DENİZ KAFESLERİNDE YETİŞTİRİLEN ALABALIKLARDA

T.C.
TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞI
TARIMSAL ARAŞTIRMALAR GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
DENİZ KAFESLERİNDE YETİŞTİRİLEN
ALABALIKLARDA
EKONOMİK BAŞLANGIÇ AĞIRLIĞININ TESPİTİ
PROJESİ
Bilal AKBULUT
Proje Lideri
Diğer Araştırmacılar
Dr. Temel ŞAHİN
Adnan ERTEKEN
Muharrem AKSUNGUR
Nilgün GÜNDOĞAN
TAGEM/IY/96/12/1/004
TEMMUZ – 1999
TRABZON
ÖNSÖZ
Bu araştırma, Gökkuşağı alabalığının deniz kafesleri yetiştiriciliğinde karşılaşılan
sorunlara çözüm getirmek, daha verimli bir üretim yapmak ve yetiştiriciliğini sağlam
temellere
dayandırmak
amacı
ile
enstitümüzce
yürütülen
çalışmalardan
birini
oluşturmaktadır.
Çalışmada, ekonomik başlangıç ağırlığının belirlenmesi için çeşitli gözlemsel ve
deneysel sonuçlar elde edilmiştir. Sonuçların irdelenmesi ile hazırlanan bu rapor, deniz
kafeslerine balık yerleştirirken göz önünde bulundurulması gereken balık ağırlıkları
hususunda üreticilere ve araştırmacılara detaylı bilgi sunmaktadır.
Bu çalışmada emeği geçen işçi, memur ve araştırmacı arkadaşlara özverili
çalışmalarından dolayı teşekkür ederim. Bu araştırmanın üreticilere ve araştırmacılara
hayırlı olmasını dilerim.
Bilal AKBULUT
Proje Lideri
İÇİNDEKİLER
Sayfa No
İÇİNDEKİLER -----------------------------------------------------------------------------------II
ŞEKİL LİSTESİ --------------------------------------------------------------------------------III
TABLO LİSTESİ------------------------------------------------------------------------------- IV
ABSTRAKT ----------------------------------------------------------------------------------------I
TAVSİYELER ------------------------------------------------------------------------------------II
1.GİRİŞ--------------------------------------------------------------------------------------------- 1
2. LİTERATÜR BİLGİLERİ ----------------------------------------------------------------- 3
3. MATERYAL VE METOD ----------------------------------------------------------------15
3. 1. Balık Materyali -----------------------------------------------------------------------------15
3. 2. Yem Materyali ------------------------------------------------------------------------------15
3. 3. Kafes Materyali-----------------------------------------------------------------------------16
3. 4. Araştırma Planı ----------------------------------------------------------------------------17
3. 5. Çevresel Parametrelerin Belirlenmesi --------------------------------------------------17
3. 6. Biyometrik Ölçümlerin Yapılması-------------------------------------------------------18
3. 7. Yemleme Tekniği ve Yem Değerlendirmenin Belirlenmesi -------------------------18
3. 8. Büyümenin Belirlenmesi------------------------------------------------------------------19
3. 9. Yaşama Oranının Belirlenmesi ----------------------------------------------------------19
3. 10. Verilerin Değerlendirilmesi -------------------------------------------------------------20
4. BULGULAR ----------------------------------------------------------------------------------21
4. 1. Çevresel Parametrelere İlişkin Bulgular -----------------------------------------------21
4. 2. Biyometrik Ölçümlere İlişkin Bulgular ------------------------------------------------22
4. 3. Yem Değerlendirmeye İlişkin Bulgular ------------------------------------------------26
4. 4. Büyüme Parametrelerine İlişkin Bulgular---------------------------------------------29
4. 5. Yaşama Oranına İlişkin Bulgular-------------------------------------------------------40
5. SONUÇ VE TARTIŞMA -------------------------------------------------------------------41
6. ÖZET -------------------------------------------------------------------------------------------44
7. LİTERATÜR LİSTESİ ---------------------------------------------------------------------46
PROJE BÜTÇESİ İCMALİ-------------------------------------------------------------------50
YÜRÜTÜCÜLERİNİN ÖZGEÇMİŞİ ------------------------------------------------------50
LİFLET ÖRNEĞİ-------------------------------------------------------------------------------51
II
ŞEKİL LİSTESİ
Sayfa No
Şekil 1. Araştırma materyali gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss). ------------------ 15
Şekil 2. Araştırmada kullanılan kafesler.---------------------------------------------------------- 16
Şekil 3. Araştırmanın I. aşamasında aylık boy artışları.----------------------------------------- 23
Şekil 4. Araştırmanın II. aşamasında aylık boy artışları.---------------------------------------- 24
Şekil 5. Araştırmanın I. aşamasında aylık ağırlık artışları. ------------------------------------- 25
Şekil 6. Araştırmanın II. aşamasında aylık ağırlık artışları. ------------------------------------ 26
Şekil 7. Araştırmanın I. aşamasında aylık yem değerlendirme oranları. ---------------------- 27
Şekil 8. Araştırmanın II. aşamasında aylık yem değerlendirme oranları. --------------------- 28
Şekil 9. Araştırmanın I. aşamasında aylık spesifik büyüme oranları. ------------------------- 29
Şekil 10. Araştırmanın II: aşamasında aylık spesifik büyüme oranları. ---------------------- 30
Şekil 11. Araştırmanın I. aşamasında aylık mutlak boy artışları. ------------------------------ 31
Şekil 12. Araştırmanın I. aşamasında aylık oransal boy artışları. ------------------------------ 32
Şekil 13. Araştırmanın I. aşamasında aylık mutlak ağırlık artışları. --------------------------- 32
Şekil 14. Araştırmanın I. aşamasında aylık oransal ağırlık artışları --------------------------- 33
Şekil 15. Araştırmanın II. aşamasında aylık mutlak boy artışları. ----------------------------- 34
Şekil 16. Araştırmanın II. aşamasında aylık oransal boy artışları. ----------------------------- 34
Şekil 17. Araştırmanın II. aşamasında aylık mutlak ağırlık artışları. -------------------------- 35
Şekil 18. Araştırmanın II. aşamasında aylık oransal ağırlık artışları. ------------------------- 35
Şekil 19. Araştırmanın I. aşamasında aylık kondisyon faktörleri. ----------------------------- 36
Şekil 20. Araştırmanın II. aşamasında aylık kondisyon faktörleri. ---------------------------- 36
Şekil 21. Araştırmanın I. aşamasında aylık stok yoğunlukları.--------------------------------- 37
Şekil 22. Araştırmanın I. aşamasında aylık biyokütle artışları.-------------------------------- 38
Şekil 23. Araştırmanın II. aşamasında aylık stok yoğunlukları. ------------------------------ 39
Şekil 24. Araştırmanın II. aşamasında aylık biyokütle değerleri. ------------------------------ 39
Şekil 25. Araştırmanın I. aşamasında aylık yaşama oranları. ---------------------------------- 40
Şekil 26. Araştırmanın II. aşamasında aylık yaşama oranları.---------------------------------- 40
III
TABLO LİSTESİ
Sayfa No
Tablo 1. Birinci aşamada kullanılan yemin bileşimi. --------------------------------------------- 15
Tablo 2. İkinci aşamada kullanılan yemin bileşimi. ---------------------------------------------- 16
Tablo 3. Birinci aşama deneme planı. -------------------------------------------------------------- 17
Tablo 4. İkinci aşama deneme planı.---------------------------------------------------------------- 17
Tablo 5. 1996 – 1997 yılı kafeslerdeki suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri. --------------- 21
Tablo 6. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki boy (L) ve standart sapma (s.s.)
değerleri. ------------------------------------------------------------------------------------- 22
Tablo 7. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki boy (L), standart sapma (s.s.) değerleri. 23
Tablo 8.Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki ağırlık (W) ve standart sapma (s.s.)
değerleri. ------------------------------------------------------------------------------------- 24
Tablo 9. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki ğırlık (W), standart sapma (s.s.)
değerleri. -------------------------------------------------------------------------------------- 25
Tablo 10. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki spesifik büyüme oranı (SBO), yem
değerlendirme oranı (FCR) ve kondisyon faktörü (K) değerleri.--------------------- 27
Tablo 11. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki spesifik büyüme oranı (SBO), yem
değerlendirme oranı (FCR) ve kondisyon faktörü (K) değerleri.--------------------- 28
Tablo 12. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki mutlak boy artışı (MBO), oransal boy
artışı (OBA), mutlak ağırlık artışı (MAA) ve oransal ağırlık artışı (OAA)
değerleri. ------------------------------------------------------------------------------------- 31
Tablo 13. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki mutlak boy artışı (MBA), oransal boy
artışı (OBA), mutlak ağırlık artışı (MAA) ve oransal ağırlık artışı (OAA)
değerleri. ------------------------------------------------------------------------------------- 33
Tablo 14. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki stok yoğunluğu ve biyokütle değerleri.- 37
Tablo 15. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki stok yoğunluğu ve biyokütle değerleri. 38
IV
ABSTRAKT
Deniz Kafeslerinde Yetiştirilen Alabalıklarda (Oncorynchus mykiss, Walbaum 1792)
Ekonomik Başlangıç Ağırlığının Tesbiti.
Bu çalışmada, Doğu Karadeniz şartlarında (‰16-18 Tuzluluk) aynı stok
yoğunluğunda ve 52, 81, 117, 148, 190 gram başlangıç ağırlıklarında 5 grup gökkuşağı
alabalığı (Oncorynchus mykiss, Walbaum 1792) ekim-haziran ayları arasında deniz
kafeslerinde büyütüldü. Büyüme ve yem değerlendirmeyi belirlemek için her ay bütün
kafeslerden rasgele örnek alınarak tartıldı. Ölen balıklar günlük olarak kaydedildi. Deneme
süresinde deniz suyu sıcaklığı 8-21°C arasında değişmiştir.
Denemenin sonunda, hasat ağırlıkları sırası ile 507, 711, 884, 930, 926 gram olmuş,
SBO; 1.10, 1.05, 0.98, 1.03, 0.90, FCR; 1.63, 1.58, 1.76, 1.40, 1.53, MAA; 455, 630, 767,
781, 736, OAA; 875, 778, 656, 528, 387 olarak hesaplanmıştır. Yaşama oranı bütün gruplarda
oldukça yüksek 0.92, 0.84, 0.88, 0.87 ve 0.80 olmuştur.
Yapılan istatistiksel analizlerde gruplar arasında SBO ve FCR'nin farklarının önemli
olmadığı (P>0.05) ancak oransal ağırlık artışı ve biyokütle farklarının önemli (P<0.05) olduğu
görülmüştür. Sonuç olarak denizde alabalık yetiştiriciliğinde, kafeslere küçük balık
yerleştirmenin daha ekonomik olacağı belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Gökkuşağı Alabalığı, Oncorynchus mykiss, Büyüme Performansı,
Karadeniz, Deniz Kafesi, Yaşama Oranı.
ABSTRACT
Determination of Economic Begining Weight of Rainbow trout (Oncorynchus mykiss
Walbaum 1792) were reared in Sea Cages
In this study, five different weight (52, 81, 117, 148, 190 g) groups of Rainbow trout
(Oncorynchus mykiss, Walbaum 1792) raised same stok density in sea cages, were fed at
libitium by hand in Black Sea condition (16-18‰S) between October and June. The water
temperature ranged 8-21°C during experiment period. It was taken samples from each cages
randomly and weighted for determining the growth and food conversation rate monthly
Mortality was also recorded daily.
At the end of the experiment, body weights reached to 507, 711, 884, 930, 926 gram
and calculeted SGR; 1.10, 1.05, 0.98, 1.03, 0.90 FCR; 1.63, 1.58, 1.76, 1.40, 1.53 AWI; 455,
630, 767, 781, 736 PWI; 875, 778, 656, 528, 387 respectively. Survival rate was quite high all
groups 0.92, 0.84, 0.88, 0.87, 0.80 respectivly.
In all groups, statistical difference SGR and FCR has been found unimportant
(P>0.05) but PGR and weight gain as biomass has been important (P<0.05). These results
indicate that small fish are more economic then big fish cultured in Sea Cages.
Key Words: Rainbow trout, Oncorhynchus mykiss, Food Conversation, Growth
Performance,
Black
Sea,
Sea
Cage,
Survival
Rate.
TAVSİYELER
Araştırmada elde edilen sonuçlar incelendiğinde, Karadeniz’de kafeslerde gökkuşağı
alabalığı yetiştiriciliğine yönelik aşağıdaki önerilerde bulunulabilir.
1- Başarılı bir üretim için tüketici isteklerinin göz ardı edilmemesi gerekmektedir;
değişen pazar istekleri karşısında, arzu edilen balık ağırlığının istenen zamanda
hazır olması için gökkuşağı alabalığının deniz kafeslerine ilk yerleştirme ağırlığı
değişebilir.
2- Yoğun yetiştirme şartlarında zamanla balıklarda büyüklük farklılıkları meydana
geldiğinden, balıkların eşit bir şekilde yem almalarını sağlamak ve hasatta balık
büyüklüklerinin birbirine yakın olması için kafeslerdeki balıklar büyüklüklerine
göre ayrılmalı ve balık büyüklüğüne uygun yemleme yapılmalıdır.
3- Daha çok iç piyasada rağbet gören porsiyonluk balık (200-250 g) üretimine
yönelik yetiştiricilik yapılacak ise kafeslerin verimli kullanılması için deniz
kafeslerine yerleştirilen balıklar porsiyonluk ağırlığa geldiğinde hasat edilerek,
yılda birkaç kez ürün alınabilir.
4- İhracata ve işleme sanayine yönelik üretim yapılması durumunda, filetoluk balık
(>2 Kg) yetiştirilmesi hedeflenir. Büyük balık üretilmesinde, sıcak yaz aylarını
geçirmek üzere kafeslerdeki balıkların geçici olarak içsu havuzlarına taşınması,
dalgıç tipi kafeslerin kullanılması veya karadaki havuzlara derinden soğuk su
alınması gibi yetiştirme sistemleri denenebilir.
5- Karadeniz’de deniz kafeslerinde gökkuşağı alabalığı yetiştiren işletmelerin verimli
ve ekonomik çalışabilmesi ve aynı zamanda pazarlamanın balık avcılığının yasak
olduğu ve turizmin artığı aylara yaymak için gerektiğinde balıklarını
taşıyabilecekleri ve yavru üretebilecekleri içsu bağlantılı bir tesislerinin bulunması
gerekmektedir.
6- Yetiştiricilikle uğraşmayı düşünen girişimcilerin dikkat etmesi gereken en önemli
husus, bilinçli ve verimli bir üretim yapabilmek için gelişen teknolojiyi takip
etmek ve aynı zamanda canlı ile uğraşırken doğayla mücadele etmekten
kaynaklanabilecek riskleri hiçbir zaman göz ardı etmemektir.
1. GİRİŞ
İçinde bulunduğumuz yüzyılda artan dünya nüfusu iki temel problemi de beraberinde
getirmiştir. Bunlardan ilki artık ürünlerin boşaltımı ve deniz içerisindeki endüstriyel atıklarda
da büyük bir artış olmuştur. Günümüzde bu durum açıkça görülmekte ve deniz kirliliği bazı
bölgelerde kıyısal balıkçılığın ve geniş alandaki diğer su ürünlerinin yok olmasıyla
tanımlanmaktadır. İkinci problem ise nüfus artışına ayak uyduramayan besin miktarından
kaynaklanan açıktır. Bu protein açığını hafifletmek için deniz ürünlerinden daha fazla nasıl
yararlanılacağı konusunda çok tartışılmıştır. Dünyada ve ülkemizde hızla artan nüfus,
toplumlarda özellikle gıda gereksinimleri açısından başlı başına sorun yaratan boyutlara
ulaşmıştır. Kara kökenli gıda kaynaklarının üretim ve tüketiminin üst sınırına yaklaşıldığı
yeryüzünde insanoğlu toplumların beslenmesi için dikkatini su kaynaklarına yöneltmiştir.
Su kaynakları önemli gıda rezervleridir. Özellikle hayvansal protein açığının
kapatılması açısından önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Büyük boyutlarda olumsuz
müdahaleler olmadığı sürece devamlı olarak kendini yenileyebilen su kaynaklarından ürün iki
ana yöntemle elde edilmektedir. Bu yöntemlerden biri avlanma, diğeri de yetiştirmedir.
Giderek artan endüstriyel ve evsel atıkların akarsu, göl ve denizlerde meydana getirdiği
kirlenmeye ilave olarak aşırı avcılık su ürünlerinin avcılık yolu ile üretiminde azalmalara
sebep olmaktadır. Bu nedenle kirlenmeyi önleme, stokların daha verimli kullanılması,
potansiyel su ürünlerinin devreye sokulması ve yetiştiricilik konularında araştırmalar
yoğunlaşmıştır. Dünya denizlerinde avcılık yolu ile üretim yıllık 100 milyon ton civarında
olup, doğal üretim sınırına çok yaklaşmıştır. Bu durumda denizlerden avcılık ile üretim için
yeni yatırımların yapılması cazibesini kaybetmiş, buna karşı üretim artışı için yetiştiricilik
önem kazanmıştır [Acara, 1991].
Türkiye’de su ürünleri üretimindeki esas uygulama, doğal kaynaklardan avcılık
şekline dayanmaktadır. Ülkemiz denizlerinden ve iç sularından elde edilen toplam su
ürünlerinin %98.0’ı
avcılık, kalan %2.0’si de yetiştiricilik yolu ile sağlanmaktadır.
İstatistiksel kayıtlara göre gelişen balıkçılık teknolojisi ve sayısı artan balıkçılık filolarına
rağmen denizlerden avcılık yolu ile üretilen su ürünlerinde her geçen yıl azalmalar
gözlenmektedir.
Özellikle son 15 yıldır modern cihazlarla donanan ticari av filosundaki artışlar
nedeniyle doğal kaynaklar aşırı derecede zorlanmış, bunun sonucunda, ilk aşamada üretimde
2
büyük artışlar olmuş, Türkiye’de 1995 yılında gökkuşağı alabalığı üretimi 13.343 ton olup,
bunun %12’si Doğu Karadeniz bölgesinden sağlanmıştır [Anonim, 1995]. Gıda kaynakları
içinde çok önemli bir yeri olan su ürünlerinin artırılması doğal kaynaklar için etkili koruma
önlemleri ve uzun vadeli çalışmalarla gerçekleştirilebilir. Bunun yanında kısa vadeli üretim
artışı için günümüzde gelişen teknolojiye paralel olarak yetiştiricilik
yöntemlerinin
geliştirilmesi ve su ürünlerinin kültürünün yapılması bir çok ülke için zorunluluk olarak
ortaya çıkmıştır
Türkiye’ de gökkuşağı alabalığının tatlı suda yetiştiriciliği 1969 yılında başlamıştır
[Çelikkale, 1982] ve geçen zaman içerisinde gerek kamu ve gerekse özel tarım sektörü içinde,
düşük düzeyde de olsa, yerini almıştır. Son yıllarda akademik kurumların ve kamu araştırma
kuruluşlarının etkin faaliyetleri, yatırım durumuna geniş çapta dönüşmese bile özel
girişimlerin belirgin biçimde artması, önümüzdeki yıllarda su ürünleri üretimi konusunu
önemli bir üretim ve sanayi sektörü durumuna gelebileceğini göstermektedir.
Son yıllarda ülkemizde gökkuşağı alabalığının denizde yetiştiriciliği konusunda
Karadeniz kıyıları önem kazanmıştır. Karadaki havuzlarda yapılan yetiştiriciliğin yatırımda
pahalı olması, korunaklı koy ve körfezlerde yapılanların ise akıntı yetersizliği ve hastalık
bulaşması, düşük büyüme oranı, yarattıkları çevre sorunları gibi riskler taşıması nedeniyle,
denizde balık yetiştiriciliği daha cazip hale gelmiştir [Anonim, 1992]. Yapılan çalışmalar
sonunda, açık deniz dalgalarına dayanıklı kafesler yapıldığında, diğer iki sisteme nazaran
daha başarılı sonuçlar alınmakta, daha sorunsuz ve ekonomik üretim yapmak mümkün
olmaktadır.
Karadeniz koy ve fiyortlardan yoksundur. Bunun için açık deniz kafeslerinde üretim
yapmaya müsaittir. Kafeslerde alabalık yetiştiriciliği; kontrolü kolay, hasadı çok basit ve kesif
stok olanağı veren bir yetiştiricilik sistemidir [Çelikkale, 1981].
Deniz kafeslerinde gökkuşağı alabalığı yetiştiriciliğinde stok miktarı, stoklanan ve
hasat edilen balıkların büyüklüğü, beslenme süre ve normları, yemleme teknikleri, kısaca
kafeslerde balık yetiştiriciliğinde daha ekonomik bir yetiştiricilik için, dünyanın bir çok
ülkesinde, yerel koşullara göre çok detaylı araştırmalar yürütülmektedir [Gall ve Crandel,
1992]. Çeşitli yetiştiricilik sorunlarına ışık tutacak yerel çalışmalara büyük çapta gereksinim
vardır.
Gökkuşağı alabalığının deniz kafeslerine ilk yerleştirmedeki ağırlıklarının gelişme
üzerine etkisini belirlemek amacıyla Doğu Karadeniz koşullarında farklı ağırlıklardaki
balıklar
eşit
stok
yoğunluğunda
kafeslere
yerleştirildi.
Büyüme
ve
yem
3
değerlendirmelerindeki farklılıklar incelenerek, deniz kafeslerine balık stoklarken tercih
edilecek balık büyüklüğünü belirlemek, sıcaklıkla sınırlanan denizde besleme döneminden en
iyi faydalanma yolunu, hasatta arzulanan balık ağırlığını elde etmek için başlangıçta kafeslere
yerleştirilecek balık ağırlığını ve kafeslerdeki balıkların aylık gelişmesini tespit etmek
amaçlanmıştır.
2. LİTERATÜR BİLGİLERİ
Gökkuşağı alabalığı ilk defa 1836 yılında RICHARDSON tarafından Colombia
ırmağında saptanmış ve Salmo gairdneri olarak adlandırılmıştır [Çelikkale, 1982]. 1988'de
Amerika Balıkçılık Derneği Balık İsimleri Komitesi tarafından Pasifik alabalığı ve salmonu
Atlantik alabalığı ve salmonundan ayırt etmek için Oncorynchus jenerik (cins) adının, ayrıca
gökkuşağı alabalığının Kamchatka alabalığı (Salmo mykiss) ile aynı biyolojik tür olduğu
kanıtlandığından tür adı olarak gairdneri yerine mykiss adının kullanılması kabul edildi [Gall,
1992].
İlk olarak 1874 yılında Kuzey Kaliforniya'da McCloud nehrinden Mr. S. Green
tarafından Kaledonya (New York)'daki özel kuluçkahanesine transfer edildi. 1877'de ilk
olarak Kuzey Amerika dışına Tokyo'ya Mr. J. B. Campbell tarafından götürüldü. Bunu 1885
yılında Buckinghamshire (İngiltere)'de İver yakınındaki Delaford kuluçkahanesi ve Stirling
(İskoçya) yakınındaki Howietown kuluçkahanesine yapılan nakiller takip etti [Gall, 1992]. İlk
olarak 1912 yılında Norveç'te deniz ortamında kültüre alındı [Edwards, 1978]. Türkiye'de
1969 yılında iç sularda havuzlarda, 1980’li yılların başında kafeslerde [Çelikkale, 1982], 1990
yılında da deniz kafeslerinde gökkuşağı alabalığı kültürüne başlandı [Anonim, 1992].
Su ürünleri sektörü gelişmiş ülkelerde, yetiştiriciler balığın tatlı sudaki gelişme
sürecini mümkün olduğu kadar kısa tutarak, balıkların deniz suyunu tolere olabilecek
büyüklüğe ulaştıklarında denize nakletmektedirler [Edwards, 1978].
Tatlı suda kuluçkadan çıkan ve bir süre tatlı suda büyütülen alabalıkların 60-80 g’dan
itibaren tatlı sudan denize direkt olarak nakledilmelerinin mümkün olduğu bildirilmektedir
[Stevenson, 1980].
Yetiştiricilik ortamında, gökkuşağı alabalıkları 70 g ağırlığında deniz suyuna transfer
edebilmektedirler. Yumurtadan çıkıştan sonraki ilk ilkbaharda 70 g’lık ağırlığa ve deniz
suyuna transferden itibaren bir sonraki yılın sonbaharında 3 Kg’lık ortalama ağırlığa
4
ulaşılabilmektedir. Buna karşılık tatlı suda yetiştirilen gökkuşağı alabalıkları denizde
ulaşabilecekleri ağırlığın yarısı kadar bir ağırlığa gelebilmektedir [Edwards, 1978].
Landless [1976], gökkuşağı alabalıklarının deniz suyuna adaptasyonu üzerine yaptığı
çalışmada, 15 g’lık gökkuşağı alabalıklarının ‰22 tuzluluğundaki deniz suyuna doğrudan
bırakıldığında ölüm oranının %1 ile %8 arasında kaydedildiği bildirilmektedir.
Johnsson ve Clarke [1988], Juvenil Çelikbaş alabalıkları ile gökkuşağı alabalıklarının
deniz suyuna adaptasyonu, balık büyüklüğünün, su sıcaklığının ve fotoperyodun adaptasyona
etkilerini inceledikleri çalışmalarında, ‰24 tuzluluk ve 17°C su sıcaklığında gökkuşağı
alabalıklarında %18 ölüm oranı kaydedilirken, Çelikbaş alabalığında %33’lük ölüme
rastlanıldığı ve genel bir ifade ile gökkuşağı alabalığında elde edilen ağırlık artışlarının
Çelikbaş alabalığına göre %11 daha fazla olduğunu belirtmektedirler.
Gorie [1993], tatlısu ortamında yetiştirilen 0+ yaş grubuna dahil gökkuşağı
alabalıklarında deniz suyuna adaptasyon yeteneği ile vücut ağırlığı arasındaki ilişkiyi ortaya
koymak amacıyla yaptığı çalışmada, ortalama 50, 100, 150 ve 200 g vücut ağırlığına sahip
balıklar kullanılmış ve balıklar ‰31.6-31.7 tuzluluğa sahip su ortamlarına doğrudan
bırakılmıştır. Deneme sonunda 50 g ağırlık grubunda yüksek ölüm oranı kaydedilirken, 50 ve
100 g ağırlık gruplarında serum Na konsantrasyonlarının 150 ve 200 g ağırlık gruplarına göre
daha yüksek bir değerde kaydedildiği belirtilmiştir. Ayrıca, deniz suyuna transferin balık
büyüklüğü ile yakından ilişkili olduğunu ve deniz suyuna en az 150 g ağırlığındaki
alabalıkların nakledilmesinin uygun olacağını, bu ağırlıktaki balıkların adaptasyon dönemine
ihtiyaç duyulmaksızın denize doğrudan nakledilebileceğini bildirmektedir.
Karadeniz’de daha önceden yapılmış olan çeşitli araştırmalar [Büyükhatipoğlu ve ark.,
1996; Aral ve ark., 1996], gökkuşağı alabalıklarının tatlı sudan Karadeniz şartlarında,
kafeslere nakledilirken ortalama 100g’lık balıkların rahatlıkla nakledilebileceğini ve nakilden
kısa süre sonra yemlemeye başlanabileceğini bildirmektedirler.
Balık büyüklüğü, stok yoğunluğu ve cinsi olgunluk durumuna bağlı olarak gökkuşağı
alabalığı tatlısudan ‰32’lik deniz suyuna kadar değişen tuzluluklara adapte olabilir ve
büyüyebilir. Bununla birlikte ‰28’in üzerindeki tuzluluklarda yapılan deneysel taşımalar,
osmoregülasyondaki başarısızlıktan dolayı büyük ölümlerle sonuçlanmıştır. Tuzluluk aşama
aşama artırılarak, bu ölümden kaçınılabilir. Denizden tatlı suya taşıma daha az stresli görülür
ve ölüm daha az olur. Ortam değişikliğinden 2-4 gün sonra, osmoregülasyon
parametrelerindeki (plasma, karsuyu ve iyonlar) değişmeler ayarlanır ve adaptasyon 10-12
günde tamamlanır [Bern ve Madsen, 1992].
5
Özdemir [1994] gökkuşağı alabalığının deniz suyunda porsiyonluk (200-250 g) olarak
üretmenin ekonomik olmadığını, balıkların 1-2 Kg ağırlığa erişinceye kadar denizde
tutulmasının avantajlı olduğunu, ancak bu ağırlığa gelen balıkların cinsi olgunluğa erdiğini ve
erkek balıklarda ölüm oranının yüksek olduğunu belirtmiştir.
Balık tatlı suda iken, vücut yoğunluğu içinde bulunduğu ortama göre daha fazla
olduğundan solungaç, bağırsak ve bir miktarda deriden olmak üzere balık vücuduna su girişi
olur. Giren fazla su böbrekler yardımıyla dışkı ile birlikte dışarı atılır. Tatlı suda osmos ile
solungaçlardan ve böbreklerden tuz atılır. Balık denizde iken balığın vücut yoğunluğu içinde
bulunduğu ortama göre daha az yoğun olduğundan balık solungaç ve deri yüzeyinden su
kaybeder. Balık kaybettiği suyu su içerek telafi eder. İçilen sudaki fazla tuz solungaçlarda
bulunan klorinite hücreleri ile tutularak dışarı atılır [Liard ve Needham, 1988; Mater ve ark.,
1993].
Alabalığın vücut sıvısının tuz konsantrasyonu yaklaşık bir kısım deniz suyu, iki kısım
tatlısu karışımına eşittir. Balık tatlısuda iken tuz oranı arttırılmış yem ile beslendiğinde
solungaçlardaki klorinite hücrelerinin sayısı artar. Tatlısu ve denizsuyu arasında büyük fark
vardır. Böylece balık yaşayabilmek için ortam değişikliklerinde büyük fizyolojik değişimler
geçirmesi gerekir [Salman ve Eddy, 1989; Dickhoff, 1993].
Eriksen [1978], gökkuşağı alabalığının büyüme oranlarının ‰10 tuzlulukta daha az
olduğunu bildirilmiştir.
Macleod [1977], tuzluluğun gökkuşağı alabalığının büyümesine etkisine ve etki ediyor
ise bu etkinin ″Yem Alımı” veya ″Yem Değerlendirme” den kaynaklandığını belirlemek
amacıyla yaptığı çalışmada, yem alımı ‰15-28 tuzlulukları arasında en fazla tatlısu ve
‰7,5’de daha az olduğu ve ‰32’de en az olduğu; 8 gün geçtiğinde yem alımındaki
dalgalanmanın belirginleştiği; tuzluluğun aniden ‰7.5 veya 13’den yükseltilmesi ile yem
almadaki azalmaya bağlı olarak büyüme oranının düştüğü belirtilmiştir.
Gökkuşağı alabalıkları osmotik kuvvetlerin etkisini yok etmek için deniz ortamında
tatlı su ortamından daha az enerji harcarlar. Buna karşın bazı yazarlar [McKay ve Gjeden,
1985] tuzluluğun tek başına büyümeyi etkileyen önemli bir faktör olduğunu kabul etmezler.
Bunun yanında ‰15-28 tuzlulukta yem tüketiminin tatlı sudan önemli oranda daha fazla
olduğu bildirilmiş ve temmuz, ağustos aylarında yemleme tablosuna dayanarak yemlenen
balıklarda SBO’nın denizde (0.789) tatlı sudan (0.587) önemli oranda yüksek olduğu
bildirilmiştir [Smith ve Thorpe, 1976]
6
Kış aylarında deniz kafeslerine 80-100 g ağırlıktaki gökkuşağı alabalıkları
yerleştirilerek 200-300 g balık elde etmenin mümkün olduğunu, ayrıca 15 g ağırlıktaki bu
balıkların tatlı sudan denize doğrudan taşınabileceği belirtilmiştir [Landless, 1976 ].
Gökkuşağı alabalığının acısuda daha hızlı büyüdüğü buna karşılık, balıkların
erginleşme oranının acısuda (%63), tatlısudan (%71) daha az olduğu belirtilmiştir [Siitonen,
1986].
Denizde başarılı bir yetiştiricilik için en önemli faktör büyüme oranının arttırılmasıdır.
Tuzluluğun gökkuşağı alabalığının büyümesine etkisi üzerine yapılan araştırmalar ve denizde
(‰30) yem alımı [Macleod, 1977; Jackson, 1981] ve yem değerlendirmenin [Jurss ve ark.,
1983] azalmasından dolayı tuzluluk artarken büyümenin azaldığını göstermiştir.
Çelikkale [1982], Konuklar Beşgöz Gölü'nde kafeslerde alabalık yetiştiriciliğinde
değişik stok düzeyleri ve farklı yemleme tekniklerinin gökkuşağı alabalıklarında gelişme
üzerindeki etkisini saptamak amacı ile 200, 160 ve 120 balık/m3 olmak üzere üç farklı stok
düzeyi ve iki ayrı yemleme yöntemi (otomatik yemlik ve elle doyuncaya kadar yemleme)
uygulayarak yaptığı denemede, otomatik yemliklerle yemlenenlerde gelişme elle doyuncaya
kadar yemlenenlere nazaran önemli derecede yüksek olduğunu bulmuştur. Ortalama canlı
ağırlık, en düşük stok düzeyinde diğer stok düzeylerinden önemli derecede yüksek çıkmıştır.
3'
Deneme sonunda m den 59.7, 48.8, 37.7 Kg balık hasat edilmiştir.
Domagala ve ark. [1982], acısuda ilk ağırlığı 50-750 g arasında değişen gökkuşağı
alabalıklarını 6 m3 hacme sahip kafeslerde pelet yem ve taze balık ile besleyerek günlük
ağırlık artışının 50 g olanlarda %2.9, büyüklerde %1, yem değerlendirme oranının pelet
yemde 1.2, taze balıkla beslenenlerde 9 olduğunu bildirdiler.
Roley [1983], maksimum büyümenin ılık su koşullarında ve fazla yemleme düzeyi ile
elde edildiğini rapor etmektedir.
Reyes ve ark. [1985], başlangıç ağırlığı 62 g olan 4 grup gökkuşağı alabalığını iki ayrı
stoklama yoğunluğu (8 ve 16 Kg/m3 ) ve iki ayrı yem ile 50 gün beslediler. Deneme sonunda
düşük stok yoğunluğunda daha fazla ağırlık artışı olduğunu saptadılar.
Iwamoto ve ark. [1986], gökkuşağı alabalığının gelişiminde genotip-çevre etkileşimini
araştırdılar. Üç farklı alabalık ve bunlardan elde edilen altı melez, üç ayrı yemleme düzeyi,
8.0, 16.0, 24.0 ve 32.0 Kg/m3 stoklama yoğunluğunda altı ay boyunca yetiştirildiler. Deneme
sonunda genotip, stok yoğunluğu ve rasyon düzeyinin gelişme üzerinde önemli derecede
etkili, interaksiyonun ise nispi olarak az etkili olduğu belirlendi.
7
Gjerdem [1986], salmonidler seksüel olgunluğa ulaştıklarında büyümenin düştüğünü
ve ölüm oranın arttığını bildirmektedir.
Şahin [1994], Doğu Karadeniz Bölgesi’nde deniz kafeslerinde yetiştiriciliği yapılan
gökkuşağı alabalığında optimal stoklama yoğunluğu ve günlük yem miktarının belirlenmesi
üzerine yaptığı çalışmada, deniz kafeslerinde 20 - 25 Kg/m3 stoklama yoğunluğu ile üretim
yapılabileceğini
ve 30 gramlık balıklarda spesifik büyüme oranının 0.768-3.246, yem
değerlendirme değerinin 1.54 - 2.06, 200 gramlık balıklarda spesifik büyüme oranının 0.461 1.892, yem değerlendirme oranının 1.71 - 2.13 arasında değiştiğini bildirmiştir.
Siitonen [1986], gökkuşağı alabalığı stoklarında büyümeyi etkileyen faktörleri
belirlemek amacı ile yaptığı denemede; tanklarda, havuzlarda (tatlı su) ve deniz kafeslerinde
2.5 yıl devam eden araştırma sonunda, büyümenin deniz ortamında tatlı su ortamından daha
iyi olduğu, balıkların gelişimi üzerinde stok yoğunluğunun etkili olduğu saptanmıştır.
Roell ve ark. [1986], büyüme, yaşama oranı, optimal yemleme ve stok yoğunluğunu
saptamak için iki yıl boyunca kafeslerde gökkuşağı alabalığı yetiştirdiler. Birinci yıl ortalama
34.5 g ağırlık ve 146 mm total boya sahip balıkları 1.21 Kg/m3 yoğunlukta stoklayarak
günlük % 0, 2, 4 oranlarında yem verdiler. İkinci yıl 26.9 g ağırlık, 138 mm total boy ve 0.94,
3
1.40, 1.88 Kg/m yoğunlukta stoklanan balıklara %0, 3, 5 yemleme oranları uygulandı. Her
iki yıl için bütün tekerrürlerde ağırlık artışı %1.9 ile %4.2, yaşama oranı %93-100 arasında
değişti. Uygulanan günlük yemleme oranları arasında ortalama boy ve ağırlıklarda, yem
değerlendirme değerleri arasında önemli istatistiksel farklar bulundu. Optimal yemleme
oranının %3-4 arasında olduğu belirlendi.
Metcalfe [1986], saldırgan özelliğe sahip alabalıkların diğerlerinden daha fazla yem
aldığını ve daha hızlı büyüdüğünü belirtmektedir.
Austreng ve ark. [1987], gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss) ve Atlantik
salmonunun (Salmo salar L.) büyüme oranını hesaplamaya yönelik yaptıkları çalışmada her
iki türüde ilk yem alımından 5 Kg ağırlığa kadar 2-16°C su sıcaklıklarında (tatlı su) ve ‰32
tuzlulukta deniz kafeslerinde kültüre aldılar. Deneme sonunda genç bireylerde gökkuşağı
alabalığının tatlı suda 1.3-1.5 kez daha yüksek bir büyüme özelliğine sahip olduğu,
büyümenin yükselen sıcaklıkla birlikte arttığı belirlendi. Deniz kafeslerinde her iki tür
arasında önemli bir fark ortaya çıkmadı. Deniz kafeslerindeki üretimde büyüme sıcaklığın 14°
C‘ye yükselmesi ile arttı. 30-50 g ağırlığındaki gökkuşağı alabalığı için büyüme 8°C’de %1.3,
14°C’de %2.2, 150-600 g için 2°C’de %0.2, 14°C’de %1.1 ve 2000 g’dan büyükler için 2°
C’de %0.1, 14°C’de % 0.7 olarak saptandı.
8
Papoutsoglou ve ark. [1987], gökkuşağı alabalığı yetiştiriciliğinde optimal stok
yoğunluğunu bulmak için ilk ağırlığı ortalama 0.84 g, standart boyu 3.7 cm olan alabalıkları
10x1x0.8 m boyutlarındaki beton havuzlara 250, 750, 1250, 2000 ve 2500 adet (31, 94, 156,
3
250 ve 312 balık/m ) şeklinde stoklayarak 365 gün aynı yemle beslediler. Beton havuzlarda
su sıcaklığı (13±0.1°C), su akış hızı (290 L/dak.) ve çözünmüş oksijen miktarı (9, 9.5 ppm)
sabit tutuldu. Deneme sonunda, en yüksek canlı ağırlık artışı en düşük stok yoğunluğuna
sahip grupta gerçekleşti. Gruplar arasındaki ağırlık farkı 91. günden sonra daha belirgin hale
gelmeye başladı en düşük canlı ağırlık artışı ise en yüksek stok yoğunluğuna sahip 5. grupta
oldu. Yem değerlendirme değerinin artan stok yoğunluğu ile arttığı, spesifik büyümenin stok
yoğunluğu arttıkça düştüğü belirlendi.
Smith ve ark. [1988], 10 ayrı soydan gelen gökkuşağı alabalığını 30 g’dan 250 g’a
kadar biri bitkisel, diğeri hayvansal protein kaynaklı iki ayrı yem ile beslediler. Büyüme
üzerinde protein kaynağının önemli derecede etki etmediğini saptadılar. Ayrıca büyümenin
genetik özellikten etkilendiğini, ölüm oranının genetik özellik ve yemin özelliği ile ilişkili
olmadığını bildirdiler.
Amario ve Costa [1988], 70 g ağırlığındaki gökkuşağı alabalığını 80 gün boyunca
20x2 m boyutundaki beton havuzlarda, her birinde 700 balık olmak üzere dört ayrı özellikteki
yemlerle beslediler. İlk 28 gün boyunca ölüm oranı %1.1, %0.4, %0.7 ve %0.3, ağırlık artışı
%57.28, %65.60, %61.84 ve %71.70, yem değerlendirme oranı 1.315, 1.149, 1.218 ve 1.051
olarak gerçekleşti. Sonraki periyotta ağırlık artışı %76.60, %77.90, %80.25 ve %84.60, yem
değerlendirme değeri 1.314, 1.255, 1.252 ve 1.213 olarak saptandı. Bütün periyotlardaki artış
ise sıra ile %76.07, %81.98, %80.68 ve %85.28 oldu.
Akyurt [1989] kış aylarında açlığın ve farklı yemleme aralıklarının gökkuşağı
alabalıklarının büyümelerine, yem değerlendirmelerine ve yaşama güçlerine etkilerini
araştırdı. Her grupta (5 grup) 3 tekerrür ve her tekerrürde 20 adet balık (10-20 g) olmak üzere
110 gün süren denemede, 5 ayrı (yemlenmeyen, hergün, günaşırı, iki günde bir ve üç günde
bir canlı ağırlığın %1.5’i yem verilen) yemleme düzeyi uygulandı. Deneme sonunda
yemleme ağırlıklarını canlı ağırlık artışına ve yem değerlendirme oranına etkileri istatistiksel
olarak önemli bulundu. Su sıcaklığının 1-3°C arasında değiştiği periyotlarda aç bırakmanın
ağırlık kaybına etkisi çok az olmuştur. Yem değerlendirme oranları 3.32, 2.40, 1.51 ve 1.31
bulunmuştur. Kış aylarında su sıcaklığının 1-6°C arasında değiştiği periyotlarda 10-20 g’lık
gökkuşağı alabalıklarına canlı ağırlıklarının %1.5’i düzeyindeki yemi 3 günlük aralıklarla
verilmesinin uygun olacağı belirtilmiştir.
9
Teskeredzic ve ark. [1989], Yugoslavya’da tatlı su ve acı su ortamında gökkuşağı
alabalığının büyüme performansını mukayese etmek için yaptıkları araştırmada iki ayrı yaşta
(0+, 1+) ve başlangıç ağırlıkları 84, 118, 197 ve 301 g olan dört ayrı grubu Adriyatik sahilinde
yüzer kafeslerde, 84 ve 301 g ağırlığındaki iki ayrı grubu ise tatlı suda yetiştirdiler ve bütün
grupları aynı yem ile günlük %2 oranında 8 ay yemlediler. Deneme sonunda ortalama
ağırlıklar 900, 1136, 1134, 1625 g ,tatlı sudaki kontrol grubunda 225, 526 g, spesifik büyüme
oranı sıra ile 0.993, 0.948, 0.732, 0.705 kontrol grubunda 0.411 ve 0.233 olarak saptandı.
Bütün gruplarda ölüm oranı %0.8-2.1 arasında değişme göstermiştir.
Holm ve ark. [1990], gökkuşağı alabalığında büyüme ve ölüm oranı üzerinde yemleme
sıklığı ve balık yoğunluğunun etkisini araştırdılar. 0.2 m su derinliğine
2
sahip 1 m ‘lik
3
tanklarda, 130-250 mm çatal boy, 113 ile 219 Kg/m arasında değişen yoğunluklara sahip
balıklara devamlı,10 dakikada bir ve 60 dakikada bir kez olmak üzere günlük aynı miktar yem
verildi. Deneme sonunda en yüksek ölüm oranı 60 dakikada bir yemlenen gruplarda
gerçekleşti. Ayrıca yoğunlukla büyüme arasında negatif bir ilişki olduğunu, aynı yemleme
rejimine tabi tutulan balıklarda yüksek yoğunluğa sahip olanlarda büyümenin önemli
derecede yavaşladığını bildirdiler.
Forteath ve ark. [1992], Avusturalya’da deniz kafeslerinde (%35 tuzlulukta) 9-19°C su
sıcaklığında başlangıç stoklama ağırlığı 50-150 g olan gökkuşağı alabalıklarını besleyerek
kış-ilkbahar periyodunda 400-800 g ağırlığa ulaştırdılar. Özellikle ocak-mart arasında cinsel
olgunluğa erişen balıklarda ve deniz suyu sıcaklığı 17°C’yi aştığında aşırı ölümler görüldü.
300-700 g ağırlığındaki 2 yaşlı balıklarla yapılan ikinci denemede aralık ayının sonuna kadar
900-2300 g ağırlığa ulaşıldı. Yaz periyodundaki ölüm oranı yine yüksek çıktı. Seleksiyon ile
yaz ölümlerini azaltmak için 4 -5 kğ ağırlığında seçilen anaçlardan alınan F1 generasyonu 140
g ağırlığında deniz kafeslerine stoklandı. Mayıs-nisan arasındaki beslemede ortalama ağırlık
1700 g’a ulaştı. Yaz ölümleri de diğerlerinden daha az gerçekleşti.
Alänärä [1992], isteğe bağlı yemleme yapan sistem ile zaman kontrollü yemleme
sisteminin alabalığın büyüme ve değerlendirmesi üzerindeki etkisini saptamak üzere yaptığı
çalışmalarda ağ kafeslerde göl ortamında 4 aylık bir periyotta her iki yemleme sisteminde de
aşırı ve sınırlı miktarda olmak üzere iki yemleme düzeyi uyguladı. Büyüme ve yem
değerlendirme açısından en iyi performansı isteğe bağlı yemleme sınırlı düzeyde yemleme ile
gösterdi. En kötü sonuçlar zaman kontrollü, sınırlı miktarda yem verilen grupta elde edildi.
Sınırlı düzeyde kısa ve düzenli aralıklarla gün boyu yapılan yemleme kafeste yem için aşırı
rekabet ve strese yol açarak yüzme aktivitesi ve metabolik enerji kayıplarını yükselttiği, bu
10
nedenle ideal yemleme yönteminin balığın yeme ihtiyacındaki değişikliğe bağlı olarak günlük
yem alımının kontrol edildiği isteğe bağlı yemleme yapan sistem olduğu bildirildi.
Storebakken ve ark. [1991], başlangıç ağırlığı 322.8 g olan gökkuşağı alabalıklarını 6
hafta boyunca günlük canlı ağırlığının %0.0, 0.3, 1.0 ve %2.0’si olmak üzere dört farklı
düzeyde yemleyerek ağırlık artışı ve yem değerlendirmenin farklı yemleme oranlarından
önemli derecede etkilendiğini saptadılar.
Güven [1991], iki dönem (yaz ve kış) halinde gerçekleştirdiği çalışmada, yaz
döneminde ortalama 55 g’lık gökkuşağı alabalıkları adaptasyona tabi tutulduktan sonra denize
transfer edilmiş ve 128 gün büyütülmüştür. Kış döneminde ise ortalama 63 g’lık balıklar
herhangi bir ön adaptasyona tabi tutulmadan ağ kafeslere konularak 160 gün büyütülmüştür.
Araştırma sonunda yaz döneminde 2.03 yem dönüşüm oranı ve %37 ölümle ortalama 151.5 g
bireysel canlı ağırlık artışı, kış-bahar döneminde ise 1.36 yem değerlendirme ve %0 3.5 ölüm
oranı ile ortalama 331.25 g bireysel canlı ağırlık artışı saptanmıştır.
McCarthy ve ark. [1992], başlangıç ağırlığı 40.96 g olan 72 gökkuşağı alabalığını
24’lük gruplar halinde 5-11°C su sıcaklığında 350 L’lik üç tankta, canlı ağırlığın yüzdesi
olarak 0.5, 1.0 ve 2.0 düzeyinde yem vererek büyüttüler. Üç rasyon grubu içinde balıkların
tükettiği miktar 27, 55, 64 ve 72. günlerde X-ışınları (radyografi) ile ölçüldü. Deneme
sonunda, ortamda yem azalması, yem alımı için daha fazla rekabet ve yem alımında daha
güçlü bir hiyerarşik yapının oluştuğu, ayrıca %0.5’lik rasyon grubunda başlangıç ağırlığı ile
verilen yemin paylaşılması arasında önemli bir ilginin olduğu belirlendi.
Sumpter [1992], gökkuşağı alabalığında çevresel, besinsel, genetik ve fizyolojik
faktörlerin büyümeyi etkilediğini bildirmiştir.
Kebus ve ark. [1992], stoklama yoğunluğunun gökkuşağı alabalığının gelişimi ve
strese karşı tepkisi üzerindeki etkilerini araştırdılar. 1 yaşlı, ortalama 150 g ağırlık, 24 cm
total boya sahip balıklardan 0.6x0.3 m boyutundaki ağ havuzlardan ikisine 10’ar balık,diğer
ikisine 48’er balık stokladılar. Dikdörtgen ağ kafesler 1.2 m derinlik ve 1.8 m genişlikteki
fiberglas tanklara yerleştirilerek 8 hafta boyunca günlük %1.5 oranında pelet yemle
büyütüldü. İki hafta ara ile kan ve doku örnekleri alınarak analiz edildi. Deneme boyunca iki
ayrı yoğunlukta yetiştirilen balıkların boy ve ağırlıklarında ve kondisyon faktörlerinde önemli
bir fark ortaya çıkmadı. Bununla birlikte, yüksek yoğunlukta büyütülen balıkların daha hızlı
yüzdüğü ve yem için daha saldırgan bir şekilde rekabet ettiği, farklı stok grupları arasında
stres göstergelerinde de önemli bir farklılık olmadığı gözlendi.
11
Teskeredzic [1985], yüzer ağ kafeslerde balık yetiştiriciliği isimli çalışmasında,
gökkuşağı alabalığının tatlı suda yapılan yetiştiriciliğinde 200-300 g’lık pazar ağırlığına
ulaşması için 18-26 aylık bir sürenin gerekli olduğunu ve 1000 g’ın üzerinde büyük balık elde
etmek için ise, 4-5 yıllık bir süre gerektiğini, bu nedenle pratikte uygulanmadığını
bildirmektedir.
Jürss ve ark. [1986], tatlısuda ve tuzlusuda gökkuşağı alabalıkları ile yaptıkları
çalışmada, bir gruptaki balıklara yem verilirken, diğer gruptaki balıklar aç bırakılmış ve
balıklarda ağırlık kaybı, ölüm oranları ve büyüme oranları incelenmiştir. Çalışma sonucunda,
tatlısuda yetiştirilen alabalıklarda kondisyon faktörünü 1.11 ‰20 tuzlulukta ise, 1.15 olarak
tespit ettiklerini ve 13.5°C civarındaki su sıcaklıklarında gökkuşağı alabalıklarının
yaşamlarını sürdürmek için, ‰8 tuzlulukta, tatlısuya göre daha az enerjiye ihtiyaç
duyduklarını belirtmektedir.
Smith ve Thorpe [1976], gökkuşağı alabalıklarının tatlısuda ve denizsuyundaki
büyümesi ile besleme düzeyi arasındaki ilişki ve nitrojen metabolizması üzerine yaptıkları
araştırmada, Temmuz-Ağustos aylarında balıkların serbest yemlendiğinde denizsuyu
ortamında günlük büyüme oranının (0.789), tatlısudaki günlük büyüme oranına (0.587) göre
daha yüksek olduğunu tespit ettiklerini, ayrıca, tatlısuda yetiştirilen gökkuşağı alabalıklarının
ilkbahar aylarında gösterdiği büyüme oranından daha yüksek olduğunu, ancak deniz suyunda
yetiştirilen alabalıklarda ilkbahar ve yaz aylarında büyüme oranı açısından farklılık
görülmediğini bildirmektedirler.
Speshilov [1978], bir yaşında ve bir yaşın altındaki gökkuşağı alabalıkları ile çelikbaş
alabalıklarında ‰4 -15 arasındaki tuzluluklarda, tatlısuya göre %10-22 daha fazla ağırlık
artışı kaydedildiğini bildirmektedir.
Tatum [1976], Güney Alabama’da tatlısu ve lagün karakterinde su bulunan havuzlarda
kış aylarında yetiştirilen gökkuşağı alabalıklarının büyüme ve ölüm oranlarını karşılaştırmalı
olarak incelediği çalışmada, optimum su sıcaklığında lagün karakterindeki su ortamının (‰816 tuzluluk) gökkuşağı alabalığının yaşama oranını artırdığını belirtmektedir.
Lall ve Bishop [1976], denizsuyunda ve tatlısuda yetiştirilen gökkuşağı alabalığının
besin gereksinimleri üzerine yürüttükleri araştırmada, eşit miktarlarda ve aynı özelliklere
sahip yemlerle beslenen alabalıkların deniz suyunda, tatlısu ortamına göre daha iyi bir
büyüme gösterdiklerini belirtmektedirler. 15 ile 16°C arasında su sıcaklıklarına sahip tuzlusu
ve tatlısu ortamında 12 hafta süreyle yürütülen ve ringa balığı yağı ilave edilmiş %40
proteinli yem kullanılan karşılaştırmalı araştırmada, yem değerlendirme sayılarını tatlısu
12
ortamında 1.25, deniz ortamında ise, 1.36 olarak belirtmektedirler. Tatlısuda yetiştirilen
gökkuşağı alabalıkları için kaydedilen ortalama % ağırlık artışı 82.6 iken; bu değerin deniz
suyunda 85.7 olarak gerçekleştiğini bildirmekte ve deniz suyunda yetiştirilen alabalıkların
etindeki % nem oranının, tatlısudaki alabalıklara oranla daha düşük, % protein oranının ise,
daha yüksek bulunduğunu belirtmektedirler.
Teskeredzic ve Pfeifer [1986], acısu ortamında yetiştirilen gökkuşağı alabalığının et
kalitesi üzerine 90 gün süreyle yürüttükleri araştırmada, lagün karakterindeki suyun (acısu)
balıkta et kalitesi üzerine olumlu etkileri olduğunu, bu ortamda yetiştirilen balıkların et
kalitesi ile tatlı sudaki balıkların et kalitesi karşılaştırıldığında, lagün özelliğindeki su
ortamında bulunan balıklarda su oranının daha düşük, yağ oranının ise daha yüksek olarak
tespit edildiği ve dolayısıyla daha yüksek enerji değerine sahip olduğu sonucuna varmışlardır.
Ayrıca lagün özelliğindeki ortamda yetiştirilen balıkların lezzet, koku ve etin yoğunluğu
(dokusu) açısından deniz balıklarının özelliğini taşıdığı ve lagün karakterindeki ortamlarda
balıkların büyüme oranlarının tatlısudaki balıklara güre 3.3 ile 9.2 kat daha fazla olduğunu
belirtmektedirler.
Gorie [1992], Japonya’da gökkuşağı alabalığının deniz suyunda yetiştiriciliği üzerine
yaptığı çalışmada, deneme boyunca 8.9°C ile 16.4°C arasında değişen su sıcaklığına sahip
deniz suyunda ortalama başlangıç ağırlıkları yaklaşık 193 g olan alabalıklar 5 ay süreyle
beslenmiş ve deneme sonucunda, yem değerlendirme sayısını 2.5, günlük büyüme oranını
%0.9 ve günlük yüzde yemleme oranı ise, %2.1 olarak saptadığını belirtmektedir.
Çelikkale ve ark. [1981], Konuklar Beşgöz Gölü’nde ağ kafeslerde alabalık
yetiştiriciliğinde farklı stok oranlarının gelişme ve yem değerlendirme üzerine etkisi ile ilgili
çalışmalarında, m3‘e hasatta 35 Kg balık elde edilecek yoğunlukta stoklama yapılabileceğini
kaydetmişlerdir. Tatlı su ortamında gerçekleştirilen ve ortalama 50 g’lık balıkların yaklaşık
2.5 ay süreyle büyütüldükleri bu araştırmada günlük yüzde canlı ağırlık artışlarının ortalama
%1.90 bulunduğunu ve yem değerlendirme oranlarının ortalama 1.59 olarak kaydedildiğini
bildirmektedirler.
Atay ve ark.[1980], sulama kanallarında alabalık yetiştirme olanakları üzerine
yaklaşık 3.5 ay sürdürdükleri araştırmada, günlük yüzde canlı ağırlık artışlarının 1.21-1.35
arasında, yem değerlendirme sayılarının 1.99-2.26 arasında gerçekleştiğini ve söz konusu
ortamda hasatta ürün miktarının 63.12 Kg/m3 olacak şekilde stoklama yapılabileceğini
belirtmektedirler.
13
Çelikkale [1983], Konuklar Beşgöz Gölü’nde kafeslerde alabalık yetiştiriciliğinde
değişik stok düzeyleri ve farklı yemleme tekniklerinin gökkuşağı alabalıklarında gelişme ve
yem değerlendirme üzerine etkisini saptamak amacıyla yaptığı araştırmada, yem
değerlendirme sayısının 2.57, günlük yüzde canlı ağırlık artışının da 0.68 olarak
3
kaydedildiğini ve denemenin sürdürüldüğü su ortamına benzer koşullarda hasatta m ‘ten 60
Kg balık alınacak şekilde stoklama yapılabileceğini belirtmiştir.
Büyükhatipoğlu ve ark. [1996], Karadeniz’de ağ kafeslerde farklı stoklama
yoğunluklarının gökkuşağı alabalığının (Oncorhynchus mykiss, W. 1792) büyümesi üzerine
etkilerini inceledikleri bir araştırmada, hasat ağırlığı göz önünde tutularak 10, 15 ve 20
3
Kg/m ‘lük stoklama yapılmış ve yem değerlendirme katsayıları sırasıyla, 1.25, 1.12 ve 0.97,
günlük yüzde canlı ağırlık artışları da 2.69, 2.36 ve 2.32 olarak kaydedildiğini, denizde ağ
kafeslerde hasat sonunda toplam, 20 Kg/m3’a kadar artırılabileceğini bildirmektedir. Aynı
araştırmacı,
alabalıklar
için
optimum
su
sıcaklık
değerlerini
ise,15-18°C
olarak
bildirmektedir.
Atay [1990], Alabalık üretim tekniği konulu çalışmasında, alabalıklarda en iyi
gelişmenin 12-16°C’lik su sıcaklığında gerçekleştiğini bildirmektedir.
Murai ve Andrews [1972], tatlısu ve acı suda yetiştirilen gökkuşağı alabalıklarında
büyüme ve yemin ete dönüşümü üzerine 4 ay süreyle yaptıkları araştırmada, acısu ortamında
yetiştirilen balıklarda yem değerlendirme sayılarını iki ayrı grupta 1.8 ile 2.1, tatlısuda
yetiştirilen balıklarda ise, 2.3 olarak elde ettiklerini bildirmektedirler.
Aral ve ark. [1996], iki farklı yemin Karadeniz’de ağ kafeslerde yetiştirilen
alabalıkların büyümesine olan etkisi üzerine yürüttükleri ve %40 ile %45 proteinli iki farklı
yem kullandıkları çalışmada, başlangıç ağırlıkları ortalama 280 g olan alabalıkların
kullanıldığını ve 11 hafta süreyle yaklaşık 700 g’a kadar büyütülen balıklarda yem
değerlendirme ve sayılarının 2.85 ve 3.14, kondisyon faktörlerinin ise 1.47 ve 1.37 olarak
kaydedildiğini bildirmektedir.
Ustaoğlu ve Bircan [1996], Karadeniz’de ağ kafeslerde yetiştirilen gökkuşağı
alabalığının (Oncorhynchus mykiss) gelişme yem değerlendirilmesine farklı yemleme
düzeylerinin etkilerini incelediği çalışmasında, vücut ağırlığının %1.5-1.8’i, %2.25-2.7’si ve
doyuncaya kadar olmak üzere beslediği üç ayrı gruptaki balıklarda yem değerlendirme
sayılarını sırasıyla 1.10, 1.54 ve 1.92, günlük yüzde canlı ağırlık artışlarını sırasıyla, 3.12,
3.86 ve 4.18 olarak kaydederken, kondisyon faktörlerini sırasıyla 1.29, 1.33 ve 1.38 olarak
kaydettiğini bildirmektedir.
14
Mckay ve Gjerde [1985], tuzluluğun gökkuşağı alabalıklarında büyümeye etkisini
inceledikleri araştırmada, deneme başında 51-153 g arası ortalama ağırlıklara sahip balıkları
‰0, 10, 20, 24, 28 ve 32 tuzluluklardaki ortamlarda yetiştirdiklerini,deneme sonunda
ortalama 1.17 ve 1.34 arası kondisyon faktörleri tespit ettiklerini ve ‰20 tuzlulukta elde
edilen kondisyon faktörlerinin ‰30 tuzluluktaki balıklarda elde edilen değerlerden daha
yüksek bulunduğunu bildirmektedirler.
Storebakken ve Austreng [1987], farklı yemleme düzeylerinin büyümeye, yem
alımına, vücut yapısına ve yem dönüşümüne olan etkilerini inceledikleri çalışmada, farklı
yemleme düzeylerinde beslenen gruplar arasında ortalama kondisyon faktörleri açısından
farkın önemli olduğunu (ortalama değerleri 1.25 ile 1.65 arası) bildirmektedirler.
Tveranger [1985], gökkuşağı alabalıklarında ilk cinsi olgunlaşma döneminde büyüme
oranı, karaciğer ağırlığı ve vücut kompozisyonunda görülen değişiklikler üzerine yaptıkları
araştırmada, cinsi olgunlaşmanın kondisyon faktörünü etkilediğini belirtmektedirler.
Beslenme şartları iyi olan bir alabalıkta kondisyon faktörünün 1.37 olması gerektiği,
kondisyon faktörü 1.53’ün üzerinde olan bir alabalığın fazla yağlı, kondisyon faktörü 1.14’ün
altında olan bir alabalığın ise, fazla zayıf olarak kabul edilebileceği, başka bir deyişle, fazla
yağlı
ve
fazla
zayıf
balıkların
bildirilmektedir [Springate, 1992].
düşük
kondisyonlu
olarak
değerlendirilebileceği
3. MATERYAL VE METOD
3. 1. Balık Materyali
Araştırmada
enstitümüz
imkanlarıyla
üretilen
ve
yöredeki
özel
alabalık
işletmelerinden temin edilen ortalama 50 gram (7200 adet), 80 gram (4630 adet), 120 gram
(2760 adet), 150 gram (1240 adet) ve 200 gram (1000 adet) ağırlıklarında gökkuşağı alabalığı
(O. mykiss) kullanılmıştır (Şekil 1). Bu balıklardan 50, 80 ve 120 gram gruplarındaki balıklar
1 yaşında; 150 ve 200 gram gruplarındaki balıklar ise 2 yaşındadır.
Şekil 1. Araştırma materyali gökkuşağı alabalığı (Oncorhynchus mykiss).
3. 2. Yem Materyali
Araştırmanın I. aşamasında tablo 1 ve II. aşamasında tablo 2’de bileşimleri verilen,
balık büyüklüğüne bağlı olarak pelet 3, 4 ve 6 nolu yemler kullanılmıştır.
Tablo 1. Birinci aşamada kullanılan yemin bileşimi.
TEMEL BESİN MAD.
İZ MİNERALLER VİTAMİNLER
(mg/Kg)
H.Protein
Max % 47.00
Çinko
75 A (IU/Kg) 20.000 K3 (mg/Kg)
20
D.Protein
Min % 38.00
Manganez
25 D3
«
2.000 Niacin
« 300
K.Madde
Min % 89.00
Magnezyum
200 E
«
160 Folic Acid «
10
H.Selüloz
Max %
3.00
Selenyum
0.1 C (mg/Kg)
125 Pant. Acid «
80
H.Kül
Max % 13.00
Demir
3
B1
«
20
Ethoxyquin « 300
H.Yağ
Min % 13.00
Bakır
5
B2
«
40
Kalsiyum
Min %
1.35
İyot
3
B6
«
20
Fosfor
Min %
1.10
Kobalt
2
B12
«
0.04
KULLANILAN HAMMADDELER : Balık Unu, Et Kemik Unu, Soya Küspesi, Soyab, Buğday,
Bonkalite, Mısır Gluteni, Kan unu, Vitamin ve Mineraller, Balık Yağı.
16
Tablo 2. İkinci aşamada kullanılan yemin bileşimi.
TEMEL BESİN MAD.
K. Madde
H.Protein
H.Selüloz
H.Kül
Kalsiyum
Fosfor
Min
Min
Max
Max
Min
Min
% 88.00
% 45.00
%
3.00
% 14.00
%
2.00
%
1.30
İZ MİNERALLER
(mg/Kg)
Çinko
70
Manganez
60
Magnezyum
60
Demir
4
Bakır
2
İyot
1.5
Kobalt
0.5
VİTAMİNLER
A (IU/Kg) 25.000 K (mg/Kg)
15
D3 «
2.000 Niacin
«
220
E
«
100 Folic Acid «
5
C (mg/Kg)
150 Pant. Acid «
10
B1
«
20
Pyridoxine «
20
B2
«
30
Biotin
«
0.5
B6
«
20
İnositol
«
210
B12 «
0.05 Choline
2000
KULLANILAN HAMMADDELER : Balık Unu, Konsantre Balık Proteini, Et-Kemik Unu, Kan Unu,
Kuru Bira Mayası, Soya Küspesi, Buğday, Bonkalite, Vitamin ve Mineral Premeksi, Balık Yağı.
3. 3. Kafes Materyali
Araştırmada kullanılan kafesler 4.0x4.0x3.5 m (11 adet) ve 6.0x6.0x4.0 (2 adet)
ölçülerinde galvenizli borudan imal edildi. Yüzdürücü olarak her bir kafese 50x50x100 cm
boyutunda 8 adet köpük kullanıldı. Ayrıca yemleme, ağ değiştirme, stoklama, bakım ve hasat
gibi işlemleri kolayca yapabilmek için her bir kafesin etrafında ahşap malzemeden 50 cm
genişliğinde servis yolu yapıldı (Şekil 2). Kafeslerde 12 ve 18 mm göz açıklığında ağlar
kullanıldı. 3.5 m derinliğindeki ağ havuzun kullanılabilir hacmini maksimum seviyede
tutabilmek için kafes ağlarının her bir köşesine 10 Kg ağırlığında beton ağırlıklar asıldı.
Şekil 2. Araştırmada kullanılan kafesler.
17
3. 4. Araştırma Planı
Araştırmanın birinci aşaması 6 Kasım 1995'te başlamış ve 1 Haziran 1996'da
tamamlanmıştır. Bu aşamada, 50, 80, 120, 150 ve 200 gramlık balık grupları aynı stok
yoğunluklarında 4.0x4.0x3.5 m (5 adet) ve 6.0x6.0x4.0 m (2 adet) deniz kafeslerine
yerleştirilmiştir (Tablo 3).
Tablo 3. Birinci aşama deneme planı.
Başlangıçta Ortalama
Boy(cm)±s.s
Ağırlık(g)±s.s
GRUP
TEK
N
A
A1
A2
B1
B2
C
D
E
1500
1400
815
815
1240
1000
760
B
C
D
E
15.6±1.24
15.8±1.66
17.7±1.48
17.7±1.23
20.9±0.72
22.1±0.87
23.4±0.64
50.3±13.76
53.2±14.96
85.2±24.67
84.8±16.23
115.5±12.76
148.4±18.89
190.6±15.18
Stok Yoğunluğu
3
(Kg/m )
1.51
1.48
1.39
1.38
1.43
1.48
1.45
Araştırmanın ikinci aşaması 4 Kasım 1996'da başlamış ve 26 Mayıs 1997'de
tamamlanmıştır. Bu aşamada 50, 80 ve 120 gramlık balık grupları tekerrürlü olarak aynı stok
yoğunluklarında 4.0x4.0x3.5 m (6 adet) deniz kafeslerine yerleştirilmiştir (Tablo 4).
Tablo 4. İkinci aşama deneme planı.
GRUP TEK
A
B
C
A1
A2
B1
B2
C1
C2
N
2250
2250
1500
1500
1000
1000
Başlangıçta Ortalama
Boy(cm)±s.s
Ağırlık(g)±s.s
15.9±1.08
15.9±1.15
18.1±1.22
18.2±1.03
21.4±1.53
21.2±1.58
51.3±10.95
53.0±10.80
77.3±10.62
77.9±11.54
119.6±20.18
117.7±19.99
Stok
yoğunluğu
3
(Kg/m )
2.32
2.39
2.32
2.34
2.39
2.35
3. 5. Çevresel Parametrelerin Belirlenmesi
Araştırmanın her iki safhasında çevresel parametrelerden yetiştiricilik için önemli
olan su sıcaklığı, pH ve oksijen günlük olarak, organik madde ise periyodik olarak belirlendi.
Bu parametrelerden sıcaklık, pH ve oksijen değerleri Horiba U-7 marka su analiz seti
kullanılarak, elektrometrik yöntemi ile ölçülmüştür [APHA, 1985]. Organik madde tayininde
18
Permanganat ile titrasyon yöntemi, askıda katı maddenin belirlenmesinde gravimetrik yöntem
kullanılmıştır [Body, 1997 ve Gültekin, 1987].
3. 6. Biyometrik Ölçümlerin Yapılması
Bu araştırmada balıkların biyometrik ölçümleri, her kafes ve havuzdan rastgele alınan
30 adet balıktan oluşan örneklerde yapıldı. Ölçüm yapılacağı günün sabahı balıklara yem
verilmedi. Balıklar 0.04 g/L oranında MS 222 ile bayıltıldıktan sonra tek tek boy ve ağırlıkları
alındı. Boy ölçümleri, 1 mm hassasiyetli ölçü tahtası ile çatal boy olarak ölçüldü ve 1 gram
hassasiyetli elektronik terazi ile de canlı ağırlıkları alındı. Tartılan balıklar alındıkları kafes
veya havuza tekrar geri bırakıldı.
3. 7. Yemleme Tekniği ve Yem Değerlendirmenin Belirlenmesi
Araştırmanın her iki aşamasında da balıklar el ile serbest yemlemeye uygun olarak
yemlenmiştir. Araştırma süresince sabah, öğle ve akşam olmak üzere günde üç kez yemleme
yapılmıştır. Her kafes için 15 Kg’lık bir yem kovası bırakılmış, boşalan kova
doldurulduğunda tartılıp kaydedilmiştir. İki biyometrik ölçüm arasında verilen yem miktarı
her kafes için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Yem değerlendirme oranı (FCR)’nın belirlenmesinde
aşağıdaki formül kullanılmıştır [Storebakken ve Austreng, 1987; Çelikkale, 1988; Jackson,
1988; Cho, 1992; McCarty ark. 1992; Şahin, 1994; Büyükhatipoğlu ve ark., 1996].
FCR = F/(W+m)
FCR : Yem Değerlendirme Değeri,
F
: Verilen yem miktarı,
W : Ağırlık artışı,
m : Ölen balıkların ağırlığı
(1)
19
3. 8. Büyümenin Belirlenmesi
Balığın büyümesi, tüm vücudun yada bazı organların boy, ağırlık, hacim, kütle gibi
fiziksel boyutlarının zaman içerisinde değişmesidir. Balığın ölçülmesi veya tartılması ile
büyüme kolayca belirlenir. Ancak bu işlem yapıldığında büyümenin görüldüğü kadar basit
olmadığı anlaşılır. Balık büyümesini tanımlamak için sayısız matematik formülü
önerilmektedir [Lall ve Bishop, 1976; Austreng ve ark., 1987; Dobson, 1984; Jackson, 1988;
Berg ve ark., 1990; Sumpter, 1992; Cho, 1992; Tıraşın, 1993].
Bu çalışmada, büyümenin belirlenmesinde spesifik büyüme oranı (SBO), mutlak boy
ve ağırlık artışı (MBA, MAA), oransal boy ve ağırlık artışı (OBA, OAA) ve kondisyon
faktörü (K) formülleri kullanılmıştır.
Spesifik Büyüme Oranı = ( ( lnW2 - lnW1 ) / t ) x 100
(2)
W1 = İlk ağırlık (g)
W2 = Son ağırlık (g)
t = Gün
Mutlak Boy Artışı = L2 - L1
(3)
Oransal Boy Artışı = ( ( L2 - L1 ) / L1 ) x 100
(4)
L1 = İlk boy (cm)
L2 = Son boy (cm)
Mutlak Ağırlık Artışı = W2 - W1
Oransal Ağırlık Artışı = ( ( W2 - W1 ) / W1 ) x 100
(5)
(6)
W1 = İlk ağırlık (g)
W2 = Son ağırlık (g)
3
Kondisyon Faktörü = (W / L ) x 100
W = Ağırlık (g)
L = Boy (cm)
3.9. Yaşama Oranının Belirlenmesi
(7)
20
Kafesler düzenli olarak dalgıç tarafından kontrol edilerek, ölen balıklar tartılıp
kaydedildi. Tüm araştırma süresince her kafes için yaşama oranı ayrı ayrı hesaplanmıştır.
Yaşama oranı (YO)'nın hesaplanmasında aşağıdaki formül kullanılmıştır [Pickering, 1987;
Akyurt, 1989; Holm ve ark., 1990; Dickhoff, 1993; Şahin, 1994].
Yaşama Oranı = (N2 ) / N1
(8)
N1 : İlk birey sayısı
N2 : Son birey sayısı
3.10. Verilerin Değerlendirilmesi
Biyometrik ölçümler ve tutulan kayıtlardan alınan sayısal veriler Exel 5.0
proğramında değerlendirilerek, gerekli hesaplamalar ve testler yapılmıştır. Exel 5.0
proğramında hesaplanan veriler Quatro pro proğramına aktarılarak ilgili grafikler yapılmıştır.
Exel 5.0'de elde edilen değerler ve quatro pro'da çizilen grafikler word 6.0 yazılım
proğramına alınarak değerlendirilmiştir.
4. BULGULAR
4.1. Çevresel Parametrelere İlişkin Bulgular
Araştırma süresince (1 Kasım 1995 – 1 Haziran 1997) deneme alanında ölçülen ve
ortalamaları alınan sıcaklık, pH, O2 ve tuzluluk değerleri aylık tablo 5’de verilmiştir.
Tablo 5. 1996 – 1997 yılı kafeslerdeki suyun fiziksel ve kimyasal özellikleri.
AY
KASIM 95
ARALIK 95
OCAK 96
ŞUBAT 96
MART 96
NİSAN 96
MAYIS 96
HAZİRAN 96
TEMMUZ 96
AĞUSTOS 96
EYLÜL 96
EKİM 96
KASIM 96
ARALIK 96
OCAK 97
ŞUBAT 97
MART 97
NİSAN 97
MAYIS 97
ºC
pH
O2(mg/lt)
‰S
13.9
9.9
8.8
8.2
8.0
9.0
15.4
21.3
24.9
25.4
24.0
20.2
15.6
14.4
10.3
8.3
7.9
9.4
15.3
8.1
7.6
8.2
7.9
8.1
7.8
8.0
8.2
8.0
7.9
7.9
8.23
8.1
8.1
8.2
8.3
8.2
8.0
8.1
8.3
9.2
9.4
10.2
10.2
9.5
10.2
9.3
6.4
6.47
6.1
7.7
7.7
8.4
9.2
10.0
10.0
10.0
9.2
17.9
18.1
18.1
17.8
17.7
17.7
17.4
17.6
17.7
17.5
18.1
17.9
18.0
17.8
17.5
17.6
17.3
16.6
16.5
Araştırmanın yürütüldüğü yerde deniz yüzey suyu sıcaklığı ortalama en düşük 8ºC ile
ocak, şubat ve mart aylarında görülürken, temmuz, ağustos aylarında 24-45ºC ile en yüksek
değere ulaşmıştır. Tablo 5’de görüldüğü gibi deniz suyu sıcaklığı haziran ayında ortalama
20ºC’in üzerine çıkmaktadır. Deniz suyunun tuzluluğu ise ‰16.5 ile 18.1 arasında
değişmiştir.
22
4.2. Biyometrik Ölçümlere İlişkin Bulgular
Araştırmanın her iki aşamasında, denemenin başında ve sonunda her kafesten
kafeslerin ağı kaldırılarak 30 bireyden oluşan 2 örnek ve her ayın başında 1 örnek rasgele
alınarak çatal boy ölçülmüş ve canlı ağırlıklar tek tek tartılarak ortalamaları alınmıştır.
Her grupta çatal boy ortalama, minimum, maksimum ve standart sapma değerleri tablo
6 ve 7’de, canlı ağırlık ortalama, minimum, maksimum ve standart sapma değerleri ise tablo 8
ve 9’da aylık olarak verilmiş. Aylık boy ve ağırlık ortalamaları kullanılarak tekerrürlü olarak
Şekil 3, 4, 5 ve 6’da düzenlenmiştir.
Tablo 6. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki boy (L) ve standart sapma (s.s.) değerleri.
GRUP AY
KASIM
ARALIK
A
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
B
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
ARALIK
C
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
N
2900
2885
2863
2289
2764
2704
2650
2583
1630
1620
1615
1583
1493
1449
1398
1309
1240
1239
1227
1194
1181
1110
1079
MİN
12.0
13.0
13.5
19.5
21.0
23.5
23.5
26.5
15.0
18.0
21.5
23.5
23.5
27.2
28.0
32.0
19.0
21.0
24.5
23.5
28.2
28.0
32.0
MAX
17.8
20.5
28.5
27.0
30.5
32.0
34.5
36.5
20.7
24.5
27.0
30.5
32.0
34.2
36.0
41.5
22.5
24.5
27.5
31.0
33.5
36.0
39.5
L (cm)±s.s
15.7±1.54
17.6±1.74
21.1±1.79
23.8±1.76
25.8±1.80
27.8±2.03
30.3±1.98
32.1±2.47
17.7±1.35
20.7±1.39
23.9±1.35
26.9±1.31
28.5±1.83
31.6±1.39
32.8±1.84
36.5±1.87
20.9±0.72
22.9±0.82
26.0±0.70
28.0±1.60
31.2±1.19
32.3±1.87
35.5±1.62
GRUP AY
ARALIK
D
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
N
1000
994
967
910
898
829
801
MİN
20.5
23.3
25.5
24.0
30.4
29.0
35.5
MAX
23.5
27.0
31.0
32.0
35.0
37.5
42.5
L (cm)±s.s
22.1±0.87
24.9±0.82
27.7±1.12
30.0±1.92
33.1±0.91
34.7±2.05
38.7±1.78
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
760
760
744
705
682
661
639
22.5
24.0
25.0
29.0
24.2
29.5
35.0
24.5
30.0
31.5
33.0
34.5
39.5
42.0
23.4±0.64
27.2±1.33
78.7±1.54
30.5±1.00
33.1±1.04
36.0±2.10
39.1±1.47
E
23
40
Boy (cm)
35
30
25
20
15
KS
AR
OC
A
ŞB MRT
Aylar
B
C
NS
D
MAY
HZ
E
Şekil 3. Araştırmanın I. aşamasında aylık boy artışları.
Tablo 7. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki boy (L), standart
sapma (s.s.) değerleri.
GRUP
A
B
C
AY
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
N
4500
4489
4479
4433
4423
4399
4380
4292
3000
2984
2977
2957
2914
2864
2849
2778
2000
1987
1983
1909
1891
1863
1830
1784
MİN
13.5
15.5
21.6
22.5
22.5
24.0
28.0
28.8
15.5
19.5
22.5
24.5
26.0
24.0
27.3
31.3
18.0
21.4
25.1
25.0
27.0
26.5
29.8
33.8
MAX
18.2
25.5
28.9
31.0
32.0
33.0
35.3
37.8
20.0
24.9
30.4
36.5
31.5
35.0
38.3
39.8
24.5
30.3
34.2
35.5
35.5
39.0
41.0
44.5
L±s.s
15.9±1.12
19.9±1.69
24.6±1.86
25.7±1.73
27.7±2.23
29.4±1.92
31.7±1.97
32.5±2.07
18.1±1.13
22.6±1.49
26.8±1.71
28.2±2.29
29.2±1.53
30.5±2.29
33.2±2.67
34.4±1.89
21.3±1.56
25.7±1.53
29.9±1.74
30.9±2.40
31.8±1.61
34.0±3.04
36.4±2.92
39.4±2.38
24
40
Boy (cm)
35
30
25
20
15
KS
AR
A1
OC
ŞB MRT
Aylar
A2
B1
B2
NS
MAY
C1
HZ
C2
Şekil 4. Araştırmanın II. aşamasında aylık boy artışları.
Tablo 8. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki ağırlık (W) ve standart sapma (s.s.)
değerleri.
GRUP AY
KASIM
ARALIK
A
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
B
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
ARALIK
C
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
N MİN MAX
2900 21
82
2885 33
145
2863 35
226
2289 115 310
2764 131 428
2704 118 475
2650 203 708
2583 258 846
1630 44
133
1620 101 226
1615 140 318
1583 203 450
1493 176 538
1449 259 614
1398 345 835
1309 531 1222
1240 93
148
1239 151 239
1227 190 289
1194 116 429
1181 251 475
1110 360 708
1079 517 895
W (g)±s.s
51.7±14.34
87.9±25.20
145.6±37.94
210.4±47.58
254.1±58.95
290.5±75.19
452.4±107.60
533.7±131.66
85.0±20.45
144.7±27.88
220.5±42.90
301.9±56.25
357.1±75.15
424.6±77.64
603.3±109.05
837.3±156.65
115.5±12.76
186.0±22.26
252.0±24.18
311.3±59.18
375.7±47.58
560.1±88.55
599.1±88.95
GRUP AY
N MİN MAX
ARALIK
1000 116 184
D
OCAK
994 199 290
ŞUBAT
967 214 420
MART
910 154 487
NİSAN
898 313 646
MAYIS
829 408 842
HAZİRAN 801 750 1213
E
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
760
760
744
705
682
661
639
164
186
206
312
294
355
682
W (g)±s.s
148.4±18.89
233.8±21.55
310.4±36.41
383.8±72.80
471.2±67.31
653.3±116.76
927.3±113.62
223 190.6±15.18
435 290.1±44.92
418 326.9±15.09
467 398.0±41.46
667 473.3±73.24
1022 730.3±114.79
1161 926.3±115.62
25
1000
Ağırlık (g)
800
600
400
200
0
KS
AR
OC
A
ŞB MRT
Aylar
B
C
NS
D
MAY
HZ
E
Şekil 5. Araştırmanın I. aşamasında aylık ağırlık artışları.
Tablo 9. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki ağırlık (W), standart sapma (s.s.)
değerleri.
GRUP
A
B
C
AY
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
N
4500
4489
4479
4433
4423
4399
4380
4292
3000
2984
2977
2957
2914
2864
2849
2778
2000
1987
1983
1909
1891
1863
1830
1784
MİN
33
56
104
149
148
203
312
321
56
116
118
205
280
217
271
432
68
140
251
229
309
247
434
559
MAX
74
204
329
368
449
582
653
772
97
224
381
481
505
642
821
861
176
395
548
573
694
917
1121
1229
W±s.s
52.1± 10.88
114.9± 27.43
206.8± 50.06
250.9± 50.33
299.8± 71.06
369.3± 73.92
455.3± 84.92
480.1±100.41
77.6± 11.68
172.9± 31.66
267.1± 53.79
328.7± 61.31
382.5± 57.14
424.3± 92.70
547.6±124.85
581.8± 92.64
118.6± 20.08
253.3± 42.88
374.9± 64.97
421.3± 88.57
495.1± 85.27
614.7±156.40
740.7±174.71
883.7±153.48
26
1000
Ağırlık (g)
800
600
400
200
0
KS
AR
OC
A1
A2
ŞB MRT
Aylar
B1
B2
NS
MAY
C1
HZ
C2
Şekil 6. Araştırmanın II. aşamasında aylık ağırlık artışları.
4.3. Yem Değerlendirmeye İlişkin Bulgular
Araştırma boyunca her kafes üzerine yerleştirilen kovalar ile verilen yem miktarı aylık
olarak kaydedilmiş, her ay tüketilen yem miktarı ve kazanılan canlı ağırlıktan hareketle,
gruplara ait yem değerlendirme oranları tablo 10 ve 11’de verilmiştir. Aylık yem
değerlendirme oranları kullanılarak tekerrürlü olarak şekil 7 ve 8 düzenlenmiştir.
Yem değerlendirme oranları arasında yapılan varyans analizi sonucunda, grupların
ortalama yem değerlendirme oranları arasındaki farkların önemli olmadığı (P>0.05)
görülmüştür.
27
Tablo 10. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki spesifik büyüme oranı (SBO), yem
değerlendirme oranı (FCR) ve kondisyon faktörü (K) değerleri.
GRUP AYLAR
KASIM 95
ARALIK 95
A
OCAK 96
ŞUBAT 96
MART 96
NİSAN 96
MAYIS 96
HAZİRAN 96
KASIM 95
ARALIK 95
B
OCAK 96
ŞUBAT 96
MART 96
NİSAN 96
MAYIS 96
HAZİRAN 96
ARALIK 95
C
OCAK 96
ŞUBAT 96
MART 96
NİSAN 96
MAYIS 96
HAZİRAN 96
SBO
2.04
1.63
1.19
0.66
0.42
1.48
0.59
FCR
1.90
1.40
1.53
2.01
2.41
1.27
1.96
2.05
1.36
1.02
0.58
0.56
1.17
1.17
1.62
1.59
1.13
1.34
2.03
1.47
1.57
2.07
0.98
0.73
0.60
1.33
0.79
1.79
1.78
2.17
2.28
1.72
1.71
K
1.35
1.61
1.55
1.55
1.49
1.35
1.62
1.61
1.23
1.33
1.30
1.27
1.28
1.17
1.35
1.39
1.27
1.55
1.43
1.42
1.24
1.67
1.57
GRUP AYLAR
ARALIK 95
D
OCAK 96
ŞUBAT 96
MART 96
NİSAN 96
MAYIS 96
HAZİRAN 96
SBO
1.98
0.91
0.73
0.66
1.09
1.25
FCR
1.22
1.43
1.49
1.55
1.51
1.20
K
1.37
1.51
1.47
1.42
1.30
1.57
1.60
ARALIK 95
OCAK 96
ŞUBAT 96
MART 96
NİSAN 96
MAYIS 96
HAZİRAN 96
1.82
0.39
0.68
0.56
1.45
0.85
1.27
2.02
1.34
1.83
1.17
1.53
1.50
1.45
1.39
1.40
1.30
1.56
1.55
E
Yem Değerlendirme Oranı
2.6
2.4
2.2
2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
KS
AR
OC
A
ŞB
Aylar
B
C
MRT
D
NS
MAY
E
Şekil 7. Araştırmanın I. aşamasında aylık yem değerlendirme oranları.
28
Tablo 11. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki spesifik büyüme oranı (SBO),
yem değerlendirme oranı (FCR) ve kondisyon faktörü (K) değerleri.
GRUP
A
B
C
AY
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
SBO
3.04
1.99
0.62
0.79
0.67
0.70
0.21
FCR
0.92
0.93
1.41
1.29
1.42
1.43
1.96
YO
0.99
0.99
0.99
0.99
0.99
0.99
0.98
3.08
1.40
0.67
0.54
0.34
0.85
0.23
1.21
1.61
1.72
1.38
2.38
1.65
1.96
0.99
0.99
0.99
0.98
0.98
0.99
0.77
2.91
1.27
0.38
0.58
0.70
0.62
0.63
1.07
1.48
2.07
1.67
1.65
1.66
1.92
0.99
0.99
0.96
0.99
0.98
0.98
0.97
K
1.23
1.42
1.35
1.45
1.39
1.45
1.51
1.44
1.31
1.48
1.37
1.47
1.53
1.53
1.47
1.42
1.23
1.49
1.36
1.41
1.53
1.53
1.42
1.39
Yem Değerlendirme Oranı
2.4
2.2
2
1.8
1.6
1.4
1.2
1
0.8
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
Aylar
B1
MRT
B2
NS
C1
MAY
C2
Şekil 8. Araştırmanın II. aşamasında aylık yem değerlendirme oranları.
29
4. 4. Büyüme Parametrelerine İlişkin Bulgular
Büyümeyi belirlemek için spesifik büyüme oranı, mutlak ve oransal boy artışı, mutlak
ve oransal ağırlık artışı, kondisyon faktörü, biyokütle ve stok yoğunlukları aylık olarak
yapılan biyometrik ölçümlerden yararlanılarak hesaplanmıştır. SBO’nın bütün gruplarda
balıkların denize taşındıktan sonraki ilk ayda belirgin olarak yüksek olduğu görülmüştür.
Ancak spesifik büyüme oranları arasında yapılan varyans analizinde, grupların ortalama
SBO’ları arasındaki farkların önemsiz olduğu (P>0.05) belirlenmiştir. Aylık SBO’larının
ortalaması tablo 10 ve 11’de verilmiş, bu ortalamalardan yararlanılarak şekil 9 ve 10
düzenlenmiştir.
Spesifik Büyüme Oranı
2.5
2
1.5
1
0.5
0
KS
AR
OC
A
ŞB MRT
Aylar
B
C
D
NS
MAY
E
Şekil 9. Araştırmanın I. aşamasında aylık spesifik büyüme oranları.
30
3.5
Spesifik Büyüme Oranı
3
2.5
2
1.5
1
0.5
0
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
Aylar
B1
MRT
B2
NS
C1
MAY
C2
Şekil 10. Araştırmanın II. aşamasında aylık spesifik büyüme oranları.
Aylık olarak hesaplanan grupların mutlak ve oransal boy artışı ile mutlak ve oransal
ağırlık artışı değerleri tablo 12 ve 13’de verilmiştir. Bu değerlerden yararlanarak tekerrürle
birlikte şekil 11, 12, 13 ve 14 düzenlenmiştir.
Kondisyon faktörü ile ilgili sonuçlar tablo 10 ve 11’de verilmiştir. Bu değerler
kullanılarak şekil 19 ve 20 düzenlenmiştir. Bütün gruplarda kondisyon faktörünün
ortalamaları arasında yapılan varyans analizinde, ortalamalar arasındaki farkların önemsiz
(P>0.05) olduğu görülmüştür.
Yapılan biyometrik ölçümler ve ölen balık kayıtlarından yararlanarak, hesaplanan
aylık biyokütle ve stok yoğunlukları tablo 14 ve 15’de verilmiştir. Bu değerler kullanılarak
şekil 21, 22, 23, ve 24 düzenlenmiştir. Başlangıç ve hasatta stok yoğunlukları ve biyokütle
değerleri arasında yapılan varyans analizi sonucunda, bu değerler arasındaki farkların
önemsiz (P>0.05) olduğu belirlenmiştir.
31
Tablo 12. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki mutlak boy artışı (MBA), oransal boy
artışı (OBA), mutlak ağırlık artışı (MAA) ve oransal ağırlık artışı (OAA)
değerleri.
GRUP AYLAR
KASIM
ARALIK
A
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
KASIM
ARALIK
B
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
ARALIK
C
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
MBA
1.95
3.49
2.76
1.91
2.06
2.48
1.79
2.67
3.31
2.93
1.54
3.18
1.14
3.72
2.03
3.12
1.99
3.21
1.07
3.18
OBA
12.44
19.80
13.10
8.03
8.00
8.90
5.93
14.83
16.04
12.21
5.70
11.16
3.62
11.35
9.73
13.63
7.65
11.46
3.43
9.85
MAA
36.21
57.65
64.90
44.06
36.00
161.90
81.21
59.73
75.75
81.47
55.16
67.38
178.76
233.56
70.47
66.03
59.23
64.47
184.41
138.99
KS
AR
OC
OAA
70.01
65.53
45.04
21.13
14.12
55.79
18.05
70.27
52.32
36.95
18.21
18.96
42.16
38.65
61.00
35.40
23.50
20.71
49.08
24.81
GRUP AYLAR
ARALIK
D
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
MBA
2.83
2.71
2.34
3.08
1.60
4.04
OBA
12.79
10.86
8.46
10.27
4.84
11.65
MAA
85.47
76.60
73.33
87.47
182.03
274.07
OAA
57.61
32.76
23.62
22.79
38.63
41.95
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
3.80
1.50
1.86
2.62
2.89
3.11
16.27
5.52
6.49
8.59
8.72
8.63
99.50
36.84
71.13
75.27
257.00
196.00
52.21
12.70
21.76
18.91
54.30
26.84
E
4.5
Mutlak Boy Artışı
4
3.5
3
2.5
2
1.5
1
A
ŞB
Aylar
B
C
MRT
D
NS
E
Şekil 11. Araştırmanın I. aşamasında aylık mutlak boy artışları.
MAY
32
Oransal Boy Artışı
20
15
10
5
0
KS
AR
OC
A
ŞB
Aylar
B
C
MRT
D
NS
MAY
E
Şekil 12. Araştırmanın I. aşamasında aylık oransal boy artışları.
300
Mutlak Ağırlık Artışı
250
200
150
100
50
0
KS
AR
OC
A
ŞB
Aylar
B
C
MRT
D
NS
MAY
E
Şekil 13. Araştırmanın I. aşamasında aylık mutlak ağırlık artışları.
33
80
Oransal Ağırlık Artışı
70
60
50
40
30
20
10
KS
AR
OC
A
ŞB
Aylar
B
C
MRT
D
NS
MAY
E
Şekil 14. Araştırmanın I. aşamasında aylık oransal ağırlık artışları
Tablo 13. Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki mutlak boy artışı (MBA), oransal
boy
artışı (OBA), mutlak ağırlık artışı (MAA) ve oransal ağırlık artışı (OAA)
değerleri.
GRUP
A
B
C
AY
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
MBA
4.07
4.61
1.14
1.97
1.69
2.32
0.75
4.53
4.16
1.36
1.07
1.27
2.73
1.21
4.39
4.30
0.97
0.82
2.28
2.36
3.08
OBA
25.61
23.12
4.75
7.66
6.12
7.88
2.38
25.05
18.35
5.13
3.74
4.33
8.96
3.68
20.64
16.76
3.23
2.67
7.18
6.93
8.47
MAA
62.70
91.97
44.05
62.37
69.45
86.00
24.86
95.29
94.23
61.62
53.80
41.78
123.23
34.23
134.65
121.63
46.41
73.78
119.62
125.97
142.96
OAA
120.29
80.07
21.37
25.05
23.15
23.30
5.51
122.83
54.55
23.29
16.46
10.93
29.09
6.28
113.43
48.03
12.55
17.54
24.22
20.49
19.32
34
5
Mutlak Boy Artışı
4
3
2
1
0
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
Aylar
B1
MRT
B2
NS
C1
MAY
C2
Şekil 15. Araştırmanın II. aşamasında aylık mutlak boy artışları.
30
Oransal Boy Artışı
25
20
15
10
5
0
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
Aylar
B1
MRT
B2
NS
C1
MAY
C2
Şekil 16. Araştırmanın II. aşamasında aylık oransal boy artışları.
35
160
Mutlak Ağırlık Artışı
140
120
100
80
60
40
20
0
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
Aylar
B1
MRT
B2
NS
C1
MAY
C2
Şekil 17. Araştırmanın II. aşamasında aylık mutlak ağırlık artışları.
140
Oransal Ağırlık Artışı
120
100
80
60
40
20
0
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
Aylar
B1
MRT
B2
NS
C1
MAY
C2
Şekil 18. Araştırmanın II. aşamasında aylık oransal ağırlık artışları.
36
1.7
Kondisyon Faktörü
1.6
1.5
1.4
1.3
1.2
1.1
KS
AR
OC
ŞB MRT
Aylar
A
B
NS
C
D
MAY
HZ
E
Şekil 19. Araştırmanın I. aşamasında aylık kondisyon faktörleri.
1.6
Kondisyon Faktörü
1.55
1.5
1.45
1.4
1.35
1.3
1.25
1.2
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
MRT
Aylar
B1
B2
NS
MAY
C1
HZ
C2
Şekil 20. Araştırmanın II. aşamasında aylık kondisyon faktörleri.
37
Tablo 14. Araştırmanın I. aşamasında gruplardaki stok yoğunluğu ve biyokütle değerleri.
GRUP
AY
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
A
B
C
Stok
Yoğunluğu
(Kg/m3)
1.49
2.53
4.17
5.87
7.02
7.86
11.98
13.78
1.39
2.34
3.56
4.79
5.34
6.19
8.43
10.96
1.43
2.30
3.09
3.72
4.43
6.22
6.46
Biyokütle
(Kg)
149.87
253.53
416.71
586.92
702.39
785.59
1198.94
1378.52
138.55
234.46
356.11
478.05
533.21
615.21
843.43
1095.97
143.26
230.45
309.24
371.64
443.74
621.76
646.46
GRUP
D
E
AY
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
Stok
Yoğunluğu
(Kg/m3)
1.48
2.32
3.00
3.49
4.23
5.42
7.43
1.45
2.20
2.43
2.81
3.23
4.83
5.92
Biyokütle
(Kg)
148.56
232.43
300.18
349.22
423.16
541.55
742.79
144.82
220.45
243.21
280.61
322.79
482.73
591.91
Stok Yoğunluğu (Kg/m3)
14
12
10
8
6
4
2
0
KS
AR
OC
A
ŞB
MRT
Aylar
B
C
NS
D
Şekil 21. Araştırmanın I. aşamasında aylık stok yoğunlukları.
MAY
E
HZ
38
1400
Biyokütle (Kg)
1200
1000
800
600
400
200
0
KS
AR
OC
A
ŞB
MRT
Aylar
B
C
NS
D
MAY
E
Şekil 22. Araştırmanın I. aşamasında aylık biyokütle artışları.
Tablo 15 Araştırmanın II. aşamasında gruplardaki stok yoğunluğu ve
biyokütle değerleri.
GRUP
A
B
C
AY
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
KASIM
ARALIK
OCAK
ŞUBAT
MART
NİSAN
MAYIS
HAZİRAN
Stok Yoğunluğu
(Kg/m3)
2.35
5.16
7.95
9.72
11.15
13.15
15.60
16.16
2.33
5.16
9.26
11.12
13.26
16.25
19.94
20.67
2.37
5.03
7.43
8.04
9.39
11.45
13.56
15.76
Biyokütle
(Kg)
234.64
515.54
926.34
1112.03
1326.30
1624.51
1994.14
2060.68
233.00
496.65
812.10
963.72
1133.81
1369.00
1667.07
1816.19
237.28
503.25
743.41
804.32
936.17
1145.22
1355.56
1576.43
HZ
39
Stok Yoğunluğu (Kg/m3)
25
20
15
10
5
0
KS
AR
A1
OC
ŞB MRT
Aylar
A2
B1
NS
B2
MAY
C1
HZ
C2
Şekil 23. Araştırmanın II. aşamasında aylık stok yoğunlukları.
1200
Biyokütle (Kg)
1000
800
600
400
200
0
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
MRT
Aylar
B1
B2
NS
MAY
C1
Şekil 24. Araştırmanın II. aşamasında aylık biyokütle değerleri.
C2
HZ
40
4. 5. Yaşama Oranına İlişkin Bulgular
Araştırma süresince her kafeste ölen balıklar günlük olarak kaydedilmiş ve her ayın
başında bütün gruplar için yaşama oranı ayrı ayrı hesaplanarak şekil 25 ve 26’da verilmiştir.
Yaşama oranları arasında yapılan varyans analizinde, yaşama oranları arasındaki farkların
istatistiksel olarak önemsiz (P>0.05) olduğu görülmüştür.
0.99
0.98
Yaşama Oranı
0.97
0.96
0.95
0.94
0.93
0.92
KS
AR
OC
A
ŞB
Aylar
B
MRT
C
D
NS
MAY
E
Şekil 25. Araştırmanın I. aşamasında aylık yaşama oranları.
1
Yaşama Oranı
0.99
0.98
0.97
0.96
0.95
KS
AR
A1
OC
A2
ŞB
Aylar
B1
MRT
B2
NS
C1
Şekil 26. Araştırmanın II. aşamasında aylık yaşama oranları.
MAY
C2
5. SONUÇ ve TARTIŞMA
Bu araştırmada, aynı stok yoğunluğunda farklı başlangıç ağırlıklarının, deniz
kafeslerinde beslenen gökkuşağı alabalıklarının gelişmeleri üzerine etkileri incelenmiştir.
Araştırmanın yürütüldüğü Doğu Karadeniz'deki deneme alanında deniz suyu sıcaklığı
haziran-ekim aylarında tablo 15’de görüldüğü gibi 20°C'nin üzerinde kalmaktadır. Bu
bölgede deniz yüzey su sıcaklığı, şubat-mart aylarında 7-8°C ile en düşük değeri almasına
karşın temmuz-ağustos aylarında 24-25°C ile en yüksek değeri alır [Bahar ve ark., 1995]. Bu
nedenle gökkuşağı alabalığının deniz kafeslerinde beslenme süresi ekim-haziran ayları
arasında kalan 7 aylık bir zamanla sınırlanmaktadır.
Bütün canlılarda olduğu gibi gökkuşağı alabalığının da yaşayabileceği çevre şartları
sınırlıdır. Yetiştiricilikte maliyeti azaltmak ve verimli bir üretim için birim alandan azami
ürün alınması hedeflenir. Bu hedefe ulaşmak için çevre şartları zorlanır. Gökkuşağı alabalığı
geniş çevre şartlarına toleranslı olmasına rağmen yetiştiriciliğinde sıcaklık, oksijen, pH, v.b.
çevresel parametrelerde balık aleyhine görülen değişmeler üretimi önemli oranda etkiler
[Solbe, 1988].
Storebakken ve No [1992] su sıcaklığının balıkta büyüme ve metabolizmayı önemli
derecede etkilediğini; Beveridge [1988] sıcaklıktaki bir artışın metabolizmayı, oksijen
tüketimini ve aktiviteyi arttırdığını; Edwards [1978] gökkuşağı alabalığının 4-5°C'nin
altındaki su sıcaklığında çok az bir gelişme gösterdiğini, 20°C'nin üzerindeki sıcaklığın ise
balıkta yem alımını ve büyümeyi düşürdüğünü; Stevenson [1987] 4°C'de gökkuşağı
alabalığında büyümenin durdurduğunu, 15-16°C'nin optimal, 25°C'nin üzerindeki
sıcaklıklarda ise kısa bir süre canlı kalabildiğini; Roberts ve Shepherd [1986] gökkuşağı
alabalığının 0-25°C arasındaki sıcaklıklara toleranslı, optimal sıcaklığın 16°C olduğunu;
Sedgwick [1990] alabalık kültüründe en uygun su sıcaklığının 10-15°C arası olduğunu;
Çelikkale [1982, 1988] 12-18°C arası su sıcaklığının alabalık yetiştiriciliği için uygun
olduğunu, 22°C'nin üzerinde yemin tamamen kesilmesi gerektiğini, bu sıcaklığa sahip suların
alabalık kültürü için uygun olmadığını bildirmektedirler.
Çelikkale [1982, 1988], Edwards [1978], Stevenson [1987] gökkuşağı alabalığı
kültüründe suyun oksijen içeriğinin 6 mg/L'den az olmaması gerektiğini bildirmektedirler.
Denemelerin yürütüldüğü periyotlarda suyun oksijen içeriği 6.66-10.24 mg/L arasında
değişmeler göstermiştir (Tablo 15).
Balıklar soğukkanlı canlılar olduğundan vücut sıcaklıkları su sıcaklığına bağlı olarak
değişir. Su sıcaklığındaki yükselme balığın metabolizma aktivitesini de artırır. Bu aktivite
artışına paralel olarak sudaki karbondioksit ve amonyak miktarı yükselir. Bu durum oksijen
tüketiminin artışına neden olur [Çelikkale 1988], diğer bir deyimle, suyun sıcaklığı ile
oksijene doygunluğu arasında ters bir ilişki olduğu bilinmektedir. Denemenin yapıldığı
dönemlerde en düşük oksijen içeriği, su sıcaklıklarının yükseldiği periyotlarda ortaya
çıkmıştır. Ancak bu düşük oksijen içeriği yaşamı olumsuz yönde etkileyecek düzeyde
olmamıştır.
Beveridge [1988] ekstrem pH değerlerinin doğrudan solungaç yüzeylerinde tahribat
yaparak ölüme yol açtığını, bazı kirleticiler veya ağır metallerin toksisitesini artırdığını, bu
yüzden akuakültürde önemli olduğunu ve ideal pH değerlerinin deniz ortamında 6-8.5
arasında değiştiğini bildirmektedir. Deney süresince ölçülen pH değerleri minimum 7.6,
maksimum 8.2 olarak saptanmıştır (Tablo 15).
42
Diğer su kalite kriterleri (nutrientler, askıda katı madde, organik madde) açısından da
deneme sahasında balık gelişimini olumsuz etkileyebilecek bir değerle karşılaşılmamıştır.
Tuzluluğun %016 ve su sıcaklığının 8-21°C arasında değiştiği 7 aylık büyütme
sonunda, ağırlık gruplarına göre SBO'ları 1.10, 1.05, 0.98, 1.03, 0.90 bulunmuştur. Balıkların
denize taşınmasından sonraki ilk 30 gün içerisinde SBO'nın bütün ağırlık gruplarında oldukça
yüksek olduğu görülmüştür (Tablo 15). Bütün deneme gruplarında SBO’lar arasındaki fark
önemsiz çıkmıştır (P>0.05). Araştırmamızda elde edilen SBO bulguları Smith ve Thorp
[1976]'un ve Teskeredzic [1988]'in değerlerinden yüksek, Austreng ve ark. [1987] ve Şahin
[1994]'in bulguları ile uyumlu haldedir. Ancak Büyükhatipoğlu ve ark. [1996]'nın
değerlerinden düşük çıkmıştır.
Su sıcaklığının büyüme ve yem tüketimini etkilediğini bir çok yazar belirtmiştir
[Siitonen, 1986; Priede ve Secombes, 1988; Johnson ve Clarke, 1988; Sigholt ve Finstad,
1990; Staurnes ve ark., 1990; Billard, 1992]. Araştırmada su sıcaklığının yüksek olduğu
günlerde daha fazla, düşük sıcaklıklarda daha az yem tüketilmiştir.
Denemede yem değerlendirme değerleri 1.4 -1.8 arasında değişme göstermiştir. Elde
edilen yem değerlendirmeye ilişkin değerler varyans analizi ile incelenmiş ve gruplar
arasındaki farkların önemsiz (P>0.05) olduğu bulunmuştur. Araştırmanın I. ve II. aşamasında
kullanılan yemlerin bileşimi birbirine çok yakın olduğundan büyüme ve yem değerlendirmeye
etkisi olmamıştır. FCR bulguları Güven [1991], Şahin [1994], Ustaoğlu ve Bircan [1996]'nın
bulguları ile uyumlu Büyükhatipoğlu ve ark. [1996] ve Yiğit [1996]’in bulgularından yüksek,
Aral ve ark. [1995, 1996]'nın ve Murai ve Andrews [1972] bulgularından ise düşük çıkmıştır.
Denemelerin yapıldığı alanda deniz suyunun tuzluluğu ‰16-17 arasında değişmiştir.
Denemede tatlı su havuzlarından alınan balıklar doğrudan deniz ortamına nakledilmiş ve
adaptasyon sorunu yaşanmamıştır. Landless [1976] gökkuşağı alabalığının doğrudan ‰22,
Johnson ve Clarke [1988] ‰24 ve Teskeredzic ve ark. [1989] ‰7-20 tuzluluktaki deniz
suyuna taşınabileceğini bildirmişlerdir.
Jurss ve ark. [1986] gökkuşağı alabalığının ‰20 tuzluluktaki suda, ‰8 tuzluluğa göre
daha az enerji harcadıklarını; Speshilov [1978] ‰4 -15 arası tuzluluklarda, Lall ve Bishop
[1976] deniz suyunda tatlı suya göre daha iyi büyüdüklerini; Macleod [1987] ‰15-28
tuzluluk derecelerinde yem almalarının daha iyi olduğunu bildirmişlerdir. Tuzluluğun ‰30
olduğu deniz suyunda Macleod [1977] ve Jackson [1981] yem alımının ve Jurss ve ark.
[1983] yem değerlendirmenin azalmasından dolayı büyümenin azaldığını göstermişlerdir.
Mckay ve Ihssen [1986] ‰20 tuzluluktan sonra tuzluluk artarken büyümenin azaldığını
bildirmiştir. Ancak Mckay ve Gjedem [1985] tuzluluğun, tek başına büyümeyi etkileyen
önemli bir faktör olduğunu kabul etmezler.
Balığın beslenme durumunu belirten kondisyon faktörü deneme başlangıcında
ortalama 1.31 iken deneme sonunda 1.48 olmuştur. Kondisyon faktörünün bütün gruplarda
düzenli artış gösterdiği belirlenmiştir. Kondisyon faktörü bulguları Mckay ve Gjeden [1985]
ve Yiğit [1996]’in bulgularından yüksek, Aral ve ark. [1995,1996], Ustaoğlu ve Bircan
[1996], Storebakken ve Austreng [1987] ve Springate [1992] ile uyum halinde çıkmıştır.
Dolayısı ile beslenme şartlarının iyi olduğu görülmektedir.
Bireysel ağırlık artışı ağırlık gruplarında 507, 711, 844, 930, 926 gram ve oransal
ağırlık artışı 875, 778, 656, 528, 387 olmuştur. Bireysel ağırlık artışı büyük balık grubunda
fazla görünmesine rağmen oransal ağırlık artışı ve biyokütle artışları incelendiğinde, oransal
ağırlık artışı ile balık ağırlığı arasında negatif bir korelasyonun (P<0.01; -0.88) olduğu
görülür, aynı şekilde biyokütle de balık ağırlığı arttıkça azalmaktadır. Bir başka deyimle,
balık büyüklüğü arttıkça birim alandan alınan verimin azaldığı görülmüştür.
43
Bunun yanında, başarılı bir üretim için tüketici isteklerinin göz ardı edilmemesi
gerekmektedir. Değişen pazar istekleri karşısında, arzu edilen balık ağırlığının istenen
zamanda hazır olması için gökkuşağı alabalığının deniz kafeslerine ilk yerleştirme ağırlığı
değişebilir. Bu araştırmada farklı ağırlıktaki balıkların yedi ay içinde kazandıkları ağırlıklar
ve bu zaman içinde ağırlık gruplarında görülen gelişmeler aylık olarak belirtilmiştir.
Deniz kafeslerinde yetiştiriciliğinde besleme süresi 7 ay tutulur ve hasat ağırlığı
önemsenmez ise, birim alandan daha iyi verim almak için mümkün olduğunca küçük
balıkların beslenmeye alınması gerektiği söylenebilir.
6. ÖZET
Bu çalışmada, Doğu Karadeniz koşullarında (‰16-18 tuzluluk) farklı büyüklüklerdeki
gökkuşağı alabalığı(Oncorhynchus mykiss, Walbaum 1792)nın deniz kafeslerinde büyüme,
yem değerlendirme ve yaşama oranları incelenmiştir.
Başlangıçta aynı stok yoğunluğunda, ortalama 51(n=2900), 85(n=1630), 116(n=1240),
148(n=1000), 191(n=760) (Birici grup, 1995-1996), 52(n=4500), 78(n=3000), 119(n=2000)
gram (İkinci grup, 1996-1997) ağırlığındaki balıklar Ekim - Haziran ayları arasında deniz
kafeslerinde büyütülmüştür. Araştırmada, 4.0x4.0x3.5 m (n=11) ve 6.0x6.0x4.0 (n=2)
ölçülerinde galvenizli borudan yapılmış kafesler kullanılmıştır.
Araştırmanın her safhasında çevresel parametrelerden su sıcaklığı, pH tuzluluk ve
oksijen günlük olarak belirlenmiştir.
Biyometrik ölçümler, her kafesten tesadüfi alınan farklı adet balıktan oluşan
örneklerde yapılmış. Ölçüm yapılacağı günün sabahı balıklara yem verilmemiş. Balıklar 0.04
g/L oranında MS 222 ile bayıltıldıktan sonra tek tek, ±1mm hassasiyetli Von Bayer ölçü
tahtası ile çatal boy olarak ölçülmüş ve gram hassasiyetli elektronik terazi ile de canlı
ağırlıkları alınmış.
Yemlemede piyasadan alınan ve %46 protein, %13 yağ, %3 selüloz, %13 kül, %1.35
kalsiyum ve %1.10 fosfor içeren ticari pelet levrek yemi kullanılmıştır. Günde 3 kez el ile
serbest yemleme yapılmıştır. Her yemlemede balıklar doyuncaya kadar yemlemeye devam
edilmiştir.
Kafesler düzenli olarak dalgıç tarafından kontrol edilerek, varsa ölen balıklar tartılıp
kaydedilmiş.
Bu çalışma sırasında, su sıcaklığı kafes çevresinde 7–26 ºC arasında değişme
göstermiştir, maksimum deniz suyu sıcaklığı (25.4ºC) Ağustos aylarında, minimum sıcaklık
(7.9ºC) ise Şubat ayında ölçülmüştür. Su sıcaklığının yüksek olduğu aylarda oksijen değerleri
düşmüş (6.1 mg/L), sıcaklığın düştüğü aylarda ise yükselmiştir (10.2 mg/L). Tuzluluk değeri
‰16– ‰18 ve pH ise 7 – 8.5 arasında bir değişim göstermiştir.
Denemenin sonunda, hasat ağırlıkları sırası ile 534, 837, 599, 927, 926 (Birici grup),
480, 582, 884 gram (İkinci grup) olmuş, spesifik büyüme oranları; 1.13, 1.11, 0.97, 1.05, 0.91
ve 1.09, 0.99, 0.98, yem değerlendirme oranları; 1.78, 1.53, 1.90, 1.40, 1.53 ve 1.34, 1.70,
1.65, mutlak ağırlık artışları; 482, 752, 484, 779, 736 ve 428, 504, 765, oransal ağırlık artışları
ise 932, 885, 419, 525, 386 ve 822, 650, 645 olarak hesaplanmıştır. Kondisyon faktörleri ise
ortalama 1.52, 1.29, 1.45, 1.46, 1.45 ve 1.41, 1.44, 1.42 olarak belirlenmiştir. Yaşama oranı
bütün gruplarda oldukça yüksek; 0.89, 0.80, 0.87, 0.80, 0.84 ve 0.95, 0.93 0.89 olmuştur.
Yapılan istatistiksel analizlerde gruplar arasındaki spesifik büyüme oranı ve yem
değerlendirme oranı farklarının önemli olmadığı (P>0.05) ancak oransal ağırlık artışı ve
biyokütle farklarının önemli (P<0.05) olduğu görülmüştür.
Sonuç olarak denizde alabalık yetiştiriciliğinde, kafeslere küçük balık yerleştirmenin
daha ekonomik olacağı söylenebilir.
SUMMARY
In this study, growth, food conversion rate and survival rate of Rainbow
trout(Oncorhynchus mykiss Walbaum 1792) were investigated in the Black Sea condition (1618 ‰S).
Different beginning weight groups, 51(n=2900) g, 85(n=1630) g, 116(n=1240) g,
148(n=1000) g, 191(n=760) g (First group, 1995-1996), 52(n=4500) g, 78(n=3000) g,
119(n=2000) g (Second group, 1996-1997) of Rainbow trout reared same stock density in sea
cages between October and June. In the two stages used a dry pelleted commercial feed of
following composition; crude protein 46%, crude fat 13%, crude fibre 3%, moisture 11%, ash
13%, calcium 1.35% and phosphate 1.10% and the fish were fed ad libitium by hand, up to
they were satisfied. The efficiency with which the feed is converted into fish weight is best
expressed as a feed conversion ratio and FCR was calculated as weight of feed offered / wet
weight gain.
Before being weighed and measured, fish were fasted 24 hours to allow the gut to be
emptied. They were anaesthetised in a 0.04 g/L solution of MS-222 Sandoz (metaaminobenzoic ethylester) in water. At monthly intervals, different number of fish were
randomly taken as sample and lengths were measured by Von Bayer box and fish were
weighted by electronic balance. Temperature, dissolved oxygen, pH and salinity values were
measured daily.
The growth was determined by specific growth rate, absolute length and weight gain,
proportional length and weight gain and condition factor formulas. The death fish were
recorded daily as number and weight.
During this study, average monthly seawater temperature varied from 7 to 26 ºC and
maximum temperature (25.4 ºC) was measured in August and minimum temperature (7.9 ºC)
was observed in February. Dissolved oxygen concentration was found low (6.1 mg/L) when
temperature became maximum and it was getting increase (10.2 mg/L) when temperature
decrease in winter season. Salinity changed between 15 – 19 ‰ and pH ranged 7 – 8.5.
At the end of the experiment, body weights reached to 534, 837, 599, 927, 926 (First
group), 480, 582, 884 gram (Second group) and calculated SGR; 1.13, 1.11, 0.97, 1.05, 0.91
and 1.09, 0.99, 0.98, FCR; 1.78, 1.53, 1.90, 1.40, 1.53 and 1.34, 1.70, 1.65, Absolute weight
gain; 482, 752, 484, 779, 736 and 428, 504, 765 Proportional weight gain; 932, 885, 419, 525,
386 and 822, 650, 645 respectively. Condition factors estimated as 1.52, 1.29, 1.45, 1.46,
1.45 and 1.41, 1.44, 1.42 and survival rate was quite high all groups as 0.89, 0.80, 0.87, 0.80,
0.84 and 0.95, 0.93, 0.89 respectively.
In all groups, statistical difference SGR and FCR has been found unimportant
(P>0.05), but PWG and weight gain as biomass has been important (P<0.05). These results
indicate that small fish are more economic then big fish cultured in the sea cages.
7. LİTERATÜR LİSTESİ
Acara, A., 1991. Salmon Balığının Kanalda Üretimi, TÜBİTAK Matbaası, Ankara.
Akyurt, İ., 1989. Farklı Yemleme Aralıklarının ve Açlığın Kış Aylarında Gökkuşağı Alabalıklarının
(Salmo gairdneri R.) Büyümesi Yem Değerlendirmesi ve Yaşama Gücüne Etkileri, İstanbul
Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 3, 115-129.
Alänärä A., 1992. Demand-Feeding as a Self-Regulating Feeding System for Raınbow Trout in NetPens, The Rainbow Trout, G. A. E. Gall (Editor), Elsevier Pub. Com., Amsterdam.
Amerio, M. ve Costa, M., 1988. Extruded Feeds in Rainbow Trout Intensive Rearing, TecnicaMolitoria, 39, 335-341.
Anonim, 1992. Karadeniz’de Su Ürünleri Yetiştiriciliği Üzerine Araştırmalar, Su Ürünleri Arş. Enst.
Ara Raporu, Trabzon.
Anonim, 1995. Su Ürünleri İstatistikleri, T.C. Başbakanlık Devlet İst. Enst.
APHA, AWWA, WPCF, 1985. Standart Methods For the Exemination of Water and Westwater, 16.
edition, New York.
Aral, O., Büyükhatipoğlu, Ş., Erdem. M., Ağırağaç, C., 1995. Farklı Stoklama Yoğunluklarının
Gökkuşağı Alabalıklarının Denizdeki Gelişmeleri Üzerine Etkileri, O. M. Ü. Sinop Su
Ürünleri Fakültesi, Doğu Anadolu Bölgesi I.(1993) ve II.(1995) Su Ürünleri Sempozyumu,
Erzurum.
Aral, O., Büyükhatipoğlu, Ş., Erdem. M., Ağırağaç, C., 1996. İki Farklı Yemin Karadeniz’de Ağ
Kafeslerde Yetiştirilen Alabalıkların ( Oncorhynchus mykiss W. 1792) Büyümesine Etkisi.,
Türk Vet. ve Hay. Derg., Cilt 20, 121-126, Ankara.
Atay, D., 1990. Alabalık Üretimi Eğridir Su Ürünleri Araştırma Enst. Müd.
Atay, D., Erdem, N. ve Büyükhatipoğlu, Ş., 1980. Alabalık Üretiminde Değişik Yemleme
Tekniklerinin Karşılaştırılması Üzerine Araştırmalar, A.Ü. Basımevi, Ankara.
Austreng, E., Storebakken, T., Asgard, T., 1987. Growth Rate Estimates for Cultured Atlantic Salmon
and Rainbow Trout, Aquaculture, 60, 157-160.
Bahar, M., Durukanoğlu, F., Erüz, C., 1995. Deniz Ortamında Su Ürünleri Yetiştiriciliği Yapılacak
Alanların Belirlenmesinde Su Sıcaklığının Önemi, K.T.Ü. Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi,
Trabzon, Doğu Anadolu Bölgesi I.(1993) ve II.(1995) Su Ürünleri Sempozyumu, Erzurum.
Berg, O. K., Finstad, B., Grande, G., Wathne, E., 1990. Growth of Atlantic salmon (Salmo salar L.) in
a Variable Diel Temperature Regime, Aquaculture, 90, 261-266.
Bern, H. A. and Madsen, S. S., 1986. A Sellective Surrey of the Endocrine System of Rainbow Trout
(Oncorhynchus mykiss) With Emphasis on the Hormonal Requlation of
ion Balance. Aquaculture, 57, 185-191.
Beveridge, M., 1988. Cage Aquaculture, Fishing News Books Lim. Surrey.
Billard, R., 1992. Reproduction in Rainbow Trout, The Rainbow Trout, Aquaculture, G. A. E. Gall
(Editor), 100, 263-299.
Body, C. E., 1979. Water Quality in Warmwater Fish Ponds. first Printing, Auburn University
Agricultural Experiment Station, USA.
Büyükhatipoğlu, Ş., Erdem, M., Aral, O., Tarakçı, Y., Ağırağaç, C., 1996. Karadeniz’de Ağ
Kafeslerde Farklı Stoklama Yoğunluklarının Gökkuşağı Alabalığının (Oncorhynchus mykiss
W. l792) Büyümesi Üzerine Etkileri, Türk Vet. ve Hay. Derg. Cilt 20, 137-142, Ankara.
Cho, C. Y., 1992. Feeding Systems for Rainbow Trout and Other Salmonid With Reference to
Current Estimater of Energy and Protein Requirements, Aquaculture 100, 107-123.
Çelikkale, M. S., 1982. Kafeslerde Alabalık Yetiştiriciliğinde Değişik Stok ve Yemleme Tekniklerinin
Karşılaştırılması, Ankara Üniversitesi Basımevi.
Çelikkale, M. S., 1988. İç Su Balıkları Yetiştiriciliği, Cilt 1, Birinci Baskı, K. T. Ü. Basımevi,
Trabzon.
47
Çelikkale, M. S., Atay, D. ve Büyükhatipoğlu, Ş., 1981. Konuklar Beşgöz Gölünde Ağ
Kafeslerde Alabalık Yetiştiriciliğinde Farklı Stok Oranlarının Gelişme ve Yem
Değerlendirme Üzerine Etkisi, Doğa Bilim Dergisi, 5, 147-157.
Dickhoff, W., 1993. Sea water Adaptation, Resent Advance in Aquaculture IV (Ed) Muir, J. F. And
Robert, R. J., Blackwell Scientific Puplications, Oxford.
Dobson, S.H., and Holmes, R.M., 1984. Compensatory Growth in the Rainbow Trout, Salmo
gairdneri Richardson, Journal Fish Biology 25, 649-656.
Domagala, J., Kubiak, J., Tadajewski, A. ve Trzebiatowski, R., 1982. Possibilities of Rearing
Rainbow Trout in Eutrophic Esturay Waters, Zeszyty-Naukowe, 12 81-103.
Edward, D. J. , 1978. Salmon and Trout Farming in Norway, Fishing News Books Lim., Surrey.
Eriksen, B. F., Tilvekst, l978. Forskjellige Saliniteter for Regnbueorret Ogsjoroye, Hovedoppgave ved
Norges Landbrukshogskole, 40 pp.,
Forteath, G. N. R., Munday, B. L. ve Purser, G. J., 1992. Husbandry and Management of Rainbow
Trout in Sea-Cages, The Rainbow Trout, G. A. E. Gall (Editor), Elsevier Pub. Com.,
Amsterdam.
Gall, G. A. E. ve Crandell, P. A., 1992. The Raınbow Trout, G. A. E. Gall (Editor), Elsevier Pub.
Com., Amsterdam.
Gjerde, B., 1986. Growth and Reproduction in Fish and Shelfish, Aquaculture, 57, 37-55.
Gorie, S., 1992. Growth of the Rainbow Trout (Oncorhynchus mykiss) During Experimental Feeding
with Oregon Moist Pellets in Sea Water. Nippon Suisan Gakkaishi, 58 (2), 359.
Gorie, S., 1993. Relationship between Seawater Adaptability and Body Weight in 0+ Landlocked
Rainbow Trout, Nippon Suisan Gakkaishi, 59(3) , 487-491.
Gültekin, N., ve ark. 1987. Endüstiriyel Kimya-I Laboratuarı, K.T.Ü. Basımevi, Trabzon.
Güven, E., 1991. Gökkuşağı Alabalığının Boğaz Suyu Hidrolojik Özelliklerine Adaptasyonu ve
Yetiştirme Olanakları, Doktora Tezi, İ. Ü. Fen Bil. Enstitüsü, İstanbul.
Holm, J., Resftie, T. ve Bo, S., 1990. The Effect of Fish Density and Feeding Regimes on Individuals
Growth Rate and Mortality in Rainbow Trout (Oncorhynchus mykiss), Aquaculture 89, 225232.
Iwamoto, R. N., Myers, J. M. ve Hersberger, W. K., 1986. Genottype-Environment Interactions For
Growth of Rainbow Trout, Aquaculture 57, 153-161.
Jackson, A. J., 1981. Osmotie Regulation in Rainbow Trout Following Transfer to Sea Water,
Aquaculture 24, 143-151.
Johnson, J. and Clarke, W. C., 1988. Development of Seawater Adaptation in Luvenile Steelhead
Trout (Salmo gairdneri) and Domesticated Rainbow Trout (Salmo gairdneri) - Effects of Size,
Temperature and Photoperiod. Aquaculture 71, 247-263.
Jürss, K., Bittorf TH. and Vökler, TH., 1986. İnfluence of Salinity and Food Deprivation on Growth,
RNA/DNA Ratio Certain Enzyme Activities in Rainbow (Salmo gairdneri, Richardson),
Comp. Biochem. Physiology, Vol 83B. No. , 2pp. 425-433, Great Britain.
Kebus, M. J., Collins, M. T. ve Brownfield, M. S., 1992. Effect of Rearing Density on the Stress
Resbonse and Growth of Rainbow Trout, Journal of Aquatic Animal Health, 4, 1-6.
Lall, S. P. and Bishop, F. J., 1976. Studies on the Nutrient Requirements of Rainbow Trout, Salmo
gairdneri, Grown in Sea Water and Fresh Water. Advances in Aquaculture, Fishing News
Books Ltd., Farnham, Surrey, England.
Landless, P. J., 1976. Acclimation of Rainbow Trout to Sea Water Aquaculture 7, 173- 179.
Liard, L.M., and Needham, T., 1988. Salmon and Trout Farming, First Edition, Ellis Harwood
Limited, West Sussex, England.
MacLeod, M.G., 1977. Effects of Salinity on Food Intake, Absorbtıon and Conversion in the
Rainbow Trout Salmo gairdneri, Marine Biology 43, 93-102.
Mater, S. ve Çakır, H., 1993. Salmon Balığı ve Üretim Tekniği, Bodrum Su Ürünleri Araştırma
Enstitüsü Müdürlüğü, No: 10.
48
McCarty, I. D., Carter, C. G. ve Houlihan, D. F., 1992. The Effect of Feeding Hierarchy on Individual
Variability in Daily Feeding of Rainbow Trout, Oncorhynchus mykiss (Walbaum), Journal of
Fish Biology 41, 257-263.
McKay, L. R., Gjerde, B., 1985. The Effect of Salinity on Growth of Rainbow Trout, Aquaculture 49,
325-331.
McKay, L.R., Ihssen, P.E. and Friars, G.W., 1986. Genetic Parameters of Growth in RainbowTrout,
Salmo gaırdneri, as a Function of Age and Maturity, Aquculture 58, 241-254.
Metcalfe, N. B., 1986. Intraspesific Variation in Competitive Ability and Food Intake in Salmonids:
Consequences for Energy Budgest and Growth Rates, Journal of Fish Biology 28, 525-531.
Murai, T. and Andrews, J. W., l972. Growth and Food Conversion of Rainbow Trout Reared in
Brackish and Fresh Water, Fisheries Bulletin, Vol. 70, No. 4.
Özdemir, N., 1994. Tatlı ve Tuzlu Sularda Alabalık Üretimi, Fırat Üniversitesi, Sayı 35, Elazığ.
Papoutsoglou, S. E., 1987. Paparevskava-Papoutsoglou, E. ve Alexis M. N., Effect of Density on
Growth Rate and Production of Rainbow Trout (Salmo gairdneri Rich.) Over a Full Rearing
Period, Aquaculture 66, 9-17.
Pickering, A.D., Griffiths, R. and Pottinger, T.G., 1987. A Comparison of the Effects of Overhead
Cover on the Growth, Survival and Haematology of Juvenile Atlantic Salmon, Salmo salar L.,
and Rainbow Trout, Salmo gairdneri Richardson, Aquaculture 66, 109-124.
Priede, I. G. and Secombes, C. J., 1988. The Biology of Fish Production, Salmon and Trout Farming,
Ellis Horboad Limited, 32-67.
Reyes, F., Cardenete, G., Sanz, A., Garcia, M. ve Higuera, M., 1985. Physiological and Nutritional
state of Rainbow Trout (Salmo gairdnerii Rich.) Maintained Under Different Feeding
Conditions and Rrearing Densities, Mejora Animal 26, 263-268.
Roberts, R. J. ve Shepherd, C. J., 1986. Handbook of Trout and Salmon Disease, Fishing News Books
Lim., Surrey.
Roell, M. J., Schuler, G. D. ve Scalet, C. G., 1986. Cage Rearing Rainbow Trout in Dugout Ponds in
Eastern South Dakota, Progressive- Fish Culturist 48, 273-278.
Roley, D. D., 1983. The Effect of Diet Protein Level, Feeding Level and Rearing Water
Temperature on the Growth and Rebroductive Performance of Raınbow Trout
Broodstock, Science and Engineering 44, 961-962.
Salman, N. A. and Eddy, F.B., 1990. Increased Sea-Wather Adaptability of Non-Smolting Rainbow
Trout by Salt Feeding, Aquaculture 86, 259-270.
Sedgwick, S. D., 1990. Trout Farming Handbook, 5 th edn., Fishing News Books Limited, Surrey.
Sigholt, T. and Fınstad, B., 1990. Effect of Low Temperature on Seawater Tolerance in Atlantic
Salmon (Salmo salar) Smolts, Aquaculture 84, 167-172.
Siitonen, L., 1986 Factors Affecting Growth in Rainbow Trout (Salmo gairdneri) Stocks,
Aquaculture 57, 185-191.
Smith, M. A. K. and Thorpe, A., 1976. Nitrogen Metabolism and Trophic input in Relation to
Growth in Freshwater and Saltwater Salmo gairdneri, Biol. Bull., 150, 139-151.
Smith, R., Kincaid, H. L., Regenstein, J. M. ve Rumsey, G. L., 1988. Growth Carcass Composition
and Taste of Rainbow Trout of Different Strains Fed Diets Containing Primarily Plant or
Animal Protein, Aquaculture 70, 309-321.
Solbe, J., 1988. Water Quality, Salmon and Trout Farming (Ed.) Liard. L. M. and Needham, T. Ellis.
Harwood Limited, England.
Speshilov, L. I., 1978. Physiological Aspect of Rearing Salmon of the Genus Salmo in the Sea Water.
In: N. V. Maslennikova (Editor), Problems of Fish Physiology, VNIRO, Moscow, U. S. S. R.,
pp. 30-43.
Springate, J., 1992. Fish Must Shape to Requirements, Fish Farmer, Jan./Feb., PP. 39.
Staurnes, M., Andorsdottir, G. and Sundby, A., 1990. Distended, Water-filled Stomach in Sea-farmed
Rainbow Trout, Aquaculture 90, 333-343.
49
Stevenson, J. P., 1987. Trout Farming Manuel, Second Edition, Fishing News Books
Limited, Surrey.
Storebakken, T. and Austreng, E., 1987. Ration Level for Salmonids II.Growth, Feed Intake, Protein
Digestinbility, Body Composition, and Feed Conversion in Rainbow Trout Weighing 0.5-1.0
Kg, Aquaculture 60, 207-221.
Storebakken, T., and No. H. K., 1992. Pigmentation of Rainbow Trout, Aquaculture 100, 209-229.
Storebakken, T., Hung, S. S. O., Calvert, C. C. ve Plisetskaya, E. M., 1991. Nutrient Partitioning in
Rainbow Trout at Different Feeding Rates, Aquaculture 96, 191-203.
Sumpter, J. P., 1992. Control of Growth of Rainbow Trout (Oncorhynchus mykiss), Aquaculture 92,
299-320.
Şahin,T., 1994. Deniz Kafeslerinde Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss) Yetiştiriciliğinde
Optimal Stoklama Yoğunluğu ve Günlük Yem Miktarının Tespiti, Trabzon.
Tatum, W. M., 1976. Comparative Growth and Mortality of Winter-Cultured Rainbow Trout (Salmo
gairdneri) in Freshwater and Brackish Water ponds in South Alabama. Proc. World Maricult.
Soc., 7, 71-78.
Teskeredzic, E., 1985. Fish Culture in Floating Cages. Rib. Jugoslavia 40, 42-48.
Teskeredzic, E., Teskeredzic, Z., Tomec, M. and Modrusan, Z., 1989. A Comparison of the Growth
Performance of Rainbow Trout (Salmo gairdneri) in Fresh and Brackish Water in Yugoslavia,
Aquaculture 77, 1-10.
Teskeredzic, Z., Pfeifer, K., 1986. The Meat Quality of Rainbow Trout, Cultured in the Brackish
Water. Ichtiologia, Vol. 18, No. 1, 15-22.
Tıraşın, E.M., 1993. Balık Populasyonlarının Büyüme Parametrelerinin Araştırılması, İzmir-Türkiye,
Doğa - Tr. J. of Zoology 17, 29, TÜBİTAK.
Tveranger, B., 1985. Variation in Growth Rate, Liver Weight and Body Composition at First Sexual
Maturity in Rainbow Trout. Aquaculture 49, 89-99.
Ustaoğlu, S., ve Bircan, R., 1996. Karadeniz’deki Ağ Kafeslerde Yetiştirilen Gökkuşağı Alabalığının
Gelişme ve Yem Değerlendirmesine Farklı Yemleme Düzeylerinin Etkileri O.M.Ü. Fen
Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, SİNOP.
Yiğit, M., 1996. Gökkuşağı Alabalıklarının Denizsuyu ve Tatlısudaki Büyüme Farklarının
Karşılaştırılması, O.M.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, SİNOP.
PROJE BÜTÇESİ İCMALİ
Yatırılan
Kullanılan
Kalan
TL(Dolar)
TL(Dolar)
TL(Dolar)
01/01/1996 – 01/07/1999
(5899)
(5899)
-
TOPLAM
(5899)
(5899)
-
Dönemi
YÜRÜTÜCÜLERİNİN ÖZGEÇMİŞİ
Bilal AKBULUT, 03. 02. 1966’da Van ili, Erciş ilçesinin Yukarı Çınarlı Mahallesinde
doğdu. 1981 - 82 öğretim yılında Van Ziraat Meslek Lisesi’ne başladı ve 1985 - 86 öğretim
yılında K. T. Ü.’e bağlı Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi’nin, Balıkçılık Teknolojisi
Bölümü’ne başladı. 10.04.1987 yılında Trabzon Tarım İl Müdürlüğü’nde Ziraat Teknisyeni
olarak göreve başladı. 1990 yılında K.T.Ü., Sürmene Deniz Bilimleri Fakültesi, Balıkçılık
Teknolojisi Bölümü’nden dönem birincisi olarak mezun oldu. Aynı yıl K.T.Ü., Fen Bilimleri
Enstitüsü, Balıkçılık Teknolojisi Mühendisliği Ana Bilim Dalı’nda yüksek lisansa başladı.
1990 yılında Trabzon Tarım İl Müdürlüğü, Proje ve İstatistik Şubesi’nde Balıkçılık
Teknolojisi Mühendisi olarak çalışmaya başladı. Şubat 1993’de K. T. Ü. Fen Bilimleri
Enstitüsü, Balıkçılık Teknolojisi Bölümü’nde doktora programına başladı. Mayıs 1993’de
Trabzon Su Ürünleri Araştırma Enstitüsü’ne geçti. 23 Mart–15 Temmuz 1988 tarihleri
arasında JICA tarafından Japonya’da Hiroşima Üniversitesi’nde düzenlenen “Yarı Kapalı
Denizlerde Biyolojik Üretim ve Çevre Yönetimi” konulu eğitim programına katıldı.
Halen Trabzon’da Su Ürünleri Merkez Araştırma Enstitüsü’nde Balıkçılık Teknolojisi
Yüksek Mühendisi olarak çalışmaktadır. Evli ve bir çocuk babasıdır.
LİFLET ÖRNEĞİ