tıbbi atık bertaraf metodu olarak otoklav ile sterilizasyonda sondan

tıbbi atık bertaraf metodu olarak otoklav ile sterilizasyonda sondan

TIBBİ ATIK BERTARAF METODU OLARAK OTOKLAV İLE
STERİLİZASYONDA SONDAN PARÇALAMALI SİSTEM ÖRNEĞİ
REAR-BREAKING SYSTEM DRAFT IN AUTOCLAVE AIDED- STERILIZATION AS
AN ELIMINATION METHOD OF MEDICAL WASTES
Cengiz ESMEN(*), Kâmil B. VARINCA(**), Abdul Samet ŞENGİL(*), Deniz ALBAYRAK(*)
(*)
(**)
[email protected], [email protected], [email protected]
Yıldız Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü, Öğretim elemanı, İstanbul, [email protected]
ÖZET
Tıbbî Atıkların yasal bertaraf metotları, 22/07/2005 tarih ve 25883 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak
yürürlüğe girmiş olan Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde sıralanmıştır. Yönetmelik ile birlikte yakma
teknolojisi dışındaki alternatif teknolojilerin ülkemizde kullanılmasına izin verilmiş olup 31/03/2006 tarihinde
Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan 2006/7 sayılı Genelge ile alternatif teknolojiler arasında
sterilizasyon yöntemi tavsiye edilmiştir.
Yönetmeliğe göre sterilizasyon, bakteri sporları dâhil her türlü mikrobiyal yaşamın fiziksel, kimyasal, mekanik
metotlar veya radyasyon (irradiation) yoluyla tamamen yok edilmesini veya bu mikroorganizmaların
seviyesinin % 99,9999 oranında azaltılmasını ifade etmektedir. Yöntemin başarılı olup olmadığı yine
yönetmelikte yer alan kontroller ile sağlanmaktadır. Sterilizasyon çeşitli yöntemler ile yapılmakla birlikte tıbbî
atık bertarafında en çok kullanılan yöntem otoklav yöntemidir. Otoklav ile sterilizasyon yönteminde önden ve
sondan parçalamalı olmak üzere iki yöntem uygulanmaktadır.
Bu çalışma kapsamında, Bursa Büyükşehir Belediyesi kontrolünde kurulmakta olan Yeni Tıbbî Atık Yönetim
Sisteminin bertaraf safhasında yer alan Otoklav ile Sterilizasyon kısmı incelenmiş, sistemin fayda ve avantajları,
ekonomik yönden incelenmesi ve diğer metotlar ile kıyaslaması yapılmıştır. Sonuç olarak tıbbî atık bertarafında
sterilizasyon yönteminin uygulanabilirliği, verimliliği ve ekonomikliği ortaya konularak sondan parçalamalı
otoklav ile sterilizasyon yöntemi tıbbî atık bertarafı için uygun bir yöntem olarak önerilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Tıbbî atık yönetimi, sterilizasyon, otoklav
ABSTRACT
Legal elimination methods of medical wastes have been enumerated in the Regulation of Medical Waste Control
which was published and has gone into effect in the Official Bulletin of Turkish Republic # 25883 on July 22,
2005. With this regulation, alternative elimination technologies excluding the ‘Burning Technology’ have been
allowed in our country; also, among alternative technologies the ‘Sterilization Method’ has been recommended
in the Regulation # 2006/7 published by the Department of Forestry and Environment on March 31, 2006.
According to this regulation sterilization means complete annihilation of all kinds of microbial lives, including
bacteria spores, or reduction of their level at a rate of % 99.9999 by means of physical, chemical, mechanical
methods and/or irradiation. The efficiency of the method is also evaluated according to the test criteria stated in
this Regulation. Although the sterilization can be done in many ways, the major elimination method of medical
wastes is autoclave method. This type of sterilization is implemented in a two phased process consisting of the
front and the rear annihilation.
In this study we concentrate on the ‘Autoclave based Sterilization’ as observed in the Elimination Phase of the
New Medical Wastes Management System which is being constructed by the Municipality of the Metropolis of
Bursa, Turkey. Also, we evaluate the benefits and advantages of the system as well as economical aspects, and
compare it with other elimination methods. Based on these observations, we display the feasibility, efficiency
and economic advantage of the medical wastes elimination system, and we recommend the Autoclave based
Sterilization’ via rear annihilation as a convenient and advantageous method.
Keywords: Management of Medical Wastes, Sterilization, Autoclave.
1. GİRİŞ
Tıbbî atık, her türlü sağlık kuruluşundan kaynaklanan patolojik ve patolojik olmayan, enfekte, kimyasal ve
farmasotik atıklar ile kesici-delici malzemelerdir. Sağlık kuruluşlarından kaynaklanan bu atıklar düzenli bir
şekilde toplanıp bertaraf edilmezse insan ve cevre sağlığı açısından önemli bir tehlike arz ederler. Bu nedenle
birçok bertaraf yöntemleri geliştirilmiştir. Ancak uygulama aşamasında birçok faktöre dikkat edilmelidir.
Tıbbî atıklar uygun şekilde toplandıktan sonra bertaraflarının da yönetmeliğe uygun olarak yapılması gerekir.
Son yıllarda tıbbî atıkların bertaraf teknolojilerinde farklılıklar olmuştur. Önceleri yakma sistemleriyle bertaraf
edilen tıbbî atıklar, maliyetinin ve çevreye verdiği zararın yüksekliği sebebiyle yakmadan son yıllarda vazgeçilip
yeni teknolojilere yönelim olmuştur:
2. TIBBÎ ATIK BERTARAF METODLARI
Tıbbî atıkların bertarafı için kullanılan teknolojiler aşağıda kısaca açıklanmıştır.
Buhar Sterilizasyonu (Otoklav)
Basınçlı su buharı ile sterilizasyon sağlar. Sterilizasyon ortamında nem bulunduğundan sıcaklık transferi daha
etkin ve hızlı olur. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].
• Tıbbî atık poşetleri silindir biçimindeki kapalı reaksiyon odasına yönlendirilir.
• Otoklavla sterilizasyon sonucunda hacim parçalama ünitesi sonucunda %70 azalır.
• Bu işlemlerden sonra geriye kalan atık inert maddedir ve depolama sahasına gönderilir.
• Bu yöntem gözenekli ve buharın kolayca penetre olabildiği atıklar ve deliciler için uygundur. Patolojik
atıklar, kimyasal atıklar ve düşük radyoaktiviteli atıkların bertarafı için uygun değildir.
• Otoklav etrafında eğer yeterli hava akımı yok ise, koku problem olabilir. Ancak yapılan araştırmalara
göre tesisi etrafında yapılan ölçümlerde, yeterince ön vakumlama uygulanan sistemlerin etrafında uçucu
organik karbon (VOC) tespit edilmemiştir.
• Proses tamamen kapalıdır.
Mikrodalga Sterilizasyonu
Işınlama ile tıbbî atıkların içindeki nem ve suyu belli bir sürede ısıtarak gerçekleştirilen bir yöntemdir. Sistemin
özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].
• Mikroorganizmaların büyük çoğunluğunun yok olması 2450 MHz frekans ve 12,24 dalga boyundaki
dalgaların aktivitesiyle oluşur.
• Belli oranda su içeren ve nemli atıklar için uygundur.
• Atıklar önce nemlendirilir ve 110 0C’de sıcak buharla doyurularak hava filtre sistemiyle uzaklaştırılır.
Atıklar toplama odasında 20 dakika kalır.
• Prosesten önce atıklar parçalanır, granül hale getirilir, hacim %80 azaltılır.
• Proses tam otomatiktir. Sistem tamamen kapalıdır.
• Mikrodalga teknolojisi sıvı kan ve tehlikeli kimyasal maddeler için kullanılamaz.
Kimyasal Dezenfeksiyon
Uygun kimyasal malzemeler kullanılarak atıkların dezenfekte edilmesidir. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca
verilmiştir [1,2].
• Çoğunlukla kullanılan dezenfektan maddeler; aldehitler, klor bileşikleri, amonyum tuzları ve fenol
bileşikleridir. Güçlü dezenfektanların kullanımının çevre üzerindeki ters etkileri en az düzeyde
sınırlanmalıdır.
• Kimyasal atıklar kadar insan ve hayvan atıkları da kimyasal dezenfeksiyona yönlendirilmemelidir.
• Bu teknolojinin kullanıldığı alanlar, enfekte olmuş vücut sıvıları, mikrobiyolojik atıklar, kesiciler, tekrar
kullanılabilir objelerdir. Küçük miktarlar için uygundur. Patolojik atıklar için uygun değildir. Ayrıca
hastane atık suyu da dezenfekte edilmelidir.
• Prosesin hızı ve kapasitesi kullanılan ayıracın miktarına, tipine, zamana ve atıkla temas alanına,
sıcaklığa, rutubete ve pH gibi etmenlere bağlıdır. .
• Parçalamayla dezenfeksiyon prosesinin bir ısı prosesiyle birleşmesi %60-90 atık hacmi azaltılmasına
sebep olur.
•
Maliyetler, öncelikle fiyat ve dezenfeksiyon maddelerinin kullanımına ve parçalama ekipmanına
bağlıdır.
Yüksek Isılı Buhar İle Dezenfeksiyon
Tıbbî atıkların yüksek buhar altında dezenfekte edilmesidir. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].
• Hastane atıkları dezenfeksiyon sistemi ısınabilen bir parçalayıcı ve bir dezenfeksiyon ünitesidir.
• Dezenfeksiyon ünitesi atmosfer basıncı ve yüksek sıcaklık buhar oluşturma prosesine dayanır.
• Yüksek ısılı buhar, parçalama işlemi sırasında 480-705 °C’ye ulaşır. Uçucu organik bileşikler (VOC)
1537 °C’de sıcaklıkta yok olur.
• Atıklar parçalayıcıda dip kısımdadır. Atık hacmi %50 azalır.
• Bu teknoloji klor ve düşük radyasyon içeren atıklar dâhil tüm atık türlerine uygulanabilmektedir. Ancak
teknoloji kanser de dâhil olmak üzere ciddi sağlık problemlerine sebep olacak dioksinleri üretir ve
havaya salar.
• İlk yatırım maliyeti yüksektir.
Kuru Isı Dezenfeksiyonu
Sıcak hava sirkülasyonu ile dezenfeksiyonun sağlanmasıdır. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].
• 25 mm çapında atıklar parçalanır ve dönen burgulu bir kısımda ön ısıtmaya tabi tutulur.
• Proses sıcaklığı 110-140 °C arasında farklılık gösterir.
• Sanitasyon 20 dakika sürer, kalan ikincil atık sıkıştırılır, oluşan gaz filtrasyondan geçer.
• Hacim %80, ağırlık %20-35 azalır.
• Enfekte ve kesici atıkların arıtılması için önerilir.
• Düşük radyoaktif metaryaller, hücresel ve patolojik atıklara uygulanmamalıdır.
• Kuru ısı işlemleri, buhar bazlı işlemlerden daha yüksek sıcaklık ve daha uzun maruz bırakma zamanı
kullanırlar ama zaman-sıcaklık şartları aslında malzemeye ve işlenen atığın ebadına bağlıdır.
Rotoklav
Otoklavın otomatik versiyonudur. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].
• Otoklavın modernleşmiş versiyonudur. İşlem tamamen otomatiktir.
• Atıklar mühürlenmiş torbalarda dönen basınçlı odaya gönderilir.
• Sterilizasyon su buharı ile gerçekleştirilir. (345 kPa basınç ve 136 °C sıcaklık)
• Hacim (parçalamasız) %50-60 azalır ve bunu takiben öğütme yapıldıktan sonra hacim %80 azalır.
• Proseste meydana gelen gazlar karbon filtresinden geçirilir, koku emisyonu sınır değerlerdedir,
yoğuşma suyu kanalizasyona deşarj edilebilir.
• Makine önceden parçalanmış atığı ayırmaya yardım eder ve steril malzeme geri dönüşüme gönderilir.
• Makine laboratuar atıklarını, yatak malzemelerini ve hayvan kalıntılarını sterilize edebilir. Proses
radyoaktif ve kimyasal atıklar için uygun değildir.
• Ön parçalama yaptığı için hepa filtreye gerek duyar.
Hidroklav
Proses sıcaklığın ve buharın dinamik hareketinin etkisi altında organik maddelerin hidrolizine dayanır. Sistemin
özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [1,2].
• Sisteme buhar girişiyle ısı ani yükselir ve karışmış atıkların suyu giderilir.
• Proses yüklemeden itibaren bir saatte tamamlanır. Uygun sterilizasyon prosesi 20 dakika sürer.
• Yoğuşmuş buhar işleme geri döndürülür.
• Verimlilik testi bu aletin 132 °C’de 15 dakika ve 121 °C’de 30 dakika sonrasında log10-6 steril
seviyelerini başardığını gösterir. Sterilize atıklar parçalanmış ve tanınamaz hale gelirler. Ağırlık %50
hacim ise %80 azalır.
Yakma
Proses sonunda tüm maddelerin su ve karbondioksite dönüştürülmesi esasına dayanan bir yöntemdir. Yanma
sonucu yüksek miktarda enerji açığa çıkar. Sistemin özellikleri aşağıda kısaca verilmiştir [3].
• Çok değişik tıbbî atık işlenebilir
• Yüksek ısıda patolojik atıklar yok olur
• Atık hacmi çok küçülür. (%7-10’lara kadar inebilir)
• Yüksek ısıya ulaşmak pahalıdır, kurulumu ve işletimi pahalı tesislerdir.
•
•
Hidrojen klorür, dioksin gibi toksik gazlar da dâhil olmak üzere hava kirliliği sebebidir. Havadaki
dioksinin en önemli kaynağı atıkların yakılmasıdır. Dioksin oluştuğunda bir gaz molekülü ya da bir katı
ya da sıvı fazda da olsa organik partiküllere bağlanır. Bir kez bağlandığında rüzgârla taşınır ve sonunda
yıkanır ya da toprağa yerleşir. Dioksinler ışığa duyarlıdırlar fakat oldukça düşük oranda bozulurlar.
Topraktaki dioksinin yarı ömrü 25 ilâ 100 yıl arası olarak hesaplanmıştır. Dioksin ayrıca kanserin
destekçisi olarak davranır. Dioksinin küçük çocuklarda tiroid hormonu düzeylerini etkilediği tespit
edilmiştir.
Kurulacak olan bir yakma tesisinin maliyeti milyon dolarlar ile ifade edilmektedir.
Yukarıda bahsedilen sistemlerin avantaj ve dezavantajları özetlenecek olursa [3];
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Otoklav: Sistemde yüksek buhar basıncı altında buhar ile atık işleniyor ve son vakumlama yaptığı için
ayrıca işlenen atığı kurutulmasına gerek yoktur.
Mikrodalga sanitasyonu: Otoklava göre ilk yatırım bedeli daha yüksektir. Çıkan atıklar otoklava göre
daha kurudur ancak parçalanan atıkların çok küçük boyutta olması atıkların uçuşma problemini
beraberinde getirir.
Kimyasal dezenfeksiyon: Küçük miktardaki tıbbî atıklar için uygun olabilir, maliyeti de değişik
boyutludur. Çevre üzerine etkilerin en aza indirilmesi için kullanılan kimyasal malzemenin iyi arıtılması
gerekir ki bu da ek maliyet getirir.
Yüksek ısı ile dezenfeksiyon: İlk yatırım maliyeti ve işletme bedeli yüksektir. Çevre açısından uygun
değildir. Sistemde dioksin üretilir ve havaya salınır.
Kuru ısı dezenfeksiyonu: Buhar bazlı işlemlerden daha fazla yüksek sıcaklık ve daha uzun maruz
bırakma zamanı kullanır. Bu ise daha fazla para ve enerji demektir.
Rotoklav: Koku problemi vardır, ilk yatırım bedeli yüksektir, atık yükleme haznesi ve parçalayıcı iç içe
olduğu için en sık arıza yapabilecek yer olan bıçaklarda sorun olduğunda sistem devre dışı kalır. Filtre
kullandığından filtre maliyeti yüksektir.
Hidroklav: Buhar için enerji ihtiyacı fazladır, düşük miktardaki tıbbî atıklar için uygundur.
Yakma: Kurulumu ve işletimi çok pahalıdır. Uygun filtre sistemi kullanılmadığında hava kirliliği
kaynağıdır.
Dioksin ve furan gibi kanserojen gazlar oluşur. Bertaraf edilmeleri için filtre sistemlerine ihtiyaç vardır.
Ayrıca günümüzde terk edilen bir yöntemdir.
Tüm sistemler incelendiğinde buharla sterilizasyon sisteminin en uygun yöntem olduğu görülmektedir.
3. STERİLİZASYON SİSTEMİ
Enfekte atıkların içinde belli bir zaman aralığında gerekli buhar, basınç ve sıcaklığa maruz bırakılarak içindeki
enfekte atıkların zararsız hale getirilmesi işlemi sterilizasyon olarak tanımlanır. Diğer bir tanımla nem, ısı ve
basınçla mikroorganizmaların inaktive edilme işlemidir. Bu işlem otoklav veya sterilizatör denen cihazlar
içerisinde yapılır ki otoklav içinde bölmelerin olduğu vakum prosesli buharlı sterilizasyon/dezenfeksiyon
cihazıdır [3].
Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 46. Maddesine göre enfeksiyöz atıklar ile kesici-delici atıklar,
sterilizasyon işlemine tabi tutularak zararsız hale getirilebilirler. Zararsız hale getirilen atıklar, evsel atık
depolama alanlarında depolanarak bertaraf edilebilirler. Sterilizasyon sistemleri büyükşehirlerde büyükşehir
belediyeleri, büyükşehir belediyesi olmayan yerlerde ise belediyeler veya bunların yetkilerini devrettiği kişi ve
kuruluşlar tarafından kurulur ve işletilir. Üniteler tarafından münferit sterilizasyon tesisleri kurulamaz ve
işletilemez [4].
Sterilizasyon Verimi
Sterilizasyon işleminin geçerliliği Yönetmelik Madde 47’de ele alınmıştır. Maddeye göre sterilizasyon işlemine
tabi tutulan enfeksiyöz atıkların zararsız hale getirilip getirilmediği kimyasal ve biyolojik indikatörler
kullanılarak test edilir. Kimyasal indikatörler; enfeksiyöz atığın otoklav sterilizasyonunda kullanılır.
Sterilizasyon tamamlandığında, atık ile birlikte otoklava konulmuş kimyasal indikatör taşıyıcısında renk
değişikliği saptanmalıdır. Biyolojik indikatörler olarak; nemli yüksek sıcaklıklara hastalık yapıcı
mikroorganizmalardan daha dayanıklı, insanda hastalık yapıcı etkisi olmayan, sporlu bakteriler Bacillus
stearothermophilus veya Bacillus subtilis var. niger standart kökenleri kullanılır [4].
Sterilizasyondan çıkan sterilize edilmiş ve evsel atık karakterizasyonu kazanmış atıklar, atık bertaraf sahasında
depolanmadan önce sterilizasyon tesisinin bulunduğu sahanın uygun bir yerinde çevreye zarar vermeyecek
şekilde kapalı konteynerler içinde biyolojik indikatör testleri sonuçlanıncaya kadar muhafaza edilir ve bekletilir.
Test sonucu olumlu ise atık depolanmak üzere depolama sahasına gönderilir. Test sonucu olumsuz ise sistem
kontrol edilir ve sterilizasyon işlemi tekrarlanır [4].
Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği’nin 46. Maddesine göre sterilizasyon tesislerinde atık parçalama (shredding)
mekanizmasının bulunması zorunludur. Parçalama ünitesi sterilizasyon bölümünün sonunda veya önünde yer alır.
Atık parçalama ünitesinin sterilizasyon ünitesinden önce kullanılması durumunda, işlem sonunda bu ünite de
sterilizasyon işlemine tabi tutulur [4].
Ancak ön parçalama yapan sistemlerde bazı potansiyel tehlikeler bulunmaktadır. Ön parçalamalı sistemlerin
çalışma prensipleri ve olası tehlikeler şunlardır [3]:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ön parçalama yapan sistemler genellikle sürekli vakumlama ve ortamı filtre etmeye ihtiyaç duyar.
Filtre maliyeti yüksektir.
Vakumlanan hava filtreden geçirilerek atmosfere bırakılır. Böylece emisyon oranlarını izin verilen
ölçülerde tutmak için filtre maliyeti ortaya çıkar.
Vakumlama veya filtre sisteminde meydana gelebilecek arızalar, buna bağlı olarak çalışan parçalayıcı
ünitesini etkiler.
Meydana gelebilecek bu tür arızalar çalışanlar için büyük riskler oluşturur.
Ön parçalama yapan sistemlerde, kapasite, bıçakların yıpranmasına bağlı olarak sürekli düşme eğilimi
gösterir.
Parçalayıcı 20x30 mm veya daha büyük metal cisimlerin geçmesine izin vermez ya da bıçaklar zarar
görür. Böyle bir durumda operatörün işlemi durdurması ve atığa müdahale etmesi gerekir. böylece
çalışanlar steril edilmemiş atıkla temas eder.
Parçalama ünitesi sistem içerisinde otomatik olarak steril edilmiyorsa, işlemden sonra manüel olarak
kimyasal dezenfektanlara ihtiyaç duyar. Bu da yine çalışanlar için bir başka risk olmasının yanı sıra
harcanan zamana bağlı olarak maliyeti ve kapasiteyi etkileyen bir faktördür.
Parçalayıcının herhangi bir sebepten dolayı bozulması sonucu çalışan personel steril edilmemiş atıkla
muhatap olmaktadır.
Bu nedenle sondan parçalamalı sistemler daha uygundur.
Bursa’da Kurulu Sondan Parçalamalı Otoklav
Sondan parçalamalı otoklav sistemi atıkların ilk önce otoklav içerisinde steril edilmesini daha sonrada sterilize
edilmiş atıkların parçalanması ifade etmektedir. Bu şekilde işlem gören atıklar iş ve isçi sağlığı yönünden önden
parçalamalı sistemlere karşı daha güvenlidir. Ayrıca sondan parçalamalı otoklav sistemi endüstriyel anlamada
dünyada en çok yaygın olarak kullanılan sterilizasyon sistemidir [5].
Bursa’da kurulmakta olan sterilizasyon tesisi sondan parçalamalı olarak çalışan dünyanın en büyük endüstriyel
anlamada otoklav üreticisi olan Bondtech firmasının ürettiği 21.600 kg/s kapasiteli otoklav ile kurulmaktadır. Bu
sistemde parçalama sonda olduğu ve son vakumlama yapıldığından dolayı otoklavın içerisinde fazla buharın
dışarı atılmasıyla atığın içerisindeki nem oranı azaltılmaktadır [3].
Ayrıca bu sistemde ön vakumlama ve son vakumlama yaparken dışarıya atılan otoklav içerisindeki havanın
filtreden geçirmek yerine dışarıya çıkan havanın yüksek basınç altında 195 °C buhar ile muamele edilerek
kondansatör yardımıyla buhar ile sterilize edilmiş hava yoğunlaştırılarak filtre ihtiyacı duymadan sistem daha
verimli bir şekilde çalışması sağlanmıştır. Otoklavın çalışma prensibi ve aşamaları aşağıda belirtilmiştir [6].
Ön Vakumlama: Otoklav kapağı kapatıldıktan sonra otoklav içerisindeki havayı boşaltarak, tıbbî atığın daha
etkili ve hızlı bir şekilde buhara maruz kalmasını sağlanır. Yukarıda da bahsedildiği gibi ön vakumlama sonucu
dışarıya atılan hava mikrobik tehlikelere karşı 4,1 bar basınç ve 195 °C buharla muamele edilerek ve
kondansatör yardımıyla yoğunlaştırılır. Böylece havaya herhangi bir risk içerecek atık verilmemektedir.
İşlem: Ön vakumlama yapıldıktan sonra otoklav içerisine boyler vasıtasıyla 145 °C ve 4,1 bar basıncı ile 30
dakika boyunca buhar verilir. Bu işlem sonucunda tıbbî atıkların sterilizasyonu gerçekleşmiş olur.
Son Vakumlama: Otoklav içerisindeki fazla buhar dışarı atılırken yine herhangi bir risk oluşturmaması için yine
dışarıya atılan hava 4,1 bar basınç ve 195 °C buharla muamele edilerek kazan içindeki fazla buharı tahliye
ederek buhar temizleme işlemini hızlandırır. Bu işlem atıktaki fazla nemi gidererek imha için daha hafif/ kuru
atık ürünü elde edilmesini sağlar. Nemin giderilmesi rahatsız edici kokuları otomatik olarak kontrol eder.
Buhar Yoğunlaştırıcı: Yoğunlaştırıcı otoklav kazanından buharı hızlı ve etkili bir şekilde temizlemek için
tasarlanmıştır. İşlem buharı otoklav kazanından sonra harici olarak tamamen yoğunlaştırılmıştır. Buhar
temizleme işlemi yaklaşık 2-3 dakika içinde tamamlanır.
Otoklav: Kazanı tam vakumlama için tasarlanmıştır. Sterilizasyon ünitesi yatay silindir basınç kazanı halinde
hidrolik çabuk açılır kapak ile beraber biçimlendirilmiş ve kaynaklanmıştır.
Tıbbî atıklar otoklav içine yerleştirildikten sonra işlem tam otomatik olarak gerçekleştirilir. Sterilizasyon
işleminin ardından atılar kimyasal ve biyolojik indikatörler ile test edilirler. Steril hale getirilmiş atıklar
parçalanarak depo sahasına gönderilir, steril hale gelmemiş atık varsa onlar da tekrar sterilizasyona girerler.
Otoklavdan çıkan atıklar elli sistemle parçalama ünitesine getirilir. Atıklar sterilize olduğu için artık isçiler için
bir risk oluşturmaz. Parçalama ünitesi sonucunda atıklar %70 oranında hacim küçülür. Parçalama ünitesinden
çıkan atıklar artık sıkıştırma ünitesi ile sıkıştırılarak katı atık depo sahasına evsel atıklar birlikte muamele
edilmek üzere gönderilirler [3].
4. DEĞERLENDİRME VE ÖNERİLER
Tıbbî atıkların bertarafında birçok metot kullanılabilmektedir. Ancak sterilizasyon işlemi sahip olduğu
avantajlarla ön plana çıkmaktadır. Ülkemizde tıbbî atıkların yasal bertaraf metotları, 22/07/2005 tarih ve 25883
sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiş olan Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinde sıralanmıştır.
Yönetmelik ile birlikte yakma teknolojisi dışındaki alternatif teknolojilerin ülkemizde kullanılmasına izin
verilmiş olup 31/03/2006 tarihinde Çevre ve Orman Bakanlığı tarafından yayınlanan 2006/7 sayılı Genelge ile
alternatif teknolojiler arasında sterilizasyon yöntemi tavsiye edilmiştir.
Sterilizasyon yönteminde yönetmelik uyarınca parçalamalı sistem gereklidir. Bu parçalama başta veya sonda da
yapılabilmektedir. Ancak önden parçalamalı sistemlerde parçalayıcının direk tıbbî atık ile temas etmesinden
dolayı temizlik ihtiyacının sürekliliği ve personelin sterilize edilmemiş atıkla muhatap olma riskinden dolayı
daha güvenli ve ekonomik olan sondan parçalamalı sistemler tercih edilmektedir.
Bursa Büyükşehir Belediye sınırları içinde bulunan tüm sağlık kurum ve kuruluşları, doktor ofisleri ile talep
halinde evlerden kaynaklanan tıbbî atıklar da dahil olmak üzere kentteki tüm tıbbî atıkların Tıbbî Atıkların
Kontrolü Yönetmeliği kapsamında halk sağlığına ve çevreye zarar vermeden ayrı toplanması, taşınması ve tıbbî
atık sterilizasyon tesisi inşa edilerek, tıbbî atıkların sterilize edildikten sonra bertaraf edilmesi amacı
doğrultusunda 10 yıl müddetle işletilmesi işi kapsamında kurulmuş olan Tıbbî Sterilizasyon Tesisinde sondan
parçalamalı otoklav sistemi avantajlarından dolayı tercih edilmiştir.
5. KAYNAKLAR
[1].
[2].
[3].
[4].
Health Care without Harm, “Non-Incineration Medical Waste Treatment Technologies”, 2001.
Health Care without Harm, “Non-Incineration Medical Waste Treatment Technologies in Europe”, 2004.
ERA Medikal ve Çevre Teknolojileri San. Tic. Ltd. Şti.
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, “Tıbbî Atıkların Kontrolü Yönetmeliği”, R. G. Tarih: 22/05/2005, R.G.
Sayı: 25883.
[5]. Waste International Magazine, “Cost-effective Medical treatment proven Technology: High vacuum/ high
pressure Autoclave systems”, Gateway publishing, volume II, 1995.
[6]. BondTech, http://www.bondtech.net, (20/04/2008)