Pdf indir - Cahilim.com

T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)
TEKSTİL TEKNOLOJİSİ
KUMAŞ BOYAMA
(ÇEKTİRME YÖNTEMİ) 1
ANKARA 2008
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).

Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.

Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.

Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.

Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.

Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
İÇİNDEKİLER
AÇIKLAMALAR ....................................................................................................................ii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ– 1 ................................................................................................... 3
1. JET BOYAMA MAKİNESİ ................................................................................................ 3
1.1. Çalışma Prensibi ........................................................................................................... 3
1.2. Makinenin Kısımları ..................................................................................................... 6
1.2.1. Boyarmadde - Kimyasal Madde Hazırlama ve İlave Tankı................................... 6
1.2.2. Sıcaklık Değiştirici ( Eşanjör ) .............................................................................. 6
1.2.3. Gövde..................................................................................................................... 7
1.2.4. Düze ( Jet )............................................................................................................. 8
1.2.5. Sirkülasyon Pompası ............................................................................................. 9
1.2.6. Haspel .................................................................................................................. 10
1.2.7. Filtre..................................................................................................................... 11
1.2.8. Kumaş Yükleme Boşaltma Aparatı ..................................................................... 11
1.3. Makinenin Programlanması ........................................................................................ 12
1.3.1. Makineyi Boyama Grafiğine Göre Programlamak .............................................. 13
1.3.2. Reçeteye Göre Hesaplamaları Yapmak ............................................................... 14
1.4. Makinenin Çalıştırılması............................................................................................. 14
1.4.1. Prosesin Akışına Göre İlavelerin Yapılması........................................................ 15
1.4.2. İşlem Süresince Gerekli Kontrollerin Yapılması................................................. 15
1.4.3. Boyama ve Ard İşlemlerin Bitiminde Kumaşın Çıkarılması............................... 16
1.5. Makinenin İşlem Sonrası Bakım ve Temizliği............................................................ 16
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 21
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 22
2. OVER-FLOW BOYAMA MAKİNESİ ............................................................................. 22
2.1. Çalışma Prensibi ......................................................................................................... 22
2.2. Makinenin Kısımları ................................................................................................... 23
2.2.1. Kumaş Yükleme Boşaltma Aparatı ..................................................................... 23
2.2.2. Sirkülasyon Pompası ........................................................................................... 24
2.2.3. Haspel .................................................................................................................. 25
2.2.4. Boyarmadde Kimyasal Madde Hazırlama ve İlave Tankı................................... 25
2.2.5. Sıcaklık Değiştirici ( Eşanjör ) ............................................................................ 26
2.2.6. Gövde (Tekne)..................................................................................................... 27
2.2.7. Taşıma Borusu (Over-flow)................................................................................. 27
2.3. Makinenin Programlanması ........................................................................................ 28
2.3.1. Reçeteye Göre Hesaplamaları Yapmak ............................................................... 28
2.4. Makinenin Çalıştırılması............................................................................................. 28
2.4.1. Proses Süresince Yapılacak İşlemler ................................................................... 28
2.4.2. İşlem Süresince Gerekli Kontrollerin Yapılması................................................. 29
2.3. Makinenin İşlem sonrası Bakım ve Temizliği ............................................................ 30
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 31
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 34
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 35
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 36
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 37
i
AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD
ALAN
DAL/MESLEK
MODÜLÜN ADI
MODÜLÜN TANIMI
SÜRE
ÖN KOŞUL
YETERLİK
MODÜLÜN AMACI
EĞİTİM ÖĞRETİM
ORTAMLARI VE
DONANIMLARI
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME
542TGD579
Tekstil Teknolojisi
Terbiye Teknolojileri
Kumaş Boyama ( Çektirme Yöntemi ) 1
Çektirme yöntemi ile kumaş boyayan jet ve over-flow
makinelerinde, uygun çalışma prensibine ve metoda göre
işletme şartlarında boyama yapabilme yeterliliğinin
kazandırıldığı öğrenme materyalidir.
40/32
Elyaf, Tops ve İplik Boyama modülünü almış olmak.
Çektirme yöntemine göre kumaş boyama yapmak.
Genel Amaç
Bu modül ile uygun ortam sağlandığında tekniğine uygun
çektirme yöntemine göre kumaş boyayabileceksiniz.
Amaçlar
 Jet boyama makinesinde, çalışma prensibine ve metoda
uygun boyama yapabileceksiniz.
 Over-flow boyama makinesinde, çalışma prensibine ve
metoda uygun boyama yapabileceksiniz.
İşletme ortamı, jet boyama makinesi, over-flow boyama
makinesi, Jet boyama makinesinde boyama için kullanılacak
sentetik ve sentetik karışımlı materyaller, over-flow boyama
makinesinde boyama için kullanılacak materyal, boyarmadde,
kimyasal madde ve yardımcı maddeler.
Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen
ölçme araçları ile kazandığınız bilgi ve becerileri kendi
kendinize değerlendireceksiniz.
Öğretmen, modül sonunda size ölçme aracı uygulayarak
modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri
değerlendirecektir.
ii
GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci,
Tekstil sektörü, ülke ekonomimizin büyümesine katkı sağlayan önemli bir sektördür.
Tekstil terbiye teknolojisi de günlük hayatta kullanılan tekstil mamül ve yarı mamüllerine
beyazlık, renk, desen, tutum, kullanım yerine uygunluk gibi özellikler kazandırmayı, aynı
zamanda çekiciliği ve albeniyi de arttırmayı amaçlayan tekstil sektörünün önemli bir dalıdır
.
İnsanlar uzun yıllar önce vücutlarını örttükleri, evlerinde ve çeşitli amaçlarla
kullandıkları tekstil mamüllerini doğal boyarmaddelerle boyayarak renklendirmişlerdir.
İnsanların o zamanlar kullandıkları boyama yöntemlerini evimizde de uygulayabiliriz. Ama
çok fazla tekstil mamülünü boyayamayız tabii ki.
Çektirme yöntemi değişik bir çok tekstil materyalinin düzgün olarak boyanmasını
sağlamaktadır. Fakat boyama maliyetinin (atık su, boyarmadde, enerji vb. ) yükselmesi
nedeniyle makine üreticileri daha ekonomik makineler üretmeye başlamışlardır. Bu çok
teknolojik makinelerin kullanımı için iyi yetişmiş, dalında uzman elamanlara ihtiyaç vardır.
Bu modül ile çektirme yöntemi ile kumaş boyayan jet ve over-flow makinelerinin
çalışma sistemleri, kısımları, çalışma şartları, bakım ve temizliği ile ilgili konuları
öğreneceksiniz. İşletme ortamında bu makinelerle uygulama çalışmaları yapabilecek
yeterliliğe ulaşacaksınız.
1
2
ÖĞRENME FAALİYETİ– 1
ÖĞRENME FAALİYETİ– 1
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyetinde edinilen bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam
sağlandığında jet boyama makinesinde, çalışma prensibine ve metoda uygun boyama
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA


Bulunduğunuz bölgede jet kumaş boyama makinesi kullanan işletmelerden,
makinenin kısımları hakkında bilgi edinip rapor hâlinde sınıf arkadaşlarınızla
paylaşınız.
İnternet üzerinden jet kumaş boyama makineleri ile ilgili teknik bilgi, resim gibi
dokümanlar elde ederek sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. JET BOYAMA MAKİNESİ
1.1. Çalışma Prensibi
Jet kumaş boyama makineleri çektirme yöntemi ile kesikli (diskontinü) olarak çalışan,
yüksek sıcaklık ve basınç altında tüp veya hâlat şeklinde örme ve dokuma kumaş
boyayabilen makinelerdir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan makinelerdir
Bu makineler pamuk, viskon, sentetik ve bunların karışımı (pamuk/polyester,
pamuk/polyamid, viskon/polyester gibi) kumaşların boyanmasında ve ön işlemlerinde
kullanılır. 1400C’ye kadar sıcaklık elde edilebilir. Flotte oranı 1,5–1:20 arasındadır. Hem
materyalin hem de flottenin aynı anda sirkule olduğu makine tipidir. Asıl kumaş hareketini
düzelerden basınçla püskürtülen flotte yapar ve sevk silindiri (haspel ) de bunu destekler.
Günümüzde kumaş hareketinin hava basıncı ilavesiyle desteklenmesi yöntemiyle çalışan
makineler az da olsa kullanılmaktadır.
Düze ve taşıma borusu materyalin taşınmasının yanında, kumaşı flotteyle temas
ettirerek, boya kırıkları ve abrajı önler. Çift düze ile çalışan jet boyama makineleri de vardır.
Çalışma şekli şöyledir:
Boyama hâlat veya tüp hâlinde yapılır. Makinede hem flotte hem de halat hâlindeki
kumaş büyük bir hızla sirküle edilir. Kumaşın tümünün makine içerisinde her iki dakikada,
bir tam devir yapması gerekir. Basınç altındaki kumaş düzeye (daralan kısma) geldiğinde
hızlanır ve kumaşı da beraberinde sürükler. (Burada kullanılan düzenin görevi hem flottenin
sirkülasyonu hem de kumaşın taşınmasını sağlamaktır.) Böylece flottenin kumaşa nüfuzu da
artar. Sonuçta düzgün bir boyama elde edilir. Kumaş hızı 400-700 m/dakika civarındadır.
Kumaş kendiliğinden hareket ettiğinden kırışıklık meydana gelme ihtimali azdır.
3
Jet boyama makineleri 1 – 6 bölmeden oluşabilir. Her bir bölmenin kumaş kapasitesi
materyal cinsine göre ve makineye göre değişmekte ise de, polyester için 90/120 kg, pamuk
için 100/150 kg’dır. Böylece kumaş boyama kapasitesi 900 kg’a kadar çıkabilmektedir.
Günümüzde bu kapasite 1800 kg. seviyesine arttırılmaktadır.
Resim 1. 1. Jet boyama makinesi
Jet boyama makinesi ile tam dolu veya yarı dolu flotte ile çalışma mümkündür. Ancak
yarı dolu flotte ile çalışırken maliyet çok yükselir. Tam dolu jet boyama makinelerinde flotte
orananı yüksek, hızı düşüktür. Makine tam dolu kullanıldığında, içinde hava kalmadığı için
köpürme meydana gelmez. Dolayısıyla ayrıca köpük önleyici kullanmaya gerek kalmaz.
Resim 1. 2: J t boyama makinesi
4
Yarı dolu jet boyama makinelerinde yüksek flotte püskürtme hızı ve düşük flotte oranı
ile çalışılır. Flotte hızının yüksek olması nedeniyle köpürme olması, bu tip jetlerin
dezavantajıdır. Çünkü optik okuyucu kısım köpükten dolayı kapanabileği için kumaşın
haspele sarılması durumunda makinenin uyarı sistemi devreye girmeyebilir. Ayrıca fazla
köpük oluşumundan dolayı boya lekeleri oluşabilir.
Resim 1. 3: Yarı dolu jet boyama makinesi
Şekil 1.1. : Tam dolu jet boyama makinesi
5
Makine teknolojisinin gelişmesi ile jet boyama makinelerinde de gelişmeler olmuştur.
Flotte oranları düşürülerek su tasarrufu sağlayan, boyanacak kumaş özelliklerine göre düze
çapları ayarlanılabilen, flotte püskürtme basıncı otomatik ayarlanabilen jet boyama
makineleri gelişen teknolojiyle beraber günümüzde kullanılmaktadır.
1.2. Makinenin Kısımları
Jet boyama makineleri flottenin makine içindeki miktarına, kumaşın hareket şekline
ve makine yapısına göre farklı firmalar tarafından üretilmektedir. Amaç daha kısa süre ve
flotte oranında, kumaşa en az veya hiç hasar vermeden, ekonomik olarak düzgün boyama
yapmaktır.
Makine üretici firmalar farklı yapıda ve çalışma sistemine sahip jet boyama makineleri
yapsalar da, kısımlarında büyük farklılıklar oluşmamaktadır. Genel olarak jet boyama
makineleri şu ana bölümlerden oluşmaktadır:








Boyarmadde - kimyasal madde hazırlama ve ilave tankı
Sıcaklık değiştirici ( eşanjör )
Gövde
Düze ( jet )
Sirkülasyon pompası
Haspel
Filtre
Kumaş yükleme ve boşaltma aparatı
1.2.1. Boyarmadde - Kimyasal Madde Hazırlama ve İlave Tankı
İlave tankı boyarmadde ve diğer kimyasalların makine ve hazırlama tankı içerisine
dozajı için kullanılır. Tankın içinde endirekt ısıtma sistemi ile flotteye ilave edilecek
maddeler ıstılır ve mikser yardımı ile karıştırılarak makineye pompalanır. Boyarmadde ve
kimyasal maddeler, boya mutfağında hazırlanıp bilgisayar sistemi ve dozaj pompaları
yardımıyla da makinelere ilave yapılabilir. Makinelerin genellikle iki adet ilave tankı vardır.
Hazırlama tankı, makinedeki banyonun boşaltılması sırasında ilave edilecek banyonun
hazırlanıp, vakit kaybı olmadan anında sevkini sağlar. Belirlenen sıcaklığı temin eder.
1.2.2. Sıcaklık Değiştirici ( Eşanjör )
Sirküle eden flottenin hızlı ısıtma ve soğutulmasını sağlar. Makinenin üzerindeyanında, dikey veya yatay olarak bulunur. İçerisinde 2 bölme vardır. Flotte ve buhar ayrı
olarak geçmektedir. Birbirine endirekt olarak temas eder.
Isıtma hızı, buhar ile suyun temas ettiği yüzeyin büyüklüğüne ve buharın sıcaklığına
göre değişir
6
Eşanjör
Bm. Kimyasal
mad.İlave
Resim 1. 4: Boyarmadde ve kimyasal madde ilave tankı – eşanjör
Resim 1.5: Boyarmadde ve kimyasal madde ilave tankı
1.2.3. Gövde
Düzeden geçen kumaşın daha sonraki turlar için banyo içerisinde beklediği kısımdır.
O veya J şeklinde olabilir. Burada dizayn ve sürtünme önemlidir. Çünkü gövde çapı
büyüdükçe kumaşta kırık oluşma riski azalır. Sürtünme kuvveti az olursa, gövde içine
yığılan kumaşta abrajlı boyamaya sebep olan düğümlenme meydana gelmez.
7
Gövde
Resim 1. 6. Gövde (PİPO)
Resim 1. 7. Gövde (0)
1.2.4. Düze ( Jet )
Kumaşın ve flottenin bağlantı zamanının gerçekleştiği ve her ikisinin de hareketli
olduğu boyama işleminin meydana geldiği kısımdır. Makinelerde tek veya çift düze olabilir.
Düze basıncı ve kumaş hızı gibi boyama için önemli ayarların yapıldığı alandır. Düze çapı
değişken olduğu gibi sabit de olabilmekdedir.
Düze çapı, boyanacak kumaş cinsi ve gramajı ile ayarlanır. Sentetik ve hafif gramajlı
kumaşlar için düze çapı dar, 100 - 150 g/m2 gramajlı sentetik - karışım - doğal lifler için orta
yani 12 cm çapında, ağır gramajlı (150 - 900 g/ m2) kumaşlar için 16 cm’ ye kadar çapı olan
düzeler kullanılır.
Düze içindeki flotte basıncı, düze çapı ve pompa hızı ile ayarlanır. Sentetik ve düşük
gramajlı kumaşlar boyanıyorsa düze basıncı yüksek, doğal ve düşük gramajlı kumaş
boyanıyorsa düze basıncının düşük olması gerekir. Çünkü doğal lifler fiziksel etki karşısında
daha çabuk yıpranmaktadır.
8
Düze
Resim 1. 8. Düze ( jet )
Düze
Resim 1. 9. Düze ( jet )
1.2.5. Sirkülasyon Pompası
Flottenin devridaimini sağlayan kısımdır. Pompa hızı ve devri flotte hareketliliğini
dolayısı ile boyarmaddenin elyafa çekiş hızı ve boyanacak kumaş cinsi gibi faktörleri
doğrudan etkiler. Sirkülasyon pompasının hızı haspel ile uyumlu olmalıdır. Haspel ile
sirkülasyon pompasının hızının uyumlu olmaması, kumaşın gerilmesi ve haspele sarılması
gibi sakıncalara sebep olur.
9
Pompa
p
Pompa
p
Resim 1. 10. Sirkülasyon pompası
1.2.6. Haspel
Düze ile beraber kumaşın makine içindeki hareketini sağlayan kısıma haspel ya da
çıkrık adı verilir. Haspel kumaşın daha az gerilimle karşılaşıp yıpranmaması için, kumaş
düzeye gelmeden kumaşın hareketini sağlar. Kumaşın makine içerisinde dakikada atacağı tur
sayısı haspel, sirkülasyon pompası ve düzenin hızı ile ayarlanır. Kumaşın dakikada attığı tur
sayısı elyafın cinsine, boyarmaddeyi çekiş hızına ve metraja göre değişir. (40/450 m/dak.)
Örneğin, sentetik kumaşlarda 400m/dk. olabilir. Kumaş makinede 1,5 dakikada 1 tur
dönebilir.
Haspel
Resim 1. 11. Haspel
10
1.2.7. Filtre
Sirküle eden flottenin etkin filtrasyonu büyük, yüzey alanı özel konik şekilli bir sepet
tipi filtre ile sağlanır. Bu kısım, kumaştan dökülen tüy ve elyafın işlem sırasında etkili bir
biçimde toplanmasını temin eder.
Filtre
Resim 1. 12. Filtre
1.2.8. Kumaş Yükleme Boşaltma Aparatı
Kumaşın makineye girişinde ve çıkışında hareket ve yön veren kısımdır.
Resim 1. 13. Kumaş yükleme boşaltma aparatı
11
1.3. Makinenin Programlanması
Jet kumaş boyama makinelerinin tüm kısımları tam otomatik olarak kontrol
edilebilmektedir. Otomatik kontrol cihazlarına programatör adı verilir. Programlar,
pogramatör cihazına işletme yetkilileri tarafından hazırlanan disket veya hafıza kartları ile
yüklenir. İşletmelerde, her makinenin programatör cihazı vardır. Disket veya hafıza kartları
kullanılarak program cihaza kaydedilir.
Programlar üzerinde istenilen değişiklikler elle yapılabilir. Programatör cihazı ile
aşağıdaki kontroller otomatik olarak yapılır:






Boyama diyagramı kontrolü
Boyarmadde ve kimyasal madde dozajlama kontrolü
Flotte boşaltma ve doldurma vanaları kontrolü
Isıtma ve soğutma sistem kontrolü
Sirkülasyon pompasının kontrolü
Haspel hızının kontrolü
Resim 1.14’ te gösterilen programatör cihazına bağlı kontrol panellerinde sirkülasyon
pompa hızı, haspel hızı ve düze çapı veya basıncı otomatik olarak ayarlanabilmektedir. Her
an boya mutfağına otomatik bağlanarak, flotte kontrol edilebilir.
Resim 1. 14. Kontrol panelleri
Boyanacak materyele uygulanacak boyama grafiğine göre programlama işlemi
yapıldıktan sonra makineye su pompalanmaya başlanır. Hâlat formundaki kumaş ucu, uzun
plastik bir boru veya kılavuz ip yardımıyla haspele uzatılır. Kumaş, başı ve sonu birbine
dikilerek ön işlemler ve boyamaya hazır duruma gelir.
12
1.3.1. Makineyi Boyama Grafiğine Göre Programlamak
Makineyi programlama, işletmede programatör cihazını kullanabilen kişiler tarafından
yapılır. Programatörler tarafından makinede uygulanan prosesler ya numara sistemi ile ya da
isim verilerek önceden programlanır. Örnek olarak aşağıda verilen boyama grafiği için
programlamada şu basamaklar takip edilir:
120oC
PES boyama
Islatıcı
Dispergatör
Dispers Bm.
60 dk.
pH 4,5-5
3.Adım
15dk.
30dk.
4.Adım
2.Adım
50o C
o
2 C/dk.
90oC
1.Adım
Redüktif Yıkama
(Hidrosülfit-Sudkostik)
80◦ C 15 dk.
15dk.
Başlangıç sıcaklığı (50oC) için “set point” bölümüne
girilerek “enter” tuşuna basılır.
BOYAMA GRAFİĞİNE
GÖRE
PROGRAMLAMADA 1.
ADIM
Eğer başlangıç sıcaklığında belli bir süre
çalışılacaksa ilk adım olarak başlangıç sıcaklığı
“temparature” bölümüne bir daha girilerek tekrar
“enter” tuşuna basılır ve ardından ekrana gelen
“time” bölümüne çalışılacak süre (15 dakika )
yazılır.
Enter tuşuna
tamamlanır.
13
basılarak
grafikteki
ilk
adım
BOYAMA GRAFİĞİNE
GÖRE
PROGRAMLAMADA 2.
ADIM
BOYAMA GRAFİĞİNE
GÖRE
PROGRAMLAMADA 3.
ADIM
BOYAMA GRAFİĞİNE
GÖRE
PROGRAMLAMADA 4.
ADIM
 Ardından gelen “temparature” bölümüne çıkılacak
sıcaklık değeri (120oC) yazılarak “enter” tuşuna
basılır.
 2. adım çıkış eğrisi adımı olduğundan time
bölümüne değer yazılmadan enter tuşuna basılarak
“temp/minute” bölümüne çıkış değeri (2oC/dk.)
yazılır ve enter tuşuna basılır.
 3. adıma “temparature” bölümüne çıkılan sıcaklık
(120oC) değeri yazılarak geçilir.
 “Enter” tuşuna basıldıktan sonra gelen “time”
bölümüne bu sıcaklıkta çalışılacak süre (60 dk.)
girilir ve “enter” tuşuna basılır.
 4. adımda işlem sonunda düşülecek sıcaklık
“temparature” bölümüne (90oC) girilerek “enter”
tuşuna basılır.
 4. adımda işlem sonunda düşülecek sıcaklık
“Temparature” bölümüne (90oC) girilerek enter
tuşuna basılır.
 4. adım düşüş eğrisi adımı olduğundan “time”
bölümüne değer yazılmadan “enter” tuşuna basılarak
“temp/minute” bölümüne düşüş değeri (2oC/dk.)
yazılır ve “enter” tuşuna basılır.
1.3.2. Reçeteye Göre Hesaplamaları Yapmak
Müşteri, daha önceden renk çalışması yaptırdığı ya da işletme boyanmış rengini,
istediği kumaşın miktarını ve cinsini işletmeye bildirir. Kumaş işletme şartlarında
boyanmadan önce, hatalı boyamayı önlemek için, bir parça numune alınarak laboratuvarda
boyama uygulaması yapılır. Daha sonra işletme şartlarına göre hesaplamalar yapılır.
1.4. Makinenin Çalıştırılması
Programlaması yapılan makineye ilk olarak soğuk su dozajı yapılır. Kumaş haspel ve
sirkülasyon pompası hareketi ile makineye doldurulur. Aynı zamanda sıcaklık başlangıç
seviyesine getirilir. İlave tankında ön işlemler için hazırlanan maddeler makine tarafından
alındıktan sonra çalışmaya tam olarak başlanır. Haspel hızı, sirkülasyon pompası basıncı ve
programa göre otomatik olarak yapılır.
14
1.4.1. Prosesin Akışına Göre İlavelerin Yapılması
Makinede yapılacak olan işleme göre, ilk olarak uygun program seçilir ve start
düğmesine basılarak işleme başlanır. Programa göre kumaşın makineye yüklenmesi,
kimyasal madde ilaveleri, boyarmadde ilavesi ve numune alma gibi proses adımları izlenerek
kumaşın boyanması gerçekleştirilir. Boyama işlemi süresince ilave zamanı geldiğinde
programatör tarafından uyarı sesi verilir. İşçiler bu sesi duyduklarında gerekli ilaveleri, ilave
tankında hazırlayarak makinenin almasına dikkat etmelidir.
Ard işlemler sırasında da yapılacak ilaveler, ilave tankında hazırlanır. Program
zamanına göre makineye otomatik olarak verilir.
1.4.2. İşlem Süresince Gerekli Kontrollerin Yapılması
Ön işlemler, boyama işlemi ve ard işlemler sırasında yapılması gereken kontroller
boyamanın düzgün yapılmasını sağlar. Bu kontrollerin yapılması hatalardan oluşacak zaman
ve maliyet kaybını ortadan kaldırır. Aynı zamanda emniyetli çalışmayı sağlar.
İşlemler süresince yapılacak kontroller şunlardır:
1.4.2.1. pH Kontrolü
Boyama, boya kasarı ve nötralizasyon işlemleri sırasında yapılan kontrollerdir.
Kontrol pH kâğıdı ile yapılır. Jet boyama makinelerinin bazılarında makine içindeki pH
metre cihazıyla yapılabilabilmektedir. Boyarmadde ile kumaş arasındaki reaksiyonun
gerçekleşmesi için bu kontrolün yapılması gerekir.
1.4.2.2. Numune Alma ve Renk Kontrolü
Boyama sonrası ve ard işlemler sonrası olmak üzere iki defa renk kontrolü yapılır.
Kumaştan küçük bir parça kesilir, istenilen renk ile karşılaştırılır.
1.4.2.3. Basınç Kontrolü
Jet boyama makineleri yüksek sıcaklık ve basınç altında çalışan makinelerdir. Basınç
kontrolü makine üzerindeki manometre ile yapılır. Basınç makine tarafından ayarlanır, fakat
işçiler tarafındandan da kontrol edilmelidir. Çünkü basınç dolayısıyla patlama riski vardır.
15
Resim 1. 15. Manometre
1.4.3. Boyama ve Ard İşlemlerin Bitiminde Kumaşın Çıkarılması
Makinede top başı bulunur ve kesilir. Kumaş çıkarma çıkrığına verilir. Daha sonra
arabalara doldurulur. Bazı makinelerde kumaş top başına mıknatıs takılır. Kumaş
çıkarılacağı zaman mıknatıs sistemi harekete geçirilir ve top başı bulunur. Kumaş çıkarma
çıkrığına verilir.
Resim 1. 16: Kumaş çıkarma işlemi
1.5. Makinenin İşlem Sonrası Bakım ve Temizliği
Boyama ve ard işlemlerin bitiminde, koyu renk çalışılmış ise makinenin içi, kılavuz
bez ve içinde ıslatıcı-hidrosülfit-hipoklorit gibi temizleyici maddelerden biri veya birkaçı
bulunan flotte ile düşük veya yüksek sıcaklıkta 15–60 dakika çalıştırılarak kalan boyarmadde
giderilir. (Polyesterde 130–140 ˚C – 60 dakika)
İşlemler sonrası filtre kontrolü yapılır. Değiştirilmesi gerekiyorsa değiştirilir.
16
Makinenin iç yüzeyinin pürüzsüz olması gerekir. Eğer kumaşta yüzeyden dolayı
herhangi bir hasar varsa yüzey kontrolü ve temizliği yapılır.
Makine yüksek basınçta çalıştığı için boru bağlantı yerlerindeki emniyet contaları
zamanla aşınır. Contaların 1–3–6 aylık periyotlarla kontrolü yapılıp, yıprananların
değiştirilmesi gerekir.
İşlemler sonrası ilave tankının, makine çevresinin temizlenmesi gereklidir.
17
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Kumaşı makineye yerleştiniz.
Öneriler
Kumaşta yırtık olup olmadığını kontrol
ediniz.
Kumaş uçlarını düzgün dikiniz.
Seçtiğiniz bir reçeteye göre boyama 1.3.1. deki örnek programı dikkatli
grafiğini makineye programlayınız.
inceleyiniz.
Makinedeki otomatik ve el ile kontrol
edilebilen kısımları kontrol ediniz.
Makineyi çalıştırınız.
Makineyi çalıştırmadan önce programı ve
reçeteyi tekrar kontrol ediniz.
Makine çalıştırma talimatına uyunuz.
Makinede düze, haspel hızı gibi kısımların
ayarlarını kontrol ediniz.
Prosesin akışına göre ilaveleri yapınız.
Kimyasal madde ilavesi yaparken dikkatli
olunuz.
İlave miktarlarını iyi okuyunuz.
İlave tankının temizliğini kontrol ediniz.
Boyarmaddeyi iyi çözünene kadar kontrol
ediniz.
Proses süresince gerekli kontrolleri yapınız.
18
Boyama ve ard işlemler sonunda kumaşı Kumaş ucunu bulurken dikkatli olunuz.
makineden çıkarınız.
Kumaşın gerilimsiz çıkmasına dikkat ediniz.
Kumaşı
çıkarmadan
önce,
kumaşı
dolduracağınız arabayı getiriniz.
Makinenin temizlik ve bakımını yapınız.
19
KONTROL LİSTESİ
Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmaları kendiniz ya da arkadaşınızla
değişerek değerlendiriniz.
Değerlendirme Ölçütleri

Makineye alınacak kumaşın cinsini kontrol ettiniz mi?

Kumaşı makineye alırken yırtık olan yerleri kontrol ettiniz
mi?
Boyama grafiğine uygun programı programatöre
kaydettiniz mi?
Boyama reçetesini doğru hazırladınız mı? Kullanılacak
maddelerin kilogram ya da litre olarak hesaplamalarını
doğru yaptınız mı?
Makineyi çalıştırmadan önce gerekli ayarları kontrol ettiniz
mi?
Boyanacak elyafa uygun kimyasal madde ve
boyarmaddeleri hazırlayarak, ilavelerini zamanında ve
dikkatli olarak yaptınız mı?
İşlem süresince gerekli kontrolleri yaptınız mı? Gerekli
önlemleri aldınız mı?
Boyama ve ard işlemler sonunda makineyi çıkarırken top
ucunu kısa sürede bulabildiniz mi?
İşlemler sonunda makine bakım ve temizliğini titizlikle
yaptınız mı?







Evet
Hayır
DEĞERLENDİRME
Yapmış olduğunuz değerlendirme sonucunda eksiğiniz varsa ilgili faaliyeti
tekrarlayınız veya öğretmeninize danışarak eksiklerinizi tamamlayınız. Eksiğiniz yoksa diğer
öğrenme faaliyetine geçiniz
20
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları doğru ya da yanlış olarak cevaplayınız. Sonucu değerlendirerek
öğrenme faaliyetinde kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz.
Değerlendirme Soruları
12345-
Doğru
Yanlış
Jet kumaş boyama makineleri yüksek sıcaklık ve basınç
altında çalışan makinelerdir.
Jet kumaş boyama makinelerinde kumaş hareketli, banyo
sabittir.
Jet kumaş boyama makinelerinde gövde çapı büyüdükçe
kumaşta kırık oluşma riski artar.
Düze, kumaşın ve flottenin bağlantı zamanının gerçekleştiği
ve her ikisinin de hareketli olduğu boyama işleminin
meydana geldiği kısımdır.
Kumaştan dökülen tüy ve elyafın işlem sırasında etkili bir
biçimde toplanmasını temin eden kısım “ pompa” dır.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetinin ilgili
bölümüne dönerek konuyu tekrar ediniz.
21
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ
Bu öğrenme faaliyetinde edinilen bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam
sağlandığında over-flow boyama makinesinde, çalışma prensibine ve metoda uygun boyama
yapabileceksiniz.
ARAŞTIRMA


Bulunduğunuz bölgede over-flow kumaş boyama makinesi kullanan
işletmelerden, makinenin kısımları hakkında bilgi edinip rapor hâlinde sınıf
arkadaşlarınızla paylaşınız.
İnternet üzerinden over-flow kumaş boyama makineleri ile ilgili teknik bilgi,
resim gibi dokümanlar elde ederek, sınıf arkadaşlarınızla paylaşınız.
2. OVER-FLOW BOYAMA MAKİNESİ
2.1. Çalışma Prensibi
Over-flow kumaş boyama makineleri çektirme yöntemi ile kesikli (diskontinü) olarak,
atmosferik basınçta (98 °C ), tüp veya hâlat şeklinde örme ve dokuma kumaş boyayan
makinelerdir. Genellikle örme kumaş boyanır. Flotte ve kumaş boyama sırasında
hareketlidir.
Bu makineler, over - flow veya yumuşak akımlı diye isimlendirilebilir. Bu durum
muameleyi çok yumuşak kılar. Böylece çok ince ve hassas kumaşların zorlanmadan hareket
etmesi sağlanır. Kapasite, göz başına 80 – 150 kg arası değişmektedir. 900 kg’ a kadar
materyal boyanabilir.
Makinaların az yer kaplaması, son gelişmelerle düşürülen flotte oranı, yüzey
tüylenmesi yapmaması, yoğun flotte teması sonucu düzgün boyama gibi avantajlara sahiptir.
Pamuk, viskon, yün, akrilik ve karışım ( pamuk/poliakrilonitril, yün/ poliakrilonitril
gibi ) kumaşların ve trikotajların boyanmasında ve ön işlemlerinde kullanılır. Şimdi
makinenin çalışma şeklini kısaca açıklayalım.
Over-flow kumaş boyama makinelerinde kumaşın hareketi bir jet yardımı ile değil,
sadece banyonun normal akışı ile, yani dinamik bir basınç olmaksızın sağlanır. Kumaş, yatay
durumdaki banyo teknesinden çıkrık yardımıyla huni biçimindeki bir deliğe aktarılır.
22
Boyama banyosu, besleme borularından bu huni şeklindeki bölümün etrafından
beslenir. Huninin daralan kısmından banyonun hızıyla kumaş taşıma borusuna girer. Daha
sonra tekrar tekne içinde toplanır. 98 °C’ye kadar sıcaklık elde edilebilir. Flotte oranı 1:5 –
1:20 arasındadır.
(3)
(1)
(7)
(6)
(5)
(4)
(2)
Şekil 2. 1: Over-flow kumaş boyama makinesinin teknik resmi
2.2. Makinenin Kısımları
Over-flow kumaş boyama makinesi 6 ana kısımdan oluşmaktadır. Bunlar;







Kumaş yükleme ve boşaltma aparatı (1),
Sirkülasyon pompası (2),
Haspel (3),
Boyarmadde - kimyasal madde hazırlama ve ilave tankı (4),
Sıcaklık değiştirici ( eşanjör ) (5),
Gövde (6),
Taşıma borusu (7)’ dur.
2.2.1. Kumaş Yükleme Boşaltma Aparatı
Kumaşın makineye girişinde ve çıkışında hareket ve yön veren kısımdır.
23
Resim 2. 1. Kumaş yükleme boşaltma aparatı
2.2.2. Sirkülasyon Pompası
Over-flow makinelerinde materyalin hareketi haspel ve flotte sirkülasyonu ile sağlanır.
Sirkülasyon pompası flottenin devridaimini sağlayan kısımdır. Sirkülasyon pompasının hızı
ayarlanabilir. Over-flow makineleri ile yüksek seviyede flotte sirkülasyonu elde edilir.
Pompa hızı ve devri, flotte hareketliliğini, dolayısı ile Boyarmaddenin nin elyafa çekiş
hızı ve boyanacak kumaş cinsi gibi faktörleri doğrudan etkiler. Sirkülasyon pompasının hızı
haspel ile uyumlu olmalıdır. Haspel ile sirkülasyon pompasının hızının uyumlu olmaması,
kumaşın gerilmesi ve haspele sarılması gibi sakıncalara sebep olur.
Resim 2. 2. Sirkülasyon pompası
24
2.2.3. Haspel
Sirkülasyon pompası ile beraber kumaşın makine içindeki hareketini sağlayan kısma
haspel ya da çıkrık adı verilir. Haspel kumaşın daha az gerilimle karşılaşıp yıpranmaması
için, hareketine yardımcı olur ve taşıma borusuna sevkini sağlar.
Kumaşın makine içerisinde dakikada atacağı tur sayısı haspel, sirkülasyon pompası ile
ayarlanır. Kumaş hızı 45-300 m/dk. ya çıkabilir. Farklı ham maddeli kumaşlarda hız da farkı
olmalıdır.
Haspel
Resim 2. 3. Haspel
2.2.4. Boyarmadde Kimyasal Madde Hazırlama ve İlave Tankı
İlave tankı boyarmadde ve diğer kimyasalların makine ve hazırlama tankı içerisine
dozajı için kullanılır. Tankın içinde endirekt ısıtma sistemi ile flotteye ilave edilecek
maddeler ısıtılır ve mikser yardımı ile karıştırılarak makineye pompalanır. Dozajlama belirli
sürede yavaş yavaş yapılacaksa klape vanaları el ile ayarlanır. Makinelerin genellikle 1 adet
ilave tankı vardır.
Hazırlama tankı, makinedeki banyonun boşaltılması sırasında ilave edilecek banyonun
hazırlanıp, vakit kaybı olmadan anında sevkini sağlar. Belirlenen sıcaklığı temin eder.
25
Resim 2. 4: Boyarmadde kimyasal madde ilave tankı ve ayar vanası
2.2.5. Sıcaklık Değiştirici ( Eşanjör )
Sirküle eden flottenin hızlı ısıtma ve soğutulmasını sağlar. Makinenin üzerindeyanında, dikey veya yatay olarak bulunur. İçerisinde 2 bölme vardır. Flotte ve buhar ayrı
olarak geçmektedir. Birbirine endirekt olarak temas eder. Yani endirekt ısıtma oluşur.
Isıtma hızı buhar ile suyun temas ettiği yüzeyin büyüklüğüne ve buharın sıcaklığına
göre değişir
Eşanjör
Resim 2. 5. Eşanjör
26
2.2.6. Gövde (Tekne)
Taşıma borusundan geçen kumaşın daha sonraki turlar için banyo içerisinde beklediği
kısımdır. Yığılma sırasında kumaşta düğüm problemini ortadan kaldıran pastallama sistemi
kullanılır. Burada sürtünme önemlidir. Sürtünme kuvveti az olursa gövde içine yığılan
kumaşta abrajlı boyamaya sebep olan düğümlenme meydana gelmez.
Gövde
Resim 2. 6: Gövde
2.2.7. Taşıma Borusu (Over-flow)
Boya teknesinden haspel tarafından çekilen kumaş daralan bir boru içerisine girer. Bu
boru kısmına “taşıma borusu” denir. Kumaş bu kısımda flotte ile yoğun bir temasa girer.
Böylece etkili ve düzgün bir boyama meydana gelir.
Taşıma
borusu
Resim 2. 7 .Taşıma borusu
27
2.3. Makinenin Programlanması
Over-flow kumaş boyama makinelerinde sadece işlem süresi, ısıtma – soğutma
işlemleri otomatik haspel ve flotte sirkülasyon hızı elle veya otomatik olarak kontrol edilir.
Dozajlama işlemi de elle veya otomatik olarak yapılır. Kontrol panosu makinenin
arkasındadır ve kullanımı çok basittir.
Pamuk boyama
60oC
60 dk
pH 8
Islatıcı
Boyarmadde
Sodyum Sülfat
Sodyum Karbonat
Materyal
3.Adım
4.Adım
30dk
1oC/dk
30o C
2.Adım
1.Adım
Boşaltma
Durulama
Nötralizasyon
10 dk
2.3.1. Reçeteye Göre Hesaplamaları Yapmak
Müşteri, daha önceden renk çalışması yaptırdığı ya da işletmede boyanmış rengini,
istediği kumaşın miktarını ve cinsini işletmeye bildirir. Kumaş, işletme şartlarında
boyanmadan önce, hatalı boyamayı önlemek için, bir parça numune alınarak laboratuvarda
boyama uygulaması yapılır. Daha sonra işletme şartlarına göre hesaplamalar yapılır.
2.4. Makinenin Çalıştırılması
Kumaş over-flow makinesine girdiğinde tüm boyama işlemleri (ön işlemler, boyama
ve ard işlemler) yapılmış olarak çıkar. Over-flow' un işlem süresi ve sıcaklığı istenildiği gibi
ayarlanabilir. Bu da büyük bir avantajdır. Boyama esnasında işleme sık sık müdahâle ederek
istenilen rengin tutturulması sağlanır.
2.4.1. Proses Süresince Yapılacak İşlemler
Aşağıda işletmede yapılan örnek bir boyama çalışması verilmiştir. Bu boyama
çalışmasında, ön işlem ve ard işlemeler, işlemler sırasında yapılan ilaveler, ilave zamanları,
yapılması gereken kontroller sırasıyla verilmiştir.
28

Ham materyal makineye alınırken, beraberinde su da alınarak çalışmaya
başlanır. Kumaş ucu haspele dolanarak diğer ucun dışarıda kalması koşuluyla,
geride kalan hâlat kısmının da içine girmesi sağlanır. Bu işlemi yaparken
kumaşta yırtılmış bölgelere dikkat edilir. Yırtık bölgeler düğümlenerek
makineye alınır. Kumaşta görülen yırtık kısımlar iş emri kartına rapor edilir.
Çünkü hareket sırasında kumaş daha çok yırtılabilir. Makineye alınan materyalin
her iki ucu dikilir ve hâlat şeklinde makineye verilir.

Boyama işlemine başlarken boyama diyagramına ve reçetedeki miktarlara göre
rezerve tankından ilaveler yapılır.

Boyama diyagramına göre sıcaklık ve zaman adımlarına göre işleme devam
edilir.

Prosese göre gerekli kontroller ve durulamalardan işleme son verilir.

Kumaşın birbirine eklenen uçları bulunur. Dikilen uçlar sökülür ve boşta kalan
bir uç kumaş çıkarma aparatına verilir.
2.4.2. İşlem Süresince Gerekli Kontrollerin Yapılması
Ön işlemler, boyama işlemi ve ard işlemler sırasında yapılması gereken kontroller
boyamanın düzgün yapılmasını sağlar. Bu kontrollerin yapılması hatalardan oluşacak zaman
ve maliyet kaybını otadan kaldırır. Aynı zamanda emniyetli çalışmayı sağlar.
İşlemler süresince yapılacak kontroller:
2.4.2.1. pH Kontrolü
Boyama, boya kasarı ve nötralizasyon işlemleri sırasında yapılan kontrollerdir.
Kontrol pH kâğıdı ile yapılır. Boyarmadde ile kumaş arasındaki reaksiyonun gerçeleşmesi
için bu kontrolün yapılması gerekir.
1.4.2.2. Isı Kontrolü
Tüm işlem safhâlarında ısı kontrolü yapılır. Flotte içerisinden ilave tankına bir miktar
flotte alınır ve termometre ile ölçülür. Boyarmaddenin materyale çekişine sıcaklık etkisi
büyüktür, bu nedenle uygun boyama sıcaklığının kontrol edilmesi gerekir.
1.4.2.3. Renk Kontrolü
Boyama sonrası ve ard işlemler sonrası olmak üzere 2 defa renk kontrolü yapılır.
Kumaştan küçük bir parça kesilir, istenilen renk ile karşılaştırılır.
29
1.4.2.4. Flotte Kontrolü
Makinedeki flotte oranının istenilen seviyede tutulması için yapılan kontroldür.
Makinenin yanındaki ölçme skalası ile belirlenir.
1.4.2.5. Hidrofilite Kontrolü
Kasar işlemi bittikten sonra kumaşın hidrofilitesini ölçmek için yapılır. Kumaştan bir
kısım kesilir ve kurutulur. Daha sonra kumaş üzerine su damlatılır. Su damlasını hızlı bir
şekilde nüfuz ederse hidrofilite iyidir.
2.3. Makinenin İşlem sonrası Bakım ve Temizliği
Boyama ve ard işlemlerin bitiminde, koyu renk çalışılmış ise makinenin içi, kılavuz
bez ve içinde ıslatıcı-hidrosülfit-hipoklorit gibi temizleyici maddelerden biri veya birkaçı
bulunan flotte ile düşük veya yüksek sıcaklıkta 15–60 dakika çalıştırılarak kalan boyarmadde
giderilir.
Makinenin iç yüzeyinin pürüzsüz olması gerekir. Eğer kumaşta yüzeyden dolayı
herhangi bir hasar varsa yüzey kontrolü ve temizliği yapılır. İşlemler sonrası ilave tankının,
makine çevresinin temizlenmesi gereklidir.
30
UYGULAMA
UYGULAMAFAALİYETİ
FAALİYETİ
İşlem Basamakları
Kumaşı makineye yerleştiniz.
Makineyi
boyama
programlayınız.
grafiğine
Öneriler
Kumaşta yırtık olup olmadığını kontrol
ediniz.
Kumaş uçlarını düzgün dikiniz.
göre Boyama grafiğini iyice inceleyiniz.
Boyama adımlarını sırasıyla takip ediniz.
Makinedeki otomatik ve elle kontrol
edilebilen kısımları kontrol ediniz.
Kendi seçeceğiniz reçeteye göre gerekli Hesaplamaları dikkatli yapınız.
hesaplamalarınızı yapınız.
Makineyi çalıştırınız.
Makineyi çalıştırmadan önce programı ve
reçeteyi tekrar kontrol ediniz.
Makine çalıştırma talimatına uyunuz.
Makinede haspel hızının ayarını kontrol
ediniz.
31
Prosesin akışına göre ilaveleri yapınız.
Kimyasal madde ilavesi yaparken dikkatli
olunuz.
İlave miktarlarını iyi okuyunuz.
İlave tankının temizliğini kontrol ediniz.
Boyarmaddeyi iyi çözünene kadar kontrol
ediniz.
Proses süresince gerekli kontrolleri yapınız.
Boyama ve ard işlemler sonunda kumaşı Makinedeki tüm işlemlerin bittiğinden emin
makineden
çıkarınız. olunuz.
Kumaşın gerilimsiz çıkmasına dikkat ediniz.
Makinenin temizlik ve bakımını yapınız.
32
KONTROL LİSTESİ
Değerlendirme Ölçütleri

Makineye alınacak kumaşın cinsini kontrol ettiniz mi?

Kumaşı makineye alırken yırtık olan yerleri kontrol ettiniz
mi?
Boyama grafiğine uygun programı programatöre
kaydettiniz mi?
Boyama reçetesini doğru hazırladınız mı? Kullanılacak
maddelerin kilogram ya da litre olarak hesaplamalarını
doğru yaptınız mı?
Makineyi çalıştırmadan önce gerekli ayarları kontrol ettiniz
mi?
Boyanacak elyafa uygun kimyasal madde ve
boyarmaddeleri hazırlayarak, ilavelerini zamanında ve
dikkatli olarak yaptınız mı?
İşlem süresince gerekli kontrolleri yaptınız mı? Gerekli
önlemleri aldınız mı?
Boyama ve ard işlemler sonunda makineyi çıkarırken top
ucunu kısa sürede bulabildiniz mi?
İşlemler sonunda makine bakım ve temizliğini titizlikle
yaptınız mı?







Evet
Hayır
DEĞERLENDİRME
Kazandığınız bilgi ve becerilerde eksik olduğunuz kısımlar var ise modülü tekrar
gözden geçiriniz. Faaliyet sonucunda, başarı ile boyama uygulamasını tamamladıysanız, bir
sonraki modüle geçebilirsiniz.
33
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki cümlelerdeki boşlukları doğru kelimelerle tamamlayınız.
değerlendirerek öğrenme faaliyetinde kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz.
Sonucu
1. Over – flow kumaş boyama makinesi ……………………… basınç altında çalışan bir
makinedir.
2. Over – flow kumaş boyama makinesinde flottenin devrini ……………………….
pompası sağlar.
3. .…………………….. kumaşın daha az gerilimle karşılaşıp yıpranmaması için,
hareketine yardımcı olur ve taşıma borusuna sevkini sağlar.
4. Over – flow kumaş boyama makinesinde kumaşın flotte ile yoğun bir temasa girdiği
kısım ……………………………. ‘ dur. Böylece etkili ve düzgün bir boyama meydana
gelir.
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız. Doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevap verdiğiniz ya da cevap verirken tereddüt yaşadığınız
sorularla ilgili konuları öğrenme faaliyetine geri dönerek tekrar inceleyiniz.
34
MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Aşağıdaki soruları doğru ya da yanlış olarak cevaplayınız. Sonucu değerlendirerek
öğrenme faaliyetinde kazandığınız bilgi ve becerileri ölçünüz.
Değerlendirme Soruları
1-
Peroksit kontrolü, boyama işlemi sonrası yapılır.
2-
1:12 flotte oranı ile 300 kg materyali boyamak için 4200 l
banyo kullanılır.
3-
Sentetik ve düşük gramajlı kumaşlar boyanıyorsa düze
basıncı yüksektir.
4-
Kumaşın daha az gerilimle karşılaşıp yıpranmaması için,
kumaş düzeye gelmeden kumaşın hareketini sağlayan kısım
haspel (çıkrık)dir.
5-
Manometre, jet boyama makinelerinde flotte basıncını ölçen
kısımdır.
6-
Isıtma hızı buhar ile suyun temas ettiği yüzeyin
büyüklüğüne ve buharın sıcaklığına göre değişir.
7-
Over – flow kumaş boyama makinesinde kumaşın hareketi
düze yardımıyla sağlanır.
8-
Over – flow kumaş boyama makinesinde yüzey tüylenmesi
meydana gelmez.
Doğru
Yanlış
DEĞERLENDİRME
Cevaplarınızı, cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek
kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız. Cevaplarınızın hepsi doğru ise modülü tamamladınız. Tebrik ederiz.
35
CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
D
Y
Y
D
Y
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 CEVAP ANAHTARI
1
2
3
Atmosferik
Sirkülasyon
Haspel
Taşıma
Borusu
4
MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI
1
2
3
4
5
6
7
8
Y
Y
D
D
Y
D
Y
D
36
KAYNAKÇA
KAYNAKÇA

TARAKÇIOĞLU Işık, Tekstil Terbiyesinde Aplikasyon Yöntemleri ve
Makineleri, E.Ü. Tekstil Konfeksiyon Basımevi, İzmir, 2000.

GÜLTEKİN Cenkkut, Ders Notları, M.Ü. Tek.Eğitim.Fak.Tekstil Eğitimi
Bölümü., Terbiye Anabilim Dalı, İstanbul, 2005.

www.memnun.com.

www.brazzoli.it

www.fongs.com

www.dilmenler.com

www.ktmmakina.com
37