Girişimcilerin Başarı, Güç ve Yakın İlişki İhtiyaçlarının Kişilik

GİRİŞİMCİLERİN BAŞARI, GÜÇ VE YAKIN İLİŞKİ
İHTİYAÇLARININ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİYLE İLİŞKİSİ
ÜZERİNE DÜZCE BÖLGESİ'NDEKİ KOBİ'LERDE BİR
ARAŞTIRMA
Yrd. Doç. Dr. Adnan CEYLAN*
Araş. Gör. Nigar Demircan**
1. GİRİŞ
Bir ülkede emek, sermaye, doğa gibi üretim faktörleri nasıl sınırlı ise
sanayileşme ile birlikte üretim faktörü niteliği kazanan girişimciler de
sınırlıdır. Toplumda her birey iş kurma ve girişimde bulunma arzusu
taşımaz. Girişimciliği
geliştirmek
ve desteklemek
demek, yalnızca
girişimcilerin önlerindeki engelleri kaldırmaya çalışmak onlara sermaye ve
kaynak sağlamak demek değildir. Girişimcilerin sahip olduğu kişilik
özelliklerini ortaya koymak, “girişimci kimdir ve hangi ihtiyaçlara sahiptir?”
sorularının analizini yaparak çözüm aramak da girişimciliği desteklemek
adına atılacak önemli bir adımdır.
Çoğu kişi kendi işini kurmanın ve kendi kendinin patronu olmanın hayalini
kurar. Ancak kişinin kendi işini kurmadan önce yapması gereken ilk şey
neden girişimci olmak istediğini belirlemesidir. Bu aşamada; girişimciliği
etkileyen demografik ve sosyal faktörleri ortaya koymak kadar, onları
girişimciliğe iten güdüleri de belirlemek önemlidir.
Bireyler, patron olmak, işle ilgili kararlarda direkt söz sahibi olmak,
insanlarla yakın ilişkiler kurmak ve yüksek kar etme potansiyeli istemek,
başarı ve güç ihtiyacı gibi pek çok unsurun etkisiyle girişimci olmak yani
kendi işletmelerini kurmak isterler. Böyle bir durumda; küçük bir işletme
olarak
ekonomik değişimlerden çabuk etkilenme, uzun çalışma saatleri
nedeniyle yorgun düşme, hemen hemen tüm iş alanlarında yetenekli olma,
1
yüksek
finansal riskle başa çıkma, çalışanlara, müşterilere ve diğer
çevrelere karşı
tam sorumluluk taşıma gibi olumsuzluklar; girişimci için
daha az önem taşır. İşte tüm bu olumsuzlukları göze alabilme, başarılı bir
işletme sahibi olma konusunda kararlı olma ve benzeri durumlar bir takım
güdüleyici
faktörlerin
etkisi
sonucunda
ortaya
çıkar.
McClelland'ın
öğrenilmiş ihtiyaçlar teorisine göre, başarı ihtiyacı kişinin bir işi daha iyi ve
daha verimli yapma, problemleri çözme ya da karmaşık görevlerde
ustalaşma
arzusudur. Güç
ihtiyacı, kişinin
başkalarının
davranışını
etkileme, onları kontrol etme ve onlardan sorumlu olma arzusudur. Yakın
ilişki ihtiyacı ise, kişinin diğer insanlarla dostça ve sıcak ilişkiler kurma ve
sürdürme isteğidir (Schermerhorn, 1999, s. 149).
Bu düşünceler ışığında gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı; girişimcilerin sahip olduğu
kişilik özellikleri ve ilk işletmelerini kurma amaçları ile McClelland'ın öğrenilmiş
güdüler olarak tanımladığı başarı, güç ve yakın ilişki ihtiyaçlarını incelemek ve bunlar
arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. Girişimcilerin bazı demografik ve sosyal
özelliklerinin, öğrenilmiş güdüler ve kişilik özellikleri üzerindeki etkilerini araştırmak
da bu çalışmanın bir diğer amacını oluşturmaktadır.
2. GİRİŞİMCİ VE GİRİŞİMCİLİK
Schumpeter'in tanımıyla, girişimcinin fonksiyonu, yeni bir buluşla veya yeni
bir mal üreterek ya da eskisini yeni bir yöntemle üretmek için mümkün
denenmemiş teknoloji kullanarak üretim sürecinde reform veya devrim
yapmaktır (Hisrich & Peters,1985, s.8).Girişimci, kaynaklar konusunda
öngörüde bulunarak işi planlayan, insan kaynaklarını örgütleyerek girdilerin
işlenmesini sağlayan ve elde edilen çıktıyı da kârlılık yaratacak biçimde
tüketicilerin
kullanımına
sunma
becerisini
gösteren
kişi
şeklinde
tanımlamak da mümkündür (Silver, 1983, s.7).
Girişimciliğin farklı ilgi alanları ile ilgili bir takım çalışmalar bulunurken ve kamu
sektöründe girişimcilik yaygınlaştırılmaya çalışılırken, deneysel anlamda pek çok
eksiklikler mevcuttur (Moon, 1999) . Araştırmacılar girişimcilik hakkında farklı
kavramsal
2
tanımlamalar
yapmaktadır
ancak
henüz
girişimcilik
hakkındaki
araştırmalarda avantaj sağlayacak nitelikte genelleşmiş bilgiler sağlanamamıştır. İlk
çalışmalarda
girişimciliğin
odak
noktasını
girişimcilerin
kişisel
özellikleri
oluşturmaktaydı fakat geçtiğimiz yıllarda ortaklıklar kurma, global etkiler, uluslararası
girişimcilik ve insan kaynakları gibi konular da girişimcilik araştırmalarına dahil
edilmiştir. Her konuda en önemli olan ise, girişimcilerin başarısını artırmada ve çalışma
alanı olarak girişimciliği geliştirmede bir araç olarak kullanılabilecek ortak bir bakış açısı
sağlamaktır (Brazeal, 1999, s.30).
Özellikle gelişmekte olan ülkelerde uzun vadeli başarı, büyük ölçüde küçük
girişimcilerin artışına dayalıdır. Sosyal varlığı ve güveni ortaya çıkaran ve destekleyen
kültürel değerlerin ve ya sivil toplumun olmadığı girişimci çabalar, elbette başarısızlığa
uğrayacaktır (Neace, 1999, s.48).
3. BAŞARI, GÜÇ VE YAKIN İLİŞKİ İHTİYAÇLARI
Girişimciliği, liderlik ve takım çalışması, örgütsel yaratıcılık, fırsatçılık, yenilik, risk
alma, kaynak sağlama gibi açılardan ele alan araştırmalar da mevcuttur. Bu farklı bakış
açıları, girişimciliğin pek çok kişilik özelliğinin birleşimiyle ortaya çıkan bir faaliyet
biçimi olduğunu ileri sürer(Olsen, 1998). Girişimcilik konusunda bu farklı boyutlara
sahip araştırmalar, çevre ve girişimcinin kişilik özellikleri arasındaki etkileşimin
önemini yansıtması
açısından önemlidir(Naffiziger et
al. , 1994) . Bireyler,
rakiplerinden daha iyi işler ortaya koymak, zor amaçlara ulaşmak, karmaşık bir
problemi çözmek veya herhangi bir işi en iyi şekilde yapabilmek için kendileri bir yol
geliştirme ihtiyacı hissettiklerinde, kendi başlarına bir iş kurmak ve işlerinden sorumlu
olmak isterler(Luthans, s. 150).
Bireylerin
kendi işletmelerini kurmalarında etkili olabilen yaş, cinsiyet, eğitim,
anne-baba mesleği gibi bazı demografik faktörler yanında sosyal ve psikolojik faktörler
de bulunmaktadır. McClelland yakın ilişki, güç ve başarının içgüdüsel arzular olmaktan
çok öğrenilmiş ihtiyaçlar olduğunu vurgular (Northcraft, 1994, s.111). Girişimcilerin
başarı ihtiyaçlarını inceleyen Stormer ve arkadaşları da McClelland'ın görüşlerine ek
olarak yüksek başarı güdüsünün yöneticiler ve üniversite öğrencilerine kıyasla
girişimcilerde daha yüksek olduğunu bu yüzden başarı güdüsünün esasen bir
girişimcilik özelliği olduğunu belirtmektedirler(Stormer et al. 1999).
3
3.1. Başarı İhtiyacı
Yüksek başarı ihtiyacına sahip bireyler, davranışlarının sonuçlarına katlanma ve
sorunları çözme sorumluluğuna sahiptir. Durumları analiz eder, başarı olasılıklarını
araştırır, zorlukları aşmak ve risk alma arzularına sahiptirler. Aynı zamanda bu
bireyler, olaylara daha fazla odaklanırlar ve olayları değişim potansiyeline göre
değerlendirirler (Champoux, s.180).
McClelland'ın başarı ihtiyacı hakkındaki araştırmaları girişimcilerde var olan psikolojik
özellikleri ortaya koyar ve bu düşüncelerden hareketle girişimcilerin özelliklerine
yönelik üç tutum belirlemiştir (Hisrich & Peters, 1985, s.53).
1. Problem çözme, amaç belirleme ve bu amaçlara ulaşmada bireysel sorumluluk.
2. Yüksek düzeyde hesaplanmış risk alma arzusu,
3. Görevdeki başarının sonuçlarına ait bilgi.
McClelland'a göre, yüksek başarı ihtiyacı, bireylerin girişimci davranışlarda
bulunmasına neden olur. Bazı çalışmalar başarı ihtiyacı ve girişimcilik arasında ilişki
olduğunu gösterirken bazıları bunun aksini ortaya çıkarmaktadır (Hisrich & Peters,
1985, s.53).
Girişimciler de yüksek iş başarısı güdüsü etkisindedirler. Bu nedenle kendilerini başarı
ile özdeşleştirme ve başarı ihtiyaçlarını tatmin etme eğilimindedirler. Girişimcilerin
başarı güdülerini inceleyen Stormer ve arkadaşları da yüksek başarı güdüsünün
yöneticiler ve üniversite öğrencilerine kıyasla girişimcilerde daha yüksek olduğunu bu
yüzden başarı güdüsünün esasen bir girişimcilik özelliği olduğunu belirtmektedirler (
Stormer et al, 1999, s.47).
3.2. Güç İhtiyacı
Güç ihtiyacı, elde etme ve başkaları üzerinde kontrol sağlama arzusunu temsil eder.
Amaç başkalarını etkilemek, yönetmek ve mümkün olduğunca hakimiyet altına
almaktır. McClelland'a göre güç ihtiyacı iki boyut kazanabilir. Bunlar, pozitif boyutlu,
ikna edici ve ilham verici güç veya negatif boyutlu, itaat ettirici ve hakimiyete alıcı güç
olabilir (Mowen, 1993, s.184-186).
Girişimcilerin güç elde etme isteğiyle iş kurma davranışında bulunması, başkaları
4
üzerinde üstünlük sağlama arzusu olarak da değerlendirilebilir. Güçlü olma ihtiyacı,
bireyin çevresine egemen olma arzusunun bir sonucu olabilir. Bu nedenle insanlar ve
gruplar, çevresel ilişkilerinde etkinliklerini artıracak ve seslerini duyuracak her türlü
araca başvurmaktan çekinmezler (Eren, 2000, s.501).” Başkalarını denetleme veya
kontrol altında tutmaya yarayan araçlara sahip olma, egemenlik sağlama da bu
çerçevede açıklanabilir. Emir verme ve cezalandırma da başkaları üzerinde etki sağlama
ve gücü elinde bulundurmanın bir göstergesi olarak görülebilir.
Güç güdüsüyle hareket eden girişimciler, çalışanlar tarafından sevilmekten çok,
çalışanlara etki etmeyi, onları kontrol altında tutmayı tercih eder. Bu bakımdan
girişimciler başkaları tarafından etkilenmek ve başkalarının altında çalışmak istemezler.
Güç güdüsü, girişimcileri harekete geçirerek onları işletme amaçları doğrultusunda daha
rahat hareket etmeye de yönlendirebilir. Ancak girişimcinin başarısı için güç güdüsü
tek ve geçerli koşul değildir. Bu güdü başarı güdüsüyle birleştiğinde anlam kazanır.
3.3. Yakın İlişki İhtiyacı
Yüksek yakın ilişki ihtiyacına
sahip olan birey, başarıya ulaşma
doğrultusunda başkalarıyla yakın ilişki içinde olma arzusundadır (Mowen,
1993, s.84-186) . Başkalarıyla olumlu ilişkiler kurma v bu ilişkileri
sürdürmede
odaklanır
ve özellikle
önemsedikleri
kişiler
tarafından
onaylanmak isterler (Champooux, s. 180).
Örneğin bir araştırmada deneklere
kendilerine
bir görevi yerine
getirmelerinde yardımcı olacak kimseleri seçme fırsatı tanınmıştır. Başarı
güdüsüne sahip bireylerin kişilerin yeterliliğine dayalı olarak seçim
yaptıkları, yakın ilişki ihtiyacına
sahip bireylerin ise yakın arkadaşlarını
seçtikleri görülmüştür. Açıkça görülmektedir ki, yakın ilişki ihtiyacına sahip
bireyler bir görevde başarılı olmaktan çok, yaptıkları işten zevk almak
doğrultusunda seçim yapmaktadır (Mowen, 1993, s.184-186).
4. GİRİŞİMCİ KİŞİLİK
Girişimcilik bazı özelliklerin bir bileşimidir. Girişimci kişi bu özelliklerin bazılarına
önem verip bazılarınıysa fazla önemsemeyebilir(Lewis, 1997). Girişimde bulunmak
kişisel farklılıkların ortaya koyduğu bir olaydır ancak içinde yaşanılan olaylar da bir
5
kimsenin daha aktif ve girişimci olmasına veya olmamasına neden olabilmektedir(Eren,
s.79) . İşletmelerin
başarısını
etkileyen
pek
çok
farklı
girişimci
niteliği
mevcuttur(Roper, 1998).
Girişimci kişiler iş hayatının zorluklarına katlanabilecek güce sahip, risk almaya yatkın
kişilerdir. Bunlara ek olarak faaliyet alanlarında daha profesyonel davrandıkları ve
amaçlarına ulaşmada daha fazla motivasyona sahip oldukları düşünülür(Johnson,
1996).
Girişimci kişilik özelliklerinden en önemlisi risk alma eğilimi yada risk almaya
yatkınlıktır. Risk almaktan korkmamak ve gözü kara olmak benzer kavramlar olarak
tanımlanabilir. Girişimci risk, beklenen getirinin maksimum olacağına inanç ve akılcı
karar verme yoluyla girişimi gerçekleştirmeyi içerir. İş alanı hakkında deneyim,
girişimci içgüdüler de girişimcilerin üstlenmeyi göze aldığı risk miktarında önemli rol
oynar(Busenitz, 1999). Bir iş kurmanın neleri gerektirdiği, daha da önemlisi riskin
nasıl minimize edilebileceği ve başarı şansının nasıl arttırılabileceği de önemlidir.
Belirsizliği bir macera gibi gören kişiler, onu hayatın sıradan işleyişine karşı bir tehdit
olarak görenlere nazaran, girişimci olmaya daha yatkındır(Andrews, 1998).
Girişimcilerin en önemli özelliklerinden biri de iyi iletişim kurma yetenekleridir(Smith,
1999). İnsanlarla ilişki kurma ve hem sözlü hem de yazılı iletişim sağlama da girişimci
faaliyetlerde önemlidir(Hisrich & Peters, s.56).
Girişimci açısından yenilik, işletmenin ekonomik ve sosyal potansiyelinde belirli
amaçlara odaklanmış değişimler yaratma faaliyetlerini kapsar(Drucker, 1998).
Girişimci düşünce, yenilikçi kişilerin başarılı olabileceği bir kültürü şekillendiren
çabaları içerir(Nelton, 1994). Girişimcilerin 2000'li yıllarda başarılı olabilmesi için,
yeni teknolojiler geliştirmeye çalışması, iletişim ağlarını kuvvetlendirmeleri ve
değişimleri önceden tahmin edebilecek kapasitede olmaları gerekir(Ramsey, 1998).
Buna bağlı olarak yaratıcılık yeni ve yararlı fikirler oluşturan bir düşünce tarzı olarak
tanımlanabilir(Andricia, 1998). Orijinal ve yaratıcı fikirlere sahip girişimciler başarıya
ulaşmada motivasyon sahibidir fakat ortaya çıkacak sonuçlar diğer insanların
duyarlılığı kadar, girişimcinin pazarlama becerisine de dayanır(Ford&Gioia, 1998).
Girişimde bulunma süreci, yeni bir işletme kurmak için fırsatları bulma,
6
değerlendirme ve geliştirmeyi içerir. İşle ilgili fırsatları belirlemek için
biçimsel ve biçimsel olmayan mekanizmalar vardır(Hisrich & Peters, s.56).
Girişimci ileriyi görebilen bir kişidir. Tehlikeden kaçmaz. Girişimci daima
yeni ve riskli fikirleri geliştirmeye ve fırsatları tamamen değerlendirmeye
çalışan bir öncüdür(Lewis, 1997). Başarıya
ulaşmak ve büyümek için
gayret, sabır ve hırsa sahip olmak oldukça önemlidir. İşe başlama isteği ve
hevesi de motivasyonu etkileyen bir faktördür(Blackstone, 2000). Gerekli
niteliklere sahip olan girişimciler risk almak konusunda çok düşünmezler,
girişimcilerin
en
çok
zihnini
kurcalayan
konu
fırsatları
daha
iyi
değerlendirebilmelerini sağlayan yöntemler geliştirmektir(O'Reilly&Tarpley,
1999). Girişimciler içinde bulundukları piyasayı çok iyi takip ederler ve ortaya
çıkabilecek fırsatları kollarlar(Smith, 1999). Girişimcilerin fırsatçılık yönü,
yaşantıya açık olma faktörüyle bağlantılı olarak da düşünülebilir. Yapılan
araştırmalar, yaşantıya açık
olma
faktörünün; geleneksel
olmama,
sempatiklik, esneklik, yüksek değişim ihtiyacı, geniş ilgi alanı, algılama
kabiliyeti, belirsizliğe tahammül etme, zoru tercih etme, heyecan arama gibi
faktörlerle bağlantılı olduğunu ortaya çıkarmıştır(Slick, 1999) . Girişimci,
cesaretin akılcı ve hesaplı kısmını maksimize etmeye çalışmalıdır. Bunun
için de planlama yapmalıdır. Planlama sistemlerinin ve ölçme tekniklerinin
var olan kaynakları kontrol etmede kullanılması stratejik bir yönelimi ifade
eder(Hisrich & Peters, s.34).
5. ARAŞTIRMANIN AMACI VE METODOLOJİSİ
Bu çalışmanın amacı; girişimcilerin sahip olduğu kişilik özellikleri ve ilk
işletmelerini kurma amaçları ile McClelland'ın öğrenilmiş güdüler olarak
tanımladığı başarı, güç ve yakın ilişki ihtiyaçlarını incelemek ve bunlar
arasındaki ilişkileri ortaya koymaktır. Girişimcilerin bazı demografik ve
sosyal özelliklerinin, öğrenilmiş güdüler ve kişilik özellikleri üzerindeki
etkilerini araştırmak da bu çalışmanın bir diğer amacını oluşturmaktadır. Bu
aşamada öne sürülen bazı temel hipotezler şunlardır:
H1: Kadın ve erkek girişimlerin başarı güdüleri arasında farklılık vardır.
7
H2: Kadın ve erkek girişimlerin güç güdüleri arasında farklılık vardır.
H3: Girişimcilerin başarı ve güç güdüleri ilk işletmelerini kurma amaçlarını
etkilemektedir.
H4: Girişimcilerdeki başarı ve güç güdüsünün artışıyla birlikte, girişimci kişilik
özellikleri daha fazla yansıtılmaktadır.
H5: Girişimcilerin başarı ve güç güdülerinin düzeyi, girişimciliğin aileden gelip
gelmediğine göre farklılaşmaktadır.
5.1. Araştırmanın Metodolojisi
Düzce İli'nde gerçekleştirilen bu araştırmada ve Devlet İstatistik Enstitüsünün küçük
ve orta ölçekli işletme tanımlaması esas alınmıştır. Bu tanımlamaya göre 1-24 arası işçi
çalıştıran işletmeler küçük, 25-100 arası işçi çalıştıranlar orta ölçekli ve 100'den fazla
işçi çalıştıranlar da büyük işletme olarak değerlendirilmektedir(Dinçer&Fidan, s.70).
Düzce İli Ticaret Odasından alınan bilgilere dayanarak, küçük işletmeler kapsamında
girişimcilerin yönetim becerilerini de değerlendirebilmek maksadıyla, beş ve daha fazla
işçi çalıştıran 108 işletmenin kurucusu anakütleyi oluşturmak üzere belirlenmiştir. Bu
bireylerin tümüne ulaşılmış, ancak 97 kişiden yanıt alınabilmiştir.
Araştırmada, uygulama alanındaki girişimcilerin, eğitim ve genel kültür
düzeyleri, düşünme ve algılama kapasiteleri göz önünde bulundurularak,
genelde kullanılan girişimcilik testlerinin değindiği ortak noktalar temel
alınmıştır. Girişimcilerin bir takım özelliklerini ve kişilik profillerini ortaya
çıkarabilmek üzere, bazı değişkenler arasında ilişki kurabilmeye olanak
veren ve iki bölümden oluşan 30 soruluk bir anket formu düzenlenmiştir.
6.
ARAŞTIRMA
BULGULARININ
DEĞERLENDİRİLMESİ
6.1. Girişimcilerin Demografik Özellikleri Ve Girişimcileri
Etkileyen
Faktörler
Araştırmaya katılan %22.7'si kadın 97 girişimcinin %25.8'i
30 yaşın altındadır.
%18.6'yı 31-35 yaş grubu, %20.6'yı 36-40 yaş grubu, %28.9'u 41-55 yaş grubu
oluşturmaktadır. %79.2'ü bekar ve %29.9'u köyde, %14.4'ü kasabada, %32'si ilçede,
8
%23.7'si ise ilde doğmuş olan bu 97 kişiden %35.1'inin hem anne hem de babası
hayatlarının büyük bölümünde kendi işletmelerinde çalışmıştır. Girişimcilerin %8.2'si
yaşamlarının büyük bölümünü köyde, %9.3'ü kasabada, %43.3'ü ilçede, %39.2'si ise
ilde geçirmiştir. Girişimcilerin %14.4'ü ilkokul, %20.6'sı ortaokul, %40'si lise, %22.7'si
üniversite, %1'i ise yüksek lisans mezunudur. Üniversite eğitimi alanların büyük
çoğunluğu işletme ve mühendislik fakültelerini bitirmiştir. Girişimcilerin %77.3'ü ilk
işletmelerini 30 yaşlarından önce, %12.4'i 31-35 yaşları, %6.2'i 36-40 yaşları, %4.1'i
de 41-55 yaş arasında kurmuşlardır.
Tablo 1: Girişimcilerin demografik özelliklerine ilişkin ortalama ve standart sapma
değerleri.
Demografik Değişken
Cinsiyet
Yaş
Medeni hal
Doğum yeri
Anne baba mesleği
Yaşam yeri
Eğitim durumu
İlk işletmeyi kurma yaşı
N
97
97
97
97
97
97
97
97
Ortalama
1.77
38.59
1.21
2.49
2.76
3.13
2.77
27,78
Standart Sapma
0.421
10.226
0.407
1.156
1.553
0.897
1.026
6.441
Girişimcilerin %32'si sermayelerinin %50'den fazlasını kendileri sağlamışlardır.
%42'3'lük bir çoğunluk
ailelerinden temin etmiş, %18.6'sı üçüncü şahıslara
borçlanmıştır. Yalnızca %4.1 oranında girişimci sermayelerinin %50'den fazlasını
banka kredisi yoluyla temin etmiştir. Girişimcilerin borçlanma veya bankadan kredi
almaya olan eğilimleri daha düşük görülmektedir. Kadıların %50'si, erkeklerin ise
%44'ü ilk iletmelerini kurduklarında bekardır. Kadınların
%81.2'si, erkeklerin de
%76'sı sı ilk işletmelerini 30 yaşlarından önce kurmuşlardır. Erkeklerin %13.3'ü ilk
işletmelerini 31-35 arasında yani 30'lu yaşların başında kurarken, bu oran kadınlarda
%9.1'dir. Aynı zamanda kadınların %9.1'inin ilk işletmelerini 36-40 yaş arasında
kurduğu, erkeklerin ise bu yaşlar arasında işletme kurma oranının %5.3 olduğu
görülmektedir. Kadınlar 40 yaşından sonra işletme kurmazken, 41-55 yaşları arasında
ilk işletmelerini kuran erkeklerin oranı da %5.3'dür. Ne kadınlar ne de erkekler arasında
55 yaş sonrasında işletme kuran bulunmaktadır.
9
Girişimcilerin büyük çoğunluğu için ilk işletmelerini kurmalarında en fazla etkili olan
faktörler kendi kendilerinin patronu olma ve daha fazla para kazanmadır. Daha fazla
kazanma arzusu eğitim düzeyleri ne olursa olsun girişimcileri ilk işletmelerini
kurmalarında etkileyen önemli bir faktörken, ilkokul mezunu bireylerin aile geleneğini
devam ettirme arzusu diğerlerine nazaran daha fazladır. Kendi kendinin patronu olma
arzusunun eğitim düzeyiyle birlikte artış gösterdiği ve kadın girişimcilerin bu arzuya
daha fazla sahip olduğu görülürken, topluma faydalı olma arzusunun kadın ve erkekler
arasında fazla fark göstermediği gözlenmektedir.
6.2. Girişimcilerin Kişilik Özellikleri
Uygulamaya katılan girişimcilerin büyük çoğunluğu; fikirlerini değiştirip, metotları
çeşitlendirebilen,
problemlerin çözümünde değişik yollar
arayan,
çalışanları
yönlendirebilen, başarısızlığa uğradıklarında tekrar deneme yapmaktan korkmayan,
çabuk karamsarlığa kapılmayan, önsezilerine güvenen, sorunların üstesinden tek başına
gelebilen, piyasaları takip eden ve fırsatları değerlendiren, uzun vadeli hedeflere sahip
olan, sorunlar karşısında sıkıntı ve endişeye kapılmayan, her problemin bir çözümü
olduğuna ve planlamanın sorunlara daha fazla çözüm ürettiğine inanan, insanları
harekete geçirebilen, görevlerine odaklanabilen bir tablo sergilemektedir.
10
Tablo 2: Araştırmaya katılan girişimcilerin bazı kişilik özellikleri
Özellik (µ,
σ)
Risk alma
(3.1; 1.5)
Yeniliklere
açıklık(3.7;
1.1)
Yaratıcılık
(4.0; 1.0)
Yönetim
becerisi
(4.1; 0.8)
Öğrenme
isteği(4.2;
0.9 )
Beşeri
ilişkiler(3.9,
0.9)
Kararlılık
(3.6; 1.1 )
Olumlu
tutum( 4.1;
0.8)
Kendine
güven (3.8;
1.0)
Önsezileri
kullanma(3.
7; 1.1)
Fırsatçılık
(3.7; 1.0)
11
1(%)
2(%)
3(%)
4(%)
5(%)
22.7
16.5
6.2
32.0
22.7
5.2
11.3
12.4
44.3
26.8
5.2
3.1
13.4
41.2
37.1
3.1
1.0
9.3
47.4
39.2
2.1
3.1
10.3
40.2
44.3
2.1
6.2
14.4
47.4
29.9
5.2
10.3
21.6
39.2
23.7
3.1
2.1
8.2
54.6
32.0
2.1
12.4
12.4
49.5
23.7
6.2
10.3
7.2
53.6
22.7
3.1
12.4
14.4
47.4
22.7
Vizyon
sahibi olma
(4.1;0.9)
Stresle başa
çıkma(3.3;1
.3)
Problem
çözme(4.1;
0.8)
Stratejik
planlama(4.
1; 0.9)
Proaktivite(
3.6; 1.2)
Konsantras
yon(4.0;
0.9)
(1-
1.0
6.2
11.3
42.3
39.2
12.4
16.5
12.4
40.2
18.6
2.1
3.1
9.3
45.4
40.2
4.1
2.1
6.2
47.4
40.2
7.2
13.4
15.5
38.1
25.8
4.1
4.1
6.2
57.8
27.8
Kesinlikle Katılmıyorum, 2- Katılmıyorum, 3- Kararsızım, 4- Katılıyorum, 5-
Kesinlikle Katılmıyorum)
6.3. Hipotezlerin Test Edilmesi
Araştırmada temel hipotezlerin testinden önce değişkenler arası ilişkiler ve
değişkenlerin içsel güvenilirlikleri tespit edilmiştir. Tablo'da 1 başarı, 2
yakın ilişki, 3 güç ihtiyacını, 4 daha fazla kazanma, 5 kendi kendinin patronu
olma, 6 aile geleneğini devam ettirme, 7 topluma faydalı olma arzusu ile
girişimde bulunmayı, 8 de girişimci kişilik özelliklerini temsil etmektedir.
Tablo 3 :Değişkenler arası korelasyonlar ve değişkenlere ilişkin içsel
güvenilirlik katsayıları
Değişke
n
1
2
3
4
5
6
7
8
1
2
0.60a ,228*
,228* 0.60a
,522** ,124
,343** ,077
,095
,024
-,123 -,031
,214* ,301**
,326*
,191
3
4
,522** ,343**
,124
,077
0.80a ,242*
,242*
,201*
,148
-,204* -,039
,339** ,265**
,380* ,216*
5
6
7
8
,095
,024
,201*
,148
-,159
,089
,123
-,123
-,031
-,204*
-,039
-,159
,058
-,074
,214*
,301**
,339**
,265**
,089
,058
,198
,326*
,191
,380*
,216*
,123
-,074
,198
0.87a
* Korelasyon 0.05 düzeyinde anlamlıdır.
** Korelasyon 0.01 düzeyinde anlamlıdır.
a Değişkenin içsel güvenilirlik katsayısı.
12
Kadın ve erkek girişimciler arasında başarı ve güç ihtiyaçları açısından istatistiksel
olarak anlamlı bir fark olup olmadığını incelemek üzere bir boyutlu varyans analizleri
yapılmış, güç ihtiyaçları açısından iki cins arasında anlamlı farklılığa rastlanmıştır (p<
0.05). Elde edilen sonuca göre kadın girişimciler erkeklere nazaran daha fazla güç
ihtiyacına sahiptir. Bu durumda H1hipotezi red, H2 hipotezi ise kabul edilmektedir.
Faktör analizleri sonucunda başarı, güç ve yakın ilişki ihtiyaçlarının üç ayrı faktöre
yüklendiği, girişimci kişilik değişkeninin ise düşük faktör yüklü soruların
çıkarılmasıyla tek bir faktör oluşturduğu görülmektedir.
Tablo 4 : Kadın ve erkek
analizi değerleri
İhTİYAÇ
Başarı ihtiyacı
Yakın ilişki ihtiyacı
Güç ihtiyacı
girişimcilerin arasındaki farklara ilişkin varyans
F
1.638
0.200
4.045
p
0.204
0.655
0.047
H3hipotezinin test edilmesine yönelik olarak regresyon analizleri yapılmıştır.
Girişimcilerin ilk işletmelerini kurmalarında etkili olan unsurlar bağımlı
değişken kabul edilerek, başarı, güç ve yakın ilişki ihtiyaçlarının bu unsurlar
üzerindeki etkileri ayrı ayrı incelenmiştir.
Tablo 5: Daha fazla kazanma arzusuna ilişkin regresyon modelleri
Bağımlı Değişken
Daha fazla
kazanma arzusu
I
II
III
IV
V
VI
VII
Bağımsız Değişkenler
Başarı
ihtiyacı
0.343*
0.343*
0.297*
0..297*
Yakın ilişki
ihtiyacı
0.077
-0.001
0.048
-0.002
Determinasyon Modelin
Katsayısı
Anlamlılık
Katsayısı
Güç ihtiyacı
R2
P
0.242*
0.087
0,236*
0.087
0.117
0.006
0.049
0.117
0.123
0.061
0.123
0.001
0.452
0.017
0.003
0.002
0.052
0.007
Girişimcilerin işletmelerini daha fazla kazanma arzusuyla kurmaları
üzerinde başarı ve güç ihtiyaçlarının etkileri görülmektedir (Model I-III). Yakın
ilişki
13
ihtiyacının
ise
bu
arzu
üzerindeki
etkisine
hiçbir
şekilde
rastlanamamıştır. Başarı ve güç ihtiyacı birlikte bağımsız değişken olarak
ele alındığında ise(Model V) , güç ihtiyacının anlamlılığını kaybettiği
görülmektedir(p<0.005). buna göre girişimcilerin başarı ve güç ihtiyaçları
arttıkça daha fazla kazanma arzusuyla işletme kurma eğilimleri de
yükselmektedir. Güç ihtiyacıyla karşılaştırıldığında başarı ihtiyacı daha fazla
kazanma arzusu üzerinde daha fazla etkilidir.
Tablo 6: Kendi kendinin patronu olma arzusuna ilişkin regresyon modelleri
Bağımlı Değişken
Kendi kendinin
patronu olma
arzusu
I
Bağımsız Değişkenler
Başarı
ihtiyacı
Yakın ilişki
ihtiyacı
-
Determinasyo Modelin
n Katsayısı
Anlamlılık
Katsayısı
R2
P
Güç ihtiyacı
-
0.201*
0.04
0.049
Kendi kendinin patronu olma ve aile geleneğini devam ettirme arzusu
bağımlı değişken olarak ele alındığında yalnızca güç ihtiyacının bu arzu
üzerinde etkili olduğu görülmektedir(p<0.05).
Tablo 7: Aile geleneğini devam ettirme arzusuna ilişkin regresyon modelleri
Bağımlı
Değişken
Aile geleneğini
devam ettirme
arzusu
I
II
Bulgulara
Bağımsız Değişkenler
Determinasyon
Katsayısı
Başarı
ihtiyacı
Yakın ilişki
ihtiyacı
Güç ihtiyacı
R2
Modelin
Anlamlılık
Katsayısı
P
-
-0.006
-0,204*
-0.204*
0.042
0.042
0.045
0.134
göre girişimcilerin güç ihtiyacı arttıkça, aile geleneğini devam
ettirme arzusuyla girişimde bulunma eğilimleri azalmaktadır.
Tablo 8: Topluma faydalı olma arzusuna ilişkin regresyon modelleri
Bağımlı Değişken
Bağımsız Değişkenler
Topluma Faydalı Başarı
Olma Arzusu
İhtiyacı
I
0.204*
II
III
IV
0.153
V
0.050
VI
-
14
Yakın İlişki
İhtiyacı
Güç
İhtiyacı
0.301*
0.266*
0.263*
0.339*
0.313*
0.307*
Determinasyon Modelin Anlamlılık
Katsayısı
Katsayısı
R2
P
0.046
0.091
0.115
0.113
0.117
0.183
0.036
0.003
0.001
0.004
0.003
0.000
VII
-0.10
0.265*
0.312*
0.183
0.000
Topluma faydalı olma arzusu ele alındığında başarı, güç ve yakın ilişki
ihtiyaçlarının ayrı ayrı anlamlı olduğu görülmektedir. Başarı ve yakın ilişki
ihtiyacı birlikte modele alındığında yakın ilişki, başarı ve güç ihtiyacı birlikte
modele alındığında güç, yakın ilişki ve güç ihtiyacı modele alındığında ise
her ikisi de anlamlı görülmektedir. Üç değişken birden modelde iken yakın
ilişki ve güç ihtiyaçları anlamlılığını korumaktadır. R2'ler ve regresyon
katsayıları incelendiğinde de topluma faydalı olma arzusu üzerinde etkili
olan en önemli ihtiyacın güç, ardından yakın ilişki ve son olarak da başarı
ihtiyacı olduğu söylenebilir. Tüm bu değerlendirmeler düşünüldüğünde H3
hipotezinin
kabulü
için
yeterli
neden
olduğu
sonucuna
varılabilir.
Girişimcilerin başarı, yakın ilişki ve güç ihtiyaçları ilk işletmelerini hangi
arzulara sahip olarak kurduklarını etkilemektedir.
Başarı, yakın ilişki ve güç ihtiyaçlarının girişimci kişilik özellikleri üzerindeki
etkisini incelemek üzere geliştirilen regresyon modelleriyle Tablo 9'daki
sonuçlar elde edilmiştir.
Tablo 9: Girişimci kişiliğe ilişkin regresyon modelleri
Bağımlı
Değişken
Girişimci
Kişilik
I
II
III
IV
V
VI
VII
Başarı
İhtiyacı
0.326*
0.298*
0.175
0.148
Bağımsız Değişkenler
Determinasyon
Katsayısı
Yakın İlişki
İhtiyacı
0.191
0.123
0.146
0.122
Güç İhtiyacı
R2
Modelin
Anlamlılık
Katsayısı
P
0.380
0.289*
0.362*
0.222
0.106
0.036
0.145
0.121
0.167
0.166
0.181
0.001
0.061
0.000
0.002
0.000
0.000
0.000
Analiz sonuçlarına göre girişimcilerin başarı ve güç ihtiyacı arttıkça, girişimci kişilik
özelliklerine sahip olma eğilimleri de artmaktadır. Ancak benzer ilişkiye yakın ilişki
ihtiyacı söz konusu olduğunda rastlanamamıştır. Başarı ihtiyacı, güç ihtiyacı ile
birlikte modele alındığında istatistiksel olarak anlamlılığını kaybetmektedir. Üç
değişken birden modelde yer aldığında ise yalnızca güç ihtiyacı istatistiksel olarak
anlamlı olduğu görülmektedir. Bu durumda başarı ihtiyacı yalnız başına girişimci
15
kişilik özellikleri üzerinde etkili, güç ihtiyacı ile bir araya geldiğinde ise etkisizdir. Bu
durumda H4hipotezinin kabulü için yeterli neden olduğu sonucuna varılabilir.
Girişimcilerin başarı ve güç güdülerinin düzeyinin, girişimciliğin ailevi
boyutuna göre nasıl farklılaştığını araştırmak üzere bir boyutlu varyans
analizleri yapılmıştır. Elde edilen sonuçlara göre girişimciliğin aileden gelip
gelmediğine göre başarı ve yakın ilişki ihtiyaçları farklılaşmaktadır(p<0,05).
Bu durumda H5hipotezi kabul edilmektedir.
Tablo 10: girişimciliğin ailevi boyutuna göre farklara ilişkin varyans analizi
değerleri.
İHTİYAÇ
F
P
Başarı ihtiyacı
3.360
0.013
Yakın ilişki ihtiyacı
2.490
0.049
Güç ihtiyacı
1.152
0.337
7. SONUÇ VE ÖNERİLER
Bu
çalışma, ülkemizde il statüsü kazanmış, son yerleşim birimi olan
Düzce'de, küçük işletme sahiplerinin genel profilini ortaya çıkarmak,
girişimcilerin işletmelerini kurmalarında etkili olan arzuları belirlemek, bu
arzuların ve girişimci kişilik özelliklerinin başarı, güç ve yakın ilişki
ihtiyaçlarıyla ilişkisini ortaya çıkarmak amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Yapılan araştırmada çoğunluğunu erkek girişimcilerin oluşturduğu küçük
işletme sahiplerinin büyük bölümü lise veya üniversite mezunudur.
Girişimcilerin büyük çoğunluğu ilk işletmelerini 30 yaş öncesinde
kurmuşlar, sermayelerini kendileri veya aileleri vasıtasıyla sağlamışlardır.
Yaşamının çoğunu köyde geçirmiş olan girişimcilerin büyük çoğunluğu
girişimci anne ve/veya babaya sahiptir ve aralarında yüksek eğitim almış
olan bulunmamaktadır. Uzun süre şehirde, ilçede veya kasabada yaşamış
bireylerin ise eğitim düzeyleri daha yüksektir ve bankadan kredi alma veya
borçlanma
eğilimleri
de
büyümesiyle artmaktadır.
16
çoğunlukla
yaşadıkları
yerleşim
biriminin
Yapılan istatistiksel analizler sonucunda hipotezler test edilmiş ve istatistiksel olarak
anlamlı bulgulara rastlanmıştır. Bulgulara göre, kadın ve erkek girişimcilerin başarı
ihtiyaçları arasında fark bulunamamakta ancak güç ihtiyaçları arasında istatistiksel
olarak anlamlı farklılık görülmektedir. Kadın girişimcilerin erkek girişimcilere nazaran
daha fazla güç ihtiyacına sahip olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır. Bu sonuç bu
bölgedeki kadınların girişimci olarak başkalarını kontrol etme, başkalarından sorumlu
olma ve başkaları üzerinde otorite kurma arzularına sahip olduğunu göstermektedir.
Elde edilen sonuçlara göre girişimcilerin ilk işletmelerini
kurma nedenleri
McClleland'ın öğrenilmiş ihtiyaçlar teorisine dayanan başarı, güç ve yakın ilişki
ihtiyaçlarıyla ilişkilidir. Daha fazla kazanma arzusu üzerinde başarı ve güç
ihtiyaçlarının, kendi kendinin patronu olma arzusu üzerinde güç ihtiyacının, topluma
faydalı olma arzusu zerinde de bu üç ihtiyacın etkisi tespit edilmiştir. Benzer şekilde
girişimci kişilik özelliklerinin, bu üç ihtiyaca sahip olma düzeyleri arttıkça daha fazla
yansıtıldığı da ortaya çıkarılmıştır. Girişimciliğin aileden gelip gelmediğine göre başarı,
güç ve yakın ilişki ihtiyaçlarının nasıl farklılaştığı da araştırılmıştır.
Girişimciliği desteklemekle dünyadaki değişimin hızına ayak uydurmak ve
toplumun refah düzeyini arttırmak mümkün olabilir. Bu açıdan girişimcilik
konusuna daha fazla ilgi göstermek ve girişimciliği desteklemek gereklidir.
Girişimliğin desteklenmesi; hem potansiyel girişimcilere fırsat ve kaynak
yaratılması hem de, girişimcilik ruhunun geliştirilmeye çalışılması demektir.
Girişimcilerin kişilik özelliklerini
ve hangi ihtiyaçların etkisiyle hareket
ettiklerini bilmek, bu özelliklerin çoğunlukla bir girişimcilik özelliği olarak
kabul edilen başarı, güç ve yakın ilişki ihtiyaçlarıyla ilişkisini ortaya çıkarmak
ve girişimciliğin gelişebilmesi için uygun ortamları yaratmaya çalışmak,
girişimciliği desteklemek adına atılacak önemli bir adımdır.
8. KAYNAKLAR
1 . Andrews, Kelly J., “Born Or Bred?: What It Takes To Be An Entrepreneur”,
Entrepreneurial Edge Magazine, Edward Lowe Foundation, Volume 3, Summer 1998
2 . Andricia, Diane C., “Entrepreneurship: Is It For You?”, Nursing Economics,
17
Volume 16, Issue 6, Nov- Dec. 1998, 330-333
3 . Becherer, R. , Maurer G. J. , “The Proactive Personality Disposition And
Entrepreneurial Behavior Among Small Company Presidents”, Journal Of Small
Business Management, Volume 21, Issue 8, June 1999, 115-117
4 . Blackstone, M ., “3 Steps To Building Your Own Fortune: Passion, Intelligence
And Commitment”, Small Business Journal, Monday, February 7, 2000
5 . Brazael, Deborah V., “The Genesis Of Entrepreneurship”, Entrepreneurship:
Theory And Practice, Volume 23, Issue 3, Spring 1999, 29-46
6 . Busenitz, Lowell W., “Entrepreneurial Risk And Strategic Decision Making”,
Journal Of Applied Behavioral Science, Volume 35, September 1999, 325-341
7 . Champoux, Joseph E., Organizatioanl Behavior, Integrating Individuals Groups
And Processes, West Publising Company, 1996
8 . Dinçer, Ö., Fidan Y., İşletme Yönetimine Giriş, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş.,
3. Baskı, İstanbul, 1997
9 . Drucker, Peter, F., “The Discipline Of Innovation”, Harvard Business Review,
Volume 76, Issue 6, Nov-Dec. 1998, 149-160
1 0 . Eren E., Örgütsel Davranış Ve Yönetim Psikolojisi, Beta Yayınları, 2000
1 1 . Eren, E., Örgütsel Davranış Ve Yönetim Psikolojisi, Beta Yayınları, 2000
1 2 . Ford, M . C., Gioia, D. A., Creative Action In Organizations, Ivory Timer
Visions, Real World Voices, Sage Publications, 1995
1 3 . Hisrich, R. , Peters P. Michael, Entrepreneurship: Starting, Developing And
Managing A New Enterprise, Third Ed, Richard D. Irvin Inc., 1985
1 4 . Johnson, Terrence L. , “Wanted: Entrepreneurial Skills”, Black Enterprise,
Volume 26, Issue 9, April 1996, 62-70
1 5 . Lewis, B., “If The Entrepreneurs Hat Fits, Lean Your Company's Needs Before
Wearing”, Info Worl., Volume 19, Issues 25, June 23 1997, 80-82
1 6 . Luthans, F., Organizational Behavior, 5.Ed., Mcgraw Hill Int. Edition., New
York, 1989(1992)
1 7 . Moon, Myung, “The Pursuit Of Managerial Entrepreneurship: Does
Organization Matter, Public Administration Review, Vol. 59, Issue 1, January 1999
1 8 . Mowen John C., Consumer Behavior, 3. Ed., Macmillan Publising Company,
New York, 1993
1 9 . Naffiziger, Douglas, W., Hornsby, Jeffrey S., Kuratgo, Donald F., “A Proposed
Research Model Of Entrepreneurial Motivation”, Entrepreneurship Theory And
Practice, Volume 18, Issue 3, 1994, 29-42
2 0 . Nelton, S., “Finding Room For The Entrepreneur”, Nations Business, Volume
72, February 1984, 50-89
2 1 . Northcraft, Gregory B. , Neale Margaret A. , Organizational Behavior, A
Management Challenge, Second Ed., 1994
2 2 . O'reilly, B., Tarpley N., “What It Takes To Start A Start Up?”, Fortune, July
1999, Volume 139, Issue 11, 135-139
2 3 . Olsen, P. , “Entrepreneurship: Opportunistic Decision Makers”, Journal Of
Small Business Management, Volume 11, Issue 2, 25-31
2 4 . Ramsey, Robert D., “Ten Ways To Insure Your Employability”, American
Salesman, Volume 43, Issue 12, Dec. 1998, 12-18
18
2 5 . Roper, S., “Entrepreneurial Characteristics, Strategic Choice And Small Business
Performance”, Small Business Economics, Volume 11, Issue 24, No.1, 1998, 12-24
2 6 . Silver, David A., “Entrepreneurial Life”, John Wiley, New York, 1983
2 7 . Slick Ben, “Think Thrice Before Hiring Entrepreneurs”, Internet Week, Issue
752, February1999, 28-32
2 8 . Smith Scott S., “Rebirth Of A Salesman, Losing Your Edge?” Entrepreneur
Magazine, January 1999
2 9 . Stormer, F., Kline, T., Goldenberg, S. H., “Measuring Entrepreneurship With
General Enterprising Tendency Test. Criterion Validity And Reliability”, Human
Systems Management, Volume 18, Issue 1, 1999, 47-53
19