2419 Ada 45 Parsel

UNESCO DÜNYA MİRASI ALANI İÇERİSİNDE YER ALAN
ZEYREK BÖLGESİNDE
2419 ( 13,34,35,42,45,50,51,52,58,59,68 PARSELLER) NO'LU ADADA
SİVİL MİMARLIK ÖRNEĞİ YAPILARIN
RÖLÖVE, RESTİTÜSYON, RESTORASYON PROJELERİ YAPIMI İŞİ
2419 ADA 45 PARSEL
MİMARİ PROJE RAPORLARI
SEDES MİMARLIK
ZEYREK YENİLEME ALANI, 2419 ADA
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
ETÜD VE PROJELER DAİRE BAŞKANLIĞI
TARİHİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ
45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI
MİMARİ PROJE RAPORLARI
1. YAPI KİMLİK BİLGİLERİ
•
Adı
:
Zeyrek’te konut yapısı
•
İl
:
İstanbul
•
İlçe
:
Fatih
•
Mahalle
:
Kalenderhane Mahallesi
•
Pafta
:
453
•
Ada
:
2419
•
Parsel
:
45
•
Dönemi
:
19. yy
•
Yapım Sistemi
:
Ahşap Konstrüksiyon
2. REKONSTRÜKSİYON ÇALIŞMASI AÇIKLAMA METNİ
Retitüsyon projesi hazırlanan yapı; Fatih ilçesi Zeyrek, Kalenderhane mah.
453 pafta, 2419 ada, 45 no'lu parseldedir. Günümüzde yapılan saha tespit
çalışmasında yapının mevcudiyetini koruyamadığı tespit edilmiştir.
Tarihi araştırmalarda ise yapının 1933 tarihli Pervititch haritasında yer aldığı
görülmüş ancak yapıya ait tapu kayıtlarına ulaşılamadığı ve yapım zamanına ait
başka bir belge bulunamadığı için yapının hangi tarihte inşa edildiği
belirlenememiştir. Yapının Pervititch haritasına göre 1933 öncesi inşa edildiği
düşünülmektedir.
T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’ndan
alınan belgeler doğrultusunda; 28 Aralık 1988 tarihinde çevresi için tehlike yaratan
binanın yıkılması hususundaki kararın bildirildiği tespit edilmiştir.
T.C. Kültür Bakanlığı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu’ndan
alınan anıt fişlerinden, yapının mimari özellikleri hakkında bilgilere ulaşılmış ve cephe
fotoğrafları elde edilmiştir.
SEDES MİMARLIK
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
ETÜD VE PROJELER DAİRE BAŞKANLIĞI
TARİHİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ
ZEYREK YENİLEME ALANI, 2419 ADA
45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI
İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Restorasyon Anabilim Dalı
tarafından Zeyrek bölgesi için hazırlanan anıt fişleri incelenmiş, ancak 1996 Haziran
ayında yapılan çalışma sırasında yapılar yerinde olmadığından anıt fişine
ulaşılamamıştır. Araştırmalar esnasında, Nezih Eldem’in 1978 tarihli çalışmasında
Zeyrek bölgesine ait çatı plan krokilerine ve Alman Arkeoloji Enstitüsü’nün 1900’lerin
başında hazırlanmış olan Zeyrek bölgesi plan krokilerine ulaşılmıştır.
Söz konusu yapı Fatih İlçesi, Zeyrek semti 453 Pafta, 2419 Ada, 45 parselde
yer almakta ve günümüzde konut olarak kullanılmaktadır. Pervititch haritalarından da
anlaşılacağı üzere yapı 19. yy’ a tarihlenmektedir. O dönemde de konut olarak
kullanıldığı görülmektedir.
Yapı zemin kat, ara kat ve birinci kattan oluşmaktadır.
3. BELGELEME ÖLÇÜM TEKNİĞİ ve ÇİZİMLER
Yapının belgeleme çalışmaları arazi eskizi, arazi ölçüm, dökümler ve ofis
çalışması olmak üzere üç aşamada gerçekleşmiştir. Ölçüm çalışmalarında klasik
ölçüm metotları kullanılarak, kesit ve cephe ölçümlerinde su hortumu yardımı ile
binada terazi düzlemleri kurulmuş ve bu yöntemle zemin veya oda tabanının ne denli
eğimli veya eğri olduğu, düşey terazi yöntemi ile de binada yatıklık olup olmadığı
saptanmıştır. Yapının planları ve yerleşim planı ölçümlerinde ise üçgenleme metodu
kullanılmıştır.
Arazi çalışmalarında elde edilen ölçüler bilgisayar ortamında çizilmiştir. Yapıya
ait 400 adet fotoğraf çizilmiştir.
4. YAPININ GENEL ÖZELLİKLERİ
Ahşap bina (zemin+2+ara kat) sokak yönünde olup diğer cephesi ile birleşik
olan eski dönem taş+tuğla yapı ise avlu içinde bulunmaktadır. Binaya sokaktan çift
kanatlı bir ahşap kapı ile giriş sağlanmakta ve sofa aracılığı ile de arka avluya giriş
yapılmaktadır. Avlu zemini yer yer plak taş kaplama, yer yer ise toprak malzemelidir.
SEDES MİMARLIK
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
ETÜD VE PROJELER DAİRE BAŞKANLIĞI
TARİHİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ
ZEYREK YENİLEME ALANI, 2419 ADA
45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI
Binanın üç girişi vardır. İlki sokaktan, ikincisi avlu kapısından üçüncüsü ise avludaki
yapının birinci katına çıkılan merdivenden sağlanmaktadır.
Bina taşıyıcı sistemi yığma taş, tuğla duvarlar ve ahşap konstrüksiyondur.
Cephelerde ahşap kaplama, iç duvarlarda ise ahşap çatkı üzeri bağdadi çıta ve sıva
tekniğindedir. Binanın ıslak hacimlerini oluşturan döşemeler volta döşeme (putral
arası tuğla kemer) üzeri karo mozaik kaplamadır. Bina iç sofa tipli bir plana sahiptir
ve ahşap merdiven aracılığı ile de bina içi sirkülasyon sağlanmaktadır. Bina
pencereleri ıslak hacimler hariç giyotin kanatlı ve ahşap doğramalıdırlar. Çatı alaturka
kiremitle örtülü ve çinko yağmur oluğu ile dönülmüştür.
5. REKONSTRÜKSİYON RAPORU
1. ZEMİN KAT VE AVLU
Üç farklı dönemde yapılan üç farklı binanın izlerini taşıyan yapının, son dönem
eklentisi betonarme bir yapı ve plan, cephe, malzeme ve işlev bakımından geleneksel
yapılarla herhangi bir benzerliği bulunmamaktadır. Genel olarak yıkıntı halindeki bu
yapı kalıntıları eski yapının da üzerini kısmen örtmüş haldedir.
Z01: Mekanın hol olduğuna ait kanıya eldeki fotoğraflardan ulaşılmıştır.
Z02 - Z03: Mahallerin fotoğraftaki (cepheden) görüntülerinde dükkan olarak
kullanıldığı gözlemlenmekte ancak bu kullanımın eski döneme ait olmadığı, cephe
düzeni ve plan tipinden anlaşılmaktadır. P1 penceresi ile aydınlığın sağlandığı, K1
kapısı ile de mahale geçişin olduğu düşünülmektedir.
Z04: Mahal özellikleri bir sofayı andırmakta ve kalıntı duvarın da incelenmesi
ile beraber yapıya ait merdivenin bu mahalde bulunduğu göze çarpmaktadır ve bu
mahalden diğer odalara geçişin sağlandığı aynı zamanda avluya da bu mahalden
geçildiği düşünülmektedir; ayrıca eldeki fotoğraflardan da bu kanıya varılmaktadır.
SEDES MİMARLIK
ZEYREK YENİLEME ALANI, 2419 ADA
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
ETÜD VE PROJELER DAİRE BAŞKANLIĞI
TARİHİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ
45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI
Z05: Mahalin inşa edilen ahşap yapı ile daha eski olan taş malzemeli yapının
arasındaki boşluk olduğu ve buranın kiler - depo olarak kullanılması düşünülmektedir.
Z06 - Z07: Bu mekanların ıslak hacim görevi gördükleri, cephe penceresine
bakılarak
ve
aynı
zamanda
mekanın
herhangi
bir
yerinde
ıslak
hacime
rastlanmamasından dolayı düşünülmüştür.
Z08: Mahal duvarları almaşık (taş+tuğla) üslupta oluşturulmuştur ve tavan,
tonoz örtü tekniğindedir. Tonoz için iki adet gergi demiri ve gergi için de cephede
kılıçlar mevcuttur.
AV01 Avlu: Bu kısım izlerden ve fotoğraflardan da görülebileceği gibi yapının
arka kapısından ulaşılabilen bir avlu niteliği taşımaktadır.
2. ARA KAT
Mekana
giriş
merdiven
basamağından
sahanlıksız
olarak
geçiş
sağlanmaktadır. Pencereleri giyotin ve kapısı ahşap tablalı kapı şeklindedir. Bu
bilgiye fotoğraflardan yola çıkılarak ulaşılmıştır fakat iç mekana ait herhangi bir veriye
ulaşılamamış olunduğundan, bu katta bulunan A01 ve A02 odalarının mecburi
birleşik oldukları ve A02 mekanından da A03, A04 ıslak hacimlerine geçiş sağlandığı
düşünülmektedir. A03 ve A04 mekanlarının rölövedeki izlerine de dayanarak kat
yüksekliklerinin aynı hizaya geldiği söylenebilir.
3. BİRİNCİ KAT
1 01: Sofa mekanına ahşap merdiven aracılığı ile ve eski taş yapının sonradan
eklenmiş merdiveni ile ulaşılmaktadır. Mekanın pencereleri ve K10 çift kanatlı ahşap
kapısı fotoğraflara dayanılarak çizime eklenmiştir.
SEDES MİMARLIK
ZEYREK YENİLEME ALANI, 2419 ADA
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
ETÜD VE PROJELER DAİRE BAŞKANLIĞI
TARİHİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ
45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI
1 02 - 1 03: Bu odalar benzer özelliklere sahiptirler ve yapının çıkma kısmını
oluşturmaktadırlar.
gözlemlenmese
de
Mekanların
bu
pencereleri
pencere
fotoğraflardan
kanatlarının
yeni
giyotin
dönemde
olarak
değiştirildiği
düşünülmektedir.
1 04 - 1 05: Bu mekanlar ıslak hacmi oluşturmaktalar. Mekanların zemin
döşemeleri volta döşemedir, fakat tavan ahşap çıtalı tavan tekniğindedir.
1 06: Mekan oda olarak düşünülmüştür. Zemin ahşap rabıtalıdır, tavan ise
ahşap çatkı tekniğindedir.
1 07: Eldeki fotoğraflardan faydalanılarak odanın penceresi giyotin ve kapısı
ahşap kapı olarak tahmin edilmektedir.
1 08: Bu mekana avludan çıkılan bir merdiven ve ahşap bir kapı ile ulaşım
sağlanmıştır.
1 09: Mekan ıslak hacim olarak düşünülmüştür. Böyle düşünülmesinin sebebi,
cepheden de görülebilen bir gider borusunun olması ve aynı zamanda yükseltilmiş bir
döşemeye sahip olmasıdır.
4. İKİNCİ KAT
2 01: Solarak kullanılan bu mekana ahşap bir merdiven aracılığı ile ulaşım
sağlanmıştır. Mekanın pencereleri ve K10 çift kanatlı ahşap kapısı fotoğraflara
dayanılarak çizime eklenmiştir.
2 02 - 2 03: Bu odalar benzer özellikler göstermektedirler ve aynı zamanda
yapının çıkma kısmını da oluştururlar. Mekan pencereleri fotoğraflara dayanılarak
giyotin olarak gözlemlenmese de bu pencere kanatlarının yakın dönmede
değiştirildiği düşünülmektedir.
SEDES MİMARLIK
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
ETÜD VE PROJELER DAİRE BAŞKANLIĞI
TARİHİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ
ZEYREK YENİLEME ALANI, 2419 ADA
45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI
Yapının rölöve projesinde kapatılmış olarak gözlemlenen pencereler buradaki
mekanlara açılmaktadır. Merdivene, mutfağa ve odalara açılan pencerelerin düz tuğla
kemerli, ahşap doğramalı ve giyotin oldukları düşünülmektedir. Ayrıca restorasyon
projesinde bu pencereler, bitişik betonarme yapı dolayısı ile yeniden işleve
sokulamamışlardır. Ancak niş olarak yeniden işlevlendirilmişlerdir.
5. SOKAK CEPHESİ
Cephe ahşap kaplamadır. Zemin katın su basman seviyesine kadar (temel
duvarı) taş duvarlı ve bu taş duvarın hemen üzerinden ahşap bir damlalıkla ahşap
çatkı duvar üzeri ahşap kaplama ile devam etmektedir. Islak hacimlerin cephe kısmı
ise tuğla duvar üzeri ahşap kaplama tekniğindedir.
Pencereler genel olarak ahşap, giyotin kanatlıdır. Bu pencereler yardımı ile
aydınlatılan binanın ıslak hacimleri bu cephede zemin ve ara katta kanatlı pencere
tekniğindedir. Ayrıca zemin ve ara kattaki pencereler metal korkulukludur.
Binanın giriş kapısı çift kanatlı olup, kanatlardan biri aydınlık amacıyla tablasız
ve metal korkulukludur. Çatılar ahşap konstrüksiyon üzeri alaturka kiremit ile
örtülmüştür.
Çıkmayı taşıyan üç adet eliböğründe bulunmaktadır. Bu eliböğründeler yandan
ahşap kaplama, önden ise ahşap çıta kaplamalıdır.
6. AVLU CEPHESİ
Avlu cephesi, sokak cephesi ile aynı özelliklere sahiptir. Eski taş - tuğla
yapının cephesi zemin kata kadar almaşıktır (taş + tuğla), zeminden sonrası ise tuğla
ile devam etmektedir. Bu binanın çatısı ise teras çatı ve betonarme tekniğindedir.
Ahşap bina ile aynı yaşta olan merdivenleri ve üst kat kapı girişi yapı ile
ilişkilendirilmesi iç mekanlarda gerçekleştirilmiştir.
SEDES MİMARLIK
İSTANBUL BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ
ETÜD VE PROJELER DAİRE BAŞKANLIĞI
TARİHİ ÇEVRE KORUMA MÜDÜRLÜĞÜ
ZEYREK YENİLEME ALANI, 2419 ADA
45 PARSEL MİMARİ PROJE RAPORLARI
7. YAN CEPHE
Normalde cepheye ait bir görüntü bulunamamış (sebep olarak yan taraftaki
betonarme bina gösterilebilir) ancak iç mekanlardan yola çıkılarak bir cephe
oluşturulmuştur. Cephe tuğla örgü üzeri sıvalı ve yalnızca ikinci kattan açılan
pencerelere sahiptir. Pencereler ise ahşap giyotin penceredir.
8. YAN CEPHE (C - C KESİTİ)
Cephe ön ve avlu cephesi ile benzer özellikler sahiptir, ancak kör bir cephedir.
SEDES MİMARLIK