Yumuktepe Höyüğü Kazıları 2007

Yumuktepe Höyüğü Kazıları 2007
Excavations at Yumuktepe Höyüğü in 2007
IsabellaCANEVA–GülgünKÖROĞLU
Mersin’in Demirtaş Mahallesi sınırları içinde yer alan
YumuktepeHöyüğü’ndekikazıçalışmalarıT.C.Kültürve
Turizm Bakanlığı’nın izinleriyle 31Temmuz - 21 Eylül
2007tarihleriarasındayapılmıştır.KazıBaşkanıProf.I.
Caneva,KazıBaşkanYardımcısıDoç.Dr.G.Köroğlu’dur.
H. Şahin kazılara Bakanlık temsilcisi olarak katılmıştır.
KazıekibiTürkveİtalyanuzmanveöğrencilerdenoluşmaktadır.KazınınfinansmanıLecceÜniversitesi,Mimar
Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi ve Suna –
İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü’nünkatkılarıylasağlanmıştır.
The 2007 campaign at Yumuktepe Höyüğü in the
Demirtaş Mahallesi of Mersin was conducted from the
31stofJulytothe21stofSeptemberwiththepermission
issuedbytheMinistryofCultureandTourism.Theexcavation was headed by I. Caneva and her assistant G.
Köroğlu while the state representative was H. Şahin
from.The excavation team comprised bothTurkish and
Italian members and the work was financed by Lecce
University,MimarSinanofFineArtsFacultyandtheSuna
& İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean
Civilizations.
2007 yılı kazı sezonunda gerçekleştirmeyi hedeflediğimizçalışmalardoğrultusundahöyüktedeğişikdönemlereaitaçmalaraçılmıştır:HöyüğünzirvesindeOrtaçağve
Demir Çağı, güneyde Tunç ve Son Kalkolitik Çağ ve
kuzeybatıdaNeolitikveGeçKalkolitikDönemaçmalarındakazıçalışmalarıgerçekleştirilmiştir.
Thetrenchesdugonthemoundcoveredvariousperiods
as foreseen for the 2007 campaign: Medieval and Iron
Ageontopofthemound,BronzeandLateChalcolithic
onthesouthsideandNeolithicandLateChalcolithicon
thenorthwest.
Medieval Trenches
Ortaçağ Açmaları
Ortaçağyerleşimineaittabakalarhöyüğünzirvesindeki
açmalardaçalışılmaktadır.2007yılındahöyükzirvesinin
güney-doğu kesimindeki Q 18-17-16 plan karelerini
kapsayan açmada ve önceki yıllarda ortaya çıkarılmış
kiliseningüneyindekiO18-17,N18-17vezirveaçmalarınınkuzeyindekiL17-16-15plankarelerinikapsayan
alanda çalışmalar sürdürülmüştür. 2006 yılında, P 13
plankaresindeyüzeytoprağının-10cm.altında,içindekiçömleklerlebirlikteortayaçıkarılanocakveçevresindeki mekan bu yıl temizlenirken ocak yakınlarından
küçükbirmaşrapadahaelegeçmiştir.
ZirveningüneykesimindekiQ18-17-16plankarelerinde yapılan çalışmaların amacı, öncelikle P 18-17-16
plankarelerinikapsayanalanda2005ve2006yıllarında
kuzey duvarları belirlenen mekanların devamını gün
ışığına çıkarmaktı (Res. 1). Q 18-17-16 açmalarında
gerçekleştirilenkazılarda,yaklaşık2m.derinliğeulaşılmadan belirli bir mimariye rastlanmamıştır. Küçük
79
Themedievalstratawereexploredinthetrenchesonthe
topofthemound.In2007,workwascarriedoutinthe
trenchcoveringthegrid-squaresQ18-17-16inthesouth
Res.1Q18-17-16plankareleri
Fig.1Grid-squaresQ18-17-16
KAZIRAPORLARI
EXCAVATIONREPORTS
parçalar halinde, devamı olmaksızın yama gibi duran
düzenliveplanvermeyenkireç-çakıltaşıkarışımıyada
sıkıştırılmış toprak tabanlardan oluşan kalıntılar ve
düzenli bir plan vermeyen işlenmiş taşlarla karşılaşılmıştır.
80’li yıllarda su deposunun inşası ve höyük zirvesine
künk döşenmesi sırasında tüm alanın kuzey-güney
yönünde boydan boya kazılması bu alandaki açmaları
büyükölçüdeyoketmiştir.ÖzellikleQ18plankaresindehiçbirmimarikalmayacakşekildetahripedilmiştir.Q
18’demimarisiolmayanancakçevresindeyanmıştoprak
vekülkalıntılarıbulunanaçıkbirocağaaitkalıntılarla,
modernhafriyatçukurunungüneyindevebatısındaçakıl
taşlı geniş bir alan ortaya çıkarılmıştır. Bu alandaki ve
bitişiğindeki P 18 açmasındaki büyük çukur buradaki
tahribatıgöstermektedir.
Q17plankaresininüzerinedenkgelenalanda,çoksert
kireç harçlı orta boy dere taşlarından oluşan, plan vermeyen bir duvar molozu kazılarak kaldırılmıştır. Q
17’dekibüyükbirçukurdatümlenebilirparçalarhalinde
12.yy.’ınikinciyarısıyada13.yy.’ınilkyarısınatarihlendirilensırlıvesırsızseramiklerbulunmuştur.Bukaplar arasında bir depo küpü, amphora, testi, St. Simeon
tipikazımaverenklisırakıtmatekniğiyle,açıkvekoyu
yeşiltekrenksırlıçoksayıdaçanakvetabaklarla,elde
şekillendirilmişsilindirikboyunlu,küreselgövdeliküçük
yeşil sırlı maşrapa, koyu kiremit rengi kırılgan olarak
tanımlanan sırlı çanak parçasıyla, Suriye’den ithal edilmiş bir fincan da aralarında olmak üzere birbirinden
farklı mal gruplarının birarada olması, bunların aynı
dönemde kullanıldığını ispat etmesi açısından önemlidir.
Q16plankaresiningüneykesitindedoğu-batıdoğrultusunda aralıklarla dizilmiş 35x65, 45x65 ve 40x65 cm.
ölçülerindekesmekalkerbloktaşlarındiklemesineyerleştirildiği görülmüştür. Benzer bir uygulama 2006 yılı
kazılarında P 14-15-16 plan karelerindeki mekanların
kuzey duvarlarında da mevcuttu. Bu alanda çalışmalar
sürdürüldüğünde, kuzey-güney yönlü 5.65 m. uzunluğunda moloz taşlar ve sütun parçaları gibi ikinci kez
kullanılan irili-ufaklı taşlar ve toprak harcıyla örülmüş
bir duvar kalıntısıyla, bu alanı kuzeyden kuşatan bir
duvarbulundu.Buduvaraaittaşlarınınkuzeyvegüneye
doğru devrilmiş olduğu görüldü. Buradaki mekanı bölmek için inşa edilen duvarın hemen batısında daha
erkenbirevreyeaitduvaraaitdahairidikdörtgenprizmasışekillitaşlardanoluşanbirdizitaşgünışığınaçıkarıldı. Q 16’daki yapı kalıntısının, güneyindeki duvarına
aitduvarkalıntılarıbelirlendi.Buradaköşelerindedikine
taşlarınyerleştirildiğikarebiçimliikiodadanoluşanbir
mekanla, doğusunda L biçimli bir başka mekan daha
80
andeastofthepeakofthemound,grid-squaresO18-17
andN18-17tothesouthofthechurchexposedinprevious years and in the grid-squares L 17-16-15 to the
north.In2006weuncoveredakilnwithpotteryinitjust
10 cm. beneath the surface in grid-square P13; during
the cleaning of the kiln and the surrounding room, a
smalljugwasalsofoundnearthekiln.
Theworkingrid-squaresQ18-17-16southofthepeak
aimed to uncover the extensions of the rooms whose
north walls were found in grid-squares P 18-17-16 in
2005 and 2006 (Fig. 1). In the trenches covering the
grid-squares Q 18-17-16 no clear architecture was
encountered until a depth of approximately 2 m. was
reached;onlyremainsoffloorsoflime-gravelorpressed
earth,thatlooklikepatchesandwithoutregularplans,
as well as cut stones not indicating any regular plans
werefound.
The construction of the water tank and instalment of a
pipe system all across the peak extending in a northsouth direction during the 1980s have damaged the
excavationareatoagreatextent.Especiallygrid-square
Q 18 is so much damaged that there exists today no
architectural remains within it. In Q 18, we uncovered
the remains of an open hearth with no architectural
remains but identified from the burnt earth and ash
remains and a large area with gravel extending to the
southandwestofthemodernconstructionpitarea.The
huge pit here and in the adjoining grid-square P18
recordthegreatdamagetothisarea.
Rubble of a wall built with very hard lime mortar and
mediumsizestreamstonesandnotprovidinganyplan
wasexcavatedandremovedfromQ17.Inabigpitin
Q17therewereglazedandunglazedpotterydatedto
thesecondhalfofthe12thorfirsthalfofthe13thcentury
thatcanberestored.Thesefindsincludeawidevariety
ofdifferentwaressuchasastoragejar,amphorae,jugs,
numerousplatesandbowlsofSt.Symeontypedecorated,withincisionsandcolourdripsandglazedinlightor
darkgreen,asmallgreen-glazedtankard,hand-shaped,
havingacylindricalneckandasphericalbody,abrittle
bowl fragment with dark brick red glaze and a cup
importedfromSyria.Theirfindspotindicatestheircontemporaryuse.
Inthesouthprofileofgrid-squareQ16wereofcutlimestone blocks of 35x65, 45x65 and 40x65 cm. placed
verticallyatintervalsinaneast-westdirection.Asimilar
situation was also observed in the north walls of the
rooms in grid-squares P 14-15-16 that were excavated
in2006.Asworkcontinuedinthisareatheremainsof
a wall, built from rubble and spolia such as column
KAZIRAPORLARI
EXCAVATIONREPORTS
olduğu görüldü. Bu mekanın daha geç bir dönemde
kuzey-güneyyönündekibirduvarınörülmesiylebölündüğü ve koridor benzeri bir bölümün oluşturulduğu
anlaşıldı.Bumekanıngüneyduvarınınhafriyatçukurunun izleri belirlendi. Doğusunda üç taşın U şeklinde
düzenlenmesiyleoluşturulmuşbirocakgünışığınaçıkarıldı. Ocak içinde yapılan temizlik çalışması sırasında
altın ve elektron sikkelerden oluşan define keşfedildi
(Res.2).BizansDönemi’neaitçukurelektronsikkelerin
ikitanesininX.Konstantin(1059-1067),diğerleriMikhail
Dukas (1071-1078) dönemine ait olduğu anlaşılmaktadır. Altın sikkelerden birisi Fatimilere, diğeri ise Büyük
Selçuklularaaitolmalıdır.
Q16açmasındakiçalışmalarsırasındagünışığınaçıkarılan küp parçası üzerinde baskı tekniğiyle yapılmış
mekikbiçimliçerçeveiçinealınmışiçlerindehaçlarolan
üçmadalyonvardır.Ortadakihaçınkollarıarasındaışınlarçıkmaktadır.Aynıalanda11.yy.’atarihlendirilenyapı
katı seviyesinde Roma Dönemi’ne ait olması mümkün,
oldukçayüksekkalitedepişmiştoprakTanrıçaAthena’nın
büsttasviribulunmuştur.
Höyüğün zirvesinde yer alan 11. yy.’a tarihlendirilen
kilisenin güneyindeki alandaki 2002 yılından itibaren
çok sayıda gömü ortaya çıkarılmıştır. Bu sebeple bir
kısmıO17-16-15vebirkısmıdaN17-16-15plankareleriiçerisindekalanmezarşapelininapsisinibelirlemek
için7x3m.boyutlarındabiraçmaaçılarakbukesimde
derinleşilmiştir. İki-üç taş sırasının içte ve dışta yarım
yuvarlakbirdizioluşturacakşekildediziliolduğugörülmüştür. Üst kesimlerde daha iri ve düzgün taşlar, daha
alttaisedahaküçükboyutlardakikalkertaşbloklarının
kumvekireçkarışımıbirharçlabirleştirilmiştir.Taşdizileriarasındakiboşluklaratuğla,depoküpüparçalarıve
kırık pişmiş toprak kandil doldurulmuştur. İçte ve dışta
yarım daire şeklinde olan bu apsisli yapı, 2005 yılında
apsis bölümü belirlenen kilisenin mezar şapelidir
(Res. 3). Şapelin iç kısmının genişliği 2.10 m’dir. Bu
şapelingüneyduvarıdatıpkıkilisedekigibiduvarlarına
ait taşların büyük bir kısmı tamamen sökülüp alınmış
olduğundansadeceduvarıntemelizigörülebilmektedir.
Şapelin kuzey duvarına ait taşlar sökülüp alınmıştır.
Kilisenin ve şapelin temelleri, Demir Çağı tabakasının
içineaçılmışolduğundankazılarsırasındabolmiktarda
Demir Çağı seramiği ele geçmektedir. Yumuktepe’deki
diğeryapılardaolduğugibiduvarlarıntemellerineçakıl
taşı serilmiştir. Duvarlarda kireç harçı kullanıldığından
oluşanrenkfarklılığındandolayıduvarlarınyaklaşık1m.
kalınlığındakitemelçukurlarıkolaycaayırtedilebilmektedir.
Apsisiniçkesimindeçalışmalardevamederken,ortada
taş bloklarıyla oluşturulmuş, üzeri beş adet blok taşla
81
Res.2Q16plankaresindeocakiçindebulunandefine
Fig.2Hoarduncoveredinsidethehearthinthegrid-squareQ16
fragmentsandmudmortar,extending5.65m.inanorthsouthdirection,andanotherwallencirclingthisareaon
thenorthwereuncovered.Thestonesofthiswallwere
seen to have fallen to the north and south. Just to the
westofthewallbuilttodividetheroomintotwowasa
row of larger rectangular prismatic blocks of an earlier
date.The remains of the south wall of the building in
Q16werealsoidentified.HerewasanL-shapedbuildingwithtwosquareroomsinthecornersofwhichstones
wereplacedvertically.Atalaterperiodthisbuildingwas
further divided with a wall extending in a north-south
directionandacorridor-likesectionwasformed.Traces
oftheconstructionpitforthesouthwallofthisbuilding
wereidentified.InitseastwasaU-shapedhearthformed
by three stone blocks.The cleaning work in the hearth
broughttolightahoardofgoldandelectrumcoins(Fig.
2).TwooftheconcaveByzantinecoinsbelongedtothe
reign of Constantine X (1059-67) while the others
belonged to the reign of Michael Doucas (1071-78).
One of the gold coins must have belonged to the
FatimidsandotherstotheGreatSeljuks.
DuringthecourseoftheworkintrenchQ16afragment
ofajarwasfoundanditisdecoratedwiththreemedallions containing crosses and placed within shuttle
shaped frames implemented in the impression technique.Raysradiatebetweenthearmsofthecrossinthe
middle.Inthesamearea,averyhighqualitybakedclay
bustofAthena,possiblyofRomandate,wasfoundinthe
levelofthebuildinglayerdatingtothe11thcentury.
KAZIRAPORLARI
EXCAVATIONREPORTS
Res.3YumuktepeKilisesi,mezarşapelininapsisiveşapeliçindeki
taşsandıkbiçimlimezar
Fig.3YumuktepeChurch,apseoftheburialchapelandthestone
cist-typetombinsidethechapel
örtülmüşsandıkbiçimlibirmezargünışığınaçıkarılmıştır. Taşlar arasında kireçli harç kullanılmıştır. Mezarın
temizlenmesiyleortayaçıkarılanyaklaşık1.66m.boyundakiiskeletbatı-doğuyönündeyatırılmışvekollarıdirsekten kıvrılarak göğüs üzerinde çapraz şekilde uzatılmıştır.İskeletinayakucundakitaşsankialanıküçültmek
için yerleştirilmiş gibidir. İskeletin sol bacağı ile mezar
taşıarasındahardalsarısısırlıbirkasebulunmuştur.Bu
iskeletin kaldırılmasından sonra aynı mezarın daha alt
seviyesindeyaklaşık1.65cm.boyundabirbaşkaiskelet
dahaolduğugörülmüştür.Özelliklekafatasıtahripolmuş
iskeletin kafatasının civarında mezar hediyesi olarak
bırakılmış kadeh biçimli cam kandile ait tümlenebilir
parçalarbulunmuştur.Mezarınilksahibiolanbuiskelet
dediğeriyleaynıpozisyondayatırılmıştır.
Şapel,kuzeydenkiliseyebitişikolduğundankiliseninin
situ olarak günümüze ulaşabilen güney duvarı, şapelin
kuzey duvarını oluşturmaktadır. Kilisenin şapele göre
daha yüksek bir kotta şapelin ise daha derinde olduğu
görülmektedir. Mezar şapelinin olduğu alana 14. yy.’a
değinkiliseveşapelinduvarlarınınyıkılmasındansonra
bile çok sayıda gömü yapılmıştır. Belli ki daha geç bir
tarihte şapelin kuzey duvarı sökülmüştü. 2003 yılında
ortayaçıkarılançoksayıdakidüzenlivedüzensizyatırılmışiskelet,şapelinkuzeyduvarınınüstünedenkgelecek
şekildeyatırılmıştı.
In the area to the south of the 11th century church
erected on top of the mound were found numerous
gravesfrom2002onwards.Therefore,inordertouncovertheapseoftheburialchapel,whichislocatedpartly
in O 17-16-15 and partly in N 17-16-15, a trench of
3x7m.wasdug.Two-threerowsofstoneswerealigned
formingasemicirclebothinsideandoutside.Largeand
finecutstonesonthetoplevelwereboundwithamortarofsandandlimewhilesmallerlimestoneblockswere
used at the lower levels. Gaps between the series of
stones were filled with bricks, fragments of storage jars
and broken baked clay lamps.This apsed building was
theburialchapelofthechurchwhoseapsewasuncoveredin2005(Fig.3).Thechapelis2.10m.wideonthe
inside.Asisthecasewiththechurch,thefoundationsof
the chapel’s south wall can be discerned, the blocks
formingthewallhavebeenremoved.Thefoundationsof
boththechurchandthechapelweredugintotheIron
Agestrata;therefore,numerousIronAgepotshardswere
uncovered.LiketheotherbuildingsatYumuktepe,gravel
waslaidinthefoundations.Aslimemortarwasusedin
thewallsandthiscausedachangeinthecolour,thepits
dugforthefoundationscaneasilybeseen.
Whiletheworkintheapsecontinued,weuncovereda
cistgravebuiltfromstoneblocksinthecentreandcovered with five other blocks. Lime mortar was used
betweentheblocks.Askeletonabout1.66cm.inlength
wasuncoveredinthegrave;itwaslaidinaneast-west
directionwiththearmsbentatelbowsandcrossedon
thechest.Thestonebythefootoftheskeletonlookedas
ifithadbeenplacedtheretofillthearea.Abowlglazed
inmustardyellowwasfoundbetweentheleftlegofthe
skeleton and the stone. Following the removal of this
skeleton,anotherskeleton1.65cm.inlengthwasfound
at a lower level of the same grave. Its skull was badly
damagedandfragmentsofaglasslampwerefoundnear
thehead;thatcanberestored.Thissecondskeletonwas
thefirstownerofthisgraveandwasburiedinthesame
positionasthelaterburial.
Ayrıcaşapelingüneyduvarının,12.yy.ortalarındaartık
varolmadığıveüzerineyaklaşık20cm.kalınlığındaorta
veküçükboyderetaşıserilerekdüzleştirilmişdoğu-batı
doğrultuluyolunaltındakaldığıgörülmektedir.
Thechapeladjoinsthechurchonitsnorthandsharesits
south wall. The church is at a higher level than the
chapel.Burialswerecontinuouslyplacedintheareaof
thechapeluntilthe14thcentury,longafterthewallsof
thechapelandthechurchfelldownandtheirmaterial
had been removed. Obviously the north wall of the
chapelwasdismantledatamuchlaterdate.Manyburialslyingregularlyorirregularlyuncoveredduring2003
wereplacedontopoftheremainsofthenorthwallof
thechapel.
Şapeliniçindebadembiçimlikabartmayüzeyli,arkada
ikiincetelbölümübulunanbronzvedemirdenyapılmış
Thesouthwallofthechapeldidnotexistbythemid-12th
century, it lay beneath an east-west road paved with
82
KAZIRAPORLARI
EXCAVATIONREPORTS
medium and small size stream stones of a thickness of
about20cm.
Thefindsfromtheinteriorofthechapelincludeahairgripofbronzeandironintheshapeofanalmondand
decoratedwithreliefonthefrontwithtwowiresonthe
back. Scattered human bones and an iron item that
shouldbeamirrororaspatulawereamongsttheother
finds.
Totheeastofthechurch,about20cm.underthisroad
levelled with a gravel and mortar filling, slightly rising
towardthenorth,wefoundtheremainsofanotherroad
dating from an earlier period. The apse of the chapel
shouldhavebeenbuiltsubsequentlyontopofthisearlierroad.
Res.4
Kilisevemezar
şapeliarasındabulunan
depoküpü
Fig.4
Thestoragejarfound
betweenthechurch
andthechapel
toka gün ışığına çıkarılmıştır. Dağınık durumda insan
kemikleri,aynayadaspatülolmasımuhtemeldemiralet
elegeçendiğerbuluntulardır.
Kilisenin doğusundaki, kuzeye doğru hafifçe yükselen
çakılveharçdolguyladüzleştirilmişyolunyaklaşık-20
cm.altında,buyoldandahaerkenbirdönemeaitbiryol
kalıntısıdahaortayaçıkarılmıştır.Şapelinapsisibuyolun
üzerinedahasonrakibirtarihtekurulmuşolmalıdır.
Şapel ile kilise apsisini birlikte görmek için N 18 plan
karesi,2m.kuzeyyöndegenişletildiğindeikiapsisarasındaetrafıdaireoluşuracakşekildebirsırataşlaveüzeri
yassıdeliklibirtaşplakaylaörtülmüşbüyükboyutlarda
birdepoküpübulunmuştur.Depoküpünüyerleştirmek
için yol kazılmış ve küp gömülmüştür. Küp, 110 cm.
yüksekliğinde,44.5cm.ağızçapıve21cm.tabançapınasahiptir.Turuncurenkhamurluküp,dışadönükkalın
dudaklı,kısaboyunlu,omuzçevresindedörtkulpludur.
Küresel gövdeli küp, kulpların altından itibaren dibe
doğru daralır ve düz bir şekilde sonuçlanır. Sadece iki
kulbu sağlamdır. Diğer iki kulbu orjinalinde de kırıktır.
Kırık kulplardan birinin altına sonradan N harfi kazınmıştır.Küpünkarınkısmıüzerindeisesağdansoladoğru
haç ile başlayan kazıma bir yazıt vardır. Gövdenin alt
kısmında3x5cm.ebadındaovalbiçimlibirdelikmevcuttur.Buradankoparılmıştıkaçolarakkullanılmışparça
küpüniçindebulunmuştur.Toprakaltındaolmasısebebiyle küpün dış yüzeyinde parlak tabaka dökülmüştür.
Küçükbirçatlakdışındatümküpsağlamolarakçıkarılarak Mersin Müzesi’ne taşınmıştır (Res. 4). Küpün ağız
kısmını örten 47 cm. çapında, 8.5 cm. kalınlığında ve
ortasında3cm.çapındadelikolan,yuvarlakdiskbiçimlikireçtaşılevhanınikiyanıhafifçekırılmıştır.
83
Whenthetrenchofgrid-squareN18wasextended2m.
northwardsinordertoexposethechapelandthechurch
apsestogether,wefoundalargesizestoragejar,encircledbyarowofstonesandclosedbyastoneslabwith
a hole, between the two apses.The road was dug and
the jar was buried.The jar is 110 cm. high and has a
mouth diameter of 44.5 cm. and a base diameter of
21cm.Itsfabricisofanorangecolour,ithasaneverted
thick lip, short neck and has four handles around the
shoulders, with a spherical body which tapers down
underthehandlesandterminatesflat.Onlytwoofthe
handleshavesurvivedintact,withtheothertwohandles
wereoriginallybrokenandbelowonebrokenhandlethe
letter N was later incised. On the body of the jar is an
inscriptionincisedrunningfromrighttoleftandbeginningwithacross.Inthelowerpartofitsbodyisanoval
hole,3x5cm.Thepiecetakenfromhereandusedasa
plugwasfoundinsidethejar.Asthejarhasbeenunder
theearth,theshinylayeronitsexteriorhasdeteriorated.
Apart from a small crack the jar was uncovered intact
andtakentoMersinMuseum(Fig.4).Theroundmouth
ofthevesselwasclosedbyadiskshapedlimestoneslab
47.5 cm. in diameter and 8.5 cm. thick has a 3 cm.
diameterholeinitscentreanditisslightlybrokenalong
twosides.
In grid-squares L 15-16-17 north of the mound’s peak
storeroomswereuncoveredinprecedingcampaignsand
we dated them to the second half of the 12th century
fromcoinandotherfinds.Inthisareatherearerowsof
holestolocatestoragejars,plasteredwithsandandlime
orlinedwithstreamstonesatbottom.Whenthesepits
lost their function they served as a garbage dump. In
additiontotheshardsofthejars,atthebottomofthese
pitswerefound:carbonisedgrains,animalbones,bone
andstoneloomweights,fragmentsofglassbracelets,a
barrel-shaped quartz bead on a bronze wire and a
bronzeByzantinecoin.
KAZIRAPORLARI
EXCAVATIONREPORTS
HöyükzirvesininkuzeyindekiL15-16-17plankarelerindeöncekiyıllardakazılaryapılaraksikkevediğerbuluntular sayesinde 12. yy.’ın ikinci yarısına tarihlendirmemizi sağlayan, depo mekanları ortaya çıkarılmıştır. Bu
alanda diplerine dere taşları serili ya da kum ve kireç
harcıyla etrafları sıvanmış depo küplerine ait çukurlar
sıralanmaktadır.Depoküpleriiçinaçılançukurlar,işleviniyitirmelerindensonraçöpçukuruolarakdakullanılmışlardır.Çukurlarındiplerindeküpkırıklarınınyanısıra
karbonlaşmış tahıl kalıntıları, hayvan kemikleri, kemik
ve taş ağırşaklar, cam bilezik parçaları, bikonik akik
boncuk, bronz bir tele geçirilmiş fıçı biçimli damarlı
kuvars boncuk ve Bizans Dönemi’ne ait bronz sikke
elegeçmiştir.
Bualanda,kiliseningüneyindekimezarşapeli(parakklesion)olarakkullanılmışnefinparaleliolabilecekkuzeydeki nefi bulabilmek için çalışmalar yapılmıştır. Bu
alanda, önceki yıllarda gün ışığına çıkarılmış depo
mekanının tabanında gerçekleştirilen derinleşme çalışmalarındadahaerkentarihlibirbaşkadepomekanıyla
daha karşılaşılmıştır. Zemini kalın bir kireç harçla kaplanmış olan bu mekanda büyük bir küpe ait çukurun
yanındaarmudigövdelienazüçadettümlenebilirvaziyette amphora parçaları ele geçmiştir.Ayrıca bir başka
amforanınomuzunaaitolmasıgerekenparçaüzerindeki
mühürbaskısında“Konstantin”monogramıokunmaktadır(Res.5).Büyükveortaboyderetaşlarındanyapılmış
kuzeybatı-güneydoğu yönlü Demir Çağ’a ait duvar
kalıntısıdabualandakalabilmiştir.
Kilisenin içinde yeralan kuzeybatıdaki paye kaçak kazı
yapanlartarafındantahripedilmiş,sökülentaşlarıçevreyedağıtılmıştı.Bunlartemizlendiktensonrabirkaçevre
gösterdiğiöncekiyıllardabelirlenmişolanpayeninenalt
seviyesinde, kilisenin ilk inşa edildiği döneme ait dikdörtgenprizmasışeklindekiyassıtaşkaidesiortayaçıkarılmıştır.
Res. 5 Orta Bizans Dönemi’ne ait amfora üzerinde “Konstantin”
yazılımühürbaskısı
Fig.5Sealimpressionwith“Konstantin”inscribedontheMiddle
Byzantineperiodamphora
Wealsolookedforachapelonthenorthofthechurch
similartotheoneonthesouththatservedasparecclesion. When we dug deeper inside this storehouse, we
foundanotherstorehouseofanearlierdate.Thisearlier
storeroom had a thick layer of lime mortar on its floor
andbesideaholeforplacingalargejarwefoundfragments of at least three pear-shaped amphorae that can
berestored.Inaddition,asealimpression,onafragment
that should belong to another amphora, carries the
monogram “Constantine” (Fig. 5). Remains of an Iron
Agewallbuiltfromlargeandmediumsizestreamstones
and extending in a northwest-southeast direction has
survivedinthisarea.
The northwest pier inside the church was destroyed
during illegal excavations and its blocks were scattered
about. When this area was cleaned, at the bottom
we found the flat stone base in rectangular prismatic
shape, belonging to the first phase of the church’s
construction.
Prehistoric period, Late Chalcolithic and Bronze
Age trenches
Tarihöncesi Dönem, Son Kalkolitik ve Tunç Çağı
Açmaları
2007yılındaTarihöncesidönemeilişkinolarak,şimdiye
kadarYumuktepe’deenazincelenmişüçevreninortaya
çıkarılması hedeflenmiştir. Bu aynı zamanda Yumuktepe’degerçekleşmesiiçinçabaladığımızArkeolojikPark
projesine önemli bir katkı sağlayacaktır. Bu doğrultuda
2007 yılında gerçekleştirilmesi planlanan çalışmaların
amaçlarışuşekildebelirlenmişti:
1.Erken Neolitik Dönem tabakalarına inerek, bu tabakadaki evlerin planı ve yapım teknolojisini keşfetmek,
During the 2007 campaign we aimed to uncover evidence from three phases of the prehistoric period that
aretheleastknownatYumuktepe.Thiswillalsocontribute greatly to the project of an archaeological park at
Yumuktepe, which we endeavour to realise. Thus, the
goalsoftheforeseentrencheswereasfollows:
1.Toclarifythelayoutsandconstructiontechniquesof
thehousesintheEarlyNeolithicperiodstrata,
2.To extend the excavated areas of the Late Neolithic
oval houses and stone paved storage strata and to
exploretheirtopography,
84
KAZIRAPORLARI
EXCAVATIONREPORTS
2.GeçNeolitikovalevlervetaşdöşemelidepotabakalarınıgenişletmekvetopografisiniincelemek,
3.YenibulunanSonKalkolitikveTunçÇağıstratigrafisini, Höyüğün kuzeybatısında ve güney yamacındaki
açmalardadabelirlemek.
Erken Neolitik tabakalara inmek için EBA adı verilen
açmadaOrtaNeolitikDönem’eaittaştemellimekanın
kuzey-doğusunda,9x5m.genişliğindebiraçma(E3ve
F3kareleri)açılmıştır.Bualan,höyüğünyamacındayer
aldığından, nehrin erozyonu, geç dönem teraslama
çalışmalarıveaçılançukurlarsebebiyletahripedilmiştir.
Erken Neolitik tabakalarda, büyük bir yangın geçirmiş
mimari kalıntılarda taş temel ve kerpiç kullanıldığına
dairbirizerastlanmamıştır.Tamplanıbelirlenememekle
birlikte,elegeçençamurvesıvaparçalarıburadakiyapılarınhuğevigibiçit-çamur(wattleanddaub)tekniğiyle
inşa edilmiş olabileceğini göstermektedir. Bu yapıda,
yangın geçirdiği için pişerek sertleşmiş saman katkılı
çamurdanyapılmışsandıklaraaitparçalarbulunmuştur.
Buduvaraaitsıvaparçalarınınarkatarafındasazveyaprakizlerigorülebilmektedir.Busıvaparçalarından,hem
buradakimimarininyapımteknolojisi,hemdeodönemdekidoğalçevredevarolanbitkileraçısındanbilgiedinmekteyiz. Bu tabakada, ince cidarlı, kahverengi hamur
renginde basık küresel formlu (hemisferik) çanak çömleklerelegeçmiştir.
Aynı alanda, Erken Neolitik tabakalar içinde, Orta
Neolitik Dönem’e ait çok sayıda derin depo çukurları
ortaya çıkarılmıştır. Höyüğün eteğindeki alanlarda, taş
mimari olarak sadece teras destek duvarları vardır. Bu
tabakadan taştan yapılmış, ayak biçimli bir mühür
bulunmuştur (Res. 6). Ayrıca daha önce benzerini hiç
bilmediğimiz,çokincecidarlıbüyükbirkapküçükparçalarhalindeaçığaçıkarılarakvetümlenebilmiştir.
2007 yılı kazılarında yukarıda belirttilen ikinci amaç
doğrultusunda,GeçNeolitikDönem’inovalevlervetaş
döşemelidepotabakalarıdahagenişalandaincelenmiştir:5x9m.boyutlarındakiyenibiraçmaEBA’nınkuzeydoğu tarafında açılmıştır (F6 ve G6 kareleri). Burası,
önceki yıllarda bulduğumuz Son Neolitik Dönem’e ait
Res.6
OrtaNeolitikDönem’e
aitayakbiçimlimühür
Fig.6
Foot-shapedsealfrom
theMiddleNeolithic
period
3.Toexploreintrenchesduginthenorthwestandsouth
slopesofthemoundthepresenceofLateChalcolithic
andtheBronzeAgestratigraphythathadbeenrecentlydiscovered.
In order to reach down to the Early Neolithic strata, a
trenchof9x5m.(ingrid-squaresE3andF3)wasexcavatedinthenortheastoftheroomwithstonefoundation
belongingtotheMiddleNeolithicperiodinTrenchEBA.
Asthisarealiesontheslopeofthemound,ithasbeen
badly damaged by erosion, through terracing work in
laterperiodsandfromthepitsthathadbeenduginit.In
theEarlyNeolithiclayers,thearchitecturalremainsthat
hadundergoneagreatfiredidnotcontainanyevidence
indicating the use of stone foundations or mudbrick.
Althoughtheentirelayoutcouldnotberetrieved,mud
andplasterfragmentsuncoveredindicatethatthebuildings here may have been built in the wattle-and-daub
technique. Fragments of chests constructed from mud
containinghay,bakedhardduetothefire,werefound.
Ontherear sides of theplaster fragmentsbelonging to
thiswallthereareimpressedtracesofreedsandleaves.
These plaster fragments provide us with valuable informationregardingboththearchitecturaltechniquesthat
wasemployedandtheplantsthatwerethenfoundinthe
naturalenvironment.Thepotteryuncoveredinthislayer
includesexampleshaving:thinwalls,brownfabricand
lowhemi-sphericalforms.
Inthisarea,inthelayersofEarlyNeolithicperiodthere
were numerous deep pits dug to locate storage jars
belongingtotheMiddleNeolithicperiod.Intheareaon
theslopesofthemound,onlytheretainingwallsofterraceswerefoundindicatingarchitectureinstone.Inthis
layerastonesealintheshapeofafootwasfound(Fig.
6).Inaddition,alargevesselwithverythinwalls,parallel examples are unknown, was uncovered and it was
restored.
Forthesecondgoalgivenabove,theovalhousesandthe
stone paved storeroom strata dating from the Late
Neolithic period were explored over a larger area in
2007.Anewtrenchof5x9m.(grid-squaresF6andG6)
wasdugtothenortheastofEBA.Thisliestothesouthof
thestonepavedroadoftheLateNeolithicperioduncoveredinpreviouscampaigns.Thisareacontainsverythin
andslopingstratainvariouscolours.Thethickashlayers
betweenthemwereunderstoodtohavebeenrelatedto
two hearths. In these layers we uncovered numerous
animalbones,horn,pottery,smallstonevesselsandfragmentsofstonejewellery.
Undertheselayersisthelayertermedthe“silobase”by
Garstang.Thisyear’scampaignallowedustofinalisethe
85
KAZIRAPORLARI
EXCAVATIONREPORTS
taş döşemeli yolun güneyindedir. Bu alanda çok ince,
eğimli,değişikrenktetabakalarbulunmaktadır.Aradaki
kalın kül tabakalarının iki ocakla bağlantılı olduğu
anlaşılmıştır.Butabakalardaçoksayıdahayvankemikleri,boynuz,çanakçömlekiletaştanyapılmışküçükkap
vetakıparçalarıelegeçmiştir.
Bu tabakaların altında, Garstang’in “silo base” olarak
adlandırdığı tabaka bulunmaktadır. Bu yıl yaptığımız
kazılarla,geçensenelerdeortayaçıkardığımızovalevin
yanındaki üç deponun planı tamamlanmıştır. Bunun
dışında,üçyeni,aynıtipte,taşdöşemelivekalınçamur
duvarlıdepo,yanyanaortayaçıkarılmıştır.Bubuluntular,GeçNeolitikDönem’deorganizebirtahıldepolama
işlemininYumuktepe’degerçekleştirilmişolduğunugöstermektedir. Ayrıca bu tabakalarda, çok sayıda boyalı
çanakçömlekelegeçmiştir.
Kazılarınyanısırabuyılbotanikanalizleridevametmiştir.Analizler sonucunda zeytin çekirdekleri, arpa, buğday ve bakla tohumları tespit edilmiştir. Ayrıca, Geç
Neolitik Dönem’e ait bir ekmek parçası da bulunmuştur.
Bu yıl için belirlediğimiz üçüncü amaç doğrultusunda,
Son Kalkolitik ve Tunç Çağı stratigrafisini, höyüğün
kuzeybatısında ve güney yamacındaki açmalarda görebilmekiçinikideğişikalandakazıyapılmıştır.Höyüğün
kuzeybatısındaki açmalarda (L 7 ve M 7 plan kareleri),
GeçKalkolitikDönem’eaitikimekanortayaçıkarılmıştır.
Temelsiz,beyazsıvalı,kerpiçduvarların80cm.yüksekliğindeki kalıntıları günümüze kadar ulaşabilmiştir. Bu
alanda ele geçen buluntuların içinde silindirik taş boncuklardanbirkolye(Res.7)vebirminyatürkapvardır.
Höyüğüngüneyyamacındaki2006yılındaaçılanaçmalarbuyıl8x12m.boyutlarındagenişletilmiştir.Buaçmada,öncekiyıldakazılmışHititİmparatorlukDönemi’ne
tarihlendirilen yangın geçirmiş mekan, doğu yönde
genişletilerek, altındaki tabakalar incelenmiştir. Mekanlarıniçinde,çoksayıdayanmıştümkerpiçveelleyapılmışHititDönemi’neaittipikkırmızıçanakçömlekele
geçmiştir. Bunun altında, 2007 yılında Son Kalkolitik
Çağ’a ait bir mekan bulunmuştur. Bu mekanın kerpiç
duvarı,büyükbirtaşdestekduvarıylataştemellerüzerinde yükselmektedir. Bu tabakada bulunan çok sayıda
tümeyakınparçalarhalindekiçoktipik,birbirininbenzeriçanakçömleklerin,hemhızlıdönençarkta,hemde
elleyapılmışolduğudikkatiçekmektedir.Buikistandard
tipvebirbirinebenzeyençanakçömlek,GeçKalkolitik
Dönem’de kontrollü seri üretimin başladığına işaret
etmektedir.Bunarağmen,bukaplarıyapanbirseramik
ustası,tümolarakelegeçmişbirkabıniçyüzeyinebilemediğimizbiramaçdoğrultusunda,birboncukyerleştirmiştir.
86
Res.7
GeçKalkolitik
Dönem’eaitkolye
Fig.7
Necklacefromthe
LateChalcolithic
period
layoutdrawingsofthestoreroomsnexttotheovalhouse,
uncoveredinrecentyears.Inaddition,threenewstoreroomsofthesametype,withstonepavedfloorsanda
thick mud plaster, were uncovered side by side.These
finds indicate organised grain storage in Late Neolithic
Yumuktepe. Numerous painted pottery wares in these
layerswerealsouncovered.
Botanic analyses continued alongside the excavations.
Analysisidentifiedolivepits,barley,wheat,andlegume
seeds.Inaddition,apieceofbreaddatingfromtheLate
Neolithicwasalsofound.
Forourthirdgoal,wedugtwonewareasintrencheson
thenorthwestandsouthslopesinordertobeabletosee
the Late Chalcolithic and Bronze Age stratigraphy.The
trenchesinthenorthwestofthemound(grid-squaresL7
and M 7) contained two rooms dating from the Late
Chalcolithicperiod.Themudbrickwallswithnofoundations and white plaster have survived to a height of 80
cm. Small finds from this area included a necklace of
cylindricalstonebeads(Fig.7)andaminiaturevessel.
Trenchesonthesouthslopedugin2006wereextended
by 8x12 m. this year. The building of Hittite Imperial
period,whichwasuncoveredtheyearbeforeandwhich
hadsufferedbadlyfromafire,wasextendedtowardeast
inordertoexplorethelayersbeneathit.Insidetherooms
numerousburntmudbricksandtypicalredwaresdating
from the Hittite period were uncovered. Underneath
wasaroomdatingfromtheLateChalcolithicperiodthat
wasdiscoveredin2007.Themudbrickwallofthisroom
risesfromstonefoundationswithalargestoneretaining
wall. In this layer a large number of very typical and
almostidenticalpottery,foundalmostintact,wasfound
whichhadbeenproducedonbothafastwheelandby
hand.ThesetwostandardtypesandsimilarpotteryindicatethatcontrolledmassproductionstartedintheLate
Chalcolithic period.Also a potter placed a bead inside
anintactvessel,forreasonswhichareunknowntous.