Bilgisoyqrlorln kentsel tqsonm e$itinindeki rolii

\
kentsel
Bilgisoyqrlorln
tqsonme$itinindekirolii
bir one'
yagamnkalitesinipekiEtirici
Tr r,, anada,Ingiltereve Amerika'da sel
iEerenpolitik
mi vardr.Arazikullanrmrm
planlanrun,
endiistriyel
ulaqrm
kararlarm,
oluqtuboyutlu
tiE
iskann
ve
geliqmenin
salarda (Atash,1992)meslektarihinde
gittiincelenmesi
gewe
tizerinde
etkisial- rulmuE
bu durumfizikel planlamantn
rigrencilerinin
Mimadrk
trndaydl.Sonydlarda,kentselyenileme kEeartmahadrr.
farkholarak,genelde
e[itimlerinden
dikkatlekeqfi,
yeniden
formun
defizilsel
giri$
tasarlma
ci$rencilerine
roliine planlama
ri planlamaegitimindetasartmm
olan
rinemli
igin
Plancilar
verilir.
iizeti
karqtn,
gevirdi.Ancakyenilenenilgiye
MegeEirmektir.
gcizden
ve
yapmak
plan
kentseltasattmegitimistandartbir
mimasorumlulufu
yaratilmastntn
miifredatasahipdefildir. Mimarltkve karun
planlamaegitiminde,bu e$itimtizel ra aittir.Kentseltasarlmve kentselkorumagibi konulariizerinee$ilenplanlama
veriliYor.
programlar
altrnda
bile verilenproieegitimi'
Bu nedenler ri$rencilerine
gibi giivenduybir tasanmct
geliEi- kendilerine
mesle$in
kadartizetlen'
mini kendiiE- malartnthissettirmeyecek
ve
ksttlanm4tr.
mig
gcimiiyor.
ine
egitiminingiirselsanatlara
Bir mimarLk Planlama
lastth
iEin aErkh$mrn oluEu,mimarlaberaber
rigrencisi
katdanbirEokplanlama
hedef,iiE bo- projeEahEmasrna
kendilerinigiivensizhis'
yutlu bir me' rigrencilerinin
Bu dunedenolmaktadrr.
kanyaratmak- setmelerine
sosyalve ekoise rumda,kent tasarlmcilan
trr. Plancilar
meka- nomikplanlamaile mimarltkarastnda
genelikle
En geniEan'
nl toplumun kaldrklanigin Eansszdrlar.
aktiviteleri'
insan
tasartm,
kentsel
ekonomikve Iamda,
dtiniiqtiiriilmesini
forma
demografik nin iiE boyutlu
Gir$ Resmi:AdobePhoshop'taeldeedilm$ bir dneri direnci projesi
Biiliimii'
Planlama
beklentilerine kapsar.Kentbinalan,biitiin plancdarm
dgrencisi,
Master
Wilton'Clark,
Tasinmct : Andrea
kentsel
Planctlar,
grireiki boyut- sorumlulugundadtr.
CalgaryUniuusitesi
ve tam
delerlendirmek
lu olaraksunar- kompozisyonu
birbirlemekanlarrn
iEin
yansttmak
olarak
analize
sosyal
d$rencilerinin
lar.Planlama
RichardM.Levy
metrolar,yaya
planlarveya riyle iliqkisini;caddeler,
haritalar,
zaman,
baqladrklan
$ehirPlanlarna
ve binalar
alanlart
parkla,
kamu
yollart,
gcirselimailarverinetabloya da grafrk
ProfesorCalgarY
Associate
gerekformun
kentsel
pek gdriilmez(Dogeenhart dahilolmakiizere
kullandrklan
Uniuersitesi
zorungeqirmek
grire leriyleberabergtizden
1992).Birgokplancrya
TasartmFakilltesi ve Sawicki.
Qeuresel
dadrlar.
karmapolitikalarrndaki
geligme
kentsel
(GIS)veBilgisayar
CoirafiBilgiSistemi
an'
araqtrmalada
grkhken ivi iki bomtlu
Qeviren:
(BDT
veyaCAD)sosyal
Thsartm
Destekli
laEilr.
Giilin KiiseOfluo$lu
baf olabilearasnda
mekanlar
ve
mimari
Ancaksosal de$igiminetkilevicilerin$ebirPlanast
ve Sa'
(Dagenhart
araEtrr
modern
den birisi olarakmimaritasnmtn,kent- cekiki
K lfn'nilitii;iiniil.ffi
&:I
50
Ma rl '9 4
wici, 1992,Littehales,1991).Yazrhmve donanrmdakison
geligmeler,GIS,BDT ve gcirseluygulamalarmrn
(visualization applications)birbirleri arasmdakiuygulanabilirli!i
(compability)konusundayeni umutlar vaadediyor.
Giini.imiizdefizilael, ekonomikve demografikveriler iki
ya da iiE boyutluelekronik mekandagcisterilenara$tlrmalardangelensonuElarla
birlikte EeEitlimodellemeyrintemlerini kullanarakycinetilipanalizedilebilirler.
Diger etkilerdenbaqkabu teknoloji,mimarhkfakiiltelerine mevcutmi.ifredatlannr
de$iEtirmeleriiEin meydan
okuyacaktrr.Ancak sadecebilgisayardestekli tasanmve
cografibilgi sistemiile ilgili dersleriilaveetmek,6grencilerin geleceklerindeki
kariyederiiEin uygun olmayacaktr.
ProblemEcizmeprati$i, planlamateorilerinin, analiztekniklerininve proje sunu (presentation)bolutlannrn geligmesini saflayacakve dersteelde edilen ustahklarprati$e
aktanlacaktrr
lmajigleme
vegairsellik
BirEokplanlamave geligmekararlan,nihayetindecinerilen projenin fizilsel gdriintiisiine baghdrr.Plancrlarfiziksel Eevre$artlanruanlamakiEin iEegenellikle planlama
Videove fotografikmedya,gealarumgrirmeklebaEladar.
nelliklekomEulukiinitesi, alanyada brilgeninilk izlenimini gdrtnti.ilemekiEinkullanrlr. Gelecekevarolmasrmuhyarayxcak
temelgciriintulerikarEdaEnrmamnx
olan co$rafi
Resim No 1-2
bilgi sistemive bilgisayardesteklitasanmkentselgeliqmedeki inceliklereduyarhltklayaklaEmamzdestekleyecektir. ProjeAlam: PincberCreek,AlbertaHalhm kattltmtna gdre
olugturulan imajlann bir krcru AdobePbotoshop'taedit edildi.
OluEturulanbir imaj, yeni yedegimalanlanrundondurulTasanrnalar : Andreawilton-Clarh,Master dgrencisi,Planlamasl,mevcutyedeqimlerinsrhhileEtirilmesi
veyakent moma Biililmii, CalgaryUniuersitesi
bilyalannrn eklenmesiyleetkilenecekolan degiqimlerin baskrsr
ya da digerrjzelservislerleilgili hizmetlerEokdaha
gcisterilmesinde
cinemlidir.
ucuza sunulabilir. Kentseltasanm alanrndaEa[daE
Multi-medyayurhmlan (MacromindDirectorve Persu- diiqiinceakmlannrn e$itimi,bilgisayardesteklitasarlmve
asionve eEdegerleri)
ve foto-edit yz;thmlan (AdobePho- bilgisayargrirselli$ie$itiminerehberliketmelidir.O$rencitoShopve eqde$ederi)kentseltasanmakaulanhalkrnad- lerin proje ridevlerineAppleyard,Jacops,lynch ve Vhyte
reslenmesiiEinyarahdr (McClure,1992).En Eokkullanr- (1988)gibi kentseltasatlmclve ara$tlrmacllartn
okuma
lanyazitmlardanbiri olanAdobePhotoShop,bir grafikere cidevlerieklenmelidirTasanmteorisinidahaaErkanlamak
ve yeni baElayan
smrsz gcirselolanaklarsa$layan
bir kim- igin, smf EahEmalarrnda
topoloji, mimari rilEekve form,
senin dahi imaj iElemeteknolojisinikolaycakullanmasrnr koruma, ortak kullanrm alan planlamail,yayave ta$rt
saflayangiiEli.iaraElarasahiptir.lmajlaq bilgisayardata- sirktilasyonu,mimari standartlargibi tasanmkonulannda
ranmrEfoto$raflaqdia, bir baEkamulti-medyaEahqmasn- yerel drnekler verilmelidir.ilk rjdevlerdeproje degerlendan veyavideodanimaj iqlemeyzrhmr iEinedo$rudanak- dirmesien rinemli araEolmahdr. KomEulukiinitesinde
tarilabilir.Video ortam genelliklediigiik rezoli.isyonlu gakgmak,ciirenciyeblok rilgesindekikentselformu komimajlann iizerinde oynanmasrnlve gogaltilmasmsailar. quluk iinitesinegeliEtirmekte
yardmo olur Bu ti.ir ahgtrrAyntzamandaiElemingeri ddni.iEi.imil
Pro- malar cigrencilereplan ile perspektifarasrndakigeEiEi
de saglanabilir.
jenin gerekinimlerinebalh olarak,imajlarbasrlabilir,dia oluEfurmalannda
yardmo olur.
veyavideo formatrna transferedilebilir.Ancakl'iikek kagcirselligine
giriE,EahEma
Bilgisayar
alamndakicaddeve
liteli grafik rizellikleresahip bilgisayarlarpahahdrr.Buna sokaklanngdriintiElerinindijital halegetirilmesiylebaElar.
karEilrkticari firmalar nacir!ryla kullanrcrlararenkli proje Bu gririiniiElerdiizeltilerekmevcutgririintiiniin iginekatr-
5l
Mart'94
labilirler Bu tip driniiqiimler,kentseltasanmre vastran srrrm grubunacaddeler,arazikullarumr,bdlgeleme(zokentlerdekietkisigibi birgokdegiqikkonudatartrqmalare nins). srnrrle topografragibi planlailgili incelemekonunedenolacakprojealanrndaki
gosterecekrir lan lerilir Qegitlifiziksel,ekonomik,demografikbilgiler
degiqiklikleri
Bu ilk Ealqmalar,
projelerindedahabaqan| BDTtabanrnda
cigrencilere
I ayntzamanluklenebildi$iigin,dgrencile
olmalannrve tasanmkonusundadahaaktifrol almalannr da haritalamabilgileriylecografibilgi sistemineyaklaqtrnsa$layacaktrr.
Bu aradaanacaddeleryenidendijzenlene- lrr HalihazrrharitalariizerindeEahqmalar
bittiktensonra,
cektir,O$rencilermevcutbinalar olmadanda cadde ogrencilerEahgma
alanlannrnbir krsmrnda
iiE boyutluEadijzenlemesi(streetscape)
elemanlannrgeliqtirebilirler hqrrlarProgramilerledikEe
bina iliEkilerive boqalanlann
MekanalgrlayrE
biEiminegcirekapr, penceredetaylan. ileride alacagrdurum iig boiutlu olarakgcirselleqir.
Model
kent mobilyalan,
yeqilbitkleq caddecephelerinin
renkle- tamamlandr$rnda
topografrabilgileri,binalar,caddeler,
ri gibi mimarielemanlardn planaErkanlabilir.
(Resim1) vaya1'ririimeyollan, kent mobilyalarrde$iqikEahgmalara
ve (Resim2)
ba$lanmakiEin kullanrlrr.Gori.iniigleryaya,motorlu tagrt
Korumaplanlamasr
dersindeoldu$ugibi bina restoras- veyabinakullanrcrlannrn
perspektiflerine
goreinqa
EeEitli
yon planlan gciriiniiglerve perspektiflerolarakseri galqr edilebilirler (Resim3) ve (Resim4)
labilir.AlternatifleqtarihiverileredahaEokdikkatedilerek
Iqrkve gcilgeqalqmalangiiniin ve yrhngeqitlizamanlarr
tiretilebilir.Kes-yaprytrkomutu ve kontur kullanrmr, na gdre canlandrnlabilider.
Aynr zamandaBilgisayarDesmevcutbinalannfotografve gizimlerininsayrsal
getiTasanm
hale
tekli
savesinde
sokakprofilleri.bitkilendirmeqerilmiqversiyonlankargrlagtrnlp,renk
ayarlamasryaprlabilir (McCIure,1992). Ayrr,zamanda IilEllff
diger bir araqtlrmaolarak,tarihi belgelemekigin Eizgigizimleri saysalhale getirilmigfoto$raflarrnijzerlerinekontur olarakgegilebilir SonuEolarak,ci$rencileringcirselalgrlamakapasitelerinigenigletmekve bilgisayardesteklita'.i:ri
..z\
gahgma
sanmgevresinde
olana$rsa$lamak
iEindahapek
cok dersverilebilir.
ffiru'l;-ffi;i**
fftlffir*
-:;;HEa;-
Uqboyutlu
ortamda
kentsel
modelleme
Bilgisayar
DestekliTasanmplanlamaci$rencilerine,
iig
boyutlu ortamdakentselformun karmaqasrnr
araqtlrma
olana$rsa$lar.GiiEliifonksryonel
yeteneklerle
donatrlmrq,
kullanrlmasr
kolay etkileqim,bilgisayardesteklitasalml
miihendislik,mimarhkve planlamada
gokdegerlibir arag
yapryor Bilgisayarlar
giin geEtikgedahagiiglti ve dahasatrn ahnabilirolduklanigin, plancrlarve mimarlarileride
bina ve qehirorganizasyonlannr,
kolayve ucuz foto-render yapabilenbilgisayarteknolojisinekolaycasahipolacaklardr Planlama
egitimindenmezunolacakcigrencilere
bilgisayar
desteklitasanmltanrtmak,onlarabu teknolojiyi
kullandrrmak,
benzeriekipmanasahipdi$ertasanmmeslek dallarrylaortak Ealgabilmeuzmanhgkazandtr
CalgaryUniversitesi'nde
fuchicadmimarivazrhmr.
master diizeyikentseltasarlmstiidyosundailk vrldaverilir,
O$rencilerArchicad'ibina yo$unlugu,sokakstandartlan
ve topograryagibi koplekskentseliligkilerigorselle5tir- ResimNo J-4:
ProjeAlant : PincberCreeh,AlbertaAna caddeninJ boyutlu
mekiEinkullanrrlar.
bilgisal'armctdeli
O$rencilerin
ilk bilgisayar
desteklitasanmdenelimleriTasarnnct: Dauid Mobr.Masterdgrencisi,PlanlamaProgranin baqanlolmasriEinhalihanr haritagereklidirHer ta- trtt Calgar,y[Jniuersite
si
,
52
Mart'94
t
rliltll
:
Klasikyolculuktalepmodellerigibi
karekterlerindeki de canlandrabilirler.
killeri ve ta1fiy^yasirkiilasyonunun
acil servisler,
volculukkavnakve da$ilmt,toplu taq1m,
etkilerinidlEmek
deolanakltdrr.
kentselgeliqmenin
gibi
re segimsrndartnrnyenidenbelirlenmesi
Ogrecilerteknolojiylebirliktedahakonforlubir hale bolgeleme
gbi paketprogramTransCAD
uygulanabilir,
geldikensonra,projelerinidahaiyi sunabilmelerini
sag- yatrnmlara
ve fiziksel
demografik
geligtirip,uygulayacaklardr.lar, rigrencilere
yeni modellemeler
layacak
Eeqitligevresel,
geliqtirme
fonksiplanlama
olana$r
sallayan
konulannr
kenstelprofeninmodelleme
detayBunlarbiiyiik cilEekli
sahiptir.
veyayenisosyal
merkezta- yonmodellerine
lan, mimaristandart
Eizimleri
yaratimalarmigereblir.
Archicad'm
animas- OgrencilerprobleminEdziimtiiizerineyo$unlaEarak,
sarrmlarmrn
Ortutarhbir yaklaEmgeliEtirirler.
yon yapabilmerizelligirigrencilerey^ratt:^lafl
mekanlarn GISile modellemede
igin
yenibir yaqhlar
mekezitinerebilmek
kadarpekEokola- nelin rigrenciler
kuEbagr
iEindedolaEmakan,
bakmaya
getoplutaqrmolanaflr,
etnikniifusdagrhmt,
foto-renderedilmesi yag,cinsiyet,
nak sa$lar.OnerilengeliEmenin
gibi
servislerin
da$drboE
alarun
seEimi
fotografik
liEime
aErk
uygun
durumun
mevcutalanrnileride alacapr
Bu tip
faktjrleriharitadan
eldeedebilirler.
gortintiisi.i
mm etkileyen
nti sa$lar.
niifustakidegiEiklikler,
rigrencilerin
geliEimine
Thsarrmrn
bir araEolarakBDT, kentplanct- tasanmcidevlerinde
modeli,polimevcutservisin
da$drm
doluluklar,
sevisteki
lardanayndiiEiini.ilemez
bir teknolojidir.
etkivegelecekteki
servisda$rhmrndaki
tikade$iqiklikleri
gerekiyor.
leri gibi co$rafikverilerisrnamalan
BilgiSistemleri
Go!rafi
getimek,cograMetin,grafik,videoimajlanrubiraraya
iEin
Cografibilgisistemionam BTDile ortakEahEmak
ve
di$er
dosyalara
fi
sistemini
diskte
depolanmrg
BDTortammda
eldeedilenverileqco$rafi bilgi
tasadanm4tr.
GeEmigte
multimedya
baqarabilir.
baglayarak
uygulabilir.Alanfotofraflan,uydufotog- CD-ROM'a
bilgi sisteminde
organneedilirdi.
uygulamalada
raflarr,dijitalharitalarve ni.ifussapmrverilerianalizedi- sunularrcizeltasadanmrE
yaratilmasl
ti$rencilere
fonlsiyonlanrun
lebilir. E$itimuacr olarakGlS,"sorgulauearashr" (qu- GISmultimedya
tarihi,demogafik,ekonomikve sosyalbilgiler
kentselgeliE- gerresel,
ery andsearch)fonkryonlanmkullanarak
yasalvebaErurulabilecek
veritabanloluEturmageliEmesini
karaktederinin
sa$lar.O$- aErsrndan
meninmekansal
kentsel
konularda
bilgi,birbirinietkiverilerigosteripyenidensr- lanmsaglar.
rencilerhaitalarlamekansal
QeEitli
video
haritalaqtablofoto$raf
ve
imajlart,
leyen
nayabilirler.
Eevrede
ve
matematiksel
kentsel
model
imajlan
co$rafibilgi sistemininmeslekipratikte lar, i.igboyutlu
Ogrencilerin,
multimedya
(viaracfiltyIasunulur.Etkilegimsel
ne kadaronemlioldu$unutarukltketmeleriiEin,planla- Erktdarr
programlanna
girebivekamudairelerine
ziyaretetmelerisa$- deo,haritalaqgrafikleqanimasyon
ma,miihendislik
sadece
bir baElangrEtr
amakattlanabilir.Bu deneyim,
vergilendirme,
ulaqrmplanlamast, lenveritabamyazimlan)
ve ileridegearttracak
bununkullarumrm
acilservisler,
teminve atrksu gibi kentyiinetimikonula- lmcr planlama
rnda araEolarakGIS'inne kadarrjnemlibir roli.ioldugu- liqtirecektir.
GIS,BDTve gdrselimajyazirmlartgibi sistemlerve
yarar.Ucuzkonutprojeleri,sa$lkve
nu de$erlendirmeye
programlar
yeniaraElarla
iizebirliktekentselproblemler
sorumlulusosyal
kiiltiirelmerkezgibiyerelydnetimlerin
ve Ecizme
olanagrsaglar.Oniimtizdeki
birtidevolarakverilerek rindeEahEma
$undaolanproblemlerci$rencilere
daiqistasyonlamnrn
sunumu,plancilara
geliEtirilebilir.
Belediyelerle
ortak Ealqma,mevcutkay- kaEyrl igerisinde
Kullanrcrlara
bilgisayar
haberdar ha genigolanaklarsaglayacaktrr.
naklardan
eldeedilenonlineveritabanlanndan
yaratilmasr,
imajlann,verilerinvefikirlerin
projeleriEinhazr a$rdi.inyasrmn
ederken,planlamaokullanna<i$renci
geniq
potansiyel
getirecektir.
paylaqrmr
Bger
iEin
olanaklar
(ve
Maplnfo,
Atlas,
GIS
ve
ArcView
eqverikaynalrsaglar.
gelecek
planyizyla
hurlayacalsak,
biz
rigrencilerimizi
paketi,temelveritabanlart
degerleri)gibi birgokyazl/rrm
ve haritalama
Ancakplanla- lamafakiiltelerikentselbilgi analnive ycinetimikonulu
ilkelerineoldukEa
uygundur.
yapmakzorundadrlar.
Planaynrzamanda
modellemeve grirsel derslerekrjktencidegiqiklik
ma ci$rencilerinin
Ofrenciiginhazrrhla crlar,bilgi dtinemindecinemlirol oynayacaknr.
kullanrmr
aragolarakcografibilgisisteminin
teknolojinin
gereksinimleri
gibi uygulamalar
geniE ler bilgilive e[itimli olduklanzammga$daE
vardr. TransCAD
yanrlanmakamactyla
uzmanhkalanlannt
uzaystlmekanlargeliEtirmeye
olanaktanr. Bu gbi uygu- olanaklanndan
geEirmek
vekamuyarangalqmalannisteyecekler
IamaIuIaii$rencilerherhangibir matematilael
uzmanhk- hayata
ve
artlracaklardrr
gcizdntin- da organnasyonlannda
baEarilanm
larrolmadanteorikmodellerinuygulamalannr
53
Mart'94