Gözde Kılıç Yasin

Bitmeyen Savafl:
Kosova-S›rbistan
Gözde KILIÇ YAŞIN*
Kosova’n›n 17 fiubat 2008’de ba¤›ms›zl›¤›n› ilan etmesinin üzerinden geçen
y›llar ve Kosova’y› tan›yan ülke say›s›n›n 80’e ulaflmas›, S›rbistan’›n Kosova’y›
1244 say›l› BM Güvenlik Konseyi karar›nda tan›mland›¤› flekliyle kendi toprak
parças› olarak görme tutumunda bir de¤ifliklik yaratmad›. Kosova Yönetimi’nin ba¤›ms›zl›k deklarasyonunun BM üyesi 100 ülke taraf›ndan tan›nmas›n›n sa¤lan›lmas›ndan sonra BM Genel Kurulu’nda talep edece¤i bir oylama ile
BM üyeli¤ini bafllatma stratejisi1 dikkate al›nd›¤›nda S›rbistan’›n ve hatta Rusya’n›n Kosova’y› tan›mama karar›n›n çok da önemli olmad›¤› düflünülebilir. Ne
var ki S›rbistan’›n elinde çok güçlü bir koz bulunuyor: Kosova S›rplar›. S›rbistan bu kozunu düflman›n›n kalbine saplanm›fl bir b›çak gibi ufak hamlelerle
kullan›yor. Bu koz sadece Kosova merkezi yönetimini de¤il Bosna-Hersek ve
uzun vadede Karada¤ da dahil olmak üzere S›rplar›n yo¤un yaflad›¤› di¤er ülkeleri de tehdit ediyor. Ancak Balkanlarda böylesi bir koz bak›m›ndan herkes
eflittir ve Kosova Makedonya’y›; Boflnaklar da S›rbistan’› ayn› flekilde tehdit
edebilecek güce sahiptir. Kozlardan birinin bile ifle yaramas› tüm Balkan co¤rafyas›n›n yeniden hareketlenmesine sebep olur ve bunu da Bat› flimdilik asla
göze alamaz.
Balkanlar›n çok kültürlü, çok kimlikli, çok etnikli, çok dinli ve çok dilli devletçiklerden oluflan yeni formunun oturmas›n›, istikrar›n art›k sa¤lanmas›n› isteyen Bat›l› güçler, haritalar›n yeniden de¤iflebilece¤ine dönük bir iflaret vermekten kaç›n›yorlar. NATO, BM ve AB misyonlar› da bölgesel istikrar ad›na y›llard›r
bölgede aktif olarak görev yap›yor. Ne var ki sadece Kosova’da de¤il yak›n tüm
komflular›nda krizlerin çat›flmaya dönmesi için küçük bir alev yetiyor. Kosova
ve S›rbistan aras›ndaki iliflkilerin normallefltirilmesi için 2 Temmuz 2011’de bafllayan müzakerelerin üçüncü haftas›nda s›n›rda yaflanan gerginlik henüz normalleflmeden uzak olundu¤unun göstergesi oldu.
*
1
21. Yüzy›l Türkiye Enstitüsü K›br›s-Balkan Araflt›rmalar› Merkezi Baflkan›, [email protected]
Gerçi BM Anlaflmas›’n›n 4. maddesi gere¤i BM üyeli¤inin BM Güvenlik Konseyi’nin tavsiyesi ile Genel
Kurul’da yap›lacak oylama ile gerçekleflecek olmas›, her halükarda Kosova’n›n yolunu bir kez daha Rusya ile kesifltirecektir.
Eylül ’11 • Sayı: 33
21. YÜZYIL
[57]
Gözde K›l›ç Yafl›n
Savafltan Normalleflmeye
Ba¤›ms›zl›k ilan›ndan sonra sekteye u¤rayan ve zaten 90’lardan bu yana
“kan dökecek denli gergin” olan iliflkiler, nihayet AB arabuluculu¤u ile bafllat›lan diyalog sayesinde Belgrad ile Prifltine’nin Temmuz bafl›nda yeniden masaya
oturmas› ile normalleflme dönemine girmifl görünüyordu. Hangi kelime ya da
terim kullan›l›rsa kullan›ls›n iflin asl›n› ifade edebilmek için ek aç›klamaya ihtiyaç duyulacakt›r. Çünkü esas olan anlaflmazl›kt›r ve taraflar her daim birbirlerinin talebinin aksi yönünde olan için diretmektedir. Nitekim normalleflmeden
Kosova’n›n anlad›¤› S›rbistan’›n art›k iyi bir “komflu” olmas›, kendi iç ifllerine kar›flmamas› ve Kosova vatandafllar› üzerinden siyaset yürütmemesidir. S›rbistan
içinse Kosova’n›n hala BM Kosova Misyonu UNMIK yönetiminde oldu¤unun
vurgulanmas›, ba¤›ms›zl›k yerine genifl özerkli¤i düflünmesidir.
Görüflmeler kapsam›nda seyahat özgürlü¤ü, nüfus kay›tlar› ve üniversite
diplomalar›n›n karfl›l›kl› tan›nmas› konular› ele al›nd›. Kosova pasaportlar›n›n
S›rbistan için hiçbir anlam› olmad›¤› düflünülecek olursa salt seyahat özgürlü¤ü
dahi oldukça netameli bir konuydu. Var›lan uzlafl›, elbette her iki taraf vatandafllar›n›n birbirinin topraklar› içinde veya topraklar› çerçevesinde serbest dolaflma imkan›na sahip olma gere¤inin ifade edilmesi fleklindeydi. Ancak bunun
[58]
21. YÜZYIL
Eylül ’11 • Sayı: 33
Bitmeyen Savafl: Kosova-S›rbistan
nas›l gerçekleflece¤inin düzenlenmesi noktas›nda kullan›lan terimler son derece önemliydi. Nitekim vatandafl kelimesi yerine daimi ikametgah› olan (mukim)
anlam›na gelen, ‹ngilizce “residents” kelimesi kullan›lm›fl; s›n›r (border) sözcü¤ü ile birlikte idari s›n›r (boundary) kelimesi de kullan›lm›fl ve s›n›r›n kimlik belgeleriyle geçilmesi kararlaflt›r›lm›flt›r. ‹nce ayarlamalarla oluflturulan belgeye göre ayr›ca araba plakalar› ve ehliyet gibi araç kullan›m›na iliflkin tüm evraklar da
karfl›l›kl› kabul edilecektir. 2 Temmuz görüflmesinde nüfus kay›tlar›na iliflkin
ulafl›lan uzlafl› da nüfus kay›t örneklerinin birer kopyas›n›n karfl›l›kl› olarak verilmesine iliflkindir. Üniversite diplomalar›n›n karfl›Bat›, Balkanlar›n çok
l›kl› tan›nmas›n›n da iki taraf›n kabul edece¤i bir
uluslararas› kurum arac›l›¤›yla yap›lmas› konusunkültürlü, çok kimlikli, çok
da anlafl›ld›.
etnikli, çok dinli ve çok dilli
devletçiklerden oluflan
Var›lan uzlafl› S›rbistan Kosova’n›n ba¤›ms›zl›¤›yeni formunun oturmas›n›
n› tan›mad›¤› için bir anlaflma metni fleklini almad›
ve istikrar›n art›k
ve taraflar›n imzas›na aç›lmad› ancak müzakerelerin
arabulucusu Robert Cooper, metni toplant› sonuç
sa¤lanmas›n› öncelikli
bildirgesi olarak “Baflkan›n Sonuçlar›” ad› alt›nda tamesele olarak görüyor.
raflara yollad›. Gerek Kosova gerekse S›rbistan yönetimleri, müzakereleri bafllatt›klar› için ülkelerinde a¤›r flekilde elefltirildiler.
Kosoval› Arnavutlara göre S›rbistan’›n herhangi bir fleyi kabul etmesine Kosova’n›n ihtiyac› yok ve müzakereler de sadece S›rbistan’›n AB ile iliflkilerindeki
Kosova engelini aflmas›na hizmet ediyor. Ayn› flekilde, anlaflmaya imza atmad›¤› müddetçe de tüm görüflmeler ve ç›kan uzlafl› metinleri S›rbistan’›n planlar›na
ifllev kazand›rmaktad›r. S›rbistan muhalefetine göre ise hükümet Anayasay› ihlal etmektedir, ihanet içerisindedir ve kendi topraklar› ile iliflkisini müzakere etmesi Kosova’n›n varl›¤›n› tan›d›¤›n› göstermektedir. Üstelik muhalefet aç›s›ndan hükümetin y›l sonuna dek AB’den aday ülke statüsünü alma politikas›n›n
da Kosova’n›n kayb› yan›nda hiçbir önemi bulunmamaktad›r.
Esasen kendi kamuoylar›ndaki tepkileri azaltmak üzere Kosova Baflmüzakerecisi Edita Tahiri ve S›rbistan Baflmüzakerecisi Borislav Stefanoviç’in yapt›¤›
aç›klamalar da karfl› taraf›n kamuoyunu olumsuz etkiledi. Edita Tahiri’nin var›lan uzlaflmayla S›rbistan’›n Kosova’y› tan›ma do¤rultusunda ilk ad›m att›¤› yönündeki aç›klamas›, Kosova muhalefeti üzerinde inand›r›c› bir etki yaratmazken S›rbistan muhalefeti için iyi bir destek olmufltur. ‹flin gerçe¤i görüflmelerin
bafllamas›n›n tek sebebi, AB’nin bölgedeki günlük yaflam› kolaylaflt›rmak ve taraflar aras›nda normalleflmeyi ifllevsellefltirmek üzere yapt›¤› bask›lard›r. Kimsenin faydas›na inanmad›¤› ve taraflar›n uzun vadede farkl› planlar için kullanmay› düflündü¤ü görüflmelerin ikinci turunun 5 Eylül’de yap›laca¤› ilan edilmifltir.
Hesapta telekomünikasyon, kadastro, gümrük mühürleri ve enerji gibi konular-
Eylül ’11 • Sayı: 33
21. YÜZYIL
[59]
Gözde K›l›ç Yafl›n
da pratik çözümler bulunmas› hedeflenmekteydi. Ne var ki Kosova yönetiminin
“kendi s›n›r›n›” basmas›, yeni gerginlik sürecini de bafllatt›.
S›n›rda Dökülen Kan
S›rbistan’la müzakerelerin bafllat›lmas›na ve belli baz› konularda anlaflma yakalanmas›na do¤an tepkilerin büyüdü¤ü bir noktada Kosova Baflbakan› Haflim
Taçi’nin emriyle harekete geçen Kosova polisi özel birlikleri iki gümrük kap›s›n› düzenledikleri operasyon sonucunda ele geçirdi. Kosova Polisi özel timlerinin 25 Temmuz gecesi gerçeklefltirdi¤i operasyon
sonucunda 1 ve 31 numaral› gümrük kap›lar› KosoS›rbistan ve Kosova
va’n›n kontrolüne geçti. Operasyondan sonra Prifltiaras›ndaki müzakereler
ne’ye dönmekte olan polis ekibinin Zubin Potok
ilk sonuçlar›n› vermiflken
mevkiinde S›rplar›n silahl› sald›r›s›na u¤ramas› sos›n›rda yaflanan çat›flmalar,
nucunda bir polis öldü. Esasen S›rp nüfusun yo¤un
bölge için normalleflme
yaflad›¤› Kosova’n›n kuzeyiyle S›rbistan aras›ndaki
tabirinin hala yabanc› bir
s›n›r geçiflleri AB Hukuk Misyonu’nun (EULEX)
kontrolü alt›ndayd›. Dolay›s›yla Kosova polisi EUkavram oldu¤unu gösterdi.
LEX’in yetkilerini hedef alan bir operasyon düzenlemifl oldu. Ancak esas sorun Kosova Hükümeti’nin ald›¤› S›rp mallar›n› boykot
karar›n›n bu iki s›n›r kap›s›nda iyi uygulanamamas› ve etkisiz kalmas›yd›.
Bu anlamda Kosova bir anlamda yasama karar›n›n icras› yönünde ad›m atm›fl yani egemenli¤ini etkin biçimde kullanm›flt›r. Ne var ki Kosova’n›n kuzeyinde yaflayan S›rplar ayaklanarak Leposaviç ve di¤er önemli yolarda barikatlar
kurarak yollar› ulafl›ma kapad›. Leposaviç - Mitroviça yolunda yüzlerce S›rp vatandafl› yola barikatlar koyarak polislerin gümrük kap›lar›ndan çekilmelerini istediler. Olay›n çözümü yine NATO’ya ba¤l› Kosova Bar›fl Gücü’ne (KFOR) kald› ancak yine de olaylar›n önü hemen kesilemedi. Yarinye (Jarinje) s›n›r geçifl
noktas›nda, yaklafl›k 50 kiflilik bir grup maskeli S›rp, molotof kokteyli atarak buray› atefle verdi, bölgede bulunan KFOR askerlerine sald›rd› ve geçifl noktas›n›
buldozerle y›kt›. Olaylar flimdilik yat›flm›fl görünüyorsa da çözüm sa¤lanm›fl de¤il. B›rnjak ve Yarinye s›n›r kap›lar›nda görev yapacak memurlar konusunun
çözüme ulafl›lmas› da zor gözüküyor. S›rbistan Hükümeti bu iki s›n›r kap›s›nda
Kosoval›lar› istemiyor, Kosova ise böylesi tamamen iç mesele olan bir konunun
S›rbistan’la görüflülemeyece¤ini beyan ediyor.
Ba¤›ms›zl›k ilan› 80 ülke taraf›ndan tan›nm›fl bir ülke olan Kosova’n›n2 ken2
[60]
Son üç tan›ma Konari Gine, Nijer ve Benin’den gelmifltir. Kosova Baflbakan› birinci yard›mc›s› Behçet Paccoli’nin Afrika ziyaretinin ürünü olan bu tan›mlar›n ilk ikisi 16 A¤ustos’ta s›nuncusu 18 A¤ustos’ta gerçekleflmifltir. Resmi dilleri Frans›zca olan üç Afrika ülkesinin de eski Frans›z kolonisi olmas› ve tan›malar›n
hemen ard›ndan Fransa’dan tan›malara gelen selamlama aç›klamas›, Kosova’n›n Fransa’dan ald›¤› deste¤i göstermektedir.
21. YÜZYIL
Eylül ’11 • Sayı: 33
Bitmeyen Savafl: Kosova-S›rbistan
di s›n›rlar›nda operasyon düzenlemesi de, kontrolü ele geçirmesi de son derece ola¤an görünüyor. Üstelik S›rbistan, Kosova’y› tan›mad›¤› için üzerinde “Kosova” yazan gümrük mühürlerini de reddederek3 Kosova ihraç ürünlerinin ülkesine giriflini yasakl›yor. Kosova da karfl›l›k olarak S›rbistan’dan mal giriflini yasaklad›. S›rbistan s›n›r›nda yer alan iki s›n›r kap›s› Prifltine’nin tam kontrolünde
olmad›¤› için, yasaklama karar›ndan beklenen sonuç al›namad›. Esasen S›rbistan’dan Kosova’ya karayoluyla geçenlerin görece¤i üzere iki ülke aras›nda bir
s›n›r ve s›n›r kap›s› da fark edilmemektedir. Kontrol yap›lmamas› nedeniyle de
S›rbistan’dan hiç ayr›lmam›fl ya da Kosova’ya kaçak girmifl gibi olunmaktad›r.
Mitroviça’n›n ortalar›na dek S›rbistan bayraklar›n›n süsledi¤i yolda seyahat
edenler Kosova’ya girdiklerini ancak Mitroviça’n›n güneyine ilerledikçe s›k aral›klarla as›lm›fl Arnavut bayraklar›n› gördüklerinde anlayabilirler. Bu anlamda
s›n›r kontrolü görevini devralm›fl EULEX’in S›rbistan’la minimum sorun hedefiyle hareket etti¤i anlafl›lmaktad›r.
S›rbistan’dan giren mallara engel olunamad›¤› gibi gümrük de uygulanamamas›, Kosova’n›n bir baflka sorunudur. Çünkü bir devlet varsa s›n›r› ve gümrü¤ü de olmal›d›r. Mevcut durum ise Kosova’n›n hala S›rbistan’›n bir parças› oldu3
S›rbistan mühürler üzerinde “UNMIK Kosovo Customs” veya “EULEX Kosovo Customs” yazmas› gerekti¤ini iddia etmektedir. Ancak UNMIK yapt›¤› son aç›klamada Kosova ibareli gümrük mühürlerini kendisinin tan›d›¤›n› beyan etti.
Eylül ’11 • Sayı: 33
21. YÜZYIL
[61]
Gözde K›l›ç Yafl›n
¤u alg›s› yaratmaktad›r. Konuyla ilgili di¤er bir sorun S›rp mallar›na gümrük vergisinin uygulanamamas› nedeniyle iç piyasada Arnavutluk’tan ithal edilen mallardan dahi daha ucuz olmas›d›r. Gerçi Arnavutlar›n özellikle milliyetçi olanlar›n –ki olmayan›ndan bahsetmek neredeyse mümkün de¤ildir- daha pahal› olmas›na ra¤men Arnavutluk ürünlerini tercih etmesi, hükümetin yetersizli¤ini
milliyetçi tav›rla aflma çabas›d›r. Ne var ki ekonomik s›k›nt›lar ülke için oldu¤u
kadar her bir vatandafl› için de önemli oldu¤undan sorunun hükümet eliyle daha kati flekilde çözülmesi yönünde bask›lar son dönemde artm›flt›r.
Gerginlik Zamanlamas›
Kosova Baflbakan› Haflim Taçi’nin, Kosova polisini gümrük kap›lar›ndaki
operasyon için görevlendirmesi bir anlamda kaç›n›lmaz olsa da zamanlamas› yine de ilginçtir. Bu kaKosova kendi s›n›rlar›n›
rar›n ard›nda sadece kamuoyunun bask›s› ve özelkontrol edebilir noktaya
likle Self Determinasyon Hareketi’nin (Vetevendosgelmedikçe egemen bir
je) protestolar› bulunmuyor. ‹kinci tur görüflmeler
devlet olamayacakt›r.
öncesinde kamuoyunu yeni anlaflmalara haz›rlaS›rbistan kadar Bat› da
mak da tek bafl›na neden de¤il. Ancak Taçi bu karabunun önünde engeldir.
r› ile s›n›r kap›lar›n›n denetimini Kosoval› güçlerin
yapmas›n› sa¤layamam›flsa da s›n›r kap›lar›ndaki
sorunun önemini tam da Arnavut yöntemleriyle fiilen tekrar tart›flma konusu haline getirmifltir. Kosoval› Arnavutlar›n ba¤›ms›zl›k karar›na icazeti, UNMIK, NATO ve AB’nin bina ve araçlar›na düzenledikleri sald›r›larla ald›klar› hat›rlanacak
olursa “Arnavut tipi fliddet”in anlam› da ortaya ç›kacakt›r. Eylül’de üstelik gümrük mühürleri uygulamas›n›n da görüflülmesi üzerine tekrar bir araya gelindi¤inde Kosova’n›n neyi kabul etmeyece¤i flimdiden vurgulanm›fl oldu.
Taçi’nin müzakerelerin sürdü¤ü bir aflamada ald›¤› operasyon karar›n›n arkas›nda AB ve di¤er uluslararas› güçlerin bask›lar› ile önümüzdeki süreçte hayata geçirmek zorunda kalaca¤› koflullar›n bulundu¤u da düflünülebilir. Nitekim savafl suçlular›n›n uluslararas› mahkemeye teslim edilmesi konusunda s›ran›n Kosova’ya geldi¤i dile getirilmektedir. S›rbistan, Karaciç, Mladiç’den sonra
Goran Hadzic’i de teslim etti. Taçi de aile dostu da olan ve hali haz›rda parlamentoda yer alan, eski UÇK’l› Fatmir Limaj’› teslim etmeye haz›rlan›yor olabilir.
T›pk› Karaciç ve hatta Milofleviç ve di¤erlerinin S›rbistan’da milli kahraman kabul edilmesi gibi Kosova’da da Arnavutlar için her bir UÇK üyesi milli kahraman, kendilerini korumak için savaflm›fl askerlerdir. Yeni bir ismin daha mahkemeye sevk edilmesi öncesinde nicedir beklenen vatansever bir tav›rla s›n›rlara sahip ç›k›lmas›, belki tepkileri dengeleyebilecektir.
[62]
21. YÜZYIL
Eylül ’11 • Sayı: 33
Bitmeyen Savafl: Kosova-S›rbistan
Kosova’da say›s› az›msanmayacak kadar çok Arnavut, gerçek ba¤›ms›zl›k
mücadelesi vermemesi nedeniyle hükümeti elefltiriyor. Ba¤›ms›zl›¤›n self determinasyon hakk›n›n kullan›m›yla edinilmemesi ve bir flekilde ba¤›fl olmas›n›n
gerçek ba¤›ms›zl›¤a giden yolu kapal› tuttu¤una inanan bu kesim, 2008’deki
deklarasyonun tan›nmas› için de¤il egemenlik için mücadele verilmesi gerekti¤ini savunuyor. Deklarasyondan sonra Kosova Hükümeti’nin bu deklarasyonun
tan›nmas›na öncelik verdi¤i ve Kosova’n›n egemenli¤inin, bölgesel entegrasyonun ve ekonomik geliflmenin ihmal edildi¤i dile getiriliyor. Nitekim eski UÇK
militanlar›na göre de NATO müdahalesi, kazanmakta olduklar› bir savafl› kesmifl
ve ba¤›ms›zl›klar› uluslararas› toplumca engellenmiflti. Gerekirse yeniden silahlara sar›labileceklerini
Kosova ve S›rbistan
aç›klayan bu gruplar aç›s›ndan esasen kaybedecekaras›nda belirgin bir s›n›r
leri fazlaca bir fley de bulunmamaktad›r.
ve gümrük kap›s› bulunma-
Bu gruplar›n temel endiflelerinden birisi Kosomaktad›r ve bu Kosova
va’n›n bir Arnavut devleti olmaktan ç›kmas›d›r. Niad›na S›rbistan s›n›r›n›
tekim ba¤›ms›zl›k bildirgesinin parças› olan Ahtikontrol görevini üstlenmifl
saari Plan›’n›n esasen çok kültürlü bir devlet yap›s›
olan EULEX’in S›rbistan
öngörürken bir anlamda böylesi bir hedefi güttü¤ü
tezlerini geçerli gördü¤ü
de düflünülebilir. Sadece bir nevi özerk bir yap› taizlenimi yaratmaktad›r.
n›mlamas›na sahip Kuzey Kosova’da de¤il Kosova’n›n di¤er bölgelerinde de planl› flekilde S›rplar›n
yerlefltirilmesi suretiyle oluflturulan “kurtar›lm›fl bölgelerde” de Kosova Hükümeti’nin yetkilerinin hükümsüz kalaca¤› bir gelece¤in kendilerini bekledi¤ine
inanmaktalar. Nitekim Kosova Anayasas›, belediye s›n›rlar› içerisinde nüfusu 5
bine ulaflan gruplara etnik özerklik tan›maktad›r. S›rbistan’›n bunu kullanarak
Kosova’da planl› flekilde belirli bölgelerde S›rp nüfusunu art›rd›¤›na inan›lmaktad›r. Sanki hala S›rp milliyetçilerinin bask›s› sürüyormuflças›na Arnavut kimli¤inin canland›r›lmas›na yönelik toplant› ve organizasyonlar›n yo¤un flekilde
düzenlenmesinin ard›nda yatan zihniyet de budur. Ancak Arnavut kimli¤inin
güçlendirilmesi niyetinin ard›nda yatan hedef salt S›rp tehdidine dikkat çekmekten ibaret de de¤il. Arnavutlar, Osmanl› ‹mparatorlu¤u zaman›nda tüm sancaklar› birlefltirilmedi¤i için Makedonya, Yunanistan ve Karada¤ içinden birer
parça ve Kosova’dan oluflan co¤rafyalar›n›n Arnavutluk d›fl›nda kald›¤›na inanmakta ve tümünü tek devlet çat›s› alt›nda birlefltirme arzular›nda Kosova’n›n ba¤›ms›zl›¤›n›n ve Makedonya’da elde edilen haklar›n birer aflama oldu¤unu düflünmektedirler. Arnavutluk’taki Arnavutlar›n Makedonya ve Kosova’daki Arnavutlara k›yasla milli duygularda “biraz zay›f” kalmas›n›n Kosova ve Makedonya’dan müdahaleyi gerektirdi¤i inanc› da bulunmaktad›r. Aç›kças› “Büyük Arnavutluk” hedefi hala canl›d›r ve S›rbistan’›n Kosova’y› yeniden S›rplaflt›rmas›
projesi kadar da gerçektir.
Eylül ’11 • Sayı: 33
21. YÜZYIL
[63]
Gözde K›l›ç Yafl›n
Sorun Olan Kosova
Bar›fl›n sa¤land›¤› de¤il savafl›n durduruldu¤u bir co¤rafyadan bahsedildi¤i
için çat›flmalar da, kaybetti¤ini geri alma giriflimleri de, kazand›¤›n› resmilefltirme istekleri de belki ola¤an kabul edilmelidir. S›rbistan için Kosova’y› tan›mad›¤›n›n göstergesi, arada bir s›n›r yokmufl ve Kosova hala kendi toprak bütünlü¤ünün bir parças›ym›fl gibi davranmakt›r. Kosova için ba¤›ms›zl›¤›n›n ispat›,
S›rbistan’a gümrük uygulayabilmek, kendi s›n›r›n›n bafllad›¤› noktadan itibaren
kendi güvenlik güçlerini kullanabilmektir. Bu noktada büyük ölçüde belirleyici
olan ise tam s›n›rda yaflayan Kosoval› S›rplar›n Prifltina ile Belgrad yönetimleri aras›ndaki tercihi ola“Büyük Arnavutluk”
cakt›r. Resmi iflsizlik oranlar›n›n yüzde 45 ancak
hedefi hala canl›d›r ve
gerçek iflsizlik oran›n›n yüzde 60 oldu¤u Kosova ile
S›rbistan’›n Kosova’y›
ekonomisi ya da iflsizlik oranlar› bak›m›ndan Kosoyeniden S›rplaflt›rmas›
va’dan fark› olmamas›na ra¤men “devlet stratejisi”
gere¤i bütçeden ay›rd›¤› önemli say›labilecek mikprojesi kadar da gerçektir.
tardaki payla Kosoval› S›rplar› maafla ba¤layan S›rbistan söz konusu oldu¤unda Kosoval› S›rplar›n iradesinin yönü de kestirilebilmektedir.
S›rbistan, Balkan ülkelerine yay›lm›fl S›rplar üzerindeki etkinli¤ini sürdürüyor. ‹flin asl› mücadele de bu flekilde verilecek gibi görünüyor. S›rbistan ‹çiflleri Bakan› Ivica Daçic’in olaylardan hemen sonra uluslararas› toplumu çifte standartlarla hareket etmek suçlayan ve t›pk› S›rbistan’la yaflamak istemeyen Arnavutlar gibi Kosova’daki S›rplar›n da yasal yollardan haklar›n› arama hakk› vard›r4 yönündeki aç›klamas› önemlidir. Zira Daçic, S›rbistan’›n Kosova stratejisini
de özetlemifl olmaktad›r. Nitekim S›rbistan’›n Kosova’n›n ba¤›ms›zl›¤›n› kabullenememesinden ziyade Kosova’n›n kuzeyinde yaflayan ve hala daha Belgrad’›
baflkent kabul eden S›rplar›n Kosova’n›n ba¤›ms›zl›k ilan›n› tan›mamas› sorunun en önemli boyutudur. Balkan ülkelerine da¤›lm›fl di¤er S›rp topluluklar da
en az S›rbistan kadar Kosova’n›n ba¤›ms›zl›k ilan›n› genel bir istikrars›zl›k sebebi say›yorlar. Bosna-Hersek bünyesindeki S›rp Cumhuriyeti’nin birlikten ayr›lma talebini sürekli diri tutmas› bir yana devletin AB ve NATO hedefinde ilerlemesini engelleyici bir politika yürütmesi ve ayn› flekilde Kosova’n›n ba¤›ms›zl›¤›n›n tan›nmas›n› engellemesi istikrars›zl›k ortam›na en iyi örne¤i oluflturuyor.
Öte yandan Makedonya’daki Arnavutlar›n Kosova-S›rbistan s›n›r›nda ç›kan
olaylar›n ard›ndan esasen uluslararas› toplumu tehdit etme amac›ndaki Kosova’n›n kuzeyinde statü de¤iflirse Makedonya’da da de¤iflir yönündeki aç›klamalar›, hiçbir sorunun kendi s›n›r›nda kalmayaca¤›n›n göstergesidir. Görülüyor ki
uluslararas› toplumun Balkanlar’daki sorunlara çözüm üretme yolu olarak “ye4
[64]
“Serbia will not Trade Kosova for EU Accession”, Tanjung, 4 A¤ustos 2011
21. YÜZYIL
Eylül ’11 • Sayı: 33
Bitmeyen Savafl: Kosova-S›rbistan
ni devletler oluflturma” yaklafl›m›, yeni sürdürülebilir sorunlar yaratmaktan baflka bir ifle yaram›yor.
Kosova sorun olmay› sürdürüyor.
Kosova sorunu bir
aritmetik toplama ifllemi
de¤ildir ve 80 devlet tan›sa
da S›rbistan tan›mad›¤›
sürece Kosova sorun
olmay› sürdürecektir.
Kosova sorunu bir aritmetik toplama ifllemi olmad›¤›ndan S›rbistan Kosova’y› fiili denetim sa¤layamad›¤› toprak parças› olarak görmekten vazgeçmedi¤i müddetçe Balkan co¤rafyas›nda ba¤›ms›zl›k
konusu sorun oluflturmaya devam edecektir. Kosova’n›n topraklar›n›n tamam›nda fiili kontrol sa¤layamamas› da egemenli¤ini ve
elbette “devlet” olma yeterlili¤ini sorgulan›r hale getirecektir. Esasen Kosova’y›
tan›yan her ülkenin ba¤›ms›zl›k bildirgesindeki Ahtisaari Plan›’na ba¤l›l›k ekini
de tan›d›¤› düflünülecek olursa Kosova’n›n zaten topraklar›nda tam olarak egemenli¤ini sa¤layamam›fl, UNMIK, KFOR ve EULEX denetiminde ve atanm›fl bir
Yüksek Temsilci’nin kararlar›na ba¤l› hareket etmek üzere tan›d›¤› söylenebilir.
Kosova’y› kendi denetimine alm›fl olan AB de “artç›” sorunu, S›rbistan’›n AB
üyeli¤ini örtülü biçimde Kosova’n›n durumunu kabullenmesine ba¤layarak
21. YÜZYIL
çözmek zorunda kalacakt›r.
Eylül ’11 • Sayı: 33
21. YÜZYIL
[65]