4-5 Ders Öğretim Materyali

Transkript

YAfiAYAN KÜLTÜRÜMÜZ
KELO⁄LAN
“Bir varm›fl bir yokmufl” la
Masal›na bafllan›r.
Büyük küçük dinleyen,
Hikâyenden hofllan›r.
Saf temiz yüre¤inle,
Da¤lar› afl›yorsun.
Annen ile birlikte,
Ne güzel yafl›yorsun!
Yoksulsun ama gönlün,
Öylesine zengin ki.
Ey Kelo¤lan biz seni,
Seviyoruz inan ki…
Kötülü¤ün düflman›,
Dostusun iyilerin.
Maceras› bir baflka,
Devlerin cücelerin.
Masallarla her gece,
Konuk ol evimize.
‹yi, güzel, do¤ruyu,
Katarak sevgimize.
Kelo¤lan, Keleflo¤lan,
Seviyoruz biz seni.
Bekliyoruz her zaman,
Gülmeni, güldürmeni!
R›fk› KAYMAZ
126
ANNEM
Benim annem!
‹lk kunda¤›m, ilk ninnim, ilk ekme¤im, ilk tad›m.
Kolum ve kanad›m annem.
‹lk gülüflüm, ilk gözyafl›m, ilk naz›m, annem.
Dilin ince, ninnilerin pek tatl›. Ellerin pamuktan daha
yumuflak, saçlar›m› okflarken.
Melek yüzlüm, bahar gözlüm.
Acaba senin yan›nda olmak m› cennette yaflamak! Dua et, Allah bizi hiç
ay›rmas›n olur mu?
Senin dikti¤in fidanlar, tomur tomur açar; salk›m salk›m meyveler verir, bilirim.
Sen benim için ekmek kadar, su kadar, hava kadar de¤erlisin.
‹flin gücün sevinç üretmek. Ben, senin sevginle büyüyorum; gelece¤e do¤ru
yürüyorum.
Sen benim elimsin, kolumsun; do¤rulukta yolumsun, tutunacak dal›ms›n!
Can›mda gülümsün anne!
A¤z›mda bal›ms›n anne!
Bak›fl›n ve gülüflün içimi ›s›t›p ayd›nlat›r.
Annem, sen bize Allah'›n en büyük lütfusun
Mustafa TATCI vd.
127
ANNE SEVG‹S‹
Anne, bilir misin seni ne kadar severim?
Kufl havay› ne kadar severse
Ben de seni o kadar severim.
Toprak suyu ne kadar severse
Anne bilir misin seni ne kadar severim?
A¤aç günefli ne kadar severse
Ben de seni o kadar severim
Her çocuk babas›n› ne kadar severse
Necati ZEKER‹YA
128
Haydi Şarkı
Söyleyelim
129
111
HAYD‹ fiARKI SÖYLEYEL‹M
23 N‹SAN MARfiI
23 Nisan kutlu olsun
Sevinin çocuklar
Övünün büyükler
23 Nisan mutlu olsun
Çok büyük bayram bu bayram
Herkese kutlu olsun
Çok büyük bayram bu bayram
Herkese mutlu olsun.
23 N‹SAN
Sanki her tarafta
Var bir dü¤ün
Çünkü en flerefli
En mutlu gün
Bugün
Yirmi üç nisan
Hep nefleyle
Doluyor insan.
130
HAYAT BAYRAM OLSA
fiu dünyadaki en mutlu kifli
Mutluluk verendir
fiu dünyadaki sevilen kifli
Sevmeyi bilendir
fiu dünyadaki en güçlü kifli
Güçlükten gelendir
fiu dünyadaki en bilgin kifli
Kendini bilendir
Bütün dünya buna inansa
Bir inansa
Hayat bayram olsa
‹nsanlar el ele tutuflsa
Birlik olsa
Uzansak sonsuza
Bir inansa
Hayat bayram olsa
Birlik olsa
Uzansak sonsuza
fiu dünyadaki en olgun kifli
Ac›ya gülendir
fiu dünyadaki en soylu kifli
‹nsafa gelendir
fiu dünyadaki en zengin kifli
Gönül fethedendir
fiu dünyadaki en üstün kifli
‹nsan› sevendir
Bir inansa
Hayat bayram olsa
Birlik olsa
Uzansak sonsuza
Söz: fienay
131
BU GÜN BAYRAM
Sen gittin gideli içimde öyle bir s›z› var ki
Yaln›z sen anlars›n
Sen flimdi uzakta cennette meleklerle bizi düfller a¤lars›n
Bugün bayram erken kalk›n çocuklar
Giyelim en güzel giysileri
Elimizde taze k›r çiçekleri üzmeyelim bugün annemizi
Sen yaz geceleri y›ld›zlar içinde
Ara s›ra bize göz k›rpars›n
Sen so¤uk günlerde kalbimi ›s›tan en s›cak an›s›n
Bu gün bayram çabuk olun çocuklar
Annemiz bugün bizi bekler
Bayramda hüzünlenir melekler
Gönül al›r bu güzel çiçekler
Söz-Müzik: Bar›fl Manço
132
YÜKSEK YÜKSEK TEPELERE EV KURMASINLAR
Yüksek yüksek tepelere ev kurmas›nlar,
Aflr› aflr› memlekete k›z vermesinler,
Annesinin bir tanesini hor görmesinler,
Uçanda kufllara malum olsun,
Ben annemi özledim,
Hem annemi hem babam›,
Ben köyümü özledim.
Babam›n bir at› olsa uçsa da gelse,
Annemin yelkeni olsa binse de gelse,
Kardefllerim yollar›n› bilse de gelse,
Uçanda kufllara malum olsun,
Ben annemi özledim,
Hem annemi hem babam›,
Ben köyümü özledim.
Söz-Müzik: Anonim
133
Yaflad›¤›m Ülke ve Türkiye
134
4. ÜN‹TE
YAfiADI⁄IM ÜLKE VE TÜRK‹YE
KONULAR
1. YAKINLARIMIZLA ‹L‹fiK‹LER‹M‹Z
• Aile Foto¤raf›
Emre’nin Mektubu
• Avrupa’daki Türk ‹zleri
2. YAfiADI⁄IMIZ ÜLKEDEK‹ TÜRK KURUM VE KURULUfiLARI
• Yard›m Kurulufllar›: K›z›lay ve K›z›lhaç
K›z›lay
K›z›lay (fiiir)
3. TÜRK‹YE CUMHUR‹YET‹ DEVLET‹
Ankara’y› Neden Hükûmet Merkezi Yapt›m?
4. EVRENSEL ÇOCUK HAKLARI
Çocuklar›n Haklar›
5. ‹HT‹YAÇLAR VE MESLEKLER
Büyüyünce Ne Olacaks›n?
SERBEST OKUMA MET‹NLER‹
ÜN‹TEYE HAZIRLIK
1. Türkiye’deki akrabalar›n›zla iliflkilerinizi güçlü tutmak için neler
yap›yorsunuz?
2. K›z›lay ve K›z›lhaç hakk›nda araflt›rma yaparak s›n›fta arkadafllar›n›zla
paylafl›n›z.
3. Bulundu¤unuz ülkedeki Türk temsilciliklerini ve dernekleri araflt›r›n›z.
Yapt›klar› etkinliklere örnekler veriniz.
4. Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin bayra¤›, yönetim flekli hakk›nda bir
araflt›rma yap›n›z.
135
1. YAKINLARIMIZLA ‹L‹fiK‹LER‹M‹Z
Geleneksel Türk aile yap›s›, komflu ve akrabalarla yo¤un iliflkilerin oldu¤u bir özelli¤e
sahiptir. Almanya'da yaflayan Türk ailelerinin yabanc› bir ülkede bulunmalar›na ra¤men
bu özelli¤i sürdürdükleri görülmektedir. Almanya’daki akraba ve hemflehriler, Almanya’da
birbirleriyle görüflmek ve yard›mlaflmak için ayn› flehre ve flehrin belli bölgelerinde
birbirlerine yak›n yerlere yerleflmifllerdir. Böylece akrabal›k iliflkilerinin ve dayan›flman›n
sürdürülmesi mümkün olmaktad›r.
Yaflad›¤›m›z ülkede o ülkenin insanlar›yla da iletiflim kurmal›y›z. Bu iletiflimi kurmak
için Türkçe ile birlikte yaflad›¤›m›z ülkenin dilini de çok iyi bilmemiz gerekir.
A‹LE FOTO⁄RAFI
Büyükler arkada, küçükler önde,
Gezici bir foto¤rafç› çekmifl bu resmi.
‹flte kap›s› da¤lara bakan
Minyatür gibi bir bahçe
Ve bahçe içinde bembeyaz bir ev;
“Âfliyân”m›fl ismi.
Kaç nesle tan›k olmufl bu flirin ev
Babam en ayd›nl›k odada do¤mufl,
Sonra da ayn› odada ben..
136
‹flte hepimiz bir odaday›z
Dede, baba, torun…
Ninem, ulu bir ceviz a¤ac› gibi kurulmufl,
Dedemse bir yerli kaya
Görkemli mekân›na oturmufl.
Annemi ninnileriyle tan›r›m
‹nce, k›vrak, sab›rl›
Resminden de belli, o bir anacan
Saçlar›n› süpürge yapm›fl yuvas› için
Bir gün bile of dememifl
Y›llar y›l›
…
Yak›nlar›m›zla ‹liflkilerimiz
Çok okumufl babam içli bir flâir…
Kitap içinde do¤mufl, kitaplarla yaflam›fl.
Ninem; eli aç›k, cömert bir kad›nm›fl.
Kimin, neye, ne kadar ihtiyac› var
Önce tek tek arar, sorar;
Sonra da bu¤daym›fl, üzümmüfl, pekmezmifl,
Balm›fl,
Karanl›k bast› m› komfluya dalarm›fl.
Nerde o eski da¤lar
fiimdi o da aram›zda de¤il
fiunlar kardefllerimdir üzüm salk›m› gibi
Ve flu çocuk da ben…
Bir aile,
Bir resimde birlikteyken.
Do¤du¤umuz o ev yerinde yok art›k.
Ne nine hayatta, ne dede, ne baba…
Hepsi bu resimde kald›.
Ben ve kardefllerim evlendik,
Baflka evlerde oturuyoruz çocuklar›m›zla.
Eski havuz yavafl yavafl boflald›
Ama hayat devam edip gidiyor,
fiimdi ben oturuyorum dorukta.
Yeni resimlerde buluflmaya
Merhaba diyorum,
Merhaba…
Bahaettin KARAKOÇ
MET‹NLE ‹LG‹L‹ SORULAR
1. fiairin do¤du¤u evin özellikleri nelerdir ?
2. fiairin aile foto¤raf›nda bulunanlar›n flimdiki durumlar› nedir ?
3. fiairin aile foto¤raf›nda kimler bulunmaktad›r ?
4. fiairin aile foto¤raf›nda bulunanlar›n özellikleri nelerdir ?
5. Siz de kendi do¤du¤unuz evi tan›t›n›z.
FIKRA
D‹L SORUNU
‹ngiltere'ye gitti¤ini duydum. Dil bilmedi¤in için çok s›k›nt› çektin mi?
-Ne münasebet can›m! As›l s›k›nt›y› ‹ngilizler çekti.
137
EMRE'N‹N MEKTUBU
Sevgili Anneci¤im,
‹çimi ›s›tan, beni mutlu eden mektubunu ustam, dün bana bir
müjdeyle verdi. Ben, güzel yüzünün hayaliyle iflimi yap›yor, desenleri,
motifleri bak›r bir panoya iflliyordum. O kadar mutlu oldum ki...
Anneci¤im,
Vakit geçirmeden, hemen bu mektubu yaz›yorum. Köyden
ayr›lal› alt› aydan fazla olmufl. Bu süre içinde, belki her ay sizleri,
köyümüzü, evimizi, yemyeflil a¤açlarla dolu bahçemizi, petek
petek ar› kovanlar›m›z› görmeme ra¤men yine özlemle doluyum.
Geçti¤imiz günlerde ustam, bak›r ifllemecilikte k›sa zamanda
ilerleyiflimi yetene¤ime ve gayretime ba¤layarak “Aferin!” dedi. Sanat›n bir alt›n
bilezik
oldu¤unu söyledi. Haftal›¤›m›n önümüzdeki hafta artaca¤›n›
müjdeledi. Ben de o an, sana bayram hediyesi olarak alaca¤›m
ayakkab›y› düflündüm. ‹flyerimize yak›n bir ayakkab›c›n›n
vitrininde gördü¤üm sana yak›flacak ayakkab›y› alaca¤›m.
Bayramdan birkaç gün önce, ustam izinli olaca¤›m›
söylemiflti. Elimde ayakkab›m, küçük kardeflim Zeynep'e
çeflit çeflit çikolata ve boyama kitaplar› ile
kap›n›z› çalaca¤›m. Bayram sevincini birlikte paylaflaca¤›z.
Ne güzel de¤il mi anneci¤im?
‹fle iyice al›flt›m. Beni düflünüp üzülme! Kendini
yorma! Ben usta bir sanatkâr olma yolunda çal›fl›yorum.
Sanat›m›za katk›da bulunmak, bir yandan da üretici
bir insan olarak kendime, aileme ve milletime yararl›
olmak istiyorum.
Bak›r eflyalar
üzerine, çay ve kahve tak›mlar›na,
semaverlere, hediyelik bak›r eflyalara, duvar
panolar›na ne güzel desenler iflliyorum bir görsen. Çizgilerin
ak›fl›nda, desenlerin flekilleniflinde hep sizleri düflünüyorum.
Babam›n vefat› ile düfltü¤ümüz s›k›nt›y› nas›l gö¤üsleyece¤imi
planl›yorum. ‹flimi ilerletip ücretimi art›rmak istiyorum.
El eme¤i ifller büyük ilgi görüyormufl. Bunu, rahmetli babam›n
arkadafl› Orhan amca söyledi. ‹stanbul'da bir sergi açmam›z
konusunda bize yard›m edece¤ini belirtti. Biz de “evet”
dedik ve bafllad›k çal›flmaya. Ayn› ifl yerinde iki arkadafl›mla
birlikte yapt›¤›m›z özel iflleri biriktirmeye bafllad›k. Geleneksel
süsleme sanat›n›n birbirinden güzel örneklerini iflliyoruz.
138
Çal›flmalar›m›z bitince ‹stanbul'da bir sergi açaca¤›z. Orhan Amca, sergi salonu
için araflt›rma yapmaya bafllad› bile. Haz›rl›¤›m›z sürüyor güzel anneci¤im.
Bayramda birlikte olmak dile¤iyle senin ellerinden, küçük Zeynep'in gözlerinden
öperim.
Kucak dolusu selam ve sevgilerimi gönderiyorum.
Adres: Çaml›ca Mah.
Ankara
O¤lun Emre
(imza)
R›fk› Kaymaz
1. Emre, köyünden ayr›lal› ne kadar olmufltur?
2. Emre, köyünden niçin ayr›lm›flt›r?
3. Emre hangi iflte çal›flmaktad›r?
4. Emre, ifliyle ilgili ne yapmay› planl›yor?
5. Herhangi bir nedenle memleketinden ayr›lanlar sizce hangi duygular içinde
olabilir?
ADRES TAR‹F‹
FIKRA
Evini kaybeden küçük çocu¤a polisler soruyor.
-Yavrum senin evin nerede?
-Park›n karfl›s›nda
-Peki park nerede?
-Evin karfl›s›nda.
139
AVRUPA’DA TÜRK ‹ZLER‹
Avrupa’da, hem geçmiflten kalan hem
de günümüzde var olan çeflitli Türk izleri
görülmektedir.
Geçmiflteki izlerin en taze olan›
Osmanl›’dan kalanlard›r. Avrupa’n›n birçok
flehrinde Türk kelimesiyle adland›r›lan bir
cadde ya da sokak levhas›na rastlayabiliriz.
Bu izler Viyana flehrinde doruk noktas›na
ulaflm›fl durumdad›r. fiehirde Osmanl›’n›n
kuflatma yapt›¤› yerde “Türkenschanzpark”
Türkenschanzpark (Türk flans› park›)
(Türk flans› park›) adl› büyük bir park bulunmaktad›r. O dönemden kalma toplar,
gülleler ve güllelerin duvarlarda b›rakt›¤› izler korunarak günümüze ulaflt›r›lm›flt›r.
Almanya’n›n Ingolstad Askerî Müzesi'nde; Avrupa’n›n birçok müzesinde oldu¤u
gibi Osmanl›’ya ve Anadolu Medeniyetlerine ait eserler sergilenmektedir. Biraz
daha afla¤›lara yani Balkanlara indi¤imizde ise buralar›n hanlar, hamamlar, camiler,
kütüphaneler, medreseler, köprüler, sarn›çlar vb. ile donat›lm›fl bir aç›k hava
müzesine çevrilmifl oldu¤unu görürüz.
Günümüz Avrupa’s›nda ise Türkler gerek ifl dünyas›nda gerekse sosyal hayatta
giderek artan oranda kendilerini göstermektedirler. 2007 y›l›nda yap›lan bir
araflt›rma sonucuna göre Almanya'da 70.300 Türk giriflimci bulunmaktad›r. Bu
say›n›n 25 AB ülkesinde 100.000'i aflt›¤› saptanm›flt›r. Bu ifl yerlerinde 337.000
kifli çal›flmaktad›r.
Birçok Avrupa ülkesinde Türklerin yo¤un
olarak yaflad›¤› yerlerde Türk marketlerine
ve dönercilere rastlamak mümkündür. Hatta
Berlin’in Kreuzberg semti bakkallar›,
kuaförleri, al›flverifl merkezleri, lokantalar› ve
kahvehaneleri ile “Küçük ‹stanbul” olarak
bilinmektedir.
‹fl alan› d›fl›nda sosyal hayatta da Türkler
giderek artan oranda kendilerini
göstermektedirler. Millî tak›mlara kadar
yükselme baflar›s› göstermifl sporcular›m›z,
en önemli bulufllara imza atm›fl bilim
adamlar›m›z, alan›nda söz sahibi olmufl
avukatlar›m›z, doktorlar›m›z, politikac›lar›m›z
gurur kaynaklar›m›zd›r.
Hamit Alt›ntop (futbolcu)
140
2. YAfiADI⁄IMIZ ÜLKEDEK‹ TÜRK KURUM VE KURULUfiLARI
Türk Büyükelçilikleri ve Baflkonsolosluklar›
Ülkemizde birçok ülkenin büyükelçilikleri ve baflkonsolosluklar› oldu¤u gibi bizim
de birçok ülkede büyükelçiliklerimiz ve baflkonsolosluklar›m›z vard›r. Bunlar karfl›l›kl›
anlaflmalarla görev yapan kurumlard›r.
Büyükelçiliklerimiz, Türkiye’nin yurt d›fl›ndaki en yüksek seviyedeki temsilcilikleridir.
Görev yapt›klar› ülkelerde cumhurbaflkan›n›n temsilcileri olarak bulunurlar. Bu yüzden
de büyükelçilerimiz, Cumhurbaflkan›m›z›n “Güven Mektubunu” gittikleri ülkenin Devlet
Baflkan›na sunarak görevlerine bafllarlar.
Büyükelçiliklerimizin bafll›ca görevleri Türkiye’nin menfaatlerini gözeterek ülkemiz
ile di¤er ülkeler aras›ndaki ikili iliflkilerin geliflmesine katk›da bulunmakt›r. Günümüzde
ikili iliflkilerin çerçevesi son derece genifltir. Siyasi iliflkilerin yan› s›ra, ekonomik, ticari,
kültürel ve askerî iliflkiler; turizm, spor, sanat gibi pek çok alandaki temaslar
büyükelçiliklerimizin görev alan›na giren konulard›r.
Baflkonsolosluklar›m›z, ikili iliflkilerin gelifltirilmesinin yan› s›ra yurtd›fl›nda yaflayan
vatandafllar›m›z›n do¤um, nüfus, evlenme, pasaport, askerlik, noterlik ve vatandafll›kla
ilgili tüm yasal ve hukuki ifllemlerini bulunduklar› ülkede rahatça yapabilmelerini sa¤larlar.
Ayr›ca baflkonsolosluklar›m›zdaki ataflelikler ile birçok hizmetlerin yürütülmesi
sa¤lanmaktad›r. Örne¤in E¤itim Ataflesi, o ülkeye ö¤renim için gelen gençlerimizle
ilgilenirler. Özellikle Avrupa ülkelerinde Türkiye’den görevlendirilen ö¤retmenler arac›l›¤›yla
çocuklar›m›z›n ve gençlerimizin kendi dillerini ve kültürlerini yaflatmalar› için e¤itim
ifllerini organize ederler. Din Hizmetleri Ataflesi, din görevlileri arac›l›¤›yla vatandafllar›m›z›n
her türlü dinî hizmeti alabilmeleri için gayret eder. Çal›flma ve Sosyal Güvenlik Ataflesi
vatandafllar›m›z›n çal›flma hayat›na yönelik ifllerinde onlara yol gösterir.
Büyükelçilikler ülkelerin sadece baflkentlerinde bulunur ve iki ülke aras›ndaki üst
düzey iliflkileri düzenlerler. Konsolosluklar ise de¤iflik flehirlerde aç›larak o bölgedeki
vatandafllar›m›za yönelik çal›fl›rlar.
141
Afla¤›da baz› ülkelerdeki temsilciliklerimiz yer almaktad›r.
ALMANYA
FRANSA
AVUSTURYA
Berlin Büyükelçili¤i
Paris Büyükelçili¤i
Viyana Büyükelçili¤i
Köln Baflkonsoloslu¤u
Paris Baflkonsoloslu¤u
Lyon Baflkonsoloslu¤u
142
‹SV‹ÇRE
AMER‹KA B‹RLEfi‹K DEVLETLER‹
Bern Büyükelçili¤i
Los Angeles Baflkonsoloslu¤u
Zürich Baflkonsoloslu¤u
Chicago Baflkonsoloslu¤u
BELÇ‹KA
‹NG‹LTERE
Brüksel Büyükelçili¤i
Londra Baflkonsoloslu¤u
Yaflad›¤›m›z Ülkedeki Türk Kurum ve Kurulufllar›
Avrupa’daki Türk Dernekleri
Avrupa’da sosyal hayatta sivil toplum
kurulufllar›n›n etkisi çok fazlad›r. Bu ülkelerde
yaflayan vatandafllar›m›z da kurduklar›
derneklerle bu sosyal hayat› renklendirmifller
ve zenginlefltirmifllerdir.
Vannes Türk Kültür Derne¤i-Fransa
Avrupa’daki herhangi bir flehre gitti¤inizde
bir Türk spor kulübüyle ya da bir Türk kültür
derne¤iyle karfl›laflmak çok ola¤and›r.
Almanya’da bir Türk futbol tak›m›
Avrupa’daki Türk derneklerinin genel
amac› Türk kültürünü tan›tmak, yurtd›fl›ndaki
Türkler aras›nda birlik ve beraberli¤i
sa¤lamakt›r.
Dernekler çeflitli etkinlikler yaparlar.
Kermesler, Türk yürüyüflleri, millî bayram
kutlamalar›, Türk mutfa¤›n›n tan›t›m› ile
ilgili etkinlikler, sportif faaliyetler, tiyatro
gösterileri, Türk sinema günleri, seminerler
ve sergiler düzenlenmektedir.
Bunlar›n yan› s›ra dinler ve kültürler
aras› diyalog toplant›lar›yla ön yarg›lar›n
y›k›larak karfl›l›kl› hoflgörü gelifltirilmektedir.
Fransa Vannes flehrinde karnavalda Türk yürüyüflü
143
YARDIM KURUMLARI: KIZILAY VE KIZILHAÇ
Türk K›z›lay›n›n görevi; Toplumun güç ve
kaynaklar›n› harekete geçirerek, insan sayg›nl›¤›n›n
korunmas› do¤rultusunda her koflulda, yerde ve
zamanda muhtaç ve korunmas›z insanlara yard›m
etmek ve toplumun afetlerle mücadele kapasitesinin
gelifltirilmesini desteklemektir.
11 Haziran 1868 tarihinde kurulan
“Osmanl› Yaral› ve Hasta Askerlere
Yard›m Cemiyeti” 1947’de “Türkiye
K›z›lay Derne¤i” ad›n› alm›flt›r.
Kurulufla “KIZILAY” ad›n› büyük
önder Atatürk vermifltir.
144
Uluslararas› K›z›lhaç Komitesi (ICRC), 1863’te ‹sviçre’nin
Cenevre flehrinde kurulmufl özel insani bir kurulufltur. Bu Komite,
uluslararas› ve ulusiçi silahl› çat›flmalarda insan hayat› ve onurunu
korumak konusunda uluslararas› insani hukukta özel ve eflsiz
bir otoriteye sahiptir.
Uluslararas› K›z›lhaç ve K›z›lay Hareketi
Görevi; dinî inanç, dil, ›rk, toplumsal s›n›f veya
politik görüfl fark› gözetmeksizin insan hayat› ve
sa¤l›¤›n› korumak, insan varoluflunun sayg›
görmesini sa¤lamak, insanlar›n ac› çekmesini
önlemek ve ac›lar›n› dindirmek olan uluslararas›
bir insani harekettir.
145
KIZILAY
K›z›lay bir yard›m kurumudur. Yard›m insanc›l bir duygudur. ‹nsanlar› yücelten
bir düflüncedir. Bu düflüncenin yayg›nlaflmas›, dünyam›z› güzellefltirir. Bar›fl içinde
bir arada yaflamam›z› sa¤lar. ‹nsanlar aras›nda birlik ve beraberlik duygular›n›
gelifltirir.
1868 y›l›nda Yaral› Askerlere Yard›m Derne¤i kuruldu. Dernek bir süre sonra
Hilal-i Ahmer ad›n› ald›. Hilal ay, ahmer k›rm›z› demektir. Cumhuriyet döneminde
derne¤in ad› bu anlam› aç›klay›c› biçimde de¤ifltirildi. Türkiye K›z›lay Derne¤i oldu.
K›z›lay; savafl, deprem, sel bask›n›, yang›n, salg›n hastal›k gibi felakete u¤rayanlara
yard›m eder. Depremden, selden, yang›ndan zarar görenlerin yard›m›na koflar.
Felakete u¤rayanlar›n bar›nmalar› için çad›r, battaniye, yiyecek, giyecek da¤›t›r.
Yaralananlar›n iyileflmeleri için geçici hastaneler kurar. Savaflta yaralanan askerlerin
iyileflmeleri için çaba gösterir. Onlara her tür yard›mda bulunur. K›z›lay salg›n
hastal›k durumlar›nda hastalara yard›m eder. Aflevleri açar, aflevlerinde yoksul,
kimsesiz, düflkün yurttafllara yiyecek ve içecek verir.
Yurt içinde ya da yurt d›fl›nda deprem, sel bask›n›, savafl olur olmaz K›z›lay
depolar›n› açar, felaket bölgesine çad›r, battaniye, giyecek, yiyecek, kan ve ilaç
gönderir. Bu yard›mlar›n da¤›t›m›n› sa¤lar. K›z›lay ülke içinde ve ülke d›fl›nda yapt›¤›
bu yard›mlar›; üyelerin ödentileri, yard›mseverlerin ba¤›fllar› ve ö¤rencilerin sat›n
ald›klar› K›z›lay pullar›ndan elde etti¤i gelirlerle karfl›lar.
K›z›lay, hiç bir ayr›m gözetmeksizin do¤al y›k›mlara u¤rayanlara, savafl yaral›lar›na,
düflkünlere, salg›n hastal›klara yakalananlara, din, dil, ulus ayr›m› yapmadan yard›m
elini uzat›r. K›z›lay gerekti¤inde ayn› amaçl› yard›m kurulufllar› ile iflbirli¤i yapar.
K›z›lay gençlik kamplar›, aflevleri, hastaneler, dispanserler, kan merkezleri gibi
sa¤l›k ve yard›m kurulufllar›n› çal›flt›r›r.
Türkiye K›z›lay Derne¤i’nin beyaz zemin üstünde k›rm›z› aydan oluflan bir
bayra¤› vard›r. K›z›lay prensip olarak, milliyet, ›rk, din ve sosyal flart ve siyasi inanç
fark› gözetmeksizin fertlerin ›st›raplar›n› önlemeye ve hafifletmeye çal›fl›r. Milletleraras›
karfl›l›kl› dostluk ve sürekli bar›fl anlay›fl›n› destekler. K›z›lay menfaat beklemeksizin
hizmet veren gönüllü bir yard›m kurulufludur.
Bugün K›z›lay’›n yurdun her taraf›nda 649 flubesi, 10 kan merkezi ile bir
hemflirelik koleji, Afyon'da bir maden suyu iflletmesi, gençlik kamplar›, karayollar›
üzerinde ilk yard›m istasyonlar›, pek çok dispanser, afloca¤›, ö¤renci yurdu gibi
tesisleri vard›r.
Ali KUZU
1. K›z›lay hangi durumlarda insanlara yard›m eder?
2. K›z›lay, yard›mlar›n› nereden elde etti¤i gelirlerle yapmaktad›r?
3. ‹nsanlara yard›m etmek neden önemlidir?
146
Küçük yard›mlar büyük ifller görür.
K›z›lay, flefkatin en güzel örne¤idir.
K›z›lay kara gün dostudur. Ac›lar paylafl›ld›kça azal›r.
KIZILAY fi‹‹R‹
fiefkatli kuca¤›nla.
Fakirleri korursun.
S›cak afl oca¤›nla.
Açlar› doyurursun.
Kara günde ›fl›ks›n.
Yoksullara âfl›ks›n.
Çok büyüktür hizmetin,
Kalbindesin milletin.
Yang›n, deprem olunca,
Evlere su dolunca,
Engelleri aflars›n.
Yard›mlara koflars›n.
Genç, ihtiyar hepimiz,
Seninleyiz K›z›lay.
Seninledir kalbimiz,
Bizi de saf›nda say.
Hasan SARPEL
FIKRA
Ö¤retmen, Ömer’in evde yapt›¤› matematik ödevine bakt›ktan sonra flunlar›
söyler:
- Hayret, ne kadar çok yanl›fl var. ‹ki üç probleme bu kadar yanl›fl› s›¤d›rmak kolay
de¤il.
Ömer gayet rahat bir flekilde cevap verir:
- Bunu tek bafl›ma s›¤d›rmad›m ki ö¤retmenim. Babam, annem, ablam ve a¤abeyim
de yard›m ettiler.
Emel ‹PEK
147
Türkiye Cumhuriyeti Devleti
3. TÜRK‹YE CUMHUR‹YET‹ DEVLET‹
Türkiye
Edirne
Yönetim fiekli: Cumhuriyet
K›rklareli
Tekirda¤
Bart›n
Kocaeli
Resmî Dili: Türkçe
Bursa
Samsun
Karabük
Eskiflehir
Ayd›n
Mu¤la
Bayra¤›:
Denizli
Trabzon
Yozgat
K›r›kkale
Sivas
Tunceli
Nevflehir
Afyonkarahisar
Aksaray
Ni¤de
Burdur
Antalya
Karaman
Mersin
Bingöl
Kahraman
Marafl
Adana
Osmaniye
Van
Bitlis
Elâz›¤
Diyarbak›r
Ad›yaman
Gazi
Antep
fianl› Urfa
Kilis
Hatay
A¤r›
Mufl
Kayseri
Malatya
Isparta
I¤d›r
Erzurum
Erzincan
K›rflehir
Konya
Kars
Gümüflhane
Bayburt
Manisa
Baflkenti: Ankara
Tokat
Ardahan
Rize
Giresun
Ankara
Kütahya
Uflak
Ordu
Amasya
Çank›r›
Çorum
Bilecik
Bal›kesir
‹zmir
Artvin
Zonguldak
Düzce
Adapazar› Bolu
Çanakale
Sinop
Kastamonu
‹stanbul
Batman
Mardin
Siirt
fi›rnak
Hakkâri
KUZEY
B
D
G
148
‹ST‹KLÂL MARfiI
Korkma, sönmez bu flafaklarda yüzen al sancak;
Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak.
O benim milletimin y›ld›z›d›r, parlayacak;
O benimdir, o benim milletimindir ancak.
Çatma, kurban olay›m, çehreni ey nazl› hilâl!
Kahraman ›rk›ma bir gül! Ne bu fliddet, bu celâl?
Sana olmaz dökülen kanlar›m›z sonra helâl...
Hakk›d›r, Hakk’a tapan, milletimin istiklâl!
Mehmet Âkif ERSOY
Türkiye, gücünü halk›ndan al›r. Halk›n kendi yöneticisini özgürce seçebildi¤i bir
yönetim flekline sahiptir. Her ba¤›ms›z ülke gibi Türkiye’nin de bir bayra¤›, baflkenti,
resmî dili ve millî marfl› vard›r.
Türk bayra¤›; k›rm›z› rengin ay y›ld›zla bütünleflti¤i, flehitlerimizi ve ba¤›ms›zl›¤›m›z›
simgeleyen bir öneme sahiptir. Ankara; Türkiye’nin kurtulufl mücadelesi sonucunda
baflkent yap›lan ve ülke yönetiminin kalbi olan bir flehirdir.
Türkiye’nin resmî dili ise Türkçedir. Çok uzun y›llardan beri sadece Türkiye’de de¤il
tüm dünyada konuflulan ve Türkleri birbirine ba¤layan dünyan›n önemli dillerinden
biridir.
‹stiklal Marfl›; Mehmet Âkif Ersoy’un yazarak Türk milletine hediye etti¤i, Türkiye
Büyük Millet Meclisi’nde kabul edilen ba¤›ms›zl›k marfl›d›r. Türk milletinin ba¤›ms›zl›k
mücadelesini ve millî duygular›n› ifade eden bir marfl olup ilk iki k›tas› bütün resmî
törenlerde söylenmektedir.
Türkiye; yönetim flekli, resmî dili, baflkenti, bayra¤› ve marfl›yla tüm halk›n›n birlik,
beraberlik içinde yaflad›¤› bir ülke olup kalk›nma ve ça¤dafllaflma yolunda h›zla
ilerlemektedir.
149
T›pk› Türkiye gibi di¤er ba¤›ms›z ülkelerin de kendilerine özgü yönetim flekli, bayra¤›,
resmî dili, marfl› ve baflkenti vard›r. Afla¤›da baz› ülkelerin bu özellikleri yer almaktad›r.
Almanya (Deutschland)
Yönetim fiekli: Federal Cumhuriyet
Resmî Dili: Almanca
Baflkenti: Berlin
Bayra¤›:
Fransa (France)
Yönetim fiekli: Cumhuriyet
Resmî Dili: Frans›zca
Baflkenti: Paris
Bayra¤›:
150
‹ngilter e (England)
Yönetim fiekli: Meflruti Krall›k
Resmî Dili: ‹ngilizce
Baflkenti: Londra
Bayra¤›:
‹sviçr e (Schweiz)
Yönetim fiekli: Federal Cumhuriyet
Resmî Dili: Almanca, Frans›zca,
‹talyanca
Baflkenti: Bern
Bayra¤›:
151
Türkiye'nin baflkenti “Ankara” hakk›nda neler biliyorsunuz?
Bulundu¤unuz ülkenin baflkentini ve bildi¤iniz ülkelerin baflkentlerini
söyleyiniz.
ANKARA’YI NEDEN HÜKÛMET MERKEZ‹ YAPTIM?
Atatürk, s›cak bir günün akflam›nda yan›ndakilerle Çankaya Köflkü’nün bahçesinde
dolafl›yordu. Ben de o s›ralarda eski köflkün tavan dekorlar›yla u¤rafl›yordum. Tozlu
ve sisli bir akflam Ankara’n›n üzerine çökmüfltü. Yer yer toz hortumlar› gökyüzüne
yükseliyor ve manzaraya daha bo¤ucu bir hava ekliyordu. Atatürk bize:
“Ankara’y› hükûmet merkezi yapmakla iyi mi ettim?” diye sordu. Tabii herkes
olumlu cevap verdi. Arkas›ndan:
“Neden?” diye sordu. Baz›lar› stratejiden, baz›lar› da siyasetten bahsetti.
“Ankara’n›n hükûmet merkezi olmak için sayd›¤›n›z özellikleri beni ikna etmeye
yetmez… Ben Ankara'y› hükûmet merkezi yapmakla büsbütün baflka bir hedef
amaçlad›m. Türk’ün imkâns›z olan› baflarabilecek gücünü, bir kere daha dünyaya
göstermek istedim. Bir gün gelecek, flu çorak tarlalar yeflil a¤açlar›n çevirdi¤i
villalar›n aras›ndan uzanan yeflil sahalar, asfaltlarla bezenecek. Hem bunu hepimiz
görece¤iz. O kadar yak›nda olacak!” dedi.
Muzaffer EREND‹L
1. Atatürk, yan›ndakilerle beraber nerede dolafl›yor?
2. Atatürk birlikte gezdi¤i kiflilere ne sormufltur?
3. Atatürk’ün sordu¤u soruya yan›ndakiler hangi cevab› verdiler?
4. Atatürk’ün Ankara’y› baflkent yapmas›n›n nedenini söyleyiniz.
5. Atatürk’ün verdi¤i cevap, onun hangi özelli¤ini gösterir?
6. Yaflad›¤›n›z ülkenin baflkenti neresidir? Niçin baflkent seçilmifl olabilir?
152
Evrensel Çocuk Haklar›
4. EVRENSEL ÇOCUK HAKLARI
ÇOCUKLARIN HAKLARI
- Günayd›n komflu. Duydun
mu, göldeki yavru kufllar haklar›n›
ar›yorlarm›fl?
- Nas›l yani, ne yap›yorlarm›fl?
-Hadi gidip bakal›m neler oluyor.
Parlak mavi tüylü anne papa¤anlar,
kara kargalar, beyaz güvercinler uçarak
göl kenar›na gittiler. Haberi duyan
baflka kufllar da göl kenar›na
gelmifllerdi. Gölün durgun suyunun
üzerinde ördek, çulluk, mart›, ku¤u,
kaz yavrular›n›n hepsi kanatlar›n›n
alt›na sapl› birer yaprak ilifltirmifl,
‘cik cik’ diye dolafl›yorlard›.
Flamingo, karabatak bal›kç›l kufllar›
bir o yana bir bu yana uçuflup
dururken onlar›n yavrular› da
kanatlar›n›n alt›na soktuklar›
yapraklarla bir yandan cik cikliyor
bir yandan da di¤er kanatlar›n›
ç›rp›yorlard›. Mavi papa¤an
yanlar›na gitti.
- Hayrola çocuklar, ne
yap›yorsunuz böyle?
- Gördü¤ünüz gibi haklar›m›z› ar›yoruz.
Biz yavru kufllar›n da kendilerini ilgilendiren konularda görüfllerini aç›klama hakk›
varm›fl. Biz de bu hakk›m›z› kullan›yoruz.
- Peki görüfllerinizi bize de aç›klar m›s›n›z?
- Biz bu gölün çocuklar›y›z. Burada do¤duk burada büyüdük. Hayallerimiz hep
burada kuruldu. Büyüyünce de burada yaflam›m›z› sürdürece¤iz. Gidecek baflka
gölümüz yok. Onu temiz tutmak zorunday›z. Oysa gittikçe artan çevre kirlili¤i ileride
gölümüzü yaflanmaz yapacak.
- Öte yandan biz savafl da istemiyoruz. Çocuklar›n savafl oyunlar›nda çocuklar
ölmez. Ama büyüklerin savafl oyunlar›nda çocuklar ölüyor. Oysa biz yaflamak
istiyoruz. Büyüklerimiz kendi aralar›nda oturup konuflsun, sorunlara çözüm bulsun.
Yoksa olan bize olacak. ‹flte bu yüzden büyüklerimizi uyar›yoruz. Görüfllerimizi,
haklar›m›za dayanarak serbestçe dile getiriyoruz.
153
Bu konuflmay› dinleyen yetiflkin kufllar bafllar›n›
sallad›lar ve aralar›nda konuflmaya bafllad›lar.
- Çocuklar hakl›.
- Evet, çok hakl›lar.
- Do¤rusu ben kendi ad›ma utand›m.
- Baksan›za ne kadar ciddiler.
Büyük kufllar›n aralar›nda konufltu¤unu gören bal›kç›l
yavrusu onlara yaklaflt›:
- Akflamüstü yine burada toplanaca¤›z. Aram›zdan seçti¤imiz
konuflmac›lar›m›z savafl›n olumsuzlu¤unu, çevre kirlili¤inin hayat›m›za tafl›d›¤›
sonuçlar› anlatacak. Lütfen bizi dinlemeye gelin.
Bu sözleri duyan yetiflkin kufllar, akflama toplant›ya kat›lmak üzere uçup gittiler.
Nuran TURAN
(Düzenlenmifltir.)
1. Yavru kufllar göle niçin gidiyor?
2. Yavru kufllar, hangi konularda görüfllerini aç›kl›yor?
3. Yavru kufllar›n sözlerini dinleyen büyükler ne yap›yor?
4. Yavru kufllar›n rahats›z olduklar› konularda siz neler düflünüyorsunuz? Bu
konulara, baflka hangi konular› ekleyebilirsiniz?
154
EVRENSEL ÇOCUK HAKLARI
Çevrenizde çocuklar›n korundu¤u ve bar›nd›¤› yurtlar›n olup olmad›¤›n›
araflt›r›n›z.
Çocuk Haklar› Sözleflmesi ile tüm dünya
çocuklar›n›n daha iyi flartlarda yaflamas›, korunmas›
ve gelifltirilmesi amaçlanm›flt›r. Bu sözleflmede
çocuklar›n yetifltirilmesinde toplumun, devletin ve ailenin
sorumluluklar› aç›klanmaktad›r.
“Nitelikli insan”›n yetifltirilmesi temel hedef olarak
belirlemifltir. Çocuk Haklar› Sözleflmesi’nde çocu¤un
sa¤l›¤›, geliflimi, e¤itimi ve kat›l›m› temel konular olarak
ele al›nmaktad›r. Bu konular
çerçevesinde çocuk ihmali ve istismar› önemli yer
tutmaktad›r.
Türkiye’de de son y›llarda çocuk haklar› konusunda
birçok geliflme olmufltur.
- Tüm çocuklar›n iyi flartlarda e¤itim almas›,
- Çocuklar›n zorla çal›flt›r›lmas›n›n önlenmesi,
- Çocuklar›n fliddete maruz kalmas›n›n önlemesi
ve çocuklar›n korunmas› gibi pek çok alanda çocuklar
için yeni haklar getirilmifltir.
155
Çocuk Haklar› Sözleflmesi,
Birleflmifl Milletler Genel Kurulu
taraf›ndan 20 Kas›m 1989 tarihinde
kabul edilmifltir. Türkiye ise bu
sözleflmeyi 14 Eylül 1990’da kabul
etmifltir.
Afla¤›da Çocuk Haklar› Sözleflmesi’ndeki çocuk haklar›ndan baz›lar› yer almaktad›r.
Madde 7:
Madde 1:
Her çocu¤un isim hakk› ve
Tüm dünya çocuklar›
vatandafll›k haklar› vard›r.
“çocuk haklar›ndan” din, dil,
›rk, renk, cinsiyet, milliyet,
Madde 26:
mülkiyet, siyasi, sosyal s›n›f
ayr›m› yap›lmaks›z›n
yararlanmal›d›r.
Her çocu¤un sosyal
güvenlikten yararlanma
hakk› vard›r.
156
Dinlenme Hakk›
E¤itim Hakk›
Beslenme Hakk›
Bar›nma Hakk›
Oyun Hakk›
157
5. ‹HT‹YAÇLAR VE MESLEKLER
Bir günümüzü düflünelim.
Sabahtan akflama kadar
ihtiyaçlar›m›z›n, isteklerimizin yerine
gelmesi için kimler çal›fl›yor? Kahvalt›
sofram›zdaki zeytini ve peyniri üreten,
bizi ifl yerimize ulaflt›ran, giysilerimizi
diken, ekme¤imizi pifliren ve daha
yüzlercesi…
‹htiyaçlar›m›z› karfl›layabilmek
için pek çok kiflinin çal›flmas›na
ihtiyac›m›z var. Bir hafta süreyle
f›r›nc›lar ekmek üretmese tafl›tlar
çal›flmasa veya sular›m›z akmasa
hayat›m›z nas›l olurdu?
‹nsanlar›n ihtiyaçlar› o kadar çok
ve çeflitli ki kimse bütün ihtiyaçlar›n›
tek bafl›na karfl›layamaz. Geçmiflten
günümüze, ihtiyaçlar›n karfl›lanmas›
için çeflitli meslekler ortaya ç›km›flt›r.
Meslek, bir kimsenin geçimini
sa¤lamak için yapt›¤› sürekli ifltir.
‹nsanlar›n ihtiyaçlar› de¤ifltikçe yeni
meslekler ortaya ç›km›fl,
baz›lar› da ortadan
kalkm›flt›r. Eskiden
ulafl›m hayvanlarla
yap›ld›¤› için
semercilik ve
nalbantl›k çok
geçerli bir meslekti.
Motorlu araçlar›n icad›
ve yayg›nlaflmas›yla
bu meslek geçerlili¤ini
kaybetmifltir.
158
‹htiyaçlar ve Meslekler
BÜYÜYÜNCE NE OLACAKSIN?
Biz çocukken bayram›n birinci günü, evde el öpüldükten sora ailenin baflka
büyüklerini ziyaret ederdik. U¤rad›¤›m›z hemen her yerde, önce hâl hat›r sorar,
anne ve babalar›m›z›n iyi dileklerini iletir, birer fleker al›r bir köfleye sinerdik. Biraz
sonra o, can al›c› sorular gelirdi:
- Ee, söyle bakal›m, okul nas›l?
- Okul iyi.
- Yaramazl›k yok de¤il mi?
- Yok.
- Arkadafllar nas›l?
- Arkadafllar iyi.
- Karne nas›l, karne?
- ‹yi, iyi.
- Pekiyi de¤il mi?
- Pekiyi, pekiyi.
Söz bitince önemli soruya s›ra gelirdi:
-Ee, söyle bakal›m, büyüyünce ne olacaks›n?
Ben nedense bu soruya çok k›zard›m, ne olaca¤›m› bilmedi¤im için. Daha
do¤rusu türlü türlü mesleklere girmeye can atard›m. Hepsini söylesem bilirdim ki
itirazlar bafllayacak: “Yoo, olmaz, bir tanesini seçeceksin.”
Bayramlarda de¤iflik ziyaretlerde farkl› niyetlerimden söz etti¤im olurdu. Bazen
de bayramdan bayrama meslek de¤ifltirirdim. Bu sefer hat›rlay›p ikaz edenler
olurdu: “Aaa, nas›l fley o öyle. Ramazan Bayram›’nda hukukçu demifltin, flimdi
eczac› diyorsun.
Nihayet kurtuluflu ‘mühendis’ demekte bulmufltum. Herkesin be¤endi¤i, övdü¤ü
bir meslekti bu. Oysa ben, ileride ne yaparsam yapay›m mühendis olmayaca¤›m›,
olamayaca¤›m› biliyordum. “Büyüyünce ne olacaks›n?” sorusunun en uygun
karfl›l›¤› budur diye, birkaç y›l mühendis heveslisi göründüm. O y›llarda bana en
iyi ö¤üdü babam verirdi:
-Ne istersen ol. Ama oldu¤unun en iyisini olmaya bak.
Talat Sait HALMAN
1. Yazara göre büyüklerin al›flkanl›¤› nedir?
2. Büyükler çocuklara hangi sorular› sormaktad›r?
3. Yazar “büyüyünce ne olacaks›n” sorusuna nas›l cevap vermektedir?
4. Yazara büyüyünce ne olaca¤› konusunda babas› hangi ö¤ütte bulunmufltur?
5. “Büyünce ne olacaks›n?” sorusu size sorulsayd› hangi cevab› verirdiniz?
159
SERBEST OKUMA MET‹NLER‹
YURT DIfiINDA B‹R ÇOCUK
Türkiye bir uzak ülke
Uzun yollar ötesinde
Uçsam gitsem bir kufl gibi
Türkiye bir güneflli ülke
Is›t›r içimi
S›cak bir gülüfl gibi
Türkiye öylesine yak›n
Elimi uzatsam tutaca¤›m
Gece gördü¤üm düfl gibi
Hüseyin GÜNEY
SEVG‹ Ç‹ÇE⁄‹
Ayy›ld›zl› ülkemde
Sevgi tomurcuk verdi
Bir kuflun kanad›nda
Çiçek gibi yeflerdi
Sevgi çiçekleridir
Yeryüzünün bayra¤›
Gülsün evrenin yüzü
Do¤sun bar›fl›n ça¤›
Sürsün sonsuza kadar
Gerçek olsun rüyam›z
El ele süsleyelim
Cennet olsun dünyam›z
Mustafa Ruhi fi‹R‹N
160
Serbest Okuma Metinleri
BAYRA⁄A SAYGI
30 A¤ustos Zafer Bayram› kazan›lm›flt›. Ertesi sabah meydan› dolafl›yorduk.
Manzara hiç de iç aç›c› de¤ildi. Mustafa Kemal Atatürk, etraf›ndakilere dönerek
flöyle söyledi:
- “Bu manzara insanl›¤›n gelece¤i için iyi de¤il. Savafl ç›kmas›n› kimse
istemez. Ama vatan›m›z› kurtarmak için bunu yapmak zorundayd›k.” dedi.
Bu arada, yerde y›rt›lm›fl ve terk edilmifl bir Yunan bayra¤› bulunuyordu.
Bunu gören Mustafa Kemal Atatürk, eliyle iflaret ederek;
- Kald›r›n flu bayra¤› yerden! Bayrak bir milletin ba¤›ms›zl›k sembolüdür.
Düflman da olsa sayg› göstermek laz›md›r.” dedi.
Bunun üzerine Yunan bayra¤› yerden kald›r›l›p yüksek bir yere kondu.
Said Arif TERZ‹O⁄LU
(Uyarlanm›flt›r.)
161
Serbest Okuma Metinleri
YURT TÜRKÜSÜ
Güzel yurdum, da¤lar›n›
Uzaktan göresim gelir.
Keskin esen yellerine
Kendimi veresim gelir.
Gözümde tüter damlar›n,
Sak›z kokulu çamlar›n,
Türkü söyler akflamlar›n;
Bana kendi sesim gelir.
Su içtim kaynaklar›ndan,
Gölgelerinde uyudum,
Kufllar›n›n söyledi¤i
fien türkülerle büyüdüm.
Ninniyle sallad›n beni,
fiefkatle kollad›n beni,
Sevginle ba¤lad›n beni;
Güzel yurdum, güzel yurdum.
Vasfi Mahir KOCATÜRK
HER fiEYDE VATAN
Da¤ desem, tafl desem
Vatan.
Kurt desem, kufl desem
Vatan.
Deniz desem, gök desem
Da¤, bahçe, tarla, orman…
Daha… Daha…
fiu çevre, flu kilim, flu hal›…
Velhas›l›,
Her fleyde vatan.
Bedri G‹DER
162
Haydi Şarkı
Söyleyelim
163
111
Haydi fiark› Söyleyelim
B‹R BULUT OLSAM
Havada bir top bulut olsam
Ne güzel paras›z dolafl›rd›m
Sinop’a do¤ru gezinirdim
Oradan Hatay’a süzülürdüm
Ne flirin bir yurt bu güzel yurt
Denizi günefli havas›yla
Söz-müzik: Salih AYDO⁄AN
TREN GEL‹R HOfi GEL‹R
Tren gelir hofl gelir
Ley ley limi limi ley
Odalar› bofl gelir
Mini mini güzel gel bize
Duydum yolcular gelir
Sefa gelir hofl gelir
Erciyes'e kar ya¤ar
Kar alt›nda güller var
Ben mahleden geçerken
Pencereden yar bakar
164
SÜPER BABAANNE
Babaannem dedemi ilk gördü¤ü gün
Tam yüre¤inden vurulmufl
Dedem flöyle bir çapk›nca bak›p
Hafifce b›y›¤›n› burmufl
O zaman›n erke¤i pek bi a¤›rm›fl
K›zlar› ise pek bi hoflmufl
K›rk y›l
Bir yast›kta tam 40 y›l
Anlat babaanne ölümsüz aflk›n›
Ufac›k bir yuva
Nohut oda bakla sofa
Ama sapasa¤lam ayakta
Çeyiz dedikleri yorgan yast›k
Iki sand›k iki de bohça
Gözleri hala dolu dolu oluyor
Dedemin ad›n› and›kça
K›rk y›l
Anlat babaanne ölümsüz aflk›n›
Süper babaanne seni çok seviyoruz
O büyük aflklar› inan biz de yafl›yoruz
Bugünkü genç k›zlar yar›n›n anneleri dersin
‹nan gençleri anlayan bir tek sensin
Tüh tüh maflaallah nazar de¤mez inflaallah
Süper babaanne seni çok seviyoruz
O büyük aflklar› inan biz de yafl›yoruz
Zaman de¤iflir ama aflklar de¤iflir mi
Y›llar sonra biz de böyle diyece¤iz de¤il mi
Tüh tüh maflaallah nazar de¤mez inflaallah
Babaanneme göre zamane k›zlar›
Pek bi hofl ama pek bi zormufl
Hele hele beyleri dede gibi olmasada
Herfleyi zor be¤enir olmufl
E beyleri zor bey e k›zlar› zor k›z
Gençlerin ifli pek bi zormufl
Bar›fl MANÇO
165
YOL VER DA⁄LAR
Bafl› duman pare pare
Yol ver da¤lar yol ver bana (2)
Gönlüm gitmek ister yare
Ömrümün uzun yolu
Geçip gitsem yare do¤ru
Gözlerim yafl dolu dolu
Âfl›k olmak benim kâr›m
Çok arad›m nazl› yarim
Dudu dillim sitemkâr›m
Karl› da¤lardan aflmad›m
Ben o yare hiç küsmedim
Daha umudum kesmedim
KARIfi KARIfi TOPRA⁄INDA
Kar›fl kar›fl topra¤›nda
Sular gibi kan›m›z var
Sat›r sat›r yapra¤›nda
Tarih dolu flan›m›z var
Biz çocuklar çok mutluyuz
Gelecekten umutluyuz
Türk olmakla gururluyuz
Bar›flsever yan›m›z var
Bayrak için vatan için
Destan destan an›m›z var
Bu toprakta yatan için
Can üstünde can›m›z var
Söz: Engin ÇIR
Beste: Haluk GERÇEL
166
TÜRK ÇOCU⁄UNUN fiARKISI
‹zmir benim Van benim,
fieref benim flan benim
Kars, Erzurum, Erzincan
Konya, Ardahan benim
Cesaretim candad›r
fiöhretim dört yandad›r
Benim bütün cevherim
Damardaki kandad›r
Seneler kutlu bana
Aylar umutlu bana
Her an hayk›r›yorum
Türküm ne mutlu bana
Söz: Halil SOYUER
Beste: Y›ld›r›m GÜRSES
NASRETT‹N HOCA
Hortulu Abdullah olur babas›,
Güldürür dünyay› Nasrettin Hoca.
Akflehir'de aç›k durur türbesi,
Güldürür dünyay› Nasrettin Hoca
Hep yal›n söylemifl, herkes anlam›fl,
Bilginler ders alm›fl, köylü dinlemifl,
Denizler ses vermifl, da¤lar inlemifl,
Güldürür dünyay› Nasrettin Hoca
Söz: Muharrem KUBAT
Beste: Hüseyin SOYSAL
167
1. ‹man›n esaslar› hakk›nda bilgi toplay›n›z.
2. Hz. Muhammed (s.a.s)'in hayat›n› anlatan kitaplardan evinizde, yak›n kütüphanelerde
ve ‹nternet'te bulabildiklerinizi yaz›n›z.
3. Kadir Gecesi’nin ‹slam dininde neden önemli oldu¤unu araflt›r›n›z.
4. Helal, haram, sevap, günah, flükür ve temizlik kavramlar›n› sözlüklerden araflt›r›n›z.
5. Bildi¤iniz dualardan bir kaç tanesini defterinize yazarak arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.
6. ‹slam dininde kul hakk› yemek, yalan söylemek gibi davran›fllar neden yasaklanm›flt›r?
Araflt›r›n›z.
‹man, ‹slam ve Ahlak
168
5. ÜN‹TE
‹MAN, ‹SLAM VE AHLAK
KONULAR
1. ‹MANIN ESASLARI
2. HZ. MUHAMMED (S.A.V)’‹N HAYATI
Kâbe Hakemli¤i
Peygamberim Uludur
3. D‹NÎ AYLAR, GÜNLER VE GECELER
4. ‹SLAM D‹N‹NDE TEM‹ZL‹⁄‹N ÖNEM‹
Temizlik ‹mandand›r
5. D‹NÎ KAVRAMLAR
6. ‹SLAM’DA DUANIN YER‹ VE ÖNEM‹
7. ‹SLAM D‹N‹ BAZI DAVRANIfiLARDAN SAKINMAMIZI ‹STER
M›s›r Seferine Nas›l Ç›k›ld›?
ÜN‹TEYE HAZIRLIK
1. ‹slam dinindeki iman esaslar› hakk›nda bilgi toplay›n›z.
2. Evinizde, yak›n kütüphanelerde veya ‹nternet’te Hz. Muhammed (s.a.v)’in
hayat›n› anlatan kitaplardan bulabildiklerinizin adlar›n› yaz›n›z.
3. ‹slam dinindeki Kadir Gecesi’nin neden önemli oldu¤unu araflt›r›n›z.
4. Helal, haram, sevap, günah, flükür ve temizlik kavramlar›n› sözlüklerden
5. ‹slam dininde kul hakk› yemek, yalan söylemek gibi davran›fllar neden
yasaklanm›flt›r? Araflt›r›n›z.
169
1. ‹MANIN ESASLARI
“‹man ve inanç kavramlar› ne
anlama gelmektedir?
Düflününüz ve görüfllerinizi
arkadafllar›n›zla paylafl›n›z.
‹man, Allah'›n varl›¤›na ve birli¤ine,
meleklere, kitaplara, peygamberlere,
ahiret gününe, kaza ve kadere inanmakt›r.
Bu flekilde inanan kifliye de mümin
denir.
Konuyla ilgili bir ayette flöyle buyurulmaktad›r:
“Ey iman edenler! Allah’a, Peygamberine, … indirdi¤i kitaba ve daha önce indirdi¤i
kitaplara iman edin. Kim Allah’›, meleklerini, kitaplar›n›, peygamberlerini ve ahiret gününü
inkâr ederse derin bir sap›kl›¤a düflmüfl olur.”1
‹man›n alt› esas› vard›r. Bir Müslüman afla¤›daki flemada yer verilmifl olan temel esaslar›n
hepsine birden inan›r. Birini di¤erlerinden ay›rmaz.
6. Kaza ve Kadere
‹nanmak
1. Allah’a
‹nanmak
2. Meleklere
‹nanmak
‹MANIN ESASLARI
5. Ahirete
‹nanmak
1Nisâ
4. Peygamberlere
‹nanmak
3. Kitaplara
‹nanmak
suresi, 136. ayet.
Allah: Evrendeki yer fleyi yaratan yüce varl›k, Mevla, Tanr›.
Muhammed (s.a.v): Müslümanlar›n peygamberinin ad›.
Peygamber: ‹nsanlara Allah'›n emirlerini bildiren, onlar› Allah yoluna, dine ça¤›ran kimse.
s.a.v: “Sallallahu aleyhi ve sellem” cümlesinin k›salt›lm›fl›d›r. Anlam› fludur: “Allah’›n rahmeti ve selam› onun üzerine
olsun.” Hz. Muhammed (s.a.v.)’in ismi geçti¤inde sayg› için bu cümle söylenir.
170
Allah’a ‹nanmak
Bir yerde ölçü ve düzen varsa
o ölçüyü koyan ve o düzeni
sa¤layan birisi var demektir.
Dünyadaki ve Günefl
sistemindeki düzen ve ölçü
hakk›nda arkadafllar›n›zla
konuflunuz.
Allah’›n var ve bir oldu¤una inanmak Müslüman
olman›n ilk flart›d›r. Kur’an’da flöyle buyruluyor:
“ ... Allah’a ve peygamberlerine inan›n...”2 ‹slam dinine
göre evreni, dünyay› ve bunlar›n içindeki her fleyi Allah
yaratm›flt›r. Evrende bir düzen ve ölçü vard›r. Bu düzeni
sa¤layan ve ölçüyü koyan Allah’t›r.
“Yedi gö¤ü birbiriyle uyum içinde yaratan odur.
O rahmeti sonsuz olan›n yaratmas›nda hiçbir
düzensizlik göremezsin…”3 “Günefl ve Ay bir
hesaba göre hareket etmektedir.”4 ayetlerinden de
anlafl›laca¤› gibi Allah her fleyi bir düzene ve ölçüye
göre yaratm›flt›r.
Samanyolu Galaksisi
Okudu¤umuz her kitab›n bir yazar› vard›r. Binalar›
ustalar ve mühendisler yapar. Dünyan›n da bir yarat›c›s›
vard›r. O da Allah’t›r.
Günefl Sistemi
2 Âl-i
‹mrân suresi, 179. ayet.
3 Mülk suresi, 3. ayet.
4 Rahman suresi, 5. ayet.
Müslüman: Kiflinin kendisini Allah’a teslim etmesi ve yaln›z ona kul olmas›, ibadet etmesi demektir.
‹slam: Allah’a teslim olmak demektir.
Ayet: Kur’an’›n her bir cümlesine ayet denir.
Kur’an: Müslümanlar›n kutsal kitab›d›r. Yüce Allah taraf›ndan gönderilmifl son ilahî kitapt›r.
171
Evrende gördü¤ümüz ve göremedi¤imiz her fleyi Allah yaratm›flt›r. Dünya’y› da insanlar›n
yaflayabilece¤i flekilde düzenlemifltir. Sevdiklerimizi ve sahip oldu¤umuz her fleyi de Allah
yaratm›flt›r. Allah güzeldir ve güzel fleyleri sever.5 Biz de onu severiz. Bu konuda Ahmet’le
Zeynep aras›nda flöyle bir konuflma geçmektedir:
ALLAH B‹Z‹ SEV‹YOR
Ahmet
: Annem, Allah’›n bizi sevdi¤ini söyledi. Sen bunu biliyor muydun?
Zeynep : Seviyor tabi. Bizi, anne-babam›z› ve sahip oldu¤umuz her fleyi o yaratm›flt›r.
Cenneti de Allah yaratm›flt›r.
Ahmet
: Oraya kimler gidecek?
Zeynep : Allah’› sevenler ve onun dedi¤ini yapanlar orada yaflayacaklard›r.
Ahmet
: Allah’› nas›l sevebiliriz?
Zeynep : Bu soruyu geçen hafta ö¤retmenimize sormufltum. O da bana aç›klam›flt›.
Allah’› nas›l sevece¤imizi gerçekten ö¤renmek istiyor musun?
Ahmet
: Evet. Bana da anlat lütfen.
Zeynep : Allah’› tan›rsak severiz. Tan›mak için de onu anlatan kitaplar› okumal›y›z.
Öncelikle gönderdi¤i kitab› yani Kur’an’› okumal›y›z.
5 Bak›n›z:
172
Buruc suresi, 14. ayet; Hud suresi, 90. ayet.
Ahmet
: Sadece “tan›yorum” ya da “seviyorum” demek yeterli mi?
Zeynep : Hay›r, yeterli de¤il. Ayr›ca Allah’›n emirlerine uyup yasaklar›ndan kaç›nmal›y›z.
O zaman Allah da bizi sever, dünyada ve ahirette bizi mutlu edecek ödüller
verir.
Ahmet
: Yani Allah ile ilgili bilgileri ö¤rendikçe onu tan›r›z, tan›rsak severiz, seversek
emir ve yasaklar›na uyar›z. Uyarsak mutlu oluruz, de¤il mi?
Zeynep : Evet gerçekten güzel özetledin. Bir tekerleme gibi oldu. Çok hofluma
gitti. Bir de beraber tekrarlayal›m.
Ahmet ve Zeynep
: Allah’› tan›rsak severiz,
Seversek emir ve yasaklar›na uyar›z,
Uyarsak mutlu oluruz.
Yukar›daki konuflma metni bu kitap için yaz›lm›flt›r.
(Yukar›daki konuflma metni bu kitap için yaz›lm›flt›r.)
173
UNUTMAYALIM
Kalp asla bofl b›rak›lamaz. Kalbin ifli sevgidir. Bir kifli kalbine Allah
ve peygamber sevgisini yerlefltirirse o sevgi orada bir çekirdek gibi
yeflerir, büyür ve bütün kalbi kaplar. Allah’› ve peygamberi tan›d›kça o
sevgi daha da büyür ve kalpten taflarak Allah'›n sevdi¤i her fleyi kuflat›r.
Böylece insan, Yunus Emre gibi “Yarad›lan› severiz, Yaradan’dan ötürü”
demeye bafllar.
Allah, hepimizi tanıyor ve hepimizin adını biliyor.
Allah bizi seviyor. Allah’ın bizi tanıması, bilmesi,
görmesi ve duyması ne kadar heyecan verici değil
mi?
‹yi insan olursak Allah bizi daha çok sever. Bu durum Kur’an’da flöyle ifade edilir: “...Allah
iyilik edenleri sever.”6 Allah çocuklar› da çok sever. Kur’an'da çocuklar›n, dünyan›n süsü
oldu¤u belirtilir.7
Allah’›n “Rahman”, “Rahîm” yani esirgeyen, ba¤›fllayan gibi pek çok güzel ismi vard›r.
Ayr›ca o; her fleyi görür, duyar, bilir ve her fleye gücü yeter. Dolay›s›yla konufltuklar›m›z›, dilek
ve dualar›m›z› duyar. ‹badetlerimizi ve bütün yapt›klar›m›z› görür.
6 Mâide
suresi, 13. ayet.
Kehf suresi, 46. ayet.
7 Bak›n›z:
174
A
L
L
A
H
vard›r, birdir, efli ve benzeri yoktur, hiçbir fleye benzemez.
her fleyi bilir, her fleyi görür, her fleyi duyar, her fleye gücü yeter.
Allah’›n her fleyi gördü¤ünü ve duydu¤unu bildi¤imiz için:
• Sözlerimize dikkat ederiz,
• ‹badet eder, güzel ifller yapar›z,
• Yanl›fl ifller yapm›flsak Allah’tan ba¤›fllama diler ve tövbe ederiz.
• Kevser Suresi ve Anlam›
• Derse gelmeden önce Kevser suresini büyüklerinizden veya CD’den birkaç kez dinleyiniz.
• Sureyi düzgün okumay› ö¤rendikten sonra ezberlemeye bafllay›n›z.
Kevser suresinin (okunuflu)
Anlam›
Bismillâhirrahmânirrahîm.
‹nnâ a’taynâkelkevser.
Merhamet eden ve koruyan Allah’›n ad›yla.
(Ey Muhammed!) Do¤rusu biz sana kevseri
(bol nimet) verdik.
Öyleyse Rabb’in için namaz k›l, kurban kes.
Do¤rusu ad›, san› ortadan kalkacak olan, sana kin
besleyen kimsedir.
Fesalli lirabbike venhar.
‹nne flânieke hüvel ebter.
Namaz: ‹slam’›n befl flart›ndan biri olan ve Müslümanlar›n günde befl vakit, dinî kurallara göre yapmak zorunda
olduklar› ibadettir.
‹badet: Allah’›n emirlerini yerine getirmek, yasaklar›ndan kaç›nmakt›r.
Kurban: Dinin emrini yerine getirmek için kesilen hayvan.
175
Meleklere ‹nanmak
Görmedi¤imiz hâlde
inand›¤›m›z varl›klar var m›d›r?
Çevremizde pek çok varl›k bulunmaktad›r. ‹nsanlar,
a¤açlar ve da¤lar gibi baz›lar›n› gözlerimizle görürüz.
Mikrop ve galaksileri de baz› araçlar yard›m›yla görebiliriz.
Ancak ç›plak gözle ya da mikroskop gibi araçlarla
göremedi¤imiz baflka varl›klar da vard›r. Melekler
göremedi¤imiz varl›klardand›r. ‹slam dininde meleklere
inanmak iman›n esaslar›ndand›r. Bu konuda Kur’an-›
Kerim bize flöyle bilgi vermektedir: “…müminler de …
Allah’a, meleklerine, kitaplar›na, peygamberlerine
iman ettiler…”8 ‹slam dininde oldu¤u gibi di¤er dinlerde
de meleklere inan›l›r.
ALLAH’IN MELEKLERİ
Allah’ın yarattığı her şeyi göremeyiz,
Varlığını hisseder fakat el süremeyiz.
Varl›klar
Duyulmaz kelebeğin kanadından çıkan ses,
Havayı görmesek de alırız nefes nefes.
Görünenler
Isıtır, aydınlatır, motorları işletir,
Elektrik denilen gücü kim görebilir?
Hiçbir göze görünmez hiçbir meyvenin
tadı,
Güllerin kokusunu gözle gören olmadı.
‹nsanlar
Bitkiler
Uzay
Görünmeyenler
Sevgi
Melekler
Ak›l
Görmeden biliyoruz nurdan kelebekleri,
Dolaşır aramızda Allah’ın melekleri.
...
Gökhan Evliyao¤lu, Çocuk ve Dua, s. 15.
Melekler nurdan yarat›lm›fllard›r. Dolay›s›yla çok h›zl›d›rlar. Sürekli güzel ifl ve ibadet
yaparlar. Yemezler, içmezler. Cinsiyetleri yoktur, evlenmezler. Gelecekte ne olaca¤›n›
bilmezler. Allah’›n kendilerine verdi¤i görevleri yaparlar.
“Keflke ben de melek olsayd›m” diye akl›ndan geçirenler hiç üzülmesin. Çünkü Allah’›n
emir ve yasaklar›na uyan insanlar, meleklerden daha üstün özelliklere kavuflacak ve çok
güzel ödüller alacaklard›r.
8 Bakara
176
suresi, 285. ayet.
‹M
EN
EN
ED
ET
AD
‹B
LE
U
‹B
⁄
AD
RA
ET
fiA
ET
N
M
LA
LE
RD
RD
AN
TE
N
EK
TA
N
AK
fiM
LA
IM
RD
YA
‹L
G
Ü
ZE
L
DA
VR
‹Y
‹L
AN
‹K
Ifi
LE
LA
RD
RD
EN
AN
MELEKLER
ÇOK
HOfiLANIRLAR
Çok say›da melek vard›r. Onlardan dört tanesine “büyük melek” denir. Büyük melekler
ve görevleri flöyledir:
Cebrail
Allah’tan ald›¤›
mesajlar›
peygamberlere
iletir.
Azrail
Mikail
Allah’›n izniyle,
ömrünü
tamamlam›fl
olanlar›n ruhunu
teslim al›r.
Dünyada meydana
gelecek do¤a
olaylar›n› düzenler.
‹srafil
Vakti geldi¤inde
sûru üfleyerek
k›yametin
geldi¤ini ilan eder.
Ayr›ca “Yaz›c› Melekler (Kiramen Kâtibin)”, “Koruyucu Melekler (Hafaza)” ve “Sorgu Melekleri
(Münker, Nekir)” vard›r.
Yaz›c› melekler, insanlar›n yapt›klar›n› kaydederler.9 Bu konuda Kur’an-› Kerim’de flöyle
bilgi verilmektedir: ”Sa¤›nda ve solunda birer melek onu (insan›) izlemekte ve söyledi¤i
her sözü kaydetmektedir.”10 Bütün yapt›klar›m›z kaydedildi¤i için sözlerimize ve davran›fllar›m›za
dikkat ederiz. Çünkü yapt›¤›m›z ibadet ve güzel ifllerden dolay› Allah bizleri ödüllendirecektir.
Kur’an-› Kerim, meleklerin insanlara dua ettiklerini11 ve zor zamanlarda insanlara yard›m
edeceklerini bildirmektedir.12
Meleklerin d›fl›nda fleytan ve cin gibi baflka varl›klar›n oldu¤u da Kur’an’da belirtilmifltir.
Allah’a s›¤›nan, ona gönülden inanan ve güvenenlere bu varl›klar›n zarar vermesi mümkün
de¤ildir.13
9 Tevbe
suresi, 105.
suresi, 17-18. ayet.
11 Bak›n›z: Mümin suresi, 7-9. ayetler.
10 Kâf
12 Bak›n›z:
13 Bak›n›z:
Enfâl suresi, 12. ayet; Râd suresi, 11. ayet.
Nahl suresi, 99-100. ayetler; ‹srâ suresi, 65. ayet.
Sûr: ‹srafil’in k›yamet kopmadan önce ve yeniden dirilifli bildirmek üzere kullanaca¤› boru.
K›yamet: Dünyan›n sonu.
177
Kitaplara ‹nanmak
Araflt›ral›m
Kaç tane ilahî kitap vard›r? Araflt›r›n›z.
Allah, insanlara do¤ru yolu göstermek için
peygamberler göndermifl ve bu peygamberlerin
baz›lar›na kitaplar indirmifltir. Allah’›n, mesajlar›n›
peygamberlerine iletme flekline vahiy denir.
Allah taraf›ndan peygamberlere gönderilen kitaplara ilahî kitaplar ad› verilir. Bu kitaplara
inanmak Müslümanl›kta iman›n esaslar›ndan biridir.
İLAHÎ KİTAPLAR
Hz. Musa’ya
TEVRAT
Hz. Davut’a
Hz. ‹sa’ya
Hz. Muhammed’e
ZEBUR
‹NC‹L
KUR’AN-I KER‹M
Tevrat, Hz. Musa’ya verilen kitab›n ad›d›r. Befl bölümden oluflmaktad›r. Bunlar: Tekvin,
Ç›k›fl, Levililer, Say›lar ve Tesniye’dir. Zebur ise Kitab-› Mukaddes’te Tevrat’›n sonundad›r.
‹ncil, Hz. ‹sa’ya verilen kitab›n ad›d›r. Hristiyanlar›n ço¤unun kabul etti¤i dört ‹ncil vard›r. Bunlar:
Matta, Markos, Luka ve Yuhanna incilleridir. Ayr›ca Hz. Adem’e 10, Hz. fiit’e 50, Hz. ‹dris’e 30,
Hz. ‹brahim’e 10 sahife (sayfa) verilmifltir. Bunlara da suhuf denir.
Kur’an-› Kerim, son Peygamber Hz. Muhammed (s.a.v)’e indirilen ilahî kitapt›r. Kur’an, ayet
ve surelerden oluflmaktad›r. Kur'an'›n her cümlesine ayet, her bölümüne de sure denir. Kur'an'da
114 sure vard›r.
Kur’an’›n verdi¤i bilgilere göre Tevrat, Zebur, ‹ncil ve Kur’an-› Kerim Allah taraf›ndan
gönderilmifltir. Kur’an-› Kerim ilahî kitaplar›n sonuncusudur. Kur’an de¤iflmemifltir ve
de¤iflmeyecektir.
178
Peygamberlere ‹nanmak
Peygamber denildi¤inde
akl›n›za ne geliyor?
Peygamberler, Allah’›n mesajlar›n› emir ve yasaklar›n›
insanlara iletmek ve do¤ru yolu göstermekle görevlidirler.
Allah'›n peygamber göndermesi, insanlar› sevdi¤inin bir
göstergesidir. ‹lk insandan beri her topluma bir peygamber
gönderilmifltir. Yüce Allah, Kur’an’da flöyle buyurur: “Andolsun
biz her ümmete… peygamber gönderdik…”14 Onun için
peygamberlere inanmak ‹slam dininin iman esaslar›ndand›r.
‹lk peygamber Hz. Âdem, son peygamber Hz. Muhammed (s.a.v)’dir. ‹kisinin aras›nda pek
çok peygamber gelmifltir. Müslümanlar bu peygamberlerin hepsinin Allah taraf›ndan gönderildi¤ine
inan›rlar. Kur’an-› Kerim’de sadece yirmi befl peygamberin ad› geçmektedir. Hz. ‹brahim, Hz.
Nuh, Hz. ‹shak, Hz. ‹smail, Hz. Süleyman, Hz. Musa, Hz. Davut, Hz. ‹sa ve Hz. Muhammed
Kur’an’da ad› geçen peygamberlerden baz›lar›d›r.
FIKRA
Peygamberlerin Özellikleri
• Güvenilen insanlard›r.
• Zekidirler.
• Allah’›n mesajlar›n› insanlara iletirler.
• Günah ifllemezler.
• Do¤ru sözlüdürler.
Fatih Sultan Mehmet'in huzuruna ç›kan
bir kifli: “Yüz yirmi dört bin peygamber
var, ahirette sana flefaat etmeleri için her
biri ad›na bir lira vermen gerekir.” der.
Fatih: “Say bakal›m yüz yirmi dört bin
peygamberin ad›n›.” diye karfl›l›k verir.
Adam sadece on peygamberin ad›n›
say›nca Fatih kendisine on lira verir ve:
“Di¤erlerini de say, her biri için bir lira
vereyim.” der.
Vahit Çabuk, Osmanl› Tarihinden F›kralar,
‹stanbul, 1974, s. 11'den düzenlenerek
al›nm›flt›r.
14 Nahl
suresi, 36. ayet.
Ümmet: Hz. Muhammed’e inananlar›n hepsine birden ümmet denir.
179
Ahirete ‹nanmak
‹nsanlar›n öldükten sonra yeniden diriltilmeleriyle bafllay›p
sonsuza kadar devam edecek olan hayata ahiret hayat›
“Gelen gider,
Giden gelmez.”
Bilmecesinin birinci k›sm›n›n
cevab› “do¤um”dur. ‹kinci
k›sm›n›n cevab› nedir?
denir.
Kur’an’da belirtildi¤i gibi “Her canl› ölümü tadacakt›r…”15
Ölüm yok olufl de¤ildir. Öldükten sonra tekrar diriltilece¤iz.
Böyle bir inanca sahip olmak hayata tutunmam›z› sa¤lar.
Yak›nlar›m›z› kaybetti¤imizde bir gün onlarla bir yerde
buluflaca¤›m›z› bildi¤imiz için ac›m›z hafifler.
Müslümanlar, iman›n esaslar›ndan biri olan ahirete inan›rlar. Çünkü Allah flöyle buyuruyor:
“Onlar (müminler)… ahirete de kesin olarak inan›rlar.”16 Di¤er dinler de k›yametin olaca¤›n›,
ahiretin, cennet ve cehennemin var oldu¤unu kabul etmektedir.
Dünyan›n ve dünyadaki her fleyin bir ömrü vard›r. K›yamet kopunca dünyadaki hayat sona
erecektir. Bir süre sonra bütün insanlar, dünyadayken yapt›klar›n›n karfl›l›¤›n› görmek için
“mahfler meydan›nda” yeniden diriltilecektir. Dünyada güzel bir hayat sürmüfl, Allah’›n emir
ve yasaklar›na uymufl olanlar cennete girecek ve hep orada yaflayacaklard›r. Bir ayette Allah
flöyle buyurur: “…namaz k›lanlar, … Allah'a ve ahiret gününe inananlar var ya iflte onlara
büyük ödül verece¤iz.”17 Bunun yan› s›ra kötülük yapanlar da yapt›klar›n›n karfl›l›¤›n› görecekler
ve bunun cezas›n› çekeceklerdir.
15 Âl-i
‹mrân suresi, 185. ayet.
suresi, 4. ayet.
17 Nisâ suresi, 162. ayet.
16 Bakara
180
Yeniden dirilmenin pek çok örne¤ini dünyada devaml› görmekteyiz. K›fl›n yapraklar›
dökülen a¤açlar, bahar gelince yeniden çiçek açar ve meyve vermeye bafllar. Bunun gibi
insanlar da ahirette yeniden diriltilecektir.
Mezarlar›nda sessizce yatan insanlar, mahfler günü ayn› anda hep birlikte diriltileceklerdir.
Kur’an’da ahireti, cennet ve cehennemi anlatan pek çok ayet vard›r. Cenneti anlatan ayet
ve hadislerde k›saca flu bilgiler verilmektedir: Cennet çok güzeldir. Orada akla hayale gelmeyen
ödüller, sütten ve baldan ›rmaklar vard›r. Sevdiklerimizle devaml› görüflme imkân›m›z olacakt›r.
Cennette insanlara üzüntü verecek hiçbir fley olmayacakt›r. Orada hastal›k ve ölüm yoktur.
‹nsanlara istedikleri her fley verilecektir.
Ahirete inananlar güzel işler yapar ve ibadet ederler, yanlış işlerden kaçınırlar.
Yapılan her şeyin hesabının sorulacağını bildikleri için sözlerine ve davranışlarına
dikkat ederler. Bir yanlış yaptıklarında özür diler ve tövbe ederler.
181
Kaza ve Kadere ‹nanmak
Allah, olmufl ve olacak her fleyi bilir. Her fley Allah’›n bilgisi
çerçevesinde olur. Allah’›n her fleyi bilmesine ve bir ölçüye göre
yaratmas›na kader denir. Kaza ise Allah’›n bildi¤i ve belirledi¤i
fleylerin
zaman› geldi¤inde onun dilemesiyle meydana gelmesidir.
"... Her fleyi yaratan ve bir
Müslümanlar
kadere inan›rlar. Ancak kaderci de¤ildirler. “Aln›m›za
ölçüye göre düzenleyen Allah,
yüceler yücesidir."
ne yaz›lm›flsa o olur.” fleklinde bir düflünce Müslümanlara
Furkan suresi, 2. ayet.
yak›flmaz. Çünkü insanlar ak›l ve irade sahibidir. Yani seçme
Sürekli gece veya sürekli k›fl
özgürlükleri vard›r. Dolay›s›yla herkes yapt›¤›ndan sorumludur.
olsayd› yaflam nas›l olurdu?
Yukar›daki ayeti de göz önünde
‹yi ve güzel ifller yapan insan, bunlardan dolay› güzel ödüller al›r.
bulundurarak arkadafllar›n›zla
Kötü ifller yapan kifliler de yapt›klar›n›n karfl›l›¤›n› görür.18
konuflunuz.
Kadere inanmak, yan gelip yatmak ya da tembellik etmek
de¤ildir. ‹nsan karfl›laflt›¤› s›k›nt›larla mücadele eder ve sorunlar›n›
aflmaya çal›fl›r. “Kaderim buymufl, elden ne gelir?” diyerek pes etmeyi ‹slam dini uygun görmez.
Örne¤in bir ö¤renci ders çal›flmad›¤› için baflar›s›z oldu¤unda “kaderim böyleymifl” diyemez.
Tam tersine derslerine düzenli bir flekilde çal›flmas› gerekir.
Mevsimler de bir düzene göredir.
Bir robot nasıl programlanmışsa o şekilde davranır. Programın dışında bir davranış
göstermesi mümkün değildir. İnsan robota benzemez. Çünkü insan aklını ve iradesini
kullanarak seçim yapar.
18
Bak›n›z: Bakara suresi, 62. ayet: Hicr suresi, 45-50. ayetler; Nisâ suresi, 162. ayet.
182
2. HZ. MUHAMMED (S.A.V.)'‹N HAYATI
Hz. Muhammed’in Do¤du¤u Ortam
Hz. Muhammed (s.a.v.)'i
tan›mak bize ne
kazand›racakt›r?
Müslümanl›ktan önce, Araplar›n ço¤unlu¤u puta
tap›yordu. Baz› flehirlerde Yahudi ve Hristiyanlar da
bulunmaktayd›. Bunlar›n d›fl›nda az say›da Hz. ‹brahim'in
dinine inanan ve Allah’›n bir oldu¤una iman eden “Hanîf”ler
de vard›.
‹slamiyetten önce dünyan›n di¤er yerlerinde oldu¤u gibi
Arabistan'da da insanlar çok kötü flartlarda, büyük sorunlar
içinde yafl›yorlard›.
HZ. MUHAMMED
Annesi Âmine Hatun,
Abdülmuttalip’e torun,
İsmail’den gelir soyun.
Muhammed aleyhisselâm!
Yirmi Nisan pazartesi,
Beş yüz yetmiş bir gecesi,
Doğdu cihan bir tanesi.
Muhammed aleyhisselâm!
Muzaffer ÇA⁄LAR
HZ. MUHAMMED
Diyanet dergisi, Nisan, 1999, s. 47.
571'de
Mekke'de
do¤du.
annesi
Âmine,
babas›
Abdullah,
dedesi
Abdülmuttalip,
amcas›
Ebu
Talip,
sütannesi
Halime'dir.
183
SOSYAL ORTAM
DİNÎ ORTAM
• Kabile hayatı yaşanıyordu.
• Kan davaları vardı.
• İçki ve kumar yaygındı.
• İnsan hakları çiğneniyordu.
• Bazı insanlar köleleştiriliyordu.
• Puta tapanlar çoktu.
• Hristiyanlar vardı.
• Yahudiler vardı.
• Az sayıda Hanif vardı.
İSLAM’DAN ÖNCE
ARAP YARIMADASI’NDA
KÜLTÜREL ORTAM
EKONOMİK DURUM
• Okur-yazar sayısı yok
denecek kadar azdı.
• Sözlü anlatım ve şiir çok
yaygındı.
• Hayvancılık yapılıyordu.
• Ticaretle uğraşılıyordu.
Hz. Muhammed (s.a.v.)’in Do¤umu ve Çocuklu¤u
HZ. MUHAMMED
Hz. Muhammed (s.a.v), Arabistan’›n Mekke flehrinde 571 y›l›nda do¤du. Annesinin ad›
Âmine, babas›n›n ad› Abdullah’t›r. Hz. Peygamber babas›n› hiç görememifltir. Çünkü o,
Peygamberin do¤mas›na iki ay kala vefat etmifltir.
Mekke’nin havas› çocuklar için uygun olmad›¤›ndan, Mekkeliler yeni do¤an çocuklar›n›
flehir d›fl›nda yaflayan sütannelere verirlerdi. Hz. Muhammed (s.a.v.) de Halime ad›nda bir
sütanneye verildi, dört yafl›na kadar onunla kald›. Daha sonra Halime, onu annesine getirdi.
Hz. Muhammed (s.a.v.) alt› yafl›na kadar annesi Âmine ile kald›. Annesi vefat edince alt›
yafl›ndan sekiz yafl›na kadar dedesi Abdülmuttalip’le yaflad›. Hz. Muhammed (s.a.v.) dedesinin
vefat›ndan sonra amcas› Ebu Tâlip’in yan›nda kalmaya bafllad›.
184
25 yafl›nda
evlendi.
610’da
peygamber oldu.
619’da
efli Hatice
vefat etti.
621’de
Miraca
ç›kt›.
622’de
Medine’ye
hicret etti.
623’te Hz.
Ayfle ile
evlendi.
Hz. Muhammed (s.a.v.)’in Evlili¤i ve Peygamberli¤i
HZ. MUHAMMED’‹N
ÇOCUKLARI
Bütün Mekkeliler gibi Hz. Muhammed (s.a.v.) de amcas›yla birlikte ticaret yap›yordu. Yirmi
befl yafl›na geldi¤inde Hz. Hatice’yle evlendi. O s›rada Hz. Hatice k›rk yafl›ndayd›. O vefat
edene kadar baflka biriyle evlenmedi. Bu evlilikten Fatma, Zeynep, Ümmü Gülsüm, Rukiye,
Kas›m ve Abdullah adl› çocuklar› oldu. Hz. Muhammed hayattayken Hz. Fatma’n›n d›fl›ndaki
di¤er çocuklar› öldü. Daha sonra evlendi¤i Mariya’dan ‹brahim adl› çocu¤u dünyaya geldi,
o da küçük yaflta öldü. Hz. Fatma, Hz. Muhammed’in amcas›n›n o¤lu Hz. Ali ile evlendi. Bu
evlilikten Hz. Peygamberin Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin ad›nda torunlar› oldu.
‹nsanlar›n kendi elleriyle tafltan yapt›klar› putlara tapmalar› ve onlardan yard›m istemeleri
Hz. Muhammed’i çok üzüyordu. Toplumun di¤er yanl›fllar›ndan da rahats›z olan Peygamber
bu sorunlar nas›l çözülebilir diye sürekli düflünüyordu. Bu s›rada k›rk yafl›na gelmiflti. Allah,
Cebrail adl› mele¤i göndererek Hz. Muhammed’i peygamberlikle görevlendirdi. O da önce
yak›nlar›ndan bafllayarak insanlar› Allah’›n dinine yani ‹slam’a davet etmeye bafllad›.
Kas›m
Zeynep
ÜmmüGülsüm
Rukiye
Fatma
Abdullah
Bu çocuklar›n d›fl›nda ‹brahim ad›nda bir çocu¤u daha vard›r.
Hz. Muhammed (s.a.v.)’in Hicreti
Puta tapanlar önce Hz. Muhammed’e
karfl› ç›kt›lar sonra ona inananlara bask›
uygulay›p iflkence yapmaya bafllad›lar.
Baz› Müslümanlar kendilerine yap›lan
iflkenceler sonucu flehit oldu. Baz›lar›
da Habeflistan’a hicret etti.
Müslümanlar›n ço¤u ise gizlice
Medine’ye gitmek zorunda kald›. Bu
arada müflriklerin bask›lar› devam
ediyordu. Hz. Muhammed (s.a.v.) de 622
y›l›nda Mekke’den ayr›l›p Medine’ye göç
etti. Bu olaya “Hicret” denir.
Medine flehri ve Mescid-i Nebi
185
Savafllar
Puta tapanlar, Müslümanlar› ve Hz. Muhammed (s.a.v.)’i Medine’de de rahat b›rakmad›lar.
Ordular kurarak üç defa Medine’ye sald›rd›lar. Müslümanlar yeni yurtlar›n› zor flartlara ra¤men
çok iyi savundular. 624 y›l›nda yap›lan Bedir Savafl›’nda Mekkeliler, beklemedikleri bir flekilde
yenildiler. 625'teki Uhut Savafl›’ndan da sonuç alamayan Mekkeliler, 627 y›l›nda yine
Müslümanlara sald›rd›lar. Peygamber Hz. Muhammed, onlar gelmeden Medine’nin etraf›na
hendekler kazd›rd›. Puta tapanlar Medine’ye geldiklerinde hendekleri görünce flafl›rd›lar.
Hendekleri geçemediklerinden sadece oklarla hücum ettiler. Fakat bir süre sonra tekrar
Mekke’ye döndüler. Kaz›lan hendeklerden dolay› bu savafla Hendek Savafl› denildi.
628 y›l›nda Müslümanlarla Mekkeliler on y›l boyunca savafl olmamas› için Hudeybiye
antlaflmas›n› yapt›lar. Ancak Mekkeli puta tapanlar iki y›l sonra antlaflmay› bozunca Hz.
Muhammed Müslümanlarla birlikte yola ç›kt› ve Mekke’ye ulaflt›. Savaflmadan Mekke’yi
fethetti. Mekkeli müflrikler, Müslümanlar›n kendilerine kötü davranacaklar›n› zannetmifllerdi.
Fakat Peygamber Hz. Muhammed (s.a.v.), Müslümanlara çok s›k›nt› veren ve defalarca
Medine’ye sald›ran Mekkeli müflrikleri affetti.
624’te
Bedir
Savafl›
oldu.
625’te
Uhut
Savafl›
oldu.
627’de
Hendek
Savafl›
oldu.
628’de
Hudeybiye
Bar›fl
Antlaflmas›
yap›ld›.
629’da
Mute
Savafl›
oldu.
630’da
Mekke
fethedildi.
Hz. Muhammed (s.a.v.)’in Vefat›
Hz. Muhammed, 632 y›l›nda hac ibadetini yapmak için Mekke’ye geldi. O s›rada hacca
gelen yüz yirmi bin Müslüman’a bir konuflma yapt›. Hz. Peygamber’in Mekke’deki bu son
konuflmas›na “Veda Hutbesi” denilir. Hz. Peygamber bundan sonra Medine’ye döndü ve
hastaland›. Bir süre sonra da vefat etti. Peygamberin mezar› Medine’dedir.
Arabistan’da insanlar›n puta tapmalar›ndan ve di¤er kötü yaflam biçimlerinden dolay›
‹slam’dan önceki döneme “Cahiliye Dönemi” denilmifltir. Hz. Muhammed, Mekke’nin
fethinden sonra ‹slam dinini yaymaya devam etti. ‹slam’dan önce toplumda var olan sorunlar›
ortadan kald›rd›. Art›k putlara tap›lm›yor, zay›flar ezilmiyor, kad›nlara haks›zl›k yap›lm›yor,
insanlar kölelefltirilmiyordu. ‹çki, kumar ve ahlaks›zl›¤›n önüne geçilmiflti. Müslümanlar huzur
içinde yafl›yorlard›. Bundan dolay› Hz. Muhammed (s.a.v)’in yaflad›¤› döneme “Asr›saadet”
yani “Mutluluk Ça¤›” denilmifltir.
186
A
UM ‹
K
O ETN
M
KÂBE HAKEMLİĞİ
Hz. Muhammed (s.a.v.) 35 yafllar›nda
idi. Kâbe’nin duvarlar› y›pranm›flt›.
Onar›lmas› gerekiyordu. Duvarlar
temellerine kadar y›k›ld› ve yeniden
yap›lmaya baflland›. Çal›flmalar güzel
gidiyordu. Ancak s›ra Hacerülesved
denilen siyah tafl› yerine koymaya
geldi¤inde sorun ç›kt›. Mekke’nin, önde
gelen kabileleri, bu kutsal tafl›, yerine
kendilerinin koymalar› gerekti¤ini
söylüyorlard›. Tart›flmalar birkaç gün
boyunca devam etti. Büyük bir çat›flma
ç›kaca¤› s›rada, Mekkeliler: “Tart›flmaya
son verelim. Kâbe'nin avlusuna ilk giren kifliyi hakem yapal›m. Onun verece¤i karara raz›
olal›m.” diye karar ald›lar.
Bu teklif kabul edildi. Ancak bu sefer de “Kim gelecek acaba? Ya güvenilmez biri gelirse!
Taraf tutarak bir karar verirse!” diye herkes endifleyle beklerken kap›da biri belirdi. Mekkeliler
gelen kifliyi uzaktan fark ettiler ve sevinçle ba¤›rd›lar: “Muhammed! ‹flte güvenilir biri! Onun
aram›zda verece¤i karara raz›y›z.” dediler. Çünkü Hz. Muhammed (s.a.v.) herkesin güvenini
kazanm›fl, dürüst bir insand›.
Hz. Muhammed o zaman daha peygamber de¤ildi. Hem kendisi hem de içinde yaflad›¤›
toplum onun peygamber olaca¤›n› bilmiyordu. Fakat o kadar iyi, o kadar ahlakl› biriydi ki
herkesin ona sayg›s› ve güveni vard›. Hz. Muhammed yere bir sergi açt›, Hacerülesved’i
serginin üzerine koydu. Mekkeli kabile reislerinden de serginin uçlar›ndan tutmalar›n› istedi.
Onu hep beraber konulaca¤› yere kadar tafl›d›lar. Sonra Hz. Muhammed, tafl› ald› ve yerine
koydu.
Onun bu karar› bütün kabile reislerini memnun etti. Böylece kan dökülmesi önlenmifl oldu.
Bu olaya da “Hz. Muhammed (s.a.v.)’in Kâbe Hakemli¤i“ denildi.
Ali Himmet Berki-Osman Keskio¤lu, Hazret-i Muhammed, Ankara, 1981, s. 50-51'den uyarlanarak
al›nm›flt›r.
621’de
namaz farz
oldu.
622’de
cuma
namaz›
farz oldu.
624’te
oruç ve
zekât farz
oldu.
626’da içki
ve kumar
yasakland›
632’de
Veda
Hutbesi
okundu.
632’de
Peygamber
vefat etti.
187
Hz. Muhammed (s.a.v.)
Peygamber olmadan önce de Peygamber olduktan sonra da
Güvenilir bir insand›.
Aile bireylerini ve büyüklerini sever
ve sayard›.
Dan›flarak ifl yapard›.
Sevinçlerini ve s›k›nt›lar›n› ailesiyle
paylafl›rd›.
Merhametli ve affediciydi.
Güzel olmayan davran›fllardan
kaç›n›rd›.
Zaman›n› iyi de¤erlendirirdi.
Akrabalar›n› ziyaret ederdi.
Asla israf (savurganl›k) yapmazd›.
PEYGAMBER‹M ULUDUR
19 M.
188
Peygamberim uludur,
Abdullah'›n o¤ludur,
Güzel ad›: Muhammed,
Yolu, Allah yoludur.
K›rk yafl›na de¤ince,
Peygamberlik verildi,
Allah birdir! deyince,
Putlar yere serildi!
Annesidir Âmine,
Nur ya¤d› o an evine,
Gördü tatl› rüyalar,
‹mrendi gökyüzü zemine,
Herkes kördü, sa¤›rd›,
Gelin! diye ba¤›rd›,
Hakk’›n do¤ru yoluna,
‹nsanlar› ça¤›rd›.
Do¤du Hakk’›n günefli,
Do¤mad› hiçbir efli,
Befl yüz yetmifl bir y›l›,
Söndü flirkin atefli.
Sürü sürü günaha,
Karfl› duran O oldu,
‹nsanlar› felaha,
Kavuflturan O oldu.
Bast› alt› yafl›na,
Kald› bir tek bafl›na,
‹nci gibi, annesi,
Üzüntüler, bofluna.
Yirmi üç y›l didindi,
Tafl›, yast›k edindi,
Ayd›nlatt› cihan›,
Getirdi¤i hak din idi.
Hak dindirir her yas›,
Dedesiyle amcas›,
Hemen kanat gerdiler,
Büyüdü gül goncas›.
Altm›fl üç y›l yaflad›,
Aln› aç›k, yüzü ak,
An›ld›kça pak ad›,
Selamlan›p duracak
Mustafa As›m Köksal19
As›m Köksal, ‹slam ‹lmihâli, Seha Neflriyat, ‹stanbul, 1993, s. 69.
• Salavat Dualar› ve Anlamlar›
1. Derse gelmeden önce salavat (Salli-Bârik) dualar›n› büyüklerinizden veya CD’den birkaç
kez dinleyiniz.
2. Dualar› düzgün okumay› ö¤rendikten sonra ezberlemeye bafllay›n›z.
1. Allahümme Salli Duas›n›n Okunuflu
Anlam›
Allâhümme salli alâ Muhammedin ve alâ
âli Muhammed.
Allah’›m! Muhammed’e ve Muhammed’in
ümmetine rahmet eyle; flerefini yücelt.
Kemâ salleyte alâ ‹brahîme ve alâ âli
‹brahîm.
‹brahim’e ve ‹brahim'in ümmetine rahmet etti¤in
gibi.
‹nneke hamîdün mecîd.
fiüphesiz övülmeye lay›k yaln›z sensin, flan ve
fleref sahibi de sensin.
2. Allahümme Bârik Duas›n›n Okunuflu
Anlam›
Allâhümme bârik alâ Muhammedin ve alâ
âli Muhammed.
Allah’›m! Muhammed’e ve Muhammed’in
ümmetine hay›r ve bereket ver.
Kemâ bârekte alâ ‹brahîme ve alâ âli
‹brahîm.
‹brahim’e ve ‹brahim’in ümmetine verdi¤in
gibi.
‹nneke hamîdün mecîd.
fiüphesiz övülmeye lay›k yaln›z sensin, flan
ve fleref sahibi de sensin.
189
3. D‹NÎ AYLAR, GÜNLER VE GECELER
Ramazan ve Kurban Bayramlar›
Ramazan ve Kurban
bayramlar› Müslümanlar
aç›s›ndan neden önemlidir?
‹nsanlar toplu hâlde
yaflarlar. Dolay›s›yla
üzüntülerini ve sevinçlerini de
paylafl›rlar. Bayramlar
sevinçlerin yo¤un olarak
yafland›¤› günlerdir. ‹slam’da
kutlanan iki bayram vard›r.
Bunlar Ramazan ve Kurban
bayramlar›d›r.
Ramazan ay› geldi¤inde kendisine oruç
farz olanlar, bu ay boyunca oruç tutarlar.
Befl vakit namaza ek olarak yats›dan sonra
teravih namaz› k›larlar. Fitre verilir.
Fakirlere yard›m edilir. Ramazan›n sonunda
da çoluk çocuk, yafll› genç herkes bayram
eder. Yaklafl›k iki ay sonra da Kurban
Bayram› kutlan›r. Bu bayramda kurban
ibadeti yerine getirilir. Kurban etinden
fakirlere da¤›t›l›r, komflulara ve misafirlere
ikramda bulunulur.
Her iki bayram öncesinde de evler temizlenir. Mümkünse yeni elbiseler, ayakkab›lar al›n›r.
Ziyarete gelecek kiflilere ikram edilmek üzere börek, tatl› vb. yiyecekler haz›rlan›r. Akrabalar
ziyaret edilir. Uzaktakilerin bayramlar› kutlan›r. Darg›n ve küskün olanlar bar›flt›r›l›r. Mezarl›klar
ziyaret edilir.
Bu iki bayramdan önceki güne “Arife Günü” denir. Arife gününün akflam›nda ve gecesinde
bol bol dua, tövbe ve ibadet edilir.
Cuma Günü
Bir di¤er önemli gün de cumad›r. Çünkü o gün cuma namaz› k›l›n›r. Bu konuda flöyle bir
ayet vard›r: “Ey inananlar! Cuma günü namaz için ezan okundu¤unda her türlü al›flverifli
b›rak›p Allah’› anmaya koflun…”20 Cuma namaz› her hafta ö¤le namaz› vaktinde cami ya da
mescitte cemaatle k›l›n›r. Cuma namaz›na giderken özellikle beden ve elbise temizli¤ine çok
dikkat edilir.
Perflembeyi cumaya ba¤layan geceye cuma gecesi denir. Bu gecelerde de her zamankinden
daha fazla dua edilir, Kur’an okunur, tövbe edilir.
20
190
Cum’a suresi, 9. ayet.
Kandiller
‹slam dininde Mevlit, Regaip , Miraç, Berat ve Kadir gecelerine kandil geceleri denir. Bunlara
‹slam dininde ayr› bir önem verilir. Mevlit kandilinin d›fl›ndakiler üç aylar denilen recep, flaban,
ramazan aylar› içinde kutlan›r.
Müslümanlar bu geceleri, kendilerine çeki düzen vermek için bir f›rsat olarak düflünürler.
Kandil gecelerinde yap›lmas› zorunlu olan özel ibadetler yoktur. Ancak bu özel zamanlar›
de¤erlendirmek için kandil gecelerinde daha fazla ibadet, dua ve tövbe edilir, Kur’an ve mevlit
okunur. Yüce Allah’tan ba¤›fllanma dilenir.
Mevlit Kandili
Mevlit, do¤um ya da do¤um günü demektir. Mevlit Kandili Hz. Muhammed (s.a.v.)’in
do¤du¤u gecenin y›l dönümüdür. Peygamberin do¤um günü hicri takvime göre 12 Rebiyülevvel,
miladi takvime göre ise 20 Nisan 571’dir. Bu iki tarihte de Hz. Muhammed (s.a.v.)’in do¤um
günü çeflitli etkinliklerle kutlan›r. 12 Rebiyülevvelin denk geldi¤i tarih Mevlit Kandili, 20 Nisan’›n
içinde bulundu¤u hafta ise Kutlu Do¤um Haftas› olarak kutlan›r.
191
Regaip Kandili
Müslümanlarca kutsal kabul edilen ve üç aylar olarak adland›r›lan Recep, fiaban ve Ramazan
aylar›ndan ilki olan Recep ay›n›n ilk cuma gecesine Regaip Kandili denir. Bu gece insanlar,
Allah’›n rahmet ve bereketinden daha çok faydalan›rlar. Bunun için ibadet etmek, dua etmek
ve Allah’tan af dilemek gerekir.
Günlük hayat›m›zda zaten söz ve davran›fllar›m›za dikkat etmemiz gerekiyor. Fakat zaman
zaman baz› hatalar yapabiliyoruz. Bunun için de tövbe etme ve af dileme imkân›ndan her
zaman faydalanmal›y›z. Bu anlamda kandil gecelerini bir f›rsat olarak de¤erlendirmeliyiz.
Miraç Kandili
Miraç Kandili üç aylar›n ilki olan recep ay›n›n yirmi yedinci gecesinde kutlan›r. Bu gece, Miraç
olay› gerçekleflmifltir. Hz. Muhammed (s.a.v.) Mekke’deyken 621 y›l›nda çok h›zl› bir flekilde
Kudüs’teki Mescid-i Aksâ’ya götürülmüfltür.22 Oradan da yüce Allah’›n kat›na yükselmifltir.
Müslümanlara befl vakit namaz bu s›rada emredilmifltir. Dolay›s›yla her y›l Miraç Kandili’nde
Müslümanlar taraf›ndan Peygamberin yaflad›¤› bu özel olay hat›rlan›r.
Berat Kandili
fiaban ay›n›n on beflinci gecesi Berat Kandili’dir. Berat, günahlardan kurtulufl anlam›na
gelir. Bu nedenle di¤er kandil gecelerinde oldu¤u gibi tövbe ve dua edilir, Kur’an okunur, nafile
namaz k›l›n›r.
Kadir Gecesi
bunlar› biliyor muydu
Kur’an-› Kerim 610 y›l›nda ramazan ay›n›n yirmi yedinci
nuz?
gecesinde inmeye bafllam›flt›r. Hakk›nda Kur’an’da bilgi
verilen bu geceye Kadir Gecesi denir. Konuyla ilgili olarak Hz. Muhammed (s.a.v.) Kadir Gecesinde
Kadir suresinde flu bilgiler verilmektedir: “Biz, onu flu duay› çok tekrarlamam›z› tavsiye
(Kur’an’›) Kadir Gecesi’nde indirdik. Kadir Gecesi’nin etmifltir: “Allah'›m! Sen affedicisin,
affetmeyi seversin, beni affet.”
ne oldu¤unu sen bilir misin? Kadir Gecesi bin aydan
hay›rl›d›r. Melekler ve Cebrail o gecede Rablerinin
Hadis (Kütüb-i Sitte, C 3, s. 288.)
izniyle her ifl için inerler. O gece, esenlik doludur. Ta
fecrin do¤ufluna kadar.”21
Kur’an-› Kerim bu gecede indirilmeye bafllad›¤› için “Kadir Gecesi” ‹slam dünyas›nda çok
önemlidir. Her zaman yap›lan ibadetlere ek olarak bu gece hem asl›ndan hem de tercümelerinden
Kur’an okunur.
Aflure Günü
Muharrem ay›n›n onuncu gününe aflure denir. Hz. Muhammed (s.a.v.) Medine’ye gitti¤inde
Yahudilerin aflure gününde oruç tuttuklar›n› gördü ve sebebini sordu. Onlar da “Bu gün hay›rl›
bir gündür… Hz. Musa o gün oruç tuttu.”23 dediler. Bunun üzerine Hz. Peygamber de o gün
oruç tuttu.
Bu günde aflure denilen tatl› yap›l›r ve komflulara ikram edilir. Bu orucu tutmak isteyenler,
muharrem ay›n›n dokuz ve onuncu ya da on ve on birinci günlerinde tutarlar. 24
Türkiye'de aflure gününe önem verilir. Aflure zaman› on iki gün boyunca oruç tutarak kurban
kesmek suretiyle bu güne sayg› gösterme gelene¤i de devam etmektedir.
21 Kadir
suresi, 1-5. ayetler.
‹sra suresi, 1. ayet.
23 Kütüb-i Sitte, C 9, s. 104.
24 Kütüb-i Sitte, C 9, s. 101-102.
22 Bak›n›z:
192
4. ‹SLAM D‹N‹NDE TEM‹ZL‹⁄‹N ÖNEM‹
“Allah temizli¤i sever.”
Hadis (Tirmizi, Edeb, 41.)
Temizlik denildi¤inde
akl›n›za ne geliyor?
Düflüncelerinizi
Temizlik, bedeni, elbiseleri ve çevreyi kirlerden, kalbi de
kötü duygulardan ar›nd›rmakt›r. Kalp temizli¤ine manevi
temizlik denir.
TEM‹ZL‹K
RUH-KALP
Do¤ruluk
Birinin ard›ndan
konuflmamak
Tövbe etmek
...
BEDEN-G‹YS‹
El temizli¤i
Vücut temizli¤i
Elbise temizli¤i
...
ÇEVRE
Ev
Mahalle
Okul
...
‹slam dininde temizli¤e çok önem verilir. Abdestin, boy abdestinin ve gerekti¤inde
teyemmümün emredilmifl olmas› bunun bir göstergesidir. Kur’an’a ancak temiz olanlar
dokunabilir. 25 Dinin dire¤i olan namaz›n k›l›nabilmesi için vücudun, elbiselerin ve namaz
k›l›nacak yerin (çevrenin) temiz olmas› flartt›r. Kur’an’da, namaz k›l›naca¤› zaman abdest
al›nmas› emredilmektedir.26 Namaz›n günde befl defa k›l›nmas› farz oldu¤una göre sürekli
temiz olmak gerekir.
Hz. Muhammed (s.a.v.), elbise, vücut ve çevre temizli¤ine çok dikkat ederdi. Etraf› rahats›z
etmeyecek flekilde güzel kokular kullan›rd›. Yemeklerden önce ve sonra ellerini y›kard›.
Difllerini her abdestten önce mutlaka misvakla f›rçalard›. Difllerini temizlemeyenleri uyar›rd›.
Hz. Peygamber, difllerini f›rçalayarak abdest alanlar›n k›ld›klar› namaz›n daha sevap
oldu¤unu söylemifltir. Haftada en az bir kere banyo yapmay› tavsiye etmifltir. Rahats›z edici
kokularla toplum içine ç›k›lmas›n› istememifltir.
Hz. Muhammed (s.a.v.), el temizli¤ine çok dikkat etmifltir. Müslümanlar da el temizli¤ine
özen göstermelidir.
25 Vâk›a
suresi, 79. ayet.
suresi, 6. ayet.
26 Mâide
193
ELLER‹N‹ YIKAYAN B‹R MÜSLÜMAN
• Temiz olur.
• Peygamberin bir sünnetine uydu¤u için
sevap al›r.
• Sa¤l›¤›n› korumufl olur.
El temizli¤i önemlidir.28
Temizlikle ilgili olarak Kur’an-› Kerim’de flöyle bir ayet vard›r: “…Allah tövbe edenleri
de sever, temizlenenleri de sever.”27 Kötü söz ve davran›fllar insan›n iç dünyas›n› kirletir.
Kendisini gelifltirmek isteyen bir insan, kötü davran›fllardan kaç›narak iyi davran›fllar
sergilemelidir.
İYİ VE KÖTÜ
DAVRANIŞLAR
• Doğru bilgi edinmek
• Bilgisizlik
• Başkası hakkında iyi şeyler konuşmak
• Yalan söylemek
• Verdiği sözde durmak
• Gıybet (Dedikodu)
• Başkalarına yardım etmek
• Hastaları ziyaret etmek
• Dürüst davranmak
• Doğru söylemek
...
27
Bakara suresi, 222. ayet.
görseli www.grip.saglik.gov.tr’den düzenlenerek al›nm›flt›r.
28 Temizlik
194
• İftira
• Özenti
• Kıskançlık
• Alay etmek
...
Her Müslüman hem güzel ifller ve ibadet yaparak hem de tövbe ederek iç temizli¤i yapmal›d›r.29
Yalan, hile ve dedikodu gibi kötü davran›fllar insan›n iç dünyas›n› kirletir. Bu durumdan,
ibadet ederek, güzel davran›fllar sergileyerek ve tövbe ederek kurtulmak mümkündür. Bilgisayar›na
virüs bulaflan insanlar onlar› temizlerlerse bilgisayarlar›n› bozulmaktan kurtarm›fl olurlar. Tövbe
etmek de insandaki virüsleri temizlemek gibidir. Onun için müslümanlar “Esta¤firullah” ya da
bunun Türkçesi olan “Allah›m beni ba¤›flla” diyerek tövbe eder. Hz. Muhammed (s.a.v.),
“Günah›ndan tövbe eden kifli hiç günah ifllememifl gibidir.” 3 0
demifltir.
K›sacas› bir Müslüman beden, elbise ve çevre temizli¤inin yan›nda iç temizli¤ine de özen
göstermelidir.
29 Bu görsel M. fievki Ayd›n v.d., ‹lkö¤retim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Ö¤retim K›lavuzu 4. s›n›f , s. 42’den
düzenlenerek al›nm›flt›r.
30 Kütüb-i Sitte, C XVII, s. 628.
195
OKUMA METNİ
TEMİZLİK İMANDANDIR
Kimi insanlar için “çok temiz bir insan” tan›mlamas›n› kullan›r, bu insanlar› takdir eder,
onlar› örnek gösteririz.
Kimdir temiz insan?
Güler yüzü, tatl› sözü ve örnek davran›fllar›yla be¤endi¤imiz bu insanlar› hemen gözümüzün
önüne getiririz. ‹yi, yard›msever, alçakgönüllü, cömert, dürüst gibi güzel özellikleri de birlikte
ça¤r›flt›r›r temiz insan. Güzel, iyi, do¤ru tüm davran›fllar, hep temiz insanla birlikte söylenir,
hat›rlan›r.
Temizli¤i, yaln›zca güzel huy ve ahlak aç›s›ndan ele almak, maddi temizli¤i önemsememek
do¤ru de¤il. Beden temizli¤i, çevre temizli¤i de elbette büyük önem tafl›maktad›r. Dinimiz
abdest alarak ayn› zamanda bedenimizi temizlemeyi, odam›z›, evimizi, okulumuzu ve çevremizi
temiz tutmay› emreder.
Yemekten önce ve sonra ellerimizi y›kamak, difllerimizi f›rçalamak, y›kanmak, çevremizi
kirletmemek durumunday›z.
Yedi¤i çekirdeklerin kabuklar›n›, içti¤i meyve suyu fliflesini, at›k ve çöpleri sokaklara
atmak, yaflad›¤›m›z temiz hayat› kirletmek de¤il de nedir?
...
Ruh temizli¤imizi, yalan söylememek, Yaradan›m›za ibadet etmek, iyilik, do¤ruluk ve
güzelli¤i kendimize ilke edinmekle vb. koruyabiliriz.
Maddi ve bedenî temizli¤imizi sürdürmemiz ise ço¤u zaman bizi hastal›klardan uzak tutar.
Maddi ve manevi hastal›klar›n temelinde, elbette maddi ve manevi kirler yatmaktad›r.
Onlardan temizlenmek, bizi her bak›mdan; temiz, sa¤l›kl› ve inançl› insan hâlinde yaflat›r.
Peygamberimizin “Temizlik imandand›r” sözü, temizli¤i imana ba¤lamakta, iman eden
her insan›n, temizli¤e gerçekten önem vermesi gerekti¤ini vurgulamaktad›r. 3 1
31 R›fk›
196
Kaymaz, Baflar› ve Mutlulu¤a K›rk Pencere, Ankara, 2009, s. 50, 51.
5. D‹NÎ KAVRAMLAR
‹slam dini, güzel ifller yap›lmas›n› ve güzel sözler
söylenmesini ister. Kötü ve zararl› ifllerden, sözlerden
uzak durulmas› gerekti¤ini belirtir. Bu durumlar için farz,
sünnet, helal, haram, sevap, günah gibi kavramlar
“Helal kesim, helal et”
ifadelerini hiç duydunuz mu?
Bunlar›n ne anlama geldi¤ini
Buldu¤unuz bilgileri
kullan›l›r.
Allah’›n yap›lmas›n› kesin olarak emretti¤i ifllere farz
denir. Namaz k›lmak, oruç tutmak gibi.
Peygamber Hz. Muhammed (s.a.v.)’in yapt›¤› ve
Müslümanlar›n da yapt›klar›nda sevap alacaklar› ifllere
sünnet denir. Yemekten önce ve sonra elleri y›kamak,
diflleri f›rçalamak sünnettir.
‹slam dinine göre yap›lmas› serbest olan söz ve davran›fllara helal denir. Çal›flarak geçimini
sa¤lamak, yasaklanmam›fl fleylerden yemek ve içmek helal olan davran›fllard›r.
‹slam’a göre yap›lmas› kesin olarak yasaklanm›fl söz ve davran›fllara haram denir. Örnek;
Alkollü içecekleri içmek, uyuflturucu kullanmak, kumar oynamak, yalan söylemek, dedikodu
yapmak gibi durumlar kesinlikle haramd›r.
Bir Müslüman ‹slam dinine göre nelerin haram oldu¤unu ö¤renmeli ve bunlardan uzak
durmal›d›r. Bu tür hatalara düflen kifliler de hemen vazgeçip tövbe etmelidir. Haramlardan uzak
duranlar Allah taraf›ndan sevilirler, dünyada ve ahirette mutlu olurlar.
Yap›lan iyi ifllere ve söylenen güzel sözlere verilecek olan karfl›l›¤a sevap denir. ‹badet
etmek, birine yard›m etmek, ders çal›flmak gibi.
‹slam dinine göre hofl karfl›lanmayan söz ve davran›fllara günah denir. Komflular› rahats›z
etmek, yalan söylemek, insanlar› aldatmak, h›rs›zl›k yapmak, trafik kurallar›na uymamak gibi.
Dinî kavramlardan biri de flükürdür. ‹nsanlar kendilerine iyilik edenlere teflekkür ederler.
Allah'›n verdi¤i say›s›z nimetlere teflekkür etmeye flükür denir. Bunun en güzel örne¤i yemeklerden
sonra söylenen flu cümlelerdir. “Elhamdülillah”, “Çok flükür”, “Hamdolsun”, “Allah'›m sana
flükürler olsun”, “Allah’a flükür”.
fiükretmek son derece önemlidir. Çünkü Allah flöyle buyuruyor : “…E¤er flükrederseniz
Allah sizden hoflnut olur…”32 “…fiükrederseniz elbette size nimetimi art›r›r›m…”33
Dolay›s›yla flükretti¤iniz neyse Allah onu art›racakt›r.
32 Zümer
suresi, 7. ayet.
suresi, 7. ayet.
33 ‹brahim,
197
Sa¤l›¤›n›za flükrederseniz
Daha sa¤l›kl› olursunuz.
Mutlulu¤unuza flükredersiniz
Daha mutlu olursunuz.
Baflar›n›za flükredersiniz
Daha baflar›l› olursunuz.
Şükrettigimiz bütün güzellikler artırılacaktır.
Nasıl Şükredebiliriz?
Hem dille hem de bedenle flükredersek tam olarak flükretmifl oluruz. Bunlardan biri eksik
olursa flükür tam olmaz. Örne¤in, derslerinde baflar›l› olan bir ö¤renci s›navlarda yüksek not
ald›¤›nda: “Allah’›m sana flükürler olsun” dese fakat ders çal›flmaya devam etmese eksik
flükretmifl olur. Dolay›s›yla ders çal›flmaya devam etmelidir. Ayr›ca ibadetlerini de yapmal›d›r.
fiükrün en güzel flekli ise namaz ibadetidir. Günde befl vakit namaz k›lan bir Müslüman, her
rekâtta fatiha suresini okumaktad›r. Bu surenin ilk ayetinin anlam› fludur: “Âlemlerin Rabbi
olan Allah’a hamdolsun.”34
Ayn› flekilde evinin geçimini sa¤layan bir kifli de yeme¤in ard›ndan dille flükreder. ‹flinde
düzgün çal›flmaya devam eder ve ibadetlerini de aksatmaz. Bunlar› yapt›¤›nda tam olarak
flükretmifl olur, Allah da ona verdi¤i nimetleri art›r›r.
fiükür
Dille flükür
“Allah’›m sana flükürler olsun”
vb. sözler söylenerek yap›l›r.
34 Fatiha
198
suresi, 1. ayet.
Bedenle flükür
Çal›flarak ve
‹badet ederek yap›l›r.
• Ettehiyyatü Duas› ve Anlam›
• Dersten önce Etttehiyyatü duas›n› büyüklerinizden veya CD’den birkaç kez dinleyiniz.
• Duay› düzgün okumay› ö¤rendikten sonra ezberlemeye bafllay›n›z.
Ettehiyyâtu Duas›n›n Okunuflu
Anlam›
Ettehiyyâtu lillâhi vessalevâtü
vettayyibât.
Selam, rahmet ve bütün güzellikler, iyilikler Allah
içindir.
Esselâmü aleyke eyyühen-nebiyyü
ve rahmetullâhi ve berekâtuh.
Ey Peygamber! Allah’›n selam›, rahmet ve bereketi
senin üzerine olsun.
Esselâmü aleynâ ve alâ ibâdillâhissâlihîn.
Selam bizim üzerimize ve Allah’›n bütün iyi kullar›
üzerine olsun.
Eflhedü en lâ ilâhe illallâh
ve eflhedü enne Muhammeden
abduhû ve Rasûlüh.
fiahitlik ederim ki Allah’tan baflka ilah yoktur.
Yine flahitlik ederim ki Hz. Muhammed, onun kulu
ve Peygamberidir.
199
6. ‹SLAM’DA DUANIN YER‹ VE ÖNEM‹
Allah “…Benden isteyenin, dua etti¤inde duas›na
karfl›l›k veririm.” buyurmaktad›r.
Bakara suresi, 186. Ayet.
Yüce Allah’a dua etmek bize
neler kazand›r›r?
Hiç düflündünüz mü?
Dua; dilekleri, istekleri Allah'a iletmektir. Allah
kendisine dua etmemizi ister. Dualar›m›z› iflitti¤ini ve
karfl›l›k verece¤ini bildirir. “…Bana dua edin, size cevap
vereyim...”35 ayetinde de görüldü¤ü gibi Allah, do¤rudan
kendisine dua etmemizi istemektedir.
Dua Allah ile insan aras›nda kuvvetli bir ba¤d›r.
Dua etmek için bir arac›ya, özel bir yere ihtiyaç yoktur. Her yerde, her zaman Allah’a dua
edilebilir. Namazlardan sonra, kandil gecelerinde, cuma akflamlar›nda, yemeklerden sonra,
akflam yatmadan önce dua edilmesi özellikle tavsiye edilmifltir. Anne-baban›n evlad›na,
Müslümanlar›n birbirine yapt›klar› dualar›n, namazlardan sonra ve ezan okunurken yap›lan
dualar›n kabul edilece¤i peygamberimiz taraf›ndan söylenmifltir.36
Böyle bir duyguyu vermeseydin Rabbim,
Böyle sonsuz bir rahmet sunmasaydın,
Dua nedir, niyaz nedir bilmeseydim,
Dertlerle bunalır, boğulurdu kalbim.
Hacer AKIN Diyanet Dergisi, S. 109.
Kur’an’da dua örnekleri verilerek nas›l dua edilece¤i gösterilmifltir. Peygamberin en çok
yapt›¤› dua, Rabbenâ dualar›d›r. Kur’an-› Kerim’de Bakara suresinin 200. ayetinde bu dua
yer almaktad›r.
35
36
Mü’min suresi, 60. ayet.
Kütüb-i Sitte, C 5, 500-504.
200
• Rabbena Dualar› ve Anlamlar›
Rabbena Duas› 1 (okunuflu)
Anlam›
Rabbenâ âtina fiddünya haseneten
Allah’›m! Bize dünyada iyilik, güzellik ver.
ve fil âhireti haseneten
Ahirette de iyilik, güzellik ver.
ve k›na azâbennâr.
Ve bizi cehennemin azab›ndan koru.
Rabbena Duas› 2 (okunuflu)
Anlam›
Rabbena¤firlî veli vâlideyye velil
mü'minîne yevme yekûmul hisâb
Allah’›m! Beni, anam›-babam› ve bütün
müminleri hesap görülece¤i günde ba¤›flla.
Geldi uyku zaman›
Huzur gönder yarabbi!
Bütün yarat›klara
Rahatl›k ver yarabbi!
.....................................
Rahmetin boldur senin.
Yard›m›n› dilerim,
Hasta yatanlar için.
Temiz yata¤›m›za
Sa¤ yat›p sa¤ kalkal›m.
Sabahleyin nefleyle
Yolumuza ç›kal›m.
Güzel rüyalar görüp
Uyanal›m inflallah,
Lâ ilâhe illâllah,
Muhammed Resulüllah.
Gökhan Evliyao¤lu, Çocuk ve Dua, s. 6.
201
7. ‹SLAM D‹N‹ BAZI DAVRANIfiLARDAN SAKINMAMIZI ‹STER
‹slam dini insanlar›n ve toplumlar›n huzurlu ve mutlu olmalar›n› ister. Huzuru bozacak ifl
ve davran›fllar› yasaklar. Dolay›s›yla bir Müslüman, ‹slam dininin yasaklad›¤› davran›fllar›n neler
oldu¤unu ö¤renmeli ve bunlara göre hareket etmelidir. Kur’an-› Kerim'de: “Muhakkak ki
37
Allah... kötülükleri, fenal›k ve azg›nl›¤› yasaklar. O düflünüp tutas›n›z diye size ö¤üt verir.”
buyrulur.
Burada yanl›fl davran›fllardan baz›lar› üzerinde durulacakt›r:
Kul Hakk› Yemek
‹nsanlar toplu hâlde yaflayan varl›klard›r. Herkes
çeflitli haklara sahiptir. Herkesin birbirinin hakk›n›
gözetmesi gerekir. ‹slam dininde, insanlar›n birbirlerine
söz ve davran›fllarla zarar vermesine kul hakk› denir.
Allah “...Birbirinizin mallar›n› haks›z flekilde yiyip
38
tüketmeyin...” buyurarak kul hakk› yemeyi yasaklam›flt›r.
Araflt›ral›m
Hucurat suresi 11 ve 12. ayetleri
Kur’an-› Kerim’den bularak
okuyunuz. Bu ayetlerde geçen ve
kaç›n›lmas› istenen davran›fllar›n
neler oldu¤unu belirleyiniz.
Kul hakk›n› gözetti¤imiz gibi devlete ve topluma ait haklara da dikkat etmeliyiz. Çünkü ayn›
devlette yaflayan her bireyin di¤erlerine karfl› hak ve sorumluluklar› vard›r.
Müslüman olsun olmas›n bütün insanlar›n haklar›na dikkat etmemiz gerekir. Kul hakk› yemifl
olanlar, o insanlara verdikleri zarar› ödemeli ve onlarla helalleflmeli, Allah’a tövbe ederek de
ba¤›fllanma dilemelidir.
Yalan Söylemek, Sözünde Durmamak
‹nsanlar› aldatmak amac›yla bilerek ve gerçe¤e ayk›r› olarak söylenen sözlere yalan denir.
39
Allah “…Yalan sözden kaç›n›n.” ayetiyle yalan› kesin olarak yasaklamaktad›r. ‹slam dininde
yalan›n hiçbir flekli hofl görülmez.
Baz› insanlar karfl›laflt›klar› birtak›m sorunlar› çözmek için yalan söylemeye bafllarlar. Sonra
o yalan ortaya ç›kmas›n diye daha büyük yalanlar söyleme yoluna giderler. Hz. Peygamber bir
hadiste flöyle buyuruyor: “… Do¤ruluk iyili¤e, iyilik de cennete götürür. Kifli do¤rulu¤a
devam ederse Allah kat›nda da do¤ru olur. Yalanc›l›ktan sak›n›n. Çünkü yalanc›l›k kötülü¤e,
kötülük de cehenneme götürür. Kifli yalan söylemeye devam ederse Allah kat›nda çok
40
yalan söyleyen olarak kaydedilir.”
Kaç yalandan
Kaçar gibi y›landan
Hem dünya hem ahiret
Karar›r yalan dolandan
37 Nahl
39 Hac
38
40 Tecrid-i
suresi, 90. ayet.
Bakara suresi, 188. ayet.
202
suresi, 30. ayet
Sarih, C 12, s.146.
fiakadan da olsa yalandan uzak durulmal›d›r. Yalan›n en kötüsü, yalan yere yemin etmek
ve yalanc› flahitlik yapmakt›r. Yalan, insanlar aras›ndaki ve toplumdaki güveni yok eder.
Dolay›s›yla evde, ailede ve toplumda huzur kalmaz.
Yalancılık psikolojik bir hastalıktır. Yalan söyleyen bir kişi sürekli bir şeyler
gizlemiş olmanın huzursuzluğu içinde olur.
Bu hastalıktan kurtulmanın tek çaresi yalandan uzak durmaktır.
Bir Müslüman verdi¤i sözü tutmal›d›r, tutamayaca¤› sözü vermemelidir.
Bir hadiste; yalan söyleyen, sözünde durmayan ve emaneti korumayan kiflinin ikiyüzlü
oldu¤u yani inanmad›¤› hâlde inan›yormufl gibi göründü¤ü belirtilmektedir.
41
G›ybet (Dedikodu) ve ‹ftira Etmek
Bir kiflinin yüzüne söylendi¤inde
hofllanmayaca¤› kusurlar›n›, arkas›ndan
söylemeye g›ybet denir. G›ybetin kötüleme,
çekifltirme, dedikodu yapma gibi anlamlar›
da vard›r. ‹ftira ise bir kifliyi yapmad›¤› bir
iflle suçlamakt›r. Kur’an’da g›ybetin de
42
iftiran›n da günah oldu¤u belirtilmektedir.
Dolay›s›yla g›ybet etmek ve iftira atmak
haramd›r. Bu günahlar› iflleyenler
çekifltirdikleri ya da iftira ettikleri kifliden
özür dileyerek helalleflmeli ve Allah’a tövbe
etmelidir. Sizin arkan›zdan konuflulmas› ve
size iftira edilmesi nas›l hoflunuza gitmiyorsa
ayn› fleyi baflkas›na yapman›z da onlar›n
hofluna gitmez.
Bulundu¤umuz ortamda dedikodu
yap›l›yorsa engellemeliyiz. Engel olamazsak,
oradan ayr›lmam›z da mümkün de¤ilse
oradaki konuflmalara kat›lmamal›y›z.
41 Tecrid-i
42 Bak›n›z:
Sarih, C 1, s. 44-45.
Hucurat suresi, 12. ayet; Nisa suresi, 112. ayet.
203
Bir gün Hz. Muhammed (s.a.v.) arkadaşlarına “Gıybetin ne olduğunu biliyor
musunuz?” diye sordu. Onlar da “Allah ve Rasulü daha iyi bilir” dediler.
Peygamber: “Müslüman kardeşinizden, hoşlanmayacağı şekilde söz etmenizdir.”
dedi. Orada bulunan biri: “Söylediğim şey onda varsa (Bu da mı gıybet olur?)”
diye sordu. Bunun üzerine Peygamber şöyle dedi: “Eğer söylediğin şey onda
varsa gıybetini yapmış olursun. Konuştuğun şey onda yoksa iftirada bulunmuş
43
olursun.”
H›rs›zl›k Yapmak
Bir kiflinin baflkas›na ait bir fleyi izinsiz olarak almas›na h›rs›zl›k denir. Yahudilik ve
Hristiyanl›kta oldu¤u gibi ‹slam’da da h›rs›zl›k yasaklanm›flt›r. Kur’an’da: “Ey iman
edenler! Mallar›n›z› aran›zda haks›zl›kla de¤il, karfl›l›kl› r›za ile yap›lan ticaretle
yiyin...”44 buyrulmaktad›r.
Miktar›, k›ymeti ne olursa olsun bir mal›n, sahibinden izinsiz olarak al›nmas› h›rs›zl›kt›r
ve kul hakk›d›r. Bu flekilde izinsiz al›nan eflyalar sahibine geri verilmeli, özür dilenmeli
ve helallik al›nmal›d›r. Ayr›ca tövbe edilmelidir. Böyle bir durumda mal›n ya da eflyan›n
sahibinden helallik almadan tövbe edilmesinin bir anlam› olmaz.
Arkadafllar›n›n eflyas›n› izinsiz kullanmak da h›rs›zl›kt›r.
Zekât, sadaka, yard›mlaflma ve borç verme gibi güzel davran›fllar bir toplumda
yayg›nlafl›rsa h›rs›zl›¤›n önüne geçilmifl olur.
43 Kütüb-i
44 Nisa
204
Sitte, C 12, 121-122.
suresi, 29. ayet.
K›skançl›k (Haset)
Baflkalar›nda olan güzel özelliklerden rahats›z
olup o özelliklerin kaybolmas›n› istemek veya
beklemek k›skançl›kt›r. Kur’an’da k›skanç kiflilerin
kötülü¤ünden Allah’a s›¤›nmam›z istenmifltir.
Hz. Muhammed de: “K›skançl›ktan kaç›n›n›z.
Çünkü ateflin odunu yak›p yok etmesi gibi
45
k›skançl›k da bütün iyilikleri yok eder.”
diyerek k›skançl›¤›n nelere yol açaca¤›na dikkat
çekmifltir.
Baflkas›na g›pta etmek yani imrenmek
k›skançl›k de¤ildir. Dolay›s›yla baflkas›n›n sahip
oldu¤u güzelliklere sahip olmay› istemek
dinimizce hofl karfl›lanm›flt›r. Fakat k›skançl›k
yasaklanm›flt›r.
Özellikle kardefller aras›nda yaflanan
k›skançl›¤›n ileri boyutlara ulaflmas›na izin
vermemek gerekir. K›skançl›k insana hiçbir fley
kazand›rmaz, aksine insan›n ruh sa¤l›¤›n›n
bozulmas›na sebep olur. Aile ve çevresiyle
iletifliminin bozulmas›na yol açar.
K›skançl›ktan kurtulmak için konuyla ilgili
ayet ve hadisleri çok iyi anlamal›y›z. K›skançl›¤›n
zararl› oldu¤unu unutmamal›y›z. Ayr›ca kendi
imkânlar›m›z› kullanarak elde edece¤imiz
güzelliklerin ve baflar›lar›n, baflkalar›n›
k›skanmaktan daha önemli oldu¤unu fark
etmeliyiz.
Alay Etmek
Alay, insanlar›n kusurlar›n›, eksik yönlerini e¤lence konusu yapmakt›r. Bu konuda
Allah flöyle buyurur: “Ey iman edenler! Bir topluluk di¤er bir toplulukla alay etmesin.
Belki alay edilenler, kendilerinden daha iyidirler…”46 Her insan›n eksik ve kusurlu
yönleri olabilir. Ayn› durumda biz de olabiliriz. Kendimize yap›lmas›n› istemedi¤imiz
davran›fllar› biz de baflkalar›na yapmamal›y›z. Hiç kimsenin baflkalar›n› hor görme ve
küçümseme hakk› yoktur. Baflkas›n›n kusurlar›yla u¤raflan kifli kendi hatalar›n› fark
edemez. Ak›ll› bir insan kendi kusur ve yanl›fllar›na dikkat ederek onlar› düzeltir. Allah
ve Peygamber sevgisini kazanarak etraf›na faydal› olmaya çal›fl›r.
45 Kütüb-i
46 Hucurat
Sitte, C 5, s. 277-278.
suresi, 11. ayet.
205
Büyüklenmek (Kibir)
Kibir, bir insan›n kendisini her fleyden üstün
görmesi ve baflkalar›n› küçümsemesidir. Allah
Kur’an’da flöyle buyurur: “Küçümseyerek surat
as›p insanlardan yüz çevirme, yeryüzünde
böbürlenerek yürüme. Çünkü Allah, kendini
be¤enip övünen hiç kimseyi sevmez.”47 Kendini
be¤enmifl ve kibirli insanlardan, Hz. Peygamber de
hofllanmazd›. Kibirli insan baflkalar›yla dostluk ve
arkadafll›k kuramaz, yaln›z kal›r. Ya da onun etraf›nda
sahte arkadafllar toplan›r ve ilk f›rsatta da onu terk
ederler. Kibrin karfl›t anlaml›s› alçakgönüllülüktür.
Allah alçakgönüllü insanlar› sever.
Kötü Zanda Bulunmak
Kötü zan, baflkalar› hakk›nda kötü fleyler düflünmek ve o düflünceye dayanarak
insanlara kötü davranmakt›r. Yüce Allah flöyle buyurur: “Ey iman edenler! Zann›n
ço¤undan kaç›n›n›z çünkü baz› zanlar, günaht›r…”48 Baflkas› hakk›nda güzel zanlarda
bulunmak, güzel düflünmek daha hofltur. Baflkas›yla ilgili duydu¤umuz her söze
inanmamal›y›z.
Baflkalar›n›n Özel Hayatlar›n› Araflt›rmak
Allah Hucurat suresinde “Ey iman edenler! ... Birbirinizin kusurlar›n›
araflt›rmay›n...”49 buyurarak özel hayat›n incelenmesini ve kusurlar›n araflt›r›lmas›n›
yasaklam›flt›r. Sadece yasaklamakla kalmam›fl, bir insan›n hatas›n› görmüflsek onu da
gizlememizi istemifltir. Hz. Muhammed (s.a.v.) bir hadiste bizi flöyle uyarm›flt›r: “Kim
bir Müslüman kardeflinin ay›b›n› örterse k›yamet günü Allah da onun bir ay›b›n›
örter. Kim de Müslüman kardeflinin bir ay›b›n› aç›klarsa Allah da onun ay›b›n› aç›¤a
ç›kar›r…”50 Ancak herkese sürekli zarar veren insanlar varsa, di¤er insanlar› bu konuda
uyarmak gerekir.
47 Lokman
48 Hucurat
206
suresi, 1 ve 5. ayetler.
suresi, 12. ayet.
49 Hucurat
50 Kütüb-i
suresi, 12. ayet.
Sitte, C 17, s. 329.
Anne-Baba ve Büyüklere Sayg›s›zl›k Etmek
‹slam dini büyüklere sayg› gösterilmesini önemsemifltir. Bu konuda yak›nlar›m›za da yak›n
olmayan büyüklere karfl› da ayn› davran›fl› sergilemek son derece önemlidir. En yak›n büyüklerimiz
olan anne-babadan bafllayarak bu davran›fl› yayg›nlaflt›rmal›y›z. Kur'an-› Kerim’de bu konuda
flöyle buyrulur: “Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, anne ve baban›za da iyi
davranman›z› emretti. Onlardan biri veya her ikisi senin yan›nda yafllan›rsa kendilerine
'öf' bile deme; onlar› azarlama, ikisine de güzel söz söyle, onlar› esirgeyerek üzerlerine
kanat ger ve 'Rabbim, küçüklü¤ümde onlar beni nas›l yetifltirmifllerse, flimdi sen de
onlara öyle rahmet et.' diyerek dua et.”51
Bu ayette Allah kendisine ibadet edilmesini emretmifl hemen peflinden de anne babaya iyilik
etmemizi istemifltir. Anne babaya iyi davranmak Allah kat›nda çok önemlidir. Onlar› üzecek en
ufak bir davran›flta bile bulunmamal›y›z.
Bir baflka ayette ise di¤er insanlara karfl› da iyi davran›lmas› emredilmifltir: “Allah'a ibadet
edin ve ona ortak koflmay›n, anne-babaya, yak›n akrabaya, yetimlere, düflkünlere, yak›n
komfluya, uzak komfluya, yan›n›zdaki arkadafla, yolcuya... iyilik edin...” 5 2
A
UM ‹
K
O ETN
M
MISIR SEFERİNE
NASIL ÇIKILDI?
Yavuz Sultan Selim, M›s›r seferine ç›km›flt›. Ordu, saatlerce Kocaeli'nin ba¤l›k ve
bahçelikleri aras›nda yürüdükten sonra mola verilmiflti. Yavuz, ordu komutan›n› ça¤›rd›.
— Can›m bir elma istedi. Pazardan sat›n al›n, getirin, dedi.
Pazarda çok dolafl›ld› ama tek bir elma bile bulunamad›. Ordu komutan› son bir ümitle
askerlerin çantalar›n› araflt›rd›. Hiçbirinden elma ç›kmad›. Padiflah›n yan›na geldi.
— Padiflah›m, bir tek elma bile bulamad›m, dedi. Yavuz, sinirlendi:
— Askerlerimde de yok mu?
— Hepsinin çantalar›n› aratt›m ama ç›kmad›.
Yavuz, tatl› bir flekilde gülümsedi:
— E¤er bir askerimin çantas›ndan halk›n bahçesinden kopar›lm›fl bir tek elma ç›km›fl
olsayd› M›s›r seferinden vazgeçecektim, dedi.
Vahit Çabuk, Osmanl› Tarihinden F›kralar, ‹stanbul, 1974, s. 7'den düzenlenerek al›nm›flt›r.
51 ‹sra
suresi, 23-24. ayetler.
suresi, 36. ayet.
52 Nisa
207
Haydi Şarkı
Söyleyelim
208
111
İMANIN ŞARTI ALTI
İmanın şartı altıdır altı,
Bir Allah’a inanmak, iki meleklere inanmak, üç kitaplara inanmak,
dört peygamberlere inanmak, beş ahiret gününe inanmak,
altı kaza ve kadere hayır ve şerrin Allah’tan geldiğine inanmak.
İmanın şartı altıdır altı, altı, altı, altıdır altı.
209
DUA
Ya Rabbim! bize birlik ver ne olur
Ya Rabbim! bize bolluk ver ne olur
Sen ganisin, sen rahimsin, sen kerimsin Ya Rabbim!
Alemde her ne varsa senindir
Her varlık hep senin eserindir
Sen bizim gönlümüze göre verirsin
Sen bizim eksiğimizi de bilirsin
Sen ganisin, sen rahimsin, sen kerimsin Ya Rabbim!
Sen bilirsin, sen acırsın, sen verirsin Ya Rabbim!
Sana şükürler olsun Ya Rabbim!
Sana şükürler olsun.
210
SÖZLÜK
A
abdest: Namaz gibi baz› ibadetleri yapmak için, vücudun belirli bölgelerini usulüne
uygun olarak y›kamak veya mesh etmek.
adalet: Hak ve hukuka uygunluk, hakk› gözetme, do¤ruluk.
akademi: Bilim dallar›nda, güzel ya da uygulamal› sanatlarda orta ve yüksek ö¤retim
yapan kimi okullara verilen ad.
aksi: Ters, z›t, karfl›t, olumsuz, menfi.
aktar: Baharat veya güzel kokular satan kimse veya dükkân.
âlem: 1. Yeryüzü ve gökyüzündeki nesnelerin oluflturdu¤u bütün, evren. 2. Dünya,
cihan. 3. Herkes.
ambar: Genellikle tah›l saklanan yer.
andolsun: Yemin ederim.
arife: Belirli bir günün, olay›n bir önceki günü veya ona yak›n günler, ön gün.
arkeoloji: Tarih öncesi ve eski ça¤lardan kalma eserleri tarih ve sanat bak›m›ndan
inceleyen bilim, kaz› bilimi.
afl: Yemek.
aflevi: Yoksullara paras›z yemek yedirilen veya da¤›t›lan yer, aflhane.
âfliyân: Ev, oturulan yer, mesken.
aflure: Bu¤day, nohut vb. tanelerle kuru yemifllerin bir arada flekerle kaynat›lmas›yla
yap›lan bir tür tatl›.
atasözü: Uzun deneme ve gözlemlere dayan›larak söylenmifl ve halka mal olmufl, ö¤üt
verici nitelikte söz.
ayet: Kur’an surelerini oluflturan k›s›mlardan her biri.
B
ba¤›r: Gö¤üs.
ba¤›fl: Bir kiflinin mal›n› karfl›l›ks›z olarak bir baflka kifliye veya kuruma vermesi.
ba¤›fllamak: Herhangi bir kötü davran›fl için ceza vermekten vazgeçmek, affetmek.
bahtiyar: Mutlu.
balta: A¤ac› kesme, yarma, yontma vb. ifllerde kullan›lan a¤aç sapl›, demir araç.
bark: Yap›, ev.
baflkent: Bir devletin yönetim merkezi olan flehir.
bay›nd›r: Geliflip güzelleflmesi, hayat flartlar›n›n uygun duruma getirilmesi için üzerinde
çal›fl›lm›fl olan, bak›ml›, imar edilmifl, mamur (yer), abat.
belde: ‹lçeden küçük, belediye ile yönetilen yer.
bere: Yuvarlak, yass› ve sipersiz bafll›k.
bereket: Bolluk, gürlük, ongunluk, feyiz, feyezan.
besmele: Bir ifle bafllarken söylenilen bismillahirrahmanirrahim sözü, bismillah.
beytullah: Kâbe.
billur: Duru, temiz ve ak›c›.
bilge: Bilgili, iyi ahlakl›, olgun ve örnek (kimse), hakim.
bo¤az: ‹ki denizi birbirine ba¤layan dar su geçidi.
bohça: ‹çine çamafl›r, elbise vb. koyup sar›lan dört köfle kumafl
boncuk: Cam, tafl, sedef, tahta gibi fleylerden yap›lan ortas› delik, ço¤u yuvarlak ve
211
renkli süs tanesi.
buyurmak: Emretmek, söylemek.
buyurulmak: Emredilmek, söylenmek.
büyükelçi: Bir devletin baflka bir devletteki en üst düzey temsilcisi.
C-Ç
cehalet: Bilgisizlik.
cephe: Üzerinde savafl›n sürdü¤ü bölge.
cevher: Bir fleyin özü, maya, gevher, de¤erli süs tafl›, mücevher.
coflku: Sevinç gösterileriyle beliren güçlü heyecan.
cömert: Para ve mal›n› esirgemeden veren, eli aç›k, selek, semih, ahi, bonkör.
cuma namaz›: Cuma günü ö¤le vaktinde cemaatle k›l›nan namaz.
cumhuriyet: Milletin, egemenli¤i kendi elinde tuttu¤u ve bunu belirli süreler için seçti¤i
milletvekilleri arac›l›¤›yla kulland›¤› yönetim biçimi.
çare: Bir sonuca varmak, ortadaki engelleri kald›rmak için tutulmas› gereken yol, ç›kar
yol, çözüm yolu.
çentik: Bir fleyin kenar›ndan kesilerek veya k›r›larak aç›lan küçük kertik, t›rt›k.
çetin: Amaçlanan duruma getirilmesi, elde edilmesi, çözümlenmesi, ifllenmesi güç veya
engeli çok olan.
çad›r: Kal›n bezden, keçeden ya da deriden yap›l›p direklerle tutturularak kurulan bar›nak.
ça¤: Zaman dilimi, dönem, devir.
çanak: Toprak, metal vb. bir maddeden yap›lm›fl yayvan, çukurca kap.
çorak: Verimli olmayan.
çul: Genellikle k›ldan yap›lm›fl kaba dokuma.
çulluk: Çullukgillerden, Avrupa, Asya ve Kuzey Afrika'da yaflayan, tüyleri kahverengi
ve kül rengi, göçebe, eti için avlanan, uzun gagal›, göçmen bir kufl, bekas.
D
damak: A¤›z bofllu¤unun tavan›.
darg›n: Dar›lm›fl olan, küskün.
demokrasi: Halk›n egemenli¤i temeline dayanan yönetim biçimi.
depo: Korunmak, saklanmak veya gerekti¤inde kullan›lmak için bir fleyin konuldu¤u yer.
derya: 1. Deniz 2. Bilgili kimse.
destur: ‹zin, müsaade.
deva: ‹laç, çare.
dilek: Bir kimsenin diledi¤i fley, istek, talep, temenni, rica, murat.
dinleti: Sanat eserlerini bir toplulu¤a çalma veya söyleme, konser.
divan: Yüksek düzeydeki devlet adamlar›n›n kurdu¤u büyük meclis.
diyar: Ülke.
do¤a: ‹çinde canl›lar›n yaflad›¤› yerküre, çevre. Tabiat.
do¤al: Do¤ada olan, do¤ada bulunan.
doruk: Da¤, a¤aç vb. yüksek fleylerin tepesi, en yüksek yeri, zirve.
212
dost: Sevilen, güvenilen, yak›n arkadafl, gönüldafl, iyi görüflülen kimse.
dua: Allah'a yalvarma, yakar›fl.
duru: Bulan›kl›¤› olmayan, temiz, berrak
duvak: Gelinin bafl›n›, bazen de yüzünü örten dantel veya tülden örtü.
düfl: Uyurken zihinde beliren olaylar›n, düflüncelerin bütünü, rüya.
dümen: Hava ve deniz tafl›tlar›nda, tafl›ta istenilen yönü vermeye ve belirli bir do¤rultuda
götürmeye yarayan hareketli parça.
E
ebe: Do¤um yapt›ran kad›n.
ekip: Tak›m, grup, kol.
emanet: Birine geçici olarak b›rak›lan ve teslim al›nan kiflice korunmas› gereken eflya,
kimse vb., inam, vedia.
eniflte: Bir kimsenin k›z kardeflinin veya kad›n akrabalar›ndan birinin kocas›.
erzak: Uzun süre saklanabilen yiyeceklerin genel ad›.
eflelemek: Toprak, kül gibi toz durumunda bulunan fleyleri hafifçe kaz›p kar›flt›rmak
evcil: Eve ve insana al›flm›fl, kendisinden yararlan›labilen hayvan.
evvel: Önce, ilk, önceki, geçmifl.
ezan: Müslümanl›kta namaz vaktini bildirmek için müezzinin yüksek sesle yapt›¤› ça¤r›.
F
farz: Müslümanl›kta, özür olmad›kça yap›lmas› zorunlu olan, yap›lmamas› günah say›lan
ifl ve davran›fllar.
felaket: Büyük zarar, üzüntü ve s›k›nt›lara yol açan olay veya durum.
fer: Parlakl›k, ayd›nl›k, canl›l›k.
fes: fiapka yerine kullan›lan, k›rm›z›, kal›n çuhadan yap›lm›fl, tepesinde püskülü olan,
silindir biçiminde bafll›k.
fetih: Bir flehir veya ülkeyi savaflarak alma.
festival: Dönemi, yap›ld›¤› çevre, kat›lanlar›n say›s› veya niteli¤i programla belirtilen
ve özel önemi olan sanat gösterisi.
f›kra: K›sa ve özlü anlat›m› olan espirili, güldürücü hikâyecik.
fiyat: Al›m veya sat›mda bir fleyin para karfl›l›¤›ndaki de¤eri.
G
gaflet: Aymazl›k.
gayret: Çal›flma, çaba, çal›flma iste¤i.
gazi: Ola¤anüstü yararl›klar göstererek düflman› yenen komutanlara devlet taraf›ndan
verilen onur unvan›.
gelenek: Bir toplumda eskiden kalm›fl olmalar› dolay›s›yla sayg›n tutulup kuflaktan
kufla¤a iletilen, yapt›r›m gücü olan kültürel kal›nt›lar, al›flkanl›klar, töre ve davran›fllar.
gonca: Henüz aç›lmam›fl veya aç›lmak üzere olan çiçek, tomurcuk.
göç: Çal›flmak ve kendine daha iyi yaflama olanaklar› bulmak umuduyla, insanlar›n
213
oturduklar› yeri b›rak›p baflka yerlere giderek orada kesin ya da geçici olarak yerleflmeleri.
görkem: Göz al›c› ve gösteriflli olma.
görsel: Görme duyusuyla ilgili olan, görmeye dayanan.
guguklu saat: Aç›lan küçük kap›dan veya pencereden bir guguk kuflunun ç›kmas› ve
ötmesiyle saat bafllar›n› ve buçuklar› bildiren saat.
gusül: (bk.) Boy abdesti.
gücenmek: Birinin beklenilmeyen bir davran›fl› veya sözü karfl›s›nda k›rg›nl›k duymak,
k›r›lmak
günlük: Günü gününe tutulan hat›ra, günce.
güven: Korku, çekinme ve kuflku duymadan inanma ve ba¤lanma duygusu, itimat.
H
hadis: Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v)’in söz ve davran›fllar›.
hak (Hak Taala): Allah
hak: Adaletin, hukukun gerektirdi¤i veya birine ay›rd›¤› fley, kazanç.
Hanif: ‹slamiyetten önce Arabistan Yar›madas›’nda putlara tapmay›p Hz. ‹brahim’in
dini üzere bulunanlara verilen isim. Hz. ‹brahim’in yolu üzerine olup tek Allah’a inanan
kimse.
halifelik: Hz. Muhammed'in vekili olarak Müslümanlar›n imaml›¤›n› ve din koruyuculu¤unu
yapmakla görevli kimse. Osmanl› padiflahlar›n›n kulland›klar› unvanlardan biri.
hançer: Ucu e¤ri ve sivri, kamaya benzer, silah olarak kullan›lan bir tür b›çak.
harçl›k: Ufak tefek gereksinimler için harcanacak para.
harita: Yeryüzünün ya da bir parças›n›n belli bir orana göre küçültülerek düzlem üzerine
çizilen tasla¤›.
harp: Savafl.
hasat: Ürün kald›rma, ekin biçme ifli.
haflmetli: Görkemli, hükümdarlara verilen unvan.
hatun: Kad›n, bayan, han›m, efl, zevce.
havza: Da¤ veya tepelerle s›n›rlanm›fl, sular› ayn› denize, göle veya ›rma¤a akan bölge.
hayal: Zihinde tasarlanan, canland›r›lan ve gerçekleflmesi özlenen fley, imge, hülya.
hazine: Alt›n, gümüfl, mücevher vb. de¤erli eflya y›¤›n›, büyük servet.
hedef: 1. Niflan al›nacak yer, niflangâh. 2. Yap›lmas› tasarlanan ifl, amaç.
hemfleri: Memleketli.
hicret: Hz. Muhammed (s.a.v.)’in ve Müslümanlar›n Mekke’den Medine’ye göç etmeleri.
hiddet: Öfke, k›zg›nl›k.
hükümdar: Padiflah, kral, hakan gibi taht sahibi devlet baflkan›.
huni: Bir s›v›y› a¤z› dar bir kaba aktarmak için kullan›lan koni biçimindeki araç.
hünkâr: Osmanl›larda yaln›z padiflahlar için kullan›lan bir ünvan.
hürriyet: Özgürlük, ba¤›ms›zl›k, serbestlik.
I-‹
ibadet: Allah’›n emirlerini yerine getirmek.
ihmal: Gereken ilgiyi göstermeme, bofllama, savsaklama, savsama, önem vermeme.
iklim: Havan›n s›cakl›k, bas›nç, nem, rüzgâr gibi koflullar›n› topluca belirten terim.
ikram: Konu¤u a¤›rlama, bir fleyi arma¤an olarak verme, sunma.
ilah: Tanr›.
214
ilke: Temel düflünce, temel inanç, unsur, prensip.
imambay›ld›: Bütün olarak k›zart›lm›fl ve ortas› yar›lm›fl patl›can›n içine so¤an, sar›msak
ve domatesli iç konularak yap›lan zeytinya¤l› yemek.
imkân: Olanak.
inci: ‹stiridye gibi baz› kabuklu deniz hayvanlar›n›n içerisinde oluflan, de¤erli, küçük,
sert, sedef renginde süs tanesi.
ink›lap: Toplum düzenini ve yap›s›n› daha iyi duruma getirmek için yap›lan köklü
de¤ifliklik, iyilefltirme, reform.
insaf: Ac›maya, vicdana veya mant›¤a dayanan adalet.
‹nfla: Yap› kurma, yap› yapma, kurma.
inflallah: “Tanr› dilerse, Tanr› nasip ettiyse” anlamlar›nda dilek anlatan bir söz.
ilifltirmek: Ba¤lamak, tutturmak, e¤reti takmak, hafifçe tutturmak.
ilke: Temel düflünce, temel inanç, umde, unsur, prensip.
irmik: Sert bu¤daydan elde edilen, taneleri iri, un.
istismar: Birinin iyi niyetini kötüye kullanma, sömürü.
iflgal: Bir yeri ele geçirme.
ifltah: Yemek yeme iste¤i.
itilaf: Anlaflma, uyuflma, uzlaflma.
itiraz: Bir düflünce veya karar› benimsemeyerek karfl› ç›kma.
K
kâbe: Mekke’de bulunan, Müslümanlarca k›ble olarak kabul edilen ve hac ibadeti
yap›l›rken tavaf edilen kutsal yer.
kalbur: Tah›l ve baflka iri taneli maddeleri elemek için kullan›lan büyük delikli veya
seyrek telli elek.
kara baht: Gelecekteki olaylar› kaç›n›lmaz bir biçimde belirleyen ilahî iradenin insan
ve toplum için çizdi¤i yaflay›fl biçimi, kader, talih, flans.
karakter: 1. Ay›rt edici nitelik. 2. Bir bireyin kendine özgü yap›s›, onu baflkalar›ndan
ay›ran temel belirti ve bireyin davran›fl biçimlerini belirleyen, üstün ana özellik, öz yap›,
›ra, seciye.
kasket: Genellikle erkeklerin giydi¤i, önü siperli bafll›k.
kaz: Perde ayakl›lardan, uzun, beyaz veya gri boyunlu, suda ve karada yaflayan, uçan,
yabani veya evcil kufl.
kavi: Dayan›kl›, güçlü, zorlu.
kepenek: Çobanlar›n omuzlar›na ald›klar› dikiflsiz, kolsuz, keçeden üstlük, aba.
kermes: Bir derne¤e, bir çal›flmaya yard›m sa¤lamak amac›yla genellikle aç›k havada
sat›fl yap›larak gelir sa¤lanan toplant›.
kerpiç: Duvar örmekte kullan›lmak için kal›plara dökülüp güneflte kurutulmufl saman
ve balç›k kar›fl›m› ilkel tu¤la.
kervansaray: fiehirler aras›ndaki ulafl›m›n hayvanla sa¤land›¤› ça¤lardan kalma, yollar
üzerinde kurulmufl, yolcular›n geceyi geçirmek için konaklad›klar› yap›.
kapl›ca: Yerin derin katmanlar›ndan gelen s›cak, içinde sa¤l›¤a yararl› erimifl özdekler
ve gazlar bulunan sular›n ç›kt›¤› kaynak.
k›na: K›na a¤ac›n›n kurutulmufl yapraklar›ndan elde edilen, saç ve elleri boyamakta
kullan›lan toz.
konuk: Bir yere veya birinin evine k›sa bir süre kalmak için gelen kimse, misafir, mihman.
215
korugan: A¤aç gövdeleriyle yap›lm›fl ve çevresinde kaz›l› çukuru bulunan, korunmaya
elveriflli, kare biçimindeki ev.
kovuk: Bir fleyin oyuk durumunda bulunan iç bölümü.
k›ta: Yeryüzündeki alt› büyük kara parças›ndan her biri, ana kara.
k›flla: Askerlerin toplu olarak bar›nd›klar› yap›lar bütünü.
k›vanç: Övünç, iftihar.
kozalak: Kozalakl›lar›n, genellikle dibi yuvarlak, tepesi koni biçiminde ve odunsu dokulu
meyvesi.
kur’an (Kur’an-› Kerim): Yüce Allah taraf›ndan Hz. Muhammed (s.a.v)’e indirilen kutsal
kitap.
kültür: Tarihsel, toplumsal geliflme süreci içinde yarat›lan bütün maddi ve manevi
de¤erler ile bunlar› yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullan›lan, insan›n do¤al ve
toplumsal çevresine egemenli¤inin ölçüsünü gösteren araçlar›n bütünü, hars, ekin
kütük: Kal›n a¤aç gövdesi.
kültür: Bir topluma veya halk toplulu¤una özgü düflünce ve sanat eserlerinin bütünü.
kürsü: Kalabal›¤a karfl› konuflma yapanlar›n önünde bulunan yüksekçe yer.
L
lider: Önder, flef, bir partinin veya bir kuruluflun en üst düzeyde yönetimiyle görevli
kimse.
logo: Bir kuruluflun, gazete vb.nin ad›n›n simge özelli¤i bulunan özel olarak haz›rlanm›fl
biçimi.
lokum: fiekerli niflasta eriyi¤ini piflirip hafif a¤dalaflt›rarak yap›lan, küçük küp veya
dikdörtgen biçiminde kesilen flekerleme, kesme, latilokum.
M-N
malum: Bilinen, belli, bilindi¤i üzere, bilindi¤i gibi, kuflkusuz.
manzara: Bak›fl›, dikkati çeken her fley, görünüfl.
maruz: Bir olay›n, bir durumun etkisinde veya karfl›s›nda bulunan.
medeniyet: Uygarl›k.
medine: Hicaz bölgesinde Hz. Muhammed’in türbesinin bulundu¤u flehir.
medrese: ‹slam ülkelerinde, genellikle ‹slam dini kurallar›na uygun bilimlerin okutuldu¤u yer.
mekke: Hz. Muhammed (s.a.v)’in do¤du¤u flehir.
menfaat: Ç›kar.
merhamet: Bir kimsenin veya bir baflka canl›n›n karfl›laflt›¤› kötü durumdan dolay›
duyulan üzüntü, ac›ma.
meslek: Belli bir e¤itim ile kazan›lan sistemli bilgi ve becerilere dayal›, insanlara yararl›
mal üretmek, hizmet vermek ve karfl›l›¤›nda para kazanmak için yap›lan, kurallar›
belirlenmifl ifl.
mesut: Mutlu, sevinçli, ongun.
meflhur: Ünlü, tan›nm›fl, herkesçe bilinen, ang›n.
millî: Milletle ilgili, millete özgü, ulusal.
minyatür: Ço¤unlukla eski yazma kitaplarda görülen, ›fl›k, gölge ve hacim duygusu
yans›t›lmayan küçük, renkli resim sanat›.
216
miras: Birine, ölen bir yak›n›ndan kalan mal mülk, para veya servet, kal›t, b›rak›t, tereke.
mizah: Gülmece.
motif: Yan yana gelerek bir bezeme iflini oluflturan ve kendi bafllar›na birer birlik olan
ögelerden her biri.
muallim: Ö¤reten, ö¤retmen, hoca.
muhammed (s.a.v): Müslümanlar›n peygamberinin ad›.
muharebe: Savaflta yap›lan çarp›flmalardan her biri.
muhteflem: Görkemli, gösteriflli.
mücadele: 1. Birbirlerine isteklerini kabul ettirmek için iki taraf aras›nda yap›lan zorlu
çal›flma, savafl. 2. Herhangi bir amaca eriflmek, bir kuvvete karfl› koyabilmek için bir
kifli veya toplulu¤un güçlü, sürekli çabas›, savafl›m
müjde: Sevindirici haber.
mükemmel: Eksiksiz, kusursuz, tam, yetkin, flahane.
müze: Sanat ve bilim eserlerinin veya sanat ve bilime yarayan nesnelerin sakland›¤›,
halka gösterilmek için sergilendi¤i yer veya yap›.
naafl: Ölen insan›n vücudu, ceset.
nak›fl: Genellikle kumafl üzerine renkli iplikler veya s›rma ve sim kullanarak elle,
makineyle yap›lan iflleme, el ifli, ince ifl.
nalbant: Hayvanlar›n aya¤›na nal çakan kimse.
namazl›k: Üstünde namaz k›l›nan kilim, post vb. fleylerden yap›lm›fl seccade.
nazar: Belli kimselerde bulundu¤una inan›lan, k›skançl›k veya hayranl›kla bak›ld›¤›nda
insanlara, eve, mala mülke hatta cans›z nesnelere kötülük verdi¤ine inan›lan u¤ursuzluk,
göz.
nefis: Pek hofl, çok güzel.
nefle: Mutlu olmaktan do¤an ve d›fla vurulan sevinç.
nur: Ayd›nl›k, ›fl›k, par›lt›, ziya.
O-Ö
organizasyon: Düzenleme.
oruç (oruç tutmak): Allah’›n emrini yerine getirmek amac›yla yeme, içme vb. fleylerden
belli bir süre uzaklaflma.
önder: Gücü, ünü ve toplumsal yeri dolay›s›yla, belli zaman ve durumlar içinde, iliflkili
bulundu¤u küme veya toplumun tutum, davran›fl ve etkinliklerini de¤ifltirip yönetme
yetene¤ini gösteren kimse, lider, flef.
örf: Yasalarla belirlenmeyen, halk›n kendili¤inden uydu¤u gelenek.
övünç: Övünme, k›vanç, iftihar.
öykü: Ayr›nt›lar›yla anlat›lan olay, hikaye.
özgüven: Bir görüflmede görüflmecinin araflt›rmay› sunarken ve sürdürürken kendine
duymas› gereken güven.
P
pabuç: Ayakkab›.
paz›: Ispanakgillerden, yapraklar› sebze olarak kullan›lan bir bitki.
padiflah: Osmanl› Devleti'nde devlet baflkan›na verilen unvan, hükümdar, sultan.
pafla: Osmanl› Devleti zaman›nda yüksek sivil memurlara ve albaydan üstün rütbede
217
bulunan askerlere verilen unvan.
paz›: Ispanakgillerden, yapraklar› sebze olarak kullan›lan bir bitki, yaban pancar›, yabani
›spanak.
pehlivan: Güreflçi, boylu boslu ve güçlü kimse.
pekmez: Genellikle üzüm, dut vb. meyvelerin kaynat›larak koyulaflt›r›lm›fl biçimi.
peri: Do¤aüstü güçleri oldu¤una inan›lan, hayal ürünü varl›k.
R
rab: Allah, Tanr›.
redif: fiiirde uyaktan sonra tekrarlanan, ayn› harflerden oluflan kelime veya ek, yedek.
refah: Bolluk, rahatl›k.
reisicumhur: Cumhurbaflkan›.
rengârenk: Çeflitli renkleri olan, renk renk.
rivayet: Bir olay, bir haber veya sözü nakletme.
riyakâr: ‹kiyüzlü.
rütbe: Subay, astsubay ve polislerin sahip oldu¤u derece, mevki.
S-fi
salk›m: Üzüm gibi, birço¤u bir sap üzerinde bir arada bulunan meyve.
sanat: Bir duygu, tasar›, güzellik vb.nin anlat›m›nda kullan›lan yöntemlerin tamam› veya
bu anlat›m sonucunda ortaya ç›kan üstün yarat›c›l›k.
sand›k: ‹çine çeflitli fleyler konulan, tahtadan yap›lm›fl, kapakl› ev eflyas›.
sar›k: Sar›larak meydana getirilen bafll›k.
sarn›ç: Ya¤mur suyu biriktirmeye yarayan yer alt› su deposu.
sarp: Dik, ç›kmas› ve geçilmesi güç (yer), yalman.
sefa: 1. Gönül rahatl›¤›, rahatl›k, kayg›s›z ve sakin olma. 2. E¤lence, zevk, nefle.
semer: At, eflek, kat›r vb. hayvanlar›n s›rt›na yerlefltirilen, üzerine yük ba¤lanan veya
binilen, iskeleti a¤açtan araç.
sergi: Al›c›n›n görmesi, seçmesi için dizilmifl fleylerin tümü ve bu nesnelerin serildi¤i yer.
seyirlik: Seyir için olan.
s›la: Gurbetteki bir kimse için do¤up büyüdü¤ü ve özledi¤i yer.
s›rma: Alt›n yald›zl› veya yald›zs›z ince gümüfl tel.
simge: Duyularla ifade edilemeyen bir fleyi belirten somut nesne veya iflaret, remiz,
rumuz, timsal, sembol.
sini: Üzerinde yemek de yenilebilen yuvarlak, bak›r veya pirinçten büyük tepsi.
sinmek: 1. Kendini göstermemek için büzülmek, saklanmak, pusmak. 2. Korku, y›lg›nl›k
vb. sebeplerle konuflmamak, hareket etmemek veya tepki göstermemek.
siper: Korunulacak, arkas›na, alt›na veya içine girerek saklan›lacak yer.
sitemkâr: Sitem edici, sitem eden.
skeç: Güldürü niteli¤inde k›sa oyun
soylu: ‹yi tan›nm›fl, köklü bir aileden gelen (kimse), asil
sünnet: Hz. Muhammed (s.a.v)’in Müslümanlarca uyulmas› gerekli say›lan davran›fllar›.
flair: fiiir söyleyen veya yazan kimse.
218
flifa: Bedensel veya ruhsal bir hastal›¤›n son bulmas›, hastal›ktan kurtulma.
soylu: Do¤ufltan veya hükümdar buyru¤uyla, baz› ayr›cal›klara sahip olan ve özel
unvanlar tafl›yan (kimse), asaletli, asil.
söylence: Efsane, Tanr›lar, kahramanlar, önceki ça¤lar›n olaylar› üzerine anlat›lanlar,
masallar, öyküler.
flalvar: Genellikle a¤› çok bol olan, bele bir uçkurla ba¤lanan, genifl bir tür pantolon.
flefkat: Sevecenlik, ac›ma ve sevgi duygusu.
flelale: Büyük ça¤layan, çavlan.
flerefli: Onurlu.
fl›ng›r: De¤irmen çak›lda¤›.
fl›ra: 1. Henüz mayalanmam›fl üzüm suyu. 2. Baz› meyve ve sebzelerin özü.
flivan: A¤›t, yas, k›ya.
T
tarz: Özel olufl veya davran›fl biçimi, üslup, stil, janr.
tasarruf: Para biriktirme, art›r›m.
taz›: Genellikle tavflan av›nda kullan›lan, uzun bacakl›, çekik kar›nl›, çok çevik bir köpek
türü.
tercüme: Çeviri. Bir metnin bir dilden baflka bir dile çevrilmesi.
teselli: Avunma, avuntu, avunç.
teflkilat: Örgüt.
tevazu: Alçak gönüllülük.
tevhit: Allah'›n birli¤ine inanmak.
tipi: Kar f›rt›nas›.
tortu: Bir s›v› çözelti ya da kar›fl›mda, dibe çökmüfl nesne.
torun: Bir kimseye göre çocu¤unun çocu¤u.
tören: Anma, kutlama gibi amaçlarla yap›lan toplant›.
tuhaf: Acayip, flafl›lacak, garip.
turizm: Dinlenmek, e¤lenmek, görmek ve tan›mak gibi amaçlarla yap›lan gezi.
tutku: ‹rade ve yarg›lar› aflan güçlü bir coflku, ihtiras.
türbe: Genellikle ünlü bir kimse için yapt›r›lan ve içinde o kimsenin mezar› bulunan
yap›.
U-Ü
u¤ultu: Gürültülü, bo¤uk ve anlafl›lmaz ses, u¤uldama sesi.
ulus: Millet, halk, insan toplulu¤u.
usta: Bir zanaat› gere¤i gibi ö¤renmifl olan ve kendi bafl›na yapabilen kimse.
uygarl›k: Uygar olma durumu, medeniyet, medenilik.
uzlaflmak: Aralar›ndaki düflünce veya ç›kar ayr›l›¤›n›, karfl›l›kl› ödünlerle kald›rarak
uyuflmak, karfl›l›kl› anlaflmak ve mutab›k kalmak, antant kalmak.
ülkü: Amaç edinilen, ulafl›lmak istenen fley, ideal.
219
V
vahiy: Allah’›n emir ve yasaklar›n›n, mesajlar›n›n peygamberlere iletilmesi flekli.
vak›f: Birçok kifli taraf›ndan kurulan ve toplum yarar›na çal›flmay› ilke edinen kurulufl.
vakit: Zaman.
vapur: Su buhar› gücüyle çal›flan gemi.
vatan: Bir halk›n üzerinde yaflad›¤›, kültürünü oluflturdu¤u toprak parças›.
velhas›l: K›sacas›, sözün k›sas›.
vezir: Osmanl›larda devletin bakanl›k, valilik gibi yüksek görevlerinde bulunan ve pafla
unvan›n› tafl›yan kimse.
virane: Y›k›lm›fl veya çok harap olmufl yap›.
Y
ya¤›z: 1.Yi¤it. 2. esmer.
yamaç: Da¤›n veya tepenin herhangi bir yan›.
yar›mada: Yaln›z bir yan›ndan ana karaya ba¤l›, öbür yanlar› suyla çevrili kara parças›.
yasa: Devletin yasama organlar› taraf›ndan konulan ve uyulmas› gereken kurallar
bütünü, kanun.
yayla: Deniz yüzeyinden yüksek, yaz mevsiminde oturulan serin ve yüksek yerler.
yel: Rüzgâr.
yemeni: Kal›pla bas›l›p elle boyanan, kad›nlar›n bafllar›na ba¤lad›klar› tülbent.
yemifl: Meyve.
yetenek: Bir kimsenin bir fleyi anlama veya yapabilme niteli¤i, kabiliyet, istidat.
yi¤it: Delikanl›, genç erkek, güçlü ve yürekli, kahraman, alp, gözü pek, düflüncelerini
aç›kça söylemekten çekinmeyen kimse.
yo¤un: Hacmine oranla a¤›rl›¤› çok olan, kesif.
yurttafl: Yurtlar› veya yurt duygular› bir olanlardan her biri, vatandafl.
yürek: 1. Kalp. 2. Bir kimsenin ruhsal yönü, gönül.
Z
zafer: 1. Savaflta kazan›lan baflar›. 2. Bir yar›flma veya u¤rafl›da çaba harcayarak elde
edilen baflar›.
zarf: ‹çine mektup veya baflka kâ¤›tlar konulan kâ¤›ttan kese.
zevk: Hofla giden veya çekici bir fleyin elde edilmesinden, düflünülmesinden do¤an
hofl duygu, haz.
zikzak: Art arda birdenbire ters yöne aç›lar yapan k›r›k çizgi.
220
KAYNAKÇA
ALPAY, Meral vd., Cumhuriyet Dönemi Çocuk ve Gençlik Öyküleri Seçkisi, TC. Kültür Bak.
Yay. Ankara,1999.
ARAZ, Abdullah, Hünerli Hayvanlar, Mufltu Yay›nlar›, ‹stanbul, 2003.
Atatürkçülük I, Genelkurmay Baflkanl›¤› Yay›nlar›, ‹stanbul, 1997.
AYDIN, M. fievki vd. ‹lkö¤retim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Ö¤retim K›lavuzu.
AYDIN, Türkân, Atatürk'üm, Anadolu Üniversitesi Bas›mevi, Eskiflehir, 1993.
BERK‹, Ali Himmet -Osman Keskio¤lu, Hazret-i Muhammed, Ankara, 1981.
CANAN, ‹brahim, Hadis Ansiklopedisi Kütüb-i Sitte, Akça¤ Yay›nlar›, I-XVIII.
ÇABUK, Vahit, Osmanl› Tarihinden F›kralar, ‹stanbul, 1974.
ÇINARO⁄LU Ayla, fiiir Gemisi, Uçan Bal›k Yay, ‹stanbul. 1999.
DANYAL, Nezih, Nasrettin Hoca, Nezih Danyal Karikatür Vakf› Yay›nlar›, Ankara, 2008.
DO⁄AN, Recai - Tosun, Cemal, ‹lkö¤retim 4 ve 5. S›n›flar ‹çin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi
Ö¤retimi, Pegem Yay›nc›l›k, Ankara, 2003.
DUYSAK, Ülkü, Bayramlaflma, Do¤u, Ermat Ofset, Erzincan, 2009
ECEV‹T, Bülent, Bir fieyler Olacak Yar›n, Tüm fiiirler ‹fl Bankas› Kültür Yay›nlar›, ‹stanbul,
2009.
EREND‹L, Muzaffer, ‹lginç Olaylar ve Anekdotlarla Atatürk, Genelkurmay Baflkanl›¤›, Bas›mevi,
Ankara, 1988.
EVL‹YAO⁄LU, Gökhan, Çocuk ve Dua, TDV Yay›nlar›, Ankara, 2005.
EYUBO⁄LU, Bedri Rahmi, Tezek, Bilgi Yay. Ankara, 1987.
GÖLPINARLI, Abdülbaki, Mesnevi Tercemesi ve fierhi, ‹nk›lâp Kitabevi, ‹stanbul, 1990.
GÜLER, Tu¤ba, Din ve Ahlak Ö¤retiminde Drama Örnekleri, Ankara, 2007.
GÜNEY, Eflatun Cem, Bir Varm›fl Bir Yokmufl, Do¤an Kardefl Afi. Bas›mevi, ‹stanbul 1963.
GÜRMEN, Aysel, Benim Ad›m Selen, Uçan Bal›k Yay›nlar›, ‹stanbul, 1995.
HALMAN, Talat Sait, Do¤rusu-Milliyetten 100 Yaz›, Yap› Kredi Yay›nlar›, ‹stanbul, 1999.
HENG‹RMEN, Mehmet, Harp Okulunda, Engin Yay›nevi, Ankara, 2006.
‹lkö¤retim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi 4, 5, 6, 7 Ve 8. S›n›flar Ö¤retim Program› ve
K›lavuzu, MEB Yay›nlar›, Ankara, 2007.
‹NAN, Afet, Atatürk Hakk›nda Hat›ralar ve Belgeler, Türkiye ‹fl Bankas› Kültür Yay›nlar›,
‹stanbul, 2007.
‹ZGÜ, Muzaffer, Anneannemin Gramafonu, Bilgi Yay›nevi, Ankara, 1995.
‹ZGÜ, Muzaffer, Ben Cumhuriyet Bayram›nda Do¤dum, Bilgi Yay.‹st. 2006.
KARAKOÇ, Bahaettin, fiiir Burcunda Çocuk, M. E. Bas›mevi. ‹stanbul, 1993.
KARATAfi, Cuma, Anadolu Efsaneleri, Umut Matbaas›, ‹stanbul, 2004.
Karikatür ve Çocuk Haklar›, Nezih Danyal Karikatür Vakf› Yay›nlar›, Ankara, 2006.
KAYMAZ, R›fk›, Ay Kanatl› Y›ld›z Kufl, Küçük Ev Yay›nlar›, Ankara, 2009.
KAYMAZ, R›fk› - Zübeyir Y›lmaz- S›rr› Er, Tekerlemeler, M. E. Yay›nlar›, Ankara, 2008.
KAYMAZ, R›fk›, Baflar› ve Mutlulu¤a K›rk Pencere, Ankara, 2009.
KAYMAZ, R›fk› - Zübeyir Y›lmaz - S›rr› Er, Türk Bilmecelerinden Seçmeler, MEB Çocuk
221
Kitaplar›, Ankara, 2008.
KAYNAR, Reflat- Necdet Sakao¤lu, Atatürk Düflüncesi, M. E. Bas›mevi, ‹stanbul, 1999.
KAZDA⁄LI, Günefl, Atatürk ve Bilim, Tübitak Yay›nlar›, Ankara, 2001.
Kur’an-› Kerim ve Aç›klamal› Meali, (Heyet), Türkiye Diyanet Vakf› Yay›nlar›, Ankara 2005.
Kur’an-› Kerim Türkçe Meali, (Haz›rlayan: Elmal›l› Hamdi Yaz›r, sadelefltirme ve yeni tertip:
Rauf Pehlivan, ‹stanbul, 2004.)
Kur’an-› Kerim Türkçe Çeviri, (Çevirenler: fi. Aziz Taha-Kemal Çelik), Ankara, 2006.
MASALA, Anna, Türkiye'ye Aflk Mektuplar›m, TC. Kültür Bak. Yay. Ankara, 2002.
NEYD‹M, Necdet, Sana Güvenebilir miyim Dostum, Türkiye ‹fl Bankas› Yay›nlar›, ‹stanbul,
2008.
Nuran, Mustafa vd. Federal Almanya'da Yaflayan Türklerin Aile Yap›s› ve Sorunlar›
Araflt›rmas›, Aile ve Sosyal Araflt›rmalar Genel Müdürlü¤ü Yay›nlar›, 2005.
O⁄UZKAN, A. Ferhan, Çocuklar ‹çin fiiir Dünyas›, Ankara, 1995.
Okul Denemesi Çerçeve Talimatlar› '‹slam Din Dersleri, (04.01.2005 Yeni Program Son
fiekli), Afla¤› Saksonya Kültür Bakanl›¤›, 27 May›s 2003.
ÖNDER, Mehmet, Ald› Sözü Anadolu, Elips Yay›nlar›, Kas›m, 2008.
PALAZO⁄LU, Ahmet Bekir, Atatürk ve E¤itim, Ajans-Türk Matbaac›l›k, Ankara, 1990.
PEKTAfi, Pelin, Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ö¤retiminde Çoklu Zeka Uygulamalar›, Ankara,
2002.
PÜSKÜLLÜO⁄LU, Ali, Anadolu Söylenceleri, Arkadafl Yay›nlar›, Ankara, 1993.
SARPEL, Hasan, K›z›lay ve Yard›m Kurumlar› fiiirleri, ‹stiklal Matbaas›, Ankara, 1960.
Sky Life Dergisi, Ömer Faruk fierifo¤lu, “Dolmabahçe Saray› 150 Yafl›nda” Kas›m, 2006.
Sky Life Dergisi, Turgay Tuna, “Sultanahmet”, A¤ustos, 2007.
TATCI, Mustafa, Hakkı USLU, “Annem”, “Çocuksu Denemeler” Meb Yay›nlar›, 2009.
TUNCALI, Esra ‹stanbul Foto¤raflar›.
TURAN, Nuran, Kufllar Adas›, Uluslar aras› Mavi Hilal ‹nsani Yard›m ve Kalk›nma Vakf›,
‹stanbul, 2008.
TURAN, Nuran, Sünnet Dü¤ünü, Erdem Yay›nlar›, ‹stanbul, 2007.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, 10. Bask›, Ankara, 2005.
TÜZÜNER, Nurdan, Çocuk fiiirleri, Nurdan Yay›nlar›, ‹stanbul, 1999.
ÜNVER,Oral, Çocuklara Karagöz-Hacivat Söyleflmeleri, TC.Kültür Bak. Yay. Ankara, 2000.
Yaz›m K›lavuzu, Türk Dil Kurumu, 24. Bask›, Ankara, 2005.
ZEYNEDD‹N Ahmed, Sahih-i Buhari Muhtasar› Tecrid-i Sarih Tercemesi ve fierhi, (Mütercim
ve flarih, Kamil Miras), I-XII, Ankara, 1981.
ZEKER‹YA, Necati, “Anne Sevgisi”, Belirli Gün ve Haftalar, 2002.
www.grip.saglik.gov.tr
http://www.kizilay.org.tr
www.kultur.gov.tr
222
GÜNEY KIBRIS
RUM YÖNET‹M‹
NÖC: Nahcivan Özerk Cumhuriyeti
Başkent (Ankara)
İstanbul il merkezi
Diğer il merkezleri
N
)
RB ÖC
AY
CA
N
ZE
(A

4-5 Ders Öğretim Materyali

Transkript

Benzer belgeler

Sınır Tanımayan Aşk / Ela Surûr 1. Dolup taştı, eridi

sizi kazanmak için hayatımı harcadım siz beni niye kazanmıyorsunuz?

nefsin cimriliğinden sakınmak

peygamberler - Tokyo Camii

Bursa Müftülüğü

ﻋن ھُم ٌ ََْ ﻟﻠﻣُﺻﻠﯾن ﱠِ َ ﻓوﯾل ِْ ﱢَ َ اﻟذﯾن َ ْ ْ ﯾُراءُون ھُم

8. SINIF I. DÖNEM ORTAK SINAVI

13 - Sufizm ve İnsan