Derginin PDF formatını okumak için tıklayın... - MAVİ-NOTA

MUziK VE SANAT DERGisi
e
YlL : 4
e
ARALIK 1996
e
150.000 TL.
SAYI
B U SAYJDA
• hiIM dide
.a ~
rnerallOreyin
e al u<;M
e ""' tan
• s. iIkru okatan
• Gerard HotIrulg
e tee """'9
• nevhizercan
. gUIay ~
•I
,
,I
22
Mavi Nota'dan
Memabl.
1996 )'1111'1 11'1 son sa)'l s lnl sillere
ulaJilrabilmenln sevlncfyle tOm mUzik
dosl\anNi Hyvrla n rT1lZll unuyoNZ-
VIne yoQunbit kOfh.rnlllC&, 1itiZ, yoruc:u blr 9811f"'11 letJ'lPOlU Ye ardlndan
tUm~n ununuran ITUtu son.
Ollrgimlzi bit lIOIukta olo:urnanlZ ciIe~ diOetkonuianmaz ~
ASCHE FlYA1'D.ul ARnRILDI
UlkerriZin gQnden gIN aOlllapn
elconorhk kofuIIan ne yU lk Id d&rgimizI
de oUnauz yOnde elkledl levgiII okurIar.
AtBllk 1994' en bu yana 5OO.ooo.:n. ydIlk abone Ocnti • • yayln yaP1TIII'l1 p.
cKlrTneye yallJNl Ye 0 gOr'Iden bu yana
bir9'k birime or1aIama 11 ke z urn ya pddtO' hall» a bclnl; 0Cte1imizi a rtlrma ml'
tdnnakla)'lz. Ancak son ~ a y ~.
aincM malbaa mal zemelerlne '" 100'e
vara n a"I'ln gel me sl ve yen! ytIdan lb·
baren PTT licrellerlne "'100 zam ge ·
IeceOI esas a llnarak 22 ayellr sabi! 1uC1\9Jmuz abone OCJelimlzl ne yallk ki
1.200 .000 .·Tl-y. ~Ika rml' buIunmakla·
YIL Bu a rtl,1 asllnda ~ a rzu almedl·
Okniz halele (XkamlZin ekonomlk ~la n
~ yapma k durumunda kalml'
buknJyoNz: . BugOne kadar )'llda d6rt
sa)'! (~ a yllk pe riyOlla ) ya yllnlanan
dergimlz Ocak 199Tden i1ibaren )'Ilda
a lii saY' (ikl, e r a yllk pe rlyolla ) yay lnllanaClkllr. BOyOk blr b6ICImCroCl OOrendl e nn oI~lUrdtJOu deOer1l abonele rimizin
bu flyal artlflndan dola)'! blzi anlaYlfla
kaflHa ya caldarlnl u muyoruz.
MAVY UGKTORKESTR A
Ha be r: A, Aydin IlIk
Bu yll kaslm a Ylnln son ha fta ll bGyOk IOrenler v, kOll0rfaa llyelle n De kul·
Ianan "Kuz e y Klbn . TOrti Cumhurlyllll"l1In Cumhuriye lln 13. YridonYmOel ·
Idnllkla" ~ i'98veslnde Klbrls'a davel edi,
len "Ma vy U ght Ortl••n " Le~'da
Ala1Q1'k KOllOr Merite zi'nde Klbns ll soy.
daflanml za unutamayaca kJan bir dinI8t1~
sundu. s.Yl n Cumhurba,kanl Rau f
Den kta " 1n 199Td e blr ke z daha bOyI..
sine gOZel blr dtnlallnln ylnele rvnesl laIebl, bOy{Jk blr mulluluk ve onur«ayna~
oIdu. TOridyl C~hurtyetI Zlraa l Bankal l'nm "Ban ka KoIl.kalyonu-Ozel
Sergi.,....... Lelkop AlalOrk KOltOr Mer·
ke zrndeld a~Il'1 ve a rdlndan "Ma vy
Ught onean "nln bIrbul;uk nallik rn(i.
Zlk dnlelisl Zlraa ' BankaSI Gene! ModOr1OQU'nOrl bCryUk Ozven ve desiaQi iIe
~Fi rhiftir. KOtIUr ve sanata katkllarm.n 00Ia )'! aync:a Zlraa l Bankasf 'nl drI ~rikJe kuduyoruz.
"Mavy UghI Orkestra" 199 3 )'Ilinda
2
Vaklfbank Gene! MUd~o. KOltOr ve
Protokol MOdi}rO Feri hl GOrao y'un desl ak ve Onerlerl lie kurul""-,,lIK. Ku~ ..... vy JS.UVllrtet- oiarak IwnJan oda mOziOI dOrtIOSQ daha aonra
kadl'C$Al vtI If otanaklannl geBfl..
1 ~7 Ylhnda Fransa'ya ve A.B.D.'ye
gilme haz ll1lklan ip nde alah topl uluk,
utuslara raSl
Ankara
MUzik
Festivaleri'nin de dOZenleyicisi oIan Ankara'daki Sevda-Genap .AndMUzik Vak·
ttlfek y1rrriye yalon sanat"y. UaflTllJflf.
&J!Ple kada r 2OO'On iIlarind. linIeti
geryekje f twen topkJkJOO oIuJt1nn ....
ianni sOrdOrmektedir. TopIlJuga uzun
0mUrier. I8NIt~ lara bafVlll dirieliM cJi.
Iiyo<uL
na~~1sanal kUn.mlannda gOntY
yapan profesyonel ldfIerden cq.
rnaklad lr. T~ repertJvan Ise,
bal'ok, klasi:, rornantik ~ yatM
~~ ~~ ~m _riM ~
neldemi 1gefmekl~. PqlOlef eS4WIeM
pek P'Ou 1alWl, <;igan, cazln sevien ve
~K Omekleri de sanal!;llar tara·
hndan Ieraedilmekledi r.
BugCne kadar de'oietin en yOksek
rnakaml otan Cootu'bapanllOI KOJ·
kO'ncIen lstarbul'daki 8e)4erbeyl
rayl'na kadar pek 90k me kinda. TOr·
kIye'de ba~ Ankara oImak m ere BuBa.
Ista nbul, C(anakkale, BoIu, Denizi W .
kenlleririn yanl l ira Kuzey Klb ns TOO<
Cumhuriyeli'nde Lelkop ve Gime 'de
konser1er ve ren loplulukla haien; Aychn
Ilik (AOI), Ayhan ~ag lar (Kernan), Verd a Dem ir. , $ebnem Vddln m (VlyoIons.el), HOseyin S.ml Uenek,. (1<001·
rabas ), Mutlu ONI (Trompe l), All Bllgln
(Akordeon), Se~uk Bllgln (Gila r), S..
v., BUgin (PIyano-E lekllO 0rv) g6rev
yapmaktadrrlar.
sa·
'1M
maneYl himayelerinde
yar~
SEU POZVUU HAeERLERI
Haber: Hlla l Dk:'e
28030 KuIfTl1996 tarihleri araslOda
U1udaO Onlve....l tesl EOltim FakClttesl.
MQzJk E§ltlmI 8&1 CimQ'nirI dOzerie<igi
"1. Ufusal A.G.S. Usesl Sempozyvmu · ~ bapnh
Mti. Gerek
organi-
usyor'UI mOkermlell9 gerekse ka·
IllImln yoOun olmasl klVi1~ veliciydi . lki
Qiind8 36 bildiri ~ oImasl da kc-
nuyaver1Ien Onemi ~ktitdrr.
Sempozyum eski Milli EOitim Bakal"ll
PYin Avnl Akyol ve "O&r W I A.G.S.L
kurucu!aflOln 891f k~nyla bat"
Iadl. llkgece Tayyare KiJltUr MerkeZl"nde
Frans lz piyanis l Des ire N' Kaouqa'nln
resitali. ikind gece de UhJdag Onl-
venltell Oda Ol1teltrasf nm ayru saIondald konsel1en sempozyuma renk
kanl. Son gOnkO panelden sonra Uluciag'. yapl1an piknik1e sempozyum son
.......
M.O. AtalOrK Egitim FakOltesi Muzik
EOilimi BOIOrnO OgreUm ElemanlM ola-
K.K..T.C.'da Ufko,a AtstOrk KOItllT' UerllflZl'nde konser .onraSi ILILT.e. Cu~
hurba,kanl 1a)'WI Ra ul Denkta, tlrallndan lebnklert I lrasmda ~ekllml,lIr.
23.11 ,1996 Let\l:op-KJbna.
Soldan "Oa: Ayelln 11Ik, Mutlu Oz.., Verda Deml rel, Raul Denkta" $ebnem Vd·
d ln m, All BUgln, H. Saml M_k,..
rak tempOZ)'\JfI'Id lrOelenen konula ,.
getirllen 90zum Onerllerinln klsa afJrede
hlIyalll ~sinI cIiliyOf. IMmpOzyum
dQzenleme korritasindeld meslek1a"',
Onemi,
c:ek Repeftuann Nitelilden ....
$ernpozyumda sunulan bildilerln
daO I ~ ml ve . .mpozyuma kall18nlarll ra·
Ayteldn ALBUl (Anka fl AGSL ClOret.
merlIl AG Sl. 'nde ~ MUziksel
Prof. Dr. EdIpGONAY (M.O. A.E.F.
UUzik EOL Bl 8Jk.1AGSl Wzit B6-
~ MUzit E~ h
IIgiI Nileik
Sonnan, ~. HI'" ok:lE (M.O. A.E.F.
fr.tW:itl; ECt- 81.1 AGSl'T*l Kur\A.tf Am-
r
$e5 EOitiminde UygUama Alalll OIabil"e·
nmiZIyarekten kulluyoNz.
S1yt1~:
•
EO!. BI.) Ergenlik D6nemI $e. Ozellikleri
ve Sonrian., B Cilent HALVA$I (M.a .
A.E.F. MUzik Egt. BI.) AGS L'nde Topiu
~" ¥I Elug(lrWO OurumIan. Omtt
GOlTEKtN (A.D. GOzel $anallar 81.)
TUrtdyem
~ Milzik Ku-runian ~ AGSL'nin KoruTIJ ytI
Gelece{;. ~ ~ n aOR SEV
(A-1.8. D.E.F. MOzit EOL 81.) MUzik EO!1m BlUrieri YOnUndetl AGSL MCJnl;
BOICmeMin 0Nmi .... Sonnan, Prof.
Dr. "' l UCAN (G.O.G.E.F. UUzik EOl Ell)
21. Yt. EfIOinde'd TCrtdytI'c\tIAGSl. MetZil; BOlCmeri Gene! Oun.m - Son.R8t ~. MuSUhl USW (M.D. A.E.F.
~ EOl 81.) TUrtdye'cII> e-1g1 ~
nin YayglnlaJllnhp G~
AGSl'rMn Onem, ~ FUlz KAIlAC~
ciI.u(u .O.G.S. Fak.1AGSL'ncIe UUziIde
llgil EQitime Gene! Bak., ve Onerller,
[)O;. GQI ~EN.~. $eyda CILDEN
(G.O. G.E.F. MUzik EO'. Bt) AGSL UUzil
BOIC.rT'Mmde Ca9 ~ G.O. Of F
MUzik EOilimi BOlfImli'ncM SOn:KJr(iIen
Calgl EQilimne Elldert, Ynl. Dol;. En.,...
TUFAN (G.O. G.E.F. MUzik EO!:. BI.) G.O.
Of F MUzik E(litimI BOlCimU'nde OOrerim
GOtmekte Clan 1. 'Ie 2. Slnl' AGSL Mezunu Piyano OOrencllerinin D<lzeylert lie
KI ,.,lla,l lan SonJnlar ve C;:OZum Onert·
Ieli, D~ . $elml" TUFAN (G.O. G.E.F.
MUzik EOt BI.) GrupPlyano EOltlml, Hea·
rtn KALYONCU (A.I.B.O.E.F. MOl lk EOt
BI.) Haz l,bk Slndl Plyano Oersinin De·
vInI~e! Hedel lennln Oef98k"'1lM [)G.
Zly!, leld ';:UB UK (U.O. E.E MQzlk EO!BI.) Keman OOrenlmlnde OOretm«'l1n
Sellilm esl Bap rl)'l El ki1 er, ~. A yfef
TANRIVERoI (0.0. O.E.F. Ml1Zik EO!.
BI.) AOSL'n1n MI1ZIk BaClmlerlnde Uygulanan ';:a!gl EO/Iiml ...e Vlyola , Erol
OE-UIRBATlR (U .O. E.F. MUzik EOI. BI.)
AGS L'nln VlyoIonaei EOitimi. 1<8'll la·
'lien Sorullar ve COzOm One n"'n, ~ .
Rlirnaun AKKU$ (U.O. E.F. MOzik Egt.
81.) MOZik Eomm BOIOmQ'ne Gir en AOSL
MeN'IU
Yay! 1I;algl EOitimi
Ba k llTll ndal'l Oavranlflar,"ln 0e0er1endirIme.. ~ Or. ltkn....OKATAH (M.O.
A.E.P'. MClz* EQt. 81.) ~rlu ~
nail ve ~ Yrd, ~. lam.1I M. Go.
« t(U.O.E.F. UO:zIk EOl Bl) AGSL'nde
Se. EOitimI, TOlin MALKCH; (M.O. A.E.F.
MUzik EOL Bl) AGSL'ne BapaVan
.rencIerin Ses ProbIemIeme Genel
Ayhan HELVACI (V .a. A.E.F. MCIZik
OOrendIeM
sa·
la"
00ea·
~uma DersininOnerri,~ ....
Sannan, ~. OIkQ OlGOR (G.O.
G.E.F. MUzit EOL Bl) AGSL MUzik
nU'Ide OkutUmakta Olan UOZbel
m&-Okl,J'l'l8 Dersinin ~, Sondan ve
eeo.
ftit·
GliIoy~ (0.0 . E.F. ""'"
_
EOL 81.) MUzik YelenegirW'l ~
Yllnelk YaIdaflmla r, Yrd. ~. Dr. R&-
t-t
BOZKURT • Yrd. ~. Or. A kret
YARCt (V .O. E.F. EQI. BI. Bl) U.O. E.F.
MUzio: Egtimi BOIOmO'ne AGSL he KJasik
L.iseIerden GeIen ~ BitYld Y~
Sorv..ndaki Bap o Dun.TUnnH'l Kal'fl""
"Jtlnlma$l. , Prof. Kadlr KA RKlN
(A.l B.O.E.F. f.hjzj( EOl Bl Bpl. )
AGSL'ne ~ Y.~ SoNn-
Ian. ~ Feridun SOYOKA KSOY
(G.O.G. E.F. MUzik EQl. BL) AGSL MOzit
BC«ITMrinde Ogreunen Kadrosu SoruGOrse! YU RTSE·
VEN (istarmul AOSL OOretmenl) AGSL'·
ne OOretmen Sei;lmI .... M(lredat Prt9'
I'U'I ~
ramlannln OluJlu rulma$l, SOkyINn
TARMAN (Anka ra AGSL OOretrneri)
AGSL Ogretim Programlan' SonnJ ....
Ankara AGSL 'nee YCwOtCiIen Prog,.m
Haz lrtama c;all,malan, ~. lalNll
BOZKAYA (V .O.E.F. MOl ik Egt. BI.)
AGS L MUzik BOKmerl Sanal Egitim0..
nl$ft\8 .... Program Geliftirme Kurullannln Iflevi . ~. Dr. Nergl a $AKIRZAOE
(O.E.O. B.E.F. Muzik EO!. 81.) MUzik
Sanahnda AOSL'nin Verl .... Oniann
~ndekJ Probl emeri, Fetma AYPA R·
LA R (M.K.P.O. EO!. Fak.) Ml1zikte BeOeol OOle yinin ~enmesinde "OSL'·
nIn AotO, Yrd. Do~. AVdln IUK (0 .0 .
G.E.F. Ml1Zlk EO!. Bt) AOSL Ml1zik ~ .
ICrnlerl Ulus!ara ras l Faaliyellerl .... 5e v·
da~enap And Muzi k Valdl , Ernel ARS ·
LANGIRAY (A.O. Gilze!
Bt) AmaIOr
Taban ln OIu~urutmaslnda AG SL'nln
levi, Dor;. Atldullal'l Ul (V .O. E.F. MUzik
EOt BI.) AGSL MQzlk BOKlrnlerl OOrenclIelinln TopIOO\SaI OzenikJerl, Beklenti .
san.
i,-
.,.
Seft'lPOZ)'\rnda SlXltJIan bildlrileiYl
bQyllk b1r bOICJr'rl("riJ Nisan 1997
u~
mlZda yaVlfTllevacaOIZ.
HOCAM HUSEn . $ IM$E IL
T rabzon\ll akfamI 90k gCLzeidir.
Hang! me vsimcM oIursa oIsun akpmln
• saallerindengeoe yan..... kadaroIan
zaman cIillmI nedendir ~
bende 90k ~... ~ uyandlnr.
B. 1Id de blryok ale nclakl yaral lC"'Olml
Trab zon \llgCIzel e~ ~
doslla nrria .... mOzik topluluOU'l'lUZun
gOzet ~ldan II. , bizim Ali Usla'nln filin
ame mCJtevazl otan kebap salonunda Ali
USla'nln leuelll lslo: ende r kebab, nlO
haw yla SOyIefimizi daha bir koyula, ·
tlOyoNZ . Upuz un masaOtn bana gOre
0b0r UCU'Ida 5elal Hocam (Acay) tUm
talll dilliligyie elral lna ne,e sa~ rto:en biz
tie bu ta,.tta l6y1e, imizi blIJka pial·
lormda sUn:IUrOyoruz. BeRm hemen ya1Ilmda, KTO m(izik bOIUrnCr\den arbde,,", Sala Olgun .... tiyatrodan mesai
anc..daJlm TI.ftaV UZ"'*', kaf}lmda mCtl ik ~ elemananndan la·
I . KurtaSian; hep bir1ikte mUziOin TOr·
kiye'cIekI pelec.... kurta rmaya yallJ1'
yoruz. SOl nereden a~ddl bierniyOrurn.
bIr a,. lal. ok"'anncla yeni gOr_
baJlayan (Kenya MUzik BOICJrnCfrwje)
HUseyln ~ adlftdald hocalanndal"\
80Z eciyor. Hemen atJlryonm .... bu nocalannl bane lam elmesin! istiyorum. Az
aorn gazIerim 1,lIdamaVa baflryor. Bu.
benIrn 25 )'II ~ baden. Aksaray UMSI"'hden rrid: OQretmenim HUseyWl
~. Sir ~ selina kapdmltllm.
~en 25 )'11 ipnde I-ICJs!)'Wl Hocaml hiIj:
I.WlUtmafTllf1lfl\. CON<I1 blzl8ffl l eme1
OOOrutar anlam ll'lda 0 kada r 90k m
OOre~ti kI. Cana sonra Mavi NoIa'ya
abone <JIduOlnJ 6grendim. ~ ama ~
Ievinlim. 25 ~ Once AksaraVUsesi Pop
Orltestra$l'os kura"'en" koro ve solo konH net ver'irken, Cumhurtyelimizin kuI\llufurU'I SO. Vdl etkiNikleri ~ .....
ainde 98~Ide,lirdiklerirriZin ~­
Ie yatadlk!anm bit l ilm $8ridi gibl gOzlerimi n OnOnden ~.
E....I HCiSeyin Hocam, sizi two;: unut·
madlm. I;OnkO 2S VII once Anadol u'nun
gObeOinde, Aksafl y'da Aksaray Lise'
ai'ode ~ VII ~ode mCazik adlna yaptl klatlmlz, eminim bugCin universitelerde
bile yapilmlyord ur. Trabl on'un gUzel aktam1ncla bir ~kuyu yap"'en b1r ba,ka
copuya kapll ml,lim. Bu COfkuyu ,lmdi
Ilzlel1e payta, lyorum. KonVa'ya bi ~
kez gittirn. Tume nede nlyle gittim, mOl ik
bOICimCJndeld cIostlanmia birlikte olmak
19ft ginim, ba, ka ned enle rle gin im. Ama
btl kel gidifim ~ daha aolamb oIacak.
lira 25 VII 800,. hoca ml , HOseyi n Hocall\l gOrmeye gid eoeOim. G898n 25 y..
lin aClSln l ont.r'lIa birlikte ~kanna k il;in
~. E~l H~e~ ~ ~
anda okuduQunuz. abone oIctul).n.u: btl
dergI. 25 )'II ~ banaIbiz. 6grattlOftz,
l emelde kazandl rdtOlni Z doOnJIann so-
nucuayakla dIMuyor .... kendnl kab!JetA
"""".
E~ deOert okurlar bu Mlenik de btl
kadar. Yen! y.tln ilk aaVl5lnda bUupna
dell.heplnize rrUlUuklar, bafanlar_
I¥e )'hi bOyle bIr a~ iZleyen
saatler"rinde, Konya rnOz* bOIOrrU'ldeId
3
Bartok'tan Degerli Bir Miras:
Mikrokosmos
HlialOiCLE
D~. M.O. AtatOrk EO!. Fak. Muzik Egt. BI. 6gr. Oyesl
Macar besteci, egitimci ve mOzikolog Bela Barl ok'un cehsmela nm. mOzik hakkmdaki dO ~ Qncel erin i ,
karakte r yaprsuu ve ha yatrr nincelemeden once 20 .
yOzylia geld igimizde ozellikle Avru pa'daki mOzik ya -
bastadnar. Sonucta gOnOmOzde varotan utusal Macar
sanat mOziginin ve Macar egitim mOziginin temellerini
atml~ oldular. 20. yOzyll Macar mOzigi ge1i~mes ini su
O~ sekillendidci gueOn i~bi rl i!)i ne bc rclu dur diyebi liriz:
samma liOk krsa otarak deginmekte yarar vardlf.20.
yOzYllln basmdan itibaren uy yon ve egilim bu esnn
mQziginde lz tnrakrmstrr. Bumann Oyuyle PostRomantik Donem'deki geli ~me ler arasmda baQlan!.
kurulabilir. Bunlardan birincisi ulusaf hark mOzikleriyle
H Bilim 2-) Sanat 3-} Egitim , ~ ~O n kO dO~O nce
dunyasr bu O~OnO n varll!)1 olmadan tarit edifemez .
MOzik sozkonusu oldugunda ise bested. mOzikolojist
mOzi!}in
ge lj~l j ri l mesi,
ikincisi Neo-Klasizm'in dogu ~u ,
lll;OncOsO lse Alman Post-Romantizmi'nden 12 ton
sistemine geyi ~ orarak czetleyebfllrlz.
20. yOZYIlm ilk yanam da mOzikt e yak tye~ i tl ili k
vardr. Huh iletisim ve mesatelerin krsalmaer. kOltOrler arasr zltl.klan n ortay a crkmasuu sa~t lyordu.
Boytece ulusal farkhhklar onem kaza nmaya ba ~ladl .
20. yOZYlldaki utusal mOzik Romantik Dcnem ulu sa lll~ lndan aynhyordu . Halk m O zi~ i oncekl do nemlere g6re daha gen i~ ola rak ele ahmyor, dikkalli
ve bHimsel metotlarta inceleniyordu. Artrk derlenen
mOzik, Romantikler'in yapt'~ 1 gibi dinlenip notaya atmak seklinde yaprlmamaya baslandr. Dertemeteri
tonograf kuHanarak ve yeni bir mOzik datr alan etnomOzikoloji dalmm ge li ~tirdi!)i tekniklerle yaprhyordu. Bestecil er halk mOz i ~in i geleneksel mOzik
kurallanna uydurmak Verine, bu malz emeyle yeni
muzikler yaratmayr yegl edil er.
Orta Avrup a bu
~ h~ mala ra
en once ve
gen i ~
61-
~de sahne oldu. Bu ~h~malann i1kini Cekoslovak
besteci Janacek Siovakya Bolges;'nde ba~l an l . Onu
Macaristan'da Kodaly ve Bartok izladi. Bartok seklz
yll sO reyle (1905-19 13) bazen KodaJy Ue, bazen yalOIZ olarak Macaristan, Romanya va Siovakya'ya
seyahatle r yaptl. Duydugu hei mO zi~i nota vey a pia~a aldl, bunlarl bir kOtQpha nede toptad l.
Bartok ve Kodal y bu ara!illrmala n yapa rken,
da "Mac ar mOzik kOltQrO· olarak beIirlemi!ilerdi, ~On kO Macar alma olgusunda bir hazin e
gizli ol ud~ u n a inanlyorlardl. Bu, bir kez bulunursa
Macar mOzi!)inin de standandardl olacaktl. Bu noktadan harekel ede rek halk mOzigi ara~t l rmala rl n a
ama~ l ann l
4
ve 6!)retm en
O~lU st1 nOn i ~bi rilgi
ge rekli olmaktadtr .
lete Macaristan'daki mOzik egitimi retcrmu bOyle
ba sanlrtu sur . Hem besteci hem mOzikolojist olmaa t
nedenlyle Bartok'un onemi digerlerine g6re O~ kat
Iazladm H 2000'e yekm halk ezg isini yaymlarmsnr.
Bu sayr yalmzca Macaristan, Romanya , TOrkiye,
Orta Avrupa ve Kuzey Afrika'dan derledigl malzemenin bir krsmrdrr, Halk mOztgi ustune bes kitap ve
saytsiz mak ale yaz rmstrr. Halk mOzigi etemenla nru
sanat mOziglnin ge li~ mi~ tekrnklertyte besleyerek yeni
bir stit geH~ti rm i~ti r. 2-) Virtui)z piyanist olup 19071934 arasmda Budepeste MOzik Aka dem isi'nde plyanist ve piy anc hoc asr otarak gorev yapmrstrr. 3-)
Bartok, 1910- 1945 arasr faa l olan ve mOzigi bircok
nesil boyunca canu kalacak bir bestecidir.
HAYATI VE ESERLERi
Bartok 1881 yumda Macaristan'da Nagyszen tmiklas kent inde d~du . Babasr bit tarim okulunun
mOdOrO ve amato r mOzisyen, annesi ise ilkok ul
ogretmenly di. Sekiz ya!i larlnda babaslnl kaybetti.
KO~Ok ya~la rdan itibaren onun rnOzik yetenegini anlayan annes; hem aileyi g8(:indi rmek hem de kO~Ok
Bela'mn iyi bir mOzik egitimi almasr i~in Bratislava'da
ogretmenlige ba~ladr . On ya~lnda konserl er verecek
dOzeye getm i~ti , artlk ~evrede onun dahi ~ocu k 01dugu yayillyordu. Useyi bitirdikten soma bir tercih
yapmas l gerekti. Ya Viyana'da ya da Maca ristan'da
yOksek mOzik egitimi gorecekti. Sonunda BUdape ~te
YOksek MOzik Okulu'na girdi. Okulu bitirdikten soma
bir sOre piyano ~alara k ve ders vererek hayatlOl kazand lktan soma mezun oldugu okula t 907'de piyan o
profesorO olarak atan dl. Bu tarihte yi rmi be~ ya~ Jn­
daydl .
,•
I
r
Gyorgy Sandor, Bartok'un Uzst Akademisi'nde
OOrencisi olmu~ OntO bir konser piyanistidir. Hocasrmn k i ~j l i~ i nd en bahsederken ~u Ozefliklerine yer
vermektedir. Bartok, Akademi'deki hocah~ 1 esnasmda yirmesekiz yll yalnrz piyano hocahgl yapm l ~
hi~ kompozisyon dersi vermemistir. Sandor onun
kendi mOzigi nakkmda bUgi vermeyip sadece oturup
ysldrglm nakletmektedir. 1934'e kadar Akademi'de
kalan Bartok, etnik mOzik c;ah~alan iCin Bilimler
Akademisi'ne g~i~tir. Bartok baskrcr hokOmetlerden ho~lanmadl gml a~l kc;a belirterek
19351e eserter inin tUm baskt uygulayan ulkelerde
carmmesnu yasaldadl. Macaristan'da her ~yin daha
kotOye gitmesi ve Naziler'in Olkeye gelmesinden
sonra. 1941 'de Bartok Amerika B irle ~k Devtetleri'ne
giderek bu Olkeye yerle~ti . Onunla c;al r~k isteyen
bi~ ki~iye raamen h~ piyano dersi vermedi. C0lombia Oniversitesi onu Parry Folklor Koireksiyonu'nu
dOzenlemek uzere davet ern. Saghgl da bir hayti bozuktu.
Sandor, Bartok un anla~ l lm l~, hOm nlO, ~ ne kapanrk ve zor bir insan oIarak tant edildigini; yanhlj anlalj ll mr ~ oIdugunun doQru. zor bir insan oIdu~unun
ise ger~ekle ilgisi olmadlglm sOylemektedir. Sandor,
Bartok hakkmda $(>yte demektedir: OzgOn oImak ~n
pekcok nedeni vardl. Buna karljlhk onu gOIOmserken
gOrmeliydi. Zor btr insan degildi ve COk espriliydi. Yine
Sandor'a gOre Bartok Oyle koldeyl partilere gidip insanlara ho~ gon1nmeye cansen biri degildi fakat fevkalede bir lnsandr. Sandor son oIarak Bartok'un cenazesinde kendisi dahil sadece on ki~i bulundugunu
belirtmektedir. Amerika'da bulundugu sOrece saygl
gOrmOlj, Macar besteciler arasmda en degerli oldugu
kabul edilmi~ fakat dinleyici soQuk davrandrgl i~in
eserleri az ~al m m l ~t r r . New York'taki son yrtlar YOksurtuk i~inde ge~m i~ti r. Sanat ~e v resi nde n de pekaz
ki~i son zamanrannda kendisi ile i lg i len m i~ti r. Koussevitzky kendi adrna eser sipariljl vermiljtir. 3 No'lu
piyano kon~ertosu . keman kon~ertosu ve Koussevitsky'nin si p ari~ eftigi orkestra i~in kO"gerto hep kotO
ljartlarda yazllmlljtrr.
Ilk eserleri: 1908'den itibaren bestelemeye ba~­
L ei Kuartet, bir perd ~i k Mavi
Sakal Operasr ve Allegro-Barbaro. Solo piyano j~in
yazrlan bu eser ·primitivizm" yani ilkellik omegi oIarak
gosterilmektedir. Bartok da. diger bi ~k 20. yOzyrl
bestecisi gibi piyanoyu celesta ve xylophone gibi
vurmah c;algllar gibi slmflandlrmaktadlr. AllegroBarbaro'da da adr g~en ilkeJlik piyanoda co~ kuru
rilmler, sinirli melodik yapl, motiflerin saYISIZ tekran
ve keskin armoniler ile elde edilmiljtir. au dOneme ait
diger eserleri; 2.d Kuartet, bir pantomim oyun iCin
laml~tl r. B a ~h ca l an
The Marvelous Mandarin, 3. Kuartet, Piyano Sonatr
ve 1. Piyano Koncettosu'dur.
1928'den sonra yazdrar esetter daha ~ok bilinmektedir. En popOler kuarteti olen 4. Kuartet, Cantata Profane, 2. Piyano koncertosu. Kernan koncertosu daha sonra ve 6.cI kuartetler, yaytr c;algrlar
orkestrasr i~n Divertimento, Yay hlar Vurma Sazlar
ve Celesta ~n MOzik ve Mikrokosmos. Orkestra i~in
kcocertc ve son eseri olan 3. Piyano Ko~rtosu .
GOnOmOzde Bartok'un piyano eserlerini en yak
calanlardan biri de OOrencisi Gyorgy Sandor'dur. Bu
piyanist onun tUm eserlerini plaj)a kaydetmesi nedeniyle Grand Prix de DiSQUe OdOIOnO de a1mllj bulunmaktadn. 1946'da Bartok'un son eseri oIan 3.
Piyano Korn;:ertosu'nun da dOnyada ilk c;ahm~ rm
yapmtsur. B irka~ yll Once de Orkestra ~n konc;erto
ve Solo Keman konyertosunun piyano uyarlamalarmt
yaparak, bunlann CD kaymanm gerrvekle ~tirmi~tir.
BARTOK'UN HAlK MOzi(;i UZERINE
DO~ONCEL.ER I
Bartok derledikleri mOzik hakkrnda ljoyte demektedir: "vah ~mala nm suasmda gardOm ki Macar
halk mOzigi diVe bildigimiz mOzikler meger popOler
bestecilerin yaptlklan 6nemsiz ljarkllarm t ~ . Derledigimiz hazinenin asil Onemli klsml eski din; mOzik
veya Yunan modlan, pentatonik diziler, serbest ve
degiljik ritmik cOrnlelerden olusan melodilerden 01usuyordu. Bu melodilerde tempo degiljiklikleri ve
serbest ritimler vardr. Bu unutulmulj ezgilerin yeniden
kultamlmalan yeni ritmik kombinasyonlar yaratmaya
e lve ri~l i olacaktl. Aynca diatonik dizinin bu yeni kul[aOllj bi~ im i bani major ve minor dizllere baQIl kalmaktan kurtanyordu· . Derlenen melodiler sert. ri·
timler a h~ r l m t~ r n dl ~lnd a , ate~lii kuw etu. Kisacasr
vah~i bir mOzik. Bartok'a gOre; "Folklor mOzigi aski
melodilerin ne ba ~ langr c l ne de taktididir. Bir besteci
Irvin en Onemti ilj mOzik diline hakim olup bunu kendi
dOljOnceleriymilj gibi gosterebitmektir. Bartok bunu
en iyi bi~imde baljartp, "'lalk mOzigi Ogelerini kendi
mOzik anlayr~ 1 irvinde eritmeyi baljarm r ~ ve giderek
daha az ulusal fakat daha ~ok evrensel olan Bartok
mOziQini yaratabilmiljtir.
Bartok'un mOziksel anlatlm baklmlRdan ideah;
Bach'ln mOziQindeki konrapunktal dolurugu. Beethoven'deki tematik gel i~meyi ve Debussynin mOzigindeki degiljik sonorite veren akorlarl, 20. yOzyll
an laYI~ 1 i~e risi nde verebitmekti.
MIKROKOSMOS
Bartok' un en Onemli solo piyano eserlerinden biri
•
olan Mikrokosm os · KO~Ok DOnya" admr verdi{li altl
defterd en olusmaktacnr. Bu esenn yazumasr bestecinin og lu Peter'in piya no O{Jrenmek istemesiyle bas lartusur. Bartok, ~ugu n ~h~mas l i~i n baslt pareater yazarak ~e ba ~ l am l~ fakat, teknik proble mlerln
¢ zOmO konusuna kendi ni keptrrarek eserin boyut-
000;. M~bm" Salih ERGAN
*
lenm geni~letmi~ti r.
sonucta en basitt en en zora do{lru gide n, hem
e{litimsel hem sanatsal amaclar i~in yarerlemlabilen
. bu eser ortaya ~ lkm l~tlr. Bartok basft gOrOnOmlO ve
kree eserl erdeki krsnlamalar ned eniyle da ha cck ustahk ge rektiQine lnamyordu. Bu yargl ge r~e kle n de
dogrudur. Ornegin Sch uma nn'in Gen~lik AlbOmO ve
C;:ocuk Sahneleri nden adh eserlerinde de buna rastlamektayrz.
Mikrokosmos'ta kanon, cevi rme (inversion). taklit
(imitation) gibi formlar, Maca r, Yugoslav, Bulga r mOziklerinden omekle r ve bazt bestecilerin stitlerini
ammsatan parealar bulun maktadrr. Aynca ce rpicr
ritmler ve ban par~lardaki tnzn tempolar carpict
niteliktedir.
TUItKiYE MuziK
BiBLiYOGItAFYASI
-Kltaplar, Nolalar(1929-1 993)
Mikrokosmos Bartok'un bir b a~ yapt tl olup , de rs
cdalann da n konser salo nla nna kadar uzanablten
dOzeyde bir eserdir. Aynca bu alt r deftertik dev eser
Bartok'un mOzik anlayrsmm, mOzige baktsmm bir
ozetidir. •
KAYNAKI;A
Br andt, William . E. The Way 01 Music
Allyn And Bacon, INC.
Boston, 1969
Cl avier - Benjamin Suchoff
Bartok's Musical Microcosm
Vol. 16 No. 5 May-June, 1977
Cl av ier - Montparke r, Carol
Gyorgy Sandor and the Bartok Legacy
Vol. 10 No. 5 May-June, 1991
Erten , Azi ze - BOyOk Kom pozitorler
Varllk Yaymevi, Nisan , 1959
Grout, Donald
J. - A History of Western Music
KONYA· I ~
"Bibliyografya haarlame. benim bilimsel
tutkulanmdan biridir; tipkr arastmcihk gibi,
derleyieilik gibi. Ancak bu tutkunun gilzelligini bazi meslektaslanma yeterinee anlatabilmls degilim. Galiba onlar anlamak istemiyorlardi. <;ogunuz bilmezsiniz, benim
bibliyografya asknn , bir tasra Iisesinde -Tokat Gazi Osman Pasa Lisesi- gene bir edebiyat ogretmeni oldugum yillerda (19651967) baslanustn. Orada atilan tohum , bugOn ktiltOrtimtize lilY kitap, on kadar makale
kezandrrnustrr. Bu bibliyografyalann en devamh okuyucusu, hazrlay icilandrr. <;linkti
bibliyografyalar once haarlayicilann isteklerini karsrlamayr amaclar."
W.W . Norton & Company INC.
~ew York, 1964
Sandor. Frigyes • Folk Music and Musical Education
Corvina, Budapest, 1969
Saydam, A ki f - DOnyaca OnlO MOzis yenl er de
cocuktu
DoQu ~ Matbeacrhk ve Ticaret Ltd.
Ankara, 1985
6
iSTEME ADRESi
M. Sa1lh ERGAN
o.Egitim FakUltesi
S.
MUzik EQttimi B61\imu
42099 - KONYA
Simf Ogretmenligi BolUmlerinde
Ses ve Konusma Egitimi
Ay~e Me,al TOREViN
KTO Fatih E~iti m Fakil ltesi Muzik E~itimi BOIumO OOretim GOrevlisi
1. Giri, :
Turk Milli EQitirn sistem inde esas yap" OrgUn ve
yaygl n eQitim birimlerinden oI~ma ktadu. Orgon eQitl-
min lemeli oIan ilkOQretim, 1982 Anayasasl'nda jcz ve
erkek blitUn vatanda~la r iyin zcrursu klhnml~tl r. (1)
Egitim-60relimda en Onemli 6ge OQretmendir.
OOretmenJik, Milli EQitim 'remer Kanunu'nda belirtildiQj
gibi -Devlelin EtOitim, OOrelim ve bununla ilgil y6netim
gOrevlerini uzerine alan Ozel bit ihtisas ~ i r: (2)
lyi bit eQitirn sisle minde kaliteli ve nitelikli OOretmenin
Onemi yadsmamaz. EQitirn programlan ne kadar 'r<IQda~ ve kusursuz oIursaoIsun, okullar ve eoitim ortamlan
(
ne O~de yel erli ve uygun nazmamrsa bazmansm, oj..
telikri OOrel menler yeti~tjrilmedjkye yapllan ca lr~malar
lstenaen nedefe ula~maz . BugOne kadar kaliteli OOrelmen yeli~li rilmesi konusunda pek ~ok kongre, sempozyum ve benzeri ~ah~alar yap l l m l ~, aneak ogretmen eQilimi M ia uygun bir sfsteme oturtulama m l~tl r.
TOrkiye'de ilkOOretim kurumlanna OOrelmenler, helen eQitim lakOl1elerinln slnl f ogrel menliQi bOlOmlerinden yeli ~li ri l m ektedi r . Aynca , b ran~ 6{j:relmenliQi bOIOmlerinden mezun oIan ~e~itli dal OOretmenleri de ilk6grelim kurumlan nda gOrevlend irilmektedir. SOz konusu bOlOmler tO m TOrkiye'de bOlgelere ve baQII bulunduklan Oniversitele re g6re deQi~i ldik gllsteren, aneak
temelde ortak olan programlarla eQitim-6gretlm yapmaktadlrlar.
Yakln zamana kadar 6{lretmen merkezli oIan eQltim
sistemi, gCmOmOzde ~aOd a~ eQitim a nl aYI ~ Iy1 a OQrenci
merkezli duruma gel mi~ti r.
<;aQda~
egitim anl aY I~ mda birey, bedensel, dedU)'U}Sal va bil i ~el yapllanyta bir bOtUn olarak
ele allmp her alanda eta dengeli bir ~ekilde eQitilmektedir. (3) Egilim hizmetleri, bireyi uyumlu , oIumlu,
Oretken, gO~loklere kal11 gooos gerebilen va mutlu bir
insan olabilecek fSki lde programlamr. <;aOda~ eQitimde
program, eQilim sOrecinin Onceden tasartanan plam ve
bu planm uygulamadaki gllrOnOmOdOr. (4) Egitim programJannlO ~Oda~ bir a nlaYI~a gel~lirilmesi ve buna
bagll olarak programlann uyguianmas l ba ~ta 6{lrelmen
faktOnJ olmak uzere tOm kO!lullann (uzman, OQretmen,
ogrenci, veli, ders kitaplan, ara~ ve ger~ler lie ~evre
ko,ullan) geli~lirilmesi lie ba~n kazanlr. (5)
vini~sel,
Egitim, uygulamah blr biUm alamdlr . Tasarlanan
eQitim sOreci, 6{lrelmen, OQrenci ve ~evre boyutlanyla
birtikte programm uygulamada kl gOrOnOmOnO oI~lU ru r.
Ogrenci ile sOreki etkile~m halinde otan OQretmen.
6grenciye prog ramm OngOrdt1QO hadef ve davraruslan
kazand lnnakla yOkOmlOdOr. Bu elklle~m koro~yta
saglam r.
KOl'l'4ffia, bir dilin kelimeleriyle dO~Unceyi anlalma
(6) Bir tOr ifade ve etkile$im eracrdrr. Ses lse konu~aYI oIu~tu ra n etmeraerm ba ~mda gelir. Sesin ~Ik­
masma ve ~~Ienmesine yarayan Orgenler g6Q0s bo~­
1uOu, akci!}erter, k~Ok dil, dil, damak, di~ ellen, d~er,
dUdaldar, geniz ve burundan oI u~u r. (7) lnsanda sesin
oIu~u mu lid Onemli {)geye baOhdlr. Have ve ses teneri.
MesJeQinl konu~ra k yOrOtmek durumunda oIan awkattar, hal ipler, politlkacllar ve 60re tmenler do{lru. etkiJi
ve gOzel korws ma b9mini 6grenmekle kalmaylp, ses
saghQI ve korunmesr hakkmda da bllgilendl rilmelidirter.
Soluk almaya ya rayan organlar, soluk besmcmr dOzenleyen organlar jle sesin oIu,umunu sa{Jlayan organlar (Ozellikle vocal cordlar ) yapi ve 1~lev1eriyle birtikte
tamnnp 6gretil melidir.
~ir.
TOrklye'l;Iekl ilk ve oq:aO{lretim kurumlanndan Milli
Egil im BakanllOI'na ba ~1J olan resrnl okouerm slOd
mevcutlannln gell~ml~ 01kelerdekl Omeklerinden ~ok
fazla oldu{Ju bilinen bir ge~ e ktir. OOretmenler seslerini
duyurabilmek ve slOl'a hakim olabilmek ~i n yuksek
sesle ve baQrrarak konu~maktad l rta r. Diger l arattan,
09'reneilerin ya~lan geregl hareketli olmalan , teknoJojik
geri~menin getlrdlOI yOksek sesle konu"ma, baOmp ~a­
glrarak oynama a h~ ka nll kla n. hem kendi seslerini ham
de O{Irel menlerinin ses saOhgml Onemli OlyOde olumsuz
yOnde etkilemekte. hana arken ya ~l a rda ses kayblOa
-neden olmaktadlr.
Konuya bu 8~ lda n baklldl{Jlnda. OzellikJe ilkO{lretim
kurumlanndald SIOI' 09'relmenlerinin Once kendi ses
saghldan, sonra da 6greneilerinin ses geli~im i ve sa{jh{J1
iyin egitlm la kOhelerinde ses saOligl. kullamml. korunmasl jle etkili ve gOzel konu~ma konulannda bilgilendirilme gerekSin iml dogmaktadlr.
Bu bildirtnin aS11 amaci . egitimin en Onemli ve
lemel ~1I ~a alam oIan ilk09'relim kurumlannda g6rev
alan, ba~a SIOI' 09'retmenlerl oImak Ozere 10m 09'retmenlerin ses saghgl ile etkili ve gOzel konu~a llkeleri
hakklnda biJgjlend irilme gereldiligini bir kez daha vur·
gulama ktlr.
7
2. Cagda, Egitim Anlayl , md a Ogret meniOgrencl
IIi , kileri :
C agda ~ egitim a nlaYl~ l, bireyin bilisset, bedensel,
devinissel ve duyussat yapuenmn bOtOnlOk ~inde egimmest gerektigini kabul etmeldedir. Dolaylslyla, gele·
cege yOnelik 2 1. yOZYII lnsammn denyasr, d O~ Oncesi ve
hayaMa hazlrtaYlcl nitelikte, tam insanllg'lO ortak uygarllgl, g e1i ~m e si ve evrensel degerteriyle el kil~ ~i m
~i nde, insanfara ve ki~ilikleri n e saygll1 , OnyargllarJan
uzak, arestmcr. elesthen. elestlrilmeye a~ l k ve IOn , :' :.:
mteuktennln de her zaman ge fi~ti ril meye uygun bir yapr
olu~lurufmasl amaclanmektadrr. Sireye bu niteliklert
kezandrrmak. kOlfOk yasleroan baelayarak egitimin, 09·
retmen merkezlf durumdan kurtarllrp 6{jrenci merkezf
bir sekle gel irilmesiyle claer k rlr nm r ~l l r.
Ogrenci merkezn egitimde adak noktasr (~ e kirde k)
OQrencidir. Egitimin tOm Ogeleri ogrenciye gOre hazu tarup program lanm l~tlr. Ogretmenin aktif rol ustJenmesinin yanmda, egitim sureclnde 6{jrenci O9renme
geregi, dOzeyi, ilgisi ve beceraen Ue dogrudan etkindir.
yagda!l egitimde, hatadan armrms ya da hatalan en
aza ind i rilm i~ bir okulda bir 6grelim dOzeni kurulabiJirse,
bu Ogrelim dOzeninde ogrencilerin bOyOk blr cogunlugunun yOksek Ogrenme dOzeyine eri~m eleri ve
Ogrencilerin Ogrenme dOzeyleri araslndaki fark1I Ia!lmalarla, Ogrenme j~i n gerek duyduklarr zaman
larklarmrn ~ok aza inmesi bekfenir. Su · okulda Ogren·
me- kurammda en can alrcr yer, bir dereceye kadar
birbirine baglmll gOrOnen ~ u o~ de g i ~kendir.
1. Dgrelilmesi hedef alman becenlerin Ogrenilebilmesi i~ i n gerekli 6~a rtla n ol u~tu ra n ilgili On
ogrenmelenn, Onceden gen;: ekle~m i~ alma derecesi.
2. Dgrencinin kendini ogrenmeye verme, ogrenme
surecine katllma veya onun kendini Ogrenmeye vermi!l
ya da surace kal l ' m l~ bir duruma geliril ebilme dere·
cesi.
3. Uygufamaya dOnu~e n haJi ile O{jrelimin, ogrenci
uygunluk (onun l~in anlamfl, i!le yarar ve
yeterli olma) derecesi. (8)
ihl iya~ l a n n a
Surada ogrencinin bilifSel ve duyufS al niteliklenyle
ogretim hizmeli niteliginin, ogrenme dOzeyini belirlemedeki Onemi belirtilmektedir.
egitim an laY I~ mda ej)itim, bir
davram ~ degi~lirme ve yeni davram!llar kazandlrma
sureci, 6Qretim hizmeli bu sOrecin en Onemli unsurlanndan birisi, Ogretmen faktorO ise ej)itim hizmelinin en
agrrlrkll Ogesidir. Aile ortamrndan okuf ortamma ge~i~te
lfocugu en lfok etkifeyen ve onu egilerek yOnlendiren k i ~i
ogretmenidir. Ogrenim hayatmda okul Oncesi kurumlar
OJ)relmenleri ile i1 kOgretim kurumlan Ogrelmenferinin
veri ~ok bOyOktOr.
GOnOmOz
-;agd a~
y ocugun dilini dOzgOn kullanabilmesl, dogru, elkili
ve gOzel kon u~ab ilm esi ogrelmen/ogrenci ili!lkilerindeki
elkile!limle yaklndan ilgilidir. GOzel birses tonu ve dogru
8
selfil m i ~ kelimelerle, yerinde w rgu ve uygun tonlamalarla konusan bir ogrelmen, Ogrencilerini olumfu
yOnda elkilerken, kendi sasine gOslerecegi ezen sayeslnce sasini de koruyarak Ogrencilerine iyi Omek otacaknr. Ogrelmanlerin, ~ocu kla rdaki mutasyon donemi
ses OzeJlikJarini dikkala alarak e~ilmele ri ~in bu konuda
da bilgifendirilmi!l olmalan gerekir.
Insanda ilk ses dOOumdaki a ~l am a ite besrar. Su
sesin frekansr ya kJa~lk olarak -lal "« Ocps civarrndadrr.
3-6 avlrk devrede ses frekanst 262·523 cps arasmda
OM . cocuete ses ranjl geni ~laye rek ergenlik -;agrna
kadar artmaya devam eder. MOzikal ses ranjl pubarte
Oncesinde genellikle 1,5 oktav kadarchr. % 3O'u iki oklava u la ~r r. Klz ve erkek cccuktarm sestert puberteye
kadar hemen hemen aymdlr, daha sonra cinsiyet hormcnlennm -;a1J!lmaya baslamasryla birlikte larinksin
boyutlan buyfi r ve ses frekans. dO~er. Bu dOnemda ses
klstk ve zayitnr. Vokal mutasyon puberteden sonra konusma ~i n O~ Ua am ay ~i nde tamamtamr. Ancak ~a rk l
soylemek ilfin vokal mutasyon.krz cocuklarda en erken
17, erkek VOCukJarda an erken 19 yesnr.
Erkek ve klz cocuktaroa sesterdeki farkllllk puoerte
Oncesi ve pubarte scnrasmda aynr de ~ i l d i r. Erkeklerda
pubarte sonrasr Onceye gOre cok deg i ~mi~ti r. y OnkO
vocal cordlardakl uzama 1 cm'yt bulur. Klzlarda lse bu
oran 3·4 mm'yi ga~m e z . Erkak ~ocukla rda buna bagll
olarak ses bir oldav dU!lerken,klz ~oc u kla rd a 1/3 oktav
kadar dO~er. (9)
Sesin o ru~ u m und a ve kUll a m lr~ rnda en Onemli gOrav
solunum organlanna dO ~e r. Solunum, solunum or·
ganfarrnm ya~ am I~in gerekli alan oksijeni allp kar·
bondioksili venne i!llemidir. Kon u~m a va ~arkl solu·
numu gunlOk solunumdan larkhdrr. Bunda soluk alma,
islirahal solunumuna gOre daha ~a bu k ofurken, soluk
venne ~ok daha uzun sOre devam elmekledir. ~a rk l solunumunda isa klsa, Cabuk ve darin soluk alma, uzun,
yava~ ve derin soluk vermek, alman havay' ekonomik
olarak kullanmak va relleks olarak soluk almak Onemo
Jidir. Ko nu ~ma solunumunde soluk verme sOresi konu~u'an berOmOn uzunluguna, iCeri~ine ve diger baZI
etkenlere ba~l r dlr. Ogrelmen, politikacl ve tiyalro sa·
nalClsl gibi sOrekli ko nu ~ma YI gerektiren maslek sahibi
k1!liler ses saghklan i~in konu!lma va !larkl solunumunu
uygulamalrdl rlar.
Konu~ma va ~a rkl solunumunun bu Onem ve Ozal·
likferini bilmeyen ve uygulamayan ki!liler, sOrekli konu~ma durumunda ko nu~m a ve sesin Onemfi bir Ogesini
ihmal ederek ses sagllklarrnr koru m a mr ~ oJuriar.
Insan sesleri cinsiyela gOre tOr, bireysel l arldrllklara
gOre de rank kazanrrlar. KatJr n sesleri soprano, mezzosoprano ve allo, erkek sesleri isa tenor, bariton ve bas
olarak adlandmllrtar. Ses rengi, razonalOrbOlge denilen
yansltici bOlgaJerde o lu~ara k, bir tIm icindeki ust klsml
l onlannm saYI va ~ i dde li ne baglr olarak ortaya l(lkar.
Organm anatomik yaplsl, rezonatOr bOlgelerin yaplsr
veya rezonans kavrammda k i ~isei begeni va artikOlasyon ~ekli ses rengini elk ilayen Onemli fak·
tOrlerdendir. (10)
Ses tOrlerine gOre de~i!len , Ozellilde ~ar1(1 seslnce,
bazen de ecousme tonunda ses tellerinin d~i~ik hareketlerine ba!)h olarak sesln va' l ~t l n lm aS I srrasmda bazi
zorluklann
olu ~tu!)u
ve
e!)i lilmj~
bir kula!)m anlayabilece!)i seknde see tnu srnda deOi!1melerin olduQu ulenir. Register g~i!1i dennen bu geyi!1 yerlen dikkate
ahnmaz vaya gerri~ Ionian gelmeden Once seste blr"
hazlrll k yapllmazsa, aym fonks iyon lle ses erkarmak
mOmkOn olarnayacaknr. (11 ) E!:Jilim gOrmemi!1 seslerde
register "ge91!1i yok nel olarak belhdlr. Ozellikle arts ve
kahn kadm sesleri otan mezzosoprano ve alto seslerde
daha cok !18r1(1 eesinde gOrOlen bu ge9j~. sOrekli konusma durumunda alan ki~i le rde , arka ar1<aya giden bir
grup tonun belirii bir yerden soma baska bir ses tmrsr
kazenerek devam etmesindeki gCIl;:IOk nedeniyte see
tellerinde zcnemater a neden olur. za manla register gelfi~i otenaksu hale gelir ve sOreldl ses klslldlgl lie ses
geni~ligi nde daralmaya yol acar. Egitim g OrmO~ sesjerde. ses lellerinin serbest kenarlannm mm ses kasr lle
birlikte til re~mesiyle bOlOn tonla r e~eger bir renk kazanecegmc en, ses tek bir register oterak duyulur, yani
gelfi;; hissed ilmeden saglanml;; olur.
,,.
Sesin kcrun masr ve voka t problemtenn Onlenebilmesi ilfin iki konuya lfok dikkat etmek gerekir. BIrincisi, fiziksel olarak beden sagllgl, lklnctsl lse vocal
cordlan yanh~ kullanmamak ve kapasiten in dl~mda
zorlamamaktlr. Bu tOr korunma Onlemlerine lfocukluk
yagmdan ba~l ayarak dikkat etmeli ve sesi olumsuz
yOnde etkileyen 10m faktOr1er ortad an kaldmlmahdlr.
Ses kullanma ilkeleri lfOCuklukta ogrelilmeli va dOzgOn,
etkili konu;;ma ah;;kanhgl kazandmlm ahdlr. Ya~a m
ko;;ullannm yOkselmeslyle birllkte ses bozuk/uldan da
artl;; gOslermektedir. Alflk, rahat ve dl ~ dOnOk lfocuklar
heyecanh bir ;;ekilde devamh yOksek sesle konu;;luklannd an dolaYI bu lfocuklarda ses bozukluklan
lfok fazla gOrOlmektedir. Buna kar,;l TOrkiye'de konuya
gereken Onem ve ilgi gOsterilm emektedir. Amerika
Birle;;ik Devletleri'nde lfocuk ses bozukluklan % 6 oranmda gOrOlOrken, TOrkiye'de bu oran % 33'tOr. (12)
3. So nu~ ve Oneri ler:
• TOrkiye'de ses saghgl, kullanll masl , bakl ml ve
korunmasl konusunda aileler ve OQretmenler gerekli ve
yeterli bilgiye sahip degildirler.
• Bu konuya gereken On~ m verilmedigi ilfin lfocuk
ses 58ghgl sOreldi risk altmdadlr.
• Ce;;itli kademedekl OQreli:tl kurumlannda lfah;;an
ogretmenlerin bOyuk bir l(OOunlugunda yanll;; ses kullanlmma bagh olarak ortaya r;:lk an fonasteni hastahgl
(meslek hastallQi) da bOyOkOllfude yaygmdrr.
• Ogretmenler, O{lrencilerinin ses saghg r ve problemleri Ue ilgilenecek ;;ekilde bilgili ve bilin,.:li yeti;;tirilmemektedirler.
,8 u sonul( ve bulgulara dayan arak ;;u Oneriler getirilebilir.
1. Ozellikle i1kogretim kurum u ¢grelmenleri, cccukta
ses geli;;imi, kunamrru. bejerm ve kcrunmasr hakkmda
bilgilendirilmelidi r.
2. Tum ¢gretmenler
doOru,
gOzel
ve etklll
bir ko-
nusmanm sesr dOOm kullanmakla ctan ili;;kisi hakkrnda
bilgilendirilmelidir.
3. Bu bilgilendirme konusu en jcsa zamanda , egil im
fakOttelerini n basta smrf O{jrelmenligi bOlumlerinde 01mak uzere tOm bOIOmlerinde programlan mahdrr.
4 . TOrkiye'deki egitim crtamtarmm akustik yaprsr,
Otkelerde Om ekteri gOrOldugu gibi cocujdann
seslnl yukseltmeden konu~bilecegi dOzeye getirilmelidir.
geli ;;m i~
5. Smd mevcutla n. slOltm tiziki yaprsr, Ogrencilerin
ya;;l ve Ogretmenin durumu gOzOnunde bulund urulacak
~ekilde olabildigince ezaltnrnaudn.
6. YOksek ses le yepuan yansmetar. bagm ;; ve hayifade edilen oyunlardan mOmkOn oldugunca
uzak kaunmandtr.
km~la ria
7. Muzik egili mi bOlOmleriyle gerektiginde i;;birligi
yapllmalldl r.
8. Cagda;; bir toplumun kcnusen bir tc plum oldugu
savrrden hareketle, atklll ve gOzel konusan insanlardan
olusan toplumlann sag hkll ve etkili toplcmtan clusturacaklan unutulmamahdlr. •
KAYNAKCA
1· T.C. 1982 Anayasasl, Birsen Yaymevi, Istanbul,
5.39
2- Milli E~ itim Temel Kanunu, ME Baslmevi, 1984,
Ankara. s. 21
3- Ucan, Ali Egitim Bilimleri Sempozyumu Bildiriler,
1989, Malatya, s. 51
4- Ucan, Ali on.ver. s. 52
5- Van~ , Fal ma - Egitimde Program Geli~lirme Teori
va Teknikler, Ankara Oniversitas; Basrmevi, 1978, Ankara, 5.25
6- TOrklfe SOzlOkToK TOrk Tarih Kurumu Basrmevi,
1988, Ankara, s. 896
7- Ta~e r, Suat - Konu;;ma Egitimi TOrk Tarih Kurumu
BaSlmevi, Ankara, 1978, s. 86
8· Bloom, S. Benjamin - lnsan Nitelikleri ve Okulda
6{jrenme, Cev. Prof. Dr. ou rmu;; Ali OzCelik, ME Baslmevi,lstanbul, 1995, 5. 12
9- Belgin, Erol- Sesin Ge li~ im i , Kullanrlma sl, Egil imi
ve Korunm asl doktora ders noUan, 1995· 1996 Ogretim
Ylh GOGEF Fen Bihmleri EnslitOsO
10- C evan ~i r, Behbut - GOrel, GOzin Foniatri Sanal
Matba asl. 1982 , Istanbul, s. 52
11- Cevan;;ir, 8ahbut · GOrel, GOzin On.ver. s. 48
12- Belgin, Erol On.ver.
9
...
Silifke'den Mektup Var!
_---...;.,..
All UC;:AN
Gazi Oniversitesi Turk Muzik Egitimi Aresnrma ve Geli~tj rme Merkezi Baskam
Posts Kutumuza sevgill All Ufsn 'dan bir mektup ula,t,. Zarll 8f'191mlzda vine f Ok duyarll bir olaya
onculi1k ettigin/ gordOk. Ve kendlslnln istedigi dogrultuda gonderdigi materyalleri siz degerli Mavi Nota
'okurlarma aynen sunuyoruz.
MAVi NOTA
Silitke'nin, Mersin'in, y ukuro ve'nm ve giderek tUm ul·
kemizin 6nde gelen mOzik adamlarmdan "EgitimciSanat91-Araitmnac/" Ozcan Seyhan 'm 40. Sanat YJ!I
(1955- 1995), Kutfama Komitesince hszlrlamp t 5 Nisan
1995 tarihinde Silifke Belediyesi KQlfUr-Sanat Merkezi ne
SEKA r esisleri Salonlar/ 'nda duzan/enen 90k yon/Q ve genii kapsamlJetkinliklerla kutlanm /itlr.
Kutlama etkinlikleri, Kuitur Bakanllgl'mn onerisiyle, SiIifb Kaymak aml Say m Mustafa Altmfai ve Befediye Bai kam saym A. Sadlk Avc/ 'nm himayelerinde, aMan Bakanli k'tan, Anka ra-Gszi, Adana-{:u kurova ve Konya-Sel9uk Universite/eri'nden va Mersin Davlet Op era ve Balesi'nden 9S9,,1I temsi/ci 6gretim Oyeleri, ara~tlrmacllar, uzmanlar VB sanaf9ller ife Silifke Kaymaksmhgl, Silifke Belediye Ba ~kanl/g/ va SHifka l lsesl temsi/cilerinin etkin katl ·/tm /arty/a galfaklei tirilmi~tir.
Kutlama atkinliklari, yap /Ian protokol-a9" li konuima ten, sunulan konuimalar ve bildirilar, sargi/anen konsarler,
dOzenfenen kent i9i ve yakm 9avra gezileriy/e son derace
yogun, anlamll ve atkili ge9miitir.
Glizel yurdumuzun en grJzel kOielerinden biri alan grizel $ i1ifke'mizdt:J Devletimiz'in en Ost dOzey kurumu olan
1/ge Kaymakam//gl i/e Yarel y 6netimimizin en list dazey
kurumu olan /1ge Be/ediye Bai kanllgJ'n m degerbili r ortak
/Jncii!rigQnde, i1gili (jniversitelerimizin de somut kaflltm VB
katk/Janrla gelfekle~mi~ bulunan bu kutlama, her y6mJyle
omsk bir etkinli/dir. Bu etkinlik, 6zellikle yerel r one/iei/erin
koruyucu, des/ok/eric; VB 6zendirici asvremeten ve degerbilir anlay/~ veyakla~lmlarlYla ayn bir an/am VB 6nem
t8~ /ma ktadlr.
Ozean Seyhan'm kiss (jzge"mi~ini de it;sren f'srf'8ve
Kutlama Program i/e Silifke Kaymakam l ve Belediye Ba~·
kanmm g6sterdikleri-sergiledikleri ornek degerbilir y6netici
davram~larma iliikin olarak yazdlglm k,sa degerlendirme
ya zlsml, benim ve saym Nail Tan 'm sunmui oldugumuz
birbirini tamamlayan -bOWnleyen konUima-bildiri metinleriyle birlikte, epeyce de gecikmeli olarak, ifi~ikte sunuyo-
rum.
9 agdai miizik yaiamlmlzda Olkemiz ~mda 90k
onemli bir yeri oten derginizde, bu yazlya iliiik olarak gonderdigim program ve eklerinin bu yazwla birlikte IUmiiyle
bir bii tOn olarak, mOmkun olan en klsa sure i9inde yaYlmfamasmda 90k buyGk yarar gtirillmektedir.
En klsa zamanda yaYlmfamamz beklentisiyle, ilginize
ve yardlmlafl mza i imdiden teiekkur ediyor, yeni Ylfmlzl
en iyi dileklerimle kutluyor, saygl/ar ve sevgiler sunuyo-
rum.
Prof. Dr. Ali U9AN
Muzik Egitlmine GonGI Veren • Kanat Geren iki Ornek Yonetlcl:
SiIi!ke Kaymakam , Musla!a ALTINT A~ ve
SiII!ke Beled lye Ba~ka", A. Sad,k Ave,
Prot. Dr. All UCAN"
MOzigin bireysel, loplumsal, kulttJrel,
ekonomik ve egitimsel yapmlmlzdaki yarinl
ve Onemini ~k iyi bilen ve bunun gerekJe rine
gOre davranan kimi yOneticilerimlz, blreysel
ve toplumsal mOzik yap mlmlzln canlandlnlmaslnda - zenglnle~t1rilmesind e , mOzik
kOItOrOmOZOn korunmaslnda - gell~lirilme­
sinde, mOzik ekonomlmizin g~lendi rilme·
sinde - ilarlelilmeslnde, mOzik egitimimizin
yOkseltilmesinde - yelklnletirilmesinde, mO·
zlk sanatlmlzm, mQzik egitimimizin yOksellilmesirlde - yel~tirilmesinde, mOzik sanall mlZln, mQzik bilimimizin ve mOzik l eknigimizin ~ag ln gereklerine g!l re kararllhk
ve sOreldilik I~ nde yenilenerek yaptlanmaslnda elkin va balirleyicl rol oynamlflardlr.
Bu baglamda egitimcl, sanat~l ve ara~­
ImnaCI mOzikt;ifarimlzln korunmasl, desteldenmesl ve .ozendirilmesi her zaman
ayT! bir anlam, Onem ve deger ta' l ml~h r.
Tarihimizin t;Ok: eski dOnemlerlnden bu yana
• G.O. G.E.F_Milzik Egl. 81. 0 9r. Oyesi
10
varllg ml ve zaman zaman an iyi Omeklerini
gOzleyegeldlgimiZ bu lOr yOnelicilerimiz,
Cumhuriyetimiz'ln kurucusu Ulu Onder AlaIUrk'UnongOrdugO' ulusal kOltiJ/'CJmOzii vagda~ uygarllk:dOzeyinin Osliine ~Ika rma' hedell d09rultusunda tasarlamp geryekle~li rl le n bi ~k t;:abanln, atlltm ln ve degerbilirllgin OncOso ve Omeg; oImu,lardlr.
MOzik tarihimiz bunun ~k: somut Omakleri)'le doludur. Egitimcl, sanalt;:I, a ra~­
!Irmaci mOZikt;:ilerimizi koruyucu, deslek leyicl ve Ozendiricl, dagerbilir yOnatici davram ~ la nn m yenl, anlamh va gQzelblr Ome£line Nisan 19951e gOzel $ ililke'mizde tanlk
oldum.
MOzik alanlnda 40 Ylldlr gOsterdigl
olaganuslO sablr ve Ozverlyle, keslntisiz
sOrdO rdugil ~k ba~arl h trall~m a larl ve elkinlikleriyle $ililke'mizin milziksel kOltOr, sanat, bilim ve .gitim yapmma yon veran ve
damgaslm vuran, yaratkan ve Orelken meslakta~lmfz Ozean Seyhan'm KultOr Ba-
kanligl'nca Onerilan 40. Sanal Vlh Kull amalan Sililke Kaymakam l Mustafa A1tmla~
ile smlke Belediye Ba~kanl A. Sadlk
Avcl'mn birlikte himayalerinde 15 Nisan
1995 tarihinde Sililke'de ga'Va kla~ti rildi.
GOndOzSililke Belediyesl KOltilr sana l Merkezi'nde, gace ise SEKA Teslsleri Sa1000u'nda yapllan kUllama tOrenlari ve konser
etkinliklerl boyunca gerek Kaymakam ve
gerakse Belediye Ba~kam , degerbiliryOnellei davra m~larml n en iyi, en gOzal Orneklerinl sergilediler. TOrenler ve bagh atkinllkler sOresince Ozcan 5eyha n'a va onun
~ahSlr'lda mil zik kii llilrline , sanalma, bilimine ve egitimine gOOul veren, kanal geran
anlaYI~ ve ya kla~ lmlanm trek yaklndan
gOzleme ve Izleme olanagl buldum. Bundan
trek muUu oldum, denn bit sevintr ve gUvent;:
duyd um.
Duydugum mutlulugun, savincin va gOvencln OzOndaki anlam ~udur: Olkemlzin,
biiyOk kanllerinin d l~lndaki merkazlerde,
•
Ozellikle de l~ merkez lerlnde rnUzik yatia m" rnuzik kOIlON ve mOzik eOiliml, l'9&nin
Kayma kaml ve Beled iye Batikan . dOzeyinde kl veya konumoodaki yOnelid eevranitilamlClan ~ etkilenlr. Onlarln davranlJlan "kad emeli elk ilenme ' yoluyIa all
yOnel icilllfe, olwl yOnelicilerine, og rel.
menlel'e, OOrencile re ve giderek tOm ana·
babalara ve 10m ~.lere yans ,r. Bu yans,ma oII.mIu ve oIumsuz yOnIeriy1e ~
Onemlldir. GOze! 511ifke'mlzde btl baOIamda
~ oll6Tlkl yaM,malar pdUm. GOtdOgCm
btl olumIu yans lmaJatdan da ayn b/f muI·
IuIuk, M~ ve ~ ~ be-
. rtmek isteM'L
Guz e! SiIifIo;e'mizin ~ deOerfi Kaymakam, UYln Uusllf. AltlnhI' " ve Beledye Ba1kan, say ll'l A. Sadlk AvCl'yl candan kuIIuyotUm, deOerbllir anlaYl' ve
yalda~mlanrlln diOer ~ kaymakamlanmlZ
ve belediye baJkanlanm,z i9n de Omek 01ma S11'll diIiyorum.
$iifke, 16 NiSIn 1995
EGtrlMd v E SANATCI vONOnE
OZCAN SEYHAN"
Prot. Dr. AI Uyan""
Silil ke Kaymakal'Tll Say,n MUltafa AJ·
t ln ta "
Si.l ke Belediye Ba,kan, Sa Yln A. Sad rk
A vc "
KOlIilr Bakanl'O' T emsilcisi SaYln Nail
Tan.
EOil imci • Sanat~ - Ara11lrmacl saYln
Oz:c an Seyh an ,
90k lS$f'i unlve rsite O{Jlelim Cryelerl,
51lil ke Use$l MOdOrO say,n rl mall ereI'"
, I.
9 011 deOerli egitimcil er, sanal~.lar, ar~t lrma clfar,
90k d&Oerli OO reneller,
~ ok deOerli Sil ~keliler,
Ulkemizin tOm rnUzik egllimcilerl , mOzik
sanal~llarl va mOzik ara1hrma erlan a dma
hepinizi sayglyla, sevgiyle selamhyorum.
Degenl me slekta$lmIZ, se vgiU arh da $lmlz, yok dege rll ' EgUimcl- Sa na l~ r ­
Ara$l lrmaer' Ozean Seyhan'rn 40. E!:iiliml
SanaVAra{il lrma Y,1t ( 1955- 1995) kuUam aIan nedeni)'!e bOylesine anlamll blr gOnde
01kemizin lOrnmOzik eOitimcileri, sanal~l larr
ve ara$lI rmaerlen ad ma bu reda slzlerie blr·
likle oImaktan, btl "lizel 'I e anlamll gOnOn
mull l.ilugunu sizlerie biriikte paylavnaktan
bClyOk bir sevi~, ~ 'I e k1Van~ duyu-
yorum.
Degerbi lir Kaymaka m saYln Muslala AII.nla, ire Belediye Ba,kanl say,n A. Sadlk
Avc,'yl 'Ie anl an n ,ahs lnda Sililk eUler1, Ozcan 5e yhan'a, onun flbfll'lalarl na 'Ie hiz matleline sahip ~Ikan, deslek ventrl bu 0..nek davranr{ila nndan, bu yOksek V1I irlc elikJi
degertlilirlikleMdeo doIaYl filSdaJ TOrk m ftzik egitirni, mOzlk sanalr ve mOzilt biQrni
na yClrekten Iwtluyor, kendiletine 'Ie onlan n
phslncla 10m S~ ifkel~ere p ranla n ll'll ZI
ad.-
iUnuyorum.
BdirdOi gibl CurMuliyefiml.Z1n kurucusu Ufu Onder AtatOrk lAJsaI kOOC/r'UlTlU.lU
~l:idaJ uygarllk dUZeyinin C1stiSle "dlalTl'la
amae,yIa kOIIOrOrnW:iin !;8~li alaBan ncla
bi r~ kOldO atrhmla r yap mrJ, bi~ kOklO
dOzenlemele r ger~ekJe,t1 rmIJUr. Bl.'llardan
moz ik alan,nda . yapdanla r 'Ie
gel'~ekJe,tiril enler he r zaman ayn blr anla m,
ayn bir
ayn bir OI'lceQk la'lr. MOzik
alanrnda nitelikli egilimcl, sanal~' va ara,·
trrmaCI alemanlan n yetiJlirllmesl. bunla n n
)\lrdun her yOreslnde gOrev\enljrfflp etkii va
verimll bi9imde p11,ll nlmas'. kend'llerinde n
en Iy1 va en yUksek d02::e)'l1e yararlandma sr
onem,
Ipn 90k bClyCAl: fiN gOslerilrr4tif. BertOn
tulIann g&l\:eklelfllrilmeye fllI" Id'l}1 QUzel )Ut kOJelerimizden biri de, luqkusuz.
Si~ftle'lTizlk_
Yakln ~ ve gUn(lmCIz T (w·
Idye'sme II'lUZik alal'llncla SiIIlle denilince
e{litimci-sanat~-ara,l lrmaCl Ozcan Sayhan, Ozcan Se yhan denilinc8 de Sililk a
aida gelir. Siilke iIe Ozcan Se yNin adela
OzdeJlir. Elurul ya nr51ra Ozean Seyhan deniinoe rnCaik egitimciligi iIe mCaik 51na~d'9l rWtelikieriri bir1:Jiriyle birle {itirip kaynaJllnp
bUtiinle{iUrebieo
ve
mOlik
~ rWteigiyle bal:ida{ihrabilel\ gerekt iginde bunlann ayo ayo her binni ya da
nertlangi birini. ge rektiginde hertlangi ikisini
veNeya her ~ birlikte-W ger·
!;8k1e{itirebilen ~ yOnlU bir kimlik 'I e k1{iilik
de alda gelmektedir.
Ozcan $eyhan'ln bOyIesioe ~ yOniO
bir kimlik ve ~ik kazanrnasll'lda ve geIiJlirme sinde ilk kOklU va saglam l ameIi, ~
kU{ikusuz
Si6Ike-Ta,ucu
Bucag.
b-
kokuh/nda aldlg r ilk-temel egitimden sonra
Adana-DOzi;j KOy EnstitOsO'nde gOrdUOQ
6grerWn oIu1tUrmu{itur.
au
EnstitO'yU bi-
l inikten sonra bir sii re "ilkok ul OOrelmenil!:il~
yapm " 'Ie uygulamah "sln ll OO relmen~Oi"
dene yimi edinrni{ili r. Bu der1eyimden sonra
1952 yl hnda kazandlO' slnavia Ankara·
Gazt Egitim En slil OsO (GEE ) MOzik ~
IOmO'ne ogrenci oIarak girml, ve btl b6IOmde gOrdogO yOksek OOrenim sonu nda
'mUzik OQrelma nl" olmu{ilur. B6y!ece , dahl!
Once kazandrgr ilkokul ' sln ll Ggrel menllOi'
yel i,imi (lonnasyonu) leme~ Ozenne, ortaoku l-lise ' MOzik-dal OQrel men~gi" yeli{i 'mini (Iormas yonunu) olu r1 mu{i 'I e her ikisine
dayall, kOIdOve saglam, kendine OzgO, ~k
yOnlO bir ' bile{ike yeli{iim" okJ,lurup ge li~firmi{iUr.
Oz ean Seyhan GEE MOzlk BOiOmO'nde
yOksek O{lrenim gOriirken blJ kururnda gOorevii OnlO Alma n keman, OnlU Alman Prof.
Eduard Zuckmayer'den annonl ve konlrpua n, BOlenl Atel'den piyano, Halll Bedl YOnelken'den 'verli Ionia r $lslemi ' va mQzik
egil imi OzeFine dersler alml ~lrr. AJdlgl bu 'lb.
derslerle ' egilimcl 'Ie sa nat~l" yOnOson de·
reee ~O 'I e yOksek dOzeyti bir "rntizik-dal
OQI'elrnenj" c1arak yeti{iffli{iti r. GEE MOzik
BOlUmO'nO 1955 )'lllnda bitirip rntizik OOrel meni oIWktan sonra da k~ r ' ne ve nasil' olursa oIsun. 'olwI mOzigiva mCtzik eo;lirnci ligi" ~1l$ffiBla nnl son derace yoOu'l va
kapsamll bir b~mde yOrOtmO" her kOfulda ,
her orIamda kendiri her yOOOyIe sli r'" ga.
Ii,lirmeye 'Ie yenil emaye devarn elmiJlir.
t;ocukluk )'l llarlOOave $iilke- TaPJCU IIkokulu' ndaykeo doQal ola rak dana ~ Si!ilke mOzik kOltOriiyle yoOurukroJ, ~k gen.;lill Ylllannda Adana • 0Cizi9 KOy Ens-
titQsQ'ndeyk en · Cukurova ve tam T Orklye
m{jzJk kOIlOlii nO lanlYlp OOrenmi" Ankara GaZi EOil im Ensl il OsO Mlizik BOlOmCI'ndeyke n hem blr yanda n 10m TOr1l.iye
mOzik kOItOliinO genl{ilemeslne ve derinlernesine ozOrnsemi" hem de diger yandan Avrupa va gide rek 0Cnya Il'lOzik kfJl.
ICrilne &911m.,llr. MOzik OOretmenliQinin ilk
Yillanndan itiba ren ise bOtOTl bunla nn tomOnO birlikte kavrayal\ kucakla yan 'Ie kapsayan bir b1rle{iime, bire{iime (senteze) var" " fl tr. Bu birle,im1 va bite,imi. "efPtim
tnUzIOI" I e "vapm mUz:iOi" aJanIannln biro
birfyfe ~ ~ gll'digi, ~k'flJO r, ~, 0Iabildigince oenif blr 'h sip'n alanl ' Ozerine
oturlma ya ~IlJINfll r.
Ozcen Sayhan 19551e ba~YlP ameki
1978'e deQin SClren okuI-n'lUza
OOretmen19 yap mlflda gOzel yurdumuZl6'l
Siirt. Erzincan. Adana. Mersin va Sililke gibi
deQifik yOrelerinde elkin ola rak ~'$ffiB ve
hizmet verma oIanaOt bUrraqlU". Bu bag.
lamda ba;ta "gener (kanna } be', 'Iuz isesi",
"asl subay okul u' V1t 'askerl liSe" omak
Ozera deOi{iik lUr va ~ $ilte orta ogrelim kun.mIa nnda gOrevklr yapml{itll'. Bu gOrevler!
arasll'lda en uzunsUrelisi, en yok yOnlOsO.
en kapsamllSl , en etkiliSi ve vermlisi, ~
kU{ikusw:, $dilke'de Sihl ke Lise si"nde ola nidiI'. aurada btl kururnda yapl ll}! fI"
Irftrl8lanl\
vel'digi
hizmellerin.
gel'·
~lelirdiOl etllinlikJerin, elde etti!:ii ba{ial"llar·
In fBOda, TOrk mQzik egitimiode yok ayn,
~ onemI va ~ 689kin bir yeri vardl r.
Ozean Seyhan Sij~ke'de, S~~ke U.
sesfnde fillr~hO' sUre ~, okUda a~ rg,
' mOzik de rsanesi"nd e tum og rencilerine y6nel ik olarak kOldO ve kapsaml r bir "genet
mOzik egitJmi" ge~ekle~lirmi~ti r. BtrIunia ve
bunun yanl Slra yap hgl diger Ozverili fIb,malaryollryla sagJadlg l baprrlarla SUitke
Llsesi'n1 'Ie Silil ke'yl, Sililke ger9iQini 'I e Silil ke rnuzik kOIt OrOnOlOmbOlgeye ve giderek
10m yurdumuza tamlmr {ihr. Bu ~e~evede
yeU,liri p yOnettigi Sililk e Use si Korosu 'Ie
Orkeslras l, Ornek ahnmak - Omek g05lerilrnek Ozere, TOrkiye (Ankara) Filarmoni
Dem egl Ba~kanbg lnca , CumhUrba~kanllgr
Devlel Konser $alonu'nda konser vermek
Ozere Anka re'y a davel edUmi{itir. Fakal , ne
yazlk ki, 0 zama n u la~lm va konakJama ~n
gere kll madell olanak saglanamadrgrndan,
o dOnernde zor ve ende r yakala nan bu flrsal
kullanllamamt, 'Ie degeriendirilememi,lir.
Ozean Se yhan'rn Sililke'de hi9 de kolay
olmayan, oIduk~a zor ve klsltlr kO~llar allinda ge~ekle,llrdi§i "Ol eng en mOzik aglli mi' dOzenieme 'I e uygularnalan yer~eve sinde Lisa'de kurduQu Yayl , Calgllar
Orke strasr'ndan 'I e cIOrtse$li Koros u'ndan
yeti,an 3O'u " kin OQrencisi, i1gill yOksek
ocrelim programlan ndan ~erek mOZik
OOrelmeni oImuflur. Bunlardan bit' b6IU'nU
Devle! Operasl Korusu'nda. bir bOIOmO de
' piy asa satvleleri'"nde sanal~ oIr'rluf;lu r.
Ozeng en mOzik egitjmi ve mesleksal
mOzik yUksek OCrelimine ~n<irimli ha·
z'rlck eQitimi eclegenlilderTli (Iaaliy ell erini)
halen ba;kal'll bulU1'1l:ll9J Silifll e KOOOr ve
$analevl De meg'nde SOrdUren Ozean Seynan 'ln CrW~e1erimizin eQitim lakOlteleri
mOzik eOitirni bOlOmlerine ~ sa)'lda "nj.
~
11
lelikliltlazlltlkh aday ag renci yeli~lirme'
cebatan. biz mUzik egitimcileri ve ilgill mOzik
yOksekOQrelim kurumlan ~in ayn bir OVO~
ve gOverw;: kaynag l ctmaktadir.
Ozean Seyhan'ln Sili!ke'd e 'genel,
Ozengen ve (yoolandi fTTle veya hazn1ama
i~l evii i~IO) mesrejser mOzik egilimi 'Y<I hlimalan n ln yamsrra ger~eklelitirdigi bir
balik a deg erli ~all,ma da ' sanatsal yahlimalar' dlr, Bu baglamda bir yende n kendisi ~e iiilli solo-keman ve oda mOzigi kensenert ile korove creestra konserleri velffii~ ,
dig er yandan da OnlO mOzik sanal~ l la nm
Sililke'ye davet edipletlirip ~liitli kcnsener
ve rd it1mi ~lir. Omegin:
-Prcl. Necdet RemziAla k 1965 ve 1966
yrnannda An kara Devlet Kcn servatuven'ndak i se~kin og renci leri ne birlikte iki kez
gelip keman konseri varmili'i r.
-Prof. Eduard Zuekma yer GEE MOzik
B61umOKorova Orkeslra sl ila blrlilde O~ kez
gelip ~eliitli solo, oda mOzigi, koro ve orkeslr a konserleri g e r~e kle ~li rmi ~li r.
Bu konserlerin birine, bundan l am 33 yll
Once 1962'den ben de ogrenci olarak kaIllm l ~tlm . Vanh~ an,msamlyorsam bir rnaYis ak~am l GOksu Irmag l'mn hemen klyl Slndaki Cgrel menler Demegi ba~esinde
unutulmaz bir konser velTTli,tik, Ben de 0
konserde bOlOm korusunun tenorl;la~ I , bO10m ol'keslraslnln konsen ma ysteri ve solocusu idim ve aynca kemanlmla J .S. Bach '.n
solo-keman sOitlerinden birinin bir bOlOmOnO
seslendirip yorumlarm, hm. $imdi, ,U anda
o unutulmaz ak ,aml, 0 unutulmaz konsen,
daha dOn imiwesine 10m canhhg.yla yeniden ya~,yor gibiyim...
-Prol , Milhat Fenmen, kemanCI Prot
Oktay Dalaysel ve soprano MOlid e Ozg Oy1e
1974'te gelip bir konser vefTTli, lerdir.
-YOcelen DOrtIOsO (Ku vartel ) 19741e
gelip sinemada oda mOzigi konse ri vermi,tir,
-Isl anbul Devlet Operasl lenoru Eral
Uras piyan ist Tezmen Kolyak lie blrlikte ~
seslilendirilmi, ha lk tOrkOlelilezgileri konseri
vermi,lerdir.
-Alman kema nel Michael Grube 'Y<Ignll
olar ak kallldl gi Sililke Festlv ali'nde ild yll ara
ile iki kez konser vermi, tir,
Ozean Seyhan , yaptl gr Oy yOnlu mOzik
egilimciligl, mOzik sanal~ rhgl ve mOzik lolklorculugu ya da lolklor aralihrmacrlrgr ire ye linmem iJ, egilim mOzigi besleleme (ve armonileme) yah~malarrnda da bulun m~lu r.
Bu baglamda armonileyip keman-piyano va
~an-piyano ~in dOzenle<igi TOf1( hal k ezgileri ve tOf1(Oleri, bazr Avrupa ve Asya 01kelerinda seslendi rilip yorumlanmrlit lr. ($ imdi bunlardan bazr Ome kle ri tepeg Ozde
izleyelim:)
Ozc an Seytlan'.n bOtOn bu ~ok yOnIO,
t;Okboyutlu ve geni~ kap samh 'Y<Ibalan, ~a­
Ir~malan va el kinlikleriyle birl ilde tom yu rdumuzda Silifke'ye yOnelik i1gi hlzla artml~
ve Silifke, gOzel yurdu muzun gOneyinde ~i­
rin bir yun kO~esi olma n.ri yok Ol esinda,
mOzik alanlnda yak eanh ve elki n bir kOltOr,
egitim , sanat ve de riame/ara,luTTla ma rkezi
haline galmi,lir,
Ozean Seyhan 'tn mOzik anlayr~r ' par'Y<Icll' degildir, ' bOIOncol'dOr, ' bOIOncOI mO-
"
zik kOltOrO' anlayllirna dayalldrr . Bu anlayr ~
' geleneksel ve modem ('Y<Igcl lj" , ' bireysel
ve toplum sal', ' yOrasel, ulus al ve uluelarara sr" mOzik kOltOrlerini bir bOtOn olarak
gOrOr. TOm ba~anlan, tamalde benlms edi gl
bu ' bOtOncOl anlaYIJ ve yakla ~ r m'da n kaynaklanrr. Bundan yola ~Ikarak olu~turup gelI~tird igi sab ll11 genel mCrzik agitimciligi, Ozverili 'Y<Ilg.· keman egitim ciligi, duyarb
seslendiriciligiveyorumculugu, i~levii egllim
mOzigi besleciligi , COlikulu mOZik folklor·
cUlugu veya lolklor ara~trrmacrllg. Ozel·
Iiklerina dayall ola rak gOSlerdigi etkili ve verimli 'Y<Ibalanyla, agitligi-yeli~li rdigi ogrencrert (bireylari), i~nda bu/undugu toplumu,
I~nde ya~ adlgl kentl elkin ola rak yOnlendirebilmi~ ~ bilgili , bilin~i ve daney imli,
t;Ok d egerli , ender mOzik ogrelmanteri·
mlzden, Omek ve s~ldn mOzik agilim cilerimlzdan biridir.
Benden M eekl konu~macr Kuli Or Ba kanllgr lemsilcisl Nail Tan taralrndan OzlO
ola rak sunul mu~ ve vu rgularunri bulunan
Oz ean Seyhan'ln 'lolklorcu yOnO' , 'folldor
darlemeciligi ve ara, tl rmac llrgl' yOnO,bizim
konumuz olan ' egRimd va sanat~ 1 yOnlen'yle lamaman bagdai8n va bulOnla,an
bir Olellik gOslermek tadir.
C;:ok degarU mes lakta,lmlz, t;Ok savgili
arkada,rmlZ Oz ean Seyhan , belinmeye
'Y<Ilr,llgrm bOlOn bu Ozallik va nilaliklari yla
bi~k kaz Egitim FakOltaleri'ne, devlat konselVatu varlanna gOreve yagnlml li olma slna
ka~rn, Silifke'd en, Silifkaliler'dan ve Silitke 'de sOrdOrdogQ hizmellerdan bir IOrlO
kopmak, ayrrlmak Istememi~, Sililka'de kalmr~tr r. Onun ' Sililke sevgisi, smlke sevdas l,
Silifke lutku su' , oradan ayr rlmaslna bir 10rtO
iz inve rm ami ~tir. Ne varki, °bl~m' olarakoo z
konusu yOksekOQrelim kurumlarrna g elip
aram rza ka\llmamr~ oIsa da, ' Oz' olarak hep
yan lm lzda ve aram rzda, bjzimle birliktedir,
Tam ya ri g elmiliken hemen belirte yim ki,
Ozean S eyhan~ ln Silil ke'd e kalr~. Silil ke'nin
ve bOlgenin mOzik yaJam' ve egitimi i9ln 01dugu kada r, yurt 'Y<IPlndakl yagdaJ TUrk
mOzik yaJam. va agilimi a~lslnda n da son
derace yerinda (isabelli) va yararl, olmUlilu r,
An .k ~yla gOrulOyor, Oyle anialil llyor ki,
Sililke ila Ozean Seyhan ' aHrmak gibi'dir;
b lrbirinden kopamaz, ay nlamaz, ayn dO·
~OnOlamez. Onlar an lk birbiriyle adata Oz·
da,tir, Ozde,l a ~ mi ,lir, Ozda"e ~li rilmi ,li r",
Bu ~ok degerli meslalda~lmIZI , bu ~k
sevg ili arkada~lmlzl yak lndan bllen, i~len
lamyan, gOnOldan seven, Bakanllk'larrmlzdan, Oniversitelerimizden, mOzik kurum larrmrzdan, ara ~l l rma markazlerimizden, okullanmlzdan, krsacaSI Olkemlzin
dOlt bucagrnda n, pek -.ok maslekta~lmr z ve
arkadaJlmlz bu mutlu gOOOe burada aramlzda kendisiyle ve slzlerle blrlikte olma k
istemi~lerdi r, Ancak gOrev baglant rlarr ve
hlzmat yogunluldarr nedenlyle ne yazrk kl b u
Istelderlni g9~ekle,tiremami,lardi r. Ben to·
mOnOn adma sevgili Ozean Seyhan'a, siz
degerli yOnaticilere, Ozv erili katlllmcila ra va
tam Silifkelilere gOoOl dolusu savgiler va
saygrla r sunuyor, yaJam boyu iyilikler, gGzalli kler ve mutluluklardiliyorum.
Biliniz ve un ul maymlz ki, biz tOm TQrk
mOzik egili mcil eri, sa nat~ll an ve ara,tlf maerlan olara k har zaman ve her ko, ulda
yammzdayrz, sizlerla birlikt eyiz L.
Sizde n blr dilagimlz var. 0 da ~udur :
Blrblrinlzl , imdiye kadar oldugundan daha
~ok sahiple niniz, daha cc k destakleyiniz,
daha yok yikell inizl Bunlan da ga~k­
l e~ti receg inizd en asia ku~kumuz yo ktur !
C;: OnkO buqune kadar gOslerdiginiz anlay r~
ve yakla,lm ln.zla ve bugOnkO 16reninjzle
bunu zalan karntladmrz. Sizla re inanryor ve
gOveniyonJz!,.
Ve son olarak diy orum kl: Guza l Sililk e
ve gOzel Silifkelilerl GOzel Ozean Seyh en'muzta ne kadar OvOnseniz, ne kadar
~ahli sa nr z, n e kadar kwansamz azdlrl..
Sagolun, varolunl ...
Silifka, 15 Nisan 1995
• Bu 'Y<IlIlima (metin), Silil ke Kaymakamlrgl ve Belad iya Ba,kanlrgl'nrn himayelerinde dOzanlenan, Silil keli ' Egitimci.
Sa nal~I .Ara~hrmacl) O ~an Seyhan' ln 40.
Sanal Ylli (1955- 1995) KUliama Programl '
~e rr,;evesinde, 15 Nisa n 1995 cumartesi
gOoO saat 16.00'da Silil ke Beladi yesl KOltOr
Sanal Merkazl Salonu'nda g er~e kleliti rilen
tOrende konu~.ma bildiri olarak sunul mu,lur.
•• Gazi Univ arsitesi Gaz i Egjlim FakOltesi MOzik Egitimi BOICrmO Ogrelim Oyesi,
Gazi Oniver siles i TOrk MOzik Egitimi Ara,tlrma ve G al i~li rme Maf1(ezi Ba,kanl.
FOLKLORCU YONOVLE
Oz eAN SEV HAN°
NailTAN"
Ozean Seyhan daha ~ocuktuk ydlannda, Adana-DOzi~i KOy EnslilOsO'ne girdiQinda A~ r k Veysel'den halk mOzigini, Izmirli Hasan C;:akr Efe'den Ege Zeybekleri'ni
ogrenm elde folklorculu ga ba~lam l~ ve klsa
bir sOre sonra bu okul un mOzik va oyun ~a ·
Irlimal annda bali' ~akmiJlir. IIkokul ogretmani olduktan sonra d a bu yall ,malarrnr
sOrdOfTTl~ va bOyleC8 tamalden tolklorculugun poIa srnda pi~m l~li r, Og retmen figin
ya nrnda lolklorculugu ikinci meslek edinmiitir.
Ozean Seyh an 1952 yrhnda An kara
Gazi Egitim EnstitOSO MOzik 8610mO'ne girmii va dOnemin OnlOfolklorculannd an Halil
Badi Y6netken, Mahmut Ragrp KOSem ihal
(Gazimihal) ve Ahme l Adnan Saygun'dan
bUimsel olarak egitim alml~ ve mOzik OQretmeni olunca, Silifke yOresinde folklor ara~­
tmnalarrna ba,lamr,l lf, BugOnOne ula~an
SiUM<a Ha lk Oyun farr'nrn yun ~inde ve dl~ rnda tanrnmaslnda OncO olmu~tur. Ayn ea,
krrk y,ldan beri folkloru n 10m kadrolarrnda
ara~llrma yaptlgr '· OrOnla ri ' Silirke Y6resl
Folkloru' adr alt rnda yadi ciltle toplaml ~ ,
baslma hazrr hal e gelirmi~tir,
Burada yari, gelmi~kan hemen ,unu
a~lkya balirtmek isterim: DOnya.da onemli bir
ya ri olan Sitifka halk. oyunlarrnrnv a halk tOrkOlarinin ol anlik ~ekllyla Ozean Sayhan gibi
g e~ak blr folklorisl taratrndan darlanmi ~ 01masr, Silitke i~i n bOyOk bir kaza~t l r. Bu
90rOi, yalnrz ben im gOrO,Om degild ir. Sakr·
nrz, bi r~k degerli sana l~r va biUm ada ml
ona ¢ndardikleri mektup lard a n eler diyo r:
-Vedat Nedim TOr (197 8/: ' Silitke bOt-
geSir'ldeki ~ ~t1i kOltQr ve sanal
~1i~maI3­
nrnz gittik~ yaygln bit Onem kazanlyor ,"
- Hal~ Bedi YOMtken (1959): '~mdl $ilitke'de ~ degerti bir Cryemiz: var demeklir.
Silifke doIaytan muzik lolklOf\l (izerinde
sana ba~nlar d ilerim.·
·Sadi Yaver Alaman (196&): ' Sililke
l olkloruna pek degenl hizmel lerin geff&kl en
lakdire pyandlr. Irk llmna Sililke'ye de
gelerek degeni Ifall~alafln l ll yaklndan
gOrmek ve laydalanmak isterim.·
-lhsan Hu~er (1967): ' Sizin y ukurova
ve Sililke Folkloru na hizmetiniz bOyOktOr.
$i lilke oy unlanm bCllan cephel eriyle memlekete ve dOnyaya tamtmamz, bu g~ VII
yOnOnQzOfoUdor tarihine g~irtecekli r.·
-eahit Ozlelll (1976): "TOrkmen ~enligi
hk: Aziz Nesin'jn lflkan::ll91yllllk i9in yazlp
kendisine gOnderdil)i m yazuja sana ay n bir
yef verdim. yali~lan nl !aYlk oIduQu bi·
~mde anlatt lffi.'
-Yesari ASlffi Arsoy ( 1975): "Inan !d,
seni pek t;Ok Ozledim. GOnlUmde si k sik SI·
lilkey e gele rek. F1h damann kadar yakl n·
dayml~.m gibi birlikte Sililke'da gaziyor ,
yiyor. iciyor va seninle konu~uyorum.·
-Ahmel KulSi Tacer (1966) : ' Seni tam·
dlglma ~ memn un oIdum.·
Ozean Sayhan. bir yandan derlemele r
yaparilen, bir yandan da Io/klo rla irgiti da r·
gilerde yazrlar yazmak suretiyle tOm mem leke! IoIklorC1J lannm dikkali ni cekm l~tir.
BakmlZ. T.FA Oergisinde Sili!ke l olkloru
OslCine yazdlg. bir ya ZISlnda ne diyor: ' SabahlaMln gOzel1igi. ay 1,lgln da pm l pint
akan GOksu'su, baharda erkencecik a~n
badem ~eklerinin nelis kokus u, taylunlan
andlran poyraz l, agustos bOc:eklennin ses·
leri M;inda l lim llim kanayan cam orman·
lanmn r~ine kok usu ve e, inden ayntm. ,
kekliklerin kahredercesina OhJ~eri. hap bu
bOIge halk,"a ilham kaynag l oIm~lu r"
Adeta ~jjre benzeyen bu Sililke lasvirinde
Ozean Seyhan'ln Silfka savgisiyle dopdolu
oIdugunu aC1k~ gOrmektayiz.
Ozean Seyhan. benim KOItOr Bakanligl
Milli Folklor Ara~!lIma Oairas! Ba~kanl 01·
dugu m slrada Anka ra Oevlel Kon·
servatuvan'nda ve Bursa'da dOzenlenan
folkloreu yeti~lirme ku rslannda OOrelim gOrevlisi olarak hizmet verdi. Ay rlea, ulus·
Iararasl nifelikte yerli ve yabancl uzman ve
bilim adamlannln katlli ml ite dOzenledigimi z
uluslararasr tolklor kong relarinde birbirinden
degerli bildiriler sunmu~l\Jr. $ uraslnl da unufmadan ek leyeyim ki, saYln Seyhan'I dairemize uzmatI oIarak almak istedigimiz
halde o. Silifke'deki cabalanndan kopmak
istememif lir.
Ozean Seyl'oan'ln tolklorcu oIarak diQer
I)nemli bir hizmel i de 1976. 1977. 1978 YII·
lannda oIaganUstO cabarlyla organize attiQi
'Sililke TOr1uTlen $enliQi·di r. Rahmetli cahil
OZl elli, Ozean Seynan'a gOnderdigi bir
mektupla aynen ~y1e diyor': ' Yurtla yapllan
en zengin yerel fenligin. sizin ki ordogunu
$Oyleyebilirim. Programl begendi m. En gO·
ze/ yam, !Omden yeral oImasldl r. $urdan
burdan, uzak yerlerdan Jarklc I, oyu ncu ga firma yolunu tUlmamamz dlf. Halkln gore
gOre blktlgl . allJl laga lmi, Jayle re yer ve·
rilmesine. her zama n kar,r ~Ikmlftmdlr.
Hem zevkslz. hem bir sli rO biiyiik masrala
mal oIuyor.' Ayn ea, TRT TV-1 kamera·
manlarlndan Kahrama n AtyonoOlu'n~ cek·
imini yapllgr ' Sililka TCirm&n ~ij)i' f~mi.
Ankara-Wde, lam klrldkl dakika gOsterilmiJ
'Ie Japonya'da yaplla n 'Yere! Fim Yarl'ma s,'nda da dOnya birinci~gni alm lf1lf .
Halen bu li lm, KOitor Bakanll gl arJivlerinde
korun makt adrr.
Bi~ bilim adarruve Iolklorcu Smlka'ya
Ozean Seyhan'I ziyarete ge lmi~lir. Sililk e'ye
Ozean Seyhan'I ziyarele gelen bilim adam·
lan ve l olldorcular Junlardlr: Prof. Or. Mel\mel ErOz (iki kez gelmi~tir). Ahmet Kul SI
Tecer. Prof. Dr. KUri Reinhard (e,i Ursula ve
oQlu Ue blrlikla gelmiflir), Prof. Or. Ahme t
Edip Uysal , Prof. Dr. Sal'oaba"in Tekindag,
Fatih Klsaparma k, Prof. Or. Lourance Pick·
en. lhsan H I ~er, Prof . Dr. Mel in And, fair
Osman A~lla. Ferruh Atsunar, Nail Tan. Dr.
MUjgan ClMTlbur, Hikmel Dizdart>Oiu. Prof.
Or. Saim SakaoQlu . Dr. Mehmal Onder. Or.
Iri an O. Nasra"lnoQlu, Elam RuhI OngOr,
Prof. Dr . Ibrahim Agah C;ubuk~ ve Japon
Prof. Or. lomoaki FUji (1975). BOlOn bu yerli
ve yabal"lCl OnlO l olklor uunan va bilgi nleri
Ozean Seyhan'I ziya ratlerinin yanlsr ra. 5i-
0.. .. '. ' M A~ "I• •",
.:·
1
u•• ••,.:·;::....:.'~"',;;:::. ':.:,.. ;,~~I~;;.'.;..:··:,~,.:r
""'
.... II• •••' 01"'_"'" "r'
G••, '1"'. 1_.' ·
. .... LIo"'.
M• •,
"
.. . Gl ... _ • • • "
..,
-
I.'.... ,
"
'
.... .
,,,
,•• ~ .. ,
"
_
~
..... 1' . .. .. ,
,,"
'_
j
.ft
~.
,ft
u,
,
....~ .. ,
~
_ ,_ "
K
. . ......, -
.. ....... . . . . N
" 'I" '
... _
., ..,
~
. ..,
o zeA N SEY H AN
.
, ••
I
_
T. .
, .'O 1 _ _
,• • ;
,,,
•
,. ....
'• •~' ••• •
, ."
( 1011. 1" '1
•
; ~ • • ~.
' ••H ... ' .... ... ' U r
I .,
,",...... ' ,I,
,
,
l . • '~
• H._.
,·
-..
,..;
,
n" ' .- .
,..
, 0"
,
,.
,. "
_
~
......
-'
h
'.,
.
',
"" ~
,
..
_ • ••• • " -. ,
... 11
"" ,.,
"....'
• 1··"
_ ,
__ 1 _ •
I;
u,
tr
-...
_.
~, .
-
; . .,
"
_ ' ''. . . ..' ,• •
I
'
""
J O SILE
' " " . LI •• , ....
It
'•
...... OJ
..-
,
, L ~ ..,.
••.;.,
,,_, • • ,
'
... .......,.....n.. _
' '
" 'R.. u" .,,,
_ ••, .,••.$
10
" ' .'"
IIU"" . ~ ,, '
lifke'de ve C;Ukurova'da incelemeler yaprru,lardtr. Bu califma launda Ozean Seyhan
onIara yardlmc l oImuftur .
Diger yandan. Si~lke'ye gelemedikleri
halde Ozean 5eyhan'I ~ seven kif iler
aras lnda Ord. Prof . Dr. Sadi lrma k. Be~1
Kemal CaOlar. FeyZi Halle' , oman Saik
G6kyay gibi cok degerli bQyCJkIerimizi de burada I'latlrla!madan g~emeyeeej}im.
Sililk e gQze! bir )\lrt kOfemlz. Fotklorun
be~ iOI. 5ay rllz nimelleri var. Bu nime!lerden
biri de doslum sayrn Ozcan Seyhan'dl r. 50.
Sanat YIIr'nda birarada bulunmak uaere ona
va eme re uzun timOr. besanlar ve mut·
luluklar dllerim.
5i1ilk a, 15 Nisan 1995
• Bu call, ma (metin ), Sililke Kay·
makamhOI ve Beled iye Ba,kanirOl'mn himayeleriode dQz enlanen Silitkell ' EgilimciSanati;I -Ara~ll rmaci' M. Ozean Seyhan'ln
40. Sanat Yrlr (1955-1995) Kutlama programi ' ce~vesinde , 15 Nisan 1995 cuma r·
lesl gUnO saat 16.00'da Si~fke Belediyesi
KliltCJr Sanal Markezl saJonu'nda geri;Gk·
Ieflirllen l Ofende Konu~ Bildiri oIarak sunulrTlUftur.
•• KOIIOrBakanli gl Tems~clsr. •
".t>. I
'.' -'~"
I
,
I
._" -......'."H
....
,.. ." ..
. '-'
. . . ....
,'-
~_
.... .... _
:':~.", ••
".~
' ••.• " " < ,
,\.., ."''' ,''
' "
'."·HO,.
- '...',,''... '" "
.
..
": ..!~
"e,.
. _ ... ' c.
II
.i
."
.. ..... ,....-.
...
R
<G • •
.. 00_
.
0_
'
.
.. O. II
, _ .. ,
_
,
._"
.... . ' Do,
.
,
_
Do• • • ~
... "' 00,0 '
•• O. U l"J(. " ,
LIo.., M' .
~ "~ l ·
..... , Io_ D
_ ,
.
.,J·
.,.,
. ~
.. 0.
" " " . . .. "
-
__'."
, "'
, e..oo
,
. .
,
... " ,,,
,...1.1 ' 1&1'11. .11.0 '
,, _
0.0, '1. T.. . ....
_ _" '''_ '
....
"
.,u
..... ','-'''-'' _
, ,'_ ...
- . . .. . .,
• •G
.,
,
!:..!!...~
,
, ~
.. o_:O
_
....___
.."
,. . .:. .. , ..... ..l.I
'.. O, R"
...
•
·""'- 'l
...
i
.
,,;.,
TV"
...... I~'-I
' "'' ''''' '' '
G
..,_ .••.••
'M
~~
'~'. G '
.u.,e.. . .
u.
•• •
13
Yirmibirinci Yuzyllda Turk Diline Uygun
Ses Egitimi Nasll Olrnalrdrr
~. ilknur OKATAN
DOC. Dr. M.O. Ataturk E~ t. Fak. Muzik Egt. B1. Ogr. Oyesi
Marmara Oniversitesi Rektorlugu'nde 21.10.19S9'da
yaprlan ' Yirmibirinci YuzYllda Turk Muzi gi NasuOlmah dlr?"
konulu sempozy umda dilimize uygun ses egitimi konusunda
verdigim bir bildlnde, Turk mOzig inin temel sc runlanndan
binolan ' SOz!li Muzik ve Ses Egilimi ButunlUgu"ni:i alt1k yOrekli lilde i rdelem i~ ve 8gilim ycnnnoe n uygu lama kolaylrklanna sahip bu lunan ~Oz(jm Oneril erinde bulu n mu ~lu m . Onerileri m sempozyuma kahlanla r tarafmdan olumlu ker suenml ~ .
takat sunu'an bildiriler b8sllmadlgl
~jn.
daha
gen j ~
cevreler m elesfirisine eurere mermsn. Bu makalede ay m
konuyu bir kez daha vu rgulamak isliyorum.
Sanat Egiliminin amacienndan bi ri ve benc e en onemlisi, msamn dogasmda bulunan sa nats al yetenekle ri geli ~li rerek once kendisine ve i~ inde bulundugu lop luma, dah a
scnra da tern in sanliga yarar hbir duruma gel irmekl ir. Cu nku
sanal , kOlturun ~ok 6nemli bir tama mla yrctsidrr. Cok b Oyuk
insa n topluluklanru et kneme gueune sahip cla n sanatm .
baste devle t yOnel icileri olmak czere senetcner. eg ilimeil er
ve lum toplurn tarahndan yuee lli lmek uzere cestekienme sr,
ulusal kullUr duzeyimizin yukselmesi nde eok b OyOk bir elk en
clacaktrr.
Bal l, bug un hayranllkla izledig imiz ba ~afl l ar m l. uyg ulamali egilim ve bilimse l ara~l l rmac lll k i ~in her saha da ya p"
m l~ oldug u b i l i n ~1i yal m mlann a bo~lud u r.
Baz l ~ag d l~ 1 a li~kan liklarm l, Ulu sal Gelenek zanm ve
yanllgl sl ile. yirm ibirinci yOZYlli n e~ iginde hala sO rdOmeye
~ali~an lo plu mla rda, ~agda ~ sanal~lIa ri n bir eysel ba~a n­
lan, geni~ halk kille leri laraf lndan be nimsenememi ~lir.
Sanat egilimeiliginin 2O.07.1982 'den ili baren universile
duze yinde verilen bir egilim prog ram l kapsa ml nda yer aima sl. ~a gda~ san al egilimcilerine ara ~l lrma yap ma ortaml m h azl rla m l ~ ll r. Bu saye de. batlll ge n~le rde n kesinlikle
daMa az yelenekli olmayan TOrk ge n~lerine sanal eg il imi
vereeek olan og reli m Oyes inin, ge r~ek bir sanal egil imeisi
olmas l mOmkun olabile eeklir.
Ogr elmekle gorevli bulundugu san al tekniklerinin ~k iyi
bir uyg ulaYlcl sl olamayan og reli m Oyesi yel enekleri geli~ti rme k yerine korelteeekli r. Ara~tl rmael c lmayan bir 09rel im oyesi de. sanalm ilg i lt ekiciligi ni yok ede rek Slradan bir
ugra$ durumuna ge lmes ine neden olacakbr.
Sozl u m u zik ve ses egitim i bu tunlu gu
Muzik egitimi kapsammda ki ,s es egitimi problemlerini.
dilbiJimin ses problemlerinden ayrl d[j~One meyiz .
An Tu rk~ e 'yi arama ve bug On Olke mizde konu~ula n
TOrk~'ye kavu$ma sOreei ilrinde. 3 zellikle yurdumuzun
co9 rali konumu nedeni ile dilimizin de mOzigimiz gibi ~e~itli
kOltOnerin elkisi allmda kalml~ oldugu bilinmekl edir.
O rta Asya'dan Anadolu'ya gelen TOrk MOzigi, Ortadogu'nun yene$ik mOziginden mutlaka elkilenmi~li r.
Aym durum Akdeni z Ozerinden Arapla ra ko m~ u olan ve
halla bir sOre de Arapla rla i ~ i~e ya~aml~ cla n Guney Avrvpa
Olkeleri i~in de geyerl idir. Belki de bu elkilerle Kuzey Avrupa
mOzikle rinden larldl olarak ki~ilik kazan an Ispan yol, halyan
14
ve Yunan mu ziklerini, buna emek cla rak gosterebiliriz.
SoziO mOzigin dogu ~u ~uphe siz insan ligl n ba~lang l el na
dek uzanrr. Aneak mOzikolcglann ilkel mOzik ler Oze rinde
yaprms clduklan incelemelerden anla ~ l ld lg lOa gore San,
keyil iyin yaptla n bir sanal ya da bir eglence degil dir (1). Tam
aksine San , scyleyene ilahi bir ozellik kazandm r. Dogum,
olOm gibi dini 6zellikler la $lya n olayl ar sira slnda dOzenlenen
tc renrerce ortaya ylk an sen, Hrisl iya nll k ve M Oslumanhk
din lerinin y 1k1li l ve babda H risl iyanhg ln yay ll mas l, doguda
Tunder in Islamiyeli resmen din olarak kabul etmeleri ue yine
dini aglrllkh soziO muzik tune ri i~ i nde gefi~me sini sOrdurmu~tOr.
Ce $illi ban dillerine uyg un ~arkl s6yle me le knikleri 0 dil·
len kcnu sen sanatyl ve ses egilimeilerinin bilimsellik ve
arasnrmacihk 6zelli kleri tastyen saygl deq er censmatan
sonunda ge l iliti ri lm i~l ir. Bu teknikler helen ge l i ~ m el e rini eardOrmekledirler. y OnkO yasayan, kcnuealen diller de gensmeye ve zengi nle~ meye oevem etmektedirter. $a rkl soyleme lekniginin bi r dile uygun olma SI bu leknigin, dilin
standa tt lonelik, diksiyon. artikulasyon , entcnasyon gibi
OzeJliklerine uygun olma sr demeklir.
TOrl<ler M uslumanhgl kab ul etlik l en sonra Kur'a n-r Kerim 'i en guzel ses ve uslup ile oku yabilmek iyin Arapya 'ya
uyg un bir teknik ge li$li rmi~lerdir. AYOl l eknik ile dini mOzigin
yam Slra, din d l ~ l m uzikl , rin de sesle ndiri ldigi ve 'bu uygulama ya bazl sanatylla r t'arahndan hala devam edildig i bilinmektedir.
Geleneksel TOrk San al Muziginde de lia rlu sOylemenin
hanendeler ta ral lndan ogrencilere Melik- U Sla-clrak yontemi He og relildigi biJin mekl edir.
GOnOmOzde Turk Mu siki si Devlet Konse rval uvanann da
Oslup ve TO rk~e $ark l S6yleme dersl erin in yaOinda Batl
Muzigi $an Teknigi dersleri de ber abe ree verilmelctedir.
Bah leknikler i ile ses egilimi veren dig er Devlel Ken·
servatuvananml zda. reperlua r daha ~o k yabaOCI ses mO·
zigi om aklerinden olu~ll.i r uld ugu iyin Turk diline uygun $arkl
soyleme tekniginin (lnemi, MOzik Ogrelmeni Yetilil iren Egitim Fakulleleri Muzik Egitimi BolOmlerindeki kadar ~ok hissedilmeme kledi r.
TOrk~e ~ark l soyleme leknig i. iosan sesinin ve Turk dil·
inin doga lhgml bozmamahdlr. TOri< dilin e uyg un ~a rk l soyleme tekniginin hen OZ o lu~ lu rur am am l ~ oldugu. zaman zaman TV ve radyolardan yUkselen seslerden anla;;llm akladlr. Oze llikle ~ark l sOyleme sanalmda, dogru ve gOzeli
degenendirebilen bi r sanalsal goru~ ve sagduyuya sahip
elan ve TOrkiye TU rk~es ini ~onu ;;an halkln ses egilimcis i,
geryek bir a ra~l lrmac i ve sa nal~l olmak zcrundadlr .
Yirmibirinci YO zYllin e;;igind e TOrk Ses Egilimeileri va
Ses San al~lIa n al ele vererek di limi ze uygun ses egitimi
yonte mlerini ara;;l lrmalidlrlar. Ancak 0 zaman, yirmibirinci
yOzYllda TOrkler ~ arkl ve tu rkOlerini yoreselliklen ve y a b a n~
clla;;makla n kurtuta rak ken di ulusal ~arkl s6yle me leknikleri
ite sOyleyebileeeklerd ir. Dilimize uygun ses eQilimi teknigin in
hanOzbilimsel anlamda g eli~tirilememi~ ctmasr, muzik agilimimizin en buyuk problemidir. Problemin buyilklOgu, ~a rlu
Soylem e'nin Harward Dict ionary of Music'ts tent edildiQi gibi
" Sir enstrumana baglmh o lmayan te k va en yaygm muzik yapma bl~lml · (2) olmaslndan kaynaklanmaktadlf.
Problem ¢lzamu a ma~ edinildikten sonra, ~gda~ bilimin ve
teknolojinin s8gladlQI olanaklar, ger~ek bilimset sanal ara~­
tum ecrsmm en bOyuk yardlfficisl olaceknr.
Teknik geri~tj rme 01gU5U, bilim eel arastnmecnenn ve
erestrrmec bir yakla, lmla ~all ~arak OsWn nilelikler elde
edebilmtsolan sanatcuarmcok iyi bildikleri gibi, krsa bir siJrede geryekle,tiritemez. Bu nedenle burada ses egilimi
yOnlemlerinden uzun uzun bahsedilmey_ecektir. Ancak, S9S
egitimi ile ilgilenmek isteyen kimselerde mutlaka bulunmast
gereken ozelliklerden bazuerme krsaca deginmek istlycrum:
1. Guzet ,ark. soyleme tutkusu,
2. YOksek dOzeyde mOziksell, itme yetenegi,
3. Geli,masinitamamlam., sagl1kll bir ses,
4. Dogru ve gOzel kcnceme yelenegi,
5. Dogruve MOzikAlSes Elda Etme ile ilgili teorik ve teknik bilgiferi OQrenebilme ve uygulayabilme yetenegi.
TUrk Clllne Uygun Sas Egltlml Teknlgl nl Bulmakta
Gecikmemizin Sebeplert
.-
1. Egitim kurumtarlOda verilmekte olan TOrk Dili Egitimi.
nin yelersizligi, dogru va gOzel konu, ma egiliminin ek·
sikligi.
2. Genef sanat egitimi ve mOzik egilimi ile ilgili plan,
program yelersizlikleri ve uygulama eksiklikleri.
3. -Ses Egitimlnln - blr uzmanhk alam olmasma kar' In, muzik ogret menlerl nin ~ogu tarafmdan bu konuya
gereken onemln verllmemesi,
4. Ilk O~ sebebin dogat sonucu olarak yozla,an yoreselligin, yozla,an gelenekselligin ve yabancl taklit~i1ig inin
cazip hale gelmesi.
Cnerller
1. TOrk Dili Egil imcisinin 90k yetenekli ve sanat~ 1 bir k;·
,i1ige sahip olmasl gerekir. Ogretmen yeti,liren okutlarda
TOrkge dersi sanatsal boyutlan on plana ~ I kan la rak I,.
lenmelidir.
2. Ses Egilimcisinin ~ok yelenekli ve sanal~. bir ki,ilige
sahip olmasl, aym zamanda ara,tlrmac.llg. ongoren bir
egitim sislemi ile yeti, tirilmi, olmasl , artflr.
3. Muzik Egitimcisiyeti,tiren kurumlarda sanatsal duzeyi
yOksek uygulama ~ah , maI8rl yapmay. ama91ayan ders
programlan uygulanmahdlr. Bu kurumlar Devlet Konservaluvarlan larallOdan desleklenmelidirler. Omekleri Arne·
rika (3) veAvrupa'mn(4) baz. yuksek ogrenimkurumlarmda
gOnildOgO gibi, sanat91ve sanat egitimcileri, aynl lakUlte·
lerin farkhprogramlan ile yeti,tirilmelidirler.
4. MOzik Egitimi yapllan birimlerin Oniversitelere baglanmas., TOrk mOzisyenlerine mOzik egitimcitiQinin ve 6a·
nat~lIrg mm yanl slra, mOzik ara, ttrmaclhg. niteligini de ka·
zandlrml,tlf. Bu nedenle her tQrlO On yargly' bir tarala bl'
rak.p, muziQimizin tUm polansiyelini kullanarak, vagda,
mOzik dOzeyine yOce1tilmesi ivin gerekli ara,t.rmalar, denemeler, uygulamalar cesaretle yapllmalidlr. HalklmrzlO
begenisini kazanml', sanat degeri yOksek olan Geleneksel
TOrk Sanat MOzigi vaTOrk Halk MOziginin sOziO Omeklerine,
yetenekli, bilgili ve ara, tlrmac. kompozitOrierimiz yogun
emeks arfederek uygun e,fikler yazmalldlrlar. Burada, TOrk
milletinin guzel sanatlara kar, . olan yetenegini sezmi, olan
. ,AtatOrk'On 1934'1 e ~agda , TOrk mOzigi derken neyi kasdet·
'fiQi;,j bir kez daha habrlamak va OzerirnJe derinlemesine
dO,Onmek yararl. clacakttr. -Blr ulu sun yenl deglllkligine
o l~ii muslklde degl,lkllg l alabllmes ldir; kavrayabJlmesidlr. Ulusal lnce du ygulan du, unceteri anlatan yuksek
deyl, lerl toplamak cntan blr gun once, genel son musikl
kurall arlna gore i,lemek gerekir, Ancak bu guzeyde,
Turk Ulusal Muslklsl yiikselebilir; ev rens et musiklde
yertnl alabill r "(O).
5. Televizyon ve Radyo ile yaprlan muzik yaym lantcplumun sanat dOzeyinin belirlenmesinde bOyUk bir Onem tao
srmektedu. Kcntrclsuz bir ,ekilde yayimtanan 'Wok kotO
TOrkge seslendirmeler, l oplumumuzun begenisini yceiesnrmak1adlr. Ozellikle lelevizyondan herkesin ra hal~a iZleyebilecegi saaUerde kaliteli mOzik yayrm yepumeeun saglamak i'W in, ses egilimcilerinin ve ean egitimi gOrmu, olan ses
sanal'W .lafinm uyantanmn dikkale annmasr yararl. olacak·
trr.
S'on u~
Btitun dOnyada ,ark. s6yleme leknikleri, kcousutendilin
Ozelliklerine gOre olu,mu,tur. TOrk Dili'ne uygun ses egitimi,
insan sesi ve TOrk Dili'nin dogalligln. bozmadan yaprlmanorr. Bu konuda en bOyQk g6rev ses egilimcilerine dO,·
mektedir. 21. yOzy.lda TOrkler TOrkge ,ark. ve tUrkulerini,
insan sesinin tern olanaklanm degerlendirerek, TOrk Dili'nin
bUtOn guzelliklerini TOrk MOzigi'nin g0'WIO anlatrrru ile biro
fe,tirerek soyleyebilmetidirler.
Czet
21. yOzyrlda TOrk Diline Uygun Ses Egilimi, bilimsel ve·
rilere dayalr ve uygulamali bir egil im olmahd.r. Bu egilimi
verecek olan Ses Egilimcisi ise yuksek duzeyde sanalsal
yeteneginin yamslra gerekti bilgi birikimine ve uygulama
deneyimine sahip olmahdlr.
(*) H T Burleigh'in Negro Spriluallerini Benjamin Brit·
ten'in Ingiliz ve Irlanda halk ,arkllanm, J. Brahms'," Alman
hafk ,arkllann., M de Falla'nm Ispanyol halk ,arkllann., A
Dvorak'in ~ingene ,arkllannl, ses va piyano icin duzente·
yerek, hemulusal muzikterine s a hip ~l km alan hemde dunya
sOzIO mOzik · ,an literaliinine kazandllfTll , olmala" , bu tur
vah,ma farm ba,anslm ortaya koyan somul Omeklerdir. •
KAYNAKC;: A
(1)Le GrandUvres des Arts (1982), France, S. 58.
(2) Apel Willi (1970), Harward Dictionary 01Musk:. Cam·
bridge, Massachussetts, S. 776.
(3) The University of Michigan Bulletin (1975), s. 73, 74,
97,98,99.
(4) Frigyes Sandor,Musical Education in Hungary
(1969), CONina, S. 172.
Gerard Hoffnung'dan
Piyano Egitimi Alan Ogrencilerde GerUlen
. Dert Degi~ik Ogrenme Modeli
Hao Huang
Caviren: Nevhlz ERCAN
Do,. G.O. GEE Muzik Egt. 81.
Kiil tUrel farkllilklara ragme n, dOnyan m he r yerinde
piyano egitimi alan ' ogrenciler dcrt degi~ik "scrunlu
ogrenme" modelinden birini sergilerler. Bunlar srresryte
1-MOzikal duyarhlrga karem 5101 111teknik beceriye sahip
olma . 2-Te knik kolayliga karsm mOzikaliteden yc ksun
olrna . 3-Ayn ntllarla U9ra~ma ned enlyle yava~ ilerle me,
4-0nsezi ve mOzikalileye sa hip olup . aynntnan ihmat
etme ~e kli nde srralanabilir.
Iki faktor her ogrenme biyimi ve onJarm karakterislik
ozeunderfne kajkrda bulunur.
Bftincisl: MOzikal bilginin antasnmasr ve uygulanmasl konusunda btrcck problemin ortaya ylkmasuu psikologlar Ogrencinin yepremda varota n bir
hastahk olarak tanrmlarlar. t;:e~il l i (:ozum oner ilerinin
ya raillarak probl eml erin uzenne gidilmes i bilgili bir
planlama ve cehsma gere ktirir .
ikincisinde tse problem Ogrencin in iyindedir. SOrekU
olarek yapemayacaqme dair konusme ve
kendi kendini engeller.
cavrar uslarta
1. MOzikal duyarhhga karsm smrrh teknik beceriVe sahip alma:
Bu ogrenci ler ge nellikle mOzikal lakal ciddi teknik
proble mlere sahip otarak t arnmla mrlar . Sl mrll tekni k
becenterlne ragmen , est dOzeydeki ese rleri ya lmayl
arzu ederJer. BOyOk bir istek ve cesarette gUy ese rlerin
usles inden ge lmey i denerler fakat ba ~an slz olu rla r.
OzgOvenden yoks un olmalan nedeniyle s lk slk leknik
prob lemlerin ylkmaSl, ayn ca "(:ala mama kayglsl" ge rginlik ve kendinden ~u phe el ma gibi sonuylara gOlurur.
Ogrelm enler dik kal lerini bu tur og rencile re yOnelterek
onlann bu konudaki bireysel yete rsizlik lerin i olumlu
yonde ga li~l i rece k yo zum ler geti rebilirJer. Eski ve yeni
bilgileri birJe~li rerek gOylukleri ye nme duygus u lie kendi
kendine bilinylenme, (:all~ lla n paryanln ze ngin d uygusa l ve a rtislik bir yo rumla (:allnmaslnl sag lar.
Ogrenci asia piyano yal ma nln geryeklennden uzakTu ~ l ara doku nma ah~kanhg l , mOzik
cOmlelerinin ya nm ya mala k ifadesl , dum duz ya da
renksiz bir yah~ Ogrenciyi yab ucak saran all~­
kanllk lardl r ve pek yog u bu nu bil meden yapar. Oahasl
bir ye~it kararSlzhk ve guve nslz lige neden olu r, bOylece
ogrenci kendinden em in gorunmez.
la~m am all d l r.
Bunun ya ms lra art isl ik Onceliklar one mli ve gerekl idir, taka l onlara bu am ay la nm ba~a nyla geryekle~ti rebi l mele ri iyin lemel tek nik bilgiler verilmel idir.
Tutarll el pozisyonu , parm ak artikQlasyonu, rahallalllm l~ kol ag lrhg lnln bilek lerJe i~bi rligi sonucu ka-
,.
Ogr. Uyesl
zamlan ak lc l, guvenillr bir teknik piya noda gOzellikleri
ifade elmek lyln onceden gerekli olan ~eyle rd i r. Ancak
Ogret menler leknigin he r ~ey de mek olmad lg lnl unutmamauomar. Uygun olmayan teknik seclmler, muzikal
ifade yi enge ller. Pek cok ba~a rl h ogrenci , tekn ik yetersizliklen 610ru bileklerinde ag nya nede n clan fiziksel
gerilim ve dO~Ok omuzlarta calartar. Onlann muzikalite
antayrsren yok ahstrrma yaparak etkili olab ilmekt ir.
Oysa sert tek nik problemler, yetersiz ve etklstz cansma
ycntemten ile srk s rk ustalrktan aynhrlar. Og rencile rin
egitim lerini n he r bOlumunde maksi mum basanye utasumas: isteniyo rsa , aynnuh bir yall~ma plan r yapumahdir. SOylece teknik deteylarla ilgili elk ili muzikat bi r
yorum , idea l birbireyse l duyus ve hareke t sentezt ortaya
crkar.
2. Teknik k o layhga karsm muzikaliteden y o ks un
olma:
Bu Ogrenciler geregi nden fazla kendi ne guven li olarak simuancmurtar. MGzigi bireyee! muzik entavueoan
yoksun bir eekilde sergi leyen bu kendini be g e n m i~
ogrenciler 6nlerindeki notayr harf hartine celrnayr terclh
edener.
v uzeyse t deteyta n alg rJamadaki yabu kluk, lek nik
bacmdan OsiOnlOk, diger arkadaslanyla yansarak baserma islegi bu ogrencilerin o rtak Ozellikleridir . Bu tu r
ogre nciler Onlerine konan notayr ay nen laklil elmektense izleyecekleri ogrenme yollanm bi r odakta toplamaya cesaretlend irilmeli dirle r. y unku bi r ese ri yah~m a
yOnle mi yok onemlidir. Esenn dokusu armoni k ornekler
va aynntr lar tam olarak a n la~r l mah, muzikal ifadeler ve
teo rik vurgular tam olma lld lr . Aylk va tarafs rz ele~tiri bir
og rencini n mOzik yap ma ve anlamasmdak i gUylOkleri en .
iyi ~eki l de ortaya ylkarma k Iyin ge reklidir. Asllnda
6g renci og retme nin larafslzlIgrnl gonOl nzasl yla kabul
eder, onu n ne yapl lgm r duya rak og renirse bu onu mOzik
yapmanm ilk basamaklanna gOlUnir. Oers sur esince srk
slk OQrenciy l durdurarak ~alr~ rla n pa r~ada ka~lla~ rlan
problemle ri yOzmek irrin alr~lrrma lar yaptl rmak, dogru
muzik ve teknik delaylan goslermek bu kalegoride yer
ala n 6Qrenc iferin so runla rmm yOzOlmesinde yardlmcI
olacakt lr.
3. Aynntllarla ugra~ma nedenlyle yavaf iterIerne:
Su IUr Ogrenciler can srkici bir ~ekilde ag lr i1erleme
gOslerirler. Bi rya l r~ m aY I bitirm eleri yok uzun za man alrr,
yunkO detayla r konusunda muke mmelliyetyidirler ve ya·
h~ mala n m yel ers iz bulurlar. Og renme ya kla~ rmla n ile
'1
ilgili kaygllar, OQ renme bOyunca binlerce kere detaylar
TE~EKKOR
ezennoe cdaktamr . GOylOkleri harti hartine anlama is-
legi, ogrencinin dikkalini bilgiyi soyut olarak anlamaktan
ba~ka yone ceker ve dehasr 6nOndeki nolaYI avnen
takllt etmesme neden olur. Muzik yapmayr OQrenme, bir
camlentn zon mlu otarak ya ll ~ l l m as l -ol m a ma li . aksine
rnO zigi anlamaya doQru bir gezinli olmandrr. Teknik
hatalar lfab uk ogrenmeyi engelleyebilir. Sistematik ve
elkili ensnrma 'tah~ mala rl eksik muzikeute ve yeterslz
teknik Ozerine yogu n la~t trl l m a ll d l r. C;:arl~l rke n yapuan
netatenn tarkma varmamak (ya da gozden kal.:Irmak)
ihmal olarak yc rumlanabilir. Bunun yanrsrra ezberleme
ba$anSlzllQI da etkili bir sekilde sorun olabilir. Cumlenin
mOzikal bir b6rOm oldugu dO$OnUlmeli ve bu nedenle
olyO 61 yO degil cO mle cumle szbertenmeudir. Pek yok
ogrenci Iyi ezberleme yapmak iyin armonik elementleri
slkl blr seknde kavrayip anlar. Ezberleme konusunda
da dOzenli anenrma yapllmas l tercth edilir. COnkOgell~igOzel akhna geldik/fe yapmaktansa, gOnlOk ve belli
o1/fOde ezber teme eustrrmalan yapmak eok dana yaramdn. Percalan eatma sureslnce saqtam bir tempo i1e
ve herhangi blr sebepten durmayr yasaklayarak calmek
yerer ndn . Nola ile ilglli her detaym OQrenilmesinde dalgmhktan kacmlman ve dikkat, mOzikal fikir va temeller
Ozerinde yogunla~IJrl l ma lldl r. Estelik Ogelerin tarkmda
olma, harti hartine enlamamn yennl almah ki, mOzlkal
yorumla uetisim kurulabilsin.
,
4. Onsezi ve mOzi kal iteye sa hi p o lu p eyrmman
Ihmal etme:
8 u ogrenc iler bir /fah ~manm mOzikal entaurmm
kavrayabilmelerine karsrhk. par/fa iyinde ge/fen nola ve
diQer aynnnten lam blr sekilde ogrenmez1er. 8u nedenle de yukanda sOzO eonen Ogrenci tipleri arasmda
en asap bozucu ve ernekleri bosa crkancr olanland tr.
Muzikal materyauerin yorumunda Ozellikle problem yaranrtar, bOyle ogrencile rde satnr gOlf bulunan blr ezelliktir. Dog u~la n yelenege sahip olup da bu yeteneklerini
kullanmak i/fin carunr srkmayan. diger blr deyi~ l e hiybir
~eyi d ddiye almayan , i1gisiz ogrenci lipleri aym zamanda Ogrel men Iyln de slk lntl yaratlr. Slk slk aynl
hatalan tekrar ederler, yOnkO notayla Ilgill aynni llar
konusunda dikkalte n yoksundurlar. Nota okuma konusundaki dikatsizlik ve ihmale ka ~l ylk mak, sistemli ve
kararll bir ~eki1de OQretim, bOlOn mDzlka1 elementlerin
Ogrenilip ge1j~lirilmesi nde esas te~k il eder.
vcr
Delaylar Ozerinde Ozenll dikkat, sablrla yapdan
rucu all~tlrmalar, kendi kend inl kontrol ogrenciyi ba~n ya galOren hususla rdlr. Sonuy olarak, d6rt ayn
grupla toplanan bu ogrenme modeneri ogrelmen ~in
ogrenci1erinin bireysel hikaye1erini va beceriJerinl anlamak, aynca onlann Ogrenclleriyle olan i1i~k i le rinl gel i~tj rme k a/flsmdan yok yara rll olur. •
KAYNAK
Dergimizin tar utrlmasmda ve mOzik dunyastnda yer edinmesinde dege rli katktlan
olan;
Ankara'dan
saym Doc, GUI "IMEN'e
ve
Saytn Doc, Nevhlz ERCAN'a,
Istanbul'da n
Saym Doc, Hilal OICLE 'ye,
ve
Say m Osman Razi AKSU'ya,
Izmir'den
Say ln Prof. Dr. Mahmul SARI'ya,
ve
s aym Kemal YILOIRIM 'a,
Bursa'dan
saym Doc, ismail BOZKAYA'ya,
Kenya'dan
Saym Do~. Z. Se~kln GOKBUOAK'a,
ve
Say m Ogr. Gar. Nalan ViGiT'e,
Erzurum'dan
Say m A r~ . Gor. Can KARAHAN'a
Nigde'den
Seym Ar~. Gor. Erean BAH"ECi 'ye,
Malatya'dan
Say m Yrd. Do>. Cemal YURGA'ya
Kah ramanmara~'ta n
Sayln Muzik Ogrt . Arzu KARA'ya,
Burdur'dan
Saym Ar~ . Gar. Cansevil TESi$'e,
Hataydan
Sayln Fatma AYPARLAR a,
ve
Dergimize emegi, destegi olan tOm mOzik
dostlanna, abenelerimize i~t e n t e ~e kkOr~
lerimizi sunanz.
Mavi No ta Muzik Oergisi
Music Teache r - Ocak 1996. London
17
Egitim Fakultelerl Muzik Egitimi Bolumleri'ne
Gid~ Yetenek Smavlannm Degerlendirilmesi
GOlay GOOO~
u.O. EQt. Fak. Mazik Egitimi B6h1mU OOretim G6revlisi
1.1. Problem
BugUn surekli deg,en dUnyam lzda. belli kategori ve
Slnlflamala r ilrinde dO,CJnerek I;8Qa yeti$ilemeyecegi bir
gef9&ktir. ~kir hemen her gUn yeni ~ncele r. slnlfIamatar ortaya t;lkma ktadlr. Bireyin bu yenilikJere V6 de-
gifime ayak uydurabilmesi 9 0; baglmslz dU~unebilen,
kendine gOvenen. i1etiJirne ~lk. oIaylara geni, gOrU$ a~l­
Ianndan ba kabilen. uzun vade " cro$unmeye yllnetik oIarak
yeli,tirilmesi gerekme ktedl r.
OzeDilde Orglin egitimin kalipla$ mlf bilgiyi sunmaya
y6oelik. yani eZber ve bilgi depolamasl uzerine kuru fu gOnjnOmO arllk yeterli oImamaktadlf . Bugun gereldi olan;
g&leceoin sorunlanyl a ya ral lcl ~imde ugrafabilecek, yeniliklere a~lk elemanlann lop luma kazandmlmaSldlf. Varene bir e1eman," ki,i1iQi: mera k, sabrr, bulu f yapma yeteneQi. c1eney ve ara$llrmaya yOnelik Ozellikler gostenr
(San, 1981, $.10).
Ya$adr"rmrz devirde insanlar, teknolojinin sagladlQI
olana klarta bUI mekanik i$leri yapma ktan kurtutmakta ,
doray,slyl a daha Once bir laklm elkinlik 'Ie eylemler i\:in
kullandr"r gUylerin bir ktsmlnl artrk ku llanmamaktadlf. heri
ulkelerde leknoroji 'Ie bilim iyin ge rekli yaratrclhk kada r,
aylga yrkan bu gOylerin degerlendirilmesi iyin de yaratlcl·
h{110 desleklendigi yeni egitim gOril$lerine yer verilmek ledir. Ashnda yakla $rk iki asrr Once, pedag og Pestalozzi
laralr ndan da gOzlem, deney 'Ie usa vurmaYI temel alan bu
yondeki g6 ri1 $ler belirtilmi$tir. Orta~glO ezberci egilim anlay r, rnr kabu l elmeyen unl D pedagog, bireyin zihinsel, Iizikse l 'Ie mane vi 10m gOylerinin uyum ru bir $ekilde ortaya
ylkanltp, geli$tirilmesi gerektigini savunmu$tur. Her$eyi
"ke$lel", her$eyi ' kanltla" sOzleriyle Ozel lenebilecek bu
gCirU$lerin , daha 0 ~agda yarallcrltk lemeline dayandrgr
kolayllkla anla$rlmaktadtr.
~~uk ya$lardan ba$layarak, bireyi bu anlamda geli$lirmeye, yaralrCI krlmaya en uygun alan, sanal sal alandl r
'Ie bu ayld an "sanat e{Jitimi, genel 'Ie lumel eg il im 'Ie og.
renim i\:inde geni$likle , yayg rnhkla yer almaSI gerekli bir
dlsrphndu" (san, 1981, $. 11).
Sanal ~ iti m inin ama cl ; gOrmeyi ; i$itmeyi . do kunma yr.
l ad almaYI 6Qrelmektir. Bu. bireyin ~e..".esini hakkl yla al~Ilay.p onu biyimlendirme ye y6nelt mesi aylslOdan gerekli
rlk ko$uldur. Bunun yanlsl ra, insan rn organik 'I e dti$Unsel
oIdugu kadar pSi$ik bir varlrk oIdu~ da gOzOnune ahnlrsa;
dengeli. uyumlu 'I e doyu ma ula$arak ya ~ ma s l veya or·
ganik beslenmenin yanl srra psi$ik be slenmenin de sag..
Ianma sl ~n gereldi kO$ul oIarak vine sanat 'Ie sanat eQrtirni
60 plana Ylkar.
Sanat dallan arasrncla en maddi olmayanl. ama bc na
kar$ rltk belki de en etk ili clam "miizik"tir. Mimar la$ par~Ian nl ha rekete geyi rir, heykenra$ mermere anlam venr,
ressam bez tahl a veya kagldr renklend irerek sonsuz bir
zaman a u tasnnr, $Sir kendi dilinin s6zeuklerini kullanlr.
Sadece mUzisyen , eseri ni bo$luk ~nde ve bo$Iukla ~1I$lr
gibi ortaya keyar. CunkU e, iJitildikten hemen sonra kayboIarak sadece bellekte izi kalan seslerle ugra$.r ve bu
ugra$ISlyla , insan kulag rnl kencline baglamak, akh etkisi
alhna almak, bazan rubu yiikseltmek durumundadlr. BOyIeee miizik, kelimelerle anlailimast imkanslz duygu ve
heyecanlafl n duzen lenm i$ sesler araclIrgryla baska ruhlara
yanslhlmaSI b~iminde tamrnlanabi jir, Baska bir temma
gOre muzik; insanrn duygulannr ve ctaytan hir arnec ~n ve
hir dU$unce ~e r~eve s irlde seslerle an lalma sanahdrr. insan, muzikle Ozgunu ve gOzeli seslerle arayrp, bularak an~l abil me ger eksinimini kallrlamakladr r. Daha da cegaltdabilecek bu tanrmlarln ortak noktasr, muzigin elkili bir
anlatlm erect oIduQudur.
MOziQin sahip oIdugu kendine Ozgu anlatrm gueune
konu$ulan drllerden hi¢iri sahip de9ildir. Collin'e gOre,
"mOzik evreneet bir dildir 10, hayatm bulOn hislerini uyumlu
bir $ekilde anlalrr" (Lavigna c, 1939, 5.6). 0 halde diger
dtller gibi muzik de kuramsal veya uygu lamalt olarak
OQrenilebilit. Rubin stein bu konuda, bir ba$ka Onemli noktaya $U $ekilde. i$aret elm ektedir: ' Muzik dilini liocuklugundan ben Ogrenenter ona sahip olabilirler . Fakal
ya ~ t ilerlemi$ olanlar i~i n onu 6grenmek hemen hemen imkansrzdrr" (Lavignac, 1939, s.6).
Amerikalt muzik egilimcisi L owell Ma son ise 1830'larda
he~ bireye okuma yazma 6Qrelildigi gibi mOzigin de 09_
r~lt tme.si gerekl ~ rnl vu rg ul am l~ 'Ie bunu n g er~ ekle$me­
srndeki en Onemlt etkenin ~ocuk ya ~la rda eg ilime ba$lamak .
oldugunu belirtmi$l ir. Koda ly ayO! konuda . "Onbe$ ya$1O
attlnda herkes, bu ya$ln uslOnde olanlardan daha fazla
yeleneklidir, sade ce Ozel otan dehalar geli$meye devam
ede r. Yelenek bu ~a gda n sonra kaybolabilir." $eklindeki
gOriI$lerini belirtmektedir (Talar, 1990, sA). Tum bu gOriI$ler muzigin bi rey ~n vazgeyilmez bir kazanrm olmas l
gerekt igi konu sunda birle$ir1erken bu kazanlmm etkili 01·
abilmesi ~in erken ya$larla rda 6Qrenilmey e ba$lanma srnrn
Onemin e i$Sret etmektedirler.
MUzik egil imi , llzellikle dUYU$sal yOnden insanrn bir bUtUn ~.ar. k ge li$imine katk. sag-lamaSl nedeniyle yiizydlardrr
~ $ itl t uygulama ve agll1rklarda egilim ~inde yer alml$t, r.
~nde ya$8dlglmrz ~gda, in samn lum yel enek 'Ie sahip
oldugu gUylerini olabildigince geli$l irme 'Ie bunlardan olabildigince ~ yarar1anma dUJUncesi etkili oldugundan .
rnUzik egitiminin Onemi la rkh bir boyut kazanml$llf. ....iiz:ik
egitiminin yaratlellik. hatta zeka geli~imi uzerine katkr
saglad lgl one sCniilmektedir. Ashnda he r bireyin ileti~im ve
etkile~im icinde bulundugu bir muzikse l ce vresi vardrr. Bireye, muzikle ilgili bhtakrm temel davranrslar kazandl rl ldlk~a, muzikle ve muziksel ~e vresiyle daha bil i n~li, daha
duyarlr bir etkilesim icine girer.
Muzigin bir beska ycnn. gunumuzde bir tckenm mali,
bir endustriyet uNn clarak kend ini gostermesidir. Buna
paralel olarak , son yirml yrlda bah ulkelerind eki yeni yaklasunlar izlendiginde, muzik egiliminin am a~ ve kecsammda geni~leme ve degi~mele r oldugu g6rOlmekledir.
Buna gore artsk mii zik egilim i, sadeee bir "egitim aracr'
olarak ele alrnmamakta, mOzigin kendisi muzik egiliminin
amacr ya da ekseni halme donu~mekle dir (Okyay, 1989,
5.57).
Tiirkiye'deki muzik egitiminin k6klu bir ge~mi~i verde.
Bu ge~m i~in ba~lang lel: Selcuklular doneminde oaha cok
"dinsel" "dolaylt" (pla nh-prog ramh bir mOzik ogrenimin i
arnectemeyen) ve "goreneksel" olarak eibyan okullan us
rnedresele rde yeprten uygulamalarda gorOlur (ucen, 1989,
s.9).
Osmanh d6neminde mOzik egitimi, askeri mOzik 09retim kurumtan ve saraydaki sivil mii zik ogretimi dl~mda
daha ~ok "dinsel", "geleneksel" ve "dolayh" idi. Aneak, Osmanh donem inin son evresinde bu geleneksel mOzik sOrerken, "dOnyasal' ve yehi bir miiziQin de elkis i hissedilmeye ba~la ndl . Geleneksel mOzik egitimi slbya n
okuttan, medreseler, enderun okulu (konservaluv artar),
mehle rhanele rte bazl tekke ve zaviyelerde yaplhrken, yeni
mOzigin etkisi, rti~diyele r, klz ve erkek ogrelmen okuttaTl,
Musika-t HOmayun ite Dar-OI Elhan'da hisse dilmekteydi
(U~a n , 1989, 5.10).
Turkiye'de Cu mhuriyet d6nem ine, mOzik egilimi alanmda Osmanlt Imparalorlugu donem inde ol u ~ a n belli bir
birikimle gi ri lm i ~tir. AtalOrk'On yOnJendirmesiyle, bOlOnOyle
lalk lemele daya h ya9da~ egilim sislemi olu~luru lmu~,
mOzik egilimi de aynt g6rii~ ve d O~Oneelerin etk isiyle
"~agda ~" bir ozellik ka zanml~tlr. AtalOrk, "GOzel sanatlarda
muvatlak iyet , bOtun inkllaplarlO muvaffak oldugunun en
kat'i delilidir .' sozOyle gOzel sanaUann onemine dikkal Cekerken, gOzel sanatlar icinde "...en ~abuk , en onde golOrii lmesi gerekli 91an TOrk mus lkisid ir." diyerek mOzik alamna oneelik ve rm i ~t i r. Ziya Gokalp'te de gortilen ' ulusal
kOllOr", "ulusal muzik" kavramlart, AlalOrk'On goriJ ~ l eriyle
peki~t iri l ip berraklaittrllmlil lr. Bu g6riiiOnle melinde , "Turk
ulusal muzik degerle ri"nin derlenip, "ca gda~ ilke ve yontemlerle i~rene rek ge h~l irilmesi ", bOylece evrensel mOzik
i~inde yerini alabi leeek bir ozettige sahip olm asl amael yatar. Cumhur iyel donemi mOzik egiti minin, bu amaea uygun
olarak dOzenlenmesine ~all~l lml~tlr .
Cagda~ anlamda mOzik ogrelmeni yeti~lirm e amaclyla
AlalOrk tara hndan kurdurulan Musiki Muallim Meklebi'nin,
zamanla sanaty l yeti~ litmeye yoneli p, konservaluvar haline donuimesiyle, mOzik ogrelmen i yeti~li ren birimi 19371938 ogretim ylltnda Gazi Orta Muallim Meklebi ve Terbiye
EnslitusO'ne Muzik BOIOmO ola rak ba g l a n m l ~ tlr. Ogrelm en
yeli ~ti ren mOzik bOlOmlerine, 60'11 ylila rdan sonra yenileri
eklenmi~li r. Bu bOlumler 1982'den itiba ren Oniversitelere
baglantp , Ankara, Istanbul , Izm!r, Bursa, Erzurum, Kony a,
Trabzon, Malalya, Burdur, Bolu ve Van iIIerinde Egitim FakOlteleri MOzik Egilimi BOIOmleri olarak i ~levleri ni sOrdOrmektedirler.
Muzik dersi bugOn, okul <ineesi ve ilkog relim dOzeylerinde (ilkokul ve ortaokulj zorunlu, ortaogretim du-
zeyinde ise sadece genel useierce secmef ctarek yer aimaktadrr. 1981'de yuriJrlOge giren 2547 saysh YOksek
reten Kanunu ile yQksekogret imde mOzik dersinin yer atmaya bestamasr. 6nemti bir adtm otarak du ~O n OI ­
mektedir.
Turk egilim sisteminin her dOzeyinde, mOzik egitimi yer
almakta, bu da mOz;gin kOlturel bir Oge olara k ere altndl glOl
gOsle rmektedir. Aneak bu dOzeyler ayn ayn ineelendiginde, mOzik ogreliminin uygulamada islenilen verimliliklen
yak uzak oldugu gOriilmektedir. 1981 'den bu yana, ana Slnrtrannda behrginlestirilen muzik egil imi henOz yete rince
etkili ctamemrsnr . IIk6gretim okunennm bei yl lli k ilk kademesi cla n ilkokullarda lee. son derece yeterse veya
yan lri uygulamalarla, hetta yok denilebilecek kadar smlrll
b;r ~ekilde sUrdOriilebilmektedir. O~ yrllrk ikinei kademede,
haftada bir ders saal i ile daha 6nceki muzik egitimi eksikliginin giderilmesine calt ~ l ld lg l n da n , bu du zeyde uygulanmasl gereken ogrehmin gerce kle~li rilmesi mumkun
clamarnaktacn (Gogu~, 1985, s.sn, Ortaogretim kurumlanm olu~t u ra n nsererce lse m uzik dersini secmef clarak altp , eurocren 6greneilerde bile bu egil im a~lg lnr kapatmak eok gue, aym zamanda da ge~ kallnmt~ olmaktadtr.
1990-1991 ogreli m yllmda bir kls lm lisede uygulanmaya ba~lanan ve 2.9.199 1 tarih, 2097 9 say.h Resmi
Gazelede yaYlmlanan yonelmelikle 1991-1 992 Ogrelim ylIIndan itibaren uygul amaya konan "Ders Ge~me ve Kredi
Sislem i"nde ise dersler, belli alanlar i~i nde toplanmaktadlr.
Ortak ve se~meli dersle rle done mlik kredi esasma dayanan
sistemde mOzik dersi, ' sanal alanl" i~inde , se~mel i olarak
be~ d6neme kadar altnab ilen baftada 4 saatlik bit derslir .
Ogreneiyi jlgi ve yeleneklerine gore yOksekogretime hazlrlamaYI ama~layan sistem, mOzige irgi duyan bir ogreneinin, bu yolla muzikle ilgili mes leki kuruml ara hazlrlanmaslOa olanak yaratmaktadl r. Ancak henOz bu bi l i n~l e
se~m in yapllmadlgl, kredi gereksinimi olmadlg' zaman,
dersin birinci dOnemi a l mm l ~ olsa bile diger dOnemlerinin
altnmadrgl , ya da az saylda ogreneinin seyligi durum larda
dersin a~llamadtgl gibi ·otumsuzluklarla,.geregi gibi uygulanamadlgl gozlenmektedir.
1989-1990 ogreli m Ylltnda, mOzik alanrnda. mes leki
egitime yonelmek iSleyen gen~ler i~in ~ ok onemH bir geli ~me ; bir ylh yabanel dil aglrltklt haz lrl lk, diger u ~ Yilt lise
ogren imi i~inde du~OnOlerek aCllan Anad olu GOzel $anatlar
Lisele ridir. Muzik ve Aesim bOlOmleri bulunan bu liseler,
ozel1ikle ilgili alanla rda mesleki egitim veren y{lksek09retim
kurumla nnm b u l u nd u~ u i11erde aC llml~ ve bugOn (birinde
Muzik BOIOmO olmamak kaydlyla) saYllan 13'e C l km l ~t l r
Konserv aluvarla rrn orta6greli mden som a 6grenei kabul
eden b610mlerine ve 6zellilde muzik ogrelmeni yeti~ti ren
Egilim Fakultelerine baglt MOzik Egilimi BolOmleri'ne kaynak olmasl beklenen bu kurum!ann, onemli bir aytgl, bir
61~O de kapataeagl dOi OnUlmekledir.
OrtaOgretimden som a mOzikle ilgili bir yOksek okura
yOneleeek aday, en az onyedi ya ~mdad l r ve yuka nda soz
edildigi gibi, ald lgl egilim i~ inde muzik aylslndan buyOk bir
bo~luk bulun makta dlr. Diger yandan, fiziksel yapl sl a~l ­
smdan dO~u nCrlecek olursa; kol, el, pa rmak geli~ imi tamamlandlg lndan, bir ~ algl- eg ilimi ~in gerekli esnekliklen
yoksun olmasl, kendisi i~in dezavanlaj olabilecektir . Aday,
;Igili kuruma girmeyi ba~arsa bile , 6neelikle g ecm i ~le elde
edemedigi all yap lYI ' kazanm aya ~a ll~acak , kurumun
vermeye cah~llkla rmd a n yete rinee yararlanamayaea ktlf,
dolaytslyta yine bazt eksikliklerle mesleki ya~a ma atd-
09-
19
acaktrr. Oysa egil imdeki sorunlann ¢ zOmQ. sislemin
~nde bulundugu durumun ele ahnmasr kadar, konusunda
uzmanla ~ml ' , mCrkemmeUige yakla~ml' 6gretmenlerle
mQmklin oIacaktlf. Bu nede nlerte mQzik 6grelmenligine
aday bireylerin, bu egitimi alma ya hazlr biriki me sah ip 01-
malan ge rekmektedir.
Aynca . daha Once de W rgulandlgl gibi. insanlann
sa-
hip 0Idugu yete ne lde r za memnda ii 1en me mi, se, be lli bir
au
ya$ian sonra ~lerlik kazandlrmak son oerece l ordur.
durumdaki biT yetefl egin varh9ml saptayabilmek, t;Ok ce-
,itIi
ya,ant,larla degi,iklige ugram" ge~ek bir yetene9i.
digerteri arasl1xian s~jlmek de aynt ~ zordur.
YOksels69relim 9000 yer alan; konservatuvarl aIl n bu.
b610mleri, Egitim FakOhelen"ne baOiI Resirn, Muzik ve
Beden Egrtimi SOlUmleri, Gaze! Sanatlar FakOlteleri gibi
seere
Ozel alan yeteneQi gerektiren kurumlar. OQrenci
Sinavlni (OSS) asatiilen adaylar eresmcan 6zel s~
sinavianyia OQrenci kabul etmekt&dirler. Ozel alan yeteneklennin O~mu konusunda uz manlar, Ozellikle ilen U1kelerde C;efrtli eresnrmeler yapmakta ve ·O zel Yetenek
Testleri' geliflirmektedirler. BOylece bire yin belli bir alanda
bafanh olabilmek M;:in gerekli pOl ansiyele sahip olup 01madlCl" saptanmaya ~allf l lma ktadlr. Elbette ki, baf<lnll 01mak ~n bu potansiyelin mOl ivasyon. ~1I ~ma gibi lakt6rlerle de de stekJenmesi gerekJidir.
Muzik yel eneginin 6lyulmesi ve anlafllmasl ;yin c;ef itli
U1kelerde bi ~ k araftlrmalar yap1lm1f ve yapllmakt adlr.
Muzik yetenegini n zekayta i1ifkisi, doOu~lan veya sonradan
kalanllma durumlan uzerind e tartlfmalar sunnektedir
(Skz .BOIum 2.2).
Ulkemizde mCIZik yetenegi ve ~lmesi konusunda
ara$l lrma lara rasdanmamakta. dolaYISl)'la Turk toplumunun kUtlOrOne uygu n Ozel ~e yOnl em ve arat;lan btlgUne kadar ge li$tirilememi$ bulunmaktadlt. Bu ara$tlrmaya Oncelilde b6yte bir eksildik nedeniyle gerek duyulmUJ ve Turkiye'deki en yaygln mUZilde i\gili yiiksek ogrelim
kurumlan olan EOitim Fakutlele ri Muzik E~t imi BOIUffileri
~hJman l n kapsamlna ahnm lft " . Bu kuru mlar aynca TOrkiye 'deki muzik og retmenl erin in tamamlna yaklO bir b61Umunu y.eli$tirmektedil1er. (Kon servatuvar mez un lannln isa,
bu kurum lardaki asll amaCln sanat~ l yetiftirmey e yOnelik
olmasl ve sayrca da az bulunmalan neden iyle, mOzik
ogrelmenleri ic;inde 6nemli 61 ~de yer almad lklan gOrulmektedir).
1994· 199 5 og relim yllinda Turkiye'd eki Muzik Egitimi
BOlumleri ve ba~h bulunduklan kurumlar ~unla rdlr:
• Gazi Universilesi Gazi E~ it i m Fakutlesi Muzik E~it imi
BOlumu
- Marmara Universitesi AlalOrk EClitim Fakutle si Muzik
Egillmi BOlumu
- Dokuz EytUl Unive rsitesi Buca Egilim Fakutlesi MOzik
Egitimi BOIClmU
·llludag Universilesi Egmm FakOtlesi MUzik Egilmi s0-
lUm.
-Karadeniz Teknik Universitesi Fatih Egitim Fakutlesi
MUzik Egitimi BOIUmu
-S~k Universitesi Egilim Fakutlesi MOzik Egitimi eoIOmu
-lnOno Oniversil esi Kaz lm Karabekir Egitim Fakutlesi
MOzik Egitimi B61umu
-AlalOrk Universitesi KAzlm Karabekir Egitim FakGtlesi
Muzik EClitimi B6Iumu
-SUleymaft Dem irel Universitesi Burdur Egitim FakGltesi
20
Muzik Egitimi BOlumQ
-lzz et Baysal Universitesi E~rtim Fakiiltesi Muz ik Egil imi
BOlumO
-YuZUncU VII Universitesi Egitim Fakii tlesi MOzik Egitimi
B610ma
Bu kurumlann hepsinde ogrenci yerie~lirmek ic;in
ogrena ~me SIl\aVlnl (O SS) basaran ogrencil ere Ozel
yelenek Slnavlan uygulanmaktadlr. Ye lenek smavian
gene llilde mtiziksel i~ilme. ~1g1 \Ie 58S olmak nzere
alana yOnelik olarak yapllmakta, bunlann ag lri lldan kurumlara gOre deCli~m ekte, bazl kurumlarda ise
puan l
ve ortaOOretim basan puan l da belli oranlarda srralamayr
etkilemekted ir. MOzik yeteneClinin varllC'ml saplamada 61~ kabul ealen miiziksel ifilme yeteneginin mOzigi mesl ek
Idinecek bi reyie rde bulunmasl bir gere kJiliklir. Ancak bu
yetenegin ~up degeriendirilmesinde, daha Once solO
edilen zortuk1ardan da ileri gelen ban sorunlar bulunmakt aou.
M uziksel i~rtme yetenegini Olyen smever , 6rgun mlizik
eC'ili mi veren diC'er kurum larda da ylliardi r yaplldlQI gibi,
piya noyla ard arda cannen seslerin, aym anda tmla yan iki
veya daha C;ok sesin, ezgi kume lerinin adaya duyurulu p,
sesiyle tekrar etme sini veya duydugu ritm kumelerini eliyle
vurmasl nl istemek ~e klinde olmaktadlr. BOyuk tll~Ode,
adaYln sesini kullan masln l ge rektiren bu slnav feklinde,
6zellikle erkek adaylarda gOrulen ses deC'i~im ini (mulasyonu) tamamlama durumu dezavantaj olmakta, sesleri
duyab ildik1eri halde net bir ~ekilde verememektedirier. Bu,
daha Once muzik egitimi alm1f adaylarda da gorule·
bilmektedir. Aynca , adaYln ses OzenikJeri, ulen ses alanin a m ~ kin yapl lan degeriendinnede gOzOnunde bukJnduruktugundan, adaym sesinin iki kez sonuca elki et·
mesi gibi olumsuz bir durum ortaya C;lkmaktadlr.
Bazl adaylar, geleneksa l1efen bu soru ~ki l leriy\e ilgili
otarak gerlelde bili~ bir muzik eg ilim inden uzak Ozel
derslerie hazlrtanmakta, daha do9ru su piyanoda ki belli
tmllara k~unandmlmakladlf. 80ytece hazl rtlk slZ ve belki
daMa yetenek1i ogrencilerin llnune ~etek ogrenci elma
hakklnl elde edebilmektedirier. Bu durumun bir O~de engellenmesi ~n (il;:inde U.U.E.F. Muzik Egitimi BOIOmO'nun
de bulundugu) bazl kuruml arda tir haftahk hazlrtlk kurs lan
dOzenlenmektedir.
50z0 edile n slnavla rln be~-a ll l dak ika gibi klsa bir za·
manda uygulanmaSl, og rencinin I~i nde bulundugu psi·
kolojik bask. da du~On Ol(jrse , dogru tanimiamalan olumsuz
yOnde elkilemektedi r. Bunu bir OIyOde gide rebilmek M;:in
bazl ku rumlarda Slnav iki a~a mah olarak yap llmakladlr.
Slnavl n ses aianindaki b610miinde aday, Onced en hazlriad lClI bir veya bi rka~ pa~YI (okul ~arkJSI, mar~ , turku
vb.) sOyier. Burada adaylO mOzikal, doOru ve lemiz sOylemesi dikkate ahna rak, ses ah~l lrma lanyla 'ses geni~ligi'
u.r
oss
ara~tlrlllr.
Calgl alan.nda aday, ega r biliyorsa, herhangi bir enslrUmanIa bir ...eya birka y par~ ~Iar. Burada aday ln ~ld lgl
enstrumanl tekniQine uygun, mOzikal, dogru ve temiz seslerie ~Imasl dikkate ahOir. Adaytann daMa 6nceki miizik
~iti mi eksildigi ve bilinyli bir enstruman ~ Ima iyin daha
uzun bir og renme siirecinden g~eleri ge rektigi du~GnGlerek, bu klsma daha az aglrilk ven lmektedir. Ancak
miizik egitimi veren liselerde, daha bilinyli ~ Igi eg itimi alan
O{jrencile rin yeli~mesiyle, kU~kUsUZ bu becerilere venlen
a~ lril klan n artm lma sl yanh ~ olmayacaktlr.
Bu ~ alanin belli ag rrilkla rdaki ortalamasl ile yelenek
slnav sonucu belirtenir. Smav sonuC;lannm geyerlil igi hak·
•
klnda hemen her muzik egitimi bOlumunde ee ~itl i gOzlem
ve eresnrmeier yapllmaktadl r. Secnen 6grencilerden bir
krsmmm ba ~a n slz oimasi . (;a li~mama ya da Ozel sorunlan
nedeniyle oIabildigi gibi, bo bOlClmleri ba}3rabilecek yelerli
kapa siteye sahip oImayan 6QrencMerin buJunmaslna da
dayanmaktadl r.
Marmara Oniversitesi AtatUrk Egitim Fakultesi MUZik
EO'tlfni BOlumu'ne gi ~ yetenek SlnaVl i(;inde yer alan Mozl kse l l~rtme OI(;UmunOn C.E. Seashore'un ortaya koydugu
-Seashore Muzik {yetenegij lstcan OI(;Umleri- ile yaptlarak soruna (;6zum bolmaya (;ah ~lIm l ~tr r. OOnyaca en (;Ok
tarunan muzik yelenegini OIeme testleri araslnda yer alan
bu tesnn ~erli9i uzerinde hAIA t a rtl ~ l l.ma kta , ama degeri
yadsmamamaktadu (Skz. BOI(im 2.4.) Sir y(lksek lisans
tenne de konu oIan bo uygulamanln (Tatar, 1990), saw
&<iilen kurumda Onceki geleneksel uygulamalarla ktyaslandlglnda biraz daha iyi son~ verdigi belirtilmektedir.
Ancak ptauara kaylt edile rek sabitle~lirilmi~ clan tesen,
sorulann ezberlenme veya de~ilre edilebilme olaslllgina
kar,1 sadece iki yll kullanllabildigi a(;lklanml$llf. Aynca
benzer testlerle ilgili censmatann Turkiye'de de yaprlmasr
gerektigi vurgu lanml$tlf.
Aynl kurumda daha soma, duyulan seeiere nota adl
verilmesini gerektiren scrulenn da bulundugu galeneksel
mUziksel i$itme smavta nne yOnelinmi$tir. SOzu eeaen scrulara (Guzel Sanatlar Liseleri ve konservatuvarlar d l ~ ln­
da) $U anki egilim sistemiyle yeti$en adaylardan yanlt
allnamayacagl. bu nedenle de bu lUr sorulann diger Muzik
Egilimi BOIlimleri'ne gin$ yetenek slnavlan nda uygula·
namayacagl dU$unlilmektedir. Ancak sOz konusu kurumun
Istanburda olmasln ln, ada ytann mUzik alanlyla ilgili alt
yapllaflnl oIu$turmada etkili oIduQu dU$linu lebilir.
1994·1995 6Qretim ylll U.O. Egitim Fakultesi MUzik
Egllimi BOlUmU gin$ yetenek slnavtannda ise ilk kez bir test
uygulamasl yapl lml$t lr. Ara$tlrma cln ln da il;inde buIundugu bir komisyon taraf lndan bOfUm akademik kurufuna
Onerilerek, Slnavlann I. a$8maslOl % 40 oranlOda etkilemesi kabul edilen lest , bu (;a1t$manlO da ba~lang lclOl
oIu$tu rmu~tu r. Bu kurumda gin$ yetenek SlOaVI iki a$amali
oIarak yapdmakta; daha yuzeysel bir Muziksel I ~ itme Stnavi bi(;iminde uygutanan I. a$ama ile ogrencilerin yandan
lazlasl elenmekte, erlesi gOn 50 puanln uzerinde kalan
Ogrencifer II. a~a ma SlOaVlna alin maktadl rlar. Muziksel
I$itme, ses ve (;algl komi syonlanyla yurulUle n II. a$ama
slnavlnl I. a$amada alinan puanlar etkilememekte, en
lazla aglrllga sahip olan Muziksel i$itme alant aYni zamanda baraj kabul edilme ktedir (Ek C).
Ara~l lrmac lnln i(;inde bulUndugu U(; ki~il ik komisyon
tarahndan hazutanarak uygutanan test, aday saYlsmm
lazla olmasl ve birinci a$ama srnavlnln % 40 ile % 60
aglrllga sahip iki klSlmh yapllmasl nede nleriyle Iw a zaman almamasl 'Po 25 soruyIa $mlrtanml~h r (Ek B). B6y1e
bir testin ilk kez uygutancllgl dU$unulerek kotay an la ~ l ltr
oImaSIna Ozen gOsterilmi$, daha ~ bir !lim edinme amaani taJlyan uygulama l1zerinde sonraki yllia rda da ~1i$ 1­
lip, kapsamlOln geni$letilmes i gOrU~leri benimsenmi'$lir.
Ara,hnnaCI tarallnd an bo testin her sorusu na ail gu.rluk dereceteri, tutarl ilig i OI(;Ulmu$, I. ve 11. apmadaki
ziksel i$itme alanlna ail puanlarla k l yas lanml ~ll r (GogU$,
1995, s.41). Alinan son~la r, bu araJllrmaya temel oIan
Ol(;me arac lnln geli$linlmesinde Onemli rol oynaml$tl r.
mer
Su uygulamadan klsa bir sure sonra, vine 1994 Yllinda,
OSYM'nce Ankara'da uygulanan, U(; muzik egilimi bO-
Iumunun katlld lgl "Mer1o:ezi Ozel Yetenek Slnavl'nda I. a~ ­
ama il;in benzer bir yentem kullanllml$tlr _ xaseuere kayll
edilerek uygulanan smavm, OzeDikle lazla say.da aday otmaSI nedeniyle pral iklik sa91adlgl dU$unulme ktedir.
Tum bu a(;lklamala r, mtizi k yelene{li l1zerinde yapllaca k
(;8h$fNlafln Onemine ip ret etmekteclir. Olkemizde konuyta
ilgili otarak. ayn ntlll genil kapsamh ara strrmalara restIanamaml f, doIa)'lsl yia bu ara$hrma nln yapl lmaslna serek duyul mu~tur. Bu (;alifma sanatta yeterlik (doktora) dO·
zeyinde, ml1zik yel eneginin O~lrnesi ve EOt!lm Fakultelen
Muzik Egitimi BOlumlen~nde uygulanan ginJ yelenek 5'navtenmn deger1endirilmesine yOnelik oIarak yaprlan ilk
ara$llrmad.r.
1.2 Yontem
Su klslmda; ara,tl rmamn dayandlg l lemel gOrU$ler ile,
bilgilerin topta rup anallz edilmesi ve yc rumrenrnesr asamalanna ili$kin acrklamala r yer a l m l~ll r. Aynca erashrmada kullamla n bazl tenmle rin tammja n da yapll m l~t l r.
Ara ~tl rmanln temel ameci : Egitim Fakulteleri Muzik
Egitimi M lumleri'nde yaplla n girif vetenek smavtanm degerlendirerek, komryla ilgili Oneriler gelirmektir. Bu amaca
uygun oIarak a$agldaki sorulara cevap eren mrsnr:
i) Egillm Fakulteleri Muzik Egitimi BOlumleri'ne giri, yelenek smavlan , gel"(;egi yansltabilecek $ekilde yaplla bilmekte midir?
-Bu smavlann Onemli bir boyutunu olu$turan -MCrziksel
I$itme- alanlna ail puanlarla, Muzik Egltimi bOIlimlinde ahnan Muziksel I~itme ve Oku ma dersi baJansl araslOda
otumlu bir i1i~ki var mldlr?
·Smavlann "Ses AJanl "na i li ~ kin puanlarta , Muzik Egitim
BOIUmu'nde ahnan Ses Egitimi (SireySei SOyleme) dersi
bapnsl arasrnda olum lu bir iIi$ki var mld lr?
-MUziksel i~itme. (;algi ve sesJe ilgili bOlumlere ait puanlan n belli aglrllktaki ortalama lannl n alinmas lyla olu~an
-Glri, Yetenek SlOavl Puanlan" ile, Muzik Egitimi 66tum(i'nde allOan Ana Dal dersi araslOda olumlu bir ili,ki var
mldlr?
Ii) Egilim Fakulle leri Muzik Egilimi B6tumteri'ne giri$
yelene k slOavlannm onemli bir boyulunu olu$lu ran MO·
ziksel I ~ it me yetenegin in 61(;umu , sta n d a rl l a~l lfIlara k ge·
Ii~li n!en bir leslie daha saglikh bir b i~imde yapllabilir mi?
Ata$l1rma, Egitim Fakulfeleri Muzik Egil imi BOlumlerinde uygulanan g iri~ yetenek srnavlanyl a ilgili olarak daha
ger(;ek(;i deger1endirmeler yapllmasl ve mOzik yeteneginin
~Imesi konusunda yeni dU~Once, tar11$ma ve ara$tlrma
ortamlan yaral mas l nedenleriyte on emli bulunmaktadlr.
DoiaYls lyt8 ara~l lrmanm, Egitim Fak Ofteleri Muzik Egitimi
BOlurnlerinde gOrevti OQretim elemanlanna ve ara$l lrmanm
kapsamma ahrvnayan, muzrkle ilgili diger yii ksekog ret.m
kurumlannda benzer Ok;me uygulama lannda yararh 018cagl dU$cmulmektedir.
Su ara$l lrma , apgldaki varsaYl mlara dayanmak tadlr:
i) S~ilen ar8$tmna yOntemi, bu ara~llrmanlO amacrna,
konusuna ve problem in (;ozOmOne uygundur.
ii) Okul kayltlanndan elde edilen bilgiler cIogrudur.
iii) Deneysel olarak yapllan bu a ra~lt rmada , omeklem
olarak alinan Uludag Oniversitesi Egitim FakOltesi Muzik
Egil imi BOlumu OQrencileri, evreni lemsil edebilecek du21
rumdadir.
iv) Ogretim atamanlanrun, ogreocilerin ba~a n larl czenne yapl rklan degerlendirmeler (ders nol~a n ) objekliftir.
Ara~l l rmanm IInl , l ll ,kl an eu ~ekilde be l i rlenmj ~lir:
i) Bu ara ~tlrma, ortaogrel imi tamamlarms Ogrenciler
aresmdan Ozel yetenek smavlyla ogrenci kabut eden yuksekOQretim kurumlanndan olan Egil im Fakulteteri Muzik
Egilimi B6lumleri ile smartanm r~ll r.
ii) Ogrenci ~ me Smavl'ndaki puanlarm , Ozel yetenek
srnav,na el kisi, eresnrmarun kapsamma ennmerrnsnr.
iii) Ara ~h rma 1991-1994 yrllan arasmdak i dOrt giri~ yetenek srnavryla ....Uzik Egitimi B61umlerine ahnan ogrenciteri kapsamak1adrr.
iv) Ara~l rrma kapsamma ahnan ogrencilerin kimlikleri
Qlzli lUtulmU~lur.
Ara~lI rma suasmca 6ncelikle m, kise l larama modeli
kulamlarak., MUZIk Egrllmi B6lumu'ne g i ri~ yelenek srnavlannda annan puanJarta okul ba$-8nSI arasrndaki jli~ki,
korelasyon yoluyla a ranml~tn. Daha sonra ay"' kurumlann
gin~ yel enek srnavlannda kunanllabitecek bir ~me aracr
(lest) geli~ti ri lerek deneme modeli uygulanmr ~ ve bu lesbn
uygunlugu a ra~lml ml ~tlf.
Ara ~lI rman ,n evrenl nl TUrikye'deki egitim fakUltelerine
bagli Muzik Egitimi B61umle ri o lu ~turmak1ad".
Ara~l rrmada Omeklem olarak Uludag Ilnrversnes! EgiIrm Fakuhesi Muzik Egil imi B6lumu ahnml~t rr. Ara~l rrma­
cmm bu kurumda gOrevli olmasl nedeniyle, kaYltll bilgileri
kolay elde edebilmesi, ortaml lanlmasr gibi elken ler, soz
konusu kurumun Omeklem olarak s6(filmesinde rol oynaml~ll r. Aynea kurumun egilim ve ogretim ko~u llarlOrn evreni lemsil edebilecek bir Omeklem olma Ozelligi la~rdlg l
rak kuuemlmermstrr.
Omeklem ~inde yer almasr du,CinQlen, aneak devamsrz olan, herhallgi bir nedenle sOzu edilen dersleri aIamayan ogrenciler, ilgili klsrmlardaki arasnrme hesaplamalann a katrlmam" lardrr. Aynea yatay geyi~le
ba ~ka universil elerden gelen ogrenciler, giri~ yetenek smavnu kazandrgr halde okula kayrt yaptlrmayan veya okuta
ba,ladlktan sonra aynlanar Omeklem iyine annmamr~lard".
Omeklemi olu~luran bireyfer arasmda klz-erkek aymml
yapllmam r" ya, OzeniQi, ana dal farkhhklan dikkale aimmaml~t r r . Bunlann her bin farkh ara~tlrmalarla ele almabilecek konulardlr.
Tab lo 1.1. Ara, tlfmaya I. Doneme Ail Ders Notlan
Almarak Katllan OgrencUerin Okula Giri, Yillanna
GOre SaYlsal Daglhml ve Katillm Ora nlan
--,-..... ...
...lOo.nI-.,..
,-.
"'M'
,"
---..
.., •
.. ""
'»
_- ..-
. ---..
~ ---..
--
• ,
..
. ,... ..""" ".....
~
,
»
p
p
»
'M
•
""es
es
'M
'M
Tablo 1 ve 2'de ara,trrmaya kahlan ogrenci gruplann rn
sayrsrl dagrlrmlan gOrUlmekled ir. Tablo 1.1'de yer alan
1994 giri,1i ogrenciler aym zamanda denemeyetenek teslinin uygulandlgr grubu olu, turmakladl rlar.
du ~unUlmektedi r ,
1991-1994 yrllan arasmda larkh komisyon Oyelerince
yapllan dort gjri~ srnavlOrn kayrttan ahnarak , sozu editen
srnavlarla ilgili yaprlaeak saplama, i li ~ ki kurma ve yarg rda
bulunman rn daha geni, bir alan r kapsamas rna ~ Ii ­
~ lImr,lr r . DolaYlsryla Orneklemi, bu dort yrlda okula yerle~li rile n Ogrencilerin lamam r olu, l urmaktadrr.
Ara ~t r rm ada giri, yelene k SlOaVlOrn Muziksel I,il me ve
Sas alanlanyla dogrudan ili, kileri oJdugu du,unOlen, Muzik
Egilimi BOlUmu programlarrndaki (Ek E) "Muziksel t,itme
ve Okuma" ile "Bireysel SOyIeme" (Ses Egilimi) dersleri ve
yine giri, yelenek srnavlyla ili,kisi oldugu du,unulen "Ana
Dal" (Ana Calgr) dersi puanlan temel alr nm l~h r.
Ogrencinin ogrenime ba,ladrgrnda seyilen ve d6rt yrllrk
ogrenimi boyunca surdurdOgu' Ana Dal" dersi bir ana ~lg r
veya , an (ses) egitimini iyerir ve giri, yelene k srnavr puanlarrnr olu,turan alanlardan herhangi biriyle dogrudan
iIi, kili deQildir. Ashnda yalgl alamyla ilr, kisi olmasr gereken
bu ders, giri, yetenek srnaVl yalg1 alanr degerlendirmeleri,
bi li~i yalgl egilimi alan adaylann yok az olmasl nedeniyle,
geryek bir yalgr ~lma performansmr belirleyemedig inden
o~u olarak kabul edile memi~br. Aneak ogrencinin yalr,ma
disiplini, yeteneklerini kullanmas l ve okul ba,arrsr hakkrnda fikir verebilecek bir konumda olan ' Ana Dal' dersinin,
gin, yelenek smaVlOr olu, lu ran tUm alanlarla ve dolayrsryla alanlarrn agrrlrklr ortalamasrndan olu, an ' Gi ri~
Yelenek SrnavI" puanlanyla baglOtlIr olmasr gerektigi du, unulmu,lur.
Programda bunlar d r~ rnda yer alan, gerek alanla ilgili
gerekse mesleki bilgi ve beceri lerin kazanllmasrna yardrmel olan diger derslerdeki ba,an, ara,trrmada veri ola-
22
Tabl o 1.2. A ra,llrmaya Ilk Ikl Yda Ait Ders Noll an
Ahnarak Katl lan Ogrenell er in Oku la Girl, Yllianna
Go re Saylsal Dagdl ml ve Katlhm Or anlan
-,- ..... ..Ok.... GidI
,- ,
,-'M'
'M'
"'10 0..11 _ ,,,.,.
9So.r._".,.
Alatl''''''',.
AI..I,,,,,,,.,.
•
""
•
.
"." .."
"
,
"
"
'M
0:.,_
'M
100 Det$i _rT#
01_
......Jl'"...
,.
1(. .
,
p
p
M
"
•
..
»
»
'M
Bilgrlerin loplanma smda, llncelikle Muzik Egilimi BoJumleri'nde yaprJan giri, yetenek smav uygulamalarryta ilgili
ineelemeler yaprlml' , srnav komisyonlarrnda gorev alan
ogrelim eJemanlan ile gOrG,ulmu,Wr. Aynes ara,·
t"maernrn Gazi Egil rm Ensl iWsu (bugunku adryla Gazi
Egitim Fakullesi) Muzik B6lumu asislan lrgr slrasrnda verdrgi Kutak Egitimi dersleri ve giri, yelenek srnavrnda edindigi izlenimle r, U.U. Egibm Fakutlesi Muzik Egitimi
lumu'nde verdigi ' Muzrksel l,ilme ve Okuma" dersleri de
gorevli bulundugu giri, yelenek srnavlsnnrn Muziksel t,i1me komisyonlarrndaki deneyimleri konunun ele aImmaslnda etkili olmu,lut.
Edinilen bu gOrG~ler dogrullusunda, lez daOl~ma n r nr n
da ll nerileri a1rnarak, bOyle bir ara, l " manrn yaprlmas, lrfgun gOriilmu,tur.
Ara,lrrma iyin haz,rtanan test uzerinde. daha once belutildi gi gibi 1994 Ylhnda U.O. Egitim FakCi tlesi Muzik Eg;-
so-
•
umi 8610mu'ne glri~ yete ne k smavr I. asamasmda kullar nlan leslie ilgilj, ara~ll rmacmm yap llQI incelemele rden
aldlgl scnuelar etk ili olmu~tu r . Testin haz trlanmasmda ilgili
uzrnanlenn gOnJ~len almrms , aynca yurt dl~lnd a aym
amacla kullanllan tc suene dgili bilinenJerden de yarerlanllml$llf.
40 sonoan ciusen mUZlksel i$llme atanma yonelik
°deneme yetenek tesu", ses perdele ri araslndaki la rkhhklan alg ilama . nun ve ezgi (melodi) kumeren aras md aki
ili$kiyi alg1lama. ayo! anda duyula n birden yak ses arasrndak i i1i$kiyi algl lama. b61umlerinden olu$ma kla dl f. Ailm
ve eZ91bOI0mlennde Turk muzigi usul ve molifJerine uygun
seceneaere de yet verilmi$lit. Dart soru d'$mda her soru
~n dOrder secenek hazlrlanml$ ve bunlar piyanoyla cahnara k, 30 dak .kallk bit sureoe uygulanm';llif. 100 puan
uzerinden degerlendirilen 40 sorunun her bir dogru cevecr
i9n 2.5 pua n verilmi;ll ir.
Deneme teen. 1994·1995 OQrelim Ylhmn ba~lad lg l
4.10.1994 g[lnu ve bir hafta sonra (11.10.1994 gunu) 01mak uzere iki dela 1994 giri~li (ogrenime yen i ba~layan)
ogrencilere uygulanml;ll ir. Bu nede nle ogrenciler giri;l ye!enel!. Slnavlarlna g,tdll(,leflnde sah:p oldu klanmn czenne.
henul yen' tin ogren.m ya~ntlsl ekle me mis durumclad,r1 ar
TesM .11.. kez uy guianmas i. l est guvenirligini ara;ll itmak
amaclyla yapil ml;ll ir. Her III.. uygulamada. deneklerin ald,g' puanlar k a r ~ da ~l lfI l m l ~ . sOnulj:lann ne kadar birbiriyle
lula rll oldugu saplanmaya lj:a ll ~ l lm l ;lllf. Oaha sonra yapr·
Ian istall sl,ksel anahzler Ilj:ln Il<inc. uygulamada elde edilen
puanlar l emel almm l;ll lr ,
Tesl U.U. Egil im Fak (Jllesi MUlik Egil lmi BOtumO'nun
al<.usllk alj:lda n daha elveri;llr olan 'Ie la zla gUrClltu ge9 rmeyen 108'nolu salonunda u yg u!a n m . ~tJr . Testl e kullan. lan SON 'Ie eevap kag ltlan ara~lrtmac r lara fmdan hazrrlantp , folokopi yoluyla lj:09a ll rlm l~l rr.
Uygulama Slrasmda soru lar ilj:in, sadeee bolOm ba~­
larrnda krsa alj:lk tamalar yap llm t~ , sorulann SON kag,t1arrnda anla;ll hr bir ~ek i lde yer ald.gr dO~':'n Olm u~tU r .
Ogrencrler zalen grri~ yelenek smavlarmrn I. a~amasmda
boyle biT leSlie k a r$ lla ~l l k l ar rnd a n yabanel deg ildir. Ayn ea
dene klerin konsanl re olma durumlarrnrn kon u ~mala rla bolunmemesi gerekli gine i n a n l l m l ~ lr r .
A ra~ t rrma
kap samrnd aki 1991·1 994 yrllarr arasrnda
okula giren ogrencilerin, giri;l yele nek slnavlarr nda aldl klan puanlar , ilk iki yilin sonu nda "MOziksel i ~i t rn e 'Ie
Okuma" , "Sireysel Soyleme' 'Ie ' Ana Oal' ders nol lan okul
kayrllarmdan elde edilmi;lli r.
Elde edilen bu bilgilerin analiz 'Ie yo ru mlanm asmda
Oneelikle. ele alman dart giri;l yel enek smavrna ail pu'
anlann dokumu yapll ml$lrr. Dana sonra Hgili Ogrencilerin.
ilk iki Ylldaki ' Muzlksel t$itme 'Ie Okuma", ' S.rey se! SOy·
Ierne" 'Ie ' Ana Oat' ders nOl lan: duzenlenen Ij::izelgelere.
her ogrenciye bit nurnara veril erek i $lenmi~ 'I e aralanndaki
o
ili~k i bulunmaya lj:all$rlm'~IH. ' Ana Oal ders nOllanyl a
kar~ rlalmlan 'G iri~ Yelenek Sma...," pua nlarr. srnavi arclaki
Muziksel i~rtme , Ses ve ~Igr alanlanna art pua nlarrn
agtrllklr orla lama lannda n olu$makla dfr. Bu pua ntar. OSS
puan larl kallimadan 6nce kj durum lanyla a lrnml~llr
(U.O.E.F. Muzik Egillmi B61umu'nde 1992· 1993 ve 1994
ylllannda yap llan giri~ yelenek smavlanna. belli oran larda
OSS puanl kalrlm r ~, hatla 1994 yllrnda yapll an giri$ yelenell. smaVlm % 5 oranmda ortaogretim ba~a n pua m da
elki lemi$trr. -Ek C·) .
1994 yrhnda OQrenime ba$layan agrencilere iki kez uy·
gulanan deneme testmden elde edilen pu anlar da her
ogrenciy e bir numara verilerek, hazrrtanan ~izelgeye i~­
lenmi~lir. Teslin iki uygulamaslndan elde edilen pua nlar
kuflanllarak gQvenirtik kal sayrs. hesapianrms, her SON
maddesinin anahz. yap.hp, seceoekreroec Ij:eldrricilerin ' "
j ~leyip i~lemedigi ve g~luk duzeyleri bulunmu~lur. Daha
sonra. Muzjkset tseme eramna yOnelik ctarak hazn1anan
deneme tesn puanlanyla Muziksel I ~itme ve Okurna dersi
ncuen arasmdaki iIi~ki kalsay' s, buluna rak les hn gelj:ertigi
ara$ll rll m'$lr r.
islal istrksel anauztenn bir kurm bilgisayar ortammca
yaprlmr$ ve Irekans dagrlrmlan , basit korelasy on i$lemleri.
giivenirlikle ilgili varyans eneun. elde eenen kc retasycnlara
dayal r ola rak laktor analizi bi9m1eriyle ele ahnm l~l rt .
Bulgulann orlaya ~lkanlmasrna y6nel lk olarak yaprlan
bu 1j:3 " ~ma la r, lablolar habnde gosle rilete~ yorumla n m f ~ll r.
A~g 'da ara stnma konusuyla ilglli ola rak kullanrlan
kawerntann alj:,klama lan ve krsajtmatar ver almaktadrr.
U.O.E.F.: Uludag Universllesi Egillm Fakulle Sl
055 (Og rencl S~me Sma vl): Ogrend Secme ve
Ye rle ~l r rme Merkezi'nee OrlaOQrel rmi tamamlayan ogren.
d leri. universileye ye rl e ~tr rm ek amacryla yaptlan smavlan n
I. a~amas rd lr.
Slnavda belli brr puan. elde eden adaylar .
II. a~ama Ogrenc i Yerte$ll rme Slnav.'na (OYS) kalflabi·
lirter.
au
Mi A (MO z i kse ll~ Jt me AlaOl): U.O.E.F. Muzik Egillmi
BOIOmu giri$ yelenek srnavlarrnrn II. a ~ a ma s rnda uVgulanan. "MOziksel I~ itme 'Ie Tekrarlama"ya dayah smav
'Ie puanlan.
SA (Ses Alam ): U.O.E.F. Muzik Egil imi S61umu g iri~
yetenek srnavlannr n II. a$amasrnda. adaylann sesleri yonun den ye terliginin a ra~lrrt ld rg r . ~ rk r soylemeye dayalr
smav 'Ie puan larr.
.I
GY$ (Giri$ Yelenek Sm avl): U.U.E.F. Muzik Egillmi
BOlumu giri$ yelenek srnavlar rn.n II. a$amasrnda, ada ylara
uygulanan "Muziksell$ilme ' , "Se s' 'Ie "Calg r" ala nlarma ail
yaprlan srnavla r 'Ie bu srnavlardan alrnan puan lann aglr·
Irklr ortalamala nyla olu~lu rulan puan .
Mio (MOzik sel I$ilme 'Ie Okuma): U.U.E.F. Muzik
Egil imi B61umu progr amlarmda allr yanyrlr (3 yil) kapsayan
'Ie kulagrn muzik seslerine duyarlr hale gele rek. duydugu
sesleri nOlayla gosterebilme veya gordugu nolalarr seslendirebilme amacma yOnelik Ij:alr$mala n ilj:eren ders.
BS (Birey sel Soyl eme = Ses Egilimi): U.O.E.F. Muzik
Egihmi SOIOmO progr arnlannda dOrt yanylll (2 yrl) kapsaVan 'Ie insan sesinin kullan,lmasrn.a ili~ kjn bilgilerle. dogru
~a rk. soyleme becerisini geli~lirmeye yonelrk ~ajr~ama!arr
ilj:eren ders.
AD (Ana Oal = An a C;:alg. ): U.U.E.F. Muzik Egitim B6lumu programlannda sekiz yarryrir (4 y rl) kapsayan 'Ie 09renrme ba~larken . 6grencinin ilgi alanl ya da yatk rnJrg. dO$un':'letek se9len bir Ij:3lgr veya ~an (ses) egilirnini ilj:eren
ders.
Oers Not u: U.O.E.F.'nde. her yanyllrn sonunda jlgili
dersin yanyll ilrindek i smavlannrn % 40'., yar :'!rl sonu f.na l
vey a bUlOnleme smaVlnrn % 60'. almarak olu~ lurulan
puan.
OYT ([)e nem e Yelenek Testi ): Ara~ l lrmaernm . bu
ata$l rrma ilrin geli~li rip . 1994 yll rncla U.O.E.F. Muzik egitlmi BOlumO'ne giren 41 ki~ilik gruba uygulad rgr lest.
23
Guvenl rlik: 8 ir o l~ m e aracmm, aynr ozellikle ilgili e ra rak arka arkaya yaptten o l~ m e l erde ya kla~l k ayru sayrsal
sonucu vermesolr {Tekin, 1982, s.55). Guvenirlik, teknik
bir sorun olup, bilimse l arasnrrnamn ilk kosullanndandtr.
Ge~erlik : Bir ot~me arecmm. ol~meyi ama ~l ad lg l
Ozelligi baska ~eyl e rl e kaneurmacan O l~ ebi l me s id i r. Ge~erl i k, bilimsel oJdugu kadar, fetsef bir sorundur (Karasar,
1982, s.113).
Ko relasyon (r): Oraylar eresmoekr lonksiyonel m~­
kilerin oerece veya miktar uu beumlerne istalisligidir (Karaear, 1982, s.116). 8 u il i ~kj, "korelasyon katsayis :" veya
"i1i~ki katsaYlsl" adl venlen ve -1.00 ire +1.00 erasmca degi~e n bir saylyla belirtiJir.
SOLUM 2: SEsiN ALGILANMASI VE MUZiK YETENEGi
Insanrn cevresiyle il eti~im ve etki le~im inde rcl oynayan
en onemli Oge "ses"tir ve hatla sesrerte dolu bir cevrer nn
i~i nd e ya~a ndlQI soylenebilir. Insan, seslen algrlaylp ~o­
zumter, yorumlar ve Isrer. deg i~ ik anlahm bicimlerine dOnu~lUriir . Bu anlatrm b~jmle rinjn basmda "muzik" gelir.
Bu bOlumde once, muzigin hammaddesi otan ses ve
onun muzik haline do nO ~O m u , daha SORra da e senm mezik i~i nde ki sesleri ~ozu m el e m e yetenegi uzem de a~ l k­
lamalar yer alrnaktadrt.
2.1" Sesln Olwiumu
Sesin, genellikle kuragl uyararak, beyinde duyumtara
yol acan etkiler sonucu o l u ~tug u belirtilir. Bu nedenle bir
sesin clusabilmesi i~in ; ses etkisini saptayacak bir kulak ve
beyin yani bir "alrci sislem", oRlan uyarabilecek bir elken
yani "ses kaynagl" ve bu etkenlerin kulaga iletimini saglayacak bir "itelici ortam" gereklidir (Zeren, 1978, s. 2).
2.1.1. Ses Kaynagl
Kulagl uyaran etkenler. bir cismin veya cisimlerin titre~iT1 e si nde n doganar. Ornegin bir diyapozona (ses tratah)
k0truk bir ~ekit;:le vurulursa, bir ses otu~ur. elle dokunuldugunda ses tralalr kollarlmn litre ~tigi hissedilir. Titre~im lerin izteri ~e ~itli yollarla bir kaglt veya_ba~ka bir ortam
Ozerinde belirlenerek (trizilerek) gOl lenebilir. (Su l ur ses
incelemelerinde geli~mi~ bir elektronik aiel olan osiloskop
t;:ok kullamll r.)
Her tilire~im aynl zamanda bir ses dalgasml ol u ~lu ruf
($ek i12.1). "Ses dalgaSlnm kaplad lg1 alana ise dalga boyu"
denir (Zeren. 1978, s.5).
2.1.1.2, Sesin Genllgi
$e kiI 2.1. Gen ligi Ginikye Azala n Sir ses Tttr eslm l
(Zeren, 1978, 5.7)
Ses dalqalanrun derinlik ve yukseklikleri, yani 'ntresen
sislemin denge konumundan ayrrldlgl en bCryCrk uzakl1ga
genJik" denir (z eren, 1978, s.6). Sistema uygulanan d l ~
kuvvet bO yud Ok~e genlik de buyOr ve genligi buyuk otan ses
daha kuvveUi duyulur. Ancak bir sure SORra bu kuvvetn
enerji ~~ it l i d l~ etkenlerle azahr, genlik kOt;:Ulur ve titresim
durur. Bu eraoe. olusan sesin gittikye zaYll ladlgl duyuycr
($ekiI 2.1). Fakat Iitre~ im i n periyot ve trekansmoa bir degi~ikli k olmaz. Ornegin, telli t;:algll arda lellerin tit r e ~ imleri ,
dolaylslyla isitilen ses krsa sOrede kaybolur. Sesin uzamast iyin; kemanda yay aracllig lyla tele enerji ektenn u
yaplJdlgl gibi, kaybolan enerjinin yenilenmesi gerekir.
2,1.1.3. Sesin $i ddeli ve Gii rluk
Bir ses dalqastmn belli bit nokladaki ses yayrtma dog·
ruUusuna dik 1 cm2'lik bir yOzeye 1 saniyede verdigi enerjiye "sesin siddeti' denir (z eren. 1978, s.13). $iddet seviyes!
it;:in birim olarak "desibel" kulterutrr. insan kulaqmm tahammUl edebileceqi ses ~iddeli 120 desibel (dB) dir.
$iddel artbkca sesin gOrlugO de artar. "GOrluk" insan
kulagmlR duyabildigi sesler itrin kullanllan bir le rimdir. Insanlann duyamadlgl pek t;:ok tilre ~imler ve bu titre~ im!e rin
de sayllan 6zellikleri vard" . GOrlOk birimi olarak "phon·
kullamllr. 1 phon, "kulakta aYlrt edilebilecek en k0truk ortalama gurlOk deg i~mesidir" (Zeren, 1978, s. 14).
$ iddet va gOrluk i1i~ki s i $e kil 2.2'de gbriilmektedir. Buradaki e~rIIer , deg i~ ik Irekanslarda aym gurlOgO vermek
it;:in gerekli ~iddet seviyelerini gostermektedir.
.
-
-",
,
c.,L1
~
.... "
,. "- .~
~~ ,
.
. i"-;;: ,
l--......:
"
, . ~~
•.. ~ ;
I ~;
: ,
!
:
2.1.1.1. Sesin Frek ansl
Belli bir frakansla t itra ~an sas kaynaklan, birbirlerinden
farkh yaplda olsalar bile, kulakta ayn. elkiyi yaparlar. Sesin
onemli'bir ozelligi olan frekans ve ~ e~ itl i seslerin IrekansJan
arasmdaki bagmtllar, mOzigin de temelidir. Muzikte frekanSln buyuklugOne gore, tizlik-peslik ozelligi olu~u r.
24
:
;
.
I
1
He
;
j
Bir ti l re ~i m i n olu~masl it;:in ge~en saniye cinsinden
sureye "periyol" bir saniye it;:inde olu~an titre~im i n saYlsl na
ise "frekans" denir (Zeran, 1978, s.5). Frekans birimi
"Hertz" (Hz)dir.
;
' '"' .
--..,
,
'j ,. ;,
- I
:
1/
I
~
. I
'
t'"
~
.l.'L::JJ
I
-;:
1
"-',
,,, "
••_ ·i.....__
~ ..l
~ ...
.. . v l N " o;,
$eki l 2.2. Flel cher-Munson E ~it GiirlUk Eg rilerl
(Sad ie, 1980, s.549)
- -
2.1.1.4. Set Bas lne l
2.1.1.8. Se.ln n zIJk·Pe.llk Ozelllgi (Perde)
Her ses daigasl bit (P) basl ~ degeri ile de deQerlendirilit. au ba s ll~. atmoslerik baslt~an larkh oIarak,
uzayda ses dalgasilarafrndan oluituruluf. Ses basm~ bj..
rimi "bar" oIop, em' ba'lna 0,00 1 gramhk bit bas l ~ kuv-
venne e,itti' ,
Ses basu'lClyia ses ~jddeti arasrnda kareset bit bagrnlr
vardlt. Ses baSU'lC1 2, 3, 4 misli artrnhrsa. ses ,iddeti 4, 9.
16 ,eklinde artar (Akyolcu.1990, 52).
2.1.1.5. Se . Kay ollglnln Giic u
au-
Bit kaynaktan ses ha linde ~vreye yayllan ~iir.
rada s6zil edilen. ses kaynaglndan ses elde etl"t'lek 9 "
nereenen ~ degildir. "Set voK/mu' oIarak da adlandrnlan
sesin gueu. bazr kaynaklarda "sesin ,iddeti" ile aynl anlamda kulJandabilmektedir. Bilimde ~ wan (w) birimiy\e
~lUr .
Bir kaynaktan set ~ etmek iIpn harcanan ~ yliksek
oIdu(Ju halide oIupn sesin gUcU oIdu~ azdlf. Omegin. bit
pryanistin kullanchgl ~ balan 200 we kadar ~1 k.abi1di9i
halde, elde edilen sesin gOcO 0.4 w doIaYll"ldadrr. Kullanllan gOcOn bOyOk bit kls rml ~Igldaki siirtunmeleri yenmeye. rnekanizmalan harekete ge¢meyG vb. harcan-
MCizikte IrekanSl daha bOyUk olan bir ses °tizO(ince).
'rekanSI daha kU9Jjk oIan bir ses °peso (kahn) olarak tanlmlanmakladlr. Aynl 'frekansta utresen sistemlenn ~l­
kardlgl sesler aym incelik veya kalmlik Ozelligine sahiptir.
Bu Ozellige mOzikte ses yUksekli~i veya ses perdesi denir.
Percle n
e Irekans araslnda bagmfllar versa da aynl ,ey
degildir. OzsllikJe yOksek IrekansJarda ses ~ti perdeyi
etkllemekte. frekans aynr kaldlgl halde sesin ,iddeli artbrlldlg lnda liz bir sea. daha tiz perdeli olarak ergllanabilmektedir. 0 halele °perde°, bir sesin kulak yoluyla
insan beyninde uyandml lgl duygudur. (Zeren. 1988.
s.35)
Ses perdesinin belirlenmesinde. kulag," duyarllg.na
NOh y6nl emler yanuKia. gCinumuzde frekanslan milyarda
bir Hertz kadar belirsizilkle vereeuen, kulaktan bagrmslz
olarak uygutanabiierl Irekans belirleme yOntemieri vardn.
Ses perdesi ~n °mer ad! ver ilen birim kunanllmaktadlf.
(Tabb 2.3 frekansla mel oIarak annan ses perdesi araslndaki i1i, JUy; gOslermekledir).
m'~llr
(Zeren, 1988. , .34).
Tablo 2.l'de mUZikJe ilgili ~e,itli see kaynaklannln 91karabildikJeri en Iwvvelli 5e5 ~Ieri g6tOlmektedir. Insanlann dinleril.en algllamadlgl bu bUyijk faril.llhktar. kuIagln yap,sl ve i~itrne ~usu ile i1gilidir.
7
/
Tablo 2.1 C;e, ltli Se. Kaynaklannln En Bayuk Ga~leri
(En b Oyuk olma yan gU~ler yanl an na bellrtllml,Ur.)
1/
,~
GO~ (W)
SESKAYNAGI
75 Ki~ili k orkestra
BOyOk davul
70
25
0'11
13
Trampet
Sembal
Trombon
Piyano
Trompet
Bas saksalon
Bas tuba
Konlrbas
75 ki,ilik orkeslra (orta gOrlukte)
Pikolo
Ful(it
K1arinel
Komo
Owen
Bas insan sesi (ff)
Mo insan sesi
Orts konu~ma sesi
Kon, erde en hald keman sesi
12
10
\Zeren. 1988••.34)
---
,
" •,
100
....-
./
~
200
olOO
lOOO :l'OOO 4QOO
10.000
f",,,,,< ,,,,y IH. )
6
0.4
0.3
0.3
~ekll
2.3. Frekan sla Mel Olarak Al lnan 5e. PerdesJ
Ara'lndllkl hl,kl
(Sa die, 1980, • .551)
0.2
0.16
0.09
0.08
0.06
0.05
0.05
0.05
0.03
0.001
0.000.02 4
0.000.0038
2.1.1.7. Se. ln
S~lenleri
MUzik sesi veren sislemlerin titre,imleri. ~e,jlli litre~imlerin bir arada olu~arak. bunlann bile,kesi oIan kan~ Ik (kompleks) bir l itre,imin kulal}a gelmesi ~k1inde oIur
($ekiI 2.4). AsIrndaoogada lek bir Irekans halinde oIan sese
nadiren rasllanlr.
sesler:s.1 sinus dalgalanona, ka n~lk
til re~jmli sesler de °kompleks ses dalgalanona sahiphrler.
Fourier, kompleks ses dalgalannln bi~ sal sin(is 001galan Iop/amlnden oIu f8bilec~ni kanlUaml~hr (Akyolcu.
1990.5.2).
au
25
2..1 .1.8. Se sl n TlnlSI
", •bmncr b l lc~cn
ilancl btl c~ cn
\
..
M uzikl e harmonikli sesl eri olust uran selenlerden genelrikle birin cis i en gur cremdrr. Ancak kullaOllan yalgl Oln
ce$idina veya lelin hang i nokta da titre$tirildi gine bagll 01arak, sonraki selen daha gur olabilir. Ya ni Ce, itli calgl lann
seten gurlukleri nin daglllm i birbirine uymaz veye bazr seIenlar hi(; olulmayabilir. Sesin selenlerindeki bu la rxlillklaf
"lin 1" eennen 6zelligi do{1urur (laran, 1978 , 5.11 ). Insan
kulag l, tl nlYI c6 zumlayerek, sesin klme ail oldugunu, yani
ses kaynagl nl sapt ayabilir ($ekil 2.6).
$ekli 2.3 .
Frekan81an Farkh Ikl Ayn Se sln B lrl ef erek
Yenl Bl r Se t O lu , tu rma lan
(Kesik ~zgiler bitlesen sesleri, duz eizgi bile$ke ses!
gOstermekiedir.)
(Zeren. 1978, s.11)
Birbirine bagll oIara k ve birbirini olu$turarak bir arada
elkan sat sesle rin he r birine "selen" veya "p ar$iyer denir,
Muzikle "harmonikli sesler-i olu$IUran selerrlerin gUrlukle ri
eym degild ir. Insa n kulagl, sel enl&ri ay n ayn degil. le k bi r
bile$ik see halinda duya r ($ ekil 2.5).
,
$e kll 2.6. Deglf lk r ln d. rd a Fak at Ay nl Perdedekl Dart
Ses Dalgasl ve B aSl nlj Degiiim ierl
(d. kl sm lnda yer alan saf bir ses veya sal sinus dalga sl dlr .)
(Sadie, 1980, s.546)
2.1.1.9. Rez on en s
~kU
2..5. B lr Grup sestn B lrIe , lm lyle Elde Edllen Do
Sesl
.'
a) Bir te yple..cahnarak side ed ilen 523 Hz.1ik Do sesi dalga
torm u, . ..--- ~ b) Kemanla aynl nola ,
c) Klarinetle ayr unola,
d) Sir grup tiz sesin ks rl$hrtlma slyla elde edilen dalga formu
(Sadie . 1980, 8.553)
2.
Bir ses sisteminden, baglar\(hgl balks bi r sisteme enerj i
aktanrru yapitarak, ikinci sistemin de til re,im yapm asl
saglanabilir. Burada uya flcl ses ststemin e b agll olarak til·
rasim yapan sistema ' re zonat or' danir. Tum yalgllarda
bOyle bir ikili elstem bulunu r. Piyanod a ses tantasr uzerine
baglanarak Van yana gerilmil teller, baglantlyl saglayan
tahtanm yanls lr a teller araslnda ki hayayla birbirini litre,t1rirler. TaUi bir (;8lg lda uya nCI etstern oIan tel. (;8lglo lo
gOvdesini yani rezona t6rO Iil re~lirerek sesin l iddetinin artmaS101sagl ar . NefesH~Iglla rda UfIeme so nucu utresen dil
ile il;eride ki have satunu eresmca bir etkile sim olu eur.
Uyancl sislemin utresim genliginin rez onatOr ta rafmdan
buyatUlerek. sesin ea ha kuw etli ~ I kmasl n l o sagla nmasl oa
"rez onan s" denir. Burada rezcnetercn. wane sistem a
gOslerdig i tep ki s6z konu sudur. lyi bir ~Ig l da rezcnan sm,
sesi bUyiilme oraniOln bUyuk ol mas t Islenirk.e n. belli sesleri
buyUten rezonanslardan ka~mllir (ze ren. 1988. s.30) Bu
nedenle ~a lgm ln g6vde yaprsma enem vecur.
2.1.2. Ses
neucr Ortamlar
Ses , madd.e sel bir sistemin yapttg r titreslrnlerden dogar. Bu titre~imlerin kulaga ulasabitmesi ioin bir veya bitbirine degen birio;a~ maddesel sislem, yani ilelici bir crtarmn
clmast gere kir. Sesi ileten ortam; bir gaz, bir SIVI veya bir
keu olabllir, aneak bo~lukta ses jletimi mumkun degildir.
Gaz , SIVI veya katlYI
olu~luran
tanec ikle r, Once ses
kaynagmm titreslmlne uya rak degme yuzeyinde tilre~meye
baslartar. Oaha sonra titresimlerin diger taneciklere g~­
mesiyle ses ilelili r. llelic i crtarmn ilettigi, madde degi l enerjidir (Zeren , 1988, s.52).
2.1.2.1. Ses Daigasl ve Dalg a Boyu
lrenci c rtermn ilettigi a~,klanan ene~inin ileUmi saglayan , bu ortam ~inde ciusen dalqalardrr. Soz konusu
enerjinin ilk sagland lg' yer elbette ki, ses kaynagldl r. Kaynakta ofuean her fitreeim aynr zamand a bir ses dalqasrm
yayllma hmm elkilemez . Eger bOyle olmasaydr, bir ko nser
salonundaki dinleyiciler muzigi karmakansrk duyarlardl.
Havamn ~ nde yabanc I gazlar (su buhan. a ~ 1fl karbondioksit,metan vb.) bulunuyorsa sesin hava i~indeki
yayrlma t un d e gi~i r. Sicakli k degi~mesi veya nave kitienmeet ned eniyle ses tuzuun deg;~me si , netesu ~algll a n
daha 90k etkiler. Bu IUr durum larda, ~alg m m sesinin Irekansmda degi~iklikler olabili r ve bu nedenle, uzun bir
konser enasmde ~algllafl zaman zaman yeni den duzenle mek gerekebi lir.
Ses, slcak hava ~inde , soQuk havadakinden biraz daba
hlzh nerter. Omegin, yeryuzune perarer ctarak ilerle yen bir
ses dal gasl nlO yuz eyi, yere yakm bOlgelerde daha hlZh,
yerden yukanlarda dah a yava~ bareket edecektir. Baylece
ses dalgala n yuk,arlya dogru yon degi~li recek ve ahcr durumunda ola n herhangi bin sesi duymayacaknr ($eki I 2.7'de
A ve B ahcllarl). Oysa , aksam olunca, yeryuzu serin olacagmdan. ses dalgasl yere dogru yOnelir. Bu durumda encliar aym noktalarda oldugu halde sesi duyab ilirler ($ ekil
2.7). Bu nedenle ses dalqalan geceleri , gunduz oldugunda n daha uzak lara yay llab ilirle r.
olu~turu r.
Iletici ortam, ister gaz, isler SIVI, isterse katr crsun. ses
dalgalar l ard ardll S l k l ~ m a ve genle~melerle bir dogru
boyunca aynr bi~imde yaylhr. Ancak havada (veya baska
bir gaz ~inde) sadece boyuna dalgalarla iletilirken, kef ve
srvrda hem boyuna hem de enine dal galarla iletilir (Zeren,
1988, s.59).
"Dalga bOYu" ise; "bir Iilre~i mi n olu~masl slrasmda
(yani bir periyotluk sure i~ in de) dalganln ortam i~i nde akllgl
yol" ya da bir ses dalgasml n kapladlgl alandl( (Zeren,
1988,5.74). Aynr ses dalgasl farkh ortamlardan (katl, SIVI
veya gaz) g~erek ilerliyorsa , girdig! he r ortamdaki dalga
boylafl da lario;h olur, ancak sesin lrekan smda bir degi~iklik
olmaz.
2.1.2.2. Ses ln Yaylimasl
a
I~ ;
''''' 111 ··11//· 1 i./ /. ..! .
0'
=..
/
•
l?ek ll 2.7. Katmanl ardakl lSI OeglJlmlnln Sesln Yayllm a5ma Etklsl
(Zeran, 1988, 5.68)
Ses dalgalarmm yayl lma hlZI, iletici ortam i~inde ki
laneciklerin ve bu tanec ikler araslnda el kili olan esnek
kuwetlerin bliyuklugune baghd lr. Omegin, bir leli geren
kuw el, ne kadar bliyiik ve lei ne kadar hafifse, olu~an ses
dalgalarr lel boyunca 0 kada r hlzh ilerler. Bir kemanln 18
telindeki dalgalafln ortalama hl zl 296 m/s kadardl r, aneak
aynr lei si sesi verecek ~ekilde biraz daha gerildiginde bu
hlz 333 m1s'yi bul ur. Ses dalga larmdan bir kls ml, kemanln
e~igine geldiginde geri dOne rken, bir klsml e~ikten gOvdeye ge~er. KU~kusuz, dal gala rm e ~ i k veya gOvdedeki
hlzlarr da larkhdlr (Zeren, 1978, s.6 1).
Sesin kuwetli veya zaylf olmasl, pes veya tiz oimasl
Sesin yayll maslOl etkileyen bir ba~ka atman de
rUzgardlr. RuzgAr ses kaynagmrn arkasrnda n geliyorsa,
ses dalgal arml zamine doQru yOnlendirecek ve l itre~ mekte
olan hava kiillelerini yeryuzundaki ahcllara t itre~im in enerjisi kaybolmadan ula~masl nl 5aglayacaktlr. Ruzgar, ses
kaynaglna karJldan geliyorsa, ses dalgalannl yukan dogru
yukse llecek ve sesi zemindeki allcl lar duymayacaktlr.
Sakin bir deniz, ses yanSlllCI bir yuzey gib i, ses dalgalarlnl yans ltarak ~ok uzaklara yay llmasrn l saglayabili r.
Asllnda, farkli etkile~im'er icinde bile elsa , sesin hava
hlZl, lazl a bliyUk degildir. Sesin yava~ yayllmasl,
muzikte gene1likle bir sorun ~ I ka rma s a da , baZI Ozel dui~ i nd e ki
27
rumlarda aksakllklara neden clabilit. Ornegin bir konser
salonu nda, dc vartardan veya tavandan yansryen sesle rin,
dogrudan gelenle re gOre biraz gecikmesi, muzigi bozacak
yanktlanmalara neden olur. Bu yenkuen yok edebilmek iyin
buyuk cecetara gerek vardrr (Zeren, 1978, s.66). Se sin
havadaki tuzmm kOyOkhi gO, bir yoneticiye orkestradaki
yalglla rdan gelen seslerin tarkh zamanla rda ulasmasma
neden olabilir. Bunu Onlemek ~in c rkestra. iy ~e cembener
halinde duzernerur, ama biiyUk crkestratarda rnm birligini
saglamak yine de sorun clabilir. Bir bando ark asmdan giden uzun yOruyu!;> ko lunun, uygun adimlarla yurii yememesi
de aym sorundan kaynaklanan baska bir 6rnektir.
2.1.3. Allcl Sist em:
sesrenn iiltilmes l
lsnme, insan ve hayvanlarm beyinlerinde yarattllda n
ses sansasyonlanm, bir ye!;>it elektriksel sinyalle re dOnu!;>tUrerek geryekle!;>lird ikleri bir duyudur. lsltme aym zamanda tam uygulama li muzigin dayah oldugu bir temel
ciueurnccr. Ancak mu zik, kulagm algllayabilecegi kapas itedeki seslerle mOmkOndUr. Bu bOlumda insan kulaglnln
yap rst ve sesieri algl lamasl uzerinde durulacaktlr.
2.1.3.1. Kulag-m YaplSl
Kulak, kendisine gele n titre!;>imleri beyinde ses halinde
duymaya aracllik eden bir organd lr. 0<; klslmdan meyda na
gelir:
I) 0 1' Kulak : KalataSlnm iki yanlnda, uzeri deTi ile ortUlu, kulak kepyesi denilen klkl rdak yapl ve d l~ kulak yolundan meydana gelen klslmdlr ($ekiI2.8). Ol!;> kulak kep..
yesi , ses dal galannl lopla r. Ke p<;enin all klsml nda klklrda k
ihtiva etmeyen lobulus klsml bulunur. Kulak kep<;e si ye!;> itli
kaslar ve baglar tarallndan kalata slna baglanm l!;> tlr.
olu !;>ur. D I ~ kula k yoluyla 4S" fik ayl yapa r. Aengi sedel gridir ($enocak, 1983, s.l7).
Kulak zan, kulak kepcesinde toplamp, dl!;> kulak yolundan geyerek gelen ses dalgalan nm etkisiyle titreserek, bu
titre~imle ri orta kulaktak i stra kemikyiklere ilelir. Kulak zanmn uzennce ses dalgalannm topl and lgl alan yakla~l k 1
cms'dir. 8 u nedenle , ku lak zann a utesen sesi n gQcO on kat
artmaktadrr. Ancak kulak zan, bir mikrofonun diyafra ml gibi
i~ gOrerek, ses dalgalaTinlO deg i ~en se s basmctenne rnakem mel yamtlar vermektedi r.
Ii) Orta Ku lak : Ku lak zanyla d l!;> kula ktan aynhr. Ayrlca
iyerden kulak kemigi, yuka rdan kala bcsluklan, a!;>agldan
kata toprarcaman. 6nden Ostaki bo rusu ve arkadan kulak
kemigi i!e srmrlanrmstrr ($ ekil 2.8). Orta kulak iyinde i~it­
made rot oynayan Oy kemik vardir. 8 u kemiklerden yekiy
kemigi kulak zenne. Ozengi kemigi ise iy kulak penceresine
yapl~l kt l r. Kulak zanrun tit re~i miyl e once yeki9 kemigi etkilenir. Bu fitre simler daha sona 6rs kemigine, onun ereclllglyla da Ozengi kemigine ulestmnr, Bu Oy kemi k neredeyse bir sanz.man sistemi olu!;>lururiar. Ca kiy ve Ors kemikleri sesi gOylendirip, ozengi kemi ginin ayagmln dibine
yogunla~tl rarak , 6zengi ke migi arac lllglyia i9 kulaga utasmasmr saglarlar.
Orta kulaglO hava dolu boilugu, kalp ahilan, eklem
harekelleri gibi vUcut tarahndan olu!;>turulan pek yok gurii huden ses yolunu izole eder.
Orta kulak, iy kulaga oval ve yuvarfak pencerelerle, yulaga da Ostaki borusuyla aYlhr. Ozengi kemigi, oval pencereye yaslanm l!;> durumda, ayagl da kohleaya bir zaria
bagll dlr. lnce bir kasla hareket ettirilebildiginden oval penceredeki zarda bir gerilim ya ralarak i9 kUlaga giren sesin
gOcunO d O !;>O ~eb il ir. Tlpki irisin gOzde 1 ~l ga kar~ 1 Olu!;>turdugu degi ~iklik gibi istenen ses volumun u ayartamada rol
oynar.
Kulak kep<;esinin se s dalgal anm toplam asl yanlSlra
sesin yonu nu belirlemede de etkili oldugu savunulmaktadlr. 8atteau, kulak kep<;esinde ki klVTlmlarm 6000
Hz'dan daha yuksek frekansli seslerin yerini belirlemede
etkili oldugunu ileri sOrmO!;>tUr (Sadie, 1980, s.423). 8 u
konudaki ara!;>tlrmalar, kesin sonuylara ula!;>mam l!;>sa da
insanlarlO hayvanl ara nazara n yon be lirlem ede yeteneklerinin daha az oldugu bilinmektedir. Hayvanlar istedikleri zaman kulak kep<;esini ses kaynag ma yevire rek ve
Oncefikle ses kaynagrm inceleyere k kimlik saptamaya ye1I!;>l rlar. lnsa nlar ise kulaglOzn yaOlslra ak dlanyla sesin
anlamlOi ve yOnOnO yl ka rmaya yall !;>lrlar.
DI!;> kulak yolu nun 113'OnO olu~t u ran dl~ klsml klklrdak,
2/3 'OnO oluituran kls ml kemi ktir. DI!;> kulak yolunun krklr d<lk krsml kulak kepyesinin devam ldlr. Klklrda k dl!;> kulak yolu iyinde kll'olekOlieri bulun ur. D I ~ kulak yolunu n iy
klsmzndaki "kulak kiri" denilen salgl, ye!;>illi tozlann kulaga
girmesini engelle r ve mikroplann (iremesine en gel olur.
Kulak kiri ayOi zamanda d1i kulalda orta kulak arasmda
bulunan kulak zaTinm da istenil en gerginlikte ve temiz tutulmasma yardimci olur. 8 u salgm ln yok olmasl halinde
d l ~ kulak yolu nu doldurarak i~itmeyi engelleyebilir. 8u nadenle Ylkanarak temizlenebilir.
Kulak zan , dl ~ kulak yolu dibind edir. DI!;>ta epitel dOll-u,
iyle elaslik l ibriiz, iyte mukoza olmak (izere Oy klslmd<>.n
"
~ki l 2.8. Kulagm Yaplsl (Insa n k ulag lnln ,emati k bir
gorOnu mu)
A. Dl~ kulak yolu, 8 . Kulak zan ntn kesit olarak goriin OmO ,
C. Ortakulakta bulunan yekiy kemigi, D. Ors kemigi, E.
Ozen9i kemigi kohlea gi ri~ ar aQI ile F. Orta kulak hava
bo!;>lugu, G. Kohleadan gey en sesi bo~a ltan pencere, H.
kohlea (kulak salyangozu ), I. I!;> itme siniri, J . Yutaga ayll an
Ostaki bo rusu.
(Sadie, 1980, s.422)
yollan"d lr. Aslrnda vl.1eudun bi~ok b6lu mO arasmda buna
benzer ba~lanl l la r ve bilgl degi~im leri vardrr. Anca k henOz.
bu konudakl araJhrmalar sOrmekte ve ,.:Ozulemeyen ball
bo~luklar dolduru lmaya l;alr ~ l lmaktad'r (Sadie, 1980,
s.423).
Bazan vUcut dl$lnda ki herhangi bir ba s '~. dl$ kulak
zan Ozerine, ~rl girmekte olen sesin titre$imleri Ozerinde
bir gerilim Grelir. Genettikle yiiksek yerletde '0'8 u~akt a daha
dU$Ok atmosfer boJluguna girildi(jinde gOrOlan bOyle durumlarda, baSIf19 ar araslnda ki denge, Ostaki borusundan
yu1a{la. killrOk hava balonculdarmln slzmas lyla yeniden
kurulur. MyIe bir olaydan sonra, orta kulaga lekrar hava
ahnabilmesi ~n ~iOneme ve ~ ylJtkunmalarla yardlrTlCj
2.1.3.2. Kulag1n Duyart lk Ozelllkierl
ol\.Inur.
DiOer tUm organ larda oId~ gibi, ku lag ln da duyarilgl
slnuhdlr ve bu anlarnda baz l Ozellikleri bu lunmaktadlr.
III) I~ Ku lak : Kafa kemiklerinden kulak kemiginin (Ie mporal kemik) ~ne oturmu$lur (~ki1 2.8). ~nde denge ve
ifitme duyulannln en 6ne mli parya lan yer ahr. I$itme duyusuy\a itgili klsma "kohlea- deni r. Kohlea salyangoz ka·
buguna tienzer ve 2.5 IuYnmdan ohJ$~. il;inde i$itme
I) Sea ~ Iddetln ln Etk lsl : Kulagln elkilenmesi 9 n ses
dalgalannln Jiddeti be~tli ~ rler arasteda oImalldl r. KuIaOm bir all Jidde l simn vardtr, bu smmn allmdaki tit~r duy\Aamaz. $iddeti duyulamayacak kada r az oIan
lilre~imIetin gOrtUgJ slflr kabul edilir. BiliOOigi gibi gurtUk.
insan kutag1mn duy abi1d9 sesler ~ kullanllan bir terimdir.
gOrevine kattlan nazik pa~lan banndlran "kulak $IVllan"
vardlr. OzengikemiOiar8Clh(llyla kohkladaki SlYly' uya ran
ses titre,unleri. burada ki ~~ IJgiIi sinirieri etkil erler.
Kohleadakl I mOIO uya nltnasl ipn yuvarlak pencerenin
de yardlml otmaktad lf. Yw arlak peocere bir zaria 6rtiitUt.
Ozengi kemigine gelen sesin tittef m. bu zan dlpn iter,
baskr ka lktlguKia ise ur ~ dOner.
hareket. kohlea
~ki SIVl)'I titre,tirir.
Kulagln duyabiJecegi en ~k Jiddele "ef ik oogen"
denir (Ze ren. 1978. s.13). EJik deQeri tUm ltekanslar il;;in
aym de gildir. Kulagln ifitme alanlnl g6sleren f eki1deki kapa ll ~ de anlaf lld!{ll gibi, (~ kil 2.9 ) insan kulag lnm
en iyi duyabileceOi 3000 trekansh sesieree efik dege ri. -1 0
d3 veya genlik ba Slncl 0.0004 dyoelcm2 'dir. 0 halde normal almosfer ba smcmm sadece on milyarda biri kadar alan
bir baSIn,.: degiJirni. ager saniyede ~OOO titref im yapabiliyorsa, tnsan la ral lOOan ses oIarak duyulabilmekledir. Frekansl daha bUyUk veya daha k~k oIan titrefimlerin kulagl
etkilemesi i,.:jn genlik\erinin daha biiyUk oImas t gereki r.
au
Kohlea, spiral feklinde bir tOp sistemdir ve bu sistemin
iI; dina mik yaplsl oIduk~ karmaJ tktlr. Prensip oIatak bu
tUp, basilar ur tarahndan ikiye b61UnUr. Basilar. kohleanm
kemik merkeziOOen uza."\an 20.000 kadar basilar !if la f lr.
Bu lifler , taban k.smlnda daha sart ve klsadlrlar. yClksek
trekan sta titrefim yaparlar. Tabandan I;lklldlk~ uzun ve
esnek bir durum g6slerirler ve dU~k 'rekansta titrefim yaparlar. Litler ayn. zamanda kohleadakl StVI kill esini de
kendi titrefimleriyle birlikl e ileri ve geri harekel ettirir1er.
Tabana yakl n bir lifin titreJimiyle hareket eden SIVlnln kit·
Iesi. usttekilerden daha azd lr. Bu da 'rekans larklnl doOurmaktadlr. Basilar ura zaYlftamlJ oIarak gelen dalga ,
burada keOOi ~aJ 'rekanSlna uyan rezonans b61gesine
ulaJarak kuvvellenir. Basilar zarm yOzeyinde yer alan korti
organ. ise duyma resepl Oril ola n tiiy (sal;) huereleri i,.:erir.
TCly hucreleri dOrt sira halindedir. 01; Slra halinde sl ralanan
20.00().ICly hucresi dl ' , diger 3500 dolaymdaki tCly hucresi
ise ~ hUcrelerdir. Bu huereler, merke zi sinir sistemine, sesi
lemsil eden elektriksel dClrtUle r gOndererek i, ilme olayml
,Iamamlar (Akyolcu, 1990, s.3).
Graf ikte (~kil 2.9), sesin f iddetiyl e ilgili bir de usl slnlr
vardlr. Bir til reJimin Jiddali, bu SlOlnn uzerine I;lktlglnda.
tlp kl art Slnlrda (iJilme efi9J) oldugu gibi ses duyulmaz .
Aneak ,.:ok zay" olan bir l rlre, imin, i,itilmeme d lflnda bir
etkisi oImadl01 halde, ,.:ok kuvvetli bir l itre, im if itilmem e&lnin yanlsna bir &Cl duygusu uy andl nr. Bu nedenle, eg.
riOin usl Slnltlna "acl duyma efiQi" denmekled ir. Ses
fiddetine g6re, en genif ifilme Slnmmn 130 dB kadar 01dugu gOrCllmektedir (-10 dB ile 120 dB arasr). Duyulabilecek sesin gUrlugu Slll r kabul edildig ine gOre. aynl sesin
aCI verere k duyulmaz hale geldigi s1radaki gUrlugunun de
130 phon olacagl 81;1kllt.
I,ilme olaymm asll Mlgesinin kohlea oldug u, yuzylllardlr bilinmesi ne raOmen, 1862'de Helmholtz laraflndan
ortaya atlian genel l eori yak laJl k yClz yll gundemde kalm., llr. Helmholtz, lilleri n ve tiiy huerelerini n farkh fr&tl
k be '
.,
". .
k
·
, .
~~:;:I"k sesen yanl ayara
Ylne 1eleceglr1l al;I -
~
•
i:r-
l,itmekonusundaki araJtl rmalar. daha ,.:ok konu, mave
;0
norma l oImayan iJilme durumlanna y6nelik oIarak sur- 2
durillmektedir. MUzi{lin pe k ,.:ok karakleristikleriyle. onlan ':,4 0
s~n kulag ln oIanak lan arasnida ba{Jkurulmasl 9 n 6az 1 ~ ll!
~hJmalar varsa de bunlar yel ersizdir.
i a
Aynca. i, itmenin sinir ut;Iannda oluvnadan Once. sesin
elkisinin ba~ka yonatla beyin mer1(ezinde (korteks) eleklriksel 6me kler halinde hissedi ldi~ bilinmekt edir. Kulaklarla
korteks, beynin sekiz veya daha fazla unitesinden g~n
en az beJ yol ile birbirine ba{Jhdlr. BeyiOOekl bu unitelerde
iJitrne siniMdeki hUcrelerden kat kat lazlasl , kortekste ise
milyonlareaSI vardn. Beyinde ki bu yonar topluca "iJitme
I"""
I~C r=tfRi~r¥~~Efff~;::::+I±]llm:;;;;+
I I I I l lIll
iLO
- ~()Il
'"II
, ---c1\-H+H~if-,,-~ll l
I , , ,[jj]
".,"~
~ - ~d'l
--ttl
,
.~
"
•
fl
nn,--'
I!
M[
1'; 1
:;;
\
(r' ~'i 1...!..! rr H~~ H-
r'" - ~ :: . fli!-m~. Cl
J
~
ttl
' .
II
II
".
TmllJ
d
L';,;. Lt,~--:lL_ ,
I
•
1= r ;
I
I M- IIj I ' $' t~. ~ ~
:
I
I
', !
I : rill
.
i
I jI
I
I
iI
-
::II
0.0002
0 .0000:
IllOOO
:w uyedelo mre$.m a VISI
~kll 2.9,ln' 8n Kulaglnln
~
2
~
~
'Ll+ " ~ ~
I
1lXlO
::~2
I, itme Alanl
(Zeren, 1978, s.12)
29
Ii) Ftekan slR Etkl sl: Kulagln t ilre ~im le ri duyabilmesi
il;in, sesin uygun ~idOOtl erte oImasl getektigi yukanda
aljlkland l. Bazl frekensre r, Jiddetleri ve dolayrslyla genHkleri az da olsa kutagl uyatabil dikleri nalde, bazllann ln
kulagl uyarabi lmesi il;jn genliklerin in bOyOk oImasl gerekmekted it. (CeJilli frekanslardaki seslerin e ~jk degerleri
~ ki1 2.9'da g6nJ1mektedir.)
Ancak, maddelerin oIuf turdugu til refimlerin ~u. genrikleri ne oIursa oIsun. kulakta ses olarak duyulamazla r.
Madde sistemlerinin tilre,im\eri geniJ bit trekans alamna
yaylli t. 100 saniyede bit tilre,im yaps n sistemlet geni, bir
frekan s atamna yayrhr. 100 saniyed e bir til tefim yap an
setemier oIdugu gibe, saniyede 107tilte,im yapsn sistemle r
de vardlr. Kulak, ,iddeti ne oIursa oIsun. bu titrefimlerin
OttaJama 20 lie 20.000 frekans arasmda oIan1annl duyar.
10 Hz. etan ses igrenmey e, 20.000 Hz'in uzerindeki lse
bapgns lna neden olabi ~r. Insan kulaglnm en rahat duyabiJecegi sesler 3000 Hz. (3 kHz.) frekanslldlr.
25 dB1ik bir Jiddetle titre,en bir sistemin freksnsl gil·
bklje artlnlirsa (~
2.9'da A noktas lndan B ve C noktasrna dog ru), Once hi¢ir ses dvyuI madl gl haIde frekans
1SO Hz.'e ulaftlg lOOa ses duyulut. Frekans artmlmaya
devam edildiginde sesin gitti~ tizle,tig duyulur. Hatta
genrik aym kald lgl nalde ;ijrlugun de amlgl samhr. Frekans 3000 Hz, oIdugunda, i,itme egrisi yiikselmeye baf ladlglndan gurlugun anldlgl hissedilir. Frekans 15.000
Hz. civarrndayken Iitre, im sutdugu halde ses kaybolur.
Bundan sonra sesi i, itmek il;in Jiddetin olduk~ arnnmasr
geteklidir. Ancak trekans 20 .000 Hz. (2O kHz.) olduQunda,
Jiddet n~ kadat arttmhrsa artmlstn ses duyulamaz. Aslinda liltefimlet vardl r va kOpek. yarasa glbi baZI canhlar sesi
duymaya devam edel1er (Zeren, 1978, 5.15).
Verilen bu sayl lar, yapl lan deneyle rte ekIe edilmif orIalama degerl erdir. Omeg in bit ljocuk kulagl , b6y1e bir deneyde (Jiddel artmlmada n) 16.000 Hz.lik sesleri duyabildigi nalde, bu limil yaf artl lk~ diJfmekte, 60 ya~l n
uzerincSeki insanJatda 10.000 Hz.'de k;tlmaktadlt , Yafr. lardaki bu dUliuf un sebebi lam olatak bilinmemekle birlikte,
kutagl olufl utan ana parlja latdaki esnekligin kaybl. halta
sinir sislemindeki degifiklikler neden iyle oldugu sanllmaktadlt .
Kulagln, mOzik seslerine olan duyarllgl da frekansa
gore degi~i m gOslerir. Araf tlrmatar, bu konudaki yetenegin
2000 Hz (2 kHZ.) civarrndaki seslerde en duyarll durumda
oldugunu gOsl ermektedir,
III) Kulagln sea Calg alar ln! Etkllem esl: Madde titdalgalat, bit ortamdald l aneciklerin
lilte ~mesiyle iletilirtet. Ancak insan kulagl bu dalga Jann
sadece % 30 kadann ln duyu lmas lnr saglar. Vine de bu
oran. kulagln duyartl bit organ olmadl gl nl g6slerme z, halla
g6zden ~k dana duyarll bir orgaOOlr (G6z, elektromagnetik dalgalann sadece % 2'sine duyarll dlr).
te ~ imlerinden oru~an
Kulagm bit ba~ka Ozelligi de. ses dalgaJanm degi~tirebilmesi veya yeni dalgalar eklemesidir. Yani beyinde
algJlanansesler , kulaga ge1enlerden farkhdlr. Bu kulak n n
yaplSmln simet rik olmamaslndan ileri gelmekledir. Kulak
zatln ln bit yanlnda sadece hava bulundugu il;in 0 tarafa,
rahaUlkla titrefebildigi halde , diger yanlndald kem ik sislemi
aym rahathlda titre~imi ni engenemektedir. B6y1ece tit·
re ~ mde de9i ~k1 ik olmalctadl r (~kiI 2.10). Aslrnda. bilindigi
JO
gibi il; kulaga alj llan penceredeki zarta kohJeadaki SIVl CIa
dl,andan gelen titre, imleri degi~iitme kledjrte r.
I
beyme grden daiga
"
I
"
,~ ......•
,.--,•
\
\
,,
" - '~
,
,,
I
.: ..
"
\,
~kll 2.10. Kulaga Gelen Blr TIt re,lmln Kul ak Zannda
Degl , meal
(Zeren, 1978, s.16)
Bu
de9iJim
genenikle drpndan gelen basit (sal) bir
sese, onun, selenlerini de eklemek feldinde gOrOfUt. Kulak
n nna bir yerine iki basit tilte~im gerirse, bunlan n bile~ke si
etan 18kbir ses duyulur . Kulaga aynl anda galen 300 ve 200
lrekansll iki basit selin olu$turdugu 100 treksnsb karma$lk
ses $ski! 2.11'00 gOtOlmektedit. Ancak bu ~ke sesin
yanlSlra. Jiddetleri daha az oIdugu il;in fazta etkin etamayan (200. 300, 400, SOIL trekansll) sesler; yani selenlet
de bulu nmalctadlt . &. olay. Foorier teoremiyle &elklanmllill r.
100 frehnsh bLle$ke ses
/
JOO fi-ekansll baSil ses
.' I
.
,-, '
;
!
ZOO frekallsh baslt ses
~ekll 2.11, Kulaga Aym Anda Gelen Ftekanslan Farkh
Ikl Sesln Kul akta Olufturdugu Karm aflk (Bilefke) Ses
(Zeren, 1978, s.18)
o halde kurak.yapay saf sesleri bile, dogada bulunan
seslet haline dOnUfWtetek selenleriyle birlikte olu~·
turmaklad lt. Nom:aal oIarak sadece ilk (ilj selen elkili 01maktadlt. Muzikteki ses sislemlerinin doQu~u da kulagln bu
OzelliQine dayanmaktadlr.
2.2. Muzik Ouygu su Veren Sesle r
MUzigin inssn yaJayl, ma ne zaman girdigi bilinemez,
ama bunun konu,madan bile Once oklugunu dO~Onmek
yanlrJ oImaz. Magaralarda yapyan ilkel insanlann,
rUzgAnn kaml,larda ljlkardlgl seslerden esinlenetek kaml~lara Ofledilderi, gerilmi ~ bit kiri,in ljlkardlgl seslerin
veya kendilerinin sevit'llj ve fmjntO lerini antalmak il;in lj lkard lklan seslerin onlara mOzik duygysunu verdigi dUo
JUniJlebilir.
MUzik duygusu verebilmesi ilji n frekanslan deQi~ik ses·
' -'
,,
lenn duyulmas l gerekmekt edir. SOz konusu alan ilkel insan
bile olsa kU!ikuSUZ, herhangi bir eest ylka rdlktan veya
duyulduktan sonra, onun erdmeen gelecek (veya onunla
birlikte duyulacak ) ve hO!i bir duygu uyandl racak deg i ~ i k bir
sesi aram l!il lr.
Oaha Onceki klSlmc!a ayl klandlgl gibi, belli bir ses her
zaman 9"de kendisiyle birlikte ba!i ka seslert bulundurur ve
kulak da buna kal klda bulunduracak Ozellildere sahiplir. 0
halde ilkel insanm bir se slen sonra arayacag l ikinci veya
sonraki sesrer. 0 selin dega slnda oIan sesie r ctacaknr.
~nka bo yem sesler. asllnda onu n biliny siz de oIsa tanldlgl , beyninde bulun an seslerdi r.
beyni bu seslert (Ozellikle ilk Oy seleni) birlikte duymaya
all !ikmdlr. Bu durumda en uyum lu duyulacak arahklar sekizli ve be~-lid i r. Oaha sonra bu uyum d6rtIU, uylu (ve lersi
o len altl b) gibi etkisi hissedilmey en selenle re dogru gid i ld i ~ e azalacaknr.
BugOn kullamlan nola yazlslyta bir sesin all ve Ost selenlerinden sekiz tanesi ve clusa n arabklar !iu sekilde gOsterilebilir:
2.2.1.2. Arah k Blrfmlerl
MUZikte arahklan Irekans oranlanyla belirtmek. ban
au neden le kUyOk bir arahk, birim kabul
edilerek, tUm arallldar bu k~k arallk cins inden anlatll maya yah~llml !itlr. Birim oIarak ye~i lli erahklar kullamlmakta, aneak soou¢l hepsi bu sekizli arallQa bag.
Ianmaktadu. Sekizli arallk (oIdav) hirinin frekan sr digerinin
ild katl olan aranknr .
Bir sekizliyi 1200 e!iit parya ya bOlerek elde edilen arahk
hirimine cent (c) denmektedi r. A.J. Ellis tarahndan ortaya
amen bu birim, Ozelli ~1e e!iit arallkh ben muzigi dizisindeld
arahktan tam saYllarla ~mek il;in du~unulmu~tu r.
F. Savart tarahndan dU~UnUIen ve bir sekizliyi 301,
0299 e~it pa~ya bOlerek elde edilen arallk birimine sa vart
denir. Ara hk hesaplamalanna giren 1og2 He kotaytlkla klsaltllahildiginden hesaplamalarda kolayhk saglamaktadlr.
Arlcak. sekizli s rahgl bile tam sayl h veremediginden A.
Wood, sekizli arahgl 300'e bOlen bir arahk birimi (duzellilmi~ Savart) ile bu eksikligi gidermeye yah!im l~l lr. Bu
hirim, e!iil arahk.h bah muziQi dizisindeki ara lJklan tam saYl
ile gOSlermeye uygundur.
Sakizli ara1l9 1 100 e!iit parc;aya bOlerek elde edilen
ba~ka bir arahk birimi ise santiokta v'dlr. Fakat tazla yararh
ve kUllanl~1I bu lunmaml!ihr.
Sekizli aral191 2400 e!iit paryaya bolen birime TOrk
senti (ts) denir. Bu birim, S. M. Uzdilek taraf lndan, Turk
muzigi genal dizisinde 24 arallk bulundugu dO!iunOlerek ve
ball muzigi genel dizisindeki 12 arahgm 1200 cenl ile gas·
ler ilmesine benzelilerek Onerilmi!ili r. DOzell i l m i~ bah muzigi
dizisindeki arallkfar e!iit oldugundan, her biri 100 cent ite
gOsterilebilmelctadir. Oysa, Turk dizisindeki 24 arallk e~il
degildir ve her biri 100 TOrk senti ile gl)sterilememektedi r,
Sekizti arahgl 53 e~jl paryaya bOlen arahk binmine
ko m a (k) denir. Bu, daha bOyOk bir birim old ugundan arallklarln,incelikli degerlerini lam saYllaria veremez. Ancak,
incelik gerektirmeyen hesaplamalarda, tum dogal muzik
arahklarlnl basil saylla rla a~ l kl aya bi ldigi n de n oldukc;a kulg~lO kler ~ I kanr.
2.2.1 . Arali k
MUZik aylslndan Onemli cla n, frekanslann kendileri
degil, hir frekanstan diQerine ~tir. Bu yolla. bir trekanstan ba ~layarak aym trekans deQ i~imlen yapll dlgmda aym
mUzik duygusu elde edi tebilir. Omegin; 200, 260, 300, 400
trekansb sesler ard arda ~ Ika nldl gt nda oIupn ezgi He 300.
390. 4SO ve 600 freka nsli sesler ard arda ylka nldlglnda
olup n ezgi biraz liz olmakla be raber aym ·mUzik duygusunu uyand mr. C;:unkO ikinci ezgideki trekans degi~im
oranlan De birincininki aynl dlr.
Her Ire kans oranl insana ayo bir duygu verir. Aynl orana sahip tUm 58S ¢tIeri de, Ireka nsl ne olu rsa oIsun aynl
duyguyu verir. tid sesin l rekansla n arasmdald orana veya
"seslerden hirinin Oleldne g6re bagll frekansma 0 ild ses
araslndald srahk, denir (Zeren, 1978, s.22). Omegin 300 ve
200frekansh ild ses araslndaki arall k, aynl orana sahip 150
ve 100, 4500 ve 3000 frekansh ses yiftleri arasmda da vardlr ve i~iti ldigin de insana aynl duyguyu verir.
2.2.1.1. Uyumlu va Uyum suz Ouyul an Ar all klar
"
<;
.~ li3c
- .-
lan l ~lt d l r.
Tabla 2.2'de sOzO edilen arahk birim!eri topluca gOriilme ktedir.
Tabla 2.2. C'; e,ltll Ara hk Bl rl mler in in Ka r~ ll a~t l nl maSI
SekilIi ~lndeki
&)'1$'
Farldl trekan s oranlanyl a olu ~a n farkll arahldar Ozellilde
(armon ik olarakl aynl anda duyu lduklannda tarkb elldler
bl rakl rlar. Bazl arahklar uyumlu ve insanda rahatllk duyumu verirlerken, bSZI arallklar da uyumsuz hir etld yaparla r.
Bir ses; doOaslnda bulunan selenleri (armon iklen) ile birIikte insa", etkiledigine gOre, bu seslerle birl ikte duyuldugunda U)'\Jmlu hir etki blrakmasl dogaldlr. C;:un k\i insan
"",.
",..,
300
' 200
" 00
~
Frek<'lns ora...
lV2N'l
1.01 3 .164
1-006.956
1.C102.31 3
1.002.305
1.000.$78
1.00 2 89
Log
lV2N'l
0.005.6706
O.OlXlOI03
0.001.(034
0.001.‫סס‬OO
'<002509
0.000. 12504
1978 , • .31}.
(Oevaml Var)
31
• •
MAYIIILYI
EZGi YUMAGI
sefai I\ta\!
Sefili I\til\!
HAvi BilYE
EZGI YUHAGr
(Kasertll)
SerraI AeCl'(
(Kasertfl)
SerraI AeG)'
rRgerii Eg ltimO-Be~ec iitrimizden Se lai f>tut,;'rn y£lrdlr okuIJarda, TVck yt Radyol.arda tOyIenen ~rrlln ilk demeti.
Sefai Aa!J. Mavi BlIyc i~ ~an yoIcuIuguna
Hem s6z - mw:ik IJ',MTIUIla (prorodiyel hem de egit:sel ornasna
0kuI oncest, ilkogretim okuIan \Ie ortaokullu l;OCUklanmWa,
Ol.m gOst~,;kn IOmO bnleOnin kendis ine ait 23 yeni ~ .
Ounle haz,rIaom" b sediyle birlikte okuI 00Cesi donemde, ~.
yen! 22 ~nl $l.U1IJjIOl".
aym gfrleDik ve
niteJikle fzg i YIJI'TI/I!lI ike devam ediyor .
genl;
ce ye~rirnize beg-enerek Ye sewrek 5<':lyIeyecekleii
c:;ok begeneceksin iz.
~retim okuDa~
YC ort~Darda hem Iobktal hem de noIay\a koIayca lie zevkle kullamJabilecek bit }Olriu kitab .
(48 saylal
(48 loJYf.-l
iSTEME ADRfSI : P.K. 582 KONYA
•
MAVI
NOTA
Miizik ve Sanat Dergisi
Ab o ne Kosullcn
Aeone
: Y,llik 1.200.0c0. - Tl.
:50 DM
: P.K. 205 - 61004 - TRA BZON
: 150.0c0. - Tl. (KDV Dahll)
: (0.462) 224 26, 30
Y urtd~
YOZl¥TlO Adresl
Eden
Telefo l(
<:llU_-....--..- ~
-)'knAU ,.,..-.
n;M$i.CURDllz:
too.-...tO"" _
MH . W: (Q212) at l. 1O
"""_Dlcu....
~
.' tJn:ll
1J · UII20
aa
....., 1_
_ ..u. lltJ"_
- 1Ol
_ _"
_lII2'61
- . .~
. ..
QI.
~I .
(."""l
N ~ II - li.
li.l I . .... ICIOOrtlIl . . ~12) 21264J1ll
....... to:uflll- II . IOl·...· _
......... . . (Q:l'14):loIO JIll.cwa.: . . JIll 46
__
_
.... _ ~~ l ._ 'I$II' · '-li. ~ , ___ N._~ma2JI(2"""l
"'O- _ I ~ . II . II. ~
..... __
II6UI'ouW~m606 1
_ e . . . ll.UIIlIl..... · .... O II U-_ ..".",.Jet=t'l l ~
w.=..........
w..,. ~ f_III ' lil- ~
",*- _IOUnl) "
:U1(D1O/ Zl W
IIlI-. LtoI#l·
~_~JetIOW"l21 .6651
- - e - M = . J o u::I i ; _ _ Iel:~mll"
- " ' _ . " 111
. .. 1. , I
- . " .... III, - IIU . . .
. __ 1el:lQJ:Mt2l 1
2l.UI5
010
Sahibi
; Sevilay BAYLAN
Genef Yaym Y6netmeni : M. Semih BAYLAN
Kapak - I~ Dtizenleme : M. Re~al SOMERKAN
Sanat Oan l~m8 nlan
: Efa AKBULUT
Kenan SARlAlIOOLu
OOzelti
: _ YAGIl
Oagltlm
: Dilek OZGEN
Fllm- Montaj
: Aydin OLCAY
Dizgl
: SELVA MasaustUYaYlOClhk
Tel : (0.462) 326 23 33
CihatCIHAN
Abone ederinin, MOtif Semih BAYLAN adma 731986
nolu posta celd hesabma yall nldlktan sonra. dergi
adresine bilgi verilmesi rica olunur.
G6nd6riJM DnJnlerin daktilo il6 YUllmas/ rica oIunur.
Oronler YBYl1nJansm. yaylmlanmasm gori veriimez.
BtiSJm Vert: Karadenlz. Qazetesl Ofset Tes1s1ert
Tel: (0.462) 325 39 00 (3 hat) Fax: 325 39 04 - TRABZON