ajanda 2020

Transkript

ajanda 2020

2020
TÜRKøYE GERONTOLOJø AJANDASI 2020
Türkiye’de Bilim ønsanlarÕnÕn Gözünde YaúlÕlÕk SorunlarÕ:
Görüúler, Planlar, Talepler, Tutumlar
Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
Gerontoloji Bölümü
Prof. Dr. øsmail Tufan
1
øçindekiler
ùEKøLLER .................................................................................................................. 3
TABLOLAR ................................................................................................................ 3
ABSTRACT ................................................................................................................ 4
GøRøù .......................................................................................................................... 5
1
GERONTOLOJø: ARAùTIRMALARDA GÜNCEL DURUM VE TEORø .............. 6
1.1
UluslararasÕ Perspektif ........................................................................................................................... 6
1.2
Türkiye’de Durum .................................................................................................................................. 7
1.3
Ajanda2020’nin Teorik Model............................................................................................................... 9
2
ARAùTIRMANIN SORULARI VE HøPOTEZ ..................................................... 12
3
METOT .............................................................................................................. 14
3.1
AraútÕrma DizaynÕ ................................................................................................................................ 14
3.2
Ölçüm AracÕ ve Ölçek........................................................................................................................... 16
3.3
Denekler ................................................................................................................................................. 17
4
BULGULAR ...................................................................................................... 18
4.1
Deskriptif østatistikler .......................................................................................................................... 18
4.2
Reliabilite, Faktör Analizi, Korelasyon Analizleri ............................................................................. 18
5
TARTIùMA VE GELECEöE YÖNELøK GÖRÜùLER ....................................... 25
6
KAYNAKÇA ...................................................................................................... 27
7
EK ..................................................................................................................... 29
7.1
Tablolar ................................................................................................................................................. 29
7.2
Ek ùekiller ............................................................................................................................................. 34
7.3
Soru Ka÷ÕdÕ ........................................................................................................................................... 39
7.4
Uzmanlara Gönderilen YazÕ ................................................................................................................ 49
2
ùekiller
ùekil 1: Teorik model ............................................................................................................... 11
ùekil 2: KatÕlÕm-paradoksu teorisi............................................................................................ 13
ùekil 3: Eylem planÕ ................................................................................................................. 15
ùekil 4: Likert-ölçe÷i. ............................................................................................................... 17
ùekil 5: Deskriptif istatistikler.................................................................................................. 18
ùekil 6: AçÕklanabilen varyans oranlarÕ ................................................................................... 20
ùekil 7: KatÕlÕm paradoksu: Problemi görme, planlar üretme, kararlar alma, taleplerde
bulunma. ........................................................................................................................... 23
ùekil 8: Çözüm uygulamalarÕna katÕlamama e÷ilimi. .............................................................. 24
Ek'teki ùekiller
ùekil 9: Deneklerin cinsiyete göre da÷ÕlÕmÕ ............................................................................. 34
ùekil 10: Deneklerin yaú gruplarÕna göre da÷ÕlÕmÕ................................................................... 34
ùekil 11: Bireysel yeterlik ........................................................................................................ 35
ùekil 12: Ekonomik yeterlik ..................................................................................................... 35
ùekil 13: AltyapÕ birikimi ......................................................................................................... 36
ùekil 14: Sosyal birikim ........................................................................................................... 36
ùekil 15: Çerçeve koúullarÕ ...................................................................................................... 37
ùekil 16: Öngörüler .................................................................................................................. 37
ùekil 17: Planlar, Talep, Kararlar ............................................................................................. 38
ùekil 18: KatÕlÕm paradoksu ..................................................................................................... 38
Tablolar
Tablo 1: Ajanda2020’ye katÕlan uzmanlarÕn çalÕúma alanÕ ve cinsiyeti................................... 17
Tablo 2: Ajanda2020’ye katÕlan uzmanlarÕn yaú grubu ve cinsiyeti ........................................ 17
Tablo 3: Item’lerin reliabilite analiz sonuçlarÕ. ........................................................................ 19
Tablo 4: Tutumlarda yaú, cinsiyet ve uzmanlÕk alanÕnÕn etkileri. ............................................ 21
Tablo 5: KatÕlÕm paradoksu (korelasyon hesaplarÕyla). ........................................................... 22
Ek'teki Tablolar
Tablo 6: Deskriptif istatistikler (devamÕ bundan sonraki iki sayfadadÕr)................................. 29
Tablo 7: Yaú faktörüne ba÷lÕ korelasyonlar (devamÕ arka sayfadadÕr). ................................... 32
3
Abstract
Türkiye Gerontoloji AjandasÕ 2020, farklÕ alanlarda çalÕúan uzmanlardan oluúan bir denek
grubu üzerinde yapÕlan ampirik araútÕrmadan ve bu uzmanlarla yapÕlacak bir toplantÕdan
meydana gelen bir çalÕúmadÕr. Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Gerontoloji Bölümü
tarafÕndan tasarlanÕp yürütülmüútür. Burada iki standart soru ka÷ÕdÕnÕn ikisini de
cevaplandÕran 210 uzmanÕn yaúlanma ve yaúlÕlÕkla ba÷lantÕlÕ tutumlarÕ Likert-ölçe÷i ile
yönetilen sorulara verilen cevaplara dayanÕlarak analiz edilmektedir. Ön araútÕrma üniversite
ö÷rencileri arasÕnda yapÕlmÕútÕr. Bu araútÕrmada kullanÕlan ve tutum ölçümü açÕsÕndan uygun
sorulardan oluúturulan 8 adet Item-bataryasÕ ile uzmanlarÕn tutumlarÕ belirlenmiútir.
AraútÕrmanÕn bir bölümünü içeren bulgular burada sunulmaktadÕr. Uzmanlar yöneltilen
sorular, yaúam durumu modeli ve katÕlÕm-paradoksu-teorisi olarak adlandÕrÕlan iki tezin
kavramlarÕndan hareket edilerek yöneltilmiútir. Sorularda, yaúlÕlarÕn bireysel ve ba÷lamsal
yeterlikleri ve çerçeve koúullarÕ üzerine uzmanlarÕn ne düúündü÷ü ve geronolojik çalÕúmalar
katÕlma iste÷i belirlenmeye çalÕúÕlmaktadÕr. østatistiksel analizler, denek grubunda, ampirik
verilerle uyumsuz abartÕlÕ pozitif bir yaúlÕ görüntüsünün belirginleúti÷ini göstermiútir.
Gerontolojik sorunlarÕ algÕlama, bunlara yönelik plan ve önerilerde bulunma, kararlar
katÕlÕmda istekli görünen uzmanlar, araútÕrmanÕn stratejisi olarak kullanÕlan gerontolojik
çalÕúmalara “ça÷rÕya” olumsuz yanÕt vermiúlerdir. Denek grubundaki bireylerin yaúÕ
yükseldikçe, çalÕúmalara katÕlÕm iste÷inde belirgin azalma meydana geldi÷i saptanmÕútÕr.
AraútÕrmanÕn hipotezi úudur: Türkiye’de yaúlÕlarÕn her yönden (ekonomik, fiziksel, sosyal,
psiúik) çok olumsuz görünen durumu, buna yönelik çözüm giriúimi yapabilme olana÷Õ
bulunan aktörlerdeki, yaúlanma ve yaúlÕlÕ÷Õ görmezlikten gelme e÷ilimiyle (tutumuyla)
ba÷lantÕlÕdÕr. Bulgular, bu hipotezin kesin kanÕtÕnÕ de÷il, fakat dikkate alÕnmasÕnÕ gerektiren
yöndedir. Ortaya çÕkan sonuç, uzmanlara daha yo÷un úekilde gerontolojik bilgi transferinin
gerçekleúmesi gerekti÷ine iúaret etmektedir.
4
Giriú
Yaúam süresinin uzamasÕ Türk toplumunu gelecek yÕllarda belirgin úekilde de÷iútirecektir. Bu
de÷iúimden günlük yaúamÕn pek çok alanÕ etkilenecektir. Yaúam süresinin uzamasÕ (bunun her
türlü izi Türkiye’de vardÕr) nedeniyle meydana gelen sosyodemografik de÷iúimler, yaúlÕlardan
toplumun beklentilerini de de÷iútirecektir. YaúlÕlarÕn, toplumun sÕrtÕndaki maddi ve manevi
yük olarak görülmeleri için bugünden baúlayarak aktif úekilde yaúlÕlarÕn yaúam durumunu
düzeltmeye çalÕúmak gerekmektedir. Türkiye Gerontoloji AjandasÕ 2020 (Ajanda2020),
Antalya kentindeki Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Gerontoloji Bölümü tarafÕndan
hazÕrlanmÕútÕr. Bilim adamlar1Õ arasÕnda yürütülmüú ampirik araútÕrmanÕn adÕdÕr. AraútÕrmaya
denek olarak katÕlan bilim adamlarÕnÕn, yaúlanma ve yaúlÕlÕkla ilgili tutumlarÕnÕ da
içermektedir. Ocak –A÷ustos 2008 döneminde derlenen verilerin analizine dayanmaktadÕr.
AraútÕrmanÕn sadece bu kÕsmÕyla ilgili bulgular burada tartÕúÕlacaktÕr.
Gerontolojik literatürü biraz karÕútÕrÕnca ister istemez “kazanÕlan yÕllar” sözü ile karúÕlaúÕlÕr.
BatÕ ülkelerindeki yaúlÕlar açÕsÕndan bakÕldÕ÷Õnda yaúam süresinin uzamasÕna ek olarak büyük
ölçüde sa÷lÕklarÕnÕ uzun süre koruyabildikleri, ekonomik güvenlik altÕna alÕnmÕú olduklarÕ,
sa÷lÕk ve bakÕm hizmetlerinden önemli ölçüde yararlanabildikleri gibi sebepler, kazanÕlan
yÕllardan söz edilmesini haklÕ çÕkarmaktadÕr. Fakat Türkiye’deki yaúlÕlarÕn genel durumu buna
hiç uymuyor. Türk yaúlÕsÕ açÕsÕndan bakÕldÕ÷Õnda yaúlÕlÕk daha çok “kaybolan yÕllara”
benziyor. Bunun sebebi yaúam süresinin daha kÕsa oluúu de÷ildir. Aksine yaúam süresi hÕzlÕ
bir tÕrmanÕú göstermektedir. øleri yaúlÕlÕk Türk toplumunun da gerçeklerinden biridir. Ancak
yaúam süresinin uzamasÕyla kazanÕlan yÕllarÕ, kazançlÕ yÕllar olarak nitelendirmek genellikle
mümkün de÷ildir.
Bir Türk atasözü der ki: “Komúu komúusunun kaybolan merkebini ÕslÕk çalarak arar.” Henüz
2006 yÕlÕnda kurulan Gerontoloji Bölümü’nün vizyonu, yaúlÕ insanlarÕn, e÷er bu resimde
kalacak olursak, kaybolmuú yÕllarÕnÕ úimdiye dek yapÕlmamÕú bir ciddiyetle “aramaktÕr”.
Sadece “nerede” oldu÷u merak edildi÷i için de÷il, aksine “neden” kayboldu÷unu bulup, bir
daha olmamasÕnÕ sa÷layacak müdahalelerde bulunabilmek içindir. Kurt Lewin’in úu sözü
AJANDA2020’nin temel çÕkÕú noktasÕdÕr: “Kitap ortaya koymaktan baúka bir úey yapmayan
araútÕrmalar, yeterli de÷ildir” (alÕntÕ: Hinte & Karas, 2003)2. Ancak bu yol takip edilirse
yaúlÕlÕ÷Õ Türkiye’de de kazançlÕ yÕllara dönüútürülebilme úansÕ yükselir.
Durum tespiti için incelenen veriler, yaúlÕlarÕn her yönden olumsuz bir tablo çizdiklerini
göstermiútir. Analiz edilen veriler T.C. BaúbakanlÕk østatistik Kurumu’na aittir. Toplam 68
milyon kiúiyi kapsamaktadÕr (TÜøK, 2002)3. Türk yaúlÕsÕnÕn en önemli sorunlarÕnÕn hastalÕk,
engellilik, bakÕma muhtaçlÕk, yoksulluk ve yaúlÕ kadÕna özgü sorunlar oldu÷u kesinlik
kazanmÕútÕr (Tufan, 2007)4. Bunlar dikkate alÕndÕ÷Õnda “klasik” yaúlÕ görüntülerinin Türk
toplumunda yaygÕn oldu÷undan hareket edilebilir. Türkiye’nin nüfusu BatÕ ülkeleriyle
karúÕlaútÕrÕldÕ÷Õnda çok gençtir. Fakat bu durum aynÕ zamanda yanlÕú bir düúüncenin ayakta
kalmasÕna da yol açmÕútÕr. YaúlÕlÕk ve yaúlanmanÕn, toplumsal sorun olarak algÕlanmasÕna
1
Bilim adamÕ: Türkçeye yrleúmiú kavram olarak bunu kullanmayÕ tercih ediyorum, fakat tabii ki bilim
kadÕnlarÕnÕ da bu kavramÕn içinde görüyorum.
2
Hinte, W. & Karas, F. Die Aktionsforschung in der Gemeinwesenarbeit, Handbuch Aktivierende Befragung :
Konzepte, Erfahrungen, Tips für die Praxis. Ed: M.Lüttringhaus & H. Richers. Arbeitshilfen für Selbsthilfe- und
Bürgerinitiativen, Nr. 29. Stiftung Mitarbeit: Bonn, (2003). Pp: 36-54.
3
T. C. BaúbakanlÕk østatistik Kurumu, Ankara, (2002).
4
Tufan, ø. Birinci Türkiye YaúlÕlÕk Raporu, GeroYay: Antalya, (2007).
5
engel teúkil etmiútir. Bu yüzden Gerontoloji Bölümünün hedefi, toplumsal yaúlanmayÕ
görmezlikten gelme e÷iliminin ortadan kalkmasÕnÕ sa÷lamaktÕr.
Bunun için iki gruba ulaúabilmek gerekir: Birincisi sosyal politikalarÕn aktörleridir, di÷eri ise
bilim insanlarÕdÕr. Bu giriúimlerden biri olan Ajanda2020, bilim camiasÕnda “nabÕz yoklama”
niteli÷i taúÕmaktadÕr. FarklÕ alanlarda çalÕúan uzmanlarÕn yaúlanma ve yaúlÕlÕkla ilgili
düúünceleri nedir? YaúlÕlÕk problemine yönelik nasÕl bir tutum içersindedirler? YaúlÕlÕ÷Õn
gelece÷i ve yaúlÕlarÕn güncel durumunu nasÕl de÷erlendirmektedirler? Bu sorulardan hareket
ederek hazÕrlanmÕútÕr.
1 Gerontoloji: AraútÕrmalarda Güncel Durum ve Teori
1.1 UluslararasÕ Perspektif
BatÕ ülkelerinde 1920’li yÕllarÕn ortalarÕnda gerontolojik araútÕrmalara geçilmiútir (Wahl,
2004)5. BaúlangÕçta tÕbbi perspektif ön planda yer almÕútÕr. 1950’li yÕllardan sonra
yaúlanmanÕn psikolojisi ve sosyolojisi araútÕrÕlmaya baúlanmÕútÕr (Wahl, 2004). Bugün
disiplinler arasÕ bilim olarak kabul edilmektedir (Kruse & Martin, 2004)6. YaúlanmanÕn
biyolojik, tÕbbi, psikolojik, sosyal yönlerini araútÕrmaktadÕr (Owald et. al. 2006)7. Amaç,
yaúlanma süreçlerine yapÕlan müdahalelerle yaúlÕlÕkta yaúam kalitesini yükseltmektir.
Biyoloji, TÕp, Psikoloji ve Sosyolojinin yanÕ sÕra Antropoloji, Pedagoji, BakÕm Bilimi gibi pek
çok alanda yaúlanma araútÕrÕlarak, bu hedef ulaúÕlmaya çalÕúÕlmaktadÕr.
YaúlanmanÕn çok boyutlulu÷unu ve yönlülü÷ünü dikkate alan konseptleriyle Gerontoloji BatÕ
ülkelerinde yaúlÕlarÕn yaúam kalitesinin yükselmesine önemli katkÕlarda bulunmuútur (Wahl &
Heyl, 2004)8. Bu geliúmelerin dÕúÕnda kalan Türkiye’de, görülecektir ki, yaúlÕlarÕn durumu,
BatÕlÕ yaúlÕdan belirgin úekilde ayrÕlmaktadÕr. Bu yüzden Türkiye’de de Gerontolojiden
beklenen “disiplinler arasÕ bakÕú” (Lehr, 2006)9 ve “gerontologlarÕn yetiúmesine katkÕsÕ olan
kurumlardan, farklÕ disiplinlerin teorilerini, konseptlerini, metotlarÕnÕ ve bulgularÕnÕ dikkate
almalarÕ ve en azÕndan bunlarÕ tezlerine entegre etmeleridir” (Kruse & Martin, 2004)10.
Gerontolojinin, uygulama alanlarÕna yaptÕ÷Õ olumlu etkiler, yaúlÕlarÕn yaúam koúullarÕnda
kanÕtlanabilir pozitif de÷iúimlere yol açmÕútÕr. Bunu günlük yaúamda kendi gözlemlerimizden
de bilmekteyiz. Gerontolojik uygulama alanlarÕ BatÕ ülkelerinde giderek ço÷almaktadÕr (Wahl
& Tesch-Römer, 2002)11. Nitekim Wahl ve Heyl (2004), henüz ilk cümlede buna dikkat
çekmekte, sayÕlarÕ giderek ço÷alan genç gerontologlardan bahsetmektedirler.
5
Wahl, H.-W. Entwicklung gerontologischer Forschung, Enzyklopädie der Gerontologie: Alternsprozesse in
multidisziplinärer Sicht, Ed: A. Kruse & M. Martin. Huber: Bern, Göttingen, Toronto, Seattle, (2004). Pp: 29-48.
6
Kruse, A. & Martin, M. Enzyklopädie der Gerontologie: Alternsprozesse in multidisziplinärer Sicht. Huber:
Bern, Göttingen, Toronto, Seattle, (2004).
7
Oswald, W.D., Lehr, U., Sieber, C. & Kornhuber, J. Gerontologie: Medizinische, psychologische und
sozialwissenschaftliche Grundbegriffe, 3., vollständig überarbeitete Aufl., Kohlhammer: Stuttgart, (2006).
8
Wahl, H.-W. & Heyl, V. Gerontologie: Einführung und Geschichte. Kohlhamer: Stuttgart, (2004).
9
Lehr, U. Alternstheorien – Einführung, Gerontologie: Medizinische, psychologische und
sozialwissenschaftliche Grundbegriffe, 3., vollständig überarbeitete Aufl., Ed: W.D. Oswald, U.Lehr, C. Sieber,
J. Kornhuber. Kohlhammer: Stuttgart, (2006). Pp: 19-20.
10
Kruse, A. & Martin, M. Vorwort, Enzyklopädie der Gerontologie: Alternsprozesse in multidisziplinärer Sicht,
Ed: A. Kruse & M. Martin. Huber: Bern, Göttingen, Toronto, Seattle, (2004). Pp: 9-10.
11
Wahl, H.-W. & Tesch-Römer, C. Angewandte Gerontologie in Schlüsselbegriffen. Kohlhammer: Stuttgart,
(2002).
6
BatÕ toplumlarÕnda Gerontoloji ve gerontolojik uygulamalar arasÕndaki ba÷lantÕlarÕn daha iyi
sa÷lanmasÕ için çerçeve koúullarÕnÕn daha iyi düzeye gelmesine de çalÕúÕlmaktadÕr. BakÕma
muhtaç yaúlÕlarÕn hukuksal haklarÕ (Klie, 2006)12, Gerontoloji ve BakÕm Bilimi arasÕnda ortak
çalÕúma alanlarÕnÕn belirlenmesi ve giriúimler (Klie & Brandenburg, 2003)13 ya da kuúaklar
arasÕ iliúkiler (Lüscher & Liegle, 2003)14, ama yanÕ zamanda yaúlÕlar için sosyal politik
bilimsel çalÕúmalar (Schulz-Nieswandt, 2006), Gerontolojinin BatÕdaki yüksek konumunu
ortaya birkaç örnektir.
YaúlanmanÕn çok boyutlulu÷u, yaúlanma süreçlerine müdahalelerde demografik de÷iúimlerin,
birey, toplum ve sosyal güvenlik sistemlerinin, sosyal politikalarÕn ve kültürel perspektiflerin
dikkate alÕnmalarÕnÕ gerekli kÕlmaktadÕr. Moleküler Biyolojiden Gerontopsikiyatriye, sosyal
hizmetlerden göçmenli÷e, yaúlÕlÕkta dinden yaúlÕlÕ÷Õn kültürel yorumlarÕna kadar her açÕdan
araútÕrÕlan yaúlanma (bkz. Kruse & Martin, 2004), BatÕlÕ yaúlÕsÕ açÕsÕndan bakÕlÕnca, yaúlÕlÕk
anlamlÕ ve kazançlÕ bir yaúam dönemi olarak karúÕmÕza çÕkmaktadÕr. Tabii yaúlÕlÕ÷a tozpembe
gözlükle bakmamak, aksine zorluklarÕnÕ, risklerini göz önüne almak gerekir. Fakat yaúÕ 70 ve
üzerinde olan yaúlÕlar daha ne kadar yaúamak isterlerdi sorusu yöneltilmiú, günlük yaúamÕnda
kÕsÕtlÕ olmayanlarÕn %90’nÕ en az 6 ile 20 arasÕnda ve daha fazla yaúamak istediklerini
söylemiútir. Hatta bir bakÕmevinde yatalak durumdakilerin %12’si 6 ile 20 yÕl, aynÕ orandaki
di÷erleri 20 yÕlÕn üzerinde yaúamayÕ arzu etti÷ini söylemiútir (Martin & Kliegel, 2005)15. Bu
bulgulardan hareket ederek, BatÕlÕ yaúlÕlarÕn önemli ölçüde anlamlÕ yaúam sürdürdü÷ü
düúünülebilir. Bununla Türk yaúlÕsÕ açÕsÕndan tam tersinin geçerli olmasÕ gerekmez. ønsanÕn
en zor koúullarda dahi kendine anlam çÕkarak bir varlÕk oldu÷u da bilinmektedir (Oerter &
Montada, 2002). Fakat bundan daha iyisi, iyi koúullarda algÕlanabilen anlamlardÕr. Bu yüzden
Türk yaúlÕsÕ ne durumda, kÕsaca da olsa, buna bakmak lazÕm.
1.2 Türkiye’de Durum
Türkiye’deki temel sorun sadece gerontolojik tezlerin noksanlÕ÷Õ de÷ildir, aynÕ zamanda
gerontolojik hedefler takip eden disiplinler arasÕ araútÕrma ve uygulamalara da
rastlanmamaktadÕr. Bu yüzden Gerontolojinin kendisinden beklenenlere yanÕt verme úansÕ pek
fazla de÷ildir. Ajanda2020, farklÕ alanlardan gelen bilim adamlarÕnÕ, yaúlanma ve yaúlÕlÕkla
ilgilenmeye yönelten bir araútÕrmadÕr.
Türkiye sÕnÕrlarÕ içinde úimdiye kadar tek gerontologun yetiúmemiú olmasÕ tesadüften çok,
yaúlanma ve yaúlÕlÕ÷a ilgisizli÷in sonucudur. Psikolojide “tutum ve ilgi” tesadüfen birlikte ele
alÕnan kavramlar de÷illerdir. Tutumlar, davranÕúlarÕ idare eden “kuvvetlerdir” (Toman,
1973)16. DolayÕsÕyla tutumlarÕ, insanÕ, içinden ilgi duydu÷u úeylere sürüklemektedir. Türk
bilim camiasÕnda son birkaç yÕla kadar yaúlÕlara yönelik giriúimlerin yok denilecek kadar az
oldu÷u dikkate alÕnÕrsa, yaúlÕlarÕn, bilimin ve hizmet sektörlerinin ilgi alanlarÕ dÕúÕnda
algÕlandÕklarÕ söylenebilir.
12
Klie, T. Rechtskunde, 8. überarbeitete und aktualisierte Aufl., Vincentz: Hannover, (2006).
Klie, T. & Brandenburg, H. Gerontologie und Pflege: Beiträge zur Proffessionalisierungsdiskussion in der
Pflege alter Menschen, Vincentz: Hannover, (2003).
14
Lüscher, K. & Liegle, L. Generationenbeziehungen in Familie und Gesellschaft, UVK Verlagsgesellschaft:
Konstanz, (2003).
15
Martin, M. & Kliegel, M. Psychologische Grundlagen der Gerontologie. Kohlhammer: Stuttgart, (2005).
16
Toman, W. Einführung in die Psychologie. Band 2: Affektivität, Motivation, Persönlichkeit, Soziale Kontexte.
Rombach: Freiburg, (1973).
13
7
Türkiye Gerontoloji alanÕna henüz yeni girdi. YaúlÕlÕk araútÕrmacÕlÕ÷Õ Türkiye’de tam olarak
bilinen bir alan olmadÕ÷Õ gibi “gerontolojik bakÕúta” da büyük eksiklik vardÕr. Türk yaúlÕsÕnÕn
durumu bunun en belirgin göstergesidir. Türkiye’de yaúlÕlÕk ve yoksulluk arasÕnda sÕkÕ
ba÷lantÕlarÕn bulundu÷u, yaúlÕlarÕn hem erken hem de a÷Õr kronik hastalÕklara yakalandÕklarÕ
saptanmÕútÕr. YaúÕ 60-64 arasÕndaki bireylerin %27’si, 80 yaúÕn üzerindekilerin %54’ü
engellidir. 2002 yÕlÕnda 80.000’den fazla yaúlÕnÕn ev kazalarÕ sonucu engelli kaldÕ÷Õ
belirlenmiútir. YaúlÕlarÕn neredeyse %50’nin sa÷lÕk hizmetlerin yararlanamadÕ÷Õ, 10 yaúlÕdan
3’nün sosyal güvenlikten yoksun oldu÷u, 10 yaúlÕdan 9’nun hiçbir geliri olmadÕ÷Õ
belirlenmiútir. %80’den fazlasÕnÕn 5 yÕllÕk temel e÷itimden yararlandÕ÷Õ, hatta %40’ÕnÕn daha
da az okula gitti÷i, bu yüzden okuryazarlÕk oranÕnÕn yaúlÕlar arasÕnda çok düúük oldu÷u da
ortaya konulmuútur (TÜøK, 2002; Tufan, 2007).
YaúlÕlar arasÕnda kadÕnlarÕn ve engelli yaúlÕlarÕn durumu de÷il sadece, gençler arasÕnda da
yaygÕn olan engellilik ve genç kadÕnlarÕn e÷itim ve çalÕúma alanlarÕna entegre edilememeleri,
gelece÷in yaúlÕlarÕ açÕsÕndan çok olumsuz bir gidiúatÕn göstergeleri olarak kabul edilmelidir.
20-59 yaúlarÕ arasÕnda yaklaúÕk 15 Milyon “ev kadÕnÕ” emekli olamamÕú gelece÷in yoksul ve
ba÷ÕmlÕ kadÕnlarÕnÕ meydana getirecektir ve yoksullu÷un, hastalÕklarÕn, engelliliklerin ve
bakÕma muhtaçlÕ÷Õn yaygÕn olaca÷Õna dair göstergeler mevcuttur. Demografik yaúlanmanÕn
hÕzlÕ bir süreç içersinde geliúti÷i de saptanmÕútÕr. 1960’tan bu yana 60+ kuúa÷Õ %57, buna
karúÕn 80+ kuúa÷Õ %266 ço÷almÕútÕr. Kesin rakamlarÕ bilinmeyen Alzheimer hastasÕ yaúlÕlarÕn
sayÕsÕ minimum 250.000’dir. Yine eldeki eksik veriler ve uluslar arasÕ bulgulardan hareket
ederek hesaplanan bakÕma muhtaç yaúlÕ sayÕsÕnÕn minimum 600.000 oldu÷undan hareket
etmek gerekir (Tufan, 2007).
Fakat Türkiye’nin yaúlanmayla ba÷lantÕlÕ en büyük sorunlarÕ yaúlÕlar de÷il, aslÕnda gençliktir.
Gençlerin nüfustaki yüksek oranÕ, aynÕ zamanda yaúlanan insan sayÕsÕnÕn çok fazla oldu÷u
anlamÕna gelmektedir. Bunlar seri dalgalar halinde art arda yaúlanacaklardÕr ve onlarÕn
durumu göstermektedir ki yaúlanma süreçlerine gerontolojik-bilimsel bulgulara ve teorilere
dayanan müdahaleler yapÕlmadÕ÷Õ takdirde gelecekteki yaúlÕlarÕn durumu bugünkü yaúlÕlardan
çok daha iyi olmayacaklardÕr. YaúlÕ 30 ve aúa÷ÕsÕnda 40 milyona yakÕn insanÕn yaúadÕ÷Õ
Türkiye’de toplumsal yaúlanmanÕn güçlü etkileri 2050 yÕllarÕnda iyice kendisini
hissettirecektir. Kaba tahminlerden hareket ederek 2020’ye kadar 60+ kuúa÷ÕnÕn nüfustaki
payÕnÕn en az %15’e ve 2050’de %30’a yükselece÷inden hareket etmek gerekir. Bugün 72
milyonluk nüfusta yaúlÕlarÕn payÕ %9’u aúmÕútÕr; 2050’de 100 Milyona ulaúaca÷Õ tahmin
edilen nüfusun 30 Milyonunu 60 yaúÕn üzerindeki bireyler meydana getirecektir. Henüz 6
milyon yaúlÕsÕnÕn ihtiyaçlarÕnÕ karúÕlamakta zorlanan Türkiye’nin sosyal güvenlik sistemi,
úimdiden finansal çöküú tehlikesiyle burun buruna gelmiútir.
YaklaúÕk 6 milyon yaúlÕdan 2,1 milyonunun sosyal güvenli÷i olmadÕ÷ÕnÕ, bunlarÕn 1,2
milyonunun kadÕn oldu÷unu dikkate alÕrsak, sanki yaúlÕ kadÕnlarÕn sosyal güvenlik açÕsÕndan
erkeklere göre daha avantajlÕ olduklarÕ intibaÕ uyanabilir. Fakat bunun sebepleri aslÕnda
kadÕnÕn yaúlanma sürecinde daima karúÕ karúÕya kaldÕ÷Õ dezavantajlardÕr ve Türk kadÕnÕnÕn
ekonomik ba÷ÕmlÕlÕ÷ÕnÕn göstergelerinden biridir. Bütün yaúlanan toplumlarda oldu÷u gibi
Türkiye’de de kadÕnlarÕn ortalama yaúam süresi erkeklerden daha uzundur. Yeni do÷an bir kÕz
ortalama 72, erkek 68 yÕllÕk yaúam beklentisine sahiptir (TÜøK, 2005)17. Bu durum yaúlÕ
nüfusta kadÕnlarÕn ço÷almasÕna yol açarken, dul kadÕnlara, eúi emeklilik maaúÕ alÕyorduysa,
dulluk maaúÕ ba÷lanmaktadÕr. Böylece daha önce eúi üzerinden sosyal güvenlik kapsamÕnda
yer alÕrken, eúi öldükten sonra da yine onun sayesinde bu olanaktan yararlanmaya devam
17
8
etmektedir. Öte yandan dul kadÕnlara, eúi öldükten sonra, eúi emekli de÷ildiyse, ama kadÕnÕn
babasÕ emeklilikten yararlanÕyorduysa, bu kez dul kadÕna (erkeklere bu olanak tanÕnmamÕútÕr)
yetim maaúÕ ba÷lanmaktadÕr. KadÕn yaúamÕ boyunca ekonomik açÕdan hep erke÷e ba÷ÕmlÕdÕr,
ba÷ÕmlÕlÕ÷Õ eúine, hatta babasÕna kadar gerilere uzanmaktadÕr. Bugünün “ev kadÕnlarÕ”
gelecekte aynÕ duruma düúecektir (TÜøK, 2002; Tufan, 2007).
Sosyal güvenlik gelecekte de yaúlÕlarÕn sorunlarÕnÕn baúÕnda gelecektir. Çünkü Türkiye’de 72
milyonu çalÕúan 14 milyon kiúi beslemektedir. Kamu sektöründe çalÕúanlarÕn (2,9 milyon)
sadece %3’ü sigortasÕzdÕr. Buna karúÕn özel sektörde çalÕúanlarÕn (5,8 milyon) %29’u, kendi
hesabÕna çalÕúanlarÕn (4,2 milyon) %52’si, ücretsiz iúçi olarak aile iúletmesinde çalÕúanlarÕn (1
milyon) %62’si ve iúveren konumundaki bireylerin (0,35 milyon) %21’inin sosyal sigortasÕ
yoktur. Burada birkaç yüz bin “çocuk iúçi” konusuna dahi girmeye gerek yoktur, çünkü
saydÕ÷ÕmÕz, ampirik verilerle kanÕtlanmÕú bütün veriler gelece÷in yaúlÕlarÕ açÕsÕndan adeta
alarm sireni çalmaktadÕr (Tufan, 2007).
Ampirik verilerle ileri yaúlÕlÕk olgusunun ortaya çÕktÕ÷Õ, 1960 yÕlÕndan bu yana yaúlÕlar
arasÕnda en hÕzlÕ ço÷alan kesimin yaúÕ 80’nin üzerindeki bireyler oldu÷u saptanmÕútÕr. YaúÕ
60’Õn üzerindekiler aynÕ dönemde %57’lik, fakat 80+ kuúa÷Õ %266’lÕk artÕú göstermiútir 19602002 döneminde nüfusun %25, buna karúÕn yaúlÕ nüfusun toplam nüfustaki artÕúÕnÕn %628
oldu÷u görülmüútür (Tufan, 2007). Öte yandan Türkiye’de nüfusun %12’den fazlasÕ engellidir
(Türkiye Özürlüler AraútÕrmasÕ, 2002)18. Her ne kadar yaúlÕlar arasÕnda engellilik ve bakÕma
muhtaçlÕk oranÕ hat safhaya eriúse de, mutlak sayÕlarÕ daha çok olan genç ve çocuk engellileri
özellikle dikkate alan bir Gerontlojiye de Türkiye’de acilen ihtiyaç vardÕr.
Her ne kadar 2008 yÕlÕ baúÕnda yasallaúan “sosyal güvenlik reformu” toplumsal yaúlanmaya
yönelik bir önlem olarak kabul edilebilse de sadece emeklilik yaúÕnÕ yükseltmekle sÕnÕrlÕ kalan
bu reform(!) problemin özüne dokunmamÕútÕr. YaúlÕlarÕn sa÷lÕk sorunlarÕnÕn yanÕ sÕra, psiúik
ve sosyal sorunlarÕ, topluma katÕlÕmdaki dezavantajlarÕ, algÕlanan ve algÕlanamayan bariyerler,
yaúlÕlÕ÷Õ Türkiye’de kalitesiz bir yaúam dönemine dönüútürmektedir.
1.3 Ajanda2020’nin Teorik Model
Bilim adamlarÕndan Türk yaúlÕsÕnÕ ekonomik, sosyal ve psiúik yeterlikleri bakÕmÕndan
de÷erlendirmeleri istenmiútir. Hans Thomae (1998)19, yaúlÕlarÕn sosyal durumunun tarifinden
ba÷ÕmsÕz olarak, yaúlÕlarÕn farklÕ yeterliklerine yönelik taleplere özellikle dikkat çekmektedir.
Schulz-Nieswandt’Õn (2006)20 yaúam durumu modelinde, ekonomik, sosyal ve psiúik
yeterlikler, günlük yaúam yeterli÷i olarak kabul edilmektedir.
Yaúam durumu, birey ve çevre arasÕndaki iliúkilere dayanan, birikimlerle (rezerv) açÕklanan
bir teoridir. Bireyin, günlük yaúam yeterli÷inin yanÕ sÕra, kognitif ve psiúik yeterli÷i, bireysel
birikimler olarak tanÕmlanmaktadÕr. Çevreye ait nitelikler olarak ekonomik, altyapÕsal ve
sosyal birikimler ba÷lamsal birikimler olarak tanÕmlanÕr. Bireysel ve ba÷lamsal birikimlerin
yanÕ sÕra bireyin sa÷lÕk durumu, konut ve konut çevresi, trafik sistemi, teknik-ayni-çevre ve
T. C. BaúbakanlÕk Türkiye østatistik Kurumu, Türkiye Özürlüler AraútÕrmasÕ. YayÕn NumarasÕ 2913. DøE
MatbaasÕ: Ankara, (2002).
18
19
Thomae, H. Probleme der Konzeptualisierung von Alternsformen, Psychosoziale Gerontologie, Band 1:
Grundlagen. Jahrbuch der Medizinischen Psychologie 15. Ed: A. Kruse. Hogrefe, Verlag für Psychologie:
Göttingen, Bern, Toronto, Seattle, (1998). Pp: 35-50.
20
Schulz-Nieswandt, F. Sozialpolitik und Alter. Kohlhammer: Stuttgart, (2006).
9
yerleúimsel altyapÕ özellikleri de çerçeve koúullarÕ kavramÕ altÕnda toparlanmÕútÕr (SchulzNieswandt, 2006, S.14ff.).
Türk yaúlÕsÕyla ilgili veriler, bireysel ve ba÷lamsal rezervlerinin çok düúük oldu÷una iúaret
ederek, bunlarÕ düzeltme olanaklarÕ bulunan aktörlerin, yaúlÕlÕ÷Õ toplumsal sorun olarak
tanÕmlamaktan kaçÕnmalarÕ, çerçeve koúullarÕnÕn da olumsuz bir görünüm çizmesine yol
açmaktadÕr. Türkiye’nin hedefleri kesin tanÕmlanmÕú bir yaúlÕlÕk politikasÕ dahi olmadÕ÷Õ
dikkate alÕnÕrsa, toplumsal yaúlanmayÕ sosyal sorunlar çerçevesinde algÕladÕ÷Õ söylenemez. Bu
yüzden yaúlÕlÕkla ba÷lantÕlÕ sorunlarÕn, genellikle bireysel ve ailesel sorunlar kategorisinde
algÕlanmaya devam edilmektedir.
Yeterlik, de÷iúimleri, geliúmeleri veya kayÕplarÕ kognitif, duygusal davranÕúlarla iúleme koyma
kapasitesidir. Schulz-Nieswandt’Õn (2005) dedi÷i gibi bilgi veya enformasyona indirgenemez.
Baúka bir deyiúle, bilgi, yeterlik açÕsÕndan gerekli, fakat belirleyici tek koúulu de÷ildir.
Kognitif yeterlik, tutumlarla ba÷lantÕlÕdÕr, yani duygu yüklü düúünce ve davranÕú boyutlarÕna
sahiptir. DavranÕúlarÕn tutumlar tarafÕndan yönlendirildi÷ine (Toman, 1973) de÷inmiútik.
Di÷er taraftan düúünme yetene÷inin özelliklerinden biri, algÕlananÕ düzene koymak, olgu ve
davranÕúlara anlam yüklemektir. DolayÕsÕyla sosyal kognisyon, yani sosyal düúünce ve
davranÕúlarÕn sebepleri, kiúinin kendisi ve baúkalarÕ tarafÕndan bunlarÕn bilinçli algÕlanÕúÕna ve
de÷erlendiriliúine dayanÕr (attribution). BunlarÕn içine bireyin baúkalarÕ tarafÕndan algÕlanÕúÕ,
çevredeki nesnelerin algÕlanÕúÕ (sosyal algÕlama) ve sosyal açÕdan önemli unsurlarÕn algÕlanÕúÕ
girmektedir (Pöppel, Bullinger & Härtel, 1994, S.231)21. Demek ki kognitif yeterlik, yaúlÕlarÕn
tutumsal yeterli÷ini kast etmektedir ve kendi sosyal düúünce ve davranÕúlarÕ da bunun içinde
yer almaktadÕr.
Fakat burada bizi ilgilendiren yaúlÕlarÕn kendilerini nasÕl algÕladÕklarÕ de÷il, aksine baúkalarÕ
tarafÕndan nasÕl algÕlandÕklarÕdÕr. “BaúkalarÕ” kavramÕnÕn anlamÕ ise araútÕrmaya denek olarak
katÕlan bilim adamlarÕdÕr. Schulz-Nieswandt’Õn (2006) yaúam durumu modelinden hareket
ederek, aúa÷Õda úematik olarak “yeterlik” kavramÕnÕn göstergeleri belirlenmiútir. AmacÕmÕz
yaúlÕlarÕn bireysel ve ba÷lamsal yeterliliklerini ve çerçeve koúullarÕnÕ tespit etmek de÷il,
aksine, bilim adamlarÕnÕn yaúlÕlarÕ bu açÕlardan nasÕl algÕladÕklarÕdÕr. DolayÕsÕyla amacÕmÕz
bilim adamlarÕnÕn sosyal algÕlamalarÕna ulaúmak, bunlarÕn ardÕndaki olumlu veya olumsuz
tutumlarÕ görünür hale getirmektir. Türk yaúlÕsÕnÕn objektif yaúam koúullarÕndan kaynaklanan
olumsuz görüntüsünün ardÕnda, daha çok olumsuz beklentilerin yattÕ÷Õndan hareket edilmiútir.
21
Pöppel, E., Bullinger, M., & Härtel, U. Medizinische Psychologie und Soziologie. Chapman & Hall, (1994).
10
ùekil 1: Teorik model (Kaynak: Schulz-Nieswandt, 2004)
Yeterlik
Bireysel
Günlük
yaúam
yeterli÷i
Kognitif
yeterlik
Çerçeve Koúulu
Ba÷lamsal
Psiúik
yeterlik
YaúlÕlarÕn bilim insanlarÕnÕn
sosyal algÕlamalarÕna dayanan
görüntüleri
Ekonomik
birikimler
Meslek
Gelir
Servet
AltyapÕsall
birikimler
Tesisler:
Eriúilebilirlik,
girilebilirlik,
mevcudiyet,
Benimsemek,
hizmet
Sosyal
birikimler
Eú, çocuklar,
akrabalar,
tanÕdÕklar vs.
Sa÷lÕk
Fiziksel,
Psiúik sa÷lÕk
(ojektif),
sübjektif
sa÷lÕk
økamet
Hukuki
Konut,
konut çevresi,
mimari yapÕlar
(örn. kurumlar)
TeknikAyni
Çevre
Örn.
bakÕm yasasÕ
11
2 AraútÕrmanÕn SorularÕ ve Hipotez
Ajanda2020 her ne kadar iddialÕ bir kavram gibi görünse de, bu giriúimin temel sebebi, böyle
bir ajandanÕn Türkiye’de gerçekleútirilebilirli÷i konusundaki kaygÕlarÕmÕzdÕr. Çünkü yaúlanma
ve yaúlÕlÕk dikkate de÷er bir konu olarak algÕlanmamaktadÕr. Bunun gerekçesi olarak nüfusun
genç oluúu gösterilemez. Çünkü Gerontolojinin ortaya çÕktÕ÷Õ dönemlerde BatÕ toplumlarÕ da
genç bir nüfus yapÕsÕna sahiplerdi. Hatta 19. yüzyÕlda Quetelet ve Galton, 20. yüzyÕlÕn hemen
baúÕnda Metschinikoff gibi isimlerin yaúlanmayla ilgilenen öncüler olduklarÕ düúünülürse,
Türk aydÕnlarÕnÕn hala “genç nüfus” kavramÕyla hareket etmeleri, úüphesiz bir tutum
meselesidir ve yaúlÕlÕ÷a ve yaúlanmaya ilgisiz kalan bir tutumla açÕklanabilir.
Bu negatif çÕkÕú noktasÕnÕn gerekçeleri sadece bilimsel alandaki ilgisizlikle sÕnÕrlÕ da de÷ildir.
Genel bir ilgisizlikten rahatlÕkla söz edilebilir. Türkiye’ye ilk defa gelen bir yabancÕ büyük
kentleri saran beton apartmanlarÕn arasÕndaki “swimmingpool”’leri ve “tenis kortlarÕnÕ”
görünce, Türkiye’de yüzmeye ve tenise çok büyük bir merak ve ilgi oldu÷unu zannedebilir.
Oysa üç tarafÕ denizle çevrili bu ülkenin yüzme ve tenis dallarÕnda olimpik bir madalyasÕ veya
ünlü bir sporcusu yoktur. Buna karúÕn yoksul, hasta ve bakÕma muhtaç yaúlÕsÕ hem çok, hem
de ço÷almaktadÕr.
Yaúlanma ve yaúlÕlÕ÷Õn Türkiye’de sosyal problem olarak görülmedi÷ine dikkat çekildi.
Bunun sebepleri Ritter ve Hohmeier’e (1999)22 göre iki davranÕúla açÕklanabilir: Ya çözüm
giriúimlerine yönelme ya da çözüm giriúiminden kaçÕnma durumlarÕyla ba÷lantÕlÕdÕr. Çözüm
giriúimleri, uygun úartlar yaratÕlÕncaya kadar sürebilir veya problemle hiç ilgilenilmez ve
kalÕcÕ hale gelebilir. Sorunlara pasif davranÕúla tepki veriliyorsa ya da çözüm giriúimlerine
yönelme olmuyorsa, bu durumda da üç davranÕú gözlemlenmektedir. AsÕl soruna çözüm
aramak yerine, baúka sorunlar yaratarak bunlara çözüm aramak veya sorunu görmezlikten
gelmek, gizlemek veya algÕlayamamak, hatta inkara varan davranÕúlar ortaya çÕkmaktadÕr.
Türkiye’de úimdiye kadar toplumsal yaúlanma yoktur diyen olmamÕútÕr. Bu yüzden toplumun
giderek yaúlanaca÷ÕnÕ algÕlama konusunda kanÕmÕzca bir sorun yoktur. Daha ziyade bu sorunu
tanÕmlamaktan kaçÕnma e÷ilimleri algÕlanmaktadÕr. Ama sosyal sorunlar tanÕmlanmadÕklarÕ
sürece var olduklarÕndan söz edilemez. Bu yüzden úimdiye dek çözüm olanaklarÕna sahip olan
aktörler, tanÕmlanmayan sorunu da yok sayÕyor gibi bir izlenim yaratmaktadÕrlar. Sosyal
problemlerin tanÕmlarÕnÕ ise daima “iktidar yapÕlarÕ” belirlemektedir, bunun ardÕnda daima
çÕkarlar yatmaktadÕr. Sorunla karúÕ karúÕya kalanlarÕn ise “iktidar özellikleri çok azdÕr”
(Cloerkes 200123: Tufan, 200624). DolaysÕsÕyla Türk yaúlÕsÕnÕn kendi sorunlarÕnÕ tanÕmlamasÕ
mümkün de÷ildir. SayÕlarÕ giderek ço÷aldÕ÷Õ halde sosyal problem olarak tanÕmlanmayÕúÕn
ardÕnda ise yaúlÕlarÕn sosyoekonomik zayÕf gücü vardÕr.
Türkiye’de taúlanma ve yaúlÕlÕk, toplumsal sorun olarak tanÕmlanmaya çalÕúÕlalÕ, aradan henüz
çok az bir süre geçmiútir. Kesin tarih verilemez, fakat 2000’li yÕllarÕn baúlangÕcÕnda henüz
toplumsal yaúlanmadan söz eden yoktu. 2005 yÕlÕnda Antalya’da düzenlenen Birinci
UluslararasÕ Sosyal ve UygulamalÕ Gerontoloji Sempozyumu ile kamuoyuna bu sorun
duyuruldu. ùimdiye kadar üç sempozyum yapÕldÕ. Fakat hiçbirine davet edilen yüksek düzey
politikacÕlar katÕlmadÕ. Bunun sebebi tanÕmlamaktan kaçÕnma olabilece÷i gibi ardÕnda sorunu
22
Ritter, U.P. and Hohmeier, J. Alterspolitik. Oldenbourg Verlag: München, Wien, (1999).
Cloerkes, G. Soziologie der Behinderten. Eine Einführung, 2.Aufl.. Edition “S”. Univ. Verlag Winter:
Heidelberg, (2001).
24
Tufan, ø. Türkiye’de Yaúlanmak ve YaúlÕlÕk, GeroYay: Antalya, (2006).
23
12
algÕlayamama durumuna yatabilir. Muhtemelen her ikisinden de biraz alÕrsak, tanÕmlama
olanaklarÕna sahip aktörlerin tutumlarÕnÕ daha iyi anlayabiliriz.
Bilim camiasÕnÕn sosyal sorunlarÕ tanÕmlamadaki gücü inkar edilemez, hatta sosyal sorunlarÕ
ilk tanÕmlayanlar genellikle “aydÕnlar” olmaktadÕr. Geriatri dÕúÕnda son yÕllara kadar yaúlanma
olgusunu inceleyen, sorunu ciddi úekilde tartÕúmaya açan, önerilerine eylemlerini de katan
Türk aydÕnlarÕnÕn sayÕsÕ, bunu yapmayanlardan çok azdÕr. Özellikle sosyal bilimciler konuya
çok yabancÕ kalmÕú görünmektedir. Siyasi partilerin programlarÕnda da toplumsal yaúlanma ve
yaúlÕlÕk, emeklilikle sÕnÕrlÕ tutulmaktadÕr. Oysa Türkiye’deki emeklilerin ortalama yaúÕ 45
civarÕndadÕr (Tufan, 2007). Listeyi daha fazla uzatmaya gerek yoktur. Belirtilen sebepler
araútÕrmanÕn hipotezi için yeterlidir: Türkiye’de yaúlÕlarÕn her yönden (ekonomik, fiziksel,
sosyal, psiúik) çok olumsuz görünen durumu, buna yönelik çözüm giriúimi yapabilme olana÷Õ
bulunan aktörlerdeki, yaúlanma ve yaúlÕlÕ÷Õ görmezlikten gelme e÷ilimiyle (tutumuyla)
ba÷lantÕlÕdÕr.
ùekil 2: KatÕlÕm-paradoksu teorisi (Kaynak: Palm, 1987; alÕntÕ yapÕlan kaynak: Reinert, 1998).
KatÕlÕm
Problemi
AlgÕlama
Çözüm
planlarÕ
Çözüm
kararlarÕ
Çözüm getirecek
uygulamalar
Bu e÷ilimin var olup olmadÕ÷Õ sorunun yanÕ sÕra, varsa, devam edip etmeyece÷i sorusu da
Türk yaúlÕsÕnÕn gelecekteki durumu açÕsÕndan büyük bir önem kazanmaktadÕr. KatÕlÕmParadoksu olarak adlandÕrÕlan bir teoriden hareket ederek bu tespit edilmeye çalÕúÕlmÕútÕr.
(Tomas Palm, 198725; alÕntÕ yapÕlan kaynak: Reinert, 199826). Buna göre bireyler problemlere
çözüm giriúimlerinin farklÕ aúamalarÕnda farklÕ davranÕúlar ortaya koymaktadÕrlar. Daha
önceki bilgileri de dikkate alÕrsak, çözüm eylemlerinin aúamasÕna göre bireylerde tutumlarÕn
“gücü” yön de÷iútirmekte, davranÕúlar buna ba÷lÕ olarak belirgin úekilde de÷iúmektedir.
25
Tomas Palm, Information – för bättre demokrati, ekonomi och folkhälsa, Informationens möjiligheter. Ed: Malle Jöever.
Stockholm, (1987).
26
Reinert, A. Mobilisierung der Kompetenz von Laien – Die Methode der Planungszelle/Bürgergutachten, Wege zur
Zukunftsfähigkeit – ein Methodenhandbuch. Arbeitshilfen für Selbsthilfe- und Bürgerinitiativen Nr. 19. Ed: H. Apel, D.
Dernbach, T. Ködelpeter & P. Weinbrenner. Stiftung Mitarbeit: Bonn, (1998). Pp: 115 – 126.
13
Çözüm süreçlerine en çok katÕlÕmÕn problemi algÕlama safhasÕnda oldu÷u görülmektedir.
Günlük gazeteler bir sürü toplumsal problemden “úikayetçi” olan “aydÕnlarla” doludur. Genel
olarak herkes özel yaúamÕnda politik, sosyal veya sportif sorunlarÕ tartÕúÕr, yani sorunlarÕ en
azÕndan kendi perspektifinden algÕlar. Buna karúÕn soruna çözüm arayÕúÕ veya plan safhasÕnda
katÕlÕmÕn belirgin úekilde azaldÕ÷Õ görülür. Bunu takip eden çözüm yollarÕndan hangisinin
seçilece÷i karar aúamasÕna gelindi÷inde katÕlÕmda yine azalma olmaktadÕr. En düúük katÕlÕm
ise kararÕ uygulamaya sÕra geldi÷inde yaúanmaktadÕr.
3 Metot
Türkiye’de yaúlÕlar açÕsÕndan önemli görülen sorunlardan ve gerontolojik literatürde yer alan
güncel konular arasÕndan yapÕlan seçimle, araútÕrma sorularÕ tasarlanmÕú ve ön araútÕrma
kapsamÕnda teste tabi tutulmuúlardÕr. øki aúamadan meydana gelen standart soru ka÷ÕtlarÕyla
yapÕlan ampirik araútÕrmada 7-kademeli Likert-Ölçe÷i kullanÕlmÕútÕr. Türk bilim insanlarÕnÕn
kendi alanlarÕndan yaúlÕ, yaúlanma ve yaúlÕlÕkla ba÷lantÕlÕ sorunlarÕ algÕlayÕúÕndan
kaynaklanan tutumlarÕ belirlenmeye çalÕúÕlmÕútÕr. Üçüncü ve son aúamada uzmanlarla
görüúme yapÕlacaktÕr.
AraútÕrmanÕn bir bölümüyle sÕnÕlÕ olan bulgular birinci ve ikinci aúamalara aittir. Mart -MayÕs
2008 döneminde gerçekleútirilen birinci aúamanÕn ardÕndan Temmuz-A÷ustos 2008
döneminde ikincisi tamamlanmÕútÕr. AralÕk ayÕ çersinde yapÕlmasÕ düúünülen üçüncü aúamada
Ajanda2020’ye katÕlan uzmanlar Antalya’ya davet edilecek ve Türkiye’nin yaúlÕlÕk sorunlarÕ
disiplinler arasÕ boyutta tartÕúmaya açÕlacaktÕr. Amaç, yaúlÕlarÕn yaúam koúullarÕnda uzun
vadede olumlu de÷iúim sa÷layacak önerileri masya yatÕrmak ve gerontolojik alanda disiplinler
arasÕ çalÕúmalar için bir platform yaratabilmektir.
Finansal destek almadan gerçekleútirilen, tasarÕm, yürütme, verilerin bilgisayara aktarÕmÕ ve
analizleri tarafÕmdan yapÕlan bu araútÕrmada üniversite ö÷rencileri üzerinde denenen sorularla
tasarlanan ve farklÕ alanlardan çalÕúan bir uzman grubunun cevaplarÕna dayanan bulgularÕ hem
karúÕlaútÕrma olana÷Õ olmadÕ÷Õndan hem uzman popülasyonunu yansÕmadÕ÷Õndan genelleme
yapmamak gerekir.
3.1 AraútÕrma DizaynÕ
Literatür taramasÕ ve yaúlÕlarÕn Türkiye’de durumu ile ilgili analizlerle baúlayan Ajanda2020
araútÕrmasÕ önceden tasarlanan belli bir eylem planÕ dahilinde yürütülmektedir.
Yürütülmektedir denilmesinin nedeni henüz son aúamasÕ olan araútÕrmaya katÕlan bilim
insanlarÕyla yapaca÷ÕmÕz toplantÕnÕn AralÕk 2008 ortalarÕnda gerçekleútirilecek olmasÕdÕr.
Literatür taramasÕ ve yaúlarÕn durumuyla ilgili analizler devam ederken, araútÕrmaya ça÷rÕ ve
araútÕrma hakkÕnda bilgi veren bir metin hazÕrlanarak, farklÕ üniversitelerde çalÕúan 750
civarÕnda bilim insanÕna ulaútÕrÕldÕ. Yani henüz ilk soru ka÷ÕdÕ ellerine geçmeden önce
Ajanda2020 hakkÕnda bilgi sahibi oldular. Bununla amacÕmÕz hem konunun önemini
vurgulamak, hem de yaúlanma ve yaúlÕlÕk üzerine düúünmelerini sa÷lamaktÕ.
Literatür taramasÕ ve durum analizleri yapÕldÕktan sonra bunlara dayanan sorularÕn tasarÕmlarÕ
baúladÕ. Bu aúamada aynÕ zamanda kavramlarÕn tanÕmÕ ve indikasyonlar üzerine çalÕúmalar
yapÕldÕ. TasarladÕ÷ÕmÕz sorularÕ ön araútÕrma kapsamÕnda 40 kiúilik bir ö÷renci grubu
üzerinde denedik. Bunlara eriúmekte fazla bir sorun yaúanmamÕútÕr. Akdeniz Üniversitesi
ö÷rencileri arasÕndan seçti÷imiz, farklÕ bilim dallarÕnda ö÷renim yapan ö÷rencilere 150
14
sorudan oluúan ve 7-basamaklÕ Likert-Ölçe÷iyle cevaplamalarÕ istedi÷imiz sorularÕ denemiú
olduk. Ön araútÕrma, asÕl araútÕrmada kullanaca÷ÕmÕz Likert-Ölçe÷inin tasarÕmÕ açsÕndan
önemliydi. Faktör analizi yönetimi ve reliabilite testleriyle ön araútÕrmadan çÕkan sonuçlara
dayanarak uygun görünen 66 sorunun kullanÕlmasÕna karar verilmiútir. Bu sorularÕn 33’ü
burada sunulan bulgularla ilgilidir.
AraútÕrma süreci üç aúamadan oluúmaktadÕr:
1. Birinci soru ka÷ÕdÕyla ilgili verilerin derlenmesi
2. økinci soru ka÷ÕdÕyla ilgili verilerin derlenmesi ve
3. Her ikisine de katÕlan bilim insanlarÕyla yapÕlacak olan toplan.
Soru ka÷ÕtlarÕ denek adaylarÕna internet üzerinden gönderildi. Birinci soru ka÷ÕdÕ yaklaúÕk
750 kiúiye gönderildi, bunlardan 327’si cevaplanmÕú olarak geri döndü. økinci soru ka÷ÕdÕ
sadece bu 327 kiúiye gönderilmiútir. Bunlardan cevaplanmÕú olarak 210’nu geri döndü.
DolayÕsÕyla AralÕk ayÕ ortalarÕnda yapÕlmasÕ düúünülen Ajanda2020-ToplantÕsÕ “teorik” olarak
bu 210 kiúiyle gerçekleútirilecektir. Ancak toplantÕya, gerekçelerini aúa÷Õda sunaca÷Õm,
araútÕrmanÕn hipotezlerinden birini oluúturan sebepten ötürü toplantÕya bu rakamdan belirgin
úekilde daha az uzmanÕn katÕlmasÕnÕ beklemekteyiz.
ùekil 3: Eylem planÕ
AJ ANDA2020
Literatür
TaramasÕ
ÖN ARAùTIRMA
Denek: 40 kiúi Akd.
Üniv. ö÷rencileri
SorularÕn
HazÕrlanmasÕ,
TanÕmlamalar,
øndikasyonlar
Soru ka÷ÕdÕnÕn
denenmesi
LøKERT-ÖLÇEöø
TasarÕmÕ
Ön araútÕrma
verilerilerinin
analizleri,
soru ka÷ÕdÕna
sorularÕn seçimi
Türkiye’deki
yaúlÕlarla igili
Analizler
øki soru ka÷ÕdÕ
tasarlandÕ
Bilim ønsanlarÕ
AJANDA2020
AJANDA2020
hakkÕnda
bilgi, katÕlÕma
ça÷rÕ metni
Nihai Rapor
Geri dönen cevaplar
Bilim
insanlarÕyla
ToplantÕ
@
2. Soru ka÷ÕdÕ
internetten
gönderildi
Analizler &
Ara Rapor
Verilerin kayda
geçilmesi
x
1. Soruka÷ÕdÕ
1. Soru ka÷ÕdÕ
internetten
gönderildi
Sadece 1. Soru
ka÷ÕdÕnÕ cevaplayana
Birinci soru ka÷ÕdÕ: YaúlÕlarÕn güncel ve gelecekteki durumlarÕ de÷erlendirilmektedir.
15
x
x
økinci soru ka÷ÕdÕ: Beú sorudan ibarettir. ølk soru ka÷ÕdÕnda fikirlerini dile getiren
bilim insanlarÕ, bu kez aktif olmaya ça÷ÕrÕlmaktadÕr.
Üçüncü aúama: AralÕk 2008’de yapÕlacak toplantÕdÕr.
AmacÕmÕz sadece hipotezi kontrol etmek de÷ildir. AynÕ zamanda bilim camiasÕnda yaúlanma
ve yaúlÕlÕk konularÕna dikkat çekmek, bilimler arasÕ çalÕúmalarÕn baúlamasÕ için bir temel
atmaktÕr. Sorular bilerek genel görüúlere yönelik olarak tasarlanmÕúlardÕr. Uzmanlarla
yapÕlacak toplantÕda, bu görüúlerin ardÕndaki gerekçeler tespit edilecektir. Yaúlanma ile ilgili
gelece÷in kosepsiyonlarÕnÕ tasarlayabilmek için izlenen yol üç adÕmdan meydana gelmektedir:
x
x
x
Durum tespiti: Ajanda2020 kapsamÕnda yapÕlan durum tespiti, Türkiye’de uzman
görüúlerine dayanan yaúlanma ve yaúlÕlÕkla ilgili bir bilanço niteli÷indedir.
Hedef perspektifi: Uzmanlarla bir araya geldikten sonra yaúlÕlarÕn yaúam durumlarÕnÕ
genel olarak düzeltecek acil giriúimler belirlenecektir ve gelecek dönemlerde Akdeniz
Üniversitesi Gerontoloji Bölümü açÕndan bunlar hedef perspektifleri olarak
kullanÕlacaktÕr.
Önlem ve Stratejiler: Hedef perspektiflerine yönelik olarak yapmayÕ düúündü÷ümüz
bilimsel araútÕrma ve çalÕúmalardan çÕkacak sonuçlara göre yaúlÕlÕk politikalarÕ için
önlemsel ve stratejik öneriler ortaya konulacaktÕr.
3.2 Ölçüm AracÕ ve Ölçek
Her ne kadar bilim insanlarÕndan yaúlÕlarÕn durumunu de÷erlendirmeleri istendiyse de, sa÷lÕklÕ
de÷erlendirme yapabilmek için gerekli olan ampirik bilgilerde çok büyük eksiklik vardÕr.
Ajanda2020 aslÕnda bu eksikli÷e dikkat çeken bir çalÕúmadÕr. ArdÕnda ise yaúlanma ve yaúlÕlÕk
olgularÕyla ilgili tutumlarÕn yattÕ÷Õ varsayÕmÕndan hareket etmektedir. DolayÕsÕyla talep edilen
de÷erlendirmeler aslÕnda bir tutum ölçümü olarak düúünülmüútür.
Diekmann’a (2007, S.241)27 göre basit ve kullanÕmÕ kolay olan Likert-Ölçe÷i, aslÕnda bir
ölçek yöntemi de÷ildir. Çünkü Likert-tekni÷inde detaylÕ úekilde tanÕmlanmÕú bir ölçüm
modeli koúulu aranmamaktadÕr. Rating-ölçe÷i türlerinden biri olan Likert-ölçe÷inde soru
yerine bir görüú belirtilir ve deneklerden bu görüúe “bipolar” cevap ölçe÷iyle katÕlÕp
katÕlmadÕklarÕnÕ belirtmeleri istenir. Likert-ölçe÷inin avantajÕ farklÕ içerikte çok sayÕda
“Item”in aynÕ ölçekle tasarlanabilmesine sa÷ladÕ÷Õ olanaktÕr. Ama dezavantajÕ, cevaplarÕn
birden fazla anlama gelebilece÷idir. Likert-ölçe÷inden söz edebilmek için ölçülmek istenilen
tutumun bir tek Item ile de÷il, birden fazla Item, yani bir “Item-bataryasÕ” ile tespit edilmesi
ve farklÕ sayÕsal de÷ere sahip cevaplarÕn kurallÕ bir hesaplama ile toplam de÷erinin
belirlenmesidir Hesaplama kuralÕ genellikle Item-skorlarÕnÕn basit ortalamasÕna
dayanmaktadÕr. Bütün ifadeleri içeren Item-bataryasÕ sistemi ve hesaplama kuralÕ birlikte
“Likert-ölçe÷i” olarak tanÕmlanmaktadÕr (Borg & Staufenbiel, 2007, S.21-22)28. Ajanda2020
kapsamÕnda kullanÕlan Likert-ölçe÷i 7-basamaklÕdÕr, yani bipolar skala üzerinde yedi cevap
alternatifi yer almaktadÕr. Aúa÷Õda Ajanda2020’nin ilk sorusu örnek olarak verilmiútir.
27
Diekmann, A. Empirische Sozialforschung: Grundlagen, Methoden, Anwendungen, 18.Aufl., Rowohlt:
Reinbek bei Hamburg, (2007)
28
Borg, I. & Staufenbiel, T. Theorien und Methoden der Skalierung, 4.vollständig überarbeitete und erweiterte
Aufl., Huber: Bern, (2007).
16
ùekil 4: Likert-ölçe÷i.
Kesinlikle
do÷ru
1.
YarÕ
yarÕya
Kesinlikle
yanlÕú
YaúlÕlar günlük yaúam ödevlerinin
üstesinden gelme konusunda
baúarÕlÕ bir tablo çiziyorlar.
3.3 Denekler
Elektronik posta yoluyla Türkiye’nin farklÕ üniversitelerinde çalÕúan 750 uzmana gönderilen
birinci soru ve ikinci soru ka÷ÕtlarÕnÕn ikisine 210’u cevap vermiútir. AraútÕrmanÕn denek
grubu bunlardan meydana gelmektedir.
Sosyoloji, Psikoloji, Siyasal Bilimler, Pedagoji, Hukuk, Ekonomi, Sa÷lÕk Bilimleri, Tarih ve
Felsefe alanlarÕnda çalÕúan uzmanlarÕn 139’u erkek, 71’i kadÕndÕr. Böylece %66,2’sini
erkekler, %33,8’ni kadÕnlar meydana getirmektedir.
Deneklerden kendileri hakkÕnda fazla bilgi vermeleri istenmemiútir. Birbirimizi
tanÕmadÕ÷ÕmÕz, sadece internet üzerinden ulaútÕ÷ÕmÕz uzmanlarda ortaya çÕkabilecek olasÕ bir
güvensizli÷i göz önüne alarak demografik verileri cinsiyet, yaú, unvan, medeni durum, çocuk
sayÕsÕ gibi sorularla sÕnÕrlÕ tutup, güvensizlik yaratabilecek, örne÷in ekonomik durumlarÕ
hakkÕnda bilgi vermeleri istenmiútir.
Tablo 1: Ajanda2020’ye katÕlan uzmanlarÕn çalÕúma alanÕ ve cinsiyeti
UzmanlÕk AlanÕ
Toplam
SayÕ
Sosyoloji
Psikoloji
Siyasal Bilimler
Pedagoji
Hukuk
Ekonomi
Sa÷lÕk Bilimleri
Tarih
Felsefe
Toplam
39
32
26
23
22
21
17
16
14
210
%
18,6
15,2
12,4
11,0
10,5
10,0
8,1
7,6
6,7
100,0
Erkek
KadÕn
SayÕ
24
25
18
15
14
13
12
10
8
139
%
17,3
18,0
12,9
10,8
10,1
9,4
8,6
7,2
5,8
100,0
SayÕ
15
7
8
8
8
8
5
6
6
71
%
21,1
9,9
11,3
11,3
11,3
11,3
7,0
8,5
8,5
100,0
Tablo 2: Ajanda2020’ye katÕlan uzmanlarÕn yaú grubu ve cinsiyeti
Yaú Grubu
25 – 29
30 – 34
35 – 39
40 – 44
45 – 49
50 – 54
>=55
Toplam
Toplam
Erkek
KadÕn
SayÕ
Yüzde
SayÕ
Yüzde
SayÕ
Yüzde
15
22
46
62
27
28
10
210
7,1
10,5
21,9
29,5
12,9
13,3
4,8
100,0
10
17
29
37
22
16
8
139
7,2
12,2
20,9
26,6
15,8
11,5
5,8
100,0
5
5
17
25
5
12
2
71
7,1
10,5
21,9
29,5
12,9
13,3
4,8
100,0
17
4 Bulgular
AraútÕrma hipotezinin denek grubunda geçerli olup olmadÕ÷Õ çalÕúmalarÕna ilk önce deskriptif
istatistiklerle baúlandÕ. Daha sonra faktör analizleri, korelasyon (Speraman Rho), reliabilite
(Cronbach-Alpha) ve çapraz tablo hesaplarÕ (Ki-Kare hesaplarÕ ve Phi) ile veriler üzerinde
daha detaylÕ analizler uygulandÕ (Bu istatistik yöntemleri için örne÷in bkz. Bortz, 2005)29.
Aúa÷Õda bu çalÕúmalardan elde edilen bulgular iletilmiútir.
4.1 Deskriptif østatistikler
Toplam 33 soru yöneltilen deneklerin 7-basamaklÕ Likert-Ölçe÷ine dayanan cevaplarÕnÕn
deskriptif da÷ÕlÕmlarÕ aúa÷Õdaki grafikte toplu halde görülmektedir. Sorularda dile getirilen
düúünceye katÕlma e÷ilimine iúaret eden 1,2 v3 de÷erleri grafikte “pozitif”, katÕlmama
e÷ilimine iúaret eden 5,6 ve 7de÷erleri ise “negatif” kavramÕyla ifade edilmiútir. Ölçe÷in
merkezini ifade eden 4 de÷eri ise “kararsÕz” olarak tanÕmlanmÕútÕr. Aúa÷Õda sorularda yer alan
ifadeler ve kodlarÕ, Likert-ölçe÷ine dayanan da÷ÕlÕmlarÕ bölüm Ek’te verilmiútir. Yerden
kazanmak için tablolarda sadece kodlar kullanÕlacaktÕr. Grafikten hemen algÕlandÕ÷Õ gibi
pozitif de÷erlendirmeler ço÷unluktadÕr. Sadede grafi÷in alt bölümünde durumun terse
döndü÷ü dikkat çekmektedir. AraútÕrma hipotezinin do÷ru olabilece÷ine dair ilk sinyal,
tutumlarda ortaya çÕkan bu “terse dönüú” ile algÕlanmÕútÕr.
ùekil 5: Deskriptif istatistikler.
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
Günlük yaúam yeterli÷i
Kognitif yeterlik
Psiúik yeterlik
Ekonomik yeterlik
Mesleki biyografi
Gelir durumu
Tesis mevcudiyeti
Tesislere eriúebilirlik
Tesislerin uygunlu÷u
Tesislerin benimsenirli÷i
Hizmet "anlayÕúÕ
ÇocuklarÕyla iliúkiler
Komúuluk iliúkileri
E÷itimin soyutlanma riskini azaltmasÕ
E÷itim düzeyi yükselecek, topluma katÕlÕm artacak
Gelecekte bireysel yeterlik
Gelecekte ba÷lamsal yeterlik
Gelecekte çerçeve koúullarÕ
YaúlÕlara uygun altyapÕ eksikli÷i
YaúlÕlarÕn sorunlarÕnÕ algÕlama noksanlÕ÷Õ
Disiplinler arasÕ çalÕúmalar yapÕlmalÕ
Bilim insanlarÕna danÕúÕlmalÕ
Bilim insanlarÕ yönetimde etkin olmalÕ
Yerleúim bölgeleri yaúlÕlara göre uyarlanmalÕ
BakÕm sigortasÕ gerekli
YaúlÕlara uygun trafik sistemi gereksiz
YaúlÕ çalÕúmalarÕna katÕlma iste÷i
Sempozyuma katÕlma iste÷i
Derne÷e üyelik
AjandaAjanda2020 toplantÕsÕan aktÕlma iste÷i
Gönüllü çalÕúma iste÷i
Gerontolojik faaliyetlere genel ilgi
Pozitif
KararsÕz
Negatif
4.2 Reliabilite, Faktör Analizi, Korelasyon Analizleri
Tutum ölçümünde sekiz item-bataryasÕ oluúturulmuútur. AltÕsÕ yaúam durumu teziyle (bireysel
yeterlik, ba÷lamsal yeterlik ve çerçeve koúullarÕ), ikisi katÕlÕm-paradoksu teziyle ba÷lantÕlÕdÕr.
Ön araútÕrmada uygun görülen sorulardan oluúturulan item-bataryalarÕnÕn reliabilitesi, yani
cevaplardaki tutarlÕlÕk Cronbach-Alfa de÷eriyle belirlenmiútir.
29
Bortz, J. Statistik für Human- und Sozialwissenschaftler, 6. Aufl., Springer: Heidelberg, (2005).
18
Genel olarak sosyal araútÕrmalarda 0,8 de÷eri yeterli kabul edilmektedir (Diekmann, 2007).
Toplam-skor ile her item’in korelasyon de÷erleri de hesaplanmÕútÕr. Bunun sonucunda
bazÕlarÕnÕn toplam-skor ile daha düúük bir korelasyona sahip olduklarÕ saptanmÕútÕr. Bu
durumda, koralsyon de÷eri küçük olan item’i devre dÕúÕ bÕrakarak Cronbach-alfa de÷eri
yükseltilebilmekte, yani cevaplar arasÕndaki tutarlÕlÕk artmaktadÕr. Bu da tutum ölçümlerinin
daha sa÷lÕklÕ olmasÕnÕ sa÷lamaktadÕr. Tabloda (*) iúaretli de÷erler di÷erlerine göre bir hayli
küçüktür. Beú tane olduklarÕ görülen bu itemlerden ikisi devre dÕúÕ bÕrakÕlarak, Cronbach-Alfa
de÷erlerinde belirgin bir yükselme sa÷lanmÕútÕr. Tabloda hangilerinin analizlerin dÕúÕna
çekildi÷i de gösterilmiútir. TutumlarÕ iyi ölçemedi÷i anlaúÕlan item’leri analizlere katmayarak,
baúlangÕçta 33 olan soru sayÕsÕ, 31’e indirilmiútir.
Tablo 3: Item’lerin reliabilite analiz sonuçlarÕ.
Item_Nr
SK1Bø
SK2Bø
SK3Bø
SK4BA1
SK5BA1
SK6BA1
SK7BA2
SK8BA2
SK9BA2
SK10BA2
SK11BA2
SK12BA3
SK13BA3
SK14BA3
SK15BA3
SK16ÖG
SK17ÖG
SK18ÖG
Item_Nr
SK19KP1
SK20KP1
SK21KP1
SK22KP1
SK23KP1
SK30ÇK
SK31ÇK
SK32ÇK
SK33ÇK
Item_Nr
SK24KP2
SK25KP2
SK26KP2
SK27KP2
SK28KP2
SK29KP2
Cronbach-Alfa
BøREYSEL
YETERLøK
0,84
BAöLAMSAL
YETERLøK – 1
0,80
BAöLAMSAL
YETERLøK – 2
0,79
BAöLAMSAL
YETERLøK – 3
0,80
YETERLøKLER
ÜZERøNE
ÖNGÖRÜLER
0,79
Cronbach-Alfa
KATILIM
PARADOKSU -1
ÇERÇEVE
KOùULLARI
0,83
0,61
Cronbach-Alfa
KATILIM
PARADOKSU -2
0,80
Item-Total Correlation
Uygun görünmeyen (*)
0,72
0,76
0,63
0,63
0,67
0,63
0,49*
0,64
0,56
0,60
0,59
0,66
0,73
0,69
0,37*
0,63
0,67
0,62
0,67
0,68
0,62
0,61
0,54
0,53
0,56
0,59
0,02*
0,47*
0,57
0,48*
0,61
0,63
0,54
devre dÕúÕ bÕrakÕldÕktan
sonra
0,72
0,76
0,63
0,63
0,67
0,63
Item 7’nin çÕkarÕlmasÕ
kazanç sa÷lamadÕ,
Æ De÷iúiklik
yapÕlmamÕútÕr.
0,73
0,80
0,67
ÇÕkarÕldÕ
0,63
0,67
0,62
sonra
0,67
0,68
0,62
0,61
0,54
0,61
0,70
0,67
ÇÕkarÕldÕ
Item 24 ve Item 26’nÕn
çÕkarÕlmasÕ kazanç
sa÷lamadÕ,
Æ De÷iúiklik
yapÕlmamÕútÕr
Cronbach-Alfa
sonra
0,84
0,80
0,79
0,86
0,79
Cronbach-Alfa
devre dÕúÕ
bÕrakÕldÕktan sonra
0,83
0,81
0,80
Reliabilitenin yanÕ sÕra ölçülmek istenilenin ölçüp ölçmedi÷i de önemlidir. østatistiksel açÕdan
bunun anlamÕ, tutumu ölçmeye çalÕúan istem-bataryasÕnÕn tek boyutlu olmasÕnÕn gerekti÷idir.
østatistik açÕsÕndan cevaplanmasÕ gereken soru, item bataryasÕndaki tüm sorularÕ tek faktöre
indirgemenin mümkün olup olmadÕ÷ÕdÕr. DolayÕsÕyla tek faktörle açÕklanabilen varyans
oranÕna bakmak gerekir. Faktör analizleri, bütün item-bataryalarÕnda tek faktöre indirgeme
yapÕlabildi÷ini göstermiútir. Faktör analizlerinde uygulan farklÕ yöntemlerden burada
kullanÕlanÕ “temel faktör metodu” olmuútur. KatÕlÕm paradoksunu ölçmeye çalÕúan item’de
19
boyut indirgemesi sonucunda tek faktörle açÕklanabilen varyans oranlarÕnÕn bir hayli düúük
olduklarÕ dikkat çekmektedir. Di÷erlerinde ise yeterince yüksektirler (Faktör analizleri için
örn. bkz. Bortz & Döring, 2006)30.
ùekil 6: AçÕklanabilen varyans oranlarÕ (Faktör Analizi; Temel Faktör Metodu)
Item
Tek Faktörle
açÕklanabilen Varyans
Yorum
Bireysel Yeterlik
%75
Tatmin edici düzeyde
Ba÷lamsal Yeterlik 1
%71
Ba÷lamsal yeterlik 2
%55
Düúük düzeyde
Ba÷lamsal Yeterlik 3
%78
Öngörüler
%71
Çerçeve KoúullarÕ
%73
KatÕlÕm Paradoksu 1
%59
Düúük düzeyde
%49
Düúük düzeyde
Reliabilite ve faktör analizlerinin yanÕ sÕra deneklerin cevaplarÕna yaú, cinsiyet ve uzmanlÕk
alanlarÕnÕn etkileri korelasyon hesaplarÕ ve ki-kare testiyle belirlenmiútir. øki kategoriden
meydana gelen cinsiyete ba÷lÕ olasÕ etkiler “Phi” katsayÕsÕ hesaplanarak belirlenmiútir.
Aúa÷Õdaki tabloda bunlarÕn sonuçlarÕ topluca verilmiútir. Boú bÕrakÕlan yerlerde istatistiksel
manidarlÕk p0,05 düzeyinin üzerindedir. Korelasyon hesaplarÕn “*” ve “**” iúaretleriyle
gösterilen istatistiksel manidarlÕk düzeyi tabloda verilmiútir. Görüldü÷ü gibi cevaplara
cinsiyetin ve uzmanlÕk alanÕnÕn etkisinden söz edilemez. økisinde de sadece iki soruda buna
rastlanmÕútÕr. DolayÕsÕyla úimdilik bunun tesadüfen ortaya çÕktÕ÷Õndan hareket edilmesinde
daha do÷ru olur. Buna karúÕn denelerin yaúÕyla cevaplarÕ arasÕnda ba÷lantÕ bulundu÷unu
kabul etmeyi gerektiren bulgular elde edilmiútir. Korelasyon hesaplarÕ, neredeyse bütün cevap
da÷ÕlÕmlarÕnÕn yaú faktörüyle ilgileúim içersinde oldu÷unu göstermiútir. SPSS programÕyla
yapÕlan analizler, bu programÕn sundu÷u bir olanakla güvenilirli÷i artmaktadÕr. 10.000 adet
örneklemi temel alarak “çapraz-tablo” da÷ÕlÕmlarÕ üzerinde uygulanan ki-kare-testleri 31
sorunun 11únde yaúa ba÷lÕ istatistiksel manidarlÕ÷Õn bulundu÷unu göstermiútir. Bunlardan
hareket ederek, deneklerin yaúlÕyla, yaúlÕlÕk ve yaúlanmaya yönelik tutumlarÕ arasÕnda
tesadüfe dayanmayan bir e÷ilimin varlÕ÷Õndan söz edilebilir.
30
Bortz, J. & Döring, N. Forschungsmethoden und Evaluation für Human- und Sozialwissenschaftler, 4.
überarbeitete Aufl., Springer: Heidelberg, (2006).
20
Tablo 4: Tutumlarda yaú, cinsiyet ve uzmanlÕk alanÕnÕn etkileri.
Item_Nr
SK1Bø
SK2Bø
SK3Bø
SK4BA1
SK5BA1
SK6BA1
SK7BA2
SK8BA2
SK9BA2
SK10BA2
SK11BA2
SK12BA3
SK13BA3
SK14BA3
SK16ÖG
SK17ÖG
SK18ÖG
SK19KP1
SK20KP1
SK21KP1
SK22KP1
SK23KP1
SK30ÇK
SK31ÇK
SK32ÇK
SK24KP2
SK25KP2
SK26KP2
SK27KP2
SK28KP2
SK29KP2
Yaúa ba÷lÕ
istatistiksel
manidarlÕk
BøREYSEL
YETERLøK
BAöLAMSAL
YETERLøK –1
BAöLAMSAL
YETERLøK – 2
BAöLAMSAL
YETERLøK – 3
YETERLøKLER
ÜZERøNE
ÖNGÖRÜLER
KATILIM
PARADOKSU -1
ÇERÇEVE
KOùULLARI
KATILIM
PARADOKSU -2
Ki-Kare-Testi
(Monte-CarloMetoduyla)
(p)
< 0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
<0,05
-
Yaúa ba÷lÕ
korelasyonlar
istatistiksel
manidarlÕk
Spearman-Rho
* p=<0,05
** p=<0,01
0,26**
0,29**
0,15*
0,16*
0,20*
0,20*
0,07
0,17*
0,11
0,08
0,14*
0,27**
0,31**
0,19**
0,25**
0,25**
0,24**
0,21**
0,19**
0,21**
0,15*
0,17*
0,22**
0,21**
0,22**
-0,06
-0,127*
-0,257**
-0,09
-0,20**
-0,21**
UzmanlÕk
AlanÕna göre
Ki-Kare-Testi
(p)
<0,05
<0,05
-
Cinsiyete ba÷lÕ
istatistiksel
manidarlÕk
Phi-Testi
(p)
<0,05
<0,05
-
Korelasyon katsayÕlarÕna bakÕldÕ÷Õnda en alttaki altÕsÕnÕn negatif olduklarÕ ve ikisi dÕúÕnda
kalan dördünün üçünde istatistiksel manidarlÕk düzeyinin p0,01 oldu÷u görülmektedir.
Bunun anlamÕ, bireylerin yaú yükseldikçe sorularda dile gelen ifadelere katÕlma e÷iliminde
belirgin bir artÕúÕn ortaya çÕktÕ÷ÕdÕr. KatÕlÕm paradoksuyla ba÷lantÕlÕ sorularda saptanan yaúa
ba÷lÕ negatif korelatif iliúki, bireylerin yaúlÕlara yönelik uygulamalara ve çalÕúmalar pratik
olarak katÕlmamaya e÷imli olduklarÕdÕr. Faktör analizleri tek faktöre indirgeme açÕklanabilen
varyans oranÕnÕn düúük oldu÷unu, bu yüzden katÕlÕm paradoksunu açÕklamada yetersiz
kaldÕ÷ÕnÕ göstermiútir. Di÷erlerindeki kadar belirgin olmayan tutum paradoksu, çok dikkatli
yorumlanmalÕ, daha ziyade ölçe÷in, bu tutumlarÕ iyi ölçemedi÷inden hareket edilmeli, daha iyi
ölçekler tasarlanarak yeni ölçümlere baúvurulmalÕdÕr.
21
Tablo 5: KatÕlÕm paradoksu (korelasyon hesaplarÕyla).
SK1
SK2
0,72
SK3
0,56
SK2
SK4
SK5
SK7
SK8
SK9
SK10
SK12
SK13
SK16
SK17
SK19
SK20
SK21
SK22
SK23
SK30
0,57
SK6
0,49
0,36
SK9
0,36
0,51
SK10
0,37
0,49
0,50
SK11
0,37
0,52
0,39
0,47
0,72
0,59
SK28
0,66
SK17
0,57
SK18
0,48
0,56
SK20
0,60
SK21
0,53
0,48
SK22
0,44
0,49
0,49
SK23
0,41
0,44
0,42
0,47
SK31
0,58
SK32
0,57
SK24
SK29
SK27
Problem görmek
Plan yapmak
Karar almak, taleplerde bulunmak
SK14
SK28
SK26
KATILIM PARADOKSU
SK13
SK27
SK25
0,55
SK8
SK26
SK24
0,61
SK5
SK25
SK31
KATILIM PARADOKSU
Uygulamaya katÕlmamak!
Uygulama ile ilgili de÷iúenlerin hepsi problem, plan ve karar de÷iúkenleriyle negatif ilgileúim gösteriyor.
0,68
- 0,40
-0,39
-0,43
-0,44
-0,43
-0,26
-0,30
-0,33
-0,40
-0,33
0,37
-0,34
-0,36
-0,40
-0,32
-0,45
0,38
0,42
-0,32
-0,36
-0,34
-0,41
-0,34
0,43
0,55
0,36
-0,29
-0,28
-0,34
-0,34
-0,31
0,35
0,42
0,44
0,48
-0,33
-0,34
-0,37
-0,33
-0,31
0,36
0,39
0,29
0,47
22
0,46
ùekil 7: KatÕlÕm paradoksu: Problemi görme, planlar üretme, kararlar alma, taleplerde bulunma.
Planlar, Talepler, Kararlar
80
70
67,6
66,7
62,4
61,4
61,4
60
%
50
40
30
20
19,5
17,1
21
18,1
16,2
15,3
17,2
20,5
17,6
18,1
10
0
Uygun altyapÕ úart
Problemi görebilmek gerek
Disiplinler arasÕ iúbirli÷ine
ihtiyaç var
Evet
KararsÕz
Bilim insanlarÕna sorulmalÕ
Uygulamalarda bilim insalarÕ
görev almalÕ
HayÕr
23
ùekil 8: Çözüm uygulamalarÕna katÕlamama e÷ilimi.
Uygulama
70
62,3
59,5
59,1
60
58,6
57,7
57,2
50
%
40
30
24,8
24,3
23,8
21,9
20
16,3
16,3
17,7
15,8
23,4
23,3
19
19,5
10
0
ÇalÕúmalara katÕlma
iste÷i
Gerontoloji
Derne÷in çalÕúmalarÕna Ajanda2020 toplantÕsÕna Gönüllü çalÕúma iste÷i
sempozyumuna katÕlma
gelir mi
katÕlma iste÷i
iste÷i
østekli
KararsÕz
Di÷er faaliyetlere
katÕlma iste÷i
østeksiz
24
5 TartÕúma ve Gelece÷e Yönelik Görüúler
Sosyal sorunlarÕ tanÕmlama olana÷Õna sahip aktör Türkiye’de yaúlanma ve yaúlÕlÕ÷Õ sosyal
sorun olarak tanÕmlamaktan kaçÕndÕklarÕ hipotezinden hareket ederek, böyle bir tutumun var
olup olmadÕ÷ÕnÕ ölçmeye çalÕútÕ÷ÕmÕz Ajanda2020’nin bulgularÕ genel olarak de÷erlendirilirse,
bu tutumun varlÕ÷ÕnÕ kanÕtladÕ÷Õ söylenemez. Fakat düúündürücü izlerine rastlanmÕútÕr.
KatÕlÕm-paradoksu teorisinin ileri sürdü÷ü uygulama safhasÕnda katÕlÕm iste÷indeki azalmanÕn
varlÕ÷Õ algÕlanmÕú, ancak kesinlik kazanmamÕútÕr.
Buna karúÕn yaúlÕlarÕn objektif yaúam durumlarÕnÕn çok olumsuz oldu÷u bilinen Türkiye’de
araútÕrmaya katÕlan denek grubunun abartÕlÕ bir iyimserlik içersinde olduklarÕ söylenebilir.
Yaúam durumu modelinin bütün boyutlarÕnda 10 kiúiden 6’sÕ yaúlÕlarÕ günlük yaúam yeterli÷i
açÕsÕndan olumlu algÕlamaktadÕr. Bunu olumlu bir yoruma tabi tutacak olursak, uzmanlar
arasÕnda yaúlÕ görüntülerinin pozitif oldu÷u söylenebilir. Fakat ampirik verilere dayanan
bulgular, Türk yaúlÕsÕnÕn bu kadar olumlu bir de÷erlendirmeye tabi tutulmasÕnÕn mantÕklÕ
olmadÕ÷Õna iúaret etmektedir. Kronik hastalÕklar, engellilikler, bakÕma muhtaçlÕk, konut,
çalÕúma,gelir, meslek veya yaúlÕ kadÕnlarÕn sorunlarÕ, bu de÷erlendirmenin ardÕnda baúka
sorunlarÕn yatabilece÷ine iúaret etmektedir. En iyimser tahminle, ilk defa böyle bir konuyla
bilimsel bir ilgileniú gösterdikleri, gerontolojik bilgilerin noksanlÕ÷Õndan ötürü ve belki de
biraz gurur meselesi yaptÕklarÕ kabul edilerek, gerçek tutumlarÕnÕ gizledikleri varsayÕmÕndan
hareket edilebilir.
Özellikle yaúÕ yükseldikçe yaúlÕlarÕ olumlu de÷erlendirme e÷ilimin arttÕ÷Õ görülmektedir.
Bunun bir taraftan bireysel yaúlanmayla ba÷lantÕlarÕ olabilir. Sosyoekonomik statüsü yüksek
olan bu denek grubunun “yaúlÕlarÕ”, kendilerinden yola çÕkarak genel yaúlÕ popülasyonunu
de÷erlendirirken, kendileriyle iliúkili pozitif yaúlÕ görüntülerinin, toplumda yaygÕn oldu÷unu
kabul etmiú olabilirler. Baúka bir neden olarak gençlere nazaran daha uzun süreden beri kendi
uzmanlÕk alanlarÕnda görev yapmalarÕ da kabul edilebilir. Olumsuz bir de÷erlendirme bu
göreli uzun uzmanlÕk süresi zarfÕnda yaúlanan toplumu dikkate almamayÕ kabullenmek
anlamÕna geliyor úeklinde yorumlanmÕú, bu yüzden bir bakÕma suçu gizleme e÷ilimi göstermiú
olabilirler. Her ne kadar katÕlÕm paradoksu sorularÕ, gerontolojik çalÕúmalara yönelik katÕlÕm
iste÷ini tam manasÕyla ortaya koyacak özelliklere sahip de÷ilse de, yaú yükseldikçe
çalÕúmalara katÕlmama iste÷inin arttÕ÷ÕnÕ göz ardÕ etmemek yerinde olur. Bundan sonraki
araútÕrmalarda bu konunun daha detaylÕca incelenmesinde yarar vardÕr.
Öte yandan böyle bir e÷ilimin varlÕ÷Õ, sevindirici olarak da kabul edilebilir. Çünkü genç
uzmanlarda yaúlÕ çalÕúmalarÕna katÕlma iste÷inin daha fazla oldu÷u anlamÕna gelmektedir ve
gelecek yÕllarda Gerontoloji Bölümü de ö÷retime geçince, Türkiye’de ilk gerontolog nesil,
gençler meydana gelecektir. Bu da genç kuúak gerontologlarÕn iúlerine “dört elle” sarÕlaca÷Õ
umudumuzu kamçÕlamaktadÕr.
Yine de denek grubunda abartÕlÕ bir iyimserli÷in yaygÕn oldu÷u görülmüú, Türkiye’de
uzmanlara yönelik, gerontolojik bilgi aktarÕmÕnÕn gereklili÷ine iúaret etmiútir. ùimdiye kadar
daha çok kamuoyuna yönelik çalÕúmalar yapmaya çalÕúan Gerontoloji Bölümü,
Ajanda2020’nin uzmanlarÕn tutumlarÕnÕn ölçüldü÷ü bölümünden kendine yen bir görev
türetmiútir. Önümüzdeki yÕllarda Gerontoloji alanÕnda Türkiye’de disiplinler arasÕ iúbirli÷inin
baúlayabilmesi için bilim adamlarÕnÕn Gerontolojinin önemi, amaç ve hedefleri, farklÕ bilimler
açÕsÕndan yarattÕ÷Õ olanaklar üzerine detaylÕ úekilde bilgilendirilmeleri gerekmektedir.
25
Fakat Gerontolojinin Türkiye’deki algÕlanÕúÕ kaygÕ vericidir. Bir taraftan kendisini bilim
camiasÕna tanÕtmasÕ, di÷er taraftan yaúlanma süreçlerinin tek bilimin (örn. TÕbbÕn) alanÕ
olmadÕ÷ÕnÕ kabul ettirmesi kolay olmayacaktÕr. Gerontolojide ilerlemiú ülkelerde bile
Gerontolojiye olumsuz yaklaúÕmlar devam etmektedir. Gazeteci-yazar Schirrmacher’in
(2005)31 sözleri buna iúaret etmektedir: “Onlar [Babyboomer] bizi (…) Gerontoloji ile
ilgilenmeye zorlayacaklardÕr” (S.72). YaúlÕlara yardÕmcÕ olmaktan çok yaúlÕlardan úikayetçi
olmak anlamÕna gelen söz, Türkiye’de Gerontolojinin hedefini göstermektedir: YaúlÕlar,
sosyal sorunlarÕ tanÕmlama olana÷Õ olan aktörleri, yaúlÕlÕ÷Õ toplumsal sorun olarak tanÕmlamak
isteseler de istemeseler de, onlarÕ buna zorlayacak derecede sosyoekonomik güce sahip
olmalÕdÕrlar.
Türkiye Gerontoloji AjandasÕ 2020’ye baúlarken uzmanlarÕn yaúlanmayla iliúkili görüú ve
tutumlarÕ hakkÕnda hiçbir úey bilmiyorduk. ùimdi ise biraz bir úeyler ö÷rendik ve bunlarÕn
denli yetersiz olduklarÕnÕ artÕk biliyoruz. AraútÕrmacÕlÕk, bilgisizli÷in bilincine varmakla
baúlar. Ajanda2020’nin asgari faydasÕ bu olmuútur.
31
Schirrmacher, F. Das Methusalem-Komplott, Heyne: München, (2005).
26
6 Kaynakça
Borg, I. & Staufenbiel, T. Theorien und Methoden der Skalierung, 4.vollständig überarbeitete und erweiterte
Aufl., Huber: Bern, (2007).
Bortz, J. & Döring, N. Forschungsmethoden und Evaluation für Human- und Sozialwissenschaftler, 4.
überarbeitete Aufl., Springer: Heidelberg, (2006).
Bortz, J. Statistik für Human- und Sozialwissenschaftler, 6. Aufl., Springer: Heidelberg, (2005).
Cloerkes, G. Soziologie der Behinderten. Eine Einführung, 2.Aufl.. Edition “S”. Univ. Verlag Winter:
Heidelberg, (2001).
Diekmann, A. Empirische Sozialforschung: Grundlagen, Methoden, Anwendungen, 18.Aufl., Rowohlt: Reinbek
bei Hamburg, (2007)
Hinte, W. & Karas, F. Die Aktionsforschung in der Gemeinwesenarbeit, Handbuch Aktivierende Befragung :
Konzepte, Erfahrungen, Tips für die Praxis. Ed: M.Lüttringhaus & H. Richers. Arbeitshilfen für Selbsthilfe- und
Bürgerinitiativen, Nr. 29. Stiftung Mitarbeit: Bonn, (2003). Pp: 36-54.
Klie, T. & Brandenburg, H. Gerontologie und Pflege: Beiträge zur Proffessionalisierungsdiskussion in der
Pflege alter Menschen, Vincentz: Hannover, (2003).
Klie, T. Rechtskunde, 8. überarbeitete und aktualisierte Aufl., Vincentz: Hannover, (2006).
Kruse, A. & Martin, M. Enzyklopädie der Gerontologie: Alternsprozesse in multidisziplinärer Sicht. Huber:
Bern, Göttingen, Toronto, Seattle, (2004).
Lehr, U. Alternstheorien – Einführung, Gerontologie: Medizinische, psychologische und sozialwissenschaftliche
Grundbegriffe, 3., vollständig überarbeitete Aufl., Ed: W.D. Oswald, U.Lehr, C. Sieber, J. Kornhuber.
Kohlhammer: Stuttgart, (2006). Pp: 19-20.
Lüscher, K. & Liegle, L. Generationenbeziehungen in Familie und Gesellschaft, UVK Verlagsgesellschaft:
Konstanz, (2003).
Martin, M. & Kliegel, M. Psychologische Grundlagen der Gerontologie. Kohlhammer: Stuttgart, (2005).
Oswald, W.D., Lehr, U., Sieber, C. & Kornhuber, J. Gerontologie: Medizinische, psychologische und
sozialwissenschaftliche Grundbegriffe, 3., vollständig überarbeitete Aufl., Kohlhammer: Stuttgart, (2006).
Pöppel, E., Bullinger, M., & Härtel, U. Medizinische Psychologie und Soziologie. Chapman & Hall, (1994).
Reinert, A. Mobilisierung der Kompetenz von Laien – Die Methode der Planungszelle/Bürgergutachten, Wege
zur Zukunftsfähigkeit – ein Methodenhandbuch. Arbeitshilfen für Selbsthilfe- und Bürgerinitiativen Nr. 19. Ed:
H. Apel, D. Dernbach, T. Ködelpeter & P. Weinbrenner. Stiftung Mitarbeit: Bonn, (1998). Pp: 115 – 126.
Ritter, U.P. and Hohmeier, J. Alterspolitik. Oldenbourg Verlag: München, Wien, (1999).
Schirrmacher, F. Das Methusalem-Komplott, Heyne: München, (2005).
Schulz-Nieswandt, F. Sozialpolitik und Alter. Kohlhammer: Stuttgart, (2006).
T. C. BaúbakanlÕk Türkiye østatistik Kurumu, Türkiye Özürlüler AraútÕrmasÕ. YayÕn NumarasÕ 2913. DøE
MatbaasÕ: Ankara, (2002).
Thomae, H. Probleme der Konzeptualisierung von Alternsformen, Psychosoziale Gerontologie, Band 1:
Grundlagen. Jahrbuch der Medizinischen Psychologie 15. Ed: A. Kruse. Hogrefe, Verlag für Psychologie:
Göttingen, Bern, Toronto, Seattle, (1998). Pp: 35-50.
Toman, W. Einführung in die Psychologie. Band 2: Affektivität, Motivation, Persönlichkeit, Soziale Kontexte.
Rombach: Freiburg, (1973).
Tomas Palm, Information – för bättre demokrati, ekonomi och folkhälsa, Informationens möjiligheter. Ed: Malle
Jöever. Stockholm, (1987).
27
Tufan, ø. Birinci Türkiye YaúlÕlÕk Raporu, GeroYay: Antalya, (2007).
Tufan, ø. Türkiye’de Yaúlanmak ve YaúlÕlÕk, GeroYay: Antalya, (2006).
Wahl, H.-W. & Tesch-Römer, C. Angewandte Gerontologie in Schlüsselbegriffen. Kohlhammer: Stuttgart,
(2002).
28
7 Ek
7.1 Tablolar
Tablo 6: Deskriptif istatistikler (devamÕ bundan sonraki iki sayfadadÕr).
Item_Nr
BøREYSEL YETERLøK
SK1Bø
YaúlÕlar günlük yaúam ödevlerinin üstesinden gelme
konusunda baúarÕlÕ bir tablo çiziyor. (GÜNLÜK YAùAM,
FøZøKSEL ÖZELLøKLER)
Sürücülerin belli bir yaútan sonra ehliyetleri alÕnmalÕdÕr
düúüncesi saçmalÕktÕr.
(KOGNøTøF YETERLøK) (KOGNøTøF YETERLøK)
YaúlÕlar toplum açÕsÕndan önemli bir psikolojik potansiyel
meydana getiriyorlar (PSøùøK YETERLøK)
BAöLAMSAL YETERLøK – 1
Ekonomik Birikim
Yoksulluk Türkiye’de genel bir sorun, yaúlÕlarÕn daha
dezavantajlÕ olduklarÕ söylenemez (EKONOMøK
YETERLøK)
Türkiye’nin úartlarÕnÕ ve son yarÕm asÕrlÕk dönemi dikkate
alarak de÷erlendirecek olursa mesleki biyografi açÕsÕndan
yaúlÕlarÕn durumundan úikayetçi olmamak gerekir.
(MESLEKø BøYOGRAFø)
Türkiye’nin koúullarÕ içersinde de÷erlendirmek kaydÕyla
yaúlÕlarÕn gelir durumu, di÷er gruplarÕnkinden daha
olumsuz de÷ildir (GELøR DURUMU)
AltyapÕsal Birikim
YaúlÕ sayÕsÕnÕn az oldu÷u Türkiye’de yaúlÕlara hizmet sunan
tesislerin sayÕsÕ yeterlidir. (MEVCUDøYET)
Tesislere eriúme konusunda yaúlÕlar önemli bir sorun
yaúamÕyorlar (ERøùEBøLøRLøK)
Tesisler yaúlÕlarÕn fiziksel özelliklerine büyük ölçüde
uygundur (UYGUNLUK)
Tesisler yaúlÕlar tarafÕndan büyük ölçüde benimsenmektedir
SK2Bø
SK3Bø
SK4BA1
SK5BA1
SK6BA1
SK7BA2
SK8BA2
SK9BA2
SK10BA2
Kesinlikle
do÷ru
YarÕ yarÕya
Kesinlikle
yanlÕú
11,4
30,5
22,4
11,0
9,5
9,0
6,2
9,0
26,2
20,0
21,4
13,8
4,8
4,8
13,8
29,5
13,8
18,1
18,6
4,8
1,4
15,2
4,8
Kesinlikl
e yanlÕú
3,3
Kesinlikl
e do÷ru
7,1
40,5
13,8
YarÕ
yarÕya
15,2
11,0
34,8
21,4
13,8
10,5
6,7
1,9
14,3
26,7
20,5
13,3
9,0
12,4
3,8
9,0
4,3
Kesinlikl
e yanlÕú
5,2
Kesinlikl
e do÷ru
9,0
32,9
26,2
YarÕ
yarÕya
13,3
6,7
27,1
22,9
18,6
19,0
4,3
1,4
9,5
21,4
13,8
20,5
11,9
13,8
9,0
15,7
17,6
24,3
11,4
17,6
8,6
4,8
29
SK11BA2
SK12BA3
SK13BA3
SK14BA3
SK15BA3
SK30ÇK
SK31ÇK
SK32ÇK
SK33ÇK
SK16ÖG
SK17ÖG
SK18ÖG
(BENøMSENøRLøK)
Hizmet sektöründeki geliúmeler yaúlÕ hizmeti sunan
personelin hizmet anlayÕúÕnÕ da olumlu úekilde etkiledi
(HøZMET ANLAYIùI)
Sosyal Birikim
YaúlÕlarÕn yetiúkin çocuklarÕyla iliúkileri olumlu bir çizgide
ilerliyor (ÇOCUKLARIYLA øLøùKøLERø)
Komúuluk iliúkilerine toplum olarak ne denli önem
verdi÷imizi düúünürse, yaúlÕlarÕn bu kapsamda sosyal
çevreye gayet iyi úekilde entegre edildiklerinden haret
etmek gerekir (SOSYAL øLøùKø)
Topluma katÕlÕmda zorluk yaúayan yaúlÕlar öncelikle e÷itim
düzeyi düúük olanlardÕr (EöøTøM VE TOPLUMA
KATILIM)
E÷itime verdi÷imiz önem gelecekte daha fazla yaúlÕnÕn
topluma katÕlabilece÷ini gösteriyor (KATILIM)
ÇERÇEVE KOùULLARI
Sa÷lÕk-Konut-Hukuk –Trafik
Türkiye’de yaúlÕlara uygun bir kentleúme úart.
(YERLEùøM BÖLGELERø)
Sosyal güvenlik sistemimize BAKIM SøGORTASI
eklemeliyiz
(YASA).
YaúlÕlara uygun bir trafik sistemi pahalÕ olur (TRAFøK
SøSTEMø).
YaúlÕlara yönelik özel yasalar uyun de÷il, eúitlik ilkesine
aykÕrÕ, hukukta yaúlÕ-genç ayrÕmÕ olmaz (HUKUK)
ÖNGÖRÜLER
Bireysel yeterlik-Ba÷lamsal yeterlik-Çerçeve koúullarÕ
Bugünden gelece÷e bakÕnca ülkemizde aktif ve zinde
yaúlÕlarÕn ço÷aldÕ÷Õ bir toplumu görüyorum (BøREYSEL
YETERLøK)
Gelecekte gençleri bilgi ve tecrübeleriyle yönlendiren
yaúlÕlarÕn ço÷aldÕ÷Õ bir toplum bekliyorum (BAöLAMSAL
YETERLøK)
Böyle giderse gelecekte yaúlÕlarÕn özelliklerine uygun
fiziksel çevreleri ço÷almÕú bir Türkiye bekliyorum
18,1
22,4
19,0
Kesinlikle
do÷ru
10,5
16,7
9,5
YarÕ yarÕya
3,8
Kesinlikle
yanlÕú
11,0
33,3
25,2
11,4
8,1
7,1
3,8
13,3
31,0
15,7
19,5
10,0
7,6
2,9
18,6
28,1
13,8
15,7
15,2
5,7
2,9
8,6
33,3
19,0
16,7
8,1
6,2
8,1
11,4
7,6
Kesinlikl
e yanlÕú
3,3
Kesinlikl
e do÷ru
9,5
27,6
22,9
YarÕ
yarÕya
17,6
11,9
24,8
23,8
17,1
14,3
5,2
2,9
11,0
24,8
24,8
16,2
11,9
6,7
4,8
10,0
22,4
21,4
13,8
14,3
9,0
9,0
15,7
4,3
Kesinlikl
e yanlÕú
3,3
Kesinlikl
e do÷ru
9,0
37,6
15,2
YarÕ
yarÕya
14,8
11,9
32,9
21,9
15,2
8,6
7,1
2,4
15,7
26,7
19,5
14,8
9,5
10,0
3,8
30
(ÇERÇEVE KOùULLARI)
KATILIM PARADOKSU -1
SK19KP1
SK20KP1
SK21KP1
SK22KP1
SK23KP1
Item_Nr
SK24KP2
SK25KP2
SK26KP2
SK27KP2
SK28KP2
SK29KP2
YaúlÕlara uygyun altyapÕlara ihtiyacÕmÕz var
Yetki sahibi aktörler toplumsal boyutlara eriúen yaúlÕlÕk
problemini görememektedir
Toplumsal yaúlanma bizi disiplinler arasÕ çalÕúmalara
yöneltmelidir
YaúlÕlÕk sorunlarÕ en iyi úekilde bilim insanlarÕnÕn
danÕúmanlÕ÷Õnda çözülebilirler
YaúlÕlara yönelik hizmetler daima uzmanlar tarafÕndan
yönetilmelidir
YaúlÕ çalÕúmalarÕndan haberdar ediliyor olsam bunlara
hemen katÕlÕrÕm.
Uluslar arasÕ Sosyal ve UygulamalÕ Gerontoloji
Sempozyumuna katÕlmak itiyorum.
Ulusal Sosyal ve UygulamalÕ Gerontoloji Derne÷i üyesi
olmak istiyorum.
AjandaAjanda2020 toplantÕsÕ listesine adÕmÕ yazabilirisiniz.
Ulusal Sosyal ve UygulamalÕ Gerontoloji Derne÷i’nin
yaúlÕlar için düzenleyce÷i kursalarda gönüllü çalÕúmak
istiyorum.
Gelecekte yapaca÷ÕnÕz gerontolojik faaliyetler için listeye
adÕmÕ kaydediniz.
Kesinlikl
e do÷ru
9,0
10,0
34,8
25,7
YarÕ
yarÕya
17,1
19,5
10,5
11,9
4,8
5,2
Kesinlikl
e yanlÕú
1,0
23,8
26,7
12,4
23,3
31,0
16,2
12,9
2,4
1,9
12,4
23,8
25,2
21,0
11,4
5,7
,5
11,9
22,4
27,1
20,5
12,4
4,3
1,4
23,8
21,0
Kesinlikl
e yanlÕú
14,3
Kesinlikl
e do÷ru
1,0
4,3
11,0
YarÕ
yarÕya
24,8
1,0
4,8
10,5
24,3
22,9
27,6
9,0
1,0
3,8
11,0
21,9
27,1
23,3
11,9
2,9
2,9
6,2
4,8
8,6
15,7
23,8
19,0
21,0
21,0
26,2
25,7
11,4
11,0
2,9
5,2
15,2
19,5
18,6
24,8
13,8
31
Tablo 7: Yaú faktörüne ba÷lÕ korelasyonlar (devamÕ arka sayfadadÕr).
Yaú GruplarÕna Göre Korelasyon
Item_Nr
BøREYSEL YETERLøK
SK1Bø
SK2Bø
Genel olarak yaúlÕlar günlük yaúam ödevlerinin üstesinden gelebilecek durumdadÕr (GÜNLÜK YAùAM, FøZøKSEL ÖZELLøKLER)
YaúlÕ sürücülerin belli bir yaútan sonra ehliyetlerinin geri çekilmesi düúüncesi saçmalÕktÕr (KOGNøTøF YETERLøK) (KOGNøTøF
YETERLøK)
ønsanlar yaúlandÕkça yaúam tecrübelerinden edindikleri bilgiler artÕyor; olaylarÕ daha sakin ve mantÕklÕ analiz edebiliyorlar; gençlerin
ço÷unlukta oldu÷u toplumumuz açÕsÕndan yaúlÕlar önemli bir psikolojik potansiyel meydana getiriyorlar (PSøùøK YETERLøK)
Ekonomik Birikim
SK3Bø
SK4BA1
SK5BA1
SK6BA1
SK7BA2
SK8BA2
SK9BA2
SK10BA2
SK11BA2
SK12BA3
SK13BA3
SK14BA3
SK15BA3
Yoksulluk genel bir sorun, yaúlÕlarÕn bu açÕdan daha dezavantajlÕ olduklarÕ söylenemez (EKONOMøK YETERLøK)
Son 50 yÕl dikkate alÕndÕ÷Õnda, mesleki biyografi açÕsÕndan yaúlÕlarÕn tatmin eden bir görüntü sunduklarÕ söylenebilir (MESLEKø
BøYOGRAFø)
YaúlÕlarÕn gelir durumu genelinkinden daha olumsuz de÷ildir (GELøR DURUMU)
AltyapÕsal Birikim
Nüfusumuzun içinde yaúlÕ sayÕsÕnÕn az oldu÷unu dikkate alÕrsa, yaúlÕlara hizmet sunulan tesislerin sayÕsÕ yeterlidir (MEVCUDøYET)
YaúlÕlara hizmet sunulan tesislere yaúlÕlarÕn eriúme konusunda çok önemli sorunlarla karúÕ karúÕya olduklarÕ
söylenemez.(ERøùEBøLøRLøK)
YaúlÕ hizmeti sunulan tesislerin yaúlÕlarÕn fiziksel ve psiúik özelliklerine büyük ölçüde uygun olduklarÕ söylenebilir (UYGUNLUK)
YaúlÕlara hizmet sunulan tesislerde yaúlÕlarÕn ihtiyaçlarÕna cevap verilmeye çalÕúÕldÕ÷Õ düúünülürse, bu tesislerin yaúlÕlar tarafÕndan büyük
ölçüde benimsendikleri söylenebilir (BENøMSENøRLøK)
Turizm ülkesi Türkiye’de hizmet anlayÕúÕnda olumlu bir geliúme yaúandÕ ve her alana yansÕdÕ, bu bakÕmdan yaúlÕ hizmeti sunan
personelin de hizmet anlayÕúÕ tatmin edici bir düzeye ulaútÕ (HøZMET ANLAYIùI)
Sosyal Birikim
YaúlÕlarÕn çocuklarÕyla iliúkileri büyük ölçüde olumlu bir çizgide ilerliyor (ÇOCUKLARIYLA øLøùKøLERø)
Türk toplumunda komúuluk iliúkilerine ne denli önem verildi÷ini dikkate alÕrsak, yaúlÕlarÕn sosyal çevreyle iliúkilerinin tatmin eden
düzeyde iyi oldu÷undan hareket edilebilir (SOSYAL øLøùKø)
YaúlÕlarÕn e÷itim düzeyinin düúük oluúu, sosyal yaúama katÕlma úanslarÕnÕ azaltÕyor (EöøTøM VE TOPLUMA KATILIM)
SpearmanRho
0,260**
0,290**
0,150*
0,160*
0,198**
0,197**
0,072
0,168*
0,111*
0,084
0,143*
0,270**
0,309**
0,187**
0,137*
32
SK30ÇK
SK31ÇK
SK32ÇK
Sa÷lÕk-Konut-Hukuk –Trafik
Sa÷lÕksÕz kentleúmenin Türkiye’nin önemli bir problemi oldu÷u herkesçe malum, fakat sayÕlarÕ zaten çok fazla olmayan yaúlÕlar için özel
bir kentleúme planlarÕ yapmak uygun de÷ildir (YERLEùøM BÖLGELERø)
KonutlarÕn genel olarak yaúlÕlara uygun oldu÷u söylenebilir (KONUT).
0,215**
0,214**
Trafik sistemimizin iyi iúlemedi÷ini biliyoruz, ancak yaúlÕlara uygun bir trafik sistemi pahalÕ oldu÷u için hiçbir ülke böyle bir yatÕrÕma
giriúmez (TRAFøK SøSTEMø).
YaúlÕlar için yasal düzenlemeler yersiz bir giriúim olur, eúitlik ilkesi nedeniyle hukuka yaúlÕ-genç ayrÕmÕ ters düúer (HUKUK)
ÖNGÖRÜLER
Bireysel yeterlik-Ba÷lamsal yeterlik-Çerçeve koúullarÕ
Bugünkü durumu göz önüne alarak gelece÷e bakÕnca aktif ve zinde yaúlÕlarÕn ço÷aldÕ÷Õ bir Türk toplumu bekliyorum (BøREYSEL
YETERLøK)
Bugünkü durumu göz önüne alarak gelece÷e bakÕnca ö÷renme yeteneklerine sahip gençleri bilgi ve tecrübeleriyle yönlendiren yaúlÕlarÕn
ço÷aldÕ÷Õ bir Türk toplumu bekliyorum (BAöLAMSAL YETERLøK)
Bugünkü durumu göz önüne alarak gelece÷e bakÕnca yaúlÕlarÕn özelliklerine uygun bir fiziksel çevreyi yaratabilmiú bir Türkiye
bekliyorum (ÇERÇEVE KOùULLARI)
0,219**
SK19KP1
SK20KP1
SK21KP1
SK22KP1
SK23KP1
Item_Nr
YaúlÕlara altyapÕlara ihtiyacÕmÕz var
YaúlÕlarÕn durumu, yetkililerin yaúlÕlÕk problemini görememesinden kaynaklanÕyor
Toplumsal yaúlanma bizi disiplinler arasÕ çalÕúmalara yöneltmelidir
YaúlÕlÕk sorunlarÕ bilim insanlarÕnÕn danÕúmanlÕ÷Õnda çözülebilir
YaúlÕlara yönelik hizmetler bilim insanlarÕnÕn yönetiminde sunulmalÕdÕr
0,206**
0,191**
0,209**
0,152*
0,160*
SK24KP2
SK25KP2
SK26KP2
SK27KP2
SK28KP2
SK29KP2
ÇalÕúmalara katÕlma iste÷i *
Gerontoloji sempozyumuna katÕlma iste÷i?*
Derne÷in çalÕúmalarÕna gelir mi*
Ajanda2020 toplantÕsÕna katÕlma iste÷i*
Gönüllü çalÕúma iste÷i*
Gelecekte di÷er faaliyetlere katÕlma iste÷i*
SK33ÇK
SK16ÖG
SK17ÖG
SK18ÖG
-0,030
0,245**
0,246**
0,238**
-0,062
-0,127
-0,257**
-0,092
-0,198**
-0,225**
33
7.2 Ek ùekiller
ùekil 9: Deneklerin cinsiyete göre da÷ÕlÕmÕ
Denekler
N=210
30
25
25
24
20
Kiúi SayÕsÕ
18
15
15
15
14
13
12
10
10
8
8
8
8
8
7
6
6
5
5
0
Sosyoloji
Psikoloji
Siyasal Bilimler
Pedagoji
Hukuk
Erkek
Ekonomi
Sa÷lÕk Bilimleri
Tarih
Felsefe
KadÕn
ùekil 10: Deneklerin yaú gruplarÕna göre da÷ÕlÕmÕ
Denekler
N=210
35
29,5
30
26,6
25
21,9
20,9
%
20
15,8
15
13,3
12,9
12,2
11,5
10,5
10
7,2
7,1
5,8
4,8
5
0
25 – 29
30 – 34
35 – 39
40 – 44
45 – 49
50 – 54
>=55
Yaú Grubu
Erkek
KadÕn
34
ùekil 11: Bireysel yeterlik
BøREYSEL YETERLøK
2020
100
90
YaúlÕlar toplum açÕsÕndan önemli bir psikolojik potansiyel
meydana getiriyorlar
Sürücülerin belli bir yaútan sonra ehliyetleri alÕnmalÕdÕe
düúüncesi saçmalÕktÕr.
80
YaúlÕlar günlük yaúam ödevlerinin üstesinden gelme
konusunda baúarÕlÕ bir tablo çiziyor
29,5
70
%
60
50
13,8
26,2
18,1
40
18,6
20
30
13,8
21,4
20
9
13,8
30,5
4,8
1,4
4,8
4,8
22,4
10
11,4
11
Kesinlikle do÷ru
YarÕ yarÕya
9,5
9
6,2
0
Kesinlikle yanlÕú
ùekil 12: Ekonomik yeterlik
EKONOMøK YETERLøK
2020
120
Türkiye’nin koúullarÕ içersinde de÷erlendirmek kaydÕyla yaúlÕlarÕn gelir
durumu, di÷er gruplarÕnkinden daha olumsuz de÷ildir
100
Türkiye’nin úartlarÕnÕ ve son yarÕm asÕrlÕk dönemi dikkate alarak
de÷erlendirecek olursa mesleki biyografi açÕsÕndan yaúlÕlarÕn
durumundan úikayetçi olmamak gerekir.
26,7
%
80
Yoksulluk Türkiye’de genel bir sorun, yaúlÕlarÕn daha dezavantajlÕ
olduklarÕ söylenemez
60
34,8
20,5
40
13,3
9
14,3
21,4
40,5
20
13,8
10,5
12,4
11
13,8
15,2
7,1
6,7
4,8
0
Kesinlikle do÷ru
15,2
YarÕ yarÕya
3,8
1,9
3,3
Kesinlikle yanlÕú
35
ùekil 13: AltyapÕ birikimi
ALTYAPI BøRøKøMø
2020
140
Hizmet sektöründeki geliúmeler yaúlÕ hizmeti sunan personelin
hizmet anlayÕúÕnÕ da olumlu úekilde etkiledi
120
Tesisler yaúlÕlar tarafÕndan büyük ölçüde benimsenmektedir
22,4
100
Tesisler yaúlÕlarÕn fiziksel özelliklerine büyük ölçüde uygundur
Tesislere eriúme konusunda yaúlÕlar önemli bir sorun
yaúamÕyorlar
19
YaúlÕ sayÕsÕnÕn az oldu÷u Türkiye’de yaúlÕlara hizmet sunan
tesislerin sayÕsÕ yeterlidir
17,6
80
24,3
%
21,4
10,5
60
13,8
16,7
11,4
18,1
17,6
27,1
20,5
40
22,9
11,9
15,7
9,5
8,6
20
18,6
9,5
32,9
6,7
19
26,2
13,3
9
9
0
Kesinlikle do÷ru
3,8
4,8
13,8
9
1,4
5,2
4,3
4,3
YarÕ yarÕya
Kesinlikle yanlÕú
ùekil 14: Sosyal birikim
SOSYAL BøRøKøM
2020
140
E÷itime verdi÷imiz önem gelecekte daha fazla yaúlÕnÕn topluma
katÕlabilece÷ini gösteriyor
120
Topluma katÕlÕmda zorluk yaúayan yaúlÕlar öncelikle e÷itim
düzeyi düúük olanlardÕr
33,3
100
Komúuluk iliúkilerine toplum olarak ne denli önem verdi÷imizi
düúünürse, yaúlÕlarÕn bu kapsamda sosyal çevreye gayet iyi
úekilde entegre edildiklerinden haret etmek gerekir
YaúlÕlarÕn yetiúkin çocuklarÕyla iliúkileri olumlu bir çizgide ilerliyor
80
%
28,1
19
60
16,7
8,6
31
13,8
40
15,7
18,6
8,1
15,7
15,2
20
19,5
13,3
6,2
5,7
33,3
10
25,2
11
11,4
Kesinlikle do÷ru
YarÕ yarÕya
0
8,1
7,6
7,1
8,1
2,9
2,9
3,8
Kesinlikle yanlÕú
36
ùekil 15: Çerçeve koúullarÕ
2020
120
YaúlÕlara yönelik özel yasalar uyun de÷il, eúitlik ilkesine
aykÕrÕ, hukukta yaúlÕ-genç ayrÕmÕ olmaz
YaúlÕlara uygun bir trafik sistemi pahalÕ olur
100
Sosyal güvenlik sistemimize BAKIM SøGORTASI
eklemeliyiz
Türkiye’de yaúlÕlara uygun bir kentleúme úart.
22,4
21,4
80
%
24,8
60
24,8
13,8
14,3
16,2
40
24,8
10
23,8
11,9
11
17,1
9
20
14,3
11,9
27,6
22,9
17,6
11,4
9,5
6,7
9
5,2
4,8
2,9
3,3
7,6
0
Kesinlikle do÷ru
YarÕ yarÕya
Kesinlikle yanlÕú
ùekil 16: Öngörüler
BøREYSEL ve BAöLAMSAL YETERLøK VE ÇERÇEVE KOùULLARI ÜZERøNE ÖNGÖRÜLER
2020
120
100
Böyle giderse gelecekte yaúlÕlarÕn özelliklerine uygun
fiziksel çevreleri ço÷almÕú bir Türkiye bekliyorum
Gelecekte gençleri bilgi ve tecrübeleriyle yönlendiren
yaúlÕlarÕn ço÷aldÕ÷Õ bir toplum bekliyorum
26,7
%
80
Bugünden gelece÷e bakÕnca ülkemizde aktif ve zinde
yaúlÕlarÕn ço÷aldÕ÷Õ bir toplumu görüyorum
60
32,9
19,5
40
14,8
15,7
9,5
21,9
15,2
20
37,6
8,6
10
11,9
15,2
9
14,8
Kesinlikle do÷ru
15,7
7,1
4,3
0
YarÕ yarÕya
3,8
2,4
3,3
Kesinlikle yanlÕú
37
ùekil 17: Planlar, Talep, Kararlar
PLANLAR, TALEPLER, KARARLAR
2020
160
YaúlÕlara yönelik hizmetler daima uzmanlar tarafÕndan yönetilmelidir
140
YaúlÕlÕk sorunlarÕ en iyi úekilde bilim insanlarÕnÕn danÕúmanlÕ÷Õnda çözülebilirler
27,1
Toplumsal yaúlanma bizi disiplinler arasÕ çalÕúmalara yöneltmelidir
Yetki sahibi aktörler toplumsal boyutlara eriúen yaúlÕlÕk problemini görememektedir
120
YaúlÕlara uygyun altyapÕlara ihtiyacÕmÕz var
22,4
25,2
100
%
23,8
80
21
23,3
60
12,4
11,9
40
20,5
31
12,4
25,7
11,4
26,7
12,9
19,5
12,4
20
10
16,2
34,8
23,8
11,9
17,1
10,5
9
0
Kesinlikle do÷ru
4,3
5,7
2,4
5,2
4,8
YarÕ yarÕya
1,4
0,5
1,9
1
0
Kesinlikle yanlÕú
ùekil 18: KatÕlÕm paradoksu
KATILIM PARADOKSU
2020
160
140
24,8
120
19,5
18,6
19
21
23,8
21
26,2
21,9
27,1
23,3
25,7
%
100
80
15,2
60
13,8
11
15,7
11,4
40
8,6
20
0
2,9
2,9
2,9
1
1
5,2
4,8
6,2
3,8
4,8
4,3
Kesinlikle do÷ru
ÇalÕúmalara katÕlma istiyorum
Ajanda2020 toplantÕsÕna katÕlmak istiyorum
24,3
22,9
27,6
11,9
11
10,5
9
24,8
23,8
11
YarÕ yarÕya
Gerontoloji sempozyumuna katÕlmak istiyorum
Gönüllü çalÕúmak istiyorum
21
14,3
Kesinlikle yanlÕú
Derne÷in çalÕúmalarÕna katÕlmak istiyorum
Gelecekte yapÕlacak faaliyetlere katÕlmak istiyorum
38
7.3 Soru Ka÷ÕdÕ
2020
AJ ANDA2020
Akdeniz Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Gerontoloji Bölümü
2020
AJ ANDA2020
Türkiye Gerontoloji AjandasÕ 2020
Soru Ka÷ÕdÕ (1)
Doç. Dr. øsmail Tufan
Antalya 2008
39
2020
AJ ANDA2020
SayÕn MeslektaúÕm!
øúlerinizin ne kadar yo÷un oldu÷unu tahmin edebiliyorum.
Gerekçelerini size ayrÕ bir metin halinde daha önce gönderdi÷im
Aj a n d a 2020 adlÕ araútÕrmaya göstermiú oldu÷unuz ilgiye ve
ayÕrdÕ÷ÕnÕz vakte çok teúekkür ederim.
ZamanÕnÕzÕn ne kadar de÷erli oldu÷unu bildi÷im için fazla vakit
almayacak úekilde hazÕrladÕ÷Õm sorularÕ dikkatle okuduktan sonra
uygun gördü÷ünüz cevabÕ “X” ile iúaretleyiniz.
Tabii ki araútÕrmalarÕn hepsinde oldu÷u gibi kimli÷inizi belirtmeniz
gerekmiyor ve verdi÷iniz her bilginin ve yanÕtlarÕn anonim kalaca÷Õ
ve sadece bilimsel amaçlÕ kullanÕlacaklarÕ garantisini veriyorum.
Tekrar teúekkür eder, çalÕúÕlmalarÕnÕzda baúarÕlarÕnÕzÕn devamÕnÕ
dilerim.
Akdeniz Üniversitesi
Fen-Edebiyat Fakültesi
BAùKAN
1
40
AJ ANDA2020
2020
Beyaz alanlarÕ doldurunuz.
Nr.
2 0 0 8
Tarih:
Görevli oldu÷unuz üniversitenin adÕ:
ÜnvanÕnÕz:
Cinsiyetiniz:
Erkek
UzmanlÕk alanÕnÕz:
KadÕn
Görev yaptÕ÷ÕnÕz úehir:
YaúÕnÕz (yÕl):
3
41
AJ ANDA2020
2020
Kesinlikle
do÷ru
1.
YaúlÕlar günlük yaúam ödevlerinin
üstesinden gelme konusunda
baúarÕlÕ bir tablo çiziyorlar.
2.
Sürücülerin belli bir yaútan sonra
ehliyetleri alÕnmalÕdÕr düúüncesi
saçmalÕktÕr
3.
YaúlÕlar toplum açÕsÕndan önemli
bir psikolojik potansiyeldir.
4.
Yoksulluk genel bir sorun,
yaúlÕlarÕn bu bakÕmdan daha
dezavantajlÕ olduklarÕ
söylenemez.
5.
Türkiye’nin úartlarÕnÕ ve son yarÕm
asÕrlÕk dönemi dikkate alarak
de÷erlendirecek olursa mesleki
biyografi açÕsÕndan yaúlÕlarÕn
durumundan úikayetçi olmamak
gerekir.
6.
Türkiye’nin koúullarÕ içersinde
de÷erlendirmek kaydÕyla
yaúlÕlarÕn gelir durumu, di÷er
gruplarÕnkinden daha olumsuz
de÷ildir.
7.
YaúlÕ sayÕsÕnÕn az oldu÷u
Türkiye’de yaúlÕlara hizmet sunan
tesislerin sayÕsÕ yeterlidir.
8.
Tesislere eriúme konusunda
yaúlÕlar önemli bir sorun
yaúamÕyorlar
YarÕ
yarÕya
Kesinlikle
yanlÕú
SK1Bø
SK2Bø
SK3Bø
SK4BA1
SK5BA1
SK6BA1
SK7BA2
SK8BA2
4
42
AJ ANDA2020
2020
Kesinlikle
do÷ru
9.
Tesisler yaúlÕlarÕn fiziksel
özelliklerine büyük ölçüde
uygundur
YarÕ
yarÕya
Kesinlikle
yanlÕú
SK9BA2
10. Tesisler yaúlÕlar tarafÕndan büyük
ölçüde benimsenmektedir
SK10BA2
11.
Hizmet sektöründeki geliúmeler
yaúlÕ hizmeti sunan personelin
hizmet anlayÕúÕnÕ da olumlu
úekilde etkiledi
SK11BA2
12.
YaúlÕlarÕn yetiúkin çocuklarÕyla
iliúkileri olumlu bir çizgide
ilerliyor
13.
Komúuluk iliúkilerine toplum
olarak ne denli önem verdi÷imizi
düúünürse, yaúlÕlarÕn bu
kapsamda sosyal çevreye gayet
iyi úekilde entegre edildiklerinden
haret etmek gerekir
14.
Topluma katÕlÕmda zorluk yaúayan
yaúlÕlar öncelikle e÷itim düzeyi
düúük olanlardÕr
15.
E÷itime verdi÷imiz önem
gelecekte daha fazla yaúlÕnÕn
topluma katÕlabilece÷ini
gösteriyor
SK12BA3
SK13BA3
SK14BA3
SK15BA3
5
43
AJ ANDA2020
2020
Kesinlikle
do÷ru
16.
Bugünden gelece÷e bakÕnca
ülkemizde aktif ve zinde yaúlÕlarÕn
ço÷aldÕ÷Õ bir toplumu
17.
Gelecekte gençleri bilgi ve
tecrübeleriyle yönlendiren
yaúlÕlarÕn ço÷aldÕ÷Õ bir toplum
bekliyorum
18.
Böyle giderse gelecekte yaúlÕlarÕn
özelliklerine uygun fiziksel
çevreleri ço÷almÕú bir Türkiye
bekliyorum
19.
YaúlÕlara uygyun altyapÕlara
ihtiyacÕmÕz var
20.
Yetki sahibi aktörler toplumsal
boyutlara eriúen yaúlÕlÕk
problemini görememektedir
21.
Toplumsal yaúlanma bizi
disiplinler arasÕ çalÕúmalara
yöneltmelidir
22.
YaúlÕlÕk sorunlarÕ en iyi úekilde
bilim insanlarÕnÕn
danÕúmanlÕ÷Õnda çözülebilirler
23.
YaúlÕlara yönelik hizmetler daima
uzmanlar tarafÕndan
yönetilmelidir
YarÕ
yarÕya
Kesinlikle
yanlÕú
SK16ÖG
SK17ÖG
SK18ÖG
SK19KP1
SK20KP1
SK21KP1
SK22KP1
SK23KP1
6
44
AJ ANDA2020
2020
Kesinlikle
do÷ru
30.
Türkiye’de yaúlÕlara uygun bir
kentleúme úart.
31.
Sosyal güvenlik sistemimize
BAKIM SøGORTASI eklemeliyiz
32.
YaúlÕlara uygun bir trafik sistemi
pahalÕ olur
33.
YaúlÕlara yönelik özel yasalar
uyun de÷il, eúitlik ilkesine aykÕrÕ,
hukukta yaúlÕ-genç ayrÕmÕ olmaz
YarÕ
yarÕya
Kesinlikle
yanlÕú
SK30ÇK
SK31ÇK
SK32ÇK
SK33ÇK
7
45
2020
AJ ANDA2020
2020
AJ ANDA2020
Soru Ka÷ÕdÕ (2)
Antalya 2008
46
AJ ANDA2020
2020
Özür dileriz! Göndermeyi unuttu÷umuz altÕ soruyu yanÕtlarsanÕz
memnun oluruz.
Beyaz alanlarÕ doldurunuz.
Nr.
2 0 0 8
Tarih:
Görevli oldu÷unuz üniversitenin adÕ:
ÜnvanÕnÕz:
Cinsiyetiniz:
Erkek
UzmanlÕk alanÕnÕz:
KadÕn
Görev yaptÕ÷ÕnÕz úehir:
YaúÕnÕz (yÕl):
9
47
AJ ANDA2020
2020
Kesinlikle
do÷ru
24.
YaúlÕ çalÕúmalarÕndan haberdar
ediliyor olsam bunlara hemen
katÕlÕrÕm.
25.
Uluslar arasÕ Sosyal ve
UygulamalÕ Gerontoloji
Sempozyumuna katÕlmak
itiyorum.
26.
Ulusal Sosyal ve UygulamalÕ
Gerontoloji Derne÷i üyesi olmak
istiyorum.
27.
Ajanda2020 toplantÕsÕ listesine
adÕmÕ yazabilirisiniz.
28.
Ulusal Sosyal ve UygulamalÕ
Gerontoloji Derne÷i’nin yaúlÕlar
için düzenleyce÷i kursalarda
gönüllü çalÕúmak istiyorum.
29.
Gelecekte yapaca÷ÕnÕz
gerontolojik faaliyetler için
liseteye adÕmÕ kaydediniz.
YarÕ
yarÕya
Kesinlikle
yanlÕú
SK24KP2
SK25KP2
SK26KP2
SK27KP2
SK28KP2
SK29KP2
10
48
7.4 Uzmanlara Gönderilen YazÕ
49
2020
TÜRKøYE GERONTOLOJø AJANDASI 2020
Akdeniz Üniversitesi Edebiyat Fakültesi
50
Giriú
Akdeniz Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Gerontoloji Bölümünün misyonu ve vizyonu
do÷rultusunda tasarlanan Türkiye Gerontoloji AjandasÕ 2020’nin çÕkÕú noktasÕndaki düúünce
úudur: “Hiçbir araútÕrmacÕ tek baúÕna bilgeli÷i parsellemiú de÷ildir, daha ziyade, o, durumu
iyileútirebilecek olan çözüm arama sürecindeki di÷erleriyle eúit bir ortaktÕr” (Hinte & Karas,
2003, 37)32. Ülkemizin yaúlanma ve yaúlÕlÕkla ilgili sorunlarÕnÕn çözüm arama sürecine sizi
davet ediyor, sizi eúit orta÷ÕmÕz olarak kabul etti÷imizi vurguluyoruz ve gerekçelerini de
aúa÷Õda açÕklama gere÷ini duyuyoruz.
Yaúam süresinin uzamasÕ, «yaú» faktörünün farklÕ úekillerde yorumlanmasÕna yol açmÕútÕr.
BunlarÕn do÷ru/yanlÕú úeklinde derlendirmesinden ziyade, yaúlanma ve yaúlÕlÕ÷Õn farklÕ
yönlerini algÕlatan niteliklerine dikkat etmek gerekir. Yaú, önemli bir sosyal kategoridir, ama
yaúlÕlÕ÷Õn üst düzeydeki de÷iúkenli÷i, yaúÕ, randÕman, yaúantÕ ve davranÕú konularÕyla iliúkili
öngörülerde ölçüt olarak almamayÕ gerektirmektedir. Yaúam planlarÕnda kullanÕlan «Sosyal
Saat» olarak kabul edilmektedir, fakat kronolojik yaúla, her úeyi açÕklamak mümkün de÷ildir.
YaúlÕlÕk, bireyin yaúÕyla de÷il, aksine karmaúÕk bir süreç oluúuyla açÕklanmalÕdÕr. Yaú sÕnÕrlarÕ
(çocukluk, gençlik, yetiúkinlik, yaúlÕlÕk), sosyal rollere giriúi ve çÕkÕúÕ sa÷layan bir araçtÕr.
Ancak bireylerin sadece yaúÕndan hareket ederek yaúlÕlÕ÷a yönelik önlem almak yerinde bir
davranÕú de÷ildir. Çünkü belli bir sürecin ardÕnda (örn. Alzheimer hastalÕ÷Õ) sadece kronolojik
yaúÕ algÕlarsak, bundan hareket ederek, bu süreci de÷iútirebilecek önlemlerin türetilmesi
zorlaúmaktadÕr.
Kronolojik yaú, yaúam sürecini anlamlÕ safhalara ayÕrmada kullandÕ÷ÕmÕz bir yardÕmcÕdÕr,
zamanla de÷iúen anlamlar kazanmaktadÕr. AçÕklayÕcÕ de÷iúkenlerden sadece biri olabilir,
istatistiksel analizler de, di÷er faktörlerin yanÕnda yaúÕn dikkate alÕnmasÕnÕn gerekli oldu÷unu
göstermektedir. Di÷er taraftan yaúamÕ, yaúa göre sÕnÕflara ayÕrÕrken dikkatli olmak gerekir.
Özellikle yaúam süreçlerinde ve yaúam stillerinde meydana gelen farklÕlaúma, yaúÕn önemini
azaltmaktadÕr.
Sa÷lÕklÕ ve sa÷lÕksÕz yaúlanma gibi kavramlarÕ kullanÕrken de dikkatli davranmak gerekir,
çünkü abartÕlÕ normlardan hareket etme tehlikesi ortaya çÕkmaktadÕr ve yaúlÕlÕ÷Õn yanlÕú
de÷erlendirilmesine yol açabilmekte, yaúlÕlarÕn toplumdan soyutlanma riskini arttÕrmaktadÕr.
DolayÕsÕyla kronolojik yaútan hareket ederek «genç nüfus» kavramÕnÕn çok sÕk kullanÕldÕ÷Õ
toplumumuzun gelece÷ini, yaú faktöründe aramak yerine, demografik de÷iúimlerin yarattÕ÷Õ
ve yarataca÷Õ sorunlarÕ ve fÕrsatlarÕ görebilmek gerekir.
Demografik de÷iúimler teori de÷il, tam tersine somut bir gerçektir. Yaúam süresinin 40 yÕl
civarÕnda oldu÷u dönemlerde, yaúlanma ve yaúlÕlÕk, toplumun sÕra dÕúÕ konularÕndan biriydi.
Yaúam süresinin uzamaya baúlamasÕyla durum de÷iúti. Bugün en önemli temalarÕndan biri
haline gelmiútir. Politik, ekonomik ve toplumsal etkileri nedeniyle «demografik devrim»
olarak adlandÕrÕlan geliúmelerin Türkiye’deki ilk belirtileri 1930’lu yÕllarÕnda ortaya çÕkmÕú,
fakat dönemin sosyal, politik ve ekonomik úartlarÕ, dikkate alÕnmasÕna engel olmuútur.
32
Hinte, W. & Karas, F. Die Aktionsforschung in der Gemeinwesenarbeit, Handbuch Aktivierende Befragung:
Konzepte, Erfahrungen, Tipps für die Praxis, Ed: M. Lüttringhaus & H. Richers. Stiftung Mitarbeit: Bonn,
(2003). Pp: 36-54.
51
Bugün, yaúlÕlarÕn lehine geliúen demografik de÷iúimlerin bütün izlerine rastladÕ÷ÕmÕz Türk
toplumunda, yeni giriúimlere ihtiyaç do÷muútur.
Kronolojik yaú günümüzde soyutlanma, eúitsizlik, adaletsizlik kavramlarÕyla iliúkilendirilerek
ele alÕnmaktadÕr. Gerontoloji ise bunlarla ba÷lantÕlÕ sorularÕ incelemekte ve cevaplandÕrmaya
çalÕúmaktadÕr. Geniú perspektiften bakarak, yaúlanma olgusuyla iliúkili sorularÕ cevaplarken
yaúlanma ve yaúlÕlÕ÷Õn karmaúÕk ve çok boyutlu oluúunu göz ardÕ etmeyip, cevaplarÕn, bilimler
arasÕ iúbirli÷iyle verilmesi gerekti÷ini vurgulamaktadÕr. Türkiye’de yeni bir bilim kolu olarak
Gerontolojiye düúen görev bir taraftan kendisini Türk bilim camiasÕna tanÕtmasÕ, di÷er taraftan
yaúlanma süreçlerinin yarattÕ÷Õ sorunlarÕn çözümünde ortak giriúimlere gereksinim
duyuldu÷unu göstermesidir.
Çünkü Gerontoloji disiplinler arasÕ bilim dalÕdÕr, disiplinler arasÕ çalÕúmalarla bulgularÕna
ulaúÕr, uygulama alanlarÕnda bilimler arasÕ çalÕúmalara önem verir (Wahl & Heyl, 2004,
S.41)33. Gerontoloji yaúlanma süreçlerinin tespiti, açÕklanmasÕ ve gerontolojik müdahalelerde
“disiplinler arasÕ bakÕúÕn” (Lehr, 2006, S.20)34 gerekli oldu÷unu vurgular. “Bugün (…)
yaúlÕlÕk araútÕrmalarÕndan ve gerontologlarÕn yetiúmesine katkÕsÕ olan kurumlardan, farklÕ
disiplinlerin teorilerini, konseptlerini, metotlarÕnÕ ve bulgularÕnÕ dikkate almalarÕ ve en
azÕndan bunlarÕ tezlerine entegre etmeleri” beklenmektedir (Kruse & Martin, 2004, S.9)35.
Olumsuz duruma ra÷men Türkiye’de yaptÕ÷ÕmÕz gerontolojik çalÕúmalar yavaú da olsa meyve
vermeye baúlamÕútÕr. 2005 yÕlÕnda baúlayan ve 2009 yÕlÕnda sona erecek olan Birinci Türkiye
Gerontoloji AtlasÕ araútÕrmasÕ T.C. BaúbakanlÕk Devlet Planlama TeúkilatÕ’nÕn finansal
deste÷iyle yürütülmektedir. Fakat bilim camiasÕna yapÕlan ça÷rÕlarÕmÕza bugüne dek kulaklar
tÕkanmÕú, Gerontolojinin varlÕ÷Õ görmezlikten gelinmiútir. Böyle dezavantajlÕ bir platformdan
hareket ederek gerçekleútirilen Ajanda2020’nin hedefi, Türk bilim camiasÕnÕn yaúlanma ve
yaúlÕlÕk konusuna ilgisini çekmek ve ortak çalÕúmalara ihtiyacÕmÕz oldu÷unu vurgulamaktÕr.
Böylece Türkiye’de ilk defa farklÕ alanlarda çalÕúan bilim insanlarÕndan, Türk toplumundaki
yaúlanma ve yaúlÕlÕ÷Õ, uzmanlÕk alanlarÕnÕn perspektifinden de÷erlendirmeleri istenmiútir. Bu
çalÕúma, bu araútÕrmanÕn bulgularÕnÕ özetle sunmaktadÕr.
Türkiye Gerontoloji AjandasÕ 2020, Akdeniz Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Gerontoloji
Bölümü’nün tasarlayÕp yürüttü÷ü bir giriúimdir. Türkiye’nin yaúlanma ve yaúlÕlÕk olgularÕyla
ba÷lantÕlÕ sorunlarÕna «disiplinler arasÕ» iúbirli÷i ile çözümler üretmeyi hedef almaktadÕr.
Toplumsal gelece÷i ilgilendiren demografik geliúmelere uygun cevaplar verebilmek için
uzmanlarÕn bilgi ve tecrübelerini, gerontolojik platformda yo÷unlaútÕrarak toplumsal
yaúlanmanÕn yarattÕ÷Õ ve yarataca÷Õ sorunlara ve fÕrsatlara, ortak görüúlere dayanan cevaplar
aramaktadÕr. 1970’li yÕllarÕn baúlarÕnda Ursula LEHR’in (1973)36 kendi ülkesinin bilim
camiasÕna yaptÕ÷Õ ça÷rÕyÕ Ajanda2020 bugün Türk bilim camiasÕna yapmaktadÕr: «Yaúlanma
sürecinin uygun úekilde kavranabilmesi (…) úüphesiz, bilimlerin kendi sÕnÕrlarÕnÕn ötesinde ve
33
Lehr, U. Alternstheorien – Einführung, Gerontologie: Medizinische, psychologische und
sozialwissenschaftliche Grundbegriffe, 3., vollständig überarbeitete Aufl., Ed: W.D. Oswald, U.Lehr, C. Sieber,
J. Kornhuber. Kohlhammer: Stuttgart, (2006). Pp: 19-20.
35
36
LEHR U. Gerontopsychologie. Stellung und Aufgabe der Psychologie innerhalb der Gerontologie, Münchener
Medizinische Wochenschrift, 115, 1885-1890, (1973).
34
52
çok boyutlu bakÕú açÕsÕndan araútÕrÕlmasÕnÕ, somatik, sosyal ve psiúik yönlerinin dikkate
alÕnmasÕnÕ bizlerden talep etmektedir.»
Ülkemizin de÷iúen demografik yapÕsÕnda yaúlanma ve yaúlÕlÕk, sÕra dÕúÕ konular arasÕndan
çÕkarÕlmalÕ, toplumun bugününü ve gelece÷ini belirleyecek konular arasÕna girmelidir.
Gerontoloji de÷il, aksine yaúlanmakta olan «40 milyon genç», yaúlanma ve yaúlÕlÕk olgularÕnÕ,
ortak gelece÷imizi belirleyecek konular arasÕnda görmeye bizi zorlamaktadÕr.
Demografik de÷iúimlerin ekonomiye, politikaya, sosyal güvenlik sistemine, sa÷lÕk sistemine,
aile yapÕsÕna ve di÷er alanlara etkileri dikkate alÕnmadan, toplumun 21.yüzyÕldaki
ihtiyaçlarÕna cevap verebilme olasÕlÕklarÕ azalmaktadÕr. Bu noktadan hareket ederek, sizi,
TÜRKøYE GERONTOLOJø AJANDASI 2020 giriúimine katÕlmaya davet ediyoruz.
Uygulama
Ajanda2020 giriúiminde «Delphi-Yöntemi» uygulanacaktÕr. Literatür taramasÕ ve yaúlanma
süreçlerine olumlu katkÕ sa÷layacak unsurlarÕn belirlenmesi, ardÕndan tanÕmlanmasÕyla
baúlayacak süreç, Akdeniz Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Gerontoloji Bölümü
tarafÕndan yürütülecektir. Siz nasÕl katÕlacaksÕnÕz? Ajanda2020, tüm bilim insanlarÕmÕza,
ülkemizin yaúlanma ve yaúlÕlÕk sorunlarÕna çözüm üretme açÕsÕndan bir fÕrsat sunmaktadÕr.
Akdeniz Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Gerontoloji Bölümü’nün bilimsel literatürde yer
alan güncel konularla iliúkili sorularÕ, internet üzerinden size ulaútÕrÕlacaktÕr. SorularÕ, kendi
çalÕúma alanÕnÕzÕn perspektifinden bakarak, cevapladÕktan sonra yine internet üzerinden bize
geri göndermeniz, yeterli gelecektir. Bu yolu seçmemizin nedeni, maksimum düzeyde katÕlÕmÕ
sa÷lamak, en kÕsa sürede cevaplara ulaúmak ve minimum masrafla sonuca varmaktÕr. Sorulara
detaylÕ cevap vermeniz gerekmiyor. SorularÕ 7-kademeli Likert-Ölçe÷iyle cevaplamanÕz
yeterlidir. Böylece verileri istatistiksel analizlere tabi tutma olana÷Õ do÷acaktÕr. Ortaya
çÕkarmaya çalÕútÕ÷ÕmÕz úudur:
x
Türk bilim insanlarÕ, kendi bilimsel alanlarÕ içersinde, demografik de÷iúimleri nasÕl
de÷erlendiriyor?
x
Hangilerini önemli veya önemsiz görüyor?
x
Hangi önlemlerin alÕnmasÕnÕ öneriyor?
UzmanlarÕmÕzÕn ortak görüúünü yansÕtan cevaplar, Türkiye Gerontoloji AjandasÕ 2020’yi
oluúturacaktÕr ve bu görüúler do÷rultusunda hazÕrlanacak bir «önlem ve giriúim paketi» ortaya
konulacaktÕr.
Bu giriúime katÕlanlarla, analizler tamamlandÕktan sonra bir toplantÕda bir araya gelmek
istiyoruz. Hem tanÕúmak, hem de yaúlanma olgusunun Türkiye’de do÷urabilece÷i sorunlarÕ
detaylÕca ele alÕp, bundan sonra atÕlmasÕ gereken ortak adÕmlarÕ masaya yatÕrmak üzere
düzenlenecek toplantÕ hakkÕndaki bilgiler, Türkiye Gerontoloji AjandasÕ 2020’ye katÕlanlara,
daha sonra iletilecektir.
53
Literatür taramasÕ
Uzman paneli iki
aúamada
indikasyonlarÕ
ölçüyor
øndikasyon ve
tanÕm listesi
1.Aúama:
Diyalog yok
2. Aúama:
Panel toplantÕsÕ
% uygulama:
• Uygun
• Belirsiz
• Uygun de÷il
Geriye yönelik:
Mevcut kayÕtlarla
karúÕlaútÕrma
øleriye yönelik:
Giriúimler
için karar
Kriterler:
• Uygun
• Belirsiz
• Uygun de÷il
Uygun artÕú
Katma De÷er
Disiplinler arasÕ nitelikteki bu giriúim, bilimlerin bilgi ve tecrübelerinden hareket ederek,
tatmin edici yaúam úartlarÕnda yaúlanma olanaklarÕnÕn ço÷altmasÕna katkÕ sa÷layacaktÕr.
Yaúlanma süreçlerine müdahale olanaklarÕmÕzÕ artÕracak, yaúlÕlÕkta da kaliteli ve anlamlÕ bir
yaúam için uygun koúullarÕ yaratma úansÕmÕz ço÷alacaktÕr. YaúlÕlÕkla ba÷lantÕlÕ sorunlara etkin
çözümler üretmenin yanÕ sÕra, demografik de÷iúimlerden kaynaklanan yeni olanaklarÕn
algÕlanmasÕna da yardÕmcÕ olacaktÕr. Uzun vadede yeni istihdam alanlarÕ, hizmet sektörleri ve
kurumsal organizasyonda yeni bir yapÕlanma açÕsÕndan giriúimlerin baúlamasÕna yardÕmcÕ
olacaktÕr. Bilimde yeni temel araútÕrma alanlarÕnÕn ve uygulamalarÕn baúlamasÕna katkÕda
bulunarak, bilim camiasÕnda da bir yenilenme ve aktifleúme etkileri ortaya çÕkacaktÕr.
54

ajanda 2020

Transkript

Benzer belgeler

Yaşasın Bilim Ve Aydınlanma (Darwin 200 Yaşında)

Dubai`den Triatlon`a destek

havası temiz Narcity

LINUX`UN GEL‹fi‹M‹ VE SUNDU⁄U ‹MKANLAR EDİTÖR

2. Çeviri metnini indirmek için tıklayınız.