ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ EL KİTABI

ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ
EL KİTABI
TÜBİTAK BİLİM VE TOPLUM PROJELERİ DESTEKLEME PROGRAMI - 4004
Bursa Büyükşehir Belediyesi
Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığı
Atık Yönetimi Şube Müdürlüğü
ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ
EL KİTABI
Editör
Yıldız ODAMAN CİNDORUK
Bursa Büyükşehir Belediyesi
Yayın Kurulu
A. Nalan FİDAN - Bursa Büyükşehir Belediyesi
Esra ESER - Bursa Büyükşehir Belediyesi
Hatice ÜNLÜ - Bursa Büyükşehir Belediyesi
Doç. Dr. Güray SALİHOĞLU - Uludağ Ünv. Çevre Müh. Böl.
Yrd. Doç. Dr. Nagihan OĞUZ DURAN - Uludağ Ünv. Psikolojik Dan. ve Reh. Böl.
Öğr. Gör. Dr. Sevil ÇALIŞKAN ELEREN - Uludağ Ünv. Çevre Müh. Böl.
Grafik Tasarım
İlhan UÇAR
Baskı
Kadraj Ajans - Dijicopy
Hacı İlyas Mh. Kıbrıs Şehitleri Cd. No:4/A
Osmangazi - BURSA
0.224.2530212
www.dijicopy.com
www.dijitalbaskinvar.com
Bu yayının tüm hakları Bursa Büyükşehir Belediyesi’ne aittir.
Kaynak göstermek suretiyle kısmen ya da tamamen alıntı yapılabilir.
BURSA - Haziran 2014
1. Baskı
2
TÜBİTAK BİLİM VE TOPLUM PROJELERİ DESTEKLEME PROGRAMI - 4004
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
4-7
PROJE EKİBİ
8
PROJE ÖZETİ
9-10
ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ KAPSAMINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR
11-14
ATIKLARIMIZLA YOLCULUK ETKİNLİK BİLGİLERİ
15
FOTOĞRAFLARLA ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ
16-87
BASINDA ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ
88-89
EKLER
91-110
EK 1: PROJE ETKİNLİJKLERİNDE KULLANILAN TABLOLAR
92-97
EK-2: ÖN/SON TESTLER VE GENEL DEĞERLENDİRME TESTİ
98-105
EK-3: BİLGİ YARIŞMASI SORULARI
106-110
3
Bursa, ülkemiz genelinde “Yeşil Bursa” olarak anılmaktadır. Uludağ’ın
doğal zenginlikleri, Bursa ovasının verimliliği, deniz kıyısında bir şehir olması,
termal olanakların Türkiye’nin bir çok ilinden daha fazla olması gibi çevresel
özellikler, her dönemde Bursa’ya olan ilgiyi taze tutmuştur.
Öte yandan küresel ısınmanın yol açtığı sonuçlar bütün dünyada olduğu gibi
ülkemizde de önemi giderek artan sorunlar arasındadır. İklim değişiklikleri,
hava kirliliği, su ve toprak kirliliği gibi çevresel kirlilikler sadece ülkelerin
iç problemi değil dünyanın ortak problemi olarak karşımızda duran gerçekliklerdir. Çünkü ülkeler arasında varolan sınırlar maalesef çevresel etkenlerin yayılmasına ve engellenebilirliğine imkan vermemektedir. Örneğin bir
ülkenin kirletilmiş nehirlerinden denize dökülen atıklar, kıyısı olan bütün ülkeler için tehdit oluşturmaktadır. Bu yüzden çevre sorunları global ölçekte
değerlendirilmeli ve ortak çözümler üretilmelidir. Bu düşünceden hareketle
Avrupa Birliği’ne üye ülkeler aldıkları ortak kararlarda “çevre” başlığını en
önemli konu olarak belirlemişlerdir.
Bursa Büyükşehir Belediyesi olarak bizim üzerinde hassasiyetle durduğumuz
konuların başında çevreye duyarlı bir yönetim anlayışı gelmektedir. Bu kapsamda başlattığımız çevre projeleri ile Bursa’nın yaşanılabilir bir kent olması
noktasında önemli gayretler içindeyiz.
4
Bu projelerin içinde; arıtma tesisleri, dere ıslah çalışmaları, kente yeni
yeşil alan kazandırma çalışmaları, park alanları oluşturma, cadde ve sokakların
estetik kaygılarla yeniden düzenlenmesi, meydan düzenlemeleri, atık yönetimi gibi birçok alanda çevresel proje hayata geçirilmiştir.
Tabii ki bu çalışmaların bilinçlendirme kampanyalarıyla desteklenmesi
daha temiz bir çevre için alınan önlemleri anlamlı ve değerli kılacaktır. Bu kapsamda uyguladığımız projelerimizden biri de TÜBİTAK ve Uludağ Üniversitesi
ile ortaklaşa yürüttüğümüz “Atıklarımızla Yolculuk” projesidir.
Proje ile amacımız; 10-12 yaş grubundaki çocuklarımızın, atıkların farkına
varması, bu konuda sorgulayarak ve tartışarak öğrenmelerini sağlamaktı.
Bu kapsamda çocuklarımızın gözlem, atölye çalışmaları, doğa oyunları, drama, ölçme ve değerlendirme etkinlikleri ve deneysel çalışmalar yapmaları
sağlanarak erken yaşlarda çevre duyarlılığı oluşturulmaya çalışıldı.
İnanıyorum ki bu projenin ulaştığı tüm çocuklarımız, çevreye duyarlılıklarını
öğrendikleri konuları daha da geliştirerek güçlendirecek ve yarınlara daha
sağlıklı ve bilinçli bireyler olarak ulaşacaklardır.
Saygılarımla…
Recep ALTEPE
Bursa Büyükşehir Belediye Başkanı
5
GİRİŞ
Hızla artan dünya nüfusu, plansız sanayileşme, sağlıksız kentleşme ile
birlikte insan ve çevre arasında var olan vazgeçilmez etkileşim temel yaşam
alanımız olan çevremizi ve bu çevreyi oluşturan hava, su, toprak gibi temel
unsurları olumsuz etkilemeye başlamıştır.
Doğal kaynaklarımız üzerinde oluşan olumsuz etkilerin tekrar kendilerine
döndüğünü fark eden insanoğlu 1970’li yıllar itibariyle sürüdürülebilir kalkınma
kavramıyla tanışmış ve doğal kaynaklara zarar vermeden, kaynakların bilinçli
olarak tüketilmesini sağlayarak gelecek nesillerin ihtiyaçlarının karşılanmasına ve kalkınmasına imkan verecek şekilde bugünün ve geleceğin yaşamının ve
kalkınmasının planlanması bilinci yaygınlaşmıştır.
Sürdürülebilir kalkınma kavramının hayatımıza girmesiyle birlikte tarihi,
doğal ve kültürel çevrenin korunmasına yönelik toplumların bilinçlendirilmesi
konusu gündeme gelmiş bu minvalde çevre eğitimi kavramı gelişmiştir.
Çevre eğitimi, tüm dünyanın gündeminde olan çevre sorunlarının ortaya
çıkardığı bireysel ve toplumsal bir ihtiyaç haline gelmiştir. Çevre eğitiminin
amacı toplumun tüm kesimlerini çevre konusunda bilgilendirmek, bilinçlendirmek, olumlu ve kalıcı davranış değişikliklerini kazandırmak ve bireylerin aktif
katılımlarını sağlamaktır.
6
Çevre eğitiminde en önemli hedef kitle hiç şüphesiz çocuklardır. Çocukluk
döneminde kazandırılan davranış ve duyarlılıkların bireyin bütün hayatında
etkili olduğu bilinmektedir. Geleceğimize değer katacak ve bugünün toplumunun da şekillenmesini sağlayacak çocukların çevresel duyarlılığının artırılması,
toplumsal gelişmeyi olumlu yönde etkileyecektir.
Bu bağlamda; Bursa Büyükşehir Belediyesi koordinasyonunda Uludağ Üniversitesi işbirliğinde Atıklarımızla Yolculuk Projesi hazırlanmış ve TÜBİTAK 4004
Bilim ve Toplum Programı’nın desteğiyle uygulanmıştır. Proje kapsamında 1012 yaş grubu çocukların günlük yaşantılarında gerçekleştirdikleri faaliyetlerin
çevreye olan etkilerini fark etmeleri, çevreyle ilgili kavramları somutlaştırmaları, çevre bilimlerine olan ilgililerini arttırmaları, bilimsel merak duygularını geliştirilmeleri hedeflenmiştir. Aktif öğrenme metoduna dayalı deneyler,
drama etkinlikleri, saha gezileri, gözlem faaliyetleri ve atölye çalışmalarından
oluşan 18 farklı etkinlik ile çocukların görerek, tartışarak, sorarak öğrenmeleri
sağlanmıştır.
Umuyoruz ki; Atıklarımızla Yolculuk Projesi kapsamında yapılan etkinliklerin ayrıntılı olarak açıklandığı bu kitap, çevre eğitimi alanında çalışma yapan
kişi ve kurumlar için yol gösterici bir kaynak niteliğini taşır ve çevre bilincine
sahip nesillerin yetişmesine katkı sağlar.
7
PROJE EKİBİ
Esra ESER
Ziraat Mühendisi
Atık Yönetimi Şb. Md.
U.Ü. Çevre Müh. Böl.
Uzman
Yıldız
ODAMAN CİNDORUK
Yrd. Doç. Dr.
Nagihan OĞUZ DURAN
Çevre Yüksek Müh.
Proje Yürütücüsü
U.Ü. Psikolojik Dan.ve
Rehberlik Böl. - Uzman
Hatice ÜNLÜ
Çevre Yüksek Müh.
Uzman
Eda ABDULLAHOĞLU
Psikolog
Çocuk Merk. Sorumlusu
8
Doç. Dr.
Güray SALİHOĞLU
Mahmure
ÇÜRE DOLANBAY
Psikolog
Eğitmen
Öğr. Gör. Dr.
Sevil ÇALIŞKAN ELEREN
U.Ü. Çevre Müh. Böl.
Uzman
PROJE ÖZETİ
Amaç:
Projenin amacı; 10-12 yaş grubundaki çocukların günlük hayatlarında gerçekleştirdikleri faaliyetler sonucu oluşturdukları atıkların farkına varmalarını ve bu
atıkların ne şekilde uzaklaştırıldığını görerek, uygulayarak, sorarak ve tartışarak
öğrenmelerini sağlamaktır.
Bu kapsamda deneyler, drama etkinlikleri, saha gezileri, gözlem faaliyetleri ve
atölye çalışmaları ile çocukların çevre bilimlerine olan ilgilerinin arttırılması,
çevreyle ilgili bilimsel kavramlarla tanışmaları, günlük hayatlarında çevreyle ilgili konularda farkındalık geliştirmeleri ve çevre sorunlarını bilimsel bakış açısıyla
anlamaları teşvik edilmiştir.
Bu çerçevede öğrencilerin aşağıdaki konularda bilinçlenmesi hedeflenmiştir.
• Doğal kaynaklar üzerindeki baskının insan merkezli olarak her geçen gün
arttığı ve çevre kirliliğini beraberinde getirdiği
• Tüketim faaliyetlerimizle bağlantılı olarak oluşturduğumuz atık miktarının
her geçen gün arttığı,
• Oluşturduğumuz atıkların insan ve çevre sağlığına zarar vermemesi amacıyla ne şekilde uzaklaştırıldığı
• Atık bertarafı amacıyla hangi teknolojilerin kullanıldığı
• Çevre koruma faaliyetlerinde farklı disiplinler arası ilişkilerin önemi,
• Çevre kirliliğinin doğal kaynaklarımız üzerindeki etkileri
Yöntem:
Öğrencilerin proje amacı doğrultusunda bilinçlenmelerini sağlamak için, klasik
eğitim öğretim metotlarının dışında uzman eğitmenler tarafından gözlem, deney,
uygulama, grup çalışması, beyin fırtınası, drama vb. yöntemler kullanılmış ve
öğrencilerin çevre bilimleriyle ilgili bazı kavramları algılamaları sağlanarak bu
alandaki ilgi ve merak duyguları da arttırılmıştır. Yapılan etkinliklerle öğrenciler,
bilimsel düşünme, problem çözme ve eğlenerek öğrenme imkânına kavuşmuşlardır.
9
Hedef Kitle:
Ortaokul 5.ve 6. Sınıf öğrencileri (10-12 yaş grubundan 60 çocuk)
Çocuklar Bursa Büyükşehir Belediyesi Çocuk Merkezi katılımcılarından belirlenmiştir.
Proje Yürütücüsü: Bursa Büyükşehir Belediyesi
Ortaklar:
• Uludağ Üniversitesi
• Çevre Mühendisliği Bölümü
• Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bölümü
Etkinlik çeşitleri:
•Gözlem
•Drama
•Atölye çalışmaları
•Ölçme ve değerlendirme etkinlikleri
•İçeriği oyunlarla aktaran etkinlikler •Deneysel çalışmalar
(örn. doğa oyunları)
ETKİNLİKLER
DRAMA
DENEYLER
GEZİLER
ATÖLYE
ÇALIŞMALARI
•Çevre Dostları Tanışıyor
•Yeşil TV
•Çevre Dostu Olmak Kolay mı?
•Çevre Şarkımız
•Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz
•Kompost Yapıyoruz
•Depolama Alanımızı Yapıyoruz
•Suyumuzu Arıtıyoruz
•Kirli Suyu temizleyen canlılar
•Geri Dönüşüm Tesisi
•İçmesuyu Arıtma Tesisi
•Atıksu Arıtma Tesisi
•Katı Atık Depolama Sahası
•Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz
•Geri Kazanımı Öğreniyoruz
•Evimizde Tehlikeli Atık var
•Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz.
Ana Faaliyetler:
1.20’şer kişilik 3 ayrı grubun oluşturulması
2.3 ayrı dönem halinde hazırlanan etkinlik programının (18 etkinlik) uygulanması
3.“Atıklarımız ve Biz” konulu bilgi yarışması yapılması
4.“Atıklarımızla Yolculuk El Kitabı”nın hazırlanması
5.Proje paylaşım toplantısı ve sergisinin gerçekleştirilmesi (öğretmenler ve ilgili
kurumların katılımıyla)
Proje Süresi: 01.07.2013-01.07.2014
Proje TÜBİTAK 4004 Bilim Ve Toplum Projeleri Destekleme Programınca desteklenmiştir.
10
PROJE KAPSAMINDA YAPILAN
ÇALIŞMALAR
Atıklarımızla Yolculuk projesi kapsamında ilk olarak notluk, kalem, proje önlüğü, roller ve proje
afişi gibi tanıtım materyalleri hazırlanmıştır. Hazırlanan proje tanıtım materyalleri çeşitli mecralara dağıtılarak projenin kamuoyuna duyurumu
sağlanmıştır.
Projenin hedef kitlesini oluşturan 10-12 yaş grubundaki öğrencilerin belirlenmesi
amacıyla proje başvuru formu hazırlanmış ve Bursa Büyükşehir Belediyesi Çocuk
Merkezinde gerekli duyuru faaliyetleri yapılmıştır. Başvurular doğrultusunda hedef kitle olan 60 öğrenci belirlenmiştir.
Proje takvimi doğrultusunda grup etkinliklerine başlanmıştır. Her grup etkinliğinde ilk olarak proje ekibiyle öğrencilerin tanışması sağlanmıştır. Hazırlanan proje
materyalleri (proje önlüğü, notluk, kalem) öğrencilere dağıtılmıştır.
Öğrencilerin projenin detayları ve proje kapsamındaki sorumluluklarıyla ilgili
bilgilenmeleri amacıyla Proje yürütücüsü Yıldız ODAMAN CİNDORUK tarafından
proje tanıtım sunumu yapılmıştır.
11
Öğrencilerin çevreyle ilgili mevcut bilgi seviyelerini belirlemek ve proje etkinliklerinin öğrencilere sağlayacağı faydayı ölçmek amacıyla hazırlanan çevre bilgi
testi uygulanmıştır.
Projede öngörülen 18 adet etkinlik belirlenen program doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. 18 Etkinlik sonunda çevre bilgi testi
tekrar uygulanmıştır.
Çevre bilgi testinde, özellikle proje kapsamına dahil edilen; geri kazanım, evsel
atıklar ve bertaraf yöntemleri, evimizdeki tehlikeli atıklar, çevre dostu tüketim,
içme suyu kaynaklarımız, evsel nitelikli atıksular ve bertaraf yöntemleri, asitler
ve bazlar, atıksu arıtma ve arıtmada etkili olan unsurlar konularıyla ilgili öğrencilerin bilgi seviyesinin ölçülmesine yönelik sorulara yer verilmiştir.
Çevre bilgi testi sonuçları proje ekibince değerlendirilmiştir. Öğrencilerin çevre bilincini ölçemeye yönelik çevre bilgi testinden aldıkları ön test ve son test
puanları arasında anlamlı bir farklılık bulunup bulunmadığını test etmek için yapılan, parametrik olmayan Wilcoxon Sıra Sayıları Testi sonucunda ön test ve son
test puanları arasında istatistiksel açıdan
anlamlı bir fark bulunmuştur (p<.01). Bu
bulgu, verilen çevre eğitiminin, öğrencilerin “çevreyle ilgili bilgilerini olumlu yönde
etkilediğini /arttırdığını göstermiştir.
Ayrıca etkinlikler sonunda öğrencilere genel değerlendirme testi de yapılmıştır.
12
Genel değerlendirme testinde 1’den 10’a kadar belirlenen memnuniyet skalasına
göre yapılan değerlendirmede; “Bu programa katılmaktan ne kadar memnunsun?” sorusuna öğrencilerin %99’u 10 puan
vererek çok memnun olduklarını, “Senin
bu projeye katılman, evinizde burada ele
alınan konularla ilgili gelişmeler olmasına
ne kadar katkı sağladı?” ve “Başka arkadaşlarına bu programa katılmalarını ne
ölçüde tavsiye edersin?” Sorularına öğrencilerin %86’sı 10 puan vererek memnuniyetlerini ifade etmişlerdir.
Öğrencilere yapılan testler genel olarak değerlendirildiğinde proje öğrencilerin
çevre bilincinin gelişmesinde ve çevresel kavramlarla tanışmalarında önemli ölçüde etkili olmuştur. Öğrenciler projeye katılmaktan büyük ölçüde memnuniyet
duyarak arkadaşlarının da katılımını tavsiye etmişlerdir.
Öğrencilerin etkinlikler kapsamında öğrendikleri bilgilerin pekiştirilmesi ve projenin etkilerinin yaygınlaştırılması amacıyla planlanan Atıklarımızla Yolculuk Bilgi Yarışması 25 Nisan 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bilgi yarışmasına proje
kapsamına dahil olan 3 gruptan seçilen
3’er öğrenci katılım sağlamıştır. Öğrencilerin kıyasıya mücadele ettiği bilgi yarışmasında; arıtma tesisleri, katı atıkların
bertarafı, arıtma teknolojileri, geri kazanım, tehlikeli atıklar konularında sorulan
sorulara verilen cevaplar, proje etkinliklerinin öğrencilerin çevre bilincinin gelişmesine ve çevresel kavramlarla tanışma-
13
larına katkı sağladığının en önemli
göstergesi olmuştur.
Yarışmada; projenin birinci grubunu temsil eden Murat Açkan, Esma
Demir ve Semanur Aydın birinci olmuştur. Yarışmaya katılım sağlayan
öğrenciler ödüllendirilmiştir.
Ayrıca proje kapsamında her grupla
birlikte protokol ziyaretleri gerçekleştirilmiştir. Birinci grupla birlikte
Bursa Büyükşehir Belediye Başkan
Vekili Atilla ÖDÜNÇ, ikinci grupla birlikte Bursa Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Mustafa ALTIN, üçüncü grupla birlikte Uludağ Üniversitesi Rektörü Kamil DİLEK ziyaret edilmiştir.
14
PROJE ETKİNLİK BİLGİLERİ
ATÖLYE
ÇALIŞMALARI
GEZİLER
DENEYLER
Çevre Dostları Tanışıyor
Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz
Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz
Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz
Geri Kazanımı Öğreniyoruz
Çevre Dostu Oyuncak
Kompost yapıyoruz
Yeşil TV
Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz
Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz
Evimizde Tehlikeli Atıklar Var
Çevre Dostu Olmak Kolay Mı?
Suyumuzu Arıtıyoruz
DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi
Çevre Şarkımız
Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi
Kirli Suyu Temizleyen Canlılar
Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz
DRAMA
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
15
“Çevre Dostları Tanışıyor“
Etkinliğin Adı
: Çevre Dostları Tanışıyor
Ekinlik Çeşidi
: Drama
Etkinliğin Amacı
: Bu etkinlikte öğrencilerin drama yoluyla birbirleriyle
tanışmalarını ve kaynaşmalarını ve çevreye zarar veren davranışlarını gözden geçirmelerini sağlamak amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 90 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: CD çalar, popüler şarkıların sözsüz versiyonları.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Lider kendini tanıtır; drama etkinliklerine ilişkin bilgi verir.
• Katılımcılar mekan içinde yürüyerek el sıkışırlar. Bu sırada karşılıklı olarak
birbirlerine adlarını ve soyadlarını söylerler.
• Tüm katılımcılar bir çember olacak şekilde bir araya gelirler. Lider sırayla
çemberin ortasına gelerek isimlerinin anlamını söylemelerini ve bunu bir devinimle ifade etmelerini ister. Gösterilen devinim tüm grup tarafından tekrarlanır. Performansını sergileyen kişi istediği bir arkadaşının omzuna dokunarak
sırasını ona verir. Tüm öğrencilerin isimlerini devinimle ifade etmeleri sağlanır.
Öğrencilerin aynı çember içinde kalarak, “çevreye zararı olan” davranışlarını
(Örneğin: Ben bazen pilleri çöpe atarım… vb) düşünmeleri istenir. Bunlardan
bir tanesini seçerler. Sırayla çemberin ortasına gelip seçtikleri davranışları
ile ilgili olarak gruba “Kimler … yapıyor?” (Örneğin: “Kimler pilleri çöpe atıyor?”) sorusunu yöneltirler. Aynı alışkanlığa sahip olan öğrenciler çemberdeki
yerlerini değiştirler. Çemberde hemen yanlarında duran kişilerin dışında istedikleri herkesin yerine geçebilirler. Ortadaki öğrenci istediği bir öğrencinin yerine geçerek sırasını ona verir. Tüm üyeler ortaya geçene kadar etkinlik sürer.
• Her öğrenci bir kez daha çemberin ortasına gelerek, çevre kirliliğine katkıda
bulunan bir davranışını devinimle gösterir. Gösterilen devinim tüm öğrenciler
tarafından tekrarlanır. Performansını sergileyen kişi sırasını istediği bir arkadaşına, gidip omzuna dokunarak verir. Tüm öğrenciler isimlerini devinimle ifade etmeyi tamamlayana kadar etkinlik sürer.
• Öğrenciler liderin sağındaki kişiden başlayarak, 1’den 5’e kadar sayma yöntemiyle 5’er kişilik 4 gruba ayrılırlar.
• Gruplara, kendi gruplarındaki tüm üyelerin devinimlerini birleştirerek bir
“çevre dostu dans gösterisi” haline getirmeleri söylenir. Her grup üyesinin
devinimi mutlaka kullanılmalı ve gösterileri mutlaka sergilenen olumsuz davranışları/alışkanlıkları terk etme mesajı içermelidir. Gösteride istenirse müzik
kullanabilmeleri için lider tarafından destek sağlanır.
• Tüm grupların “çevre dostu dans” gösterileri izlenir.
16
• Tüm üyelerin yaşantılarına ilişkin paylaşımları ile etkinlik sonlandırılır.
17
“Çevre Dostları Tanışıyor“
“Çevre Dostları Tanışıyor“
ı,
ay çok
m
na eyi
y
o
m
n yle
u
ö
Oy kı s .
ız .
n
m
ı
r
i
şa nd ptığ dim
n
a
ğe
be in y beğe
z
Si şeyi
r
he
18
“Çevre Dostları Tanışıyor“
,
ik
ar
tt
l
i
g
a
am ost, sine
r
D p esi
m t
ko ma
ıt
ar
19
“Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz“
20
Etkinliğin Adı
: Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Deney
Etkinliğin Amacı
: Kağıt geri kazanımından yola çıkarak, kağıt, karton, cam metal, plastik gibi ambalaj atıkların gezi kazanılabildiğini göstermek
ve geri kazanımın faydaları hakkında öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 60 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: Eski gazeteler, A4 kâğıt boyutunda dikdörtgen delikli çok ince tel, bez parçaları, tahta kaşık, plastik kova ve leğen, naylon
poşet, fotoğraf makinesi.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
Öğrenciler bir önceki etkinlik sonrası eski gazeteleri kovaya koyarlar ve üzerine su dökerler.
• 1 gece bekleyen gazeteler tahta kaşıkla iyice ezilir ve suyu süzülür.
• Leğenin üzerine tel gerilir ve telin üstüne hamur haline gelen gazeteler
serilir ve şekil verilir.
• Şekil verilen kağıt hamurunun suyu iyice süzülür.
• Telin üstündeki hamur altta kalacak şekilde bez parçası hamurun üstüne
konur.
• Hamur beze yapışınca tel çekilir, bezin üstündeki hamur düz bir zemine
konur.
• Üzerine tekrar bez konularak suyu iyice çektirilir.
• Oluşturulan kağıt kuruması için güneşte bırakılır.
• Kuruduktan sonra bezden ayrılarak kağıt hazırlanmış olur.
21
“Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz“
“Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz“
22
i
ey
ş
r
he lar k ,
tı
da k
m nca yap
a
r yu sı
og
pr , o aha
Bu dimöp s ık ,
n
pt
ğe , ç
a
be tık r ya ,
ın
p la ik
a
n
a
y
a
tt
am e gi ın y eler
r
d ler ız iy
d
m
zi
ge anı e he zi
.
şk iz
si
ba k b ler, rum
i
i
yo
gitt verd sevi
k
ço
“Eski Gazetelerden Kağıt Yapıyoruz“
m
a ndi
m
ğe
la
po k be llik
e
i
d
p ı ço yeş a
ö
Ç ın zı nd
an ba ltı
al kü
a
n
u
n
ı
çü lar ğun
n
u
a
al old m.
p
i
çö end
r
öğ
23
“Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz“
24
Etkinliğin Adı
: Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Gezi
Etkinliğin Amacı
: Ambalaj atıkların geri kazanımıyla ilgili süreç hakkında çocukları bilinçlendirmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 90 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: Otobüs, bone, eldiven, fotoğraf makinesi.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Çocuklara geri kazanım tesisinde dikkat edilecek hususlar konusunda bilgi
verilir.
• Gezi öncesi bone ve eldiven dağıtılır.
• Otobüsle tesise hareket edilir.
• Tesiste ön bilgilendirme yapılır (neden atıklarımızı ayırmamız gerekiyor,
atıkları ayrı biriktirirken nelere dikkat etmeliyiz?....)
• Tesiste atıkların ayıklandığı bölümler ayrıntılı olarak incelenir.
• Tesiste fotoğraf çekimi yapılır.
• Ayrılan atıkların istiflenmesi ve sonrasında gönderildikleri yerler anlatılır.
• Atıkların daha sonra hangi ürünlere dönüştürüldüğü hakkında bilgi verilir.
• Geri kazanımın faydaları üzerinde tartışılır.
• Tesiste onları etkileyen konular üzerine değerlendirme yapılır.
• Otobüsle dönüş yapılır.
25
“Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz“
“Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz“
r
ile
c
en a
ğr am
ö
e
r
kl ırla Hem k .
i
l
i
l
l
.
ne sıkı dık end du.
e
G te
a
y
ğr
rs ılm m ö ı bu
e
d sık he
n
ya
z ik
i
b nd im
iğ
le
eğ sevd
En
26
“Geri Kazanım Tesisini Geziyoruz“
ns rı
a
a
e d anl
v
i
m
ler za .
i
z
z
Ge imi ndim
e
iğ
ett beğ
k
ço
27
“Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz“
28
Etkinliğin Adı
: Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Gözlem ve atölye çalışması
Etkinliğin Amacı
: Evlerimizden çıkan atıkların miktarı ve niteliği konusunda farkındalık oluşturmak, veri değerlendirme ve sonuç çıkarma konusunda bilimsel yaklaşım geliştirme becerisini kazandırmak amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 45 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: Eldiven, Plastik Poşetler (Geri kazanılabilir ve Organik Atıkları Ayrı Toplamak için), Tartı aleti (Atıkların miktarını belirlemek
için) Milimetrik kağıt ( Çocukların topladıkları verilerle grafik çizmeleri için),
Renkli kalem, kağıt, fon kartonu, yapıştırıcı, makas (Grafikleri sunulabilir hale
getirmek için), Hesap Makinesi (20 adet), Fotoğraf Makinesi (4 adet)
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Atık gözlemlemeyle ilgili çizelge ve malzemeler (tartı) dağıtılır (Tablo 1:
Ürettiğimiz Atığın Cinsi ve Miktarı tablosu).
• Tartı aletinin kullanımı konusunda çocuklar bilgilendirilir.
• Çocuklar atık gözlemlerken nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda bilgilendirilir ve 1 hafta boyunca evlerinde üretilen atıklar için kayıt tutmaları
ve kategorilerine göre (kâğıt, karton, metal, plastik, organik ve diğer) atıkları ayırmaları istenir.
• Oluşturulan kayıtlar Tablo 1’e işlenir.
1 hafta sonunda;
• Çocuklara ağırlık birimleri ve grafik çizme yöntemleri hakkında bilgi verilir.
• Çocukların getirdikleri kayıt sonuçlarına göre grafik çizmeleri sağlanır.
• Çizilen grafikler üstünde evlerde üretilen atıklar, nasıl bertaraf edilmesi
gerektiği konusunda beyin fırtınası yapılır.
• Çocuklara atık türleri ve bertaraf yöntemleri konusunda görsel sunuş yapılır.
29
“Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz“
“Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz“
30
ra
a , pla ni
si
pm ro
ya mik hep
k
ca pla erin
n
o
u
il
Oy rosk gez
,
.
ik
m mak dim k
ço
k
en
ba beğ eyi
rş
k
ço i he .
m
n
Ya ndi
e
ğ
be
“Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz“
e
ild
k
e
r ş ayı
i
b
eli olm bir
c
l
u
len ost üze n
ğ
d
a
E e
r ik . G zam ti .
v
ç
çe nd ca
ge tse .
e
e
p
n
r
öğ olu akı am
v
şey cak de
u
ep
b
ça e h
şk
Ke
31
“Geri Kazanımı Öğreniyoruz“
32
Etkinliğin Adı
: Geri Kazanımı Öğreniyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Atölye çalışması
Etkinliğin Amacı
: Evlerimizden çıkan geri kazanılabilir atıkların miktarı ve niteliği konusunda farkındalık kazandırmak, atıkların nasıl daha az üretilebileceği ve geri kazanımın faydaları üzerine düşündürmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 45 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: Milimetrik kağıt (Çocukların topladıkları verilerle grafik çizmeleri için), Renkli kalem, kağıt, fon kartonu, yapıştırıcı, makas
(Grafikleri sunulabilir hale getirmek için), Hesap Makinesi, Fotoğraf Makinesi
(1 adet), Dizüstü Bilgisayar ve projeksiyon aleti (1 adet)
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
Bu çalışma “Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz” etkinliğinin sonucunda oluşan veriler, tablolar ve grafiklerle gerçekleştirilecektir.
• “Yeniden Kullanım ve Geri Kazanım” konusunda yapılacak görsel sunumla
başlar.
• Sunuş sonrası, çocuklardan “Evimizdeki Atıkları İnceliyoruz” etkinliğinin sonucunda oluşan verileri kullanarak Tablo 2’yi doldurmaları istenir.
• Öğrencilerin elde ettikleri verilerle yine grafik oluşturmaları istenir.
• Geri kazanım üzerine elde edilen veriler ışığında; Geri kazanım nedir? Hangi atıklar geri kazanılabilir? gibi sorulara sınıf ortamında yanıt aranır. Bunun için önce öğrenciler 4 gruba ayrılır ve grup çalışması yapmaları istenir.
Gruplarına bir isim vermeleri ve yanıtlarını kartonlara özetlemeleri beklenir. Grup çalışmasının ardından her grubun temsilcisinin sunuş yapması
istenir.
• Grup temsilcisi öğrencilerin sınıf ortamında yapacakları sunuşlarla ve fotoğraf çekimiyle etkinlik tamamlanır.
33
“Geri Kazanımı Öğreniyoruz“
“Geri Kazanımı Öğreniyoruz“
,
,
ek mak
çm p
öl ya ,
k
pH nca mak
p
u
oy t ya si
ğı ep
ka r h
ğe
di
34
“Geri Kazanımı Öğreniyoruz“
,
ek k ,
çm a
öl pm k .
pH t ya me
ğı
iz
ka ik ç
af
gr
35
“Çevre Dostu Oyuncak“
36
Etkinliğin Adı
: Çevre Dostu Oyuncak
Ekinlik Çeşidi
: Atölye çalışması ve el becerilerini geliştirme
Etkinliğin Amacı
: Bu etkinlikle öğrencilere geri kazanım konusunda
farkındalık kazandırmak; oyuncak seçimi ile ilgili çevre bilinci kazandırmak;
kullanılmış malzemelerden oyuncak yapma yoluyla öğrencilere geri kazandırma deneyimi sağlamak amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 90 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: Kâğıt, cam metal, plastik vb. ambalaj atıkları, kumaş parçaları, düğmeler, renkli kartonlar, renkli kalemler ve boyalar, yapıştırıcı, makas.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Lider tarafından dünyanın çeşitli yerlerinde ve kültürlerindeki çocukların
oyun ve oyuncakları hakkında kısa bir bilgilendirme yapılır.
• Öğrencilere önceden 5 ayrı renkte hazırlanmış küçük ve boş kağıtlardan
birer tane dağıtılır. Sevdikleri oyuncaklarını düşünmeleri ve bir tanesini seçerek önlerindeki kağıtlara yazmaları istenir.
• Kağıtlar bir kutuda toplanarak karıştırılır ve her öğrencinin kendi yazdığı
kağıdın dışındaki bir rengi çekmesi istenir. Her öğrenci çektiği kâğıtta yazan
oyuncak ismini gruba okur.
• Öğrencilerden şu soruları yanıtlamaları istenir: En çok sevilen oyuncaklar
nelerdir? Bunların hangi malzemelerden yapılmaktadır? Bu malzemelerin
çevreye etkileri nelerdir? Kendi geliştirdikleri oyun ve oyuncakları yazanlar
olmuş mudur?
• Aynı renkteki kağıtları çeken öğrencilerin grup oluşturmaları istenir.
• Her grubun atık malzemeleri kullanarak bir oyuncak tasarlaması istenir.
• Grupların oyuncaklarını tanıtabilecekleri bir sergi alanı oluşturulur.
• Oyuncaklar sergilenerek oylamaya sunulur. En çok oy alandan başlayarak
tüm eserler ödüllendirilir.
• Sürece ilişkin paylaşımlarla etkinlik sonlandırılır.
37
“Çevre Dostu Oyuncak“
“Çevre Dostu Oyuncak“
i,
r
e
il
er ok
t
s
rç
gö
a e bi ler.
am v gi
Dr l T V bil
ve
şi
Ye ler
zi
ge
38
“Çevre Dostu Oyuncak“
ün ve
üt
b
m i
,
si leri iy
p
He men çok
t ım ek
re
öğ lar eter
la ğr
ab er ö k
l
a
.
şey atar dik
n
n
oy eğle
k
ço
39
“Kompost Yapıyoruz“
40
Etkinliğin Adı
: Kompost Yapıyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Deney ve gözlem
Etkinliğin Amacı
: Doğada geri kazanımın nasıl gerçekleştiği, kompostlama yoluyla nasıl bir geri kazanım sağlanabileceği konusunda bilgi vermek ve bu konuya bilimsel bir bakış geliştirmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 90 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: İnce, şeffaf, plastik saksı (hacmi 100 Lt) (4 adet),
el matkabı (1 adet), çimen kırpıntıları, sebze ve meyve kabukları, kurumuş
yapraklar, öğütülmüş saman, testere talaşı, termometre (20 adet), el küreği (
4 adet), bant, kağıt, kalem vb., eldiven (20 adet), tartı (4 adet), su, mikroskop (1 adet)
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
Bu çalışma çocukların evlerinden getirecekleri kompostlanabilir atıklarla gerçekleştirilecektir. Bunun için çocuklardan 1 hafta öncesinde kompostlanabilir
atıkları biriktirmeye başlamaları ve etkinlik günü etkinlik alanına getirmeleri
istenecektir. Kompostlanabilir atık listesi çocuklara 1 hafta önce verilecektir.
Etkinlik alanına gelmeden önce, çimen kırpıntısı, ot parçacıkları, saman, testere talaşı gibi atıklar temin edilecektir.
• Etkinlik kompostlama üzerine yapılacak bir görsel sunuşla başlatılır
• Matkap yardımıyla saksıların 3 tanesine (yan taraflarına, tabana yakın kısımlarına) delikler açılır. Saksılardan birine delikler açılmaz.
• Çocuklar 4 gruba ayrılır. Her grup öğrenciye bir saksı verilir. Saksılara 1’den
4’e kadar numara verilir.
• Her grup çocukla birlikte çalışılarak saksılar doldurulur. Çocuklardan birinin
saksı içeriğinin kayıtlarını tutması istenir. İlave edilen her malzeme tartılarak kayıt altına alınır. Bir grup çocuğun saksısıyla çalışırken diğerlerinin
izlemesi sağlanacaktır. Saksılar yeşil ve kahverengi atıklarla belirli bir sıra
dahilinde doldurulur. Her saksı farklı içerikte hazırlanır bu şekilde kompostun farklı çeşitlerinin görülmesi sağlanır.
• Çocuklara tablolar dağıtılarak saksılarını her hafta izlemeleri gerektiği söylenir. Aynı zamanda kompostlarının fotoğrafını çekmeleri istenir. Her grup
için farklı talimatlar yazılarak çocukların saksılarına nasıl bakmaları gerektiği belirtilir. Görünüm, sıcaklık ve koku yönünde saksılar 4 hafta boyunca
izlenir
• 4 hafta sonrasında çocukların kompostlarını iyice karıştırmaları ve kompostun içerisinde olanları gözlemlemeleri istenir. Her saksıyı birbiriyle karşılaştırarak sonuçları tartışmaları sağlanır.
41
“Kompost Yapıyoruz“
“Kompost Yapıyoruz“
ler
zi yler
e
g
e
r, den
a
l
a
a
am ok d
r
D
ç
n
e
ve
42
“Kompost Yapıyoruz“
a
e
rd beğ
u
B yi
rşe
he
.
m
i
nd
43
“Yeşil TV“
44
Etkinliğin Adı
: Yeşil TV
Ekinlik Çeşidi
: Drama
Etkinliğin Amacı
: Geçmişten günümüze ürünlerin ve tüketim alışkanlıklarının değişimi ve bu değişimlerin çevreye etkileri konusunda öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 90 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: “Geçmişte-Günümüzde” ipucu kartları; çeşitli kostüm ve aksesuarlar, oyuncak mikrofon, kağıt-kalem vb. malzemeler.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Öğrencilerden, bir markette alış veriş yapmakta olduklarını hayal ederek
mekanda serbestçe dolaşmaları istenir. İstedikleri şeyleri alırlar ve karşılaştıkları kişilerle etkileşirler.
• Çember halinde toplanan öğrencilerden, kendi tüketim alışkanlıklarını betimleyen bir kelime bulmaları istenir. Bu kelime onların tüm etkinlik boyunca kullanacakları yeni “soyadı” olacaktır. Her öğrenci adını yeni soyadıyla
birlikte söyler.
• Öğrenciler liderin sağından başlayarak sayma yöntemiyle (aynı rakamı söyleyenler bir araya gelir) gruplara ayrılırlar.
• Her gruptan bir kişinin çekeceği kura yoluyla “Ana haber bülteni”, “röportaj saati”, “reklam kuşağı” ve “dizi film” grupları belirlenir.
• Tüm gruplara “Geçmişte-Günümüzde” 5’er adet ipucu kartı dağıtılır. Bu
kartlarda çeşitli ürünlerin ve tüketim alışkanlıklarının geçmişte ve günümüzde nasıl olduklarını gösteren resimler ve sözcükler yer alır. (örneğin:
Su: geçmişte köy çeşmesinden veya bahçedeki kuyudan – günümüzde damacanalardan; meyve-sebze: geçmişte kesekağıtları içinde – günümüzde
ambalajlı; çamaşır yıkama: geçmişte nehir kenarında – günümüzde makinelerle vb.)
• Yeşil TV 1960’larda yayın yapan bir kanaldır. Tüm gruplara ellerindeki ipucu
kartlarından da yararlanarak bu döneme uygun programlar hazırlama görevi verilir. Programlarda tüm grup üyelerinin yer almaları ve yeni adlarını
kullanmaları zorunludur.
• Gruplar canlandırmalarını gerçekleştirir.
• Şu sorular üzerinden paylaşım yapılarak etkinlik sonlandırılır:
• Neler değişmiştir? Neler hala aynıdır?
• Değişiklikler yararları nelerdir?
• Değişikliklerin zararları nelerdir?
• Değişiklikler çevreyi nasıl etkilemiştir?
45
“Yeşil TV“
“Yeşil TV“
.
n
rsi dim
e
d ev
bu ni s
i
n
Be şey zi ,
r
e
he ok g ve
ç lar
n
E ma ler
i
a
dr nlik rler
e
i
etk benz
ve
46
“Yeşil TV“
in
ler nin
i
z
ge tme ,
,
r
ler öğre ala ı
y
ne ı , am ar
De rlar , dr mal
lış
ra rı
ya ala ça
yd en
fa teril .
m
s
gö ndi
ğe
be
47
“Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz“
48
Etkinliğin Adı
: Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Gezi
Etkinliğin Amacı
: Katı atıkların toplandıktan sonra nereye gönderildiği, ne tür işlemler yapıldığı, çöp gazlarından enerji üretilmesi ile ilgili süreç
hakkında çocukları bilinçlendirmek
Etkinliğin Süresi
: 100 Dakika
Kullanılacak Malzemeler: Otobüs, bone, maske, fotoğraf makinesi
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Çocuklara Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisinde dikkat edilecek hususlar konusunda bilgi verilir
• Gezi öncesi bone ve maske dağıtımı yapılır
• Otobüsle Depolama Alanına hareket edilir
• Alanda ön bilgilendirme yapılır (ürettiğimiz atıklara neler oluyor, atık bertaraf süreci nasıl işliyor, enerjiye nasıl dönüşüyor?...)
• Depolama Alanı incelenir
• Alanda fotoğraf çekimi yapılır
• Metan gazından enerji üretim tesisi gezilir
• Metan gazının iklim değişikliğine olan etkileri ve enerji üretiminin önemi
hakkında bilgi verilir
• Depolama Alanı ve Enerji Üretiminin faydaları üzerine tartışılır
• Otobüsle dönüş yapılır
49
“Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz“
,
ar
l
a
am V, tesi
r
D l T lis
ş
şi
Ye veri
ış
Al
50
“Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz“
“Depolama Alanı ve Enerji Üretim Tesisini Geziyoruz“
ve
r
e
l
rı .
zi
Ge ala dim
am en
dr beğ
k
ço
51
“Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz“
52
Etkinliğin Adı
: Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Deney
Etkinliğin Amacı
: Evlerimizde oluşan çöplerin (katı atıkların) doğal
kaynaklara ve halk sağlığına zarar vermeyecek şekilde nasıl bertaraf edildiği
ve düzenli depolama sahasının katmanları konusunda öğrencilerin bilinçlendirilmesi ve atık depolama konusunda bilimsel kavramlarla tanıştırılmaları
Etkinliğin Süresi
: 2 saat
Kullanılacak Malzemeler: kil, geomembran (2 mm kalınlıkta HDPE), çakıl
(16-32 mm çağında), silindir fanus (40 cm çapında,60 yüksekliğinde fiberglas
malzemeden), muhtelif çöp, toprak, PVC boru (1 cm çapında)
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
Öncelikle evlerimizde günlük faaliyetlerimiz sonucu oluşan atıklar hakkında
konuşulur, öğrencilerin fikirleri alınır. Atıkları kendi içlerinde sınıflandırmaları
istenir. Katılımcılar 5’er kişilik 4 gruba ayrılırlar.
• Hazırlanan fanuslar öğrencilere verilir
• Fanusların içine malzemeler sırasıyla yerleştirilir ve her malzeme yerleştirilirken malzemelerin işlevleri üzerine de öğrencilerin görüşleri alınır.
• Öncelikle tabi zemin için toprak (10 cm)
• Yeraltı suyu drenajı için; çakıl ve çakılın aralarına delikli boru
• Kil
• Geomembran
• Çöp süzüntü suyu drenajı için; çakıl ve çakılın aralarına delikli boru
• Çöp ve üzerine toprak
53
“Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz“
“Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz“
54
k
ço
n
e
ın ları si
p
am
gr yan . He
o
pr ğin ydi
u
B ndi psi
e ve
ğe
be ce h ici .
i
t
n
be öğre ciyd
k
ri
ço ndi
le
eğ
en
z
ga ,
,
t
s
ı
po pım
m
Ko t ya
ğı ar
ka al
am
dr
“Katı Atık Depolama Sahamızı Yapıyoruz“
d
ete
55
“Evimizde Tehlikeli Atıklar Var“
56
Etkinliğin Adı
: Evimizde Tehlikeli Atıklar Var
Ekinlik Çeşidi
: Atölye çalışması, deney
Etkinliğin Amacı
: Tehlikeli atıkların varlığı ve evlerimizdeki tehlikeli
atıklardan kaynaklanabilecek tehlikeler konusunda bilinçlendirmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 90 dk
Kullanılacak Malzemeler: pH metre ( 1 adet), eldiven (20 adet), limon, sirke,
karbonat, su vb. gıda maddeleri - çamaşır suyu, kireç çözücü, yağ çözücü vb.
temizlik malzemeleri - bazı hazır içecekler (kola, meyve suyu vb.), fotoğraf
makinesi ( 4 adet) (Her gruba 1 fotoğraf makinesi verilecektir), fon kartonları,
kalem, bant vb., bilgisayar, projeksiyon aleti, yazıcı, renkli kartuş vb.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
Etkinlik tehlikeli atıkların özellikleri, etkileri ve nasıl yönetilmeleri gerektiğine dair bilgilendirici bir sunuşla başlar
• Öğrenciler 5’er kişilik gruplara ayrılır. Aşağıdaki sorular üzerinde tartışılır
• Evimizde tehlikeli olabilecek ne tür kimyasal maddeler vardır?
• Sizce aileniz tehlikeli atık problemine katkı koyuyor mu?
• İnsanlar tehlikeli atıklara maruz kalırsa ne tür problemler ortaya çıkar?
• Tehlikeli atık oluşumu önlenebilir mi? Biz neler yapabiliriz?
• Grup çalışmasının ardından öğrenciler toplanır ve sorular sınıf ortamında
yanıtlanır.
• Etkinliğin başında tehlikeli atıklar üzerine başlanan sunuşa 2. bölümden
devam edilir. Bu bölümde; Evimizden çıkabilecek tehlikeli atıklar, alınabilecek bazı önlemler ve karşılaşabileceğimiz tehlikeli atık sembolleri ve
anlamları üzerinde durulur.
• Bu aşamada öğrencilere Tablo 3: Tehlikeli ürün takip tablosu ve Tablo 5:
Tehlikeli atık sembollerinin olduğu listeler dağıtılır. 1 hafta boyunca gözlem
yaparak tabloyu doldurmaları istenir.
• Bu aşamada 15 dakikalık bir ara verilerek pH deneyi için hazırlıklar yapılır,
çocukların dinlenmesine imkan verilir.
• pH, asitler, bazlar ve aşındırıcı (korozif) maddeler üzerine kısa bir görsel
sunuş yapılır.
• Sınıf ortamına bir pH metre ve evlerimizde bulunabilecek çeşitli temizlik ve
gıda maddeleri getirilerek pH değerleri okunur. Bu işlem yapılırken çocukların Tablo 4’de verilen pH okumalarının ilk iki sütununu doldurmaları istenir.
• Tablodaki son sütunu grup çalışması olarak doldurmaları istenir.
• Sonuçlar sınıf ortamında özetlenir.
57
“Evimizde Tehlikeli Atıklar Var“
“Evimizde Tehlikeli Atıklar Var“
58
k,
a
t
ı
ğ
m
ka yap
n
de aha
e
k,
t
e
s
e
,
z
m
Ga mak opla cele
p
k
in
ya kros arı i
n
l
i
m rop epsi .
h
ik
m aca ndim
s
e
kı beğ
k
ço
“Evimizde Tehlikeli Atıklar Var“
ın
m ğim
a
i
r
og end biri r
r
p eğ n
eli
u
g
b
a
B k
d
e
ço rın önd
en mla ler
n
sı
kı tme
re
öğ
59
“Çevre Dostu Olmak Kolay Mı?“
60
Etkinliğin Adı
: Çevre Dostu Olmak Kolay Mı?
Ekinlik Çeşidi
: Drama
Etkinliğin Amacı
: Çevre dostu davranışlarda bulunan çocuk ve ergenlerin çevreden alabilecekleri olumlu ve olumsuz tepkileri gözden geçirmeleri
ve bunları uygun biçimde karşılayacak davranışlar geliştirmelerini sağlamak
amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 90 dk
Kullanılacak Malzemeler: Çevre dostuna karşı olası tepki kartları, rol kartları, kura çekiminde kullanılacak iki adet kutu veya sepet.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Öğrenciler müzik eşliğinde mekânda yürürler. Lider bir sayı söyler ve öğrenciler o sayıda kişiden oluşan gruplar oluştururlar. Örneğin lider 3 dediğinde 3’e kişilik gruplar oluşturulur. Lider gruplara çevre dostu davranışlarda
bulunan kişilerle ilgili bir tartışma konusu verir. Kısa bir paylaşım süresinin
ardından yeniden yürümelerini ister. Liderin yeni bir sayı söylemesiyle aynı
işlem tekrarlanır. Liderin verdiği son sayı ile öğrenciler eşit sayıda kişiden
oluşan gruplara bölünebilmelidir.
• Lider tarafından önceden belirlenen ve küçük kağıtlara yazılan tepki türleri
(alay etme; bildiğini yapmaya devam etme; azarlama; bilgisini çürütmeye
çalışma, övgü, vb…) ve çeşitli roller gruplara kur’a çektirilerek dağıtılır.
• Her grubun çektikleri kağıtlarda yer alan tepkinin ve rollerin yer aldığı birer
senaryo yazarak canlandırmaları istenir.
• Öğrencilerin rollerindeki yaşantılarına ilişkin paylaşımlarıyla etkinlik sonlandırılır.
a,
“Çevre Dostu Olmak Kolay Mı?“
r
,d
V
l T klar
i
ş
Ye nca
u
oy
am
61
“Çevre Dostu Olmak Kolay Mı?“
,
n
ek oyu
m
e
it
e g iml
r
le
er
zi enl s.
e
.
G tm
e ak v
r
öğ am
n
oy
62
“Çevre Dostu Olmak Kolay Mı?“
r
la m
ı
i
rk
şa end e .
,
eğ d
ar
al ok b mi
ri
am ç
Dr sini enle
p
m
he ğret
ö
ve
63
“Suyumuzu Arıtıyoruz“
64
Etkinliğin Adı
: Suyumuzu Arıtıyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Deney ve gözlem
Etkinliğin Amacı
: İçme suyu amaçlı kullanılan suların evlerimize
gelmeden önce hangi aşamalardan geçirilerek arıtıldığı, arıtma işlemlerinin
önemi ve kullanılan teknolojiler konusunda öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 120 dk
Kullanılacak Malzemeler: 5’er kişilik 4 grup oluşturulacaktır. Her grup için
aşağıdaki malzemeler temin edilecektir;
Eldiven, 5 litre kirli su, akvaryum pompası, hava taşı, plastik hortum (akvaryum pompası için-60 cm uzunluğunda), 2 litrelik beher, 1 adet 2 litre plastik
şişe, 2 adet büyük beher, 2 yemek kaşığı alüm, 1.5 bardak ince kum, 1.5 bardak kalın kum, 1 bardak küçük çakıl, 1 adet filtre, 1 lastik bant, 1 yemek kaşığı
, karıştırmak için 1 büyük baget (veya kaşık), fotoğraf makinesi (Her gruba 1
adet), barkovizyon
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Çocuklardan kirli suyu incelemeleri istenir. Bu kirli suyun görünümü ve kokusu hakkında değerlendirme yapmaları istenir.
• Çocuklardan “Bu su nasıl temizlenebilir?” sorusuna yanıt aramak için uzmanlar/eğitmenler eşliğinde beyin fırtınası yapmaları istenir.
• Çocukların evlerinde su kullanım miktarını gözlemlemeleri ve hesaplamaları için hazırlanan Tablo 6’da yer alan Tükettiğimiz Su/Ürettiğimiz Atıksu
Miktarı (lt) ile ilgili tablo dağıtılır.
• Çocukların su miktarı gözlemlerinde nelere dikkat etmeleri gerektiği konusunda bilgilendirilmeleri sağlanır ve 1 hafta boyunca evlerinde tüketilen su
için kayıt istenir. 1 hafta sonra toplam su tüketimleri hesaplanır ve karşılaştırma yapılır. Yapılan hesaplamalar üzerinde su tüketimlerinin karşılaştırılması, en fazla hangi faaliyet için su tükettiğimizin değerlendirilmesi,
tüketimi azaltmak için yapılabilecekler üzerinde tartışılır
• Etkinlik “Suyun önemi, su tasarrufu, su kaynaklarımız ve suyun arıtımı”
konusunda yapılacak görsel sunumla devam eder.
• Sunum sonrası elimizdeki kirli suyu, su arıtımının ana aşamaları olan havalandırma, koagülasyon, çöktürme ve filtrasyon ile nasıl arıtacağımız hakkında bilgi verilir.
• Öğrencilerin 4 gruba ayrılarak grup çalışması yapmaları istenir. Su arıtımı
üzerine elde edilen veriler ışığında, ellerindeki suya sırası ile havalandırma, koagülasyon, çöktürme ve filtrasyon işlemelerini uygulamaları ve yapılan tüm işlemleri fotoğraflamaları istenir.
“Suyumuzu Arıtıyoruz“
• Havalandırma: Öğrencilerin 2 litrelik beheri kirli su ile doldurmaları istenir.
Daha sonra plastik hortumun bir ucuna hava taşlarını takmaları ve bunu
beherin içine koymaları istenir. Plastik hortumun diğer ucu hava pompasına
takılır ve hava pompası çalıştırılır. Hava pompası 90 saniye çalıştırılır.
• Koagülasyon: Öğrencilerden beherdeki suyun içine 2 kaşık alüm koymaları
ve 5 dakika yavaşça karıştırmaları istenir. Büyük kümeler yapmak için birbirine tutunan partikülleri gözlemlemeleri istenir.
• Çöktürme: Öğrencilere, beherin içinde flok oluşturan kümelerin beherin
dibine kendi ağırlıkları ile çöküşünü 5 dakikalık aralıklarla toplam 20 dakika
boyunca izlemeleri istenir.
• Filtrasyon: Öğrencilerden 2 litrelik şişeleri alt kısmından kesmeleri istenir.
Ters çevrilen şişelerin ağız (uç) kısmına filtreyi sıkıca bantlamaları sağlanır.
Üzerine sırasıyla; çakıl, kalın kum ve ince kum koymaları istenir. Bu şekilde
süzme işleminin gerçekleştirileceği filtreler hazırlanmış olur. Yaklaşık 3 litre
musluk suyunu yavaş ve dikkatli bir şekilde dökerek fitreler temizlenir.
• Ardından öğrencilerden çöktürme aşamasında elde ettikleri ve üstte kalan
suyu filtrelemeleri istenir.
• Çıkan suyumuzu ve ilk suyumuzu karşılaştırarak öğrencilerle tartışılır.
65
“Suyumuzu Arıtıyoruz“
yi
şe
er
h
n
e
b
.
r, im
e
l
d
zi en
Ge beğ
k
ço
66
“Suyumuzu Arıtıyoruz“
,
ak
pm ,
ya ak
k
ca apm
k,
n
e
y
u
t
m
Oy pos k ,
ele
c
e
m
n
ko ölçm rı i
la
pH rop k .
i
ik
m sevd
k
ço
67
“DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi“
68
Etkinliğin Adı
: DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi
Ekinlik Çeşidi
: Gezi
Etkinliğin Amacı
: İçme suyu arıtımı ile ilgili süreç, uygulanan prosesler hakkında çocukların bilinçlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 120 dk
Kullanılacak Malzemeler: Otobüs, Bone, Eldiven, Fotoğraf makinesi, Not kağıdı.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Öğrenciler proje ekibi tarafından sağlanan otobüsler ile belirlenen saatte
alınarak Dobruca İçme Suyu Arıtma Tesislerine gidilir.
• Arıtma tesisine gelen öğrencilerin güvenlik amaçlı bone ve eldivenlerini
takmaları öğütlenir.
• Tesis sorumlusu tarafından tesis hakkında genel bilgi verildikten sonra tesisle ilgili filmler izletilir.
• Tesiste yer alan temel yapılar olan Giriş ve Havalandırma Yapıları, Durultma
Havuzları ve Filtreler, Kimya ve Klor Binaları, Çamur Koyulaştırıcı ve Filtre
Press üniteleri hakkında ayrıntılı bilgi tesis sorumlusu tarafından verilir.
• Öğrenciler tesisi kuşbakışı incelerken gerekli gördükleri notları alırlar diğer
taraftan da fotoğraf makineleri ile tesisi kendi bakış açıları ile fotoğraflarlar.
• Etkinlik, tesiste sorumlu kişilerin öğrencilerin sorularını yanıtlamaları ve
gezi değerlendirilmesinin yapılmasından sonra sona erdirilir.
• Öğrenciler tesisten otobüsler ile merkeze bırakılır. “DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi“
,
ler
y
e
,
en le
ar
d
l
,
k
st
im a
po ler unc
m n
Ko tme , oy r,
ni
re am nla r be
ğ
ö şm yu a
o
nl
nı
ta ler, Bu
r.
zi
ge kıla i .
tt
r
şa lu e
ut
m
69
“DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi“
p
He
si
70
ço
ni
k
be
ğe
i
nd
m
.
G
i
ez
ler
71
“DOBURCA İçme Suyu Artıma Tesisi Gezisi“
“Çevre Şarkımız“
72
Etkinliğin Adı
: Çevre Şarkımız
Ekinlik Çeşidi
: Drama
Etkinliğin Amacı
: Proje etkinliklerine katılan öğrencilerin program
boyunca edindikleri bilgi ve deneyimleri gözden geçirmelerini sağlamak; öğrencilerin kazanımlarını şarkı sözüne dönüştürerek kalıcı hale getirmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 90 dk
Kullanılacak Malzemeler:
CD çalar, güncel pop müzik parçalarının sözlü ve sözsüz versiyonları, uzun bir
kağıt rulosu,
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Çember halinde oturan öğrencilerden müzik eşliğinde “Çevre Eğitim Programı” boyunca yaşadıkları güzel deneyimleri ve bu programdan kazanımlarını hatırlamaları istenir.
• Öğrencilere hatırladıkları bu yaşantılara dayanarak bir grup şiiri yazılacağı
söylenir. Renkli kağıtlara her öğrencinin duygu ve düşüncelerini yazması
sağlanır.
• Şiir yüksek sesle okunur.
• Yazılan bu şiir, grup kararıyla belirlenecek popüler bir şarkının bestesine
uyacak şekilde uyarlanır. Grup isterse mekandaki çeşitli araç ve gereçler
çalgı aleti olarak kullanılarak yeni bir beste de yapılabilir.
• Hazırlıklar tamamlandığında şarkı koro halinde söylenir.
• Paylaşımlarla etkinlik sonlandırılır.
“Çevre Şarkımız“
om
,k
ak r
pm le
ya gezi
ha ,
.
Sa mak dik
n
p
ya eğle
k
ço
st
po
73
ici
it
eğ
“Çevre Şarkımız“
k
ço
m
am eli , vdi
r
c
se
og
pr ğlen çok
Bu ok e mı
ç
a
ve rogr
p
bu
74
“Çevre Şarkımız“
rşe
He
k
ço
yi
ğe
be
.
m
i
nd
75
“Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi“
76
Etkinliğin Adı
: Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi
Ekinlik Çeşidi
: Gezi
Etkinliğin Amacı
: Etkinlik ile atıksu arıtımı ile ilgili süreç hakkında
çocukların bilinçlendirilmesi amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 120 dk
Kullanılacak Malzemeler: Otobüs, bone, eldiven, fotoğraf makinesi, not kağıdı.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Öğrenciler proje ekibi tarafından sağlanan otobüsler ile belirlenen saatte
alınarak Bursa Doğu Atıksu Arıtma Tesisine gidilir.
• Arıtma tesisine gelen öğrencilerin güvenlik amaçlı bone ve eldivenlerini
takmaları öğütlenir.
• Tesis sorumlusu tarafından tesis hakkında genel bilgi verildikten sonra güvenlik açısından tesis araçla genel olarak gezilir.
• Tesiste yer alan temel yapılar (giriş,taşkın savağı, ızgara, selektör tankı,
burgulu pompalar, kum tutucu, debi ölçüm üniteleri, son çökeltme tankları
ve çamur arıtma üniteleri hakkında ayrıntılı bilgi tesis sorumlusu tarafından
verilir.
• Öğrenciler tesisi gezerken bir taraftan not kağıtlarına gerekli gördükleri
notları alırken diğer taraftan da fotoğraf makineleri ile tesisi kendi bakış
açıları ile fotoğraflarlar.
• Etkinlik, tesiste sorumlu kişilerin öğrencilerin sorularını yanıtlamaları ve
gezi değerlendirmesinden sonra sona erdirilir.
“Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi“
,
,
ler alar
i
ez
, g ram r,
r
e
d
yl er, ostla
e
l
n
p
De nlik om
k
i
etk lar
ha
sa ’lar.
pH
77
“Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi“
,
ar
al r
m
ra ula
d
, kon
er
l
y
ne iğim
e
D ed
lm
bi ı
rd
va
78
Ko
“Atıksu Arıtma Tesisi Gezisi“
,g
m
pH
,
t
s
po
i
ez
ler
79
“Kirli Suyu Temizleyen Canlılar“
80
Etkinliğin Adı
: Kirli Suyu Temizleyen Canlılar
Ekinlik Çeşidi
: Deney ve gözlem
Etkinliğin Amacı
: Evlerimizde suyu nasıl kirlettiğimiz ve ne kadar su
tükettiğimiz konusunda farkındalık kazandırmak, diğer taraftan da kirlenen
suların arıtımının nasıl gerçekleştiği, arıtmanın önemi, arıtılan suların ne yapıldığı, kullanılan teknolojiler ve özellikle atık suyu temizleyen mikroorganizmalar (biyolojik arıtma) hakkında öğrencileri bilinçlendirmek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 60 dk
Kullanılacak Malzemeler: Eldiven, Hesap makinesi (Atıksuların miktarını belirlemek için) (Çocuk Sayısı Kadar), Milimetrik kağıt (Çocukların topladıkları
verilerle grafik çizmeleri için) (Çocuk Sayısı Kadar), Renkli kalem, kağıt, fon
kartonu, yapıştırıcı, makas (Grafikleri sunulabilir hale getirmek için) (Çocuk
Sayısı Kadar), Adi Işık Mikroskobu (Öğrenci mikroskobu) (Her bir grup için),
Lam ve lamel (Her bir grup için), Pipet (Her bir grup için), İmmersiyon yağı
(Her bir grup için), Karışık sıvı örneği (Her bir grup için), Biyolojik arıtma biriminden örneği almak için koyu renkli plastik veya cam bir şişe (Her bir grup
için), Bilgisayar, Lazer yazıcı, Barkovizyon
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Evlerde üretilen atıksuların nasıl arıtılabileceği konusunda beyin fırtınası
yapılır
• Çocuklara atıksu arıtma üniteleri ve amaçları konusunda eğitimciler tarafından görsel sunuş yapılır
• Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin arıtma tesislerinden alınan karışık sıvıda
mikroorganizmalar incelenir.
• Öğrenciler 4 gruba ayrılır, her grup mikroskobunun başına geçer, lam üzerine karışık sıvı örneğinden pipet yardımı ile bir iki damla örnek alır, örnek
lamın ortasına gelecek şekilde lam üzerine aktarılır, örneğin üzeri hiç hava
boşluğu kalmayacak şekilde lamel ile kapatılır, Lam-lamel arası preperasyonu hazırlanmış örnekler tüm öğrenciler tarafından mikroskop altında incelenir. Öğrencilerin ne gördükleri tartışılır.
• Etkinlik sonunda öğrencilere mikroorganizmalar ve bunların kirlilikleri nasıl
arıttığı hakkında ve diğer arıtma yöntemleri konusunda bilgi aktarılır.
si
k
“Kirli Suyu Temizleyen Canlılar“
p
He
ço
ni
sev
di
m
81
e
tm
e
ğr
“Kirli Suyu Temizleyen Canlılar“
ek
iÖ
m
iy
k
en
Ço ası , öğr
er
m
ol şeyl
r
bi
82
in
er
nl
“Kirli Suyu Temizleyen Canlılar“
in
er
l
en iği
tm erd ,
e
r
t
i
Öğ gös sevg r
le
ze e
bi at v gezi
i
k
şef ncel
le
eğ
83
“Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz“
84
Etkinliğin Adı
: Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz
Ekinlik Çeşidi
: Atölye çalışması
Etkinliğin Amacı
: Çocuklara bu proje kapsamında edindikleri bilgileri kullanarak atığı tanıma özelliği kazandırmak ve atık yönetimi problemlerine
çözüm getirebilme anlayışı vermek amaçlanmaktadır.
Etkinliğin Süresi
: 60 dk
Kullanılacak Malzemeler: Renkli kurdeleler, kancalı iğneler, farklı renklerde
fon kartonları, bant, raptiye, mandal, renkli ve fosforlu kalemler, ayaklı yazı
tahtası.
Katılımcı Sayısı
: 20 kişi
Etkinliğin Nasıl Yapıldığı :
• Uzman/Eğitimci aşağıdaki soruları her soru farklı renkte olacak şekilde fon
kartonuna listeler ve herkesin okuyabileceği bir yere asar.
• Bu atık hangi faaliyet sonucu oluşur?, Bu atığın oluşumunu azaltmak için ne
yapabiliriz?, Bu atık hangi yöntemle yönetilmelidir?, Bu atık neye dönüşebilir? Bu atık kötü yönetilirse ne olur?
• Çocuklar 4 gruba ayrılır.
• Bulut şeklinde kesilmiş fon kartonlarına evlerimizden çıkabilecek farklı
atıkların isimleri yazılarak grup temsilcilerine verilir.
• Bunun yanında öğrencilere farklı renklerde dikdörtgen şeklinde kesilmiş fon
kartonları verilir. Kancalı iğne, bant ve kurdele verilir.
• Gruplara belli bir süre verilerek ellerindeki atık türleri için yukarıda verilen
soruları yanıtlamaları, yanıtlarını uygun renklerdeki fon kartonlarına yazmaları istenir.
• Gerekli malzemeler yardımıyla yanıtlarını aşağıdaki şekilde yerleştirerek
atık yönetim haritasını oluşturmaları istenir.
• Her grup hazırladığı atık yönetim haritasını sınıf ortamında sunar.
re
tm
“Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz“
ğ
eö
v
r
ile
z
Ge
en
ler
85
“Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz“
a
m
a
r
i
er
, d ezil yin
r
e
e
yl i , g erş im.
e
r
d
h
n
De rile ve eğen
e
ey b
st
gö herş çok
.
v.s ama
k
ço
86
“Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz“
“Evimizden Çıkan Atıkları Yönetiyoruz“
,
e
,Yi
r
a
al istes
m
l
a
Dr eriş
ışv
Al
TV
l
i
ş
87
88
89
90
EKLER
91
Tablo 1. Ürettiğimiz Atığın Cinsi ve Miktarı (g)
Atık Sınıfı
Kağıt, Karton
Plastik
Cam
Metal
Organik
Diğer
92
Ürettiğimiz Atığın Cinsi ve Miktarı (g)
7 Günlük Toplam Atık Miktarı (g)
EK - 1
Tablo 2. Atık Yönetimi Tablosu
Atık Cinsi
EK - 1
Atıklarımızı Nasıl Yönetebiliriz?
Yeniden kul- Geri kazanıla- KompostlanaDiğer
lanılabilir mi?
bilir mi?
bilir mi?
1 haftalık
Evet ise 1
Evet ise 1
Evet ise 1
toplam mikhaftalık top- haftalık top- haftalık toptarını yazınız.
lam miktarını lam miktarını lam miktarını
(gr)
yazınız. (gr)
yazınız. (gr)
yazınız. (gr)
Toplam
93
Tablo 3. Tehlikeli Ürün Takip Tablosu
EK - 1
Tehlikeli Ürün Takip Formu
Ürünün Adı
94
Hangi
Amaçla
Kullanılır?
Özelliği
Nedir?
Sembolü
Nasıldır?
(Sembol
(Alevlenebilir,
kağıdından
aşındırıcı vb.) keserek yapıştırınız.)
Ambalaj
Ürünün
ambalajında
özellikleriyle
ilgili nasıl
açıklamalar
yer alıyor?
Tüketim
Evinizde bu
maddeden ne
kadar tüketiliyor?
Tablo 4. pH Okumaları Tablosu
EK - 1
pH Okumaları Tablosu
Maddenin Adı
pH Değeri
Asit mi? Baz mı? Korozif
mi?
95
EK - 1
Patlayıcı
E
O
Örnek : oksijen
Çok Toksik
(Tehlikeli bir
zehirdir)
Örnek : nikotin
T+
Zarar veren kimyasal madde
(Deriye veya gözlere zarar verebilir)
C
Örnek : hidroklorik
asit
Kolay Alevlenir
Yüksek Derecede
Yanabilir
Baskı
Aşındırıcı
Oksitleyici
Ateşi büyüterek
yangın oluşturabilir.
pH Okumaları Tablosu
Sembolü
Tehlike
Turuncu Zemin
Üzerine Siyah
Özelliği
İşareti
Tehlike
Özelliği
İşareti
Tablo 5. Semboller Tablosu
F
Zararlı
Örnek : Kafein
Xn
(Yangın çıkabilir)
Örnek : etil alkol
Çok Kolay
Alevlenir
Aşırı Derecede
Yanabilir
Tahriş Edici
F+
(Kolaylıkla yangın
çıkabilir)
(Deriye veya gözlere zarar verebilir)
Xl
Örnek : fumarik
asit
Örnek : hidrojen
Toksik
(Bir çeşit zehirdir)
Örnek : Barium
chloride
96
T
Çevre İçin Tehlikeli
Örnek : Lindane
N
Sembolü
Turuncu Zemin
Üzerine Siyah
Baskı
EK - 1
Tablo 6. Tükettiğimiz Su/Ürettiğimiz Atıksu Miktarı (lt)
Tükettiğimiz Su/Ürettiğimiz Atıksu Miktarı (lt) Takip Formu
Gün Başına Yapılan Aktivite
Sayısı
Haftada
Toplam
Sayı
7.Gün
Cuma
6.Gün
Perşembe
5.Gün
Çarşamba
4.Gün
Salı
3.Gün
Pazartesi
2.Gün
Pazar
1.Gün
Cumartesi
Aktivite
Aktivite
Başına
Su Tüketimi
(lt)
Tuvalet
sifonu
19
duş
(>10 dak)
133
Diş
fırçalama
8
Bulaşıkları
bir kap içi.
yıkamak
38
Bulaşık
makinası
kullanımı
76
Çamaşır
yıkama
151
Kullanılan
Toplam
Su
Miktarı
(lt)
(toplam
sayı* su
tüketimi)
Genel Toplam
97
Sevgili Öğrencimiz,
Bursa Büyükşehir Belediyesi, Uludağ Üniversitesi ve TÜBİTAK işbirliği ile yürütülecek olan
“Atıklarımızla Yolculuk” projesi bugün başlıyor. Bu
kitapçıkta yer alan soruları yanıtlayarak, projemizin değerlendirilmesine katkıda bulunmanı
istiyoruz. Böylece projemizin ne kadar etkili
olduğunu anlayabilecek, projeye bazı bölümler ekleyip çıkartabileceğiz. Lütfen tüm soruları
samimiyetle yanıtla. Verdiğin yanıtlar gizli tutulacak ve araştırma amacı dışında kesinlikle
kullanılmayacak. Katkın için çok teşekkür ederiz.
EK - 2
I. BÖLÜM: KİŞİSEL BİLGİLER
1.Ad-Soyad: ………………………………………………………………………………………….
2.Cinsiyet: ( ) K
( )E
3.Yaş: ……………………………………………………………………………………………..…..
4.Ne kadar süredir çocuk merkezine devam ediyorsun? ……………………............
....................................………………………..
5.Çocuk merkezinden başka, okul dışı zamanlarında devam ettiğin bir kurs ya
da etkinlik var mı? ( ) EVET
( ) HAYIR
6.Yanıtın evet ise bu ne kursu/etkinliği?
98
EK - 2
II. BÖLÜM:
Aşağıda her insanın zaman zaman hissedebileceği bir takım durumlar maddeler halinde sıralanmıştır. Bu maddelerde belirtilen ifadeler, senin genellikle hissettiklerini tanımlıyor ve çoğunlukla sana
uygun geliyorsa ilgili maddenin karsısındaki EVET sütununa bir çarpı işareti (X) koy. Bu ifadeler eğer
sana genellikle hissettiklerini tanımlamıyor ve çoğunlukla sana uygun gelmiyorsa bu durumda da
HAYIR sütununa bir çarpı işareti (X) koy. Lütfen bütün cümleleri cevapla. Aynı cümleyi hem evet,
hem hayır şeklinde işaretleme. Cümlenin sana uygun olup olmadığını en iyi sen kendin bilebilirsin.
Bunun için kendini gerçekten nasıl görüyorsan aynen öyle cevaplandır.
Evet
1
İnsanlar benimle birlikteyken hoş ve neşeli vakit geçirirler.
2
Yaşıtlarımın arasında seviliyorum.
3
Arkadaşlarım genellikle sözümü dinler, düşüncelerimi izlerler.
4
İnsanların çoğu benden daha çok seviliyor.
5
Sevecen birisiyim, başkaları tarafından kolayca sevilirim.
6
Oyunu kendimden daha küçüklerle oynamayı tercih ederim.
7
Başka insanlarla birlikte olmaktan hoşlanmıyorum.
8
Arkadaşlarım sık sık beni kızdırır ve benimle dalga geçerler.
9
Sınıf arkadaşlarım benimle alay ediyorlar.
10
Mutluyum.
11
Çoğunlukla neşesizim.
12
Arkadaş edinmekte güçlük çekiyorum.
13
Herkes tarafından pek sevilen biri değilim.
14
Sınıfta arkadaşlarım beni sayarlar.
15
Arkadaşlarım fikirlerimi beğenir.
16
Sık sık üzülür, meraklanırım.
17
Halimden memnunum.
18
Evde ve okulda pek çok şeyin dışında bırakıldığım hissine kapılırım.
19
Şimdiki halimden daha başka olmayı isterdim.
20
Arkadaşlar arasında oyunlara katılmak için bir seçim yapılırken, en son seçilenlerden biriyim.
21
Okul arkadaşlarım güzel fikirlerimin olduğunu söylerler.
22
Mutsuzum.
23
Çok arkadaşım var.
24
Neşeliyim.
25
Hayat dolu bir insanım.
26
Erkek arkadaşlarım arasında sevilirim.
27
Ne zaman bir şey yapmaya kalksam her şey ters gider.
28
Kız arkadaşlarım arasında sevilirim.
29
(Kardeşiniz varsa) Kardeş(ler)imi severim.
30
Sık sık korkuya kapılırım.
31
İşler hep benim yüzümden ters gider.
32
Şanslı bir kimseyim.
Hayır
99
EK - 2
II. BÖLÜM: ÇEVRE BİLGİ TESTİ
Aşağıda çevre bilgini ölçen 20 soru yer alıyor. Bu sorular seni değerlendirmek
için değil projemizin etkinliğini değerlendirmek için hazırlandı. Testin sonunda
sana bir not vermeyeceğiz. Bazı soruların yanıtlarını bilmiyor olabilirsin. Lütfen
bilmediğin soruları boş bırak.
1. Aşağıdakilerden hangisi “Çevre Dostu” davranışa örnek olarak verilemez?
A)Oluşturduğumuz atık miktarını azaltmak.
B)Kullandığımız su miktarını azaltmak.
C)Satın aldığımız ürünün son kullanım tarihine dikkat etmek.
D)Satın alırken daha az enerji gerektiren ürünleri seçmek.
2. Aşağıdakilerden hangisi “Geri Kazanım” için uygun bir tanım olacaktır?
A)Atığı kirliliklerinden arındırarak ekonomiye katkı sağlamak
B)Atıkların özelliklerinden yararlanılarak içindeki bileşenleri fiziksel, kimyasal veya biyokimyasal yöntemlerle başka ürünlere veya enerjiye çevirmek
C)Atığı parçalayarak depolama alanına göndermek
D)Satın alınan ürünü başka amaçlarla kullanmak
3. Kağıtlar aşağıdaki yöntemlerin hangisi ile geri kazanılır?
A)Kağıt
B)Kağıt
C)Kağıt
D)Kağıt
atıklar
atıklar
atıklar
atıklar
kimyasal maddelerle temizlenerek geri kazanılır.
yakılarak küllerinden geri kazanılır.
hamur haline getirilir, hamurdan kağıt elde edilir.
özel yapıştırıcı maddelerle birleştirilerek geri kazanılır.
4. Aşağıdakilerden hangisi geri dönüşüm işaretidir?
A)
100
B)
C)
D)
5. Aşağıdakilerden hangisi geri kazanım poşetine konulamaz?
EK - 2
B)
A)
C)
D)
6. Aşağıdakilerden hangisi organik atık poşetine konulamaz?
B)
A)
C)
D)
7. Evlerimizden çıkan çöpler kentimizde nereye gidiyor?
A)Marmara Denizi’ne
B)Nilüfer Çayı’na
C)Arıtma Tesisine
D)Hamitler Depolama Alanına
8. Sence Türkiye’de 1 kişi 1 haftada ortalama kaç kilogram çöp üretir?
A) 0-6
B)7-14
C) 15-20 D) 21-30
9. Geri kazanım yapıldığında aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılmaz?
A) Enerji tasarrufu olur.
B) Evimizden çıkan atıksu miktarı azalır.
C) Ekonomiye katkı olur.
D) Depolama alanının ömrü uzar.
10. Aşağıdakilerden hangisi “Kompost” için uygun bir ifade olacaktır?
A) Kompost organik maddelerle yapılır.
B) Plastik maddeler de kompostlanabilir.
C) Kompostun içine kimyasal maddeler konur.
D) Kompost yaparken mikroorganizma oluşumuna izin verilmemelidir.
101
11. Aşağıdakilerden hangisi ile kompost yapılamaz?
A)Yumurta kabuğu
B)Sebze ve meyve kabukları
C)Cam
D)Saman
12. Aşağıdaki kelimeleri uygun tanımlarla birleştir.
Atık
Kaynaklar
Korumak
Ambalaj
Geri Kazanılabilir
Kompostlamak
Depolama Alanı
Toksik
A. Doğada kendiliğinden oluşmuş, insan aklı ve tekniğinin
ürünü olmayan, meydana gelme aşamalarında
insanın herhangi bir rolünün bulunmadığı zenginlikler.
B. Çöpleri koymak için özel olarak tasarlanmış alan. Ne
kadar az çöp üretirsek o kadar az depolama alanına
ihtiyaç duyarız.
C. Üretim ve kullanım faaliyetleri sonucu ortaya çıkan,
insan ve çevre sağlığına zarar verecek şekilde
doğrudan veya dolaylı biçimde alıcı ortama verilmesi sakıncalı olan her türlü maddedir.
D. İçinde bulunan malzeme ya da ürünü koruyan, ürünü
temiz ve güvenilir şekilde saklayıp, depolanmasını
ve tüketiciye ulaştırılmasını sağlayan malzemedir.
E. Bu maddeler toplanabilir ve imalatçı tarafından yeni
bir malzemeye veya ürüne dönüştürülebilir.
F. Doğanın meyve atıklarını veya bahçe atıklarını geri
kazanma yoludur.
G. Eğer uygun bir şekilde ortadan kaldırılmazsa insanlara ve çevreye zarar veren maddeler böyle
adlandırılır.
H. Atık oluşumundan kaçınarak akıllıca kullanmak demektir.
13. Aşağıdakilerden hangisi depolama alanı içinde bulunmaz?
A) Gaz bacaları
C) Kil tabakası
B) Membran örtü
D) Yer altı suyu
14. Sence Türkiye’de kişi başına günlük su tüketimi ortalama kaç litredir?
A)10
102
B) 25
C) 111
D) 151
15. Aşağıdaki kelimeleri uygun tanımlarla birleştir.
Tutuşabilirlik
Reaktiflik
Koroziflik
Toksisite
Asit
Baz
Depolama Alanı
Toksik
A. Bir maddenin bir organizmaya zarar verme derecesidir. Toksisite bir hayvanı, bakteriyi veya bitkiyi
hedef alabileceği gibi organizmanın bir uzvunu da
hedef alabilir.
B. Reaktif atıklar normal şartlar altında kararlı olmayan atıklardır. Isıtıldıklarında, basınç uygulandığında
veya suyla karıştırıldığında patlamalara, toksik buhar çıkışlarına neden olabilirler.Lityum-sülfür piller
veya patlayıcılar bu gruba örnektir.
C. Gıdaların çoğu bu maddeden içerir. Limonda, sirkede bulunur. Bu madde limona, sirkeye, ekşi elmaya
ve şerbete keskin tadını verir.
D. Ele kayganlık hissi verir. Acı tattadır. Diş macunu,
şampuan, kabartma tozu gibi maddelerde bulunur.
E. Tutuşabilir atıklar belli şartlar altında yangın
çıkarabilir, çok çabuk alv alır, 60 °C’ nin altında parlama noktasına sahiptirler. Atık yağlar ve kullanılmış
solventler örnek olarak verilebilir.
F. Korozif atıklar metal kapları aşındırabilecek nitelikteki asidik ve bazik atıklardır. pH değeri 2’den küçük
veya 12.5’tan büyük atıklar koroziftir. Pil asitleri
buna örnektir.
16. Aşağıdakilerden hangisi tehlikeli atık değildir?
A)Bitmiş oje şişesi
C)Bitmiş çamaşır suyu kutusu
B) Bitmiş bulaşık deterjanı kutusu
D) Bozulmuş floresan lamba
17. Kentimizde musluklardan akan suyumuz nereden geliyor?
A)Uluabat Gölü
C)Dobruca Arıtma Tesisi
B) Batı Atıksu Arıtma Tesisi
D) Marmara Denizi
18. Kentimizde evimizden çıkan atıksular nereye gidiyor?
A)Hamitler Depolama Alanına
B)Marmara Denizine
C)Doğu-Batı Atıksu Arıtma Tesislerine
D)Dobruca Arıtma Tesisine
103
19. Su arıtımında klor niçin kullanılır?
A)Suyun rengini gidermek için
B)Suyun kokusunu gidermek için
C)Suyun içindeki askıda maddeleri çöktürmek için
D)Suyu dezenfekte etmek için
20. Aşağıdaki kelimeleri uygun tanımlarla birleştir.
Havalandırma
yapısı
Filtre
Kum tutucu
Biyolojik Arıtma
Izgara
Kimyasal Arıtma
A. Suyun karıştırılması ile içindeki askıdaki katı maddelerin alüminyum sülfat ile reaksiyonu sonucu gözle zor farkedilen küçük yumaklar oluşur. Daha sonra
birbirlerine çarparak gözle görülebilen daha büyük
ve ağır yumakçıkların oluşumu sağlanır. Oluşan
bu floklar özel bir çökeltme yardımcı maddesi ile
birbirlerine bağlanır ve ağırlaşarak çöker.
B. Su oksijence zenginleşerek tadı iyileşir ve istenmeyen kötü kokular giderilir. Aynı zamanda Demir
ve Mangan gibi iyonlar oksijenle reaksiyona girerek
oksidasyona uğrarlar.
C. Atıksuyun içinde bulunan askıda veya çözünmüş organik maddelerin bakteriler tarafından parçalanması
ve çökebilen biyolojik floklarla sıvının içinde kalan
veya gaz olarak atmosfere kaçan sabit inorganik
bileşiklere dönüşmesidir.
D. Taş, cüruf gibi yoğunluğu veya çökelme hızı yüksek
olan maddeler giderilir.
C. Suda çözünmüş veya askıda halde bulunan maddelerin, çeşitli kimyasal maddeler ilave ederek fiziksel
durumunu değiştirerek çökelmelerini sağlamaktır.
D. Su içinde bulunan kaba maddelerin pompa, boru ve
teçhizata zarar vermemesi; diğer arıtma kısımlarına
gelen yükün hafifletilmesi veya yüzücü kaba maddelerin sudan ayrılması için kullanılır.
YANITLAYABİLECEĞİN TÜM SORULARI İŞARETLEDİN Mİ?
LÜTFEN KONTROL ET!
TEŞEKKÜRLER
104
EK - 2
ATIKLARIMIZLA YOLCULUK PROJESİ DEĞERLENDİRME FORMU
“Atıklarımızla Yolculuk“ projemiz sona erdi. Şimdi buradaki yaşantılarını değerlendirme ve önerilerini belirtme zamanı. Lütfen aşağıdaki tüm soruları yanıtla.
Teşekkürler.
1
Hiç
1
Bu programa katılmaktan
ne kadar memnunsun?
2
Burada yapılanlardan
evde, aile üyelerine ne
kadar bahsettin?
3
Burada yapılanlardan
arkadaşlarına ne kadar
bahsettin?
4
Burada verilen ödevleri
ne kadar yaptın?
5
Senin bu projeye
katılman, evinizde
burada ele alınan konularla ilgili değişiklikler/
gelişmeler olmasına ne
kadar katkı sağladı?
6
Başka arkadaşlarına bu
programa katılmalarını
ne ölçüde tavsiye edersin?
2
3
4
5
Orta
6
7
8
9
10
Çok
Fazla
1.Bu programın en çok beğendiğin yanları nelerdi?
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………
2.Bu programın sevmediğin veya değiştirilmesini isteyeceğin yanları nelerdi?
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………..........................................
105
EK - 3
bilgi yarışması
SORULAR
1. Geri kazanım; Toplanan atıkların yeniden aynı amaçla kullanılması veya belirli
işlemlerden geçirilerek tekrar hammadde olarak kullanılmasıdır. Aşağıdakilerden hangisi geri kazanım poşetine konulamaz?
A)Meyve kabukları
B)Eski gazeteler
C)Plastik şişeler
D)Kola kutuları
2. Evlerimizde ve iş yerlerimizde oluşan, işe yaramaz hale gelen, bu nedenle
atmak istediğimiz her türlü katı formdaki madde katı atık olarak tanımlanmaktadır. Bursa’da günde ortalama 2300 ton katı atık üretilmektedir, bu katı
atıklar nasıl bertaraf edilmektedir?
A)Yakılarak kül haline getirilmektedir.
B)Denize atılmaktadır.
C)Düzenli depolanmaktadır.
D)Ormanlık alanlara gömülmektedir
3.Geri kazanım yapıldığında aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılmaz?
A) Ekonomiye katkı olur.
B) Evimizde kullandığımız su miktarı azalır.
C) Depolama alanının ömrü uzar.
D) Enerji tasarrufu sağlar
4.Kompostlaştırma için iyi havalandırma, mikroorganizmalar, uygun sıcaklık ve
su gereklidir. Aşağıdakilerden hangisi “Kompost” için uygun bir ifade olacaktır?
A)Kompost organik maddelerle yapılır.
B)Plastik maddeler de kompostlanabilir.
C)Kompostun içine kimyasal maddeler konur.
D)Kompost oluşumunda karıştırma gerekli değildir.
5.Hava, su, kahverengi maddeler, yeşil maddeler biraraya gelirler ve parçalanarak kompost oluştururlar. Aşağıdakilerden hangisi ile kompost yapılamaz?
106
A)Sebze ve meyve kabukları
C)Kurumuş yapraklar
B) Cam
D) Çimen
6.Aşağıdakilerden hangisi “pH” için uygun bir ifade olacaktır?
A)pH plastik hammadde demektir.
B)pH suyun sıcaklığıyla ilgili bir kavramdır.
C)pH suyun asitlik ve bazlık derecesini gösterir.
D)pH suyum oksijen seviyesini gösterir.
7.Aşağıdakilerden hangisi fiziksel ve/veya kimyasal özelikleri nedeniyle insan ve
çevre sağlığı için potansiyel tehlikeler oluşturan tehlikeli atıkların özelliklerinden biri değildir?
A)Tutuşabilirlik
B)Koroziflik
C)Parçalanabilirlik
D)Reaktiflik
8.Kentimizin en önemli içme suyu kaynağını Doğancı ve Nilüfer barajları oluşturmaktadır. Barajlarımızdan gelen sular hangi arıtma tesisinde arıtılmaktadır.
A)Batı Atıksu Arıtma Tesisi
B)Dobruca Arıtma Tesisi
C)Doğu Atıksu Arıtma tesisi
D)Doğancı Arıtma Tesisi
9.Bir amaç için kullanıldıktan sonra, içinde kirlilik yaratan maddeler bulunan ve
çevreye bırakılmasında sakınca bulunan suya atıksu denir. Kentimizde evimizden çıkan atıksular nereye gidiyor?
A)Hamitler Depolama Alanına
B)Marmara Denizine
C)Doğu-Batı Atıksu Arıtma Tesislerine
D)Nilüfer deresine
10. Suyun içerisinde bulunan organik kirlilik yükünün mikroorganizmalar ve bakteriler tarafından yok edilerek istenen kriterlere uygun hale getirilmesiyle
sağlanan arıtma aşağıdakilerden hangisidir?
A)Biyolojik Arıtma
B)Kimyasal Arıtma
C)Fiziksek Arıtma
D)İleri arıtma
107
ÇEVRE DOSTLARININ ŞARKISI (1.Grup)
La lal la lal lal la……………
Projemiz başladı; iyi ki geldik
Çevre dostu olmayı burada öğrendik…
Kuklalar, dramalar, bir de geziler
Çok iyi vakit geçirdik hem de öğrendik
**
La lal la lal lal la……………
**
pH ölçtük, kompost ve kağıtlar yaptık,
Hayaller gerçek oldu çok çok sevindik…
Beş hafta değil de beş sene olsaydı
Bıkmaz gelirdik yine biz sizi çok sevdik
**
La lal la lal lal la……………
**
Gezdik gezdik gezdik; gezdikçe öğrendik
Çevre dostuyuz artık biz bilinçlendik
La lal la lal lal la……………
108
EK - 4
ARKADAŞIM ÇEVRE (2. Grup)
EK - 4
Saydım beş hafta oldu / Biz toplanalı
Bu proje muhteşem / İyi ki başladı.
Her hafta koştuk geldik / bitmese dedik
Öğrenirken burda biz / Çok çok eğlendik.
Arkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVRE
Arkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVRE
Kağıt ve kompost yaptık / unutmamalı
Yeşil TV bizimdi / bol dramalı
İçme suyu- atık su / tesisler gezdik
Depolama alanı / nerde öğrendik
Geri kazanım yaptık / Oyuncak yaptık
pH ölçtük bilgimize / bilgiler kattık
Evimizde tehlikeli / atıklar varmış
Olsun! Biz bilinçliyiz / bize ne yaparmış?
Arkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVRE
Arkadaşım ÇEV / arkadaşım RE / Arkadaşım ÇEVRE
Saydım beş hafta oldu / biz toplanalı
Artık sonuna geldik / veda zamanı
Çevre dostu adımız / el ele verdik
Çevre dostluğu bitmez / sana söz verdik
İyi ki katılmışız / çok sevinçliyiz
Herkes katılsın deriz / yine bekleriz
Çevre dostu adımız / el eleyiz biz
Hiç unutmayacağız / teşekkür ederiz!
Arkadaşım
Arkadaşım
Arkadaşım
Arkadaşım
ÇEV
ÇEV
ÇEV
ÇEV
/
/
/
/
arkadaşım
arkadaşım
arkadaşım
arkadaşım
LA LA LA LA LA / LA LA!
RE
RE
RE
RE
/ Arkadaşım
/ Arkadaşım
/ Arkadaşım
/ Arkadaşım
ÇEVRE
ÇEVRE
ÇEVRE
ÇEVRE
109
TEŞEKKÜRLER PROJEMİZE (3. Grup)
Atıklarımızla yolculuk bizim projemiz
Atıklarımızla yolculuk bizim projemiz
Proje böyle olsun biz seve seve geliriz.
Proje böyle olsun biz seve seve geliriz.
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve çocuk merkezimize
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve öğretmenlerimize
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve çocuk merkezimize
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve öğretmenlerimize
Kağıt, oyuncak, kompost ve geri kazanım yaptık
Kağıt, oyuncak, kompost ve geri kazanım yaptık
Yeşil TV ekranında dramalarla coştuk
Yeşil TV ekranında dramalarla coştuk
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve çocuk merkezimize
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve öğretmenlerimize
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve çocuk merkezimize
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve öğretmenlerimize
İçme suyu- atık su ve depolama alanı
İçme suyu- atık su ve depolama alanı
Tehlikeli atıklar ve pH ölçme zamanı
Tehlikeli atıklar ve pH ölçme zamanı
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve çocuk merkezimize
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
Teşekkürler TÜBİTAK ve öğretmenlerimize
Teşekkürler belediye, teşekkürler üniverste
110
Teşekkürler TÜBİTAK ve çocuk merkezimize….
EK - 4