Gülden Pekcan - “ilk 1000 gün” Gebe ve Çocuk Beslenmesi Kongresi

GEBELİKTE KULLANILAN
MULTİVİTAMİN VE MİNERALLERİN
KRONİK HASTALIKLARIN GELİŞİMİNE
ETKİLERİ NELERDİR?
Prof. Gülden Pekcan, PhD
HÜ SBF
Beslenme ve Diyetetik Bölümü
Emekli Öğretim Üyesi
[email protected]
[email protected]
SUNU PLANI
Yeterli ve dengeli beslenme
Vitamin ve mineraller
Gebelikte vitamin ve mineraller
Kronik hastalıklar ve yetersizlikleri
Multivitamin ve mineral kullanımı,
uzun dönem etkileri
Günlük alınması gereken miktarlar
Sonuç ve Öneriler
BESLENME
SAĞLIĞIN EN TEMEL BELİRLEYİCİSİ
OPTİMAL
BESLENME
OPTİMAL
SAĞLIK
OPTİMAL
İYİLİK HALİ
Yaşam Döngüsünde Beslenme
Journal of Developmental Origins of Health and Disease, 2011
SAĞLIKLI BESLENME
ANNE SAĞLIĞI
GEBELİK ÖNCESİ……………….
ÇOCUK SAĞLIĞI
GELECEK KUŞAKLARIN
SAĞLIĞI
BESİN ÖGELERİ
~ 50 tane
KARBONHİDRAT
PROTEİN
YAĞ
SIVI
VİTAMİNLER
MİNERALLER
YETERLİ ve DENGELİ BESLENME
SAĞLIKLI BESLENME
BESİN ÇEŞİTLİLİĞİ
SÜT ve
ÜRÜNLERİ
ET, YUMURTA,
KURUBAKLAGİLLER
TAZE SEBZE ve
MEYVELER
YAĞLAR
ŞEKERLER
EKMEK ve
TAHILLAR
HEDEF
Gereksinmenin sadece diyetle
karşılanmasıdır.
VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN
TEMEL NEDENLERİ
DİYET
GEREKSİNME
GENETİK
BESİN ÖGESİ
EMİLİM
• YETERSİZ ALIM
• ARTIŞ
• POLİMORFİZMLER
• ETKİLEŞİMLER
• BOZUKLUĞU (Posa, fitat, ilaç vb.)
Allen LH. Am J Clin Nutr 81 Suppl.1206-12;2005.
Gebelik döneminde beslenme büyük
önem taşır…… KADIN
Preeklampsi - Eklampsi
Gestasyonel diyabet
Vitamin ve mineral
yetersizliği bozuklukları
Gebelikte beslenme büyük önem
taşır…… BEBEK
Düşük doğum ağırlıklığı (LBW, <2500 g)
Erken doğum (<37 hafta)
İntrauterin büyüme geriliği (IUGR, <10. per)
Neonatal, perinatal ve bebek ölümleri
(konjenital anomalisi olmayan)
Kısa ve uzun dönem sağlık sorunları
YETİŞKİN DÖNEM KRONİK HASTALIKLAR
Yaşlı
Has. artar
(osteoporoz
mental boz.)
Mortalite artar
Gebe kadın
Yetişkin
Mortalite artar
• Üretkenlik az Perinatal
• SE durum kötü komp. artar
• Kötü bes.
Kapasite azalır
Bebek
LBW
Yüksek mortalite
Mental geliş boz.
Kr. has. riski artış
Yetersiz
VM
alımı
Fe, I, folat, A vit.,
Zn, D vit…..
Çocuk
Bodur
Mental kapa. azalır
Büyüme yakalama
yetersiz
Üretkenlik azalır
Yüksek mortalite
Adolesan
Bodur
Mental kapa.
azalır
Yorgunluk
Enf. duyar.
Bailey RL et al. Ann Nutr Metab 2015;66(suppl 2):22–33
VM Yetersizliği
KÜRESEL
2 milyar kişinin elzem vitamin ve minerallerin
kronik yetersizliği (gizli açlık) içerisinde
yaşadığı tahmin edilmektedir.
GİZLİ AÇLIK
durumunda belirtiler her zaman görünür değildir.
Indeks = Bodurluk % + IDA % + VAD%
SIK GÖRÜLEN VM YETERSİZLİKLERİ
DEMİR, FOLAT, ÇİNKO, A ve D VİTAMİNİ, İYOT,
………. B12 VİTAMİNİ ve DİĞER VM’ler
VM Yetersizliği
SIKLIKLA
Mikrobesin ögesi (vitamin ve mineral)
yetersizlikleri tek başına değil birlikte
görülmektedir.
HASTALIK YÜKÜ (yıllık)
%7
GEBELER
Maternal yetersiz
beslenme
Yetersiz alım
CHO
Amino asitler
Yağ asitleri
Mikrobesin
ögeleri
Besin ögesi
dengesizliği
Maternal aşırı
beslenme
Endokrin ve
metabolik
bozukluklar
Oksidatif stres
Aşırı alım
CHO
Amino asitler
Doymuş yağ
Enerji
Plasental büyüme bozukluğu
Anneden bebeğe oksijen ve besin ögesi
taşınmasında azalma
Doğumsal
bozukluklar
Fetal büyüme ve gelişme
bozukluğu
Fetal programlama
Çocuk ve yetişkinlerde olumsuz sağlık sorunları
Kuşaklararası etkiler
Wu et al. Paediatric and Perinatal Epidemiology 2012;26 (suppl1):4-26
VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN
UZUN DÖNEM ETKİLERİ YAKLAŞIMINDA
1. DÜŞÜK DOĞUM AĞIRLIĞI (LBW)
Çocukluktan
Yetişkin döneme
Kronik hastalık riski ilişkisi
Yüksek kan basıncı
J Hypertens 2000;18:815-31
Tip 2 diyabet vd.
Am J Epidemiol 2007;165:849-57
Gebelikte AÇLIK DURUMUnun etkisi kesin
bilinmektedir.
Christian et al. J. Nutr. 2010;140:437–445;
Br Med Bull 2001;60:5-20;SACN, 2011.
VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN
UZUN DÖNEM ETKİLERİ YAKLAŞIMINDA (2)
2. META-ANALİZ / DERLEME (FETAL BÜYÜME)
Vitamin ve Mineral Yetersizliği
Gebelerde yetersizliği (gebelik öncesi……)
Fetal büyüme üzerinde etkisi
Allen LH. AJCN 2005; 81:S1206-12.
Fall CH et al. J Nutr 2003;133:5:S2:193-7.
Christian et al. J. Nutr. 2010;140:437–445.
VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİNİN
UZUN DÖNEM ETKİLERİ YAKLAŞIMINDA (3)
3. VİTAMİN ve MİNERAL YETERSİZLİKLERİ
Kardiyovasküler, renal ve pulmoner işlevler
Gebelerde preeklampsi ve eklampsiyi
önlemekte
Ca: Kan basıncı; Mg ve Zn: insulin duyarlılığı; Çinko: Tip 2 diyabet
A vit: Kardiyovasküler işlev, kan basıncı regülasyonu vd.……….
Christian et al. J. Nutr. 2010;140:437–445.
Maternal mikronutrient eksikliği
Epigenetik gen
regülasyonu
Folat, B12 vit.
Hormonal adaptasyon
Fe, Zn, Ca
• Stres hormon. artış
• Somatotropik hor.
azalma (IGF, insulin)
Sınırlanmış fetal büyüme ve
gelişme
Renal işlev
Fe,Zn, A vit.,folat
Kardiyovas. işlev
Fe,Zn, A vit,folat
•
•
•
•
•
Nefrogenezde
azalma
Nefron azalma
GFR azalma
Na duyarlılığı
artışı
•
•
Vaskülarizasyo
nda bozulma
Malformasyon
Kardiyak
hipertropi
Pankreas / β
hücre işlevi
Fe,Zn,folat,B12
•
Β hücre alan
ve sayısında
azalma
Vücut bileşimi
Mg,Zn,Fe,Ca,folat,B12
• LBM’de azalma
• Yağ depo. /meta.
değişim
• Sedenter davranış
• İştah regülasyon.
değişme
Pulmoner işlev
A vit., D vit.
•
•
•
•
•
Hipertansiyon
Kardiyo
metabolik
risk
İnsulin rezistansı ve
β hücre
disfonksiyonu
Bronş ve alveol
dallanma
azalması
Elastin azalması
VEGF azalması
Kr. respiratuvar
enf.
Akc kapasite.
azalma
Christian P et al. J. Nutr. 2010;140:437-445
VİTAMİN ve MİNERAL
YETERSİZLİKLERİNİN ÖNLENMESİ
Diyetin düzeltilmesi
Besin zenginleştirme
Besin desteği
Temel sağlık hizmetlerinin
iyileştirilmesi
FAO / ILSI. 1997
NE ZAMAN: Vitamin ve Mineral Desteği
Gereksinmenin arttığı özel durumlar
– Yaşam sürecinde (bebekler, gebe ve
emzikliler, yaşlılar.....)
– Düşük enerjili diyet (1200-1400 kkal)
– Vejetaryen beslenme
– Polimorfizmler
– Bariatrik cerrahi sonrası
– Sporcular ??
Shankar et al. J Nutrition 1–7, 2010
VM yetersizlikleri gebelikte sıklıkla
görülmekte, artış göstermekte anne, fetüs ve
yenidoğan sağlığını etkilemektedir.
Gebelikte DEMİR + FOLİK ASİT sıklıkla
kullanılmaktadır.
(WHO ÖNERİSİ)
• Düşük doğum ağırlığını önlemek
• Maternal anemiyi önlemek
• Demir eksikliğini önlemek
Gebe: Demir ve Folik Asit
Demir ve folik
asit
Tüm koşullarda
Tüm gebelere
Prevelans: >%40 (60
mg)
Fe: 30-60 mg element Fe
Folik asit: 400 mcg
Günde 1 kez
Gebelik süresi
Olabildiği
kadar erken
başlanması
(Güçlü kanıt)
30 mg element:
• 150 mg ferro sülfat heptahidrat
• 90 mg ferro fümarat
• 250 mg ferro glukonat
WHO. Guideline: Daily iron and folic acid supplementation in
WHO, 2012
pregnant women.Geneva,2012.
Haftada 1 kez
Demir ve folik
Fe: 120 mg element
Gebelik süresi
asit
Folik asit: 2800 mcg
Olabildiği
Aralıklı kullanım
120 mg element:
kadar erken
Anemik olmayan gebe • 600 mg ferro sülfat heptahidrat
(Güçlü kanıt)
• 360 mg ferro fümarat
Prevelans: <%20
• 1000 mg ferro glukonat
WHO, 2012
WHO. Guideline: Intermittent iron and folic acid supplementation in
non-anemic pregnant women.Geneva,2012.
Gebe: D Vitamini, Kalsiyum
D vitamini
• Kolekalsiferol (D3 vit)
• Ergokalsiferol (D2 vit)
Kalsiyum
Ca: 1.5-2.0 g element
Preeklampsi
ve eklampsi
önlenmesi için
WHO, 2012
önerilmemekte
2016’da güncelleme
Serum D vit’e
göre öneri
WHO. Guideline: Vitamin D supplementation in pregnant women. Geneva, WHO, 2012
•
•
•
Tüm gebeler
Gestasyonel
hipertansiyon riski
olanlarda
Düşük Ca alımında
WHO, 2013
1 g element:
• 2.5 g kalsiyum karbonat
• 4 g kalsiyum sitrat
Hergün / 3 kez
Tercih yemekle
Gebeliğin 20
haftasından
gebelik sonuna
kadar
WHO. Guideline: Calcium supplementation in pregnant women. Geneva, WHO, 2013.
Gebe: A vitamini
A vitamini
Günlük doz: <10 000 IU
Haftalık doz: <25 000 IU
Günde veya
haftada
Yetersizliğin halk
sağlığı olduğu
ülkelerde
Retinil palmitat
Retinil asetat
Min. 12 hafta
kullanılmalı
WHO, 2011
WHO. Guideline: Vitamin A supplementation in pregnant women. Geneva,
WHO, 2011.
Multivitamin ve mineral (MVM) desteği
Son yıllarda doğumsal etkileri nedeniyle dikkat
çekmeye başlamıştır.
UNICEF /WHO/ UN gelişmekte olan ülkeler
için mikronutrient desteği formüle etmiştir.
UNIMMAP (United Nations Multiple
Micronutrient Antenatal Preparation)
15 mikronutrient içermektedir.
RDA kadar eklenmiş.
Araştırmalar yapılmıştır.
UNIMMAP (UN International Multiple Micronutrient
Preparation Food and Nutrition Bulletin, 30(4),2009.
EFSA
DRV
IOM
RDA
IOM
UL
UNIMMAP
ELEVİT
1 tablet/
gün
MEGADYN
700
750/770
2800-3000
800
-
4000 IU =
1200 mcg
-
15
100
5
12.5 mcg=
500 IU
12.5 mcg=
500 IU
11
15
800-1000
10
15
15
B1 vit (mg)
-
1.4
-
1.4
1.6
1.6
B2 vit (mg)
-
1.4
-
1.4
1.8
1.8
Niasin (mg)
13.6
18
30-35
18
19
A vit
(mcg RE)
D vit (mcg)
E vit (mg)
IOM. Dietary Reference Intakes (DRIs). www.nap.edu
www.efsa.europa.eu/efsajournal.
UNIMMAP (UN International Multiple Micronutrient
Preparation Food and Nutrition Bulletin, 30(4),2009.
IOM
RDA
IOM
UL
UNIMMAP
ELEVİT
1 tablet/
gün
MEGADYN
1.9
80-100
1.9
2.6
2.6
4.5
2.6
-
2.6
4
4
+10
(95 YK)
80/85
18002000
70
100
100
600
600 (400
destek)
800-1000
400
800
800
EFSA
DRV
B6 vit (mg)
B12 (mcg)
C vit
(mg)
Folik asit
(DFE mcg)
FOLBIOL: 5 mg
FOLACIN (Folic acid): 400 mcg
FOLIC Plus (3 tablet/gün): 174 mg folik asit + 666.670 mg
CaCO3 (267 mg element Ca) + 2.5 mcg D vit
DFE
1 mcg besin folatı = 1 mcg DFE
1 mcg folik asit (yemekle veya zenginleştirme)
= 1.7 mcg DFE
1 mcg folik asit (aç karnına) = 2 mcg DFE
IOM. 1998
Besin: 200 mcg folat = 200 mcg DFE sağlar.
Makarna (zengin.) 60 mcg FA = 1.7 x 60 = 102 mcg DFE
DFE = 102 + 200 = 302 mcg
Karışık beslenme:
mcg DFE = mcg besin folatı + (mcg folik asit x 1.7).
Meshkin et al. Drug Metabolism Letters, 1:55-60, 2007
IOM, 1998
UNIMMAP (UN International Multiple Micronutrient
Preparation Food and Nutrition Bulletin, 30(4),2009.
EFSA
IOM
IOM
UL
UNIMMAP
ELEVİT
MEGADYN
Demir (mg)
16
27
45
30
60
60
Çinko (mg)
+ 1.6 (11
YK)
12/11
34-40
15
7.5
7.5
Kalsiyum
(mg)
1100-950
13001000
30002500
-
125
125
İyot
(mcg)
200
220
900-1100
150
-
-
Fosfor (mg)
550
1250700
3500
-
125
125
Bakır (mg)
1.5
1
8-10
2
1
1
UNIMMAP (UN International Multiple Micronutrient
Preparation Food and Nutrition Bulletin, 30(4),2009.
EFSA
IOM
IOM
UL
UNIMMAP
ELEVİT
MEGADYN
Selenyum
(mcg)
70
60
400
65
-
-
Magnezyum
(mg)
300
400-360
350
100
100
3
2
9-11
1
1
1.5
1
8-10
1
1
Mangan
(mg)
Bakır (mg)
Derleme ve Meta-analizler
Ramakrishnan U et al. (Paediatr Perinatal Epidemiol
2012;26:153–167.)
Cochrane Study (Haider B et al. Cochrane Database Syst
Rev 2012;11:CD004905)
West KP et al. (JAMA 2014;312:2649–58.)
Liu JM. (JAMA Intern Med. 2013;173:276–82.)
Christian P et al. (Sight and Life 29(1), 2015.)
Cochrane Study (Haider BA, et al. Cochrane Database of
Systematic Reviews 2015, Issue 11)
Sonuçların demir + folik asitten daha olumlu
olduğu rapor edilmiştir.
Paediatr Perinatal Epidemiol 2012;26:153–167.
Haider BA, Bhutta ZA. Cochrane Database of Systematic Reviews 2012,
Issue 11. Art. No.: CD004905.
West KPJr et al. JAMA 2014;24-31;312(24):2649-58.
JAMA Intern Med. 2013 Feb 25;173(4):276-82.
Meta-analiz
%12
%10
%9
Christian P. Evidence of multiple micronutrient supplementation (MMS) in
pregnancy. Sight and Life 2015; 29(1):28–34.
Multiple-micronutrient
supplementation for women during
pregnancy (Review)
AMAÇ: Gebelikte MMN desteğinin anne,
fetüs ve bebek sağlığına etkilerinin
belirlenmesi
Haider BA, Bhutta ZA. Multiple-micronutrient supplementation for
women during pregnancy. Cochrane Database of
Systematic Reviews 2012, Issue 11. Art. No.: CD004905.
MMN
•
•
•
•
Düşük- ve Orta-gelirli ülkeler
21 çalışma
75 785 kadın
Demir + FA ile kıyaslama
SONUÇ
• LBW (<2500 g): %11 azalma
• RR:0.89, CI: 0.83-0.94
• SGA (<%10 p. ağırlık): %10 azalma
• RR:0.87, CI: 0.81-0.95
• Diğer parametrelerde önemli fark gözlenmemiş
• Daha fazla kanıta gereksinim var.
• Fe + FA desteğine devam
Multiple-micronutrient
supplementation for women during
pregnancy (Review)
AMAÇ: Gebelikte MMN desteğinin anne,
fetüs ve bebek sağlığına etkilerinin
belirlenmesi
Haider BA, Bhutta ZA. Cochrane Database of Systematic Reviews
2015, Issue 11. Art. No.: CD004905.
MMN
• Düşük- ve Orta-gelirli ülkeler
• 17 çalışma
• 15 MMN…….Demir + Folik asit
• - 2 çalışma (İngiltere) MMN…….plasebo
• 137 791 kadın
SONUÇ
• LBW (<2500 g): %12 azalma
• RR:0.88, CI: 0.85-0.91 (yüksek kalite kanıt)
• SGA (<%10 p. ağırlık): %10 azalma
• RR:0.90, CI: 0.83-0.97 (orta kalite kanıt)
• Ölü doğum: %9 azalma
• RR:0.91, CI: 0.85-0.98 (yüksek kalite kanıt)
SONUÇ (Önemsiz)
• Erken doğum
• RR:0.96, CI: 0.89 -1.03 (yüksek kanıt)
• Maternal anemi (3. trimester)
• RR: 0.97, CI :0.86 -1.10
• Düşük
• RR: 0.89, CI: 0.78 -1.01
• Maternal mortalite
• RR: 0.97, CI: 0.63-1.48
• Perinatal mortalite
• RR: 0.97, CI: 0.84-1.12 (yüksek kanıt)
• Neonatal mortalite
• RR: 0.98, CI: 0.90-1.07 (yüksek kanıt)
• Doğum riskine karşın sezaryen
• RR:1.03; CI: 0.75 -1.43).
YORUM
• Gelişmekte olan ülkelerde gebelerde demir +
folik asit yerine MMN daha yararlı
bulunmuştur.
• Gelişmekte olan ülkelerde antenatal bakıma
eklenmelidir.
• Mikronutrient yetersizliği sık görülmektedir.
• Besin ögesi etkileşimi olabilir. Dozların
gereksinme kadar olması uygundur.
• UNIMMAP uygundur.
Lancet Glob Health 2014; 2: e654–63
Multivitamin ve mineral desteği alanlarda
Fe + FA alanlara göre;
Doğum ağırlığı: 77 g fazla
2.5 yaşta 204 g fazla, SBP 2.5 mmHg düşük
8.5 yaşta kan basıncında fark bulunmamış.
Uzun dönem etki MMN ile demir + FA
bulunmamış
Hindistan
Dünya’da diyabet ve koroner arter hastalıklarının
sık görüldüğü bir ülke
Sight and Life 29 (1), 2015
Yapılan çalışmalar
Tip 2 Diyabet (özelliği)
Genç
yaş
Düşük
BKI
Yüksek
Bel/kalça
Yüksek
insulin
direnci
ZAYIF-ŞİŞMAN (Thin-fat)
Shelgikar KM et al. Diabet Med 1991 Oct;8(8):712–7.
Yajnik CS, et al.. Diabet Med 1993;10(2):146–51.
Yajnik CS. Obes Rev 2002;3(3):217–24.
Yajnik CS. Nutr Rev 2001;59:1–9.
Y.y. sebze, meyve ve
süt tüketenlerde RBC
Son 25 yılda prospektif
çalışmalar
folat yüksek ve DA
yüksek
(genetik, epigenetik, diğer çevresel
etmenleri)
VM yönelmişler (1.C
Anne-Çocuk
LBW (%30)
meta. rolü)
Pune
çal.
Barker ikna
Müdahale çalış
Bes, Antr ve
ediyor
UNIMAPP
risk etmen
B12:2 mcg
Doğumda ve
5 g süt proteini
her 6 ayda
Pune çocuk çalışması
LBW bebekler
4 yaş: insulin direnci
8 yaş: kilolu ve CVD risk
etmenleri
PUNE ANNE ÇOCUK ÇALIŞMASI
30 yılın sonunda;
• Genetik etmenlerin diyabet ve
ilintili has. etkileri açıklanmış
• Kuşaklararası fetal
programlama
• Çevresel etmenler (anne bes.)
• Yeni yayınlar beklenmekte
D vitamini
D vitamini yaşamın her döneminde önemli rol oynar.
Yaklaşık her hücrede D vitamini reseptörü bulunur.
Kalsiyum homeostazı ve iskelet sistemi için önem taşır.
Yaklaşık 2000 gen 1,25 (OH)₂D) tarafından regüle
edilmektedir. Bu genler;
• hücresel profilasyonu engellemekte
• insulin üretimini ve immün sistemi uyarmakta
• renin-angiotensin feedbackte rol oynar.
Hossein-nezhad A et al. Mayo Clin Proc 2013;1–36.
Nagpal S. et al. Endocr Rev 2005;26(5):662–87.
D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıklar
Hastalık
Kemik
Rikets
Osteoporoz
Osteomalasi
Stres kırıkları
Osteoartrit
Kas
Miyopati
Pankreas
Tip 1 diyabet
Tip 2 diyabet
Pekcan G
49
D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıklar
Kanser
Lökemi
Hastalık
Prostat
Meme dokusu
Kolorektum
Mide
Özafagus
Böbrek
Uterus
Over
Akciğer
MyeloidPekcan
lökemi
G
50
D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıklar
Hastalık
Otoimmün hastalıklar
Kardiyovasküler sistem
Infeksiyonlar
Romatoid artrit
Inflamatuvar barsak hastalıkları
Multipl skleroz
Hipertansiyon
Koroner hastalıklar
Aterosklerozis
Tüberküloz
Akut solunum yolu infeksiyonları
Dobnig et al. Arch Intern Med 168 (12):1340-1349,2008
Forman et al. Hypertension 19:19, 2007
D vitamini yetersizliğine bağlı hastalıklar
Hastalık
Merkezi sinir sistemi
Ankziyete
Mevsimsel etkili bozukluklar
Parkinson hastalığı
Alzheimer hastalığı
Şizofreni
Duyular
İlerleyen işitme kaybı
Tuohimaa P. Nutrition Reviews. 66: (Supp. 2):147-152, 2008
Bischoff-Ferrari et al. Osteoporos Int 21:1121-1132,2010
D vitamini
Yetersizlik…… 25(OH)D düzeyi
IOM
<20 ng/mL (<50 nmol/L).
Endocrine
Practice
Guidelines
<21–29 ng/mL (<51–74.5 nmol/L)
Hossein-nezhad A et al. Mayo Clin Proc 2013;1–36.
Mokhtar R et al. SIGHT AND LIFE. 2013;27(2).
Ross AC et al. J Clin Endocrinol Metab 2011;96(1):53–8.
Holick MF et al. J Clin Endocrinol Metab 2011;96(7):1911–30.
D vitamini gereksinmesi
Pekcan G
54
Vitamin D, placenta gelişimi, fetal
programlama, ve epigenetik modifikasyon
Pekcan G
55
Hossein-nezhad A, Holick MF. Mayo Clin Proc. 2013; 88(7): 720–755.
TÜRK GIDA KODEKSİ TAKVİYE EDİCİ
GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2013/49)
Resmi Gazete Tarihi: 16.08.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28737
Besin desteği;
Normal beslenmeyi takviye etmek amacıyla, vitamin,
mineral, protein, karbonhidrat, lif, yağ asidi, amino asit
gibi besin ögelerinin ve/veya bunların dışında besleyici
veya fizyolojik etkileri olan bitki, bitkisel ve hayvansal
kaynaklı maddeler, biyoaktif maddeler ve benzeri
maddelerin konsantre veya ekstrelerinin tek başına veya
karışımlarının, kapsül, tablet, pastil, tek kullanımlık toz
paket, sıvı ampul, damlalıklı şişe ve diğer benzer sıvı
veya toz formlarda hazırlanarak günlük alım dozu
belirlenmiş ürünü ifade eder.
Vitamin ve Mineral Besin Desteği İçin İlkeler
Her bir vitamin ve/veya mineralin;
• Minimum düzeyi FAO/WHO tarafından günlük önerilen
alım miktarının (RDA) %15’i olmalıdır.
• Maksimum miktarının belirlenmesinde kriterler
– Çoğunluk tarafından kabul görmüş bilimsel verilere
dayalı bilimsel risk analizi ile vitamin ve minerallerin
üst güvenilir (UL) düzeyleri farklı tüketici gruplarının
duyarlılık derecelerine göre uygun şekilde
belirlenmelidir.
– Diğer kaynaklardan sağlanan vitamin ve minerallerin
günlük alımı belirlenmelidir, denilmektedir.
TÜRK GIDA KODEKSİ TAKVİYE EDİCİ
GIDALAR TEBLİĞİ (TEBLİĞ NO: 2013/49)
Resmi Gazete Tarihi: 16.08.2013 Resmi Gazete Sayısı: 28737
• Yaş grubu; 4-10 yaş ve 11 yaş ve üzeri
Etikette:
• ''Takviye edici gıdalar normal beslenmenin
yerine geçemez''
• ''İlaç değildir. Hastalıkların önlenmesi veya
tedavi edilmesi amacıyla kullanılmaz''.
• “Hamilelik ve emzirme dönemi ile hastalık
veya ilaç kullanılması durumlarında
doktorunuza danışın.”
Takviye ve İlaç Farkı
Drugs are considered unsafe untill proven safe.
İlaçlar, güvenilir olduğu ispatlanana kadar güvenilir
değildir (yeni ilaç).
Klinik çalışmalar gerekir.
Doz yüksek. Tedavi edicidir.
Dietary supplements are considered safe until proven
unsafe.
Besin destekleri, güvenilir olmadığı ispatlanana
kadar güvenilirdir.
Besindir.
REFERANS ALIM DEĞERLERİ
(Yaş, cinsiyet, fizyolojik duruma
göre)
Y
e
t
e
r
S
İ
Z
l
İ
k
EAR
RDA (EAR+ 2SD)
%50
%97.5
UL
A
ş
I
r
I
A
l
ı
m
Vitamin ve mineral günlük alımı
SONUÇ
Yaşam sürecinde vitamin ve mineral eksiklikleri
kısa ve uzun dönemde
olumsuz etkileri nedeniyle önlenmelidir.
YAŞAM DÖNGÜSÜ STRATEJİSİ (WHO)
Yüksek mortalite
hızı
Bebek bakımı için
azalmış kapasite
Bozuk mental
gelişim
Artmış yetişkin
dönem kronik
hastalık riski
Erken /Uygun olmayan
tamamlayıcı beslenme
Bebek
Düşük
Doğum
Ağırlıklı
Büyümeyi
yakalamada
yetersizlik
Malnütrisyonlu
Yaşlı
Hızlı büyüme
Sık
tekrarlayan
enfeksiyon
Çocuk
Bodur
Şişmanlık,
abdominal
obezite,
diyabet, KVH
Düşük
mental
kapasite
Adolesan
Bodur
Yetersiz besin,
sağlık, bakım
Yüksek anne
mortalitesi
Yetersiz
besin,
sağlık,
bakım
Yetersiz
besin,
sağlık,
bakım
Yetersiz
besin,
sağlık,
bakım
Düşük
mental
kapasite
ACC/SCN, 2000
SONUÇ
ÖNLENMESİ
Besin çeşitliliğine dayalı yeterli ve dengeli
beslenme
Vitamin ve minerallerin diyetle sağlanması
Besinlerin hazırlanması, pişirilmesi ve
saklanması ilkelerine uyulması
HERGÜN HER ÖĞÜN
SEBZELER
• En az 3 porsiyon (Her öğün 1-2 por.)
• 1 porsiyonu çiğ
• Değişik renk ve yapıda
• Çeşitlilik antioksidan ve koruyucu
bileşikleri sağlar.
MEYVELER
• Her öğün 1 veya 2 porsiyon
SONUÇ
VM yetersizliğinde destek için
Ülke politikalarının oluşturulması
Demir + Folik asit mi?
Multivitamin ve mineral mi?
Ne zaman başlanmalı?
Örn. Hindistan’da adolesan…..?
Besin ögesi-besin ögesi (RDA)
Besin ögesi-ilaç etkileşimi
Besin Ögesi…Doz ve Diğer Etkileşimler
Etkileşim
Örnek
Aşırı alım dozu
Yan etkileri
C vitamini
İyot
Ürat taşı
Tiroid fonksiyonu
Besin ögesi
Besin ögesi
Folik asit
B12
Çinko
Demir
B12 maskelenmesi
C vitamini
Demir
Kalsiyum
Besin ögesi
İlaç
K vitamini
Kalsiyum
Antikoagülanlar
Kortikosteroidler
Aspirin, Digoxin
Antiepileptik
Warfarin
Folik asit
Coenzim Q
Mulholland et al. AJCN 85:S318-322,2007
ADA. 109:2073-2085,2009
SONUÇ
Üst limitler aşılmamalıdır.
İzleme ve değerlendirme yapılmalıdır.
BESİN
ZENGİNLEŞTİRME
Teşekkürler
[email protected]