PDF ( 17 )

AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
İHRACAT BİLGİSİ, PAZARLAMA PLANLAMA VE ÜRÜN
GELİŞTİRME YETENEKLERİNİN ÜRETİM VE İHRACAT
PERFORMANSLARI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
Emrah TOKGÖZ*
Selim Said EREN**
Hasan GÜL***
Onur SAYLAN****
EFFECTS OF EXPORT KNOWLEDGE, MARKETING
PLANNING CAPABILITIES AND PRODUCT
DEVELOPMENT CAPABILITIES ON PRODUCTION AND
EXPORT PERFORMANCE
Öz
Bu araştırmada ihracat bilgisi, pazarlama planlama yetenekleri, ürün geliştirme
yetenekleri, üretim ve ihracat performansı arasındaki ilişkiler yapısal eşitlik
modeli (YEM) yardımıyla incelenmiştir. Bu çalışmanın ana kütlesini Türkiye’de
otomotiv yan sanayinde ihracat faaliyetini sürdüren işletmeler oluşmaktadır. Bu
çalışmada kullanılabilir durumda 399 adet anket ile söz konusu işletmelerin
üretim ve ihracat performanslarını artırmaya yardımcı olabilecek değişkenler
ortaya konmaya çalışılmıştır. Oluşturulan modelin sonuçlarına göre; ihracat
bilgisinin üretim performansı haricinde diğer değişkenler üzerinde, pazarlama
planlama yeteneğinin; ürün geliştirme yeteneği ile üretim ve ihracat
performansları üzerinde, ürün geliştirme yeteneğinin ihracat performansı
üzerinde anlamsız ancak üretim performansı üzerinde anlamlı, üretim
performansının ihracat performansı üzerinde olumlu etkilerinin olduğu
anlaşılmıştır.
Anahtar Kelimeler: İhracat Bilgisi, Pazarlama Planlama Yetenekleri, Ürün
Geliştirme Yetenekleri, Üretim Performansı, İhracat Performansı
*
Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
İşletme Bölümü
**
Yrd. Doç. Dr., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi İşletme Bölümü, [email protected]
***
Öğr. Gör., Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ezine Meslek Yüksekokulu
****
Öğr. Gör., Balıkesir Üniversitesi Bandırma Meslek Yüksekokulu
295
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
Abstract
In this research, the relationship between export knowledge, marketing planning
capabilities, product development capabilities, production performance and
export performance were investigated using structural equation model (SEM).
Main body of this study consists of companies doing business in the Turkish
automotive supplier industry exports. In this study, 399 questionnaires were
available for the aforementioned variables which can help organizations to
improve production and export performance has been evaluated in. According to
the results of the model; Export Knowledge has positive effects on three
variables except production performance. Marketing planning capabilities have
positive effects on product development capabilities, production and export
performance. Product development capabilities have positive effect on
production performance but not on export performance. Production performance
has positive effect on export performance.
Key Words: Export Knowledge, Marketing Planning Capabilities, Product
Development Capabilities, Production Performance, Export Performance
1. Giriş
İşletmelerin sahip olduğu her türlü bilgi, beceri ve yetenekler onların
ihracat performansını artırmalarına, pazarlama fırsatlarını yakalamalarına,
yabancı ortaklarıyla olan ilişkilerini güçlendirmelerine ve nihai olarak da
işletme performansını artırmalarına yardımcı olacaktır. İşletmeler, çeşitli
sosyal ilişkiler yardımıyla ya da düzenli bir şekilde faaliyette
bulundukları pazarlardan edindikleri tecrübeleriyle bilgi, beceri ve
yeteneklere sahip olurlar (Behyan, Mohamad, Omar, 2011:327; O’Cassa,
Ngo, Siahtiri, 2012:463). Buradan hareketle bu araştırmada; ihracat
bilgisi, pazarlama-planlama ve ürün geliştirme yeteneklerinin, üretim ve
ihracat performansı üzerindeki etkileri ortaya konulmaya çalışılmıştır.
Son yıllarda dünyada ihracat rakamlarındaki artış nedeniyle, firmaların
ihracat performansını artıran faktörleri belirlemek amacıyla yapılan
çalışmalara odaklanılmaktadır. İhracat performansını artıracak faktörler,
aslında işletmelerin sahip oldukları farklı yeteneklerdir. Sözü edilen bu
yetenekler, işletmelerin belirlenen amaçlara ulaşmasına ve performansın
artmasına yardımcı olmaktadır (Teece, 1997:509; Filippini, 1998:3382).
Çalışmamızda, üretim ve ihracat performansını artıracağı ileri sürülen üç
tip yetenek üzerinde durulacaktır. Bu yeteneklerden ilki, ihracat bilgisiyle
edinilen yeteneklerdir. Bu boyut ile işletmeler; müşteriler, rakipler ve
pazarlar hakkındaki bilgiyi edinme ve sonucunda da ihracat pazarlarında
oluşacak belirsizliklerin etkilerini azaltmaya çalışırlar (Moenaert ve
296
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
Souder, 1990; Kogut ve Zander, 1992; Katsikeas ve Morgan 1994;
Nonaka, 1994; Moorman, 1995; Souchon ve Diamantopoulos, 1996;
Teece, Pisano ve Shuen, 1997; Matusik ve Hill, 1998; Daily, Certo ve
Dalton, 2000; Gnepa, 2000; Teece, 2000; Morgan, Zou, Vorhies ve
Katsikeas, 2003). İkincisi, pazarlama-planlama yetenekleridir. Bu boyut
sayesinde işletmeler, kaynakları ile faaliyet gösterdikleri pazarlar
arasındaki stratejik ilişkileri en uygun hale getirirler (Moller ve Anttila,
1987; Kerin, Mahajan ve Varadarajan, 1990; Piercy ve Morgan, 1994;
Day, 1994; Teece, Pisano ve Shuen 1997; Noble ve Mokwa, 1999;
Menon, Adidam ve Edison, 1999; Vorhies ve Morgan 2003; Morgan vd.
2003). Üçüncüsü, ürün geliştirme yetenekleridir. Bu boyut ile işletmeler,
mevcut ürünlere üstün değer katacak değişiklikler veya yeni ürün
geliştirme yeteneği ile hedef pazarlarda etkin ve verimli olmayı
hedeflerler (Cooper ve Kleinschmidt, 1985; Calantone, Schmidt ve Song
1996; Moorman ve Slotegraaf, 1999; Prasad, Ramamurthy ve Naidu,
2001; Repenning, Gonçalves ve Black, 2001; Sethi, Smith ve Park, 2001;
Stock, Greis ve Fischer, 2001; Subramaniam ve Venkatraman, 2001; Zou,
Fang ve Zhao, 2003; Kuwashima, 2012; Roberts ve Palmer, 2012).
Bu araştırma, Türkiye’nin çeşitli illerinde faaliyet gösteren otomotiv yan
sanayi işletmelerinin ihracat sorunlarını tespit etmek ve performansını
değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Otomotiv yan sanayi ihracatı
bugüne kadar sürdürdüğü gelişimini, gerek doğrudan yurt dışındaki
üreticilere ve gerek yenileme pazarına ihracatını arttırarak devam
ettirmektedir. Otomotiv yan sanayinin Avrupa Birliği (AB) pazarına
yönelik ihracatının daha da gelişeceği tahmin edilmektedir. Türkiye’de
faaliyette bulunan yaklaşık 4000 otomotiv yan sanayi işletmesinin
ihracatı 2011 yılında 8,3 milyar dolara ulaşmıştır. 2011 yılında otomotiv
yan sanayi ihracatının yaklaşık %70’i AB ülkelerine yapılmıştır
(www.ibp.gov.tr). Sanayi kollarının içinde parça sektörü açısından
kurumsallaşmış ve sağlıklı bilgi bulunabilen tek sektör otomotiv yan
sanayidir. Otomotiv yan sanayinde uluslararası pazarlarda rekabet ederek
ihracat yapan firma sayısı 300-350 civarındadır. Bu firmaların %75’i
Marmara, %13’ü Ege, %7’si İç Anadolu ve %5’i de diğer bölgelerde
bulunmaktadır. Ayrıca otomotiv yan sanayinde faaliyet gösteren
firmaların %30’u uluslararası pazarlarda kabul gören kalite belgelerine
sahiptir. Otomotiv yan sanayi, yılda 5.4 milyar dolarlık katma değer, 3
milyar dolarlık ihracat geliri, 450 milyon dolarlık yatırım potansiyeli
mevcut olup, toplam 150.000 kişiye doğrudan, yaklaşık 750.000 kişiye de
dolaylı
istihdam
sağlamaktadır
(www.tubitak.gov.tr;
http://www.taysad.org.tr).
297
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
2. Kavramsal Çerçeve ve Hipotezler
2.1. İhracat Bilgisi
İhracat yapmak isteyen işletmeler genellikle ilk aşamada ana engel olarak
bilgi eksikliğini görürler. İhracat yapılacak ülkelerdeki politik, ekonomik
ve kültürel güçlükler, hareket ve ihracat ortamının karmaşıklığına katkı
sağladığı için pazarın engelleri şeklinde algılanır. Bu nedenle örgütler
bilgiye, bilinmeyen pazarlardaki belirsizlikleri azaltmak için sahip olmalı
ve kullanmalıdırlar. Yeterli bilgiye sahip olunmadan girilen yabancı
pazarlarda yüksek maliyetlerle sonuçlanan hatalar yapılabilir ve bu
nedenle de çok önemli fırsatlar kaçırılabilir (Souchon ve
Diamantopoulos, 1996:49).
Bilginin kullanımı ile işletme performansı arasındaki ilişki oldukça
yüksek düzeydedir. Düşük performanslı işletmeler yönetimsel becerilerle
oluşan tecrübeyi kullanma niyetindeyken, yüksek performanslı işletmeler
sahip olunan bilgiyi kullanarak verdikleri kararların sonuçlarıyla
alternatif faaliyetler içine girerler (Souchon, 1996:64). Teece, Pisano ve
Shuen (1997), işletmelerin sahip oldukları dinamik yeteneklerden birini
bilgi ile edinilen varlık olarak tanımlamışlardır. Sahip olunan bir varlık
olarak tanımlanan bilginin yoğunluğu, özellikle işletmelerin
performansları üzerinde de olumlu sonuçlar yaratacaktır. Bilgi, değişken
bir kaynaktır ve sürekli yenilenmeye ihtiyacı vardır. Üretim performansı
gibi diğer örgütsel kaynaklarla çok kolay birleştirilebilir. Ayrıca,
uluslararası ihracat yapılan pazarlarda esnek bir ortam oluşmasına
yardımcı olur (Haahti, Madupu, Yavaş ve Babakus, 2005:128).
Yöneticiler, rekabetin arttığı, dinamik ve birçok yeni yönetim tekniklerini
içeren iş ortamlarında faaliyet gösterdikleri işletmelerinin performansını
artırıcı yeni yollar bulmak ve geliştirmek zorundadır. Bugün, finansal ve
fiziksel kaynaklardan çok, işletmelerin rekabet ederken sahip oldukları
ana kaynaklar arasında en önemli kavram “bilgi”dir (Prahalad ve Hamel,
1990:81; Ahmadi vd., 2012:15). Bilgiyi kullanma süreci, yöneticilerin
pazarlama-planlama, ürün geliştirme, üretim ve ihracat faaliyetleri ile
ilgili problemleri çözmelerine yardımcı olacak ve böylece işletme
performansını geliştirici sonuçlara ulaşacaklardır (Moorman, 1995:323).
İşletmelerin uluslararası alanda rekabet edebilmesi için bilgiye dayalı iş
görme ve çalışmalar yapma ihtiyaçları gittikçe önem kazanmaktadır. Bu
çerçeveden bakıldığında, bilgi sürdürülebilir rekabet avantajının en
önemli kaynaklarındandır denilebilir (Eren ve Akpınar, 2004:9). Bilgi,
her zaman etkin ve etkili pazarlama kararlarını verirken kritik bir faktör
olmuştur. Bilgi; firmaların, faaliyet içinde bulunmak istedikleri
298
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
pazarlardaki önemli aktörleri anlamada, yoğunlaşan rekabet ve artan
globalleşme sonucu hızla değişen pazar durumlarını izlemede, çeşitli
pazarlama alternatiflerinin değerlendirilmesinde güvenilir pazarlama
planları ve stratejileri hazırlamada, yeni ürünleri üretmede, fiyat
değişikliğinde ve dağıtım kanallarının ayarlanmasında yaşanan özel
sorunların çözülmesinde kullanılabilir (Leonidou ve Theodosiou,
2004:12).
Ürün geliştirme yeteneği, işletmenin pazardaki rakiplerinden daha iyi bir
şekilde ürünlerini geliştirebilecek kabiliyetlere ve rekabet avantajına
sahip olması bakımından önemlidir. Bu kabiliyetlerin ortaya çıkması
ancak bilgiye sahip olma ve kullanımı ile mümkün olabilir (Stock, Greis
ve Fischer, 2001:77). Bu sayede işletme, hem kendi çıkarlarını korumuş
olur, hem de müşterilerinin ihtiyaçlarını daha iyi giderebilir. Bilgiye
dayalı bu kanal, üretim sürecinde daha etkili bir biçimde avantaja
çevrilebilir (Prasad, 2001:110). Bilgiye dayalı rekabet, işletmeleri geniş
bir alanda etkilerken, özellikle uluslararası pazarlarda rekabet eden
işletmeler için bazı ilave zorlukları da beraberinde getirmektedir.
Günümüzde, yöneticilerin sahip oldukları yerel bilgiler artık onlara
uluslararası pazarlarda faaliyet gösterirken etkili bir şekilde rekabet
etmelerinde yararlı olamamaktadır. Global çapta faaliyet gösteren
işletmeler, ürün geliştirme yeteneklerini artırmak ve rekabetçi
girişimlerini oluşturmak için bilgiyi birçok ülkede kaynağından
toplamaları gerekmektedir (Katsikeas, 1994:37; Subramaniam ve
Venkatraman, 2001:359). Anlatılan kavramsal çerçeve ile şu hipotezlere
ulaşılmıştır:
H1: İhracat bilgisi pazarlama planlama yeteneğini pozitif yönde etkiler.
H2: İhracat bilgisi üretim performansını pozitif yönde etkiler.
H3: İhracat bilgisi ürün geliştirme yeteneğini pozitif yönde etkiler.
H4: İhracat bilgisi İhracat performansını pozitif yönde etkiler.
2.2. Pazarlama-Planlama Yetenekleri
Planlama, hızlı değişimlerin çevrede yarattığı belirsizliklerle başa çıkmak
için etkili bir araç olarak tanımlanmaktadır (Gray ve Mabey, 2005;
Vorhies ve Morgan, 2005:80; O'Cass, Ngo ve Siahtiri, 2012: 468).
İşletmeler, üretim ve finansman gibi fonksiyonel alanlarda olduğu kadar
pazarlama alanında da planlamaya gereksinim duyarlar. Hatta tüm
işletme planlamasında pazarlama planlamasının özel bir yeri olduğu
299
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
söylenebilir (Tokol, 1996:54). Günümüz işletmeleri, küreselleşme, artan
rekabet, dinamik çevre koşulları ve değişen müşteri talepleri gibi bir
takım zorlayıcı etmenlerle karşı karşıyadır (Eren, Gül ve Tokgöz,
2013:4873). Ortaya çıkan bu ve benzeri gelişmeler işletmelerin planlama
işlevine ve özellikle pazarlama planlamasına büyük önem kazandırmıştır
(Stern, 1966: 1; Yükselen, 2007:49).
Pazarlama planları, pazarda ürün hedeflerini gerçekleştirmek için bir
ürüne / pazara odaklanırlar ve detaylı pazarlama stratejileri ve
programlarından oluşurlar. Pazarlama planları, pazarlama faaliyetlerinin
yönetilmesi ve koordine edilmesinde merkezi araçlardır (Kotler,
1991:79). Moller ve Anttila (1987), planlanması gereken pazarlama
yeteneklerini, işletme dışı ve işletme içi yetenekler şeklinde iki gruba
ayırmışlardır. İşletme dışı pazarlama-planlama yeteneklerinin,
uluslararası seviyede makro, endüstriyel seviyede daha dar ve müşteriler,
rakipler, tedarikçiler ve dağıtım kanalları gibi yakın dış çevre şeklinde
bölümlere ayırarak incelemişlerdir. İşletme içi planlama yeteneklerini ise,
stratejik fikirler, farklı bölümlerin birlikte çalışması ve pazarlama
yönetimi gibi bölümlere ayırmışlardır.
Bir pazarlama planına sahip olmanın pek çok faydası bulunmaktadır.
Öncelikle pazarlama planı vizyon ve yön sağlar (Cannon,1992:416).
Pazarlama planı, bir yol haritası görevi görür ve işletmelerin genel
stratejik hedeflerini destekler (Villiott, 2012: 30). İyi bir pazarlama
planına sahip olmak, hedef pazara odaklanmaya yardımcı olur ve pazarda
boşluklar varsa yeni fırsatların bulunmasını sağlar (Viliamu, 2005:1).
Ayrıca pazarlama planı, hesap verilebilirliğin ve çalışanlara işlerinde
başarılı olmalarının sebebini bilme olanağı sağlar. Sonuç olarak iyi bir
pazarlama planı, işletmelerin başarısına doğrudan katkı sağlar (Villiott,
2012:30).
Pazarlama planlaması ve pazarlama uygulamaları, pazarlama yeteneğinin
temel unsurlarını oluşturmaktadır (O'Cassa, vd., 2012:466). Pazarlama
yeteneği ise firmaların ürün ve servislerini geliştirerek firma
performansını arttırmaktadır (Day, 1994; Vorhies ve Morgan, 2005;
O'Cass, vd., 2012:468). Bu varsayımlar altında şu hipotezler
oluşturulmuştur:
H5: Pazarlama planlama yeteneği ürün geliştirme yeteneğini pozitif
yönde etkiler.
H6: Pazarlama planlama yeteneği üretim performansını pozitif yönde
etkiler.
300
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
H10: Pazarlama planlama yeteneği ihracat performansını pozitif yönde
etkiler.
2.3. Ürün Geliştirme Yeteneği
Ürün geliştirme yeteneği, temelde işletmenin sahip olduğu ürün ve
hizmetleri geliştirerek satış oranlarını artırma yoluyla stratejilerini yerine
getirme şeklinde tanımlanabilir (Ahmadi vd., 2012:16). Ürün geliştirme
yeteneği, ihracat yapan işletmenin müşterilerinin ihtiyaçlarına cevap
verecek yeni ürünler yapma ve geliştirme anlamındadır. Bu yetenek,
dışarıda müşterilerin ihtiyaçları ile işletmenin yeni ürünleri araştırma ve
geliştirme çalışmaları arasında güçlü bir bağlantı oluşmasına yardımcı
olur. Ürün geliştirme yeteneği yüksek işletmelerin, arz ettiği ürünler,
pazarda rakiplerine göre farklılık göstererek avantaj sağlamalarına
yardımcı olacaktır (Li ve Calantone, 1998).
Dünya ekonomisinin dinamik yapısı ve küreselleşmenin getirdiği
koşullar, yeni ürün geliştirmeyi, işletmelerin karlılıklarını ve rekabet
güçlerini sürdürmek için en önemli faktörlerden biri yapmıştır (Ertürk,
2011:15). Yeni ürün geliştirme süreci, organizasyonun her düzeyde
katkısı ve dışarıdan sağlanan destekle artan bir içerik ve özellik kazanır.
Yeni ürün ya da fikrin doğuşundan markalaşmaya kadar olan dönüşümde
bu etkileşim devam eder (Kulaklı, 2005:99).
Yeni ürün geliştirme süreci beş alt kriterden oluşmaktadır. Bunlar firma /
pazar analizi, fikirlerin geliştirilmesi / yeterliliklerinin belirlenmesi,
teknik geliştirme, ürün testi ve ürün ticarileştirme faktörleridir (Song ve
Parry, 1997:205-206; Ustasüleyman, 2009:401). Bu faktörler temel
olarak, pazar odaklı, üretilebilir ve pazarlanabilir ürünler elde etmek
amacıyla birleştirilir. Ürün geliştirme yeteneği, ürün ve süreç yeniliği ile
ilişkilidir. Ürün yeniliği, yeni ürünleri ve farklılaştırılmış ürünleri ön
plana getirirken, süreç yeniliği üretim maliyetlerini düşürmektedir. Bu
durumda işletmelerin üretim performansları da pozitif yönde
etkilenecektir denilebilir. Konuyla ilgili literatür incelendiğinde, yeniliğin
de ihracatı pozitif etkilediğini iddia eden çalışmalar bulunmaktadır
(Yıldırım ve Kesikoğlu, 2012:167). Bu teorik çerçevede aşağıdaki
hipotezler oluşturulmuştur:
H7: Ürün geliştirme yeteneği üretim performansını pozitif yönde etkiler.
H8: Ürün geliştirme yeteneği ihracat performansını pozitif yönde etkiler.
301
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
2.4. Üretim Performansı
Üretim performansı, 1980 öncesi ve 1980 sonrası olmak üzere iki evrede
incelenebilir. İlk evrede üretim performansının açıklanmasında,
prodüktivite kavramı kullanılmıştır. Prodüktivite, toplam faktör
girdilerinin para cinsinden elde edilen çıktılara bölümü olarak
tanımlanmıştır. Bir başka deyişle, yatırım sermayesinin geri dönüşü
olarak da ifade edilebilir. Bu durum, eğer işletme, maliyet ve prodüktivite
temelinde rekabet ediyorsa geçerlidir (Richardson ve Gordon, 1980:47).
İkinci evrede ise, yeni üretim teknolojileri ve felsefelerini uygulama ile
değişen müşteri ihtiyaçlarını karşılama ön plana çıkmıştır. Bu evrede
meydana gelen yenilik ve değişimler geleneksel performans ölçütlerinin
sınırlarını aşmıştır. Bu yüzden işletmeler, başarılarını devam ettirmek ve
artırmak için yeni ölçütler ortaya koyma zorunluluğu ile karşı karşıya
kalmışlardır (Ghalayini, Noble ve Crowe., 1997:208; Kabadayı, 2002:62,
Zerenler, 2005:5).
Literatürde üretim performansı, geleneksel operasyon stratejisinin temel
rekabetçi öncelikleri olan kalite, zaman, maliyet ve esneklik unsurlarıyla
ele alınmıştır (Klassen ve Whybark, 1999:600; Narasimhan ve Das,
2001:596). Yapılan çalışmalarda, yenilikçiliğin de üretim performansı
ölçeğine ilave edildiği görülmektedir (Vickery, Droge ve Markland,
1997; Narasimhan ve Das, 2001). Üretim performansını etkilediği ileri
sürülen birçok faktör bulunmaktadır. Her araştırmacı, kendine özgü bir
üretim performans tipini tanımlamıştır (Filippini, 1998:3384). Günümüz
işletmeleri üretim faaliyetlerini, fiyat, kalite, üretim kapasitesi,
hammadde, müşteri istekleri gibi birçok değişken etrafında
sürdürmektedir. Bu değişkenlerin istenilen seviyelerde olmasını sağlamak
için, üretim performansının sürekli iyileştirilmesi ve geliştirilmesi
gerekmektedir. Üretim işletmelerinde kıt kaynaklar nedeniyle üretim
performansını etkileyen süreçlerin kapasitesi, insan kaynakları ve
ekipmanlar gibi birçok anahtar faktör bulunmaktadır. İyi bir üretim
performansı, düşük envanter seviyeleri, yüksek üretim miktarları, yüksek
üretim kalitesi, iyileştirilmiş süreç zamanları ve kısaltılmış müşteri cevap
süreleri gibi birçok avantaj sağlamaktadır (Chang ve Wu, 2008; Canos ve
Liern, 2008; Şen ve Cenkçi, 2009:2).
Yapılan araştırmalarda üretim performansının işletme performansı
üzerinde etkili olduğu ortaya konmuştur (Roth and Miller, 1990; Kaplan
ve Norton 1992; Narasimhan ve Das, 2001; Kabadayı, 2002:62). Üretim
performansının etkilediği önemli değişkenlerden biri olan ihracat
performansı, işletmelere rekabet avantajı sağlayabileceği gibi pazarın
durumuna göre savunmacı veya saldırgan bir strateji belirlemelerine de
302
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
yardımcı olur (Çavuşgil ve Zou:1994:5). Üretim performansı, literatürde
genel olarak üretim stratejisinin temel rekabetçi öncelikleriyle karakterize
edilmektedir. Bu çalışmada da, önceki çalışmalarla (Narasimhan ve Das,
2001; Dean ve Snell, 1996; Ahmad ve Schroeder, 2003) tutarlı olarak
üretim performansı rekabetçi önceliklerle ölçülmüştür. Bunlar, genel
olarak maliyet, kalite, teslimat güvenirliği ve esneklikten oluşan dört
temel rekabetçi önceliğini içermektedir. Yapılan kavramsal açıklamalar
doğrultusunda aşağıdaki hipotez geliştirilmiştir:
H9: Üretim performansı ihracat performansını pozitif yönde etkiler.
2.5. İhracat Performansı
İhracat, yabancı pazarlara açılmak isteyen ve açılan çoğu işletme için ilk
adımdır. İhracat performansı, uluslararası pazarlama araştırmalarında
oldukça geniş ölçüde çalışılmış olmasına rağmen tanımı ve tanımı
oluşturan boyutlar üzerinde tam bir uzlaşı sağlanamamıştır. (Çavuşgil ve
Zou, 1994; Mutlu ve Nakıpoğlu, 2011:246). Kavramsal olarak ihracat
performansı, genelde ihracatta etkinlik, yeterlilik ve sürekli ihracatla
ilgilenme anlamlarında kullanılmaktadır (Aaby ve Slater, 1989; Shoham,
1997; Mutlu ve Nakıpoğlu, 2011:247). Bir başka tanıma göre ihracat
performansı, işletmelerin bir ürünü yabancı pazarlara ihraç etmeleri
sonucu elde ettikleri ekonomik ve stratejik hedeflere ulaşma derecesi
şeklinde tanımlanabilir. Bu başarı da, ancak iyi bir planlama ve
pazarlama stratejisi ile olabilir. Firmalar ihracat faaliyetlerini bir dizi
hedefi yerine getirmek için yaparlar. Bu hedefler; yararlar, satışlar veya
maliyetler gibi ekonomik olabileceği gibi, pazar genişlemesi, rekabet
etme, dış pazarda ortaklıklar kurma veya firmanın dış pazarlardaki
farkındalığını artırma gibi stratejik nedenler de olabilir. Bu hedeflerden
bazılarına tam olarak, bazılarına da kısmen ulaşılabilir. Ulaşılan bu
ekonomik veya stratejik hedeflerin derecesi işletmeler için performans
göstergesidir (Çavuşgil ve Zou, 1994:4).
İhracat performansı, işletmenin ihracattaki başarısının göstergesidir.
İhracat performansının yüksek olması, işletmelerin sürekliliğine katkı
sağlamaktadır. Bir işletmenin ihracat performansının yüksek olması, o
işletmenin yöneticilerinin küreselleşen dünyada rekabete hazır olduğunun
bir göstergesi olarak okunabilir (Torlak, Özdemir ve Kula: 2007:104).
Bununla birlikte Melitz (2003) ve Greenaway ve Kneller (2007)'e göre,
ancak verimliliği en yüksek düzeyde olan büyük işletmeler ihracatçı
olabilmektedirler. Küçük ve verimliliği düşük olan işletmeler yabancı
piyasalara girdiğinde batık maliyet riskiyle karşı karşıya
303
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
kalabilmektedirler. Batık maliyet riski ise, firmanın başlangıçta içinde
bulunduğu piyasadaki rekabetin şiddeti ile yabancı piyasadaki rekabettin
şiddeti arasındaki farka bağlıdır. Bu fark azaldıkça firmaların ihracatta
başarıyı yakalama olasılığı artmaktadır (Yıldırım ve Kesikoğlu,
2012:167).
Artan ticaret, ürün ve hizmetlerin küreselleşmesinin yanı sıra, özel
firmaların uluslararasılaşması, giderek ihracat performansının öneminin
vurgulanmasına neden olmuştur. En hızlı büyüyen ekonomik
faaliyetlerden biri olan ihracat, ülkeler ve firmalar açısından son derece
önemlidir. Ancak ihracat performansı olgusunu araştırmak için güçlü bir
teorik çerçeve hala yoktur denilebilir (Lages ve Montgomery,
2004:1187). Bu nedenle işletme literatüründe ihracat performansının
belirlenmesinde kullanılabilecek değişkenlerin neler olabileceğine ilişkin
pek çok farklı çalışma ve öneri bulunmaktadır (Walters, 1990:33). Zou ve
Stan (1998:335-336) ihracat performansının göstergesi olarak 33
değişkenden oluşan 7 faktör belirlemiştir. Bu 7 faktör; satışlar, kar,
büyüme, başarı, tatmin, hedefe ulaşma ve karışık ölçülerdir. Shoham
(1997:61), ihracat performansını firmanın uluslararası satışlarının
bileşimi olarak tanımlamıştır ve ihracat performansının belirleyicileri
olarak ihracatın toplam satışlara oranını, ihracat satışlarının rakamsal
büyüklüğünü ve pazar payını almıştır. Çavusgil ve Zou (1994:4-5) ihracat
performansını belirleyen değişkenler olarak ihracat pazarlaması stratejisi,
firma özellikleri, ürün özellikleri, sektör özellikleri ve ihracat pazarı
özellikleri üzerinde durmuşlardır. Katsikeas ve Morgan (1994) ihracat
performansını; üretim, pazarlama, promosyon, ürün üstünlüğü ve fiyatta
rekabetçiliğin artıracağını ileri sürmüştür. Zou, Fang ve Zhao (2003) ise
ihracat performansını; fiyatta rekabet, ürün geliştirme, dağıtım ve iletişim
yeteneklerinin artıracağını ileri sürmüştür. Aaby ve Slater (1989:9)
ihracatın belirleyicileri olarak strateji, rekabet ve firma özellikleri
üzerinde durmuşlardır (Torlak, Özdemir ve Kula: 2007:105). Bu
çalışmada ihracat performansı, ihracat satış hacmi, ihracat satış gelirleri,
ihracat kârlılığı, ihracatın toplam satışlar içindeki payı ve genel ihracat
performansı göstergeleri kullanılarak ölçülmeye çalışılmıştır.
3. Araştırma Modeli
Şekil 1’de görüldüğü gibi üretim ve ihracat performansını artırıcı etkisi
olduğu düşünülen üç değişken belirlenmiştir. Bu değişkenler ihracat
bilgisi, pazarlama planlama yeteneği ve ürün geliştirme yeteneğidir.
Oluşturulan modele göre, işletmelerin sahip oldukları ihracat bilgisinin
304
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
diğer dört değişken üzerinde olumlu etkisi olduğu şeklindedir. Pazarlama
planlama yeteneğine sahip işletmelerin ise ürün geliştirme, üretim ve
ihracat performansı üzerinde etkili olacağıdır. Ürün geliştirme yeteneğine
sahip işletmelerin üretim ve ihracat performansı üzerinde olumlu etkisi
olacağı ve son olarak üretim performansının da sonuçta ihracat
performansını artırıcı etkisinin olacağıdır.
Oluşturulan modelde ayrıca gizli aracılık ilişkilerinden de söz edilebilir.
Bu aracılık ilişkileri ise şöyle özetlenebilir: İhracat bilgisi ile üretim
performansı arasındaki ilişkide pazarlama planlama veya ürün geliştirme
yetenekleri aracılık etkisi gösterebilir. Pazarlama planlama yeteneği ile
üretim performansı arasındaki ilişkide ürün geliştirme yeteneği aracılık
etkisi gösterebilir. Ayrıca pazarlama planlama ve ürün geliştirme
yetenekleri ile ihracat performansı arasındaki ilişkilerde üretim
performansı aracılık etkisi gösterebilir. Gizli aracılık ilişkileri ile ilgili
sonuçlara ayrıca değinilecektir.
H1: İhracat bilgisi pazarlama planlama yeteneğini pozitif yönde etkiler.
H2: İhracat bilgisi üretim performansını pozitif yönde etkiler.
H3: İhracat bilgisi ürün geliştirme yeteneğini pozitif yönde etkiler.
H4: İhracat bilgisi İhracat performansını pozitif yönde etkiler.
H5: Pazarlama planlama yeteneği ürün geliştirme yeteneğini pozitif
yönde etkiler.
H6: Pazarlama planlama yeteneği üretim performansını pozitif yönde
etkiler.
H7: Ürün geliştirme yeteneği üretim performansını pozitif yönde etkiler.
H8: Ürün geliştirme yeteneği ihracat performansını pozitif yönde etkiler.
H9: Üretim performansı ihracat performansını pozitif yönde etkiler.
H10: Pazarlama planlama yeteneği ihracat performansını pozitif yönde
etkiler.
305
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
Şekil 1. Araştırma Modeli
4. Metodoloji, Veri Analizi ve Bulgular
4.1. Verilerin Toplanmasında Kullanılan Ölçekler
Bu çalışmada veri toplama yöntemi olarak anket tekniğinden
yararlanılmıştır. İlgili anket literatür taraması sonucunda geçerlilikleri ve
güvenilirlikleri daha önceki çalışmalarda onaylanmış ölçekler
kullanılarak hazırlanmıştır. Çalışmada kullanılan anket, otomotiv
sektöründe faaliyet gösteren işletmelere uygulanmıştır. Araştırmaya
katılanların ifadelere ne derecede katıldıklarını saptamak amacı ile 5’li
likert ölçeğinden yararlanılmıştır. Söz konusu ölcek; (1) Kesinlikle
Katılmıyorum ve (5) Kesinlikle Katılıyorum ifadelerinden oluşmaktadır.
Verilerin analizinde; SPSS 15 ve LISREL 8.54 programı kullanılarak
yapısal eşitlik modeli oluşturulmuştur.
Bu araştırmada da ‘Lisrel’ programı kullanılarak, birbiriyle ilişkili
değişkenlerin aynı anda kapsamlı bir analizini yapmamızı sağlayan;
Yapısal Eşitlik Modeli (YEM), (SEM: Structural Equation Modeling)
kullanılacaktır. Yapısal eşitlik modeli, araştırmacıların bilimsel
kuramlarını ölçmelerine ve test etmelerine yardım eden bir istatistik
tekniğidir (Hershberger, Marcoulides ve Parramore, 2003:2). Bu tekniğin
kullanılmasındaki ilk amaç; gözlemlenen değişkenler arasındaki ilişkileri
açıklamaktır (Reisinger ve Turner 1999:71). Böylece çok sayıda
değişkenden oluşan farklı modelleri ve bu modelleri oluşturan
hesaplamaları aynı anda test edebilme becerisi YEM’in en önemli
avantajını oluşturmaktadır (Farrel, 1994:478).
Test edilen yapısal eşitlik modelinin iyi uyum gösterip göstermediğine
ilişkin bir takım kabul edilebilir sınır değerler kullanılarak
306
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
yorumlanmaktadır. Yani analizler sonucunda üretilen uyum
istatistiklerinin belli değerlerin üzerinde veya altında olması istenir
(Şimşek, 2007:13). Tablo 1‘de genel kabul görmüş uyum iyiliği değerleri
görülmektedir.
Tablo 1. Yapısal eşitlik modellerinde kullanılan uyum istatistikleri
Uyum Ölçütleri
İyi Uyum
Kabul Edilebilir
Uyum
Ki-kare (x2) değeri
Ki-kare / serbestlik
derecesi (df)
Yaklaşık hataların
ortalama karekökü
(RMSEA)
Normalleştirilmiş
uyum indeksi (NFI)
Karşılaştırmalı uyum
indeksi (CFI)
İyilik uyum indeksi
(GFI)
Ayarlanmış iyilik
uyum indeksi (AGFI)
Artık ortalamaların
karekökü (RMR)
En Düşük Değer
En Düşük Değer
<2
<5
0=RMSEA≤0,05
0,05<RMSEA<0,10
0,95≤NFI≤1
0,90≤NFI<0,95
0,95≤CFI≤1
0,90≤CFI<0,95
0,95≤GFI≤1
0,90≤GFI<0,95
0,95≤AGFI≤1
0,90≤GFI≤0,95
0=RMR≤0,05
0,05<RMR≤0,10
Araştırmada katılımcıların ihracat bilgi seviyelerini ölçmek için 7 soru
yöneltilmiştir. Söz konusu ölçek Tahi J. Gnepa’nın 2000 yılında
yayınlanmış araştırmasından derlenmiştir. Pazarlama planlama
yeteneklerinin seviyesini ölçmek için 5 soru yöneltilmiştir. Söz konusu
ölçek Morgan ve diğerlerinin 2003 yılında yayınlanmış araştırmasından
derlenmiştir. Ürün geliştirme yeteneklerinin seviyesini ölçmek için 4 soru
yöneltilmiştir. Söz konusu ölçek Zou, Fang ve Zhao’un 2003 yılında
yayınlanmış araştırmasından derlenmiştir. Üretim performansı seviyesini
ölçmek için 5 soru yöneltilmiştir. Söz konusu ölçek Filippini, Forza ve
Vinelli’nin 1998, Johnson’ın 1999 ve Schroeder, Bates ve Junttila’nın
2002 yılında yayınlanmış araştırmasından derlenmiştir. İhracat
performansı seviyesini ölçmek için 5 soru yöneltilmiştir. Söz konusu
307
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
ölçek Hultman, Katsikeas ve Robson’ın 2011 yılında yayınlanmış
araştırmasından derlenmiştir.
4.2. Verilerin Toplanma Süreci
Bu çalışmanın ana kütlesini Türkiye’de otomotiv yan sanayinde ihracat
faaliyetini sürdüren işletmeler oluşmaktadır. Bu çalışma ile söz konusu
işletmelerin üretim ve ihracat performanslarını artırmaya yardımcı
olabilecek değişkenler ortaya konmaya çalışılmıştır. Yapılan araştırmada
kullanılabilir durumda 399 adet anket elde edilmiştir.
4.3. Katılımcıların Demografik Özellikleri
Bu araştırma, otomotiv yan sanayinde faaliyet gösteren işletmelerin
ihracat performansını değerlendirmek amacıyla yapılmıştır. Ankete
katılan 399 işletmede çalışan yöneticilerin; 300 tanesinin erkek, 258
tanesinin eğitim durumunun lisans düzeyinde ve ortalama çalışma
sürelerinin 7,8 yıl olduğu anlaşılmıştır. Ayrıca faaliyette bulunan
işletmelerin 165 tanesinin (%41,4) doğrudan ihracat yaptığı, 313
tanesinin (%78,4) ayrı bir ihracat departmanı olduğu, toplam çalışan
sayısının; 176 tanesinin (%44) 250 üstü, 166 tanesinin (%41) 25-150
arasında olduğu, 186 tane işletmenin (%46) yaşının 10 yıl ve üstü olduğu,
121 tanesinin (%30) 1 ile 5 arasında farklı pazarda ihracat faaliyetlerini
sürdürdüğü anlaşılmaktadır.
4.4. Ölçüm Geçerlilik Analizi
Şekil 1’de görüldüğü gibi İhracat bilgisi, pazarlama planlama yeteneği,
ürün geliştirme yeteneği, üretim ve ihracat performansı arasındaki
ilişkileri ortaya koymak için bir araştırma modeli oluşturulmuştur. Model
test edilmeden önce düşük yüklenme katsayıları oluşturan ölçek
sorularının belirlenmesi ve değişkenler arasındaki korelasyonların ortaya
konması amacıyla doğrulayıcı faktör analizi yapılmıştır.
Doğrulayıcı faktör analizi ile değişkenler analiz edilmiş ve düşük
yüklenme katsayısına sahip olan üretim performansına ait 1 soru dışarıda
bırakılarak analiz tekrarlanmıştır ve tablo 2 ve 3’de verilen faktör yükleri
ve güvenilirlik değerlerine ulaşılmıştır. Tablo 2 ve 3’de yer alan
değerlerin gerek güvenilirlik ve gerekse yüklenme katsayıları açısından
model uyumunun kabul edilebilir değerlerde olduğu görülmektedir.
308
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
Tablo 2. Doğrulayıcı Faktör Analizine Ait Korelasyon, t ve Cronbach’s
Alpha Değerleri
İhracat
Bilgisi
İhracat
Bilgisi
Pazarlama
Planlama
Yetenekleri
Pazarlama
Planlama
Yetenekleri
Ürün
Geliştirme
Yeteneği
Üretim
Performansı
0,84*
0,75**
0,92*
(8,54)
Ürün
Geliştirme
Yeteneği
0,55**
0,55**
(7,30)
(8,17)
Üretim
Performansı
0,39**
0,49**
0,43**
(5,07)
(6,28)
(5,76)
0,47**
0,54**
0,26**
0,36**
(6,63)
(7,98)
(4,42)
(5,11)
İhracat
Performansı
İhracat
Performansı
0,90*
0,74*
0,89*
Uyum İndeksleri: x2 / df=1272 / 289= 4.4, P=0.000, NFI=0.93, CFI=0.94,
GFI=0.80, AGFI=0.76, RMR=0.058, RMSEA=0.092
* Cronbach’s Alpha, ** Correlation is significant at the 0.01 level, Parantez
içindekiler t değerleridir
309
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
Tablo 3. Doğrulayıcı Faktör Analizi Standart Faktör Yükleri
İhracat Bilgisi
Firmamız yurt dışı ticari fuarlara katılır
Katsayı
(t değeri)
0,62
Firmamız ihracat seminerleri ve çalışma gruplarına katılır
0,72 (11,49)
Firmamız ihracata yönelik kitap ve dergileri takip eder
0,67 (10,94)
Firmamız yurt dışı ticari ataşeliklerden ihracat bilgisi alır
0,67 (10,94)
Firmamız ihracat veri tabanlarına erişebilir
0,72 (11,53)
Firmamız yabancı dil bilgisini akıcı olarak kullanabilir
0,60 (10,07)
Firmamızın ihracat deneyimleri fazladır
0,61 (10,21)
Pazarlama Planlama Yetenekleri
Firmamız ihracat pazarlama planlaması yapar
0,8
Firmamız ihracat hedeflerini açıkça ortaya koyar
0,85 (19,38)
Firmamız ihracat stratejilerini açık ve net biçimde belirlemiştir
0,88 (20,28)
Firmamız ihracatı geliştirmek için oldukça kapsamlı planlar hazırlar
0,85 (19,35)
Firmamız ihracatını geliştirme planlarını titizlikle uygular
0,83 (18,86)
Ürün Geliştirme Yeteneği
Firmamız yeni ihraç ürünleri geliştirmek için ar-ge’ye yatırım yapar
0,79
Firmamızın ihracat için yeni ürün geliştirme hızı yüksektir
0,91 (20,36)
Firmamızın yeni ihraç ürünlerini piyasaya sunma başarısı yüksektir
0,84 (18,39)
Firmamızın yeni ihraç ürünleri geliştirme yeteneği yüksektir
0,83 (18,14)
Üretim Performansı
Belirli standartlara uygun üretim yapabilmekteyiz
0,55
Üretim maliyetlerini düşürebilmekteyiz
0,53 (7,85)
Talebe göre üretim hızını değiştirebilmekteyiz
0,62 (8,63)
Üründe kusur olduğunda süratle müdahale edebiliriz
0,64 (8,83)
Ürün miktarlarındaki değişime ayak uydurabiliriz
0,74 (9,43)
İhracat Performansı
Son üç yılı göz önünde bulundurduğunuzda ihracat satış hacminiz
0,8
Son üç yılı göz önünde bulundurduğunuzda ihracat satış gelirleriniz
0,81 (17,55)
Son üç yılı göz önünde bulundurduğunuzda ihracat kârlılığınız
Son üç yılı göz önünde bulundurduğunuzda ihracatın toplam satışlar
içindeki payı
Son üç yılı göz önünde bulundurduğunuzda genel ihracat
performansınız
0,73 (15,29)
310
0,77 (16,41)
0,82 (17,79)
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
Tablo 2’de görüldüğü gibi; ihracat bilgisi ölçeği Cronbach’s Alpha
güvenirlik değeri 0,84’dür. Tablo 3’de görüldüğü gibi; ölçekte kullanılan,
“firmamız ihracat seminerleri ve çalışma gruplarına katılır” ve “firmamız
ihracat veri tabanlarına erişebilir” soruları 0,72 (t=11,53) oranı ile en
yüksek derecede ihracat bilgisi değişkenini temsil ettikleri görülmektedir.
Pazarlama planlama yeteneği ölçeği Cronbach’s Alpha güvenirlik değeri
0,92’dir. Ölçekte kullanılan, “firmamız ihracat stratejilerini açık ve net
biçimde belirlemiştir” sorusunun 0,88 (20,28) oranı ile en yüksek
derecede pazarlama planlama yetenekleri değişkenini temsil ettiği
görülmektedir. Ürün geliştirme yeteneği ölçeği Cronbach’s Alpha
güvenirlik değeri 0,90’dır. Ölçekte kullanılan, “firmamızın ihracat için
yeni ürün geliştirme hızı yüksektir“ sorusunun 0,91 (20,36) oranı ile en
yüksek derecede ürün geliştirme yetenekleri değişkenini temsil ettiği
görülmektedir. Üretim performansı ölçeği Cronbach’s Alpha güvenirlik
değeri 0,74’tür. Ölçekte kullanılan, “ürün miktarlarındaki değişime ayak
uydurabiliriz” sorusunun 0,74 (9,43) oranı ile en yüksek derecede üretim
performansı değişkenini temsil ettiği görülmektedir. İhracat performansı
ölçeği Cronbach’s Alpha güvenirlik değeri 0,89’dur. Ölçekte kullanılan,
“son üç yılı göz önünde bulundurduğunuzda genel ihracat
performansınız” sorusunun 0,82 (17,79) oranı ile en yüksek derecede
İhracat performansı değişkenini temsil ettiği görülmektedir.
Araştırma modelini oluşturan değişkenler arasındaki ilişkiler
değerlendirildiğinde; ihracat bilgisinin r =0,75 oranında ve t=8,54
değerinde pazarlama planlama yetenekleri ile yüksek, r =0,39 oranında ve
t=5,07 değerinde üretim performansı ile düşük seviyede anlamlı ve
pozitif bir ilişkisi olduğu anlaşılmaktadır. Pazarlama planlama
yeteneğinin ürün geliştirme yeteneği ile r =0,55 oranında ve t=8,17
değerinde anlamlı ve pozitif bir ilişkisi olduğu anlaşılmaktadır. Ürün
geliştirme yeteneğinin üretim performansı ile r =0,43 oranında ve t=5,76
değerinde yüksek, ihracat performansı ile r =0,26 oranında ve t=4,42
değerinde düşük seviyede anlamlı ve pozitif bir ilişkisi olduğu
anlaşılmaktadır.
4.5. Araştırma Modelinin Test Edilmesi
Araştırmada, doğrulayıcı faktör analizi sonuçlarının anlamlı olduğu
görülen değişkenler ile şekil 1’de ileri sürüldüğü gibi yapısal eşitlik
modeli oluşturulmuştur. Oluşturulan modelde H2 ve H8 hipotez
yollarının t değerlerinin 1,96’dan küçük olduğu için anlamsız olduğu
anlaşılmıştır. Daha sonra anlamsız olduğu anlaşılan H2 ve H8 yolları
311
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
sırasıyla modelden çıkarılarak program tekrar çalıştırılmış sonuçta şekil
2’de görüldüğü gibi anlamlı yollardan oluşan yapısal eşitlik modeli elde
edilmiştir. Elde edilen modelde; Ki-Kare (x2)=2,72, serbestlik derecesi
(df)=2, NFI=1,00, CFI=1,00, GFI=1,00, AGFI=0,98, RMR=0,015 ve
RMSEA=0,030 değerlerinin iyi uyum seviyesinde olduğu görülmektedir.
Şekil 2. Yapısal Eşitlik Modeli
Şekil 2 incelendiğinde, ihracat bilgisi pazarlama planlama yeteneklerini,
β=0,66 oranında ve t=17,71 değerinde, pozitif yönde etkiler şeklindeki
hipotez 1 kabul edilmiştir. İhracat bilgisi üretim performansını pozitif
yönde etkiler şeklindeki hipotez 2 ret edilmiştir. İhracat bilgisi ürün
geliştirme yeteneğini, β=0,31 oranında ve t=5,50 değerinde, pozitif yönde
etkiler şeklindeki hipotez 3 kabul edilmiştir. İhracat bilgisi ihracat
performansını, β=0,15 oranında ve t=2,57 değerinde, pozitif yönde etkiler
şeklindeki hipotez 4 kabul edilmiştir. Pazarlama planlama yeteneklerinin
ürün geliştirme yeteneğini, β=0,31 oranında ve t=5,61 değerinde, pozitif
yönde etkiler şeklindeki hipotez 5 kabul edilmiştir. Pazarlama planlama
yeteneklerinin ürerim performansını, β=0,31 oranında ve t=5,92
değerinde, pozitif yönde etkiler şeklindeki hipotez 6 kabul edilmiştir.
Ürün geliştirme yeteneğinin ürerim performansını, β=0,20 oranında ve
t=3,76 değerinde, pozitif yönde etkiler şeklindeki hipotez 7 kabul
edilmiştir. Ürün geliştirme yeteneğinin ihracat performansını pozitif
yönde etkiler şeklindeki hipotez 8 ret edilmiştir. Üretim performansının
312
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
ihracat performansını, β=0,10 oranında ve t=2,14 değerinde, pozitif
yönde etkiler şeklindeki hipotez 9 kabul edilmiştir. Pazarlama planlama
yeteneklerinin ihracat performansını, β=0,35 oranında ve t=5,72
değerinde, pozitif yönde etkiler şeklindeki hipotez 10 kabul edilmiştir.
5. Sonuç
Sonuçlar incelendiğinde araştırmada kullanılan değişkenler arasında
anlamlı ve pozitif ilişkiler olduğu ortaya konmuştur. Bu ilişkilerden en
güçlüsü ihracat bilgisi ile pazarlama planlama yetenekleri (r=0,75)
arasındadır. En zayıf ikili ilişki ise ürün geliştirme yeteneği ile ihracat
performansı (r=0,26) arasındadır. Oluşturulan modelde ayrıca gizli
aracılık ilişkilerinden de söz edilebilir (Morales, Montes ve Verdu, 2007).
Modelde oluşan gizli aracılık ilişkileri incelendiğinde; İhracat bilgisi ile
üretim performansı arasındaki ilişkide pazarlama planlama ve ürün
geliştirme yetenekleri aracılık etkisi göstermiştir. Modeli oluşturan H2
hipotez yolu anlamsız olduğundan, İhracat bilgisinin üretim performansı
üzerindeki etkisinin tamamıyla pazarlama planlama ve ürün geliştirme
yetenekleri aracılığıyla sağlandığını söyleyebiliriz. İhracat bilgisi,
pazarlama planlama ve ürün geliştirme yetenekleri arasında da gizli
aracılık ilişkisi vardır. Araştırma modelini oluşturan H3 hipotez yolu
anlamlı olduğundan (β=0,31) ihracat bilgisinin ürün geliştirme yeteneği
üzerindeki etkisinde pazarlama planlama yeteneğinin düzenleyici etkisi
vardır. Pazarlama planlama yetenekleri, üretim performansı ve ürün
geliştirme yeteneği arasında da gizli aracılık ilişkisi vardır. Araştırma
modelini oluşturan H6 hipotez yolu anlamlı olduğundan (β=0,31)
pazarlama planlama yeteneğinin üretim performansı üzerindeki etkisinde
ürün geliştirme yeteneğinin düzenleyici etkisi söz konusudur. Pazarlama
planlama yeteneği, üretim ve ihracat performansı arasında da gizli
aracılık ilişkisi vardır. Araştırma modelini oluşturan H10 hipotez yolu
anlamlı olduğundan (β=0,35) pazarlama planlama yeteneğinin ihracat
performansı üzerindeki etkisinde üretim performansının düzenleyici
etkisi söz konusudur. Ürün geliştirme yeteneği, üretim ve ihracat
performansı arasında da gizli aracılık ilişkisi vardır. Araştırma modelini
oluşturan H8 hipotez yolu anlamsız olduğundan ürün geliştirme
yeteneğinin ihracat performansı üzerindeki etkisinin tamamıyla üretim
performansı aracılığıyla sağlandığını söyleyebiliriz.
Bu araştırmanın temel amacı ihracat yapan işletmelerin sahip oldukları
yeteneklerin üretim ve ihracat performansları üzerindeki etki derecelerini
belirlemektir. Bu çalışmada üretim ve ihracat performansını artıracağı
313
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
ileri sürülen üç tip yetenek üzerinde durulmuştur. İhracat bilgisi,
pazarlama planlama ve ürün geliştirme yetenekleridir. Literatürden alınan
bilgiler ve bu araştırmadan elde edilen bilgiler ışığında söylenebilir ki
bilgiye sahip olma ve bilgiyi yönetebilme özellikle ihracat performansı
için anahtar rol oynamaktadır. Ayrıca ihracat bilgisi, pazarlama planlama
ve ürün geliştirme yetenekleri içinde önemli birer başlangıç noktası
olarak değerlendirilebilir. Araştırma sonunda ortaya çıkan ilginç
sonuçlardan birisi, ihracat bilgisinin üretim performansı üzerindeki
etkisinin (H2) pazarlama planlama ve ürün geliştirme yetenekleri
değişkenlerinin aracılık etkisi ile sağlandığı ortaya çıkmasıdır. Bu sonuç
literatürde Morgan ve diğerlerinin (2003) araştırmaları ile paralellik
göstermektedir. Diğer önemli sonuç ise ürün geliştirme yeteneğinin
ihracat performansı üzerindeki etkisinde (H8) üretim performansının
aracılık etkisinin göstermesidir.
Bu araştırma ile bilginin işletme faaliyetleri üzerindeki önemli etkileri bir
kez daha vurgulanmıştır. Sonuçlar incelendiğinde ihracat bilgisinin
ihracat performansı üzerindeki direk etkisinin β=0,15 seviyesinde olduğu
görülmektedir. İhracat bilgisinin direk etkisinin en yüksek olduğu
değişken β=0,66 seviyesinde pazarlama planlama yetenekleridir.
Pazarlama planlama yetenekleri, ürün geliştirme ve üretim performansı
değişkenleri üzerinde eşit seviyesinde β=0,31 etkili, ihracat performansı
üzerinde β=0,35 seviyesinde etkilidir. Ürün geliştirme yeteneği üretim
performansı üzerinde β=0,20 seviyesinde etkilidir. Üretim performansı
ihracat performansı üzerinde β=0,10 değerinde etkilidir.
Son olarak bu çalışma ve elde edilen sonuçlar otomotiv yan sanayi
sektöründe faaliyet gösteren işletmelere ilişkin olmakla birlikte, ihracat
yapan diğer örgütsel yapılar içinde araştırılmalıdır. Elde edilen
sonuçlardan sadece araştırmanın yapıldığı sektöre ilişkin işletmeler değil
farklı alanlardaki işletmelerde faydalanabilir. İfade edildiği gibi
araştırmanın en önemli kısıtı sadece bir tek sektörü kapsamış olmasıdır.
Bu nedenle araştırmada kullanılan model farklı sektörlerde uygulanarak
genelleştirilmelidir.
314
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
Kaynaklar
Aaby, N. E.; Slater, D. S., (1989), Management Influences on Export
Performance: A Review of The Empirical Literature 1978-88,
International Marketing Review, Vol.: 6, pg: 7-26.
Ahmad, Sohel ve Schroeder, Roger G. (2003), The Impact of Human
Resource Management Practices On Operational Performance:
Recognizing Country and Industry Differences, Journal of
Operations Management, 21, pg: 19-43.
Ahmadi, Seyed Ali Akbar; Jalilian, Hamidreza; Salamzadeh, Yashar;
Saeidpour, Bahman; Daraei, Mohammadreza, (2012), Intellectual
Capital and New Product Development Performance in Production
Firms: A Case Study of Kermanshah Production Firms, Global
Business and Management Research: An International Journal,
Vol:4, No:1.
Behyan, Mina; Mohamad, Osman; Omar, Azizah, (2011), Achieving
Export Performance: Contribution of Relational Elements,
Procedia - Social and Behavioral Sciences, 25, pg: 327 - 337.
Calantone, Roger J.; Schmidt, Jeffrey B.; Song, X. Michael, (1996),
Controllable Factors of New Product Success: A Cross National
Comparison, Marketing Science, 15, (4), pg: 341-358.
Cannon, T., (1992), Basic Marketing Principles and Practice, Third
Edition, Casell Publishers Limited, London.
Canos, L.; Liern, V., (2008), Soft Computing- Based Aggregation
Methods For Human Resource Management, European Journal of
Operational Research, 189, 3, pg: 669- 681.
Chang, Y.C.; Wu, C.W., (2008), Assessing Process Capability Based on
The Lower Confidence Bound of Cpk for Asymmetric Tolerances,
European Journal of Operational Research, 190, 1, pg: 205-227.
Cooper, Robert G. ve Kleinschmidt, Elko J., (1985), The Impact of
Strategy on Export Sales Performance, Journal of International
Business Studies, 16, pg: 37-56.
Çavusgil, S. T.; Zou, S., (1994), Marketing Strategy-Performance
Relationship: An Investigation of The Empirical Link in Export
Market Venture, Journal of Marketing, Vol.: 58, pg: 1-21.
Daily, Catherine M.; Certo, S. Trevis; Dalton, Dan R., (2000),
International Experience in The Executive Suite: The Path to
Prosperity?, Strategic Management Journal, 21, 4, pg: 515-523.
315
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
Day, G.S., (1994), The Capabilities of Market- Driven Organizations,
Journal of Marketing, 58, pg: 37-52.
Dean, James W.; Snell, Scott A., (1996), The Strategic Use of Integrated
Manufacturing: An Empirical Examination, Strategic Management
Journal, Vol: 17, pg: 459-480.
Eren, Erol; Akpınar, Selma, (2004), Yapısal Sermayenin İşletme
Performansı Üzerindeki Etkilerinin Araştırılması, Öneri Dergisi, 6,
22, Sayfa: 9-17.
Eren, S. S.; Gül, Hasan; Tokgöz, Emrah, (2013), Küçük ve Orta Boy
İşletmelerde (KOBİ) Örgütsel Öğrenme ve Yenilik Performansı
İlişkisinin Genel Performansa Etkileri, Journal of Yasar University,
29, (8), pg: 4872-4895.
Ertürk, Muzaffer, (2011), Determinants and Processes of New Production
Development: A Literature Review, Akademik Araştırmalar
Dergisi, Sayı: 49, sayfa: 15-38.
Filippini, R.; Forza, C.; Vinelli, A., (1998), Trade-Off and Compatibility
Between Performance: Definitions and Empirical Evidence, Int. J.
Prod. Res., Vol. 36, No. 12, pg: 3379-3406.
Farrell, Albert D., (1994), Structural Equation Modeling With
Longitudinal Data: Strategies for Examining Group Differences
and Reciprocal Relationships, Journal of Consulting and Clinical
Psychology, Vol: 62, 3, pg: 477-487.
Ghalayini, A. M.; Noble, J. S.; Crowe, T. J., (1997), An Integrated
Dynamic Performance Measurement System for Improving
Manufacturing Competitiveness, International Production and
Economies, Vol.48, pg: 207-225.
Gnepa, Tahi J., (2000), Export Awarenesss, Attitude and Behavior of
American Award Winning Exporters, Journal of Marketing Theory
and Practice, Vol: 8 (3), pg: 41.
Gray, C.; Mabey, C., (2005), Management Development: Key
Differences Between Small And Large Businesses in Europe,
International Small Business Journal, 23, pg: 467-485.
Greenaway, D.; Kneller, R., (2007), Industry Differences in The Effect of
Export Market Entry: Learning by Exporting?, Review of World
Economics, Vol.: 143, No: 3, pg: 416-432.
Haahti, Antti; Madupu, Vivekananda; Yavas, Ugur; Babakus, Emin,
(2005), Cooperative Strategy, Knowledge Intensity and Export
Performance of Small and Medium Sized Enterprises, Journal of
World Business, 40, pg: 124-138.
316
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
Hershberger, Scott L.; Marcoulides, George A.; Parramore, Makeba M.,
(2003), Structural Equation Modeling: Applications in Ecological
and Evolutionary Biology, Cambridge University Press, NY, USA.
Hultman, Magnus; Katsikeas, Constantine S.; Robson, Matthew J.,
(2011), Export Promotion Strategy and Performance: The Role of
International Experience, Journal of International Marketing, Vol:
19, No: 4, pg: 17-39.
Johnson, Jean L., (1999), Stratejik Integration in Industrial Distribution
Channels: Managing The Interfilm Relationship As A Strategic
Asset, Journal of The Academy of Marketing Science, 7 (1), pg: 418.
Kabadayı, E. T., (2002), İşletmelerdeki Üretim Performans Ölçütlerinin
Gelişimi, Özellikleri ve Sürekli İyileştirme ile İlişkisi, Doğuş
Üniversitesi Dergisi, 6, Sayfa: 61-75.
Kaplan, R. S.; Norton, D. P., (1992), The Balanced Scorecard – Measures
That Drive Performance, Harvard Business Review, pg: 71-79.
Katsikeas, Constantine S., (1994), Export Competitive Advantages: The
Relevance of Firm Characteristics, International Marketing
Review, Vol: 11, No: 3, pg: 33-53.
Katsikeas, Constantine; Morgan, Robert E., (1994), Differences in
Perceptions of Exporting Problems Based on Firm Size and Export
Market Experience, European Journal of Marketing, Vol: 28, 5,
pg:17-35.
Kerin, R. A.; Mahajan, V.; Varadarajan, P. R., (1990), Contemporary
Perspectives on Strategic Market Planning, Needham Heights,
MA: Allyn and Bacon.
Klassen, R. D.; Whybark, D. C., (1999), The Impact of Environmental
Technologies on Manufacturing Performance, Academy of
Management Journal, Vol: 42, No: 6, pg: 599-615.
Kogut, B.; Zander, U., (1992), Knowledge of The Firm, Combinative
Capabilities and The Replication of Technology, Organization
Science, 3, (3), pg: 383-397.
Kotler, P., (1991), Marketing Management Analysis, Planning,
Implementation, and Control, Seventh Edition, Prentice- Hall
International Editions, New Jersey.
Kulaklı, Atik, (2005), Yeni Ürün Geliştirme Sürecinde Bilgi Paylaşımının
Önemi ve Bir Uygulama, İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen
Bilimleri Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 8, Sayfa: 99-114.
317
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
Kuwashima, Kenichi, (2012), Product Development Research Cycle: A
Historical Review 1960s–1980s, Annals of Business
Administrative Science, 11, pg: 11-23.
Lages, Luis, Filipe; Montgomery, David, (2004), Export Performance As
An Antecedent Of Export Commitment and Marketing Strategy
Adaptation, European Journal of Marketing, Vol. 38, Issue: 9/10,
pg: 1186-1214.
Leonidou, Leonidas C.; Theodosiou, Marios, (2004), The Export
Marketing Information System: An Integration of The Extant
Knowledge, Journal of World Business, 39, pg: 12-36.
Li, T.; Calantone, R. J., (1998), The Impact of Market Knowledge
Competence on New Product Advantage: Conceptualization and
Empirical Examination, Journal of Marketing, 62, (4), pg: 13-29.
Matusik, S. F.; Hill, C.W. L., (1998), The Utilization of Contingent
Work, Knowledge Creation, and Competitive Advantage,
Academy of Management Review, 23, (4), pg: 680-697.
Melitz, M., (2003), The Impact of Trade on Intra-Industry Reallocations
and Aggregate Industry Productivity, Econometrica, Vol.: 71, No:
3, pg: 1695-1725.
Menon, Anil; Adidam, Phani Tej; Edison, Steven W., (1999),
Antecedents and Consequences of Marketing Strategy Making: A
Model and Test, Journal of Marketing, 63, pg: 18-40.
Moenaert, R. K. ve Souder,W. E., (1990), An Analysis of The Use of
Extrafunctional Information By R&D and Marketing Personnel:
Review and Model, Journal of Product Innovation Management, 7,
(2), pg: 213-219.
Moller, K.; Anttila, M., (1987), Marketing Capability: A Key Success
Factor in Small Business?, Journal of Marketing Management, 3,
(2), pg: 185-203.
Moorman, Christine, (1995), Organizational Market Information
Processes: Cultural Antecedents and New Product Outcomes,
Journal of Marketing Research, Vol: XXXII, pg: 318-335.
Morales, V. J. G.; Montes, F. J. L.; Verdu, A. J. J., (2007), Influence of
Personal Mastery on Organizational Performance Through
Organizational Learning and Innovation in Large Firms and SMEs,
Technovation, 27, pg: 547-568.
Moorman, C. Ve Slotegraaf, R. J., (1999), The Contingency Value of
Complementary Capabilities in Product Development, Journal of
Marketing Research, 36, (2), pg: 239-257.
318
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
Morgan, Neil A.; Zou, Shaoming; Vorhies, Douglas W.; Katsikeas,
Constantine S., (2003), Experiential and Informational Knowledge,
Architectural Marketing Capabilities, and The Adaptive
Performance of Export Ventures: A Cross-National Study,
Decision Sciences, 34, 2.
Mutlu, Hanifi Murat; Nakıpoğlu, Ayşegül, (2011), Uluslararası
Pazarlama Stratejilerinin İhracat Performansı Üzerine Etkisi,
Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 38, Sayfa: 245261.
Narasimhan R.; Das A., (2001), The Impact of Purchasing Integration
and Practices on Manufacturing Performance, Journal of
Operations Management, 19, pg: 593-609.
Noble, C. H. ve Mokwa, M. P., (1999), Implementing Marketing
Strategies: Developing and Testing A Managerial Theory, Journal
of Marketing, 63, (4), pg: 57-73.
Nonaka, I., (1994), A Dynamic Theory of Organizational Knowledge
Creation. Organization Science, 5, (1), pg: 14-37.
O’Cassa, Aron; Ngo, Liem Viet; Siahtiri, Vida, (2012), Examining The
Marketing Planning-Marketing Capability Interface and CustomerCentric Performance in SMEs, Journal of Strategic Marketing, Vol:
20, No: 6, pg: 463-481.
Piercy, N. F. Ve Morgan, N. A., (1994), Behavioral Planning Problems in
Explaining Market Planning Effectiveness, Journal of Business
Research, 29, (3), pg: 167-178.
Prahalad, C. K.; Hamel, Gary, (1990), The Core Competence of The
Corporation, Harvard Business Review, Vol: 68, 3, pg: 79-91.
Prasad, V. K.; Ramamurthy, K.; Naidu, G. M., (2001), The Influence of
Internet-Marketing Integration on Marketing Competencies and
Export Performance, Journal of International Marketing, 9, (4), pg:
82-110.
Reisinger, Yvette; Turner, Lindsay, (1999), Structural Equation Modeling
With Lisrel: Application in Tourism, Tourism Management, 20,
pg: 71-88.
Repenning, Nelson P.; Gonçalves, Paulo; Black, Laura J., (2001), Past
The Tipping Point: The Persistence of Firefighting In Product
Development, California Management Review, Vol: 43, No: 4.
Richardson, P. R.; Gordon, J. R. M., (1980), Measuring Total
Manufacturing Performance, Sloan Management Review, 21, 2,
pg: 47.
319
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
Roberts, Deborah L.; Palmer, Roger, (2012), Developing A Visceral
Market Learning Capability For New Product Development,
International Journal of Market Research, Vol: 54, Issue 2.
Roth, A. V.; Miller, J. G., (1990), Manufacturing Strategy,
Manufacturing Strength, Managerial Success and Economic
Outcomes. In: Ettlie, J.E., Burnstein, M.C., Fiegenbaum, A. (Eds.),
Manufacturing Strategy, Kluwer Academic Publishers, Boston,
MA, pg: 97-108.
Schroeder, Roger G; Bates, Kimberly A; Junttıla, Mikko A., (2002), A
Resource- Based View of Manufacturing Strategy and The
Relationship
to
Manufacturing
Performance,
Strategic
Management Journal, 23, pg: 105-117.
Sethi, Rajesh; Smith Daniel C.; Park, C. Whan, (2001), Cross- Functional
Product Development Teams, Creativity, and The Innovativeness
of New Consumer Products, Journal of Marketing Research, Vol.
XXXV, pg: 73-85.
Shoham, A., (1997), Export Performance: A Conceptualization and
Empirical Assessment, Journal of International Marketing, Vol.: 6,
No: 3, pg: 59-81.
Song, X. M.; Parry, M. E., (1997), A Cross-National Comparative Study
of New Product Development Processes: Japan and The United
States, Journal of Marketing, Vol.: 61, No: 2, pg: 1-18.
Souchon, Anne L.; Adamantios, Diamantopoulos, (1996), A Conceptual
Framework of Export Marketing Information Use: Key Issues and
Research Propositions, Journal of International Marketing, 4, 3, pg:
49-71.
Stern, M. E., (1966), Marketing Planning: A System Approach, McGraw
Hill Book Company, New York.
Stock, Gregory N.; Greis, Noel P.; Fischer, William A., (2001),
Absorptive Capacity And New Product Development, Journal of
High Technology Management Research, 12, pg:77-91.
Subramaniam, Mohan; Venkatraman, N., (2001), Determinants Of
Transnational New Product Development Capability: Testing The
Influence Of Transferring And Deploying Tacit Overseas
Knowledge, Strategic Management Journal, 22, pg:359–378.
Şen, C. G.; Cenkçi, D., (2009), An İntegrated Approach To
Determination Andevaluation Of Production Planning Performance
Criteria, Journal of Engineering and Natural Sciences, 27, pg:1-17.
320
AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2012, Cilt:12, 20. Yıl, Özel Sayı, 12:295-322
Şimşek, Ö. F., (2007), Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş Temel İlkeler
ve LISREL Uygulamaları, Ekinoks, Ankara.
Teece, D.J.; C., Pisani; A., Shuen, (1997), Dynamic Capabilities and
Strategy Management, Strategic Management Journal, 18, (7), pg:
509-533.
Teece, David J., (2000), Strategies for Managing Knowledge Assets: The
Role of Firm Structure and Industrial Context, Long Range
Planning, 33, pg: 35-54.
Tokol, T., (1996), Pazarlama Yönetimi, 7. Basım, Ceylan Matbaacılık,
Bursa.
Torlak, Ö.; Özdemir, Ş.; Kula, V., (2007), Türk İşletmelerinin İhracat
Performansı Belirleyicileri, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi, 9/1, Sayfa: 103-114.
Ustasüleyman, T., (2009), Yeni Ürün Geliştirmede İmalat ve Pazarlama
İşbirliğinde Kritik Başarı Faktörlerinin Öneminin Belirlenmesi,
Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 1, Sayfa: 397413.
Vickery SK; Droge, CLM; Markland, RE., (1997), Dimensions of
Manufacturing Strength in The Furniture Industry, Journal of
Operations Management, 15, (4), pg: 317-330.
Viliamu, P. (2005), The Benefits of A Marketing Plan,
http://www.eigeconsulting.com/The%20Benefits%20of%20a%20
Marketing%20Plan.pdf (13.03.2013).
Villiott, C., (2012), Developing A Marketing Plan, Elliott Bay Desing
Group,
New
Orleans,
http://www.ebdg.com/wpcontent/uploads/2011/02/Developing-a-Marketing-Plan.pdf
(13.03.2013).
Vorhies, D. W.; Morgan, N. A., (2003), A Configuration Theory
Assessment of Marketing Organization Fit With Business Strategy
and Its Relationship With Marketing Performance, Journal of
Marketing, 67, (1), pg: 100-115.
Vorhies, Douglas W.; Morgan, Neil A., (2005), Benchmarking Marketing
Capabilities for Sustainable Competitive Advantage, Journal of
Marketing, Vol: 69, pg: 80-94.
Walters, Peter G. P.; Samiee, Saeed, (1990), A Model for Assessing
Performance in Small U.S. Exporting Firms, Entrepreneurshıp
Theory And Practıce, pg: 33-50.
321
AIBU Journal of Social Sciences, 2012, Vol:12, 20th Year, Special Issue,12:295-322
Yıldırım, E.; Kesikoğlu, F., (2012), Ar-Ge Harcamaları İle İhracat
Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Türkiye Örneğinde Panel
Nedensellik Testi Kanıtları, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi,
Cilt: 32, Sayı: 1, Sayfa: 165-180.
Yükselen, C., (2007), Pazarlama İlkeler-Yönetim Örnek Olaylar, 6.
Baskı, Detay Yayıncılık, Ankara.
Zerenler, Z., (2005), Performans Ölçüm Sistemleri Tasarımı ve Üretim
Sistemlerinin Performansının Ölçümüne Yönelik Bir Araştırma,
Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1, Sayfa: 1-36.
Zou, S.; Stan, S. (1998), The Determinants of Export Performance: A
Review of The Empirical Literatüre Between 1987 and 1997,
International Marketing Review, Vol.: 15, No: 5, pg: 333-356.
Zou, Shaoming; Fang, Eric; Zhao, Shuming, (2003), The Effect of Export
Marketing Capabilities on Export Performance: An Investigation
of Chinese Exporters, Journal of Internalional Marketing, Vol: 11,
4, pg: 32-55.
www.ibp.gov.tr, (03.02.2012), İnternet erişimi.
www.tubitak.gov.tr, (03.02.2013), İnternet erişimi.
www.taysad.org.tr (03.02.2013), İnternet erişimi.
322