalar n say s
5.2 milyon ki iye ula m durumda. Diyabet hastal n Dünya Sa l k Örgütü
(WHO) tarihinde ilk kez bula c niteli e sahip olmayan bir salg n bir hastal k
olarak nitelendirmi tir.
Diyabet Bula c De ildir!
* Çok eker yemek diyabete sebep olur mu? Çok eker ya da çikolata tüketen bir çocukta Tip 2 diyabet riski artabilir.
Ama Tip 1 diyabet aç s ndan da pankreas hücrelerinin zorlanmas olumlu
bir ey de ildir. 'Arada s k bir ili ki var demek, mümkün de il' ama
diyabetlilerin eker tüketmemelerini öneririm.
Çok eker
Yiyen Çocukta
Tip 2 Diyabet
Riski Artabilir!
* Ebeveynler çocu un Tip 1 diyabetli oldu unu
nas l anlar? Bir çocu un diyabet oldu unu dü ünmek için en önemli özellik çocuktaki
al kanl k de i ikli idir. Çocuk eskisine oranla daha fazla su içiyorsa, tuvalete
s k s k gitmeye ba lad ysa; özellikle gece tuvalete gidip, çi yapma ihtiyac
duyuyorsa ve onun arkas ndan da gece su içmek için tekrar kalk yorsa
dikkat etmek gerekir. Bunlar en önemli belirtilerdir. Birçok aile bu belirtilere
dikkat etmiyor, gözden kaç r yor. 'Çocuk aya n ü üttü; o yüzden idrara gidiyor',
'Çok tatl tuzlu yedi; o yüzden su içiyor', 'Çok su içti; o yüzden tuvalete gidiyor'
diye yorumluyorlar. Çocu un i tah nda bir art varsa fakat bu i tah art na
ra men kilo veriyorsa, a r tatl dü künlü ü e er beraberinde su içme ve idrara
ç kma iste ini beraberinde getiriyorsa; bunlar diyabetin en tipik belirtileridir.
BEN M
ÇOCU UM
EKER
HASTASI MI?
* Çocuk eker komas na girene kadar bu hastal
anlamak mümkün de il mi?
Tabii ki mümkün. Çocuklarda halsizli in ortaya ç kmas , k z çocuklar nda
genital bölgede ka nt lar n olmas , halsizlik, dikkat azalmas , çocu un çabuk
yorulmas ve daha sonra da kar n a r lar n n ortaya ç k önemli belirtilerdir.
Kar n a r lar varsa ve buna kusmalar ekleniyorsa durum ciddi demektir.
Bütün bunlar n ortaya ç k genelde bir iki ay içinde olur. H zl seyreden bir
diyabet 15 günde ortaya ç kabilir ya da birkaç aya yay labilir. Bunun için
ailelerin çocuktaki de i ikli i yak ndan ve h zla takip etmesi önemlidir.
EKER HASTALARI Ç N BESLENME ÖNER LER
Diyetin diyabet tedavisindeki yeri Diyet, diyabet tedavisinde çok önemlidir.
Her diyabetlinin uygulayaca diyet o ki inin boy, a rl k, zik aktivite,
kulland hap ve /veya insülinin tipi ve miktar yla beslenme al kanl klar
göz önüne al narak olu turulur. Bu sebeple bir diyabetlinin diyeti ba kas ndan
ço unlukla farkl d r. Çocuklar ve adölesan ça ndakiler, büyüme ve
geli melerinin normal seyretmesi için gerekli kaloriyi almal d rlar. Kan
ekerlerini günlük gereksinimlerinden k sarak de il, insülin dozlar n
artt rarak ayarlamak esast r. Diyet listesinde belirtilen miktarlardan fazla
yemek kan ekerinizin yükselmesine, belirtilen miktarlardan az yemek ise
kan ekerinin dü mesine neden olur. Her iki durumda da kan ekeri
kontrolü bozulaca ndan, günlük toplam enerji bak m ndan da diyet
listesinin d na ç k lmamal d r. Diyet uzman n z yemek, ilaç ve egzersiz
aras ndaki dengeyi hiç ku kusuz sizin için kuracakt r. Diyabetliler için
her gün ayn miktarda yiyece i ayn zamanda yemek çok önemlidir.
Kan ekeri de eriniz ne olursa olsun ö ünleri atlamamal s n z.
Atlad n z veya geciktirdi iniz takdirde kan ekerlerinde önemli
oynamalar olu acakt r.
De i im Listeleri
Diyet kitapç klar nda s k rastlayaca n z fakat belki size yabanc gelecek bir
terim olan de i im listeleri nden söz etmek istiyoruz. De i im listesi ayn
g da grubunda yer alan, biri yenmedi i zaman onun yerine geçebilecek,
e de er miktar enerji, karbonhidrat, ya , protein içeren besin maddelerini
bize gösterir. Yedi adet de i im grubu vard r. Bunlar ekmek, sebze, meyve,
et (peynir), kurubaklagiller, süt (yo urt) ve ya de i im gruplar d r.
Her bir grupta birbirinin yerine yenebilecek yiyeceklerin ad , pratik ölçüsü
ve gram olarak miktar belirlenmi tir. Her yiyece i ait oldu u grubun içindeki
bir di er yiyecek ile de i tirebilirsiniz.
Glisemik Endeks
Karbonhidratlar n kan ekerini yükseltme etkisine glisemik endeks ad verilir.
Glisemik endeks karbonhidrat n türüne ve içinde bulundu u g dadaki lif
oran na, g dan n s v veya kat olu una, o ö ündeki ya miktar na göre de i ir.
Bildi iniz glukoz , glisemik endeksi en yüksek olan g da maddesidir.
Bal ve sofra ekeri yine kan ekerini yükseltme etkisi çok fazla olan
yiyeceklerdir. Bu tür g dalardan kaç nmam z gerekti ini zaten biliyorsunuz.
Beslenmede Alt n Ö ütler
Beslenmek bir sanatt r. Ba l ca karbonhidrat ( ekerler, ni asta), protein ve
ya dan olu an g dalar do ru tüketme becerisidir. Ni asta, ekmek, pirinç,
makarna, tah l gevrekleri, patates ve kurubaklagillerde bulunur. Do al
ekerlere meyve ve sebzede (fruktoz) ve sütte (laktoz) rastlan r.
Karbonhidratl g dalar n iyi bir enerji, vitamin ve mineral kayna oldu unu
bilmelisiniz. Protein, et (s r, kümes hayvanlar , bal k), süt ve süt ürünleri,
yumurta ve kurubaklagillerde bulunur. Margarin, tereya , s v ya lar, et,
süt ve peynir ya içerir. En yüksek kalorili besin ya d r (1 gram nda 9 kalori),
sonra yine 1 gram nda 4 kalori bulunan karbonhidrat ve protein gelmektedir.
Tek ba na bir tedavi yolu oldu u gibi, hap da kullansan z insülin de, yine
diyet tedavinin vazgeçilmez bir parças d r. Beslenme hakk nda neleri bilmem
gerekiyor ki sihrinden faydalanay m? Herhalde ilk ö renmeniz gereken ey,
kan ekerini g dalardaki karbonhidrat dedi imiz ekerlerin yükseltti idir.
Ya ve protein kan ekerini yükseltmez. Özellikle ya kalorisi çok yüksek
oldu u için sizi i manlat r.
Beslenmede Alt n Kurallar
1. Daha az ya yemeli. ster s v bitkisel veya margarin, ister tereya olsun
eker, ni asta ve proteinden kabaca bir misli daha fazla kaloriye sahiptir.
Böylece tüm ya lar azaltmakla tüketimini, i manl k riskini ve dolay s yla
diyabet riskini azaltm oluruz. Diyetteki kolesterolün ba l ca kayna
hayvan ürünleridir. Ya l k rm z et yerine bal k, derisiz tavuk eti ve az ya l
süt ürünlerini seçmeniz diyetteki doymu ya lar azaltacakt r. Zeytinya
yüksek kalorisi d nda damar sertli i riskini azaltmas yla tercih edilecek
bir besindir.
2. Daha çok sebze, meyve ve li i g dalar yemeli. Günlük kalorinin yar s
karbonhidrattan (tercih edilmesi gereken karbonhidrat kayna taze meyve,
ye il veya sar renkli sebzeler ve kurubaklagil) sa lanmal d r. Özellikle
sebze ve meyve içerdikleri lif miktar ve vitaminler nedeniyle de tercih
edilmesi gereken besinler olmal d r.
3. Tuzu azaltmal . Tuz tad kazan lm bir tat oldu undan miktar azaltt n zda
yediklerinizin tad tuzu belli bir süre sonra geri gelecektir. Yemek yap l rken
tuz eklenmemesi veya sofrada yeme e tuz kat lmamas gibi yakla mlarla
k s nt ya gitmi olursunuz. Böylelikle hipertansiyon geli me riskini
dü ürürsünüz.
Diyabetliler çin Pratik Bilgiler
Hangi yiyeceklerden uzak dural m?
1. Hamur i leri (pasta, kek, kurabiye vb.)
2. Ya da k zarm veya kavrulmu ve sos ilave edilmi yiyecekler
3. Kuruyemi ler
4. Tüm ya l g dalar (kaymak, krema, mayonez vb.)
5. çeri i tam bilinmeyen haz r g dalar
6. Diyabetik yiyecekler, Meyve, sebze, et, peynir, süt ve süt ürünleri (ya s z)
dururken hem diyabet tedavisi, hem zay ama ve hem de damar sertli i
riskini azaltma bak m ndan yukar daki alt maddelik yiyecek listesine pek
ra bet etmemek gerekir.
Diyet ve Diyabetik G dalar
Üzerinde diyet yaz l besinlerin ana özelli i dü ük kalorili olmalar d r.
Bu nedenle genellikle içindeki ya miktar azalt lmaktad r. Bu tür yiyeceklerin
içinde glukoz veya sofra ekeri olabilir. çindekiler k sm dikkatle okunmal d r.
Üzerinde diabetik yaz l besinlerde kesinlikle glukoz veya sofra ekeri yoktur.
Ya kalorili tatland r c lar içerirler (fruktoz, sorbitol) ya da kalorisiz (sakkarin,
siklamat, asesülfam-K) ya da çok dü ük kalorili (aspartam) tatland r c lar içerirler.
Her diyabetik besinin bir kalorisi vard r. Günlük diyetinize ek olarak de il belirli
yiyeceklerin yerine hesapl tüketebilirsiniz. Yiyecek paketlerinin üstündeki
etiketlerde ekersiz yaz s n gördü ünüzde bunun sadece d ardan eker
kat lmad anlam na geldi ini, yiyece in tamamen ekersiz oldu u
anlam na gelmedi ini bilmeniz gerekir (unlu g dalar, meyva suyu).
Bu g dalar kan ekerinizi yükseltebilir.
Hangi çecekleri Serbestçe çebilirim?
Süt, ayran, hlamur, bitki çaylar ( ekersiz) ve maden suyu içilebilir.
Kan ekerini h zla yükselten faktörler nelerdir?
Yiyece in s t lmas içindeki ni astan n sindirilmesini h zland r r.
Patates püre halinde kan ekerini daha h zl yükseltir. Ekmekteki un,
eri te ve makarnadaki undan daha fazla kan ekerini artt r r.
Yemek yerken su içilmesi mide bo almas n h zland raca ndan
ekeri h zla yükseltir.
Kan ekerinin yükselmesini yava latan faktörler
nelerdir?
Besinlerdeki lif oran ve ö ündeki ya miktar na paralel olarak mide
bo almas gecikece inden kan ekerinin daha yava yükselmesine sebep
olurlar. Soyularak yenen meyva ve taze meyva suyu, kabuklu meyvadan
daha h zl kan ekerini artt r r.
Mide Bo almas n Neler Etkiler?
Mide bo alma h z kan ekerinin düzeyini etkiledi ine göre (mide ne
kadar çabuk bo al rsa kan ekeri o kadar h zl yükselir) bo alma h z n
artt ran ve azaltan faktörleri bilmek gereklidir.
KAYNAKLAR:
1. http://www.academichospital.com.tr
2. Prof. Dr. Hülya Günöz,
stanbul T p Fakültesi Çocuk Sa l
3. http://sakur.uludag.edu.tr
4. www.saglik.gov.tr
ve Hastal klar Pediatrik Endokrinoloji Uzman
22 ADIMDA D YABET D YET
Florence Nightingale Hastanesi, endokronoloji ve metabolizma hastal klar
bölümünden, Prof. Dr. Sait Gönen 22 ad mda diyabetle ya am ö retisini anlat yor;
1.
in ana kural : eker hastalar için her gün ayn miktarda yiyece i ayn
zamanda yemek önemlidir.
2. Ö
ün atlamamak gerekir: Atlad n z veya geciktirdi iniz ö ünler kan
ekerinizde önemli oynamalara yol açacakt r.
3. Ya am kayna
su: Su dengesini sa layabilmemiz için her gün en az
10 bardak (2 litre) su içmelisiniz.
4. Kesinlikle uzak durun:
eker, ekerli yiyecekler ; ekerli içecekler,
me rubatlar, kola, meyveli erbetler, s cak çikolata, salep, boza,
haz r meyve tozlar
5. Alkole hay r: Alkollü içeceklerin hepsinden uzak durun.
6. Ya
ve eker içeri i yüksek olan besinlere dikkat: Pasta, kek, kurabiye,
bisküvi, börek, çörek, helva ve di er ekerli tatl lardan uzakla man n tam vakti.
7. Ya
da k zart lm veya kavrulmu yiyecekler, et, sebze, hamur,
patates k zartmalar n masan zdan kald r n.
8. Kesinlikle yenilmeyecekler: Tavu
un derisi, ya l organ etleri, sakatatlar,
arküteri ürünleri; salam, sucuk, sosis, past rma, kavurma
Ya l besinler; kaymak, krema, ketçap, mayonez, salata soslar ,
pasta soslar , tahin, tahin helvas
9. Kat ya
ile beslenmeye son verin: Kat ya lar; tereya , iç ya , kuyruk ya ,
kat la t r lm margarinler asla kullanmay n.
10. Sa
l kl beslenmek için art k bir dostunuz var: Tüm meyveler, sebzeler ve
kuru meyveleri sofran zda olsun.
11. Anne yemeklerine geri dönü : Haz r yiyecekleri, beyaz ekme
i,
bisküvi, kek ve krakerleri ra ardan kald rman n tam zaman .
12.
Çay ve kahve tüketiminizi dengeleyin: Çay, hlamur, bitki çaylar ve
maden suyunu serbestçe içilebilirsiniz. Tüm bu çaylar ekersiz olmal d r,
ancak iste e ba l olarak tatland r c ile içilebilir.
13.
Alkole hay r: Alkol besleyici de erinin olmay yan s ra sa l k
aç s ndan birçok zararl etkilere sahip olmas nedeniyle kullan lmamas
gereken bir maddedir. Hele birde diyabetliyseniz, alkolün sizdeki olumsuz
etkilerini bilmeli ve ona göre davranmal s n z. Alkol diyabetlide a r
hipoglisemiye neden olabilir ve hipoglisemiden ç kmay geciktirir.
Buna iki yolla sebep olur.
Birincisi karaci erde glikoz yap m n bask layarak, ikincisi de ki inin
hipoglisemiyi erken dönemde alg lamas n bozarak. Bu nedenle diyabetli,
alkol kullanaca vakit bir dubleyi geçmemeli ve yan nda gerekli
karbonhidrat almal d r. Alkollü içeceklerin içinde eker olabilece ini de
unutmamak gerekir (bira, likör ve tatl arap). Bo mideye alkol almak
sak ncal d r. Alkol diyabetlide a r hipoglisemiye neden olur ve
hipoglisemiden ç kmay geciktirir.
14. Ekmek tercihlerinizi de
i tirin : Beyaz ekmek yerine kepekli, çavdar
veya yulaf ekme ini tercih edin.
15. Haz r meyve suyu yerine taze meyve yemeyi tercih edin.
16. Beslenmenizde kuru baklagillere s kl kla yer verin
17. Sofralar n sulatan çorba : Çorba olarak mercimek çorbas n ,
pilav olarak bulgur pilav n tercih edin.
18. Ana hedef: Akdeniz tipi beslenme modeli : tah l, kuru baklagiller,
taze sebze-meyve, bal k ve zeytinya yönünden zengin, Et, süt ve
süt ürünleri tüketimi yönünden fakir yeni beslenme modelinizi benimseyin.
Haftada birkaç kez bal k, tavuk ve yumurta önerilmektedir.
Bu tip beslenmede k rm z ete haftada 2-3 ö ün yer verilmi tir.
Akdeniz tipi beslenmede yemeklerde ya olarak zeytinya kullan l r.
19. Rastgele bir
ekilde her önünüze geleni yemeyin: Bu diyet yakla m
eker hastas olmayanlara da tavsiye edilir. Beslenme ki inin daima
önceden planlamas gereken bir aktivitedir.
Karbonhidrat ( ekerler, ni asta), protein ve ya dan olu an g dalar do ru
tüketme yetene idir. Ni asta; ekmek, pirinç, makarna, tah l gevrekleri,
patates ve kuru baklagillerde bulunur. Do al ekerler, yani früktoz, meyve
ve sebzede bulunur. Do al g dalar n iyi bir enerji, vitamin ve mineral kayna
oldu unu bilmelisiniz. Protein; et, s r eti, tavuk, hindi gibi kümes
hayvanlar nda, bal k, süt ve süt ürünleri, yumurta ve kuru baklagillerde bulunur.
Margarin, tereya , s v ya lar, et, süt ve peynir ya içerir. En yüksek kalorili
besin ya d r (1 gram nda 9 kalori vard r) daha sonra 1 gram nda 4 kalori
bulunan karbonhidrat ve protein gelmektedir.
20. Unutmay n: Hapta kullansan z, devaml insülin de yapsan z diyet
tedavinizin en önemli parças d r. Kan ekerini g dalardaki karbonhidrat
dedi imiz ekerleri yükseltir. Ya kalorisi çok yüksek oldu u için sizi i manlat r.
Bu nedenle i man bir eri kin diyabetlinin diyetinde ya lar azaltmak
(kalp ve damar hastal riski sebebiyle doymu ya lar az tüketmek gerek),
karbonhidratl g dalar ölçülü yemek esas olacakt r. Diyet listenizdeki
besinlerden ekmek grubu, meyve, kuru baklagiller, sebze, süt ve süt ürünleri
karbonhidrat içerir.
21. Daha az ya
tüketin: Bitkisel ya lar, margarin ve tereya gibi ya
grubundaki besin maddeleri eker, ni asta ve proteinden bir misli daha
fazla kaloriye sahiptir. Böylece tüm ya lar azaltmakla enerji tüketimini,
i manl k riskini ve dolay s yla diyabet riskini azaltm oluruz. Günlük ya
al m n n k s tlanmas ayn zamanda kal n ba rsak, prostat ve meme
kanseri riskini de dü ürmektedir.
Doymu ya lar oda s cakl nda kat d rlar, ette, süt ürünlerinde ve bitkisel
ya dan yap lan kat margarinlerde bulunurlar. Doymu ya asitlerinden
zengin ya lar n k s lmas , damar sertli i ve kalp krizi riskini de azaltacakt r.
Zeytinya damar sertli i riskini azaltmas sebebi ile tercih edilecek bir
besindir. Ancak zeytinya n n da kalorisi yüksektir.
22. Tuzu azalt n: Tuz tad kazan lm
bir tat oldu undan yedi iniz tuz
miktar n azaltt n zda yediklerinizin tad tuzu belli bir süre sonra
dengelenecektir. Yemek yap l rken tuz eklenmemesi veya sofrada
yeme e tuz kat lmamas gibi yakla mlarla k s nt ya gitmi olursunuz.
Prof. Dr. Mustafa Sait GÖNEN
Hastane : Gayrettepe Florence Nightingale Hastanesi
Birim : Endokrinoloji ve Metabolizma Hastal klar
D YABET ve EGZERS Z
Fiziksel egzersiz her birey için sa l kl d r ve iyi kondisyonu olan bir vücut
zor ko ullara daha iyi dayan r. Bununla birlikte egzersiz e lenceli olmal ve
ki iye zorla yapt r lmamal d r. Küçük çocuklar oyun oynarken genelde
ko arlar. Daha büyük çocuklar ise çok farkl d r. Baz s sporu veya bisiklete
binmeyi severken baz s kitap, bilgisayar veya kitap ba nda saatlerce
oturmay tercih eder. nsülin dozunu ki iye göre ayarlamal y z. Diyabetli
çocuklar di er çocuklar gibi düzenli bir ziksel aktiviteye kat lmalar için
yönlendirilmeli, bu sadece evden okula, okuldan eve bisiklete binmek bile
olsa. Düzenli ziksel egzersiz kardiyovasküler hastal k riskini azalt r. Baz
çocuklarda oldu u gibi egzersiz ve kas aktivitesinin azl , artm insülin
direnci, kilo almaya e ilim ve kötü kan ekeri kontrolü ile ili kidir. Kaslar
çal t r ld zaman, önce kaslardaki glukoz deposu (kas glikojeni, eri kin
bir ki ide yakla k 400g) kullan l r.
Diyabet ve Egzersiz
kinci olarak kan glükozu ve ya asitleri (ya y k m ürünleri) yak t olarak
kullan l r. Egzersiz, insülin ihtiyac n artt rmadan kas hücrelerine glukoz
giri ini artt rarak kan ekeri seviyesini dü ürür. Bunun nedeni egzersiz
s ras nda kaslar taraf ndan daha fazla glukoz kullan lmas d r. Egzersiz
sonras kaslarda 1-2 gün artm insülin duyarl l olur. Bu demektir ki
haftada 4 defa egzersiz yapmak egzersiz seanslar aras ndaki zamanlarda
bile artm insülin duyarl l olu turarak toplam insülin dozunun
azalt lmas n sa layabilir. Bazen artm insülin duyarl l egzersizden 4-6
saat sonras na kadar ba lamaz. Egzersiz esnas nda bacak kaslar n
çal t r rken, uylu a enjekte edilen insülin cilt alt dokudan daha h zl
emilecektir. E er insülini kasa ula acak ekilde derin enjekte ederseniz çok
daha h zl emilecektir ve hipoglisemi riski ortaya ç kacakt r. Hat rlanmas
gereken önemli bir nokta insülin yoklu unda egzersizin kan ekeri
seviyesini dü ürmedi idir. Kandaki glukoz insülinin yard m olmadan kas
hücrelerine giremez.
Diyabet ve Egzersiz
Fiziksel egzersiz s ras nda kandaki adrenalin, glukagon ve kortizon
seviyeleri artar. Glukoz karaci erdeki depolardan salg lan r ve karaci erde
proteinlerden yeni glukoz üretilir. E er karaci er glukoz yap m n
artt ramazsa kan ekeri düzeyi egzersiz esnas nda dakikada yakla k 0.1
mmol/L (2mg/dl) dü er ve h zl bir ekilde hipoglisemi ortaya ç kar.
Kandaki yüksek insülin düzeyi karaci erde glukoz yap m n azalt r ve bu
ekilde hipoglisemi riskini artt r r. Diyabetik olmayan insanlarda egzersiz
esnas nda kandaki insülin seviyesi dü er. Egzersiz ve kan ekeri
düzeylerine etkisi
nsülinin enjekte edildi i alandan fazla emilimi.
nsülin ihtiyac artt r lmadan glukoz al m n n artt r lmas .
AMA insülin mevcut olmal yoksa kas hücreleri glukozu alamaz!
Dikkat! E er insülin eksikli i varsa (idrarda keton var ve kan ekeri düzeyi
270-290 mg/dl ise) egzersiz yapmay n. Ekstra insülin enjeksiyonu yap n ve
kan ekeri düzeyi dü ene kadar egzersizden sak n n. (2-3 saat)
Saatler sonra (ak am veya gece) egzersiz esnas nda karaci erdeki
glikojen depolar n kulland n zdan, hipoglisemi riski ortaya ç kar. Kan
ekeri seviyesi egzersizle yükselebilir mi? E er insülin eksikli i varsa kan
ekeri seviyesi egzersizle yükselir. Hücreler kan ak m nda glukozun bol
oldu unu anlamaz. Aksine vücut açm gibi davran rlar. Bu, insülin
eksikli inde egzersiz yap lmas n takiben kaslarda glukoz eksikli i
nedeniyle böyle olur. Kan ekeri seviyesi 270-290mg/dl üstünde ve insülin
eksikli ini gösterecek ekilde idrarda keton varsa egzersiz ertelenmelidir.
Bu ko ulda kan ekeri seviyesini dü ürmek için ko mak iyi bir kir de ildir.
Hatta daha tehlikeli bir durum olu turabilir.
Diyabet ve Egzersiz
Egzersiz Sonras Hipoglisemi
Karaci erdeki glikojen depolar a r egzersiz esnas nda tükendi i için
egzersizden saatler sonra artm hipoglisemi riski bulunmaktad r.
Kaslardaki artm insülin duyarl l egzersizden sonra en az 8-10 saat
hatta 18 saat daha devam eder. Bu da demektir ki hipoglisemi riski
oyundan sonra gece boyunca devam eder.
Yap lmas gereken ilk ey karaci er ve kaslardaki glikojen depolar n n
tekrar doldurulmas d r, (Örne in bunu yapmak için egzersiz boyunca ve
sonras nda yemek yenilebilir). Egzersizin ilk 30 dakikas ndan sonraki her
30 dakika için ek ihtiyaç olarak 10-15 gram karbonhidrat ekleyin.
A r ziksel egzersiz sonras karaci er ve kastaki glikojen depolar n
doldurman n bir ö ünden daha uzun sürece ini hat rlay n. Bu da
demektir ki, e er oyun sonras a r bir yemek yemi olsan z bile daha
sonra gün içinde hipoglisemi ile kar la abilirsiniz, çünkü glikojen
depolar n n yeniden dolmas için yeterli zaman geçmemi tir. E er hem
sabah hem ö leden sonra oynuyorsan z ayn sebepten dolay ö leden
sonraki oyun boyunca hipoglisemiye daha duyarl hale gelirsiniz. A r
egzersiz yap lan günlerde gece yatmadan önce al nan ara ö ünün miktar
%50 daha fazla olmal d r.
Diyabet ve Egzersiz
Beden E itimi
Diyabetli çocuklar ve gençler diyabeti olmayan ya tlar ile ayn ölçüde
beden e itimine kat labilirler ve kat lmal d rlar.
Hipoglisemi riskini azaltmak için bu tip aktiviteler sabah ilk derse (veya
ikinci olabilir) veya ö leden sonraki ilk derste (veya ikinci olabilir)
yap lmal d r. Ö leden sonraki ikinci ders küçük çocuklar için uygun
de ildir çünkü onlar ö le aras nda da oynarlar. E er gerekli ise çocu un
ziksel e itim öncesi at t rmas için izin verilmelidir. Hipoglisemi riski
nedeniyle, diyabetli bir çocuk her zaman k r yürüyü leri, ko ma, yüzme
veya okul gezisi gibi okul d geziler s ras nda kendisine yard m etmeyi
bilen bir arkada ile birlikte olmal d r.
Diyabet ve Egzersiz
Fiziksel Egzersiz ve Kurallar
Yemek öncesi insülin dozunuzu egzersizden 1-2 saat önce alm ve
yeme inizi yemi olacak ekilde plan yap n. Aksi takdirde glukoz seviyesini
dü ürücü etkinin en fazla oldu u dönemde egzersize ba lama riski ortaya
ç kar.
Egzersize ba lamadan önce hem kan ekerinizi hem de idrar
ketonunuzu ölçün. E er kan ekeri seviyesi 90-110mg/dl alt nda ise
ba lamadan önce bir eyler yemelisiniz. drarda keton varsa (ama glukoz
yok), hücreleriniz aç demektir, bu nedenle ba lamadan önce kan glukoz
seviyenizin yükselmesini beklemelisiniz. E er kan glukozu 270290mg/dl nin üzerinde ise egzersize ba lamadan önce ekstra insülin
almal s n z. E er ayn zamanda idrarda keton da varsa egzersiz insülin
etkisini gösterene kadar 1-2 saat ertelenmelidir.
Egzersiz 30 dakikadan uzun sürecekse egzersiz boyunca ekstradan bir
eyler yiyin. Vücut ölçünüze ba l olarak ½-1 muz genelde uygundur. Size
en uygun olan n bulun. Egzersiz s ras nda kan testlerinizi ölçün ve bunlar
gelecekte kullanabilmeniz için takip defterinize not edin. Egzersiz sonras
idrar testi yap n. Glukoz olmadan keton olmas daha fazla yemeniz
gerekti ini gösterir (açl k ketonlar ). Egzersiz öncesi mesanenizi
bo altmal s n z ki sonuçlar do ru yorumlanabilsin.
Diyabet ve Egzersiz
Fiziksel Egzersiz ve Kurallar
Egzersiz sonras insülin dozlar n azalt n (Ak am yeme i öncesi dozunu
1-2 ünite ve gece dozunu 2-4 ünite).
Gerekli ise egzersiz öncesi insülin dozunu da azalt n (Özellikle a r
egzersizde).
E er kilo vermek için egzersiz yap yorsan z ö ün öncesi dozunu
azaltmak egzersiz sonras ekstra bir eyler yemekten daha önemlidir.
D YABETL Ö RENC LER Ç N
M LL E T M BAKANLI ININ
2013/6 NOLU GENELGES
Türkiye´de okul ça nda 20 bin diyabetli çocu un bulundu u
belirtilen genelgede Tip 1 Diyabet in daha çok çocuklarda görüldü ü,
hastal kta kan ekerinin yak n takip edilerek insülin tedavisinin önemine
vurgu yap ld .
Kan ekeri dü üklü ünün diyabetli çocuklar için acil bir durum
oldu u kaydedilen genelgede, gerekli müdahale yap lmad nda
çocuklar n ciddi bir duruma maruz kalabilece i hat rlat ld .
KAN EKER DÜ EN HASTADA;
Korku, titreme, terleme, aniden ac kma,
yorgunluk, bulant , ba dönmesi ve
uur kayb görülebilir.
Tüm okul müdürlüklerine gönderilen genelge kapsam nda uyulmas
gereken 11 madde s raland . Diyabetli çocukta kan ekeri dü me
belirtilerinin görülmesi halinde acilen en yak n sa l k merkezine
ula t r lmas gerekti i ifade edilen genelge de, Tüm okul personelinin,
okul idaresi arac l yla diyabet hastal belirtileri ve acil durumlarda nas l
davran lmas konusunda e itim almalar sa lanacak. Ö retmenlerin
çocuklar n çok su içmesini, ders s ras nda s k tuvalete gitmesini, kilo
kayb n , okul performans nda beklenmeyen dü ü ve izah edilemeyen
bitkinlik gibi bulgular fark etmesi halinde çocu un diyabet olabilece i
konusunda aileleri uyarmas gerekiyor.
Acil durumlarda diyabet çocu un ailesi ve hekimine ait ileti im
bilgilerinin ilgili müdür yard mc s , ö retmen ve servis oförlerinde
bulunmas sa lanacak.
Acil durumlarda bir taraftan aileye ula l rken, di er taraftan da 112 acil
servise haber verilerek çocu un en yak n sa l k merkezine ula t r lacak.
İLK YARDIM
NOKTASI
Okul öncesi e itim, temel e itim ve ortaö retim ça nda hekim
taraf ndan Tip 1 diyabet tan s konulan çocuklara taburcu olurken
ö retmenlerine ula t r lmak üzere bir mektup verilmekte. Bu mektubu alan
ö retmen okul idaresi, diyabetli çocu un ailesi ve hekimle i birli i içinde
okuldaki bak m n desteklemeli." denildi.
ÇOCUKLARDA
YÜKSEK
TANS YON
(H PERTANS YON)
Hipertansiyon basit olarak yüksek kan bas nc demektir. Kan bas nc ,
hastaya ait özellikler (ya , cinsiyet, rk gibi) ve ziksel durumdan (istirahat,
efor gibi) etkilenen bir parametredir. Bu nedenle de normal kan bas nc
de erlerini belirlemek gerçekte oldukça güçtür.
Çocuklarda eri kinlerden farkl olarak ya gruplar na göre tansiyonun
normal de erleri de i kenlik göstermektedir.
Çocuklarda a a daki tansiyon de erleri normal, üzeri de erler ise
yüksek tansiyon olarak kabul edilir:
* 3-5 ya için Sistolik (büyük) tansiyon : 116 - Diastolik (küçük) tansiyon:
76 mmHg, (11.6 - 7.6)
* 6-9 ya için 122 - 78 mmHg, (12.2- 7.8)
* 10-12 ya için 126 - 82 mmHg (12.6 - 8.2)
* 13-15 ya için 136 - 86 mmHg. (13.6 - 8.6)
Çocuklarda Yüksek Tansiyon (Hipertansiyon)
Çocuklarda tansiyon yüksekli i toplumda yayg n bir kan olan
ÇOCUKLARDA TANS YON OLMAZ dü üncesinin tersine s k görülür.
Çocuklarda hipertansiyon, yeni do an da dahil olmak üzere her ya ta
görülebilir.
Hipertansiyon 2 gruba ayr labilir:
Esansiyel veya primer hipertansiyon dedi imiz herhangi bir neden
bulamad m z grup ki, bu tip hipertansiyon daha çok eri kinlerde görülür.
Di er grup ise sekonder hipertansiyon dedi imiz gruptur ki burada
tansiyon, böbrek veya kalp hastal gibi vücutta mevcut olan ba ka bir
hastal k sonucu olu ur. Eri kinlerde esansiyel hipertansiyon dedi imiz
nedeni bilinmeyen hipertansiyon çok daha s k olarak görülürken
çocuklarda özellikle 6 ya n alt ndaki çocuklarda esansiyel hipertansiyon
hemen hemen hiç görülmez. Esansiyel hipertansiyon çocuklarda
genellikle 10 ya ndan sonra görülmeye ba lar.
Çocuklarda tespit edilen hipertansiyonun hemen daima bir nedeni
vard r, bu nedenle hipertansiyon tespit edilen çocuklar detayl bir ekilde
ara t r lmal d r, nedeni bulup ortadan kald rmadan çocuklardaki
hipertansiyonu tedavi etmek mümkün de ildir.
Çocuklardaki hipertansiyonun
%90 n nda 2 önemli neden vard r.
Bunlardan biri böbrek hastal di eri
ise aort koarktasyonu dedi imiz
do umsal bir kalp hastal d r.
Hipertansiyona neden olan böbrek hastal klar , do u tan gelen böbrek
bozukluluklar veya böbrek atar damar ndaki darl k olabilece i gibi
sonradan olu an akut veya kronik böbrek iltihaplar olabilir. Aort
koarktasyonunda hipertansiyon, kalpten ç kan bütün vücuda temiz kan
götüren aort damar dedi imiz ana atar damar n genellikle sol kol
damar n verdikten sonraki k sm ndaki darl a ba l olarak geli ir. Böbrek
üstü bezinin fazla çal mas , baz tümörler ve baz ilaçlar (kortizon, baz
öksürük ilaçlar ve burun damlalar gibi) çocuklarda daha az rastlad m z
hipertansiyon nedenleridir.
Çocuklarda esansiyel hipertansiyonun olu umundaki en önemli neden
ailevi yatk nl n yan s ra sa l ks z beslenme ve azalm zik aktivite
sonucu olu an fazla kilolar ve obezite dedi imiz i manl kt r.
Son y llarda yap lan ara t rmalar esansiyel hipertansiyon oran n n
özellikle adölesan ya taki çocuklarda giderek artt n göstermektedir.
Günümüzde genç eri kinlerde ve eri kinlerde görülen hipertansiyon,
eker hastal , hiperlipidemi( kan ya lar n n yükselmesi) ve kalp- damar
hastal klar n n köklerinin erken çocukluk ça lar na uzand ve
olu umunda bebeklikten ba layan sa l ks z beslenme ve aktivite azl
nedeniyle geli en obezitenin önemli rol oynad bilimsel ara t rmalarla
kan tlanm t r.
Erken çocukluk dönemlerinden hatta bebeklikten ba layan sa l kl
beslenme, zik aktivite ve spor; sigaran n içilmedi i bir ya am tarz n n ailenin tüm bireylerinin de kat ld bir ya am tarz olarak benimsenip
uygulanmas bu hastal klar n olu umunu önemli ölçüde azaltacakt r.
Tansiyon yüksekli i fazlaysa ba a r s ,
ba dönmesi, bulant kusma, burun
kanamas , huzursuzluk, veya ki ilik
bozuklu u s kl kla rastlanan belirtilerdir.
Nadiren beyin kanamas , felçler, kalp ve
böbrek yetersizli i, görme bozukluklar
veya körlük ilk belirtiler olabilir.
Bazen tansiyon yüksek bile olsa belirti
vermeyebilir. Tedavi edilmeyen yüksek
tansiyon beyin, kalp, göz gibi baz
organlarda kal c hasarlara neden olabilir.
Bu nedenle belirli aral klarla çocuklar n tansiyonlar n n ölçülmesi, tan n n
erken konulup tedavinin erken ba lanmas kal c hasarlar n önlenmesi
aç s ndan son derece önemlidir.
Çocuklarda hipertansiyon de i ik nedenlere ba l oldu u için tedaviler
de nedene göre farkl l k gösterir.
Çocuklarda esansiyel hipertansiyonda tansiyon çok
yüksek de ildir. Bu çocuklar genellikle i man az
hareket eden çocuklard r. Kilo verdirilmesi, ziksel
aktivitenin art r lmas ve tuzun azalt lmas ile tansiyon
genellikle kontrol alt na al n r. Bütün bunlara ra men
tansiyon dü müyorsa tansiyon dü ürücü ilaçlar
kullan l r.
Sekonder hipertansiyonda nedene yönelik tedaviler uygulan r. Nefrite
yani böbre in kronik veya akut enfeksiyonlar na ba l ise su ve tuz
k s tlamas n n yan s ra tansiyon dü ürücü ilaçlar kullan l r. Enfeksiyon
varsa uygun antibiyotik tedavisi uygulan r. laçlara ra men tansiyon
kontrol alt na al nam yorsa ve tek tara ise o böbrek ameliyatla al n r.
Böbrek damar ndaki darl a ba l ise daralm damar balonla veya
ameliyatla aç larak tansiyon dü ürülür. Aort koarktasyonunda daralm
damar balonla veya ameliyatla geni letilerek tansiyon kontrol alt na al n r
ve tamamen tedavi edilmi olur.
Hipertansiyon tespit edilen çocuklarda hemen daima bir neden vard r
ve bu neden bazen basit bir muayene ve tahlille anla labilir. Bazen uzun
süren tekrarlayan zahmetli tetkikler gerekebilir. Bu tahliller küçük ve hasta
bir çocu u üphesiz etkileyecektir. Ailenin de bu tetkikler konusunda
sab rl olmas gerekir. Baz lar nda neden bulunduktan sonra k sa sürede
tamamen iyile me sa lanabilir. Ama baz lar nda uzun süren tekrarlayan
tedavilere ihtiyaç gerekebilir.
Kaynak : http://totm.inonu.edu.tr/
http://sakur.uludag.edu.tr/
TAT LDE Ö RENC LER M ZE
TAVS YELER
- Güne alerjisi, yaz tatillerinde kar la labilecek ba ka bir sorundur.
Güne , ciltte ve gözde reaksiyon yaratabilir. Bu nedenle 10.00 ile 16.00
saatleri aras nda güne e ç kmamak, güne gözlü ü ve apka kullanmak,
yüksek koruma faktörlü kremlerle cildi korumak önemlidir.
- erbetli tatl lar yerine sütlü tatl lar, dondurma veya meyveli tatl lar tercih
edin. - Yemek yedikten sonra a z bol su ile çalkalamak di lerinizi çürükten
korumaya yard mc olacakt r. - Asitli yiyecek ve içecek tüketimi sonras hemen di f rçalamak di lerdeki
a nmay daha da h zland rd için biraz su içmek daha iyi koruyucu
olacakt r. ABC KOLEJ REVR SA LIK BÜLTEN
Tatilde Ö rencilerimize Tavsiyeler
- Sinüzit olmamak için, slak saç ile d ar ç kmamak ve uyumamak sizi
hastalanmaktan koruyabilir. - Her gün ak am yatmadan önce içilecek bir bardak süt çocuklarda kemik
geli imini ve güçlenmesini sa lar. - Çocuklar n büyümesinde proteinin çok önemli bir rolü bulunmaktad r.
Dengeli bir beslenmede, enerjinin yakla k %15 inin protein kaynakl olmas
tercih edilmelidir.
- Kahvalt larda 1-2 tatl ka
ço unu kar lamaktad r. kadar pekmez günlük demir ihtiyac n n
- Bilgisayar kar s nda çal rken her 20 dakikada bir ara vermek, gözleri
birkaç saniye kapal tuttuktan sonra uzaktaki bir objeye bakarak, uyum
mekanizmas n gev etmek, rahatlama sa layacakt r. - Bilgisayarda çal rken ba n z dik, beliniz ve kalçan z n arka k sm destekli
olmal d r.
- Günde ortalama 1,5 - 2 litre aras nda su tüketilmesi gerekmektedir.
Vücudun susuz kalmas , ba a r s na neden olabilmektedir. - Çorba gibi s v a rl kl besinleri tercih ederek, vücuttan toksik maddelerin
uzakla t r lmas için s v tüketimine özen gösterin.
- Et yemeyen ki iler unutkanl k, dikkat da n kl , halsizlik ve ileride
kar la labilecek daha ciddi problemleri engelleyebilmek için B12'den
zengin besinleri ihmal etmemeli. - Ak am saatlerinde yenilen a r miktarda yemek mideyi rahats z ederek
iyi bir uykuyu engeller. Ak am yemekleri uyku saatinden birkaç saat önce
ve ha f olmal .
- Tek tip beslenme, abur cubur al kanl
hareketsizlikten uzak durun. , ayaküstü at t rma ve
- Kahvalt n zda süt, peynir ve yumurtadan herhangi biri ya da ikisini
bulundurun. ABC KOLEJ REVR SA LIK BÜLTEN
- Ö ünleri aceleye getirmeyin, sakin ve rahat bir ortamda yemeye çal n.
yi çi neyin.
- Deniz ve havuzdan ç kt ktan sonra slak mayo ile kalmak idrar yolu
enfeksiyonuna yol açar.
- Havuz suyundaki klor, ast m hastalar nda nefes darl n tetikleyici bir
etken olabilir. Havuzdan ç kt ktan sonra hemen du al nmal d r.
- Yaz s caklar nda güne in dik olarak geldi i ö le saatlerinde aç kta spor
yap lmamal d r.
- S cak hava ve yüzme gibi aktiviteler nedeniyle vücutta s v ihtiyac artar.
Saat ba bir bardak su içmeye özen gösterin. - Tatil öncesi ast m ve alerji hastalar n n yapmas gereken en önemli
haz rl k; düzenli kullan lan ya da acil durumda kullan lacak ilaçlar n, cilt,
burun ve göz alerjileri için kullan labilecek krem ve damlalar n mutlaka
önceden haz rlanarak valize yerle tirilmelidir. - Uzun süre suda kalmak cilt tabakas n zedeleyebilir bu nedenle denizde
ya da havuzda 1 saatten fazla kalmamaya özen gösterin.
- Yüksek sesle müzik dinlemek amac yla kulakl k kullan lmas , erken
ya larda i itme kayb için bir risk faktörü olabilmektedir.
- Sindirim sistemi sorunu olan kab zl n
giderilmesinde her ö ünde salata tüketimi
etkilidir.
- Yemek yerken lokmalar n z iyice
çi neyiniz; yava ve iyi çi neme sindirim
sisteminin düzenli çal mas nda olumlu etki
sa lar. - Uyku düzeni ve kalitesine dikkat edin.
Uygun sürelerde ve mekanlardaki sa l kl uyku, vücudun genç ve zinde
kalmas n sa layacakt r.
- Yüksek tansiyon hastalar güne alt nda uzun süre kalmamaya özen
göstermelidir.
- Meyvenin suyunu de il, kendisini
tüketin. Meyve tüketimi ara
ö ünlerde, özellikle yemeklerden 23 saat sonra 1 porsiyon olmal d r.
- Her ç kan sivilcenin s k lmas tedaviye katk da bulunmak bir yana, tela si
olmayan izlerin ortaya ç kmas na ve aknenin yayg nla mas na neden olur. ABC KOLEJ REVR SA LIK BÜLTEN
- Masadan tuzlu u kald r n. Tüketti iniz yiyeceklerin tad na bakmadan tuz
ekleme al kanl n zdan vazgeçin. Günlük tüketti iniz tuz miktar bir çay
ka n geçmesin.
- Vitamin deste i mutlaka doktor önerisiyle al nmal d r. Bilinçsizce
tüketilen A vitamini karaci er bozuklu una, fazla C vitamini böbrek ta ve
mide rahats zl klar na, D vitamini zehirlenmeye sebep olabilir. - Çocuklar n z fast food yiyeceklerden uzak tutun.
- Çocuklar için bisiklet, kaykay, paten sat n al n rken; koruyucu aparatlar
(dizlik, kask vb.) almaya ve çocu un bunlar mutlaka kullanmas na özen
gösterilmelidir. ABC KOLEJ REVR SA LIK BÜLTEN
- Aqua parklardaki su kayd raklar nda, özelikle yüksek h za ula lan
ini lerde bacaklar n kapal konumda tutulmas çok önemlidir. Bacaklar aç k
ve h zl bir ekilde havuza dü mek, genital bölge yaralanmalar na neden
olmaktad r. Bacaklar n kapal olmas bu tehlikeyi ortadan kald r r.
- Gülmek, keyif hormonlar n salg lar ve stres hormonlar n n
bask lanmas na yard mc olur. Sa l kl bir kalp için gülün, bu sayede kalbe
zararl olan faktörler de ortadan kalkar. ABC KOLEJ REVR SA LIK BÜLTEN
DÖNEM Ç FAAL YETLER M Z
1. lkö retim birinci s n f ö rencilerimize Hijyen konusunda e itim
verilmi tir.
AÇIKLAMA : Ö rencilerimize el, yüz ve vücut bak m görsel ve
uygulamal olarak anlat lm t r. Ayr ca a z ve di sa l konusunda do ru
teknikler ö retilmi ve tavsiyelerde bulunulmu tur.
2. Etimesgut Toplum Sa l
yap lm t r.
Merkezi taraf ndan a
uygulamas
AÇIKLAMA : Okul Hem iresi nezaretinde a ekibi,
1 inci s n ara;
- DaBT + PA (Difteri, Aselüler Bo maca, Tetonoz) + inaktif polio a s ile,
- KKK a s (K zam k, k zam kç k ve Kabakulak) yap lm t r.
8 inci s n ara;
- Td a s (Eri kin Tipi Difteri ve Tetonoz) a s yap lm t r.
3. Okul ö
rencilerimizin tümünün y ll k boy-kilo ölçümleri
yap lm t r.
AÇIKLAMA : Ö rencilerimizin boy-kilo de erleri tespit edilerek cinsiyet
ve ya gruplar na göre persentil e ride hesaplanm t r.
4. Grip Salg n
nedeniyle ö rencilere e itim verilmi tir.
AÇIKLAMA : Ö rencilerimize grip hastal hakk nda bilgi verilerek,
hastal ktan korunma yollar izah edilmi ve uygulamal olarak do ru el
y kama tekni i gösterilmi tir.
2015 YILI REV R H ZMET DURUM TABLOSU
2015 y l na ait revir hizmet durumunu gösteren tablo a a ya ç kar lm t r.
AY
1
OCAK
2015
2
UBAT
2015
3
MART
2015
4
N SAN
2015
FAAL YET
Revire Gelen Ö renci Say s
419
Sevk
10
713
Sevk
3
1256
Sevk
19
869
Sevk
8

abc koleji reviri sağlık bülteni

Transkript

Benzer belgeler

D-NET: Uluslararası Diyabet Eğitimcileri Ağı (The International

sayfa 11 - Spormeydani.org

28 Mart 2007 tarihli basın bültenini indir

Türkiye`de Avrupa Birliği Destekli Çalışma Yürütmek

Fundus Fotoğrafçılığına Hoş geldiniz

Diyabet Merkezi Emin Ellerde