docTemmuz/Ağustos/Eylül 2011
download 
Şikayet Transkript
Temmuz/Ağustos/Eylül 2011
TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2011 JULY-AUGUST-SEPTEMBER 2011 SAYI 2 ISSUE 2 Bergama’nın Büyüleyici Etkisi Bergama’s Fascinating Aura Hattuşa Sfenksini Bekliyor Hattusha is Expecting its Sphinx Ayasofya’ya Sihirli Bir Dokunuş A Magic Touch at The Hagia Sophia FATİH’İN SIRÇA SARAY’I: ÇİNİLİ KÖŞK MÜZESİ The “Glass Palace” of Sultan Mehmet II The Conqueror: The Tiled Pavilion Museum Museum Pass Museum Pass Museum Pass A KEY TO HISTORY A KEY TOAHISTORY KEY TO HISTORY Introducing the much anticipated Introducing theIntroducing much anticipated the much anticipated Museum Pass İstanbul Card! Museum Pass İstanbul MuseumCard! Pass İstanbul Card! The card will be available at the end of July in The card beanyone available at the end of July inat the end of July in Thetocard will beRepubavailable İstanbul. It willwill allow enter into will allowofanyone into Repubİstanbul. will Tourism allow anyone to enter into Republic ofİstanbul. Turkey ItMinistry CulturetoItenter and lic of Turkey inMinistry Culture andPass Tourism lic ofofThe Turkey Ministry of Culture and Tourism -owned museums İstanbul. Museum -owned İstanbul. The Museum Pass The Museum Pass İstanbul Cardmuseums will cost in72-owned Turkish museums Liras and inwillİstanbul. İstanbul Cardentrance will costİstanbul anda 72 willTurkish Liras and will Card Liras will for cost permit a single to 72 theTurkish museums permitofathree singledays entrance to athesingle museums for to a the museums for a entrance maximum or permit 72 hours. maximum of three days or 72 hours. maximum of three days or 72 hours. This is a great solution for tourists who want to see This is a great of solution for that tourists who want This is a great solution forsee tourists who want to see the masterpieces İstanbul everyone talksto the masterpieces of İstanbul that everyone talks that everyone talks the masterpieces of İstanbul about. Museum Pass İstanbul about. about. Museum Pass İstanbul Museum Pass İstanbul The Museum Pass İstanbul is valid for seventy-two Temmuz ayının sonunda satışa sunulacak olan kart, Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve The Museum Pass İstanbul is valid for seventy-two ayının sonunda sunulacak olansatışa kart, Türkiye Cumhuriyeti The Museum Pass İstanbul is valid forTemmuz seventy-two Temmuz ayının sonunda sunulacak olan kart, Kültür Türkiye hours and is activated at the time of your first Turizm Bakanlığı’nın İstanbul’ dsatışa a bulunan müzelerinde geçerli olacak. Museum Pass veCumhuriy is activatedhours at the of your first İstanbul’ da bulunan müzelerinde geçerli olacak. Museum andtime is activated at the İstanbul, timeTurizm of your firstya da 3 gün Turizm Bakanlığı’nın İstanbul’tek dagiriş bulunan müzelerinde geçerli entryhours to theand museum. 72 Bakanlığı’nın saat boyunca ilgili müzelere olanağı sağlayacak ve Passolacak. M entry to the museum.entry to the museum. İstanbul, 72 saat ya da 3 gün boyunca tek giriş olanağı sağlayacak İstanbul, 72 saat yailgili da müzelere 3 gün boyunca ilgili müzelere tek girişveolanağı s 72.-TL’ den satılacak. 72.-TL’den satılacak. 72.-TL’den satılacak. No more standing in queue, this pass allows you to No more in queue, thisstanding pass allows you tothis pass allows you to No in queue, go straight tostanding the turnstile andmore save time. İstanbul’da bulunan yabancı misafirlere büyük kolaylık sağlayacak olan Museum Pass go straight to the turnstile and save time. İstanbul’ a bulunan yabancı misafirlere büyük kolaylık olan Museum Pass olan go straight to the turnstile and save time. İstanbul’ da bulunan yabancı misafirlere büyük kolaylık sağlayacak İstanbul, gişedkuyruğunda beklemeden müzeleri ziyaret etmesağlayacak olanağı sunuyor. İstanbul, gişe kuyruğunda beklemeden müzeleribeklemeden ziyaret etmemüzeleri olanağı sunuyor. İstanbul, gişe kuyruğunda ziyaret etme olanağı sun There will be 6 museums which you can enter be 6The museums can enterwhich you can enter There which willarebeasyou 6follows: museums easilyThere with will this card. museums İlk müze ziyaretinde geçerliliği başlayan Museum Pass İstanbul 72 saat boyunca aşağıda easily with this card. The museums as follows: İlk as müze ziyaretinde geçerliliği başlayan Museum Passbaşlayan İstanbulMuseum 72 saat boyunca aşağıda easily with thisarecard. The museums follows: İlk müze ziyaretinde geçerliliği Pass İstanbul 72 saat boy yer are alan müzeleri ziyaret etme olanağı sunuyor: yer alan müzeleri ziyaret olanağı sunuyor: yer etme alan müzeleri ziyaret etme olanağı sunuyor: Hagia Sophia Museum, Topkapı Palace Museum HagiaHarem SophiaApartments), Museum, Topkapı Palace Museum Hagia Sophia Museum, TopkapıAyasofya Palace Museum (except Chora Museum, Müzesi, Topkapı Sarayı Müzesi (Harem Dairesi hariç), Kariye Müzesi, İstanbul (except Harem Apartments), Chora Museum, Ayasofya Müzesi, Topkapı SarayıEserleri MüzesiTopkapı (HaremSarayı DairesiMüzesi hariç), Kariye İstanbul (except Harem Apartments), Chora Museum, Müzesi, Dairesi hariç), Kariye Mü İstanbul Archaeological Museums, Museum of Arkeoloji Müzeleri, Türk veAyasofya İslam Müzesi, İstanbul Büyük(Harem SarayMüzesi, Mozaikleri İstanbul Archaeological Museums, Museum Museums, of Arkeoloji Türk ve İslam EserleriTürk Müzesi, İstanbul Büyük Sarayİstanbul Mozaikleri İstanbul Archaeological MuseumMüzeleri, of Arkeoloji Müzeleri, ve İslam Eserleri Müzesi, Büyük Sar Turkish and Islamic Arts, İstanbul Mosaic Museum. Müzesi. Turkish and Islamic Arts, İstanbul Mosaic Museum. Müzesi. Turkish and Islamic Arts, İstanbul Mosaic Museum. Müzesi. 444 MÜZE (6893) 444 MÜZE (6893) TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL 2011 JULY-AUGUST-SEPTEMBER 2011 SAYI 2 ISSUE 2 içindekiler Bergama’nın Büyüleyici Etkisi Bergama’s Fascinating Aura Hattuşa Sfenksini Bekliyor Hattusha is Expecting its Sphinx Ayasofya’ya Sihirli Bir Dokunuş A Magic Touch at The Hagia Sophia FATİH’İN SIRÇA SARAY’I: ÇİNİLİ KÖŞK MÜZESİ The “Glass Palace” of Sultan Mehmet II The Conqueror: The Tiled Pavilion Museum 5 Başyazı 18 BERGAMA’nın büyüleyici etkisi 28 Trabzon Müzesi 46 Arkeolojiyi okşamak 62 Elli Yıllık Bir Arkeoloji Öyküsü HACILAR 64 Amfora 68 Tatlının öyküsü 70 Cebinizdeki hazine: Müzekart+ 72 Haber turu 74 Takvim 76 TÜRSAB müze rehberi 78 TÜRSAB müze harita 6 12 36 HATTUŞA sfenksini bekliyor! Adı BERGAMA’dan, mirası ANADOLU’dan PERGAMON MÜZESİ AYASOFYA’ya sihirli bir dokunuş 50 Fatih’in sırça sarayı: ÇİNİLİ KÖŞK MÜZESİ 56 İstanbul’un kalbindeki müze: PERA TABLE OF CONTENTS 6 HATTUSHA is expecting its sphinx! 12 Its collection’s origin: ANATOLIA its name’s origin: BERGAMA THE PERGAMON MUSEUM 36 A magic touch at the HAGIA SOPHIA 50 The glass palace of Sultan Mehmet II the Conqueror: THE TILED PAVILION MUSEUM 56 A museum at the heart of İstanbul: PERA Temmuz-Ağustos-Eylül 2011 Sayı 2 • July-August-September 2011 Issue 2 Editorial 5 BERGAMA’s fascinating aura 18 Trabzon Museum 28 Caressing archaeology 46 A Fifty Years Old Archaeological Story HACILAR 62 Amphora 64 The ‘sweet’ story of taste 68 The treasure in your pocket: Müzekart+ 70 News in overview 72 Calendar 74 TÜRSAB museums guide 76 TÜRSAB map of museums 78 TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI TARAFINDAN ÜÇ AYDA BİR YAYINLANIR PUBLISHED QUARTERLY BY THE JOINT VENTURE OF TÜRSAB-MTM TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı adına SAHİBİ / TÜRSAB YÖNETİM KURULU BAŞKANI OWNER on behalf of the joint venture of TÜRSAB-MTM / PRESIDENT OF THE EXECUTIVE BOARD OF TÜRSAB Başaran ULUSOY SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ / RESPONSIBLE MANAGING EDITOR Feyyaz YALÇIN YAYIN KURULU / EDITORIAL BOARD Başaran ULUSOY, Feyyaz YALÇIN, Arzu ÇENGİL, Hakan HİMMETOĞLU, Köyüm ÖZYÜKSEL, Kibele EREN, Ayşim ALPMAN, Aylin ŞEN, Hümeyra ÖZALP KONYAR TÜRSAB adına YAYIN KOORDİNATÖRÜ / EDITORIAL COORDINATOR on behalf of TÜRSAB Arzu ÇENGİL YAYIN YÖNETMENİ / EDITOR-IN-CHIEF Ayşim ALPMAN GÖRSEL YÖNETMEN VE YAYIN DANIŞMANI / ART DIRECTOR AND EDITORIAL CONSULTANT Hümeyra ÖZALP KONYAR GÖRSEL VE EDİTORYAL YÖNETİM / VISUAL AND EDITORIAL MANAGEMENT Özgür AÇIKBAŞ HABER MÜDÜRÜ / NEWS EDITOR Sevinç AKYAZILI GRAFİK UYGULAMA / GRAPHICAL IMPLEMENTATION Semih BÜYÜKKURT ÇEVİRİ / TRANSLATION Ahmet ALPMAN YÖNETİM MANAGEMENT YAYIN EDITORYAL TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI Dikilitaş Mah. Aşık Kerem Sk. No: 42 34349 Beşiktaş İstanbul / Türkiye Tel / Phone: (212) 259 84 04 Faks / Fax: (212) 259 06 56 www.tursab.org.tr e-mail: [email protected] BRONZ YAYINCILIK Pürtelaş Mah. Güneşli Sk. No: 22 D: 1 34433 Cihangir İstanbul / Türkiye Tel / Phone: (212) 244 85 37-38 Faks / Fax: (212) 244 85 34 e-mail: [email protected] BASKI PRINTING BİLNET MATBAACILIK BİLTUR BASIM YAYIN ve HİZMET AŞ. Esenşehir Mahallesi Dudullu Organize Sanayi Bölgesi 1. Cadde No:16 Ümraniye İstanbul / Türkiye Tel / Phone: (216) 444 44 03 Faks / Fax: (216) 365 99 07-0 www.bilnet.net.tr e-mail: [email protected] MÜZE Dergisi Basın Konseyi üyesi olup, Basın Meslek İlkeleri’ne uymaya söz vermiştir. The Museum Journal is a member of the Turkish Press Council and has resolved to abide by the Press Code of Ethics. MÜZE Dergisi’nde yayınlanan yazı ve fotoğraflardan kaynak gösterilmeden alıntı yapılamaz. None of the articles and photographs published in the The Museum Journal maybe quoted without mentioning of resource. A dı ‘MÜZE’ olan bir dergide anmadan geçmek mümkün değil: Bu yıl, Müze-i Hümayun yani İstanbul Arkeoloji Müzesi’nin 120’inci kuruluş yıldönümü. Müzecilik tarihinin ölümsüz ismi Osman Hamdi Bey’in kurduğu müze, 13 Haziran 1891 günü kapılarını ziyaretçilerine açtı. Savaş yıllarında bile o kapılar hiç kapanmadı. Sonraki yıllarda Osmanlı İmparatorluğu dramatik biçimde küçüldükçe küçüldü. Ama İstanbul Arkeoloji Müzesi, kaybedilen toprakların tarihini, anılarını simgeleyen eserlerle büyüdükçe büyüdü. Sonunda ‘çoğul’ hale geldi ve adı İstanbul Arkeoloji Müzeleri olarak kullanılmaya başlandı. Mezopotamya’dan Balkanlar’a Mısır’dan Afganistan’a kadar muazzam bir coğrafya, bugün 120 yaşına basan bu müzelerde buluşuyor. Tıpkı, Anadolu’nun binlerce yıllık tarihinden gelip geçen sayısız uygarlık gibi. Elinizdeki dergi, böyle eşsiz bir emaneti gelecek kuşaklara ulaştırabilme çabasının parçası. Heyecanımızı paylaştığınız için teşekkür ediyorum. Yine görüşmek umuduyla... In a publication bearing the name “Museum” such as ours, it is not allowed to omit reminding that this year, we celebrated the 120th anniversary of the inauguration of the Imperial Musem, the Müze-i Hümayun, later called the İstanbul Museum of Archaeology. The museum was founded 120 years ago by the hero of the history of Turkish museums, Osman Hamdi Bey, and opened its gates on 13 June 1891. These gates were never closed up until today, even throughout the years of war. In the period following the opening of the museum, the Ottoman Empire’s territories were reduced in dramatic dimensions. In contrary, the ‹stanbul Archaeological Museum continued to substantially enlarge its collections so as to include a great number of treasures representing the history of the glorious past centuries and the memory of the once conquered lands. Eventually, subdivided in several buildings, the museum became ‘plural’ and took the name of “Archaeological Museums of ‹stanbul”. Various regions of a large geography stretching from Mesopotamia to the Balkans, from Egypt to Afghanistan meet each other in these ‘Museums’ presently 120 years old. In doing so, they follow the path of the numerous civilizations which flourished on the Anatolian soil throughout thousands of years of history. The publication you are holding in your hands is a modest contribution to the effort aimed at bequeathing this unique heritage to future generations. We thank you for sharing our enthusiasm. Until next time... Başaran Ulusoy GÜNCEL Actuel Yazı-Text Fügen Yıldırım Fotoğraflar-Photos Rasim Konyar HAT T UŞA sfenksini bekliyor! temizlenmek ve onarılmak amacıyla 1915 yılında almanya’ya götürülen ve o gün bugün berlin’deki pergamon müzesi’nde sergilenmekte olan hattuşa sfenksi, 100 yıl sonra yuvasına dönüyor. HATTUSHA is expecting its sphinx! THE HATTUSHA SPHINX WHICH WAS SENT TO GERMANY IN 1915 TO BE CLEANED AND RESTORED, BUT WHICH WAS KEPT AT THE PERGAMON MUSEUM IN BERLIN UP TO THE PRESENT, IS FINALLY RETURNING HOME AFTER A CENTURY. Hattuşa Sfenksi uzun yıllar boyunca Pergamon Müzesi’nin en kıymetli parçası oldu (solda). Hattuşa Örenyeri, Aslanlı Kapı (sağda). The Hattusha Sphinx has been the preeminent artefact on display at the Pergamon Museum for many years (on the left). Hattusha Archaeological Site, Lions’ Gate (on the right). 6 7 oynu bükük kalmıştı Hattuşa’nın… Kendisini koruyan çocuklarından biri binlerce kilometre uzaktaydı. Yıllarca umutlandı, döndü dönecek diye... Ve sonunda umutları çiçek açtı... Doğduğu topraklardan alınıp, Almanya’ya götürülen Hattuşa/Boğazköy Sfenksi, 100 yıl sonra yuvasına dönmeye hazırlanıyor... Anadolu toprakları nice uygarlıkların anayurdu olmuş. Bu uygarlıkların mirası olan birbirinden değerli eserler ne yazık ki kök saldıkları topraklardan koparılmış. Ama şimdilerde hepimizi sevindiren gelişmeler hız kazanmış durumda. Hititler’in (M.Ö. 1650-M.Ö. 1200) başkenti Hattuşa’da yapılan kazılarda çıkarılan, bakım ve onarım amacıyla Almanya’ya götürülen Hattuşa Sfenksi, 100 yıla yakın bir ayrılıktan sonra yuvasına dönmek için gün sayıyor. Onu beklerken gelin Çorum’un Boğazköy İlçesi’ne, yani Hattuşa’ya doğru yol alalım ve buradaki kazıların tarihi sürecine bir göz atalım. Hattuşa’nın kalıntılarını ilk olarak 1834’de Fransız gezgin, mimar ve arkeolog Charles Texier bulmuş. Texier’in ardından gelen meraklı araştırmacılar bir açık hava tapınağı olan Yazılıkaya’yı, Büyük Tapınak’ı, Büyük Kale’yi ve çevresini keşfetmişler. Bu kişiler bölgede kazılar, sondajlar yapmış, ilk çivi yazılı tableti bulmuş, Yazılıkaya kabartmalarının kopyalarını çıkartmışlar. 1906’da bulunan 2 bin 500 çivi yazılı tabletten sonra buranın Hattuşa olduğu ancak anlaşılmış. 1907 yılında kazılar Alman Arkeoloji Enstitüsü ve Alman Şark Cemiyeti’nin katılımıyla yeni bir boyut kazanmış. Kazılar ve daha önce yapılan çalışmaların yardımıyla ilk kez eksiksiz ve daha doğru bir topoğrafik harita çıkmış ortaya. Bedrich Horozny’nin çivi yazılı tabletlerin yardımıyla 1915’te Hitit dilini çözmesi çalışmalar için milat olmuş. Sırlar aydınlanıyor 100 yıllık çalışmalar, imparatorluğun toprak altında sakladığı sırlarını bir bir gün yüzüne çıkarıyor. Hattuşa’nın merkezinde kale bulunuyor, kalenin kuzeyinde kurulan aşağı şehirde imparatorluğa ait evler ve Büyük Mabet yer alıyor. Güneyde kurulan yukarı şehir ise sandık şeklinde yapılmış kalın surlarla çevrili. Surlardan dışarıya açıIan Kral Kapısı, Sfenksli Kapı, Potern (gizli kapı), Aslanlı Kapı ziyaretçilerin ilgi odağı. Sfenksli Kapı şehrin en yüksek noktasında bulunuyor. Berlin’de kalan Sfenks… Şehri her türlü kötülükten ve olumsuzluklardan koruyabilecek kadar güçlü ve görkemli Hattuşa Sfenks’i, aslan gövdeli, insan yüzlü ve kanatlı. 2.58 metre yüksekliğindeki cüssesiyle bir zamanlar şehrin güney kapısının sağ tarafında şehri bekliyormuş. Ne var ki, Alman arkeologlar, Boğazköy kazılarında ortaya çıkan 10 bin 400 tableti ve iki sfenkse ait parçaları, temizlemek, onarmak amacıyla 1915 ve 1917 yıllarında Berlin’e götürmüşler. Çalışmalar tamamlandıktan sonra sfenkslerden bir tanesi 1924 yılında, tabletler de 1942’ye kadar partiler halinde İstanbul’a geri gönderilmiş. Diğer sfenks ise, anayurduna gönderilmek yerine Berlin Pergamon Müzesi’nde sergilenmeye başlanmış. Hasret bitiyor Neredeyse 100 yıldır devam eden bir mücadele. Benzetme yerindeyse bir maraton koşusu. Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, işte bu koşuda bitiş çizgisini geçmenin heyecanını yaşıyor. Boğazköy Sfenksi’nin Türkiye’ye dönü8 Hattusha felt unhappy. One of its protectors was thousands of kilometres away. It kept hoping that its child would return one day... And finally its hopes are coming to fruition... The Hattusha (Boğazköy) Sphinx which was sent to Germany nearly one hundred years ago is ultimately on its way back to its homeland. The Anatolian soil was homeland to so many civilizations. Numerous objects constituting the heritage of these civilizations were uprooted from their place of origin. Recent developments indicate that the opposite trend is now gaining momentum. The Sphinx, unearthed during the excavations carried out at the beginning of the last century, at the site of Hattusha, the capital city of the Hittite Kingdom (1650-1200 BC), which was then sent to Germany for maintenance and repair is now counting the days to return to its home after nearly one hundred years. Let’s examine first the origins of the archaeological work undertaken long-time ago at the Hattusha historical site situated within the borders of present-day Boğazköy county, province of Çorum. A French traveller, architect and archaeologist, Charles Texier was the first to discover the ruins at Hattusha in 1834. Researchers following him discovered the open air shrine Yazılıkaya, the Grand Temple, the Big Castle and the surroundings. They performed excavations, found the first cuneiform script tablets, made copies of the Yazılıkaya bas-reliefs. It is only following the discovery of 2500 cuneiform tablets in 1906 that the site was identified as Hattusha. The excavations acquired a new dimension with the involvement of the German Archaeological Institute and the German Oriental Society. An exhaustive topographic map of the area was drawn up. The real breakthrough was achieved when in 1915, Bedrich Horozny succeeded in decoding the Hittite language by decrypting the cuneiform tablets. Secrets brought to light The century-long archaeological work resulted in the progressive discovery of the secrets of the Hittite Empire. The castle situated at the centre of Hattusha, the Grand Temple and various housing components were found in the lower town located at the north of the castle, the upper town established in the southern flank surrounded by thick trunk formed ramparts, the various gates, Royal Gate, Sphinxes Gate (situated at the city’s highest peak), the ”Poterne” (secret castle door, postern) and the Lions Gate which constitute the focus of interest of the visitors. The Sphinx stays in Berlin... The powerful Hattusha Sphinx believed to protect the city from all evil has the face of a human, the body of a lion, and is endowed with wings. The 2.58 meters tall statue was originally standing guard at the right side of the city’s southern gate. In the years 1915 -1917, German archaeologists took the 10.400 cuneiform tablets and the parts of the two sphinxes stemming from the diggings at Boğazköy to Berlin, in order to be cleaned, assembled, restored, and eventually repatriated. One of the sphinxes was returned to Turkey in 1924, also a number of tablets were sent back to İstanbul in batches from 1924 to1942. Unfortunately, the second sphinx was not returned to its homeland, but kept in Berlin and put on display at the Pergamon Museum. The longing comes to an end A struggle which has been going on for almost one hundred years... A sort of marathon race... Minister of Culture and Tourism Ertuğrul Günay is happy to be the one to cross the finish line. Proud to announce the return to Turkey of the Boğazköy (Hattusha) Sphinx, “a great longing comes to an end”, says Minister Günay. He characterizes his feelings as a “great satisfaction”. He states that, in compliance with the Memorandum of Understanding on the return of the Boğazköy Sphinx, signed with the German side at the end of the bilateral meeting held in Berlin on 13 May 2011, a group of Turkish experts was sent to Berlin end of May to review, with the assistance of their colleagues from the Pergamon Museum, the technical circumstances under which the Sphinx would be removed from its Hattuşa Örenyeri Aslanlı Kapı sfenksleri. Hattusha Archaeological Site Lions’ Gate Sphinxes. 9 şünü bir müjde gibi duyuruyor ve gelişmeyi, “Büyük bir hasret bitiyor.” sözleriyle anlatıyor. Bakan Günay, bugüne kadar konuyla ilgili tüm röportajlarında duygularını hep aynı sözcükle tanımlıyor: “Mutluluk... Tarifi zor bir mutluluk.” Almanya’da 13 Mayıs’ta yapılan toplantı sonucunda imzalanan mutabakat zaptına göre Boğazköy Sfenksi’nin ülkemize getirilmesi amacıyla Türk restorasyon ve konservasyon uzmanlarının Almanya’da görevlendirildiğini hatırlatan Günay, eserin yerinden sökülmesi ve paketlenmesi konusunda Berlin Pergamon Müzesi uzmanlarıyla değerlendirmelerde bulunduklarını ekleyerek gelişmeleri şöyle özetliyor: “Anlaşmaya göre 28 Kasım 2011 tarihine kadar Boğazköy Sfenksi’nin Çorum Müzesi Müdürlüğü’nde sergilenmeye hazır hale getirilmesini planladık. Ancak daha önce, ait olduğu topraklara getirilmesini düşünüyoruz. Kazıdan çıkarılarak restorasyon amacıyla gönderilen tabletlerden 3 bin civarında tablet 1924-1942 yılları arasında partiler halinde ülkemize iade edilmiş. 1987 yılında ise geriye kalan yaklaşık 7 bin 400 tabletin iadesi sağlanmış ve Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde koruma altına alınmıştı.” Yazılıkaya’da turistler (üstte). Alacahöyük Sfenksleri’nden biri (altta). Boğazkale Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen eserlerden bir örnek (sağ sayfa, üstte) ve Boğazkale Arkeoloji Müzesi binası (sağ sayfada). Tourists at Yazılıkaya (above). One of the Alacahöyük Sphinxes (below). A sample from Boğazkale Archaeological Museum’s collection (right page, above) and Boğazkale Archaeological Museum’s building (right page). HAZİNE BEKÇİLERİ Mitolojide sfenksler, her yaratığın şekline girebilen hazine bekçileri olarak bilinirler. Aslan vücutlu, bazen de kanatlı ve yılan kuyruklu olarak resmedilirler. • Mısır sfenksi, antik bir efsanevi yaratıktır. Gövdesi uzanan bir aslan ve kafası genellikle bir firavun kafasının şeklini alır. Aslanlar güneş ile bağlantıları nedeniyle antik Mısırlılar tarafından kutsal hayvan sayılırlardı. • Yunan Mitolojisi’nde yer alan tek sfenks, yıkım ve kötü şansı temsil eden, benzersiz bir şeytandır. Kadın kafası olan, kanatlı bir aslana veya pençeleri, tırnakları, göğüsleri aslandan, kuyruğu yılandan, kanatları kuştan oluşan bir kadına benzer. • Anadolu’daki insan başlı aslan sfenkslerine Hitit, Lidya ve Frigya uygarlıklarında daha çok heykel olarak rastlanır. Cinsiyetleri belirsizdir. Mühürlerin, vazoların üzerinde otururken ya da yürürken gösterilir. Boğazköy kazılarında kapı geçitlerini koruyan dört sfenks yontusu bulundu. Sfenkslerden biri Berlin’de, biri İstanbul’da sergileniyor. Diğer ikisi bulundukları kapı girişlerini korumaya devam ediyorlar. 10 Yurt dışındaki eserlerimiz Yasadışı yollarla yurt dışına götürülen diğer eserlerimizin de iadesi için ısrarlı bir çalışma içinde olduklarını belirten Bakan Günay, üst yarısı Boston Güzel Sanatlar Müzesi’nde, alt yarısı ise Antalya Müzesi’nde bulunan ‘Yorgun Herakles’ heykelinin iadesi konusunda da önemli aşamalar kaydettiklerini belirtiyor ve devam ediyor: “Ayrıca British Museum’da bulunan Samsat Steli, Louvre Müzesi’nde sergilenen II. Selim Türbesi’ne ait çini pano hakkında çalışmalar devam ediyor. Bunun yanı sıra yurt dışında bulunan eserlerimizin tespiti ve yurt dışına yasadışı yollardan çıkan diğer eserler konusunda da çalışmalar titizlikle devam ediyor. Ancak Boğazköy Sfenksi’nin ülkemize iadesinin 90 yıldan fazla bir zaman aldığı düşünülürse kültür varlıklarının ülkemize iadesi ile ilgili ne kadar yoğun çaba gösterilmesi gerektiği anlaşılabilir. Bu konuda sürekli ve değişmeyen bir politikanın yürütülmesi gerekiyor.” Kültür varlıklarının tarihi süreç içinde bilimsel olarak değerlendirilebilmesi için ait olduğu topraklarda sergilenmesi gerektiğinin altını da çizen Bakan Günay, “Bir eserin tek başına herhangi bir koleksiyonda bulunması bilimsel açıdan bir önem arz etmez” diyor ve devam ediyor: “Eserin nereden çıktığı, nereye ait olduğu ve bulunduğu kültür tabakası, onun bilimsel anlamda ait olduğu tarihsel süreç içindeki yeri bilinmeden değeri ortaya konulamaz. Bu düşünce tarzı bütün dünyadaki bilim adamları tarafından da benimseniyor. Ancak kültür varlığı ticareti yapanlar bu durumu ticari boyuta taşıyorlar.” GUARDIANS OF TREASURE In mythology, sphinxes are known to be guardians of treasure who have the ability to metamorphose into any creature’s body. They are generally depicted as lion-bodied, sometimes endowed with wings and a snake’s tail. • The Egyptian sphinx is a legendary antique creature. It has the body of a lion lying on the ground and the head of a pharaoh. Lions were considered holy by the Ancient Egyptians due to their link to the sun. • The only sphinx in Greek mythology is a devil representing destruction and bad luck. It has the head of a woman, the body of a winged lion or, looks like a woman who has the paws, fingernails and breasts of a lion, the tail of a snake and the wings of a bird. • The sphinxes with the head of a human and the body of a lion are mostly found as statues in the Hittite, Lydian and Phrygian civilizations in Anatolia. Their gender is undetermined. They are depicted seated or walking on vases and seals or stamps. Four sphinx statues were discovered at the Boğazköy historical site. One of them is in İstanbul, the second one still in Berlin for the time being and the two others continue their eternal guard at Hattusha’s entrance. current place and prepared for the transport. The Minister of Culture and Tourism declares further: “According to our agreement with the German side, the Boğazköy Sphinx should be made ready to be placed on display at the Museum of Çorum until the date of 28 November 2011. However, we are currently in the process of making arrangements to bring it back earlier, possibly during the course of the month of July.” Concerning the 10.400 Hittite cuneiform tablets from Boğazköy sent to Germany to be repaired, he emphasizes that 3.000 of those tablets were returned to Turkey between 1924 and 1942, while the remaining roughly 7.400 of them were recovered in 1987 and are currently under protection at the Museum of Anatolian Civilizations in Ankara. Anatolian artefacts abroad The Minister: “We persist in our efforts to ensure the recovery of the Anatolian artefacts taken out of the country. We achieved significant progress in the negotiations concerning the restitution of the upper half of the Tired Heracles statue, currently at Boston’s Museum of Fine Arts, and whose lower half is at the Antalya Archaeological Museum. Further negotiations, concerning the Samsat (Samosata) stele at the British Museum in London, the ceramic tiled panel stemming from the Tomb of Ottoman Sultan Selim II at the Louvre Museum in Paris are being pursued. Moreover, we continue our efforts to establish the whereabouts of many different pieces which were taken out of the country. Considering that the restitution of the Boğazköy Sphinx took more than 90 years, we must realize that intensive work is required to achieve the return of the country’s cultural property. We must persevere on a permanent national policy concerning this issue.” Underlining that, on the other hand, the preservation and displaying of historical artefacts at their original geographical locations is necessary for in-depth scientific research, the Minister affirms: “It is necessary to keep and display cultural property at their place of origin in order to be able to effectuate an adequate scientific evaluation and analysis on the subject matter. A single object, separated from its natural and cultural environment, on display somewhere in some collection is irrelevant from a scientific point of view. A scientific work on it can only be performed by being aware of its origin, by seeing exactly where it belongs to, from which cultural background and layer it is stemming and by being able to evaluate its place within the historical process. This approach is shared by the majority of scholars around the world. The people who are involved in the trade of cultural property and only care about the commercial dimension of things, do a great disservice to scientific research.” Uzun bir yolun serüveni Hattuşa Sfenksi’ni geri getirme mücadelesinin perde arkası: 1974 • Türkiye’nin, Doğu Almanya’yı resmi olarak tanımasından sonra sfenksin iadesi ile ilgili görüşmelere tekrar başlandı. 1987 • Sfenksin iadesi amacıyla UNESCO’ya başvuruldu. Berlin’de belgeler incelendikten sonra görüşmelerin tekrar başlaması kararlaştırıldı. 1990 • İki Almanya’nın birleşmesi sonucu askıya alınan konunun gündeme gelmesi amacıyla, 1991’de Federal Almanya Cumhuriyeti’ne bir nota verildi. 1994 • Belgelerin incelenmesi toplantısında, Alman tarafı Türkiye’nin tezini çürütecek herhangi bir belge gösteremedi. 1999 • UNESCO Kültürel Malların İadesi Komitesi’nden bilgi ve belge konusunda tavsiye kararı çıkarılması sağlandı. 2000 • Dışişleri Bakanlığı tarafından bilgi ve A long journey Background of the struggle for the repatriation of the Hattusha Sphinx: • 1974: The negotiations concerning the repatriation of the Sphinx re-started following the diplomatic recognition of the German Democratic Republic (GDR) by Turkey • 1987: Turkey officially applied to UNESCO for the recovery of the Sphinx in July. Following the examination of the documents by the two sides in October in Berlin, it was officially decided to resume the bilateral negotiations between Turkey and the GDR. • 1991: A Verbal Note was presented to the Federal Republic of Germany in order to demand the resumption of the talks suspended as a result of Germany’s re-unification in 1990. • 1994: Following cross-examination of available documents, the German side could not find any evidence to contradict Turkey’s claim to ownership of the Sphinx. • 1990: A resolution on the issue was adopted in January by the UNESCO “Committee for Promoting the Return of Cultural Property to its Countries of Origin “ • 2000: The Turkish Ministry of Foreign belge alışverişi yapılması için Almanya Dışişleri Bakanlığı’na bir nota verildi. 2001 • UNESCO Kültürel Malların İadesi Komitesi’nden ikili görüşmelerin devamı şeklinde bir karar daha çıkartıldı. 2011 • Türk ve Alman heyetleri toplantısında sfenksin ülkemize iadesi konusunda mutabakata varıldı. 2011 • Alman ve Türk heyetleri Berlin’de ‘Mutabakat Zaptı’ imzaladı. Karara göre, 94 yıldır Berlin Pergamon Müzesi’nde bulunan Boğazköy Sfenksi en geç 28 Kasım 2011 tarihine kadar ülkemize iade edilecek. 2011 • Türk ve Alman teknik uzmanlar, Berlin’de bulunan sfenksin taşınması ile ilgili incelemelerde bulundular. 2011 • Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, Boğazköy Hattuşa’nın Dünya Miras Alanı ilan edilişinin 25’inci yıldönümü olan 28 Kasım tarihinde, Sfenks’in Boğazköy Müzesi’nde sergileneceğini açıkladı. Affairs presented another Verbal Note to the German side to demand an exchange of information and documents. • 2001: A new resolution was adopted in March by the UNESCO “Committee for Promoting the Return of Cultural Property to its Countries of Origin”, recommending the resumption of the bilateral talks. • 2011: agreement was reached in April in Ankara, between the delegations of the Turkish and German sides concerning the return of the Sphinx to Turkey. • 13 May 2011: A Memorandum of Understanding was signed between the two sides in Berlin, according to which the repatriation of the Boğazköy Sphinx held at the Pergamon Museum in Berlin for 94 years would to take place before the 28th of November 2011. • 25-28 May 2011: Turkish and German experts examined in Berlin the technical details concerning the transport of the Sphinx. • Turkish Minister of Culture and Tourism, Ertuğrul Günay declared that the Sphinx would be inaugurated at the Boğazköy Museum on 28th of November 2011, the 25th Anniversary of the inscription of the Boğazköy-Hattusha historical site on the “UNESCO World Heritage List”. 11 adı BERGAMA’dan m i r a s ı ANADOLU’dan Pergamon Müzesi DÜNYA MÜZELERİ World Museums Fotoğraflar-Photos Ceren Tuncer 12 antik dönemin en güzel eserleri pergamon müzesi’nde sergileniyor. didim’den, boğazköy’den, manisa’dan, prıene’den toplanmışlar… bazıları savaş ganimeti, bazıları korunmak ya da bakım onarım bahanesiyle götürülmüşler berlin’e… ama hepsinin boynu bükük! kim bilir, belki bir gün boğazköy sfenksi gibi onların da yüzü güler… Its collection’s origin: ANATOLIA Its name’s origin: BERGAMA THE PERGAMON MUSEUM THE MOST BEAUTIFUL OBJECTS OF THE ANTIQUE AGE ARE ON DISPLAY AT THE PERGAMON MUSEUM. THEY WERE GATHERED FROM DIDYMA, FROM BOĞAZKÖY (HATTUSHA), FROM MANISA (MAGNESIA), FROM PRIENE... SOME ARE WAR TROPHIES, OTHERS WERE BROUGHT TO BERLIN SUPPOSEDLY FOR MAINTENANCE AND REPAIR... BUT THEY ALL FEEL HOMESICK! WHO KNOWS, MAYBE THEY WILL ALSO HAVE A CHANCE TO RETURN HOME ONE DAY LIKE THE BOĞAZKÖY SPHINX... 13 TARTIŞMALI DÜNYA MİRASI Berlin’de Müzeler Adası diye adlandırılan bölgede bulunan Pergamon Müzesi, kompleksin son müzesi olarak 1930’da inşa edilmiş. Pergamon, yılda yaklaşık üç milyon ziyaretçiyi ağırlayan müzeler kompleksi içinde en çok ilgi göreni. 1999’da UNESCO’nun Dünya Mirasları Listesi’ne eklenmiş. Pergamon Müzesi, klasik antik çağ eserlerinin bulunduğu Antik Koleksiyon, Ortadoğu Müzesi, İslam Sanatı Müzesi gibi üç ayrı bölümde, çok sayıda anıtsal parçaya ev sahipliği yapıyor. Bergama Zeus Sunağı, Milet Pazar Kapısı, İştar Kapısı ve Mshatta Alınlığı gibi eserler yanında Sümer, Asur, Pers medeniyetlerinden de pek çok değerli eseri bünyesinde bulunduruyor müze. Pergamon Müzesi, toplanıp birleştirilerek sergilenen bu eserler sayesinde tüm dünyanın ilgisini çekmiş ancak özellikle Bergama ve Milet’ten alınan eserlerle oluşturulan koleksiyonun meşruluğu konusundaki tartışmalar bitmemiş. Türkiye, bu eserlerin gün ışığına çıktığı ülke olarak koleksiyonun iadesi için Alman Hükümeti’ne başvurmuş. Controversial World Heritage The Pergamon Museum is the last museum constructed (in 1930) at Berlin’s Museum Island (Museumsinsel), which in 1999 was inscribed on the list of the UNESCO World Heritage Sites. Last but not least, Pergamon Museum, visited by 850,000 people every year, is the most popular within that complex of museums which is hosting yearly around three million visitors. The museum is subdivided into the Antiquity Collection, the Middle East Museum, and the Museum of Islamic art. The Pergamon houses original-sized, reconstructed monumental buildings such as the Pergamon Zeus Altar, the Market Gate of Miletus, the Ishtar Gate, The Mshatta façade, along with invaluable pieces from the Sumerian, Assyrian and Persian civilizations. The museum is drawing the world’s attention certainly due to its rich collection. However, there is controversy over the legitimacy of the acquisition of the collection consisting mainly of pieces stemming from excavations in Turkey; in particular the treasures from Bergama and Millet. Turkey, the original country of the excavations, demands from the German government the repatriation of the collection to its homeland. Yeni Asur kabartması (sağ sayfa). Neo-Assyrian relief (on the right). 14 erlin’deki Pergamon Müzesi, Türklerin dünyada en çok ilgi gösterdiği ama bir o kadar da hüzünlenerek gezdikleri müzelerden biri. Pergamon Müzesi’ne adımınızı attığınız anda kendinizi Ege’de, tanıdık bir örenyerinde hissediyorsunuz. Bergama’da sadece kaidelerini görebildiğiniz muhteşem Zeus Sunağı, Pergamon Müzesi’nde tüm görkemiyle karşınıza çıkıveriyor. İçinizde, yarım kalmış bir görüntüyü tamamlamanın sevinci ile yüz otuz yılın hasreti çatışmaya başlıyor. Ardından Athena Tapınağı’nın girişini, Athena Heykeli’ni, Milet Pazar Kapısı’nı ve birbirinden güzel diğer eserleri görüyorsunuz. Hepsi aslına uygun ölçülerde kurulmuş ama boynu bükük duruyorlar orada... Alman arkeologların Anadolu uygarlıklarına olan ilgileri, kazı faaliyetleri ve Osmanlı Padişahı II. Abdülhamit’in ‘cömertliği’ olmasa bu müze hiçbir zaman kurulamazmış. Bunun müzeyi ziyaret eden hemen herkesin ortak düşüncesi olduğunu, iyi niyetli bir müze yetkilisinin size yaklaşıp, ‘Hoş geldiniz, burası sizin vatan toprağınız sayılır’ demesinden de anlıyorsunuz. Evet, Pergamon Müzesi, Manisa, Didim, Priene, Boğazköy’den toplanıp getirilen eserlerle kurulmuş... Bergama’dan Pergamon’a… Müze’nin kuruluş öyküsü aslında Bergama’da başlar. 1864-1865 yıllarında Aydın yöresinde çalışan arkeoloji meraklısı Alman yol mühendisi Carl Humann, Bergama tepelerinde gezinirken, tesadüfen birkaç friz parçası bulur ve deneme kazıları yapar. Bu kazılarda ortaya çıkardığı antik parçalar Berlin Müzesi’nin de ilgisini çeker. 1878-1886 yılları arasında Carl Humann, Berlin Müzesi’nin desteğiyle kazılara devam eder ve ünlü Zeus Sunağı’nın kalıntılarını ve kabartmalarını ortaya çıkarır. Daha sonra zamanın Osmanlı Padişahı II. Abdülhamit’in özel izniyle sunağın bölümleri numaralandırılıp özenle sökülerek, 1886 yılına kadar aralıklarla parça parça Berlin’e taşınır. Taşınma işlemleri sırasında bu parçalar katırlarla, develerle Akropol’den aşağıya indirilir, oradan mandaların çektiği kağnılarla Çandarlı Limanı’na götürülür, daha büyük gemilere yüklenmek üzere İzmir Limanı’na taşınır. Daha sonra da Kuzey Denizi’ndeki limanlara indirilerek demiryoluyla Berlin’e götürülür. On yıl süren bu yolculuk serüveni Berlin Müzesi’nde son bulur. Ancak bu muhteşem Altar’a eski müze dar gelir. Eserin bugün sergilendiği Pergamon Müzesi’ne yerleşmesi ise 1930’ları bulur. Pergamon’dan Rusya’ya… II. Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru gerçekleşen Berlin bombardımanında Pergamon Müzesi ağır hasar alınca, eserlerin korunabilmesi için çareler aranır, kimi korunaklı yerlere saklanır, bazı büyük parçaların etrafına duvarlar örülür. Yerinden yurdundan kopartılmış antik çağ şaheserleri için bu tedbirler de yetersizdir. 1945’te Kızıl Ordu, Berlin’in doğusunu işgal edince, yeniden sürgün günleri başlar. Müzedeki eserler bir tür savaş ganimeti olarak ya da yağmadan, yangınlardan kurtarılmak bahanesiyle bu kez de Rusya’ya taşınır. Rusya’nın, ‘dost ve müttefiki’ olan Doğu Almanya’ya bu eserleri geri vermesi 1958’e kadar sürer. Verir vermesine ama koleksiyonun önemli parçalarından bazıları da Rusya’da kalır. Bu değerli parçalar halen Moskova’daki Puşkin Müzesi’nde ve St. Petersburg’daki Ermitaj Müzesi’nde saklanıyor. Uzun yıllar Doğu Berlin sınırları içinde kalan Pergamon Müzesi, 1990’da iki Almanya’nın birleşmesiyle batılı ziyaretçilerin de ilgi odağı olur. Kısaca özetleyecek olursak; Almanlar Osmanlılar’dan, Ruslar da Almanlar’ın elinden almış bu paha biçilmez eserleri. Şimdi, Almanya Rusya’dan, Türkiye ise hem Almanya’dan hem de Rusya’dan topraklarından koparılmış eserlerin iadesini istiyor. Pergamon Müzesi’ni dolduran eserler de sürgündeki günlerinin bitmesini bekliyor. Kim bilir, belki bir gün onlar da Boğazköy Sfenksi gibi koparıldıkları topraklara geri dönerler. The Pergamon Museum in Berlin is number one museum in the world which Turks love to visit; however with mixed feelings, rather with bittersweet emotions. As soon as you cross the threshold of the entrance to the museum, you find yourself in the familiar atmosphere of a typical Aegean historical site. The magnificent Zeus Altar, of which only the foundations are left behind at its original site at present-day Bergama (ancient Pergamum or Pergamon), bedazzles your eyes in all its splendour at the Pergamon Museum as you enter the main hall. In your soul, the feeling of joy and satisfaction at the completion, in front of your eyes, of an image which remained incomplete until that moment, conflicts with the sorrow of 130 years of longing. Subsequently, you see the entranceway to the Athena Temple, the Athena statue, the Market Gate of Miletus, and further most valuable objects and structures re-assembled and erected in original size, but standing there looking sad away from home... Without the persistent interest of German archaeologists for the Anatolian civilizations, their excavations at historical sites in Turkey and the “generosity” of Ottoman Sultan Abdülhamit II, this museum would never have come to exist. You understand that everyone visiting the museum realizes that fact, especially when a well-intentioned museum’s official welcomes you by saying, “You are here on home ground, feel yourself at home”. Indeed, the Pergamon Museum’s inventory is composed of artefacts stemming from Manisa (Magnesia), Didim (Didyma), Priene, Boğazköy (Hattusha) and other historical sites of our geography. From Bergama to Pergamon The initial story of the museum’s establishment starts actually in Bergama. While supervising the building of roads in the Aydın area in the years 1864-1865, the German civil engineer Carl Humann who was also interested in archaeology comes across a few fragments of friezes around the hills of Bergama and decides to undertake some exploratory digging. The unearthed articles draw the attention of Alexander Conze, the director of antique sculpture at the Berlin Museum. Carl Humann is pursuing his excavations between the years 1878-1886 thanks to the backing and financial support he is receiving from Berlin and uncovers eventually components of the frieze, relief panels and sculptures of the famous Zeus Altar. He is allowed, by special permit of Sultan Abdülhamit II to bring to Berlin the fragments of the Altar. He proceeds by carefully disassembling and drawing up an itemized and numbered list of the discovered pieces which he sends to Berlin at successive intervals in separate shipments until the year 1886. Mules and camels are used to carry the various pieces downhill from the acropolis, ox carriages to bring them from there to the port of Çandarlı (ancient Pitane) from where they are transported on small ships to the port İzmir (ancient Smyrna) to be loaded there onto larger vessels, German Navy ships, taking them to the North Sea. And finally, they are transported via railroad from North Sea ports to Berlin. The journey which lasts nearly ten years ends up in Berlin’s Altes (Old) Museum. However the magnificent Zeus Altar cannot be adequately displayed at the overfilled Altes Museum. It is decided to erect a new purpose-built museum for the Altar. However, the installation of the Zeus Altar at the current Pergamon Museum building takes until 1930, due to different plans, phases and delays in the construction. From Pergamon to Russia... When the Pergamon Museum is severely damaged during the bombings of Berlin which take place towards the end of World War II, it becomes necessary to find solutions to protect the art treasures. Pieces of the altar are stored in an air-raid shelter, walls are erected around some big monumental objects difficult 15 Pergamon Müzesi’ne taşınan ‘İştar Kapısı’ görkemli yapısı ve muhteşem süslemeleriyle göz alıyor. The magnificent Ishtar Gate with its colourful decorations, Pergamon Museum, Berlin. 16 to transport elsewhere. But none of these measures are adequate to preserve these antique treasures uprooted from their lands of origin. When the Russian Red Army occupies East Berlin in 1945, the exodus resumes. The ancient works of art are taken to the Soviet Union as war trophies or supposedly to be protected from looting. They are stored in the depot of the Hermitage Museum in Leningrad (currently St. Petersburg) until 1958. In 1959 a large part of the collection is returned to East Germany (GDR), friend and ally of the Soviet Union, including the altar fragments. Many other antiquities remain in Russia, at the Pushkin Museum in Moscow as well as at the Hermitage in St. Petersburg. Following the re-unification of Germany in 1990, the Pergamon Museum which remained within the borders of East-Berlin for many decades, becomes an important centre of attraction for the visitors from the West. To summarize, priceless antique treasures were taken away from Ottomans by Germans and by Russians from Germans. Germany is demanding their restitution from Russia, and Turkey demands their return to their homeland Anatolia, from both, Germany and Russia. The treasures at the Pergamon Museum hope that their days of exile will eventually come to an end. Who knows, maybe they will also have a chance to return home one day like the Boğazköy Sphinx... BİR ZAFER ANITIDIR ZEUS SUNAĞI Bir zamanlar Antik Bergama’nın akropolünde bulunan Helenistik dönemin en görkemli sunağı, Pergamon Kralı II. Eumenes’in, Seleukos Kralı III. Antiochos’a ve Galatlara karşı kazandığı zaferi ölümsüzleştirmek için yapılmış. Sunak, baş tanrı Zeus ile onun savaş ve akıl tanrıçası sevgili kızı Athena’ya adanmış. Mermerden inşa edilen bu muhteşem sunak, beş basamaklı kaide üzerine iki katlı olarak kurulmuş. ‘U’ şeklindeki podyumunu saran frizlerde Olympos tanrıları ile dev Gigantlar’ın mücadelesi kabartma heykellerle tasvir edilmiş. • Kabartmalar, mitolojideki tanrıların resmi geçidi gibidir. Yıldırımlar yağdıran Zeus’un yanında hayvan ve avcıların tanrısı Artemis’i, denizler tanrısı Poseidon’u, devlerle çarpışmayı göze alan güzellik ve aşk tanrıçası Afrodit’i ve Leta’yı, Apollon’u, Dione, Otos, Alkyoneus, Porphyrion’u görebilirsiniz. • 1.20m uzunluğunda, 1.20 metre yüksekliğindeki kabartmalarda tanrılar ve devler mitolojik özelliklerini birebir yansıtırlar. Sakallı, yılan bacaklı ya da kanatlı, ellerinde taş ve sopalar bulunan, son derece vahşi ve saldırgan devlerle; okları, yayları, baltaları, aslan, kaplan ve köpekleriyle tanrılar kıyasıya savaşırlar. Kazanan tanrılar Bergamalılar’ı, kaybeden devler ise Galatlar’ı simgeler. • Kabartmalarda devlerin tanrıların gücü altında ezildikleri, gövdelerinin paramparça edilip, korkunç acılar içinde kıvrandıkları an canlandırılır. Tek bir sanatçı tarafından değil, pek çok Bergamalı ünlü heykeltraş tarafından yapılmış olduğu halde kabartmalar birbiriyle müthiş bir uyum içindedir. • Bu frizler Helen heykeltraşlığının bir dönemine damgasını vuran Bergama ekolünü ve onun heykellere getirdiği duygu yoğunluğu içeren üslubunun baş yapıtı olarak kabul edilir. Sunağın iç duvarlarında ise eski klasik üsluba daha yatkın bir friz yer alır. Bu kabartmalarda Bergama’nın kurucu kahramanı olarak kabul edilen Telephos’un hayatı anlatılır. THE ZEUS ALTAR IS A MONUMENT OF VICTORY The Zeus Altar, the most magnificent monumental construction of the Hellenistic period, was built during the reign of King Eumenes II in the first half of the 2nd century BC on one of the terraces of the acropolis of the ancient city of Pergamon, to immortalize Pergamon’s triumphs over the Celtic Galatians and the Seleucid King Antiochos III. The Altar was dedicated to Zeus, the King of gods and his war and wisdom goddess, his daughter Athena. The marble structure is erected on a five-stepped base-plate and consists of two levels. The frieze in high relief surrounding the “U” shaped podium depicts the battle between the Giants and the Olympian gods known as the Gigantomachy. • The reliefs are like a parade of the gods of mythology: Zeus with his thunderbolts, Artemis with her hunter arrows, Poseidon, god of the seas, goddess of beauty and love Aphrodite challenging the giants, and Leto, Apollo, Dione, Orthos, Alkyoneus, Porphyrion. • The 1.20 meters high reliefs reflect the opposite characteristics of gods and giants. The bearded, snake legged or winged, wild and aggressive giants fighting with rocks and primitive rods in their hands, as opposed to gods combating the giants with their bows and arrows, their axes, lions, tigers and dogs. The victorious gods symbolize the people of Pergamon, the losing giants represent the Galatians. • The giants are crushed by the powerful gods, their bodies torn apart, agonizing in terrible pain. Though created by a number of different famous sculptors from Pergamon, the coherence of the whole frieze, the harmonious artistic unity of the reliefs and their consistency down to the level of details are remarkable. • The frieze is considered the masterpiece of the Pergamene school of sculpture marked by emotional and dramatic intensity and characterizing a particular period of the Hellenistic art of sculpture. There is a second, smaller and less well preserved high relief frieze of a more traditional style on the inner court walls which surround the actual fire altar on the upper level of the structure at the top of the stairs. It depicts, in a series of consecutive scenes, events from the life of Telephos, legendary founder of the city of Pergamon and son of the hero Heracles and Auge, a daughter of the Tegean king Aleus. 17 18 BİR YÖRE BİR ANTİK KENT One Region One Ancient City Yazı-Text Fügen Yıldırım Fotoğraflar-Photos Rasim Konyar bergama büyüleyici etkisi Eski bir dünya kenti ’nın tapınakları, tiyatroları, sarayları, kütüphanesi, su kanalları, şifa merkezi ve şehircilik anlayışıyla, binlerce yıl sonra bile hayranlık duyacağınız bir ilk çağ kenti bergama… bu yaşlı kentin kalıntıları arasında dolaşırken yalnızca tarihe tanıklık etmiyor, aynı zamanda bilimin, uygarlığın ve bilgeliğin izlerine de rastlıyorsunuz. AN ANTIQUE WORLD CITY BERGAMA’S FASCINATING AURA THE ANCIENT CITY OF BERGAMA (PERGAMUM OR PERGAMON) WITH ITS TEMPLES, THEATRES, PALACES, LIBRARY, WATER CANALS, THERAPY CENTRE AND ITS CITY PLANNING CONCEPT CONTINUES TO AROUSE ADMIRATION EVEN THOUSANDS OF YEARS LATER... WHEN STROLLING THROUGH THE RUINS OF THIS OLD CITY, WE DO NOT ONLY WITNESS HISTORY BUT ALSO ENCOUNTER TRACES OF SCIENCE, CIVILIZATION AND WISDOM. 19 lık ılık esen rüzgarı, sıcacık insanları, kendine has taş süslemeli evleri, görücüye çıkmış el dokuması halılarıyla sizi birden sarıp sarmalayıverir Bergama. Bu samimiyet sadece bir başlangıçtır. Giderek kendinizi oraya ait hissedersiniz. Daha sonra görecekleriniz ise sizi, binlerce yıl öncesine götürüp, görkemli ve büyülü bir dünyanın kapısından içeri alır. Yüksek bir tepeye kurulmuş olan Pergamon kenti, ‘kale’ anlamına gelen adını Yunanca’dan önce kullanıldığı düşünülen bir dilden almış. Kuruluşuna ilişkin efsaneler, Bergama’da yaşamın M.Ö. 3 binlerde başladığını gösteriyor. 300 metre yüksekteki Kale Dağı’nın tepesine kurulan bu eski kente; kara yolundan ya da yapımı, uygulaması çok tartışma yaratan teleferikle çıkılıyor. Pergamon, Bergama’ya yukarıdan bakıyor Pergamon, kurulduğu alana göre düzenlenen, çevresine ve aşağıya doğru yayılan kentlerin belki de en güzel örneği. Akropol örenyerine çıktığınızda yapıların birbiriyle, doğayla nasıl uyumlu bir biçimde yerleşmiş olduğuna, Pergamon’un, Bergama’ya nasıl da yukarıdan baktığına tanık oluyorsunuz. Tepenin en yüksek yerinde kral ailesinin ve kentin ileri gelenlerinin yaşadığı saraylar ve tapınaklar yer alıyor. Bugün sadece temelleri ve döşemelerini görebildiğimiz Bergama krallarının sarayları, oldukça sade yapılar. Sarayda, odaların sütunlu bir avlu çevresinde sıralandığı anlaşılıyor. Kentin üst düzey yöneticilerine ait olduğu sanılan evlerin bugün sadece kalıntıları var. Birbirine paralel beş yapıdan oluşan depolar; yiyecekler, tahıllar ve askerlerin silahlarının saklanması için. Akropol’ün en görkemli eseri Zeus Sunağı. Ancak bugün sunağın Akropol’de sadece basamaklı kaideleri kalmış. Bu muhteşem tarihi miras, burada çalışmalar yapan Alman kazı ekibi tarafından Bergama, with its balmy wind blowing softly, with its warm-hearted people, its genuine ornamented stone houses, its hand-woven carpets, harvest of brides’ labour of love, is captivating you right away, makes you slowly feel at home. What comes next is a journey through a fascinating and magnificent world taking you thousands of years back in time. The city of Pergamon was built on a high hill. The name Pergamon, meaning “high castle” is thought to be connected with the ancient Luwian language adjective “parrai” (Hittite language equivalent; “parku”), meaning “high” in the same vein as being the etymological root of a number of other ancient cities across Anatolia. According to some sources, the first settlements in the area go back to 3000 BC. At an altitude of 300 meters, the old town can be reached by road or by the controversial cable car today. The old Pergamon is looking down on modern day Bergama Pergamon is the perfect example of a city planning concept integrating the urban structures harmoniously into the topographic environment. Starting its development from the centre situated on top of a hill, the city expanded its geographic area down the slopes towards the bottom of the hill. Looking down and around standing at the acropolis, one recognizes the well-matched layout of the buildings within a coherent unity as well as the careful insertion of the whole into the natural setting. In fact, old Pergamon is now looking down on present-day Bergama. The palaces of the royal family and the mansions of city notables as well as the temples are located on the highest peak. However, those palaces of which we can only see the foundations today seem to have been unpretentious buildings. The rooms were lined up around a central columned courtyard. Only ruins survived from the houses believed to have been residences of the city’s high-level officials. The five parallel structures in the vicinity served as warehouses for food, grains and as military arsenal. The uppermost monument at the acropolis was the Zeus Altar of which only the stepped base is left behind. This splendid antique treasure was taken away and carried to Berlin in thousand pieces by the German excavation team. Unfortunately the only way of seeing it today is to visit the Pergamon Museum in Berlin. The Athena Temple dedicated to the goddess of wisdom and war Athena was believed to Traian Tapınağı’ndan günümüze kalan sütunlar eşsiz taş işçilikleriyle dikkat çekiyor. Corinthian column headers of the Traian Temple, masterwork of stone carving, Bergama, Turkey. parçalar halinde Berlin’e götürülmüş. Ne yazık ki, Zeus Sunağı’nın bir araya getirilmiş halini görebilmek için Berlin Pergamon Müzesi’ne gitmek gerekiyor. Akıl ve Savaş Tanrıçası Athena için yaptırılan Athena Tapınağı’nın, kenti koruduğuna inanılıyormuş. Akropol’de sadece temelleri kalan tapınağın parçaları da Zeus Sunağı ile aynı kaderi paylaşmış. Berlin’e gönderilen parçalar şimdi Pergamon Müzesi’nde bir araya getirilmiş olarak sergileniyor. Papirüs yerine ‘Pergamon Derisi’ Athena kutsal alanının hemen yanında ünlü Bergama Kütüphanesi’nin kalıntıları görülüyor. Bergama Kralı II. Eumenes tarafından yaptırılan Kraliyet Kütüphanesi, 200 bin cilt kitabıyla antik dünya tarihinin en büyük iki kütüphanesinden biri. Diğer kütüphane ise İskenderiye’de kurulmuş. Kütüphaneler yüzünden iki şehir arasında doğan rekabet, Bergamalılar’ın parşömeni bulmalarını sağlamış. Bergama Kitaplığı’nın ünü, zenginliği yayılınca, İskenderiyeliler kızmışlar ve papirüs göndermemeye başlamışlar. Bunun üzerine Bergamalılar kitaplarını yazmak için papirüs yerine geçecek yeni bir malzeme yaratmışlar. Keçi derisini işleyerek yaptıkları bu malzemeye ‘Membrana Pergamena’ yani ‘Pergamon Derisi’ adı verilmiş. Bergama, Romalılar’a geçtikten sonra, Roma Kralı Antonius, kütüphanedeki tüm kitapları İskenderiye Kütüphanesi’ne olan tutkusu bilinen Mısır Kraliçesi Kleopatra’ya hediye etmiş. Ancak, Kleopatra, bu paha biçilmez hazineyi bir yangında kaybetmiş!... protect the city. It shared the same fate as the Zeus Altar, its constituent parts being taken to Berlin and re-assembled and re-constructed there in original size at the Pergamon Museum. Pergamene calfskin instead of Papyrus Pergamon’s Royal Library built during the reign of King Eumenes II, situated near the Athena Temple on the Acropolis (the ancient Library of Pergamum) was the second best in the antique world. First among equals was the famous Library of Alexandria in Egypt. A competition existed between the two cities. When the reputation of the richness of the Pergamum Library reached Alexandria, the supposedly jealous Ptolemies stopped exporting papyrus. Since the mother of invention is necessity, the Pergamenes invented a new substance to use in codices, called Pergaminus or Membrana Pergamena (parchment) after the name of the city. This was made of fine calfskin, a predecessor of vellum. The library at Pergamum was believed to contain 200,000 volumes which Marcus Antonius later gave as a wedding present to Cleopatra, known for her passion for the Alexandria Library. But this invaluable treasure was later destroyed in a fire. The antique city had five theatres The Theatre of Pergamon, constructed in the 3rd century BC, on the hill slope west of the Athena Temple is one of the steepest theatres in the world. It has 80 rows of seats and a capacity of 10,000 people. Its ‘İLK’lerin DOĞDUĞU YER BIRTHPLACE OF MANY “FIRSTS” Uygarlık tarihinin en eski yerleşimlerinden biri olan Bergama ya da antik söylemiyle Pergamon, bu süreç içinde pek çok ‘ilk’e imza atmasıyla biliniyor. İşte Bergama’nın ‘ilk’leri: • Deriden kağıt yapımı olan ilk parşömen. • 200 bin ciltlik ilk Asya kütüphanesi. • İlk büyük sağlık merkezi olan Asklepion. • Telkinle tedavi yöntemi olan psikoterapinin ilk kullanılışı. • İlk psikodrama uygulamaları. • Doğal yöntemlerle tedavinin (müzik, tiyatro, spor ve güneş/çamur banyoları) başlangıcı. • Bitkisel ilaçlarla tedavinin başlaması ile eczacılığa ilk adımlar. • Tıp ve eczacılığın simgesi olan yılan figürünün ilk kullanımı. • İlk kent imar yasası. • İlk kent çarşı-pazar yasası. One of the oldest settlements in the history of civilizations, Pergamon, present-day Bergama, is known as the place where many “firsts” in the history of mankind originated from: • First parchment (pergaminus) made of fine calfskin. • First Asian library with 200 thousand books. • First great healing centre Asclepieion. • First use of psychotherapeutic methods. • First application of psychodrama. • Beginning of medical treatment through genuine methods such as music, theatre, exercise, mudpacks, sunbathing. • First steps in pharmacology by using potions and herbs. • First use of the emblem of medicine with the snake figure. • First urban planning legislation. • First municipal stores and markets legislation. 21 wooden stage was removable. One of the most magnificent monuments of the Hellenistic period, the multi-purpose structure was used, besides theatre representations, as a forum to discuss municipal issues, or the venue of various activities and social entertainment events. The amphitheatre continues, in all its splendour, to watch over the plain from its summit, as it has been doing for centuries. In reality, the city was equipped with a total of five theatres, two in the Upper Acropolis, one in Asclepieion and two more at the Roman settlement situated between the Acropolis and Asclepieion. The Traian Temple built over the Hellenistic theatre on the highest peak of the Acropolis still seems to protect the city from all evil today, at it has been doing for past centuries. The Temple, dedicated to Roman Emperor Trajan who was divinized by the Romans, is adorned with marvellous marble columns with Corinthian column headers. Centre of art, philosophy and science On the territories previously inhabited by Lydians, Persians and Greeks, flourished Pergamon, which became the most eminent center of culture of the Hellenistic period for 150 years. Pergamon was a small settlement during the Archaic Period. After the death of Alexander the Great, one of his generals called Lysimachos who had become the sovereign of Anatolia after 301 BC, chose Pergamon as the depository for his war expenditures treasury. He delivered that amount of 9000 talents (1 talent is believed to be US$ 7,500 approx.), to Philetarios who was his lieutenant and commander of Pergamon. After the death of Lysimachos, Philetarios used this wealth to found an independent kingdom which later became the center of Hellenistic civilization under the dynasty of the Attalid Kings. With the success of the two kings Attalos I and Eumenes II, Pergamon reached the highest point of its power. The city expanded rapidly, its acropolis adorned with refined architectural splendours. Pergamon became one of the most graceful cities of the antique world, Traian Tapınağı kalıntıları. Ruins of the Traian Temple. 22 Müzede sergilenen zırhlı torso heykellerinden biri. One of the armor-plated torso statues displayed in the museum. TÜM ZAMANLARA TANIK BERGAMA ARKEOLOJİ MÜZESİ 1936’da hizmete giren Bergama Müzesi’nde, çoğu Bergama ve çevresinde yapılan kazılardan çıkmış eserleri ve Pergamon’a ait buluntuların hayranlık uyandıran örneklerini görmek mümkün olabiliyor. Ziyaretçilerini değişik dönemlere ait birçok eserle buluşturan müze içinde, cilalıtaş, bronz, arkaik, klasik, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinden örnekler sergilenirken, müzenin bahçe ve avlusunda onları lahitler, steller, sütun başlıkları, yazıtlar, arşıtrav parçaları, kabartma ve heykellerle selamlıyor. Dönemlerinin sosyal ve kültürel yaşamlarına dair önemli ipuçları veren bu eserler arasında çevreden derlenmiş buluntular da var. Bunları eski tunç dönemine ait seramik eşyalar, arkaik döneme ait Pitane (Çandarlı) çanak çömlekleri, Mirina (Yeni Şakran) heykelleri, genç Helenistik döneme ait Akropol tunç heykelleri olarak sıralamak mümkün. Tarihi öneme sahip ünlü kişileri bugüne taşıyan yontular da bulunuyor müzede. Euripides’in, Sokrates’in, Antistenes’in, Xenophon’un portreleri, Vespasianus’un başı, Hadrianus yontusu, Karacalla’nın başı ve Roma imparatorları, yaşadıkları dönemi yansıtan ihtişamları ile bugün bile bizleri etkilemeye devam ediyor. Mitolojik öyküleriyle her daim turistlerin ilgisini çeken yapıtlar da var. Aşk ve güzellik tanrıçası Afrodit’in oğlu Eros’u temsil eden Gülen Çocuk, bakanların taş kesildiği Medusa’nın resmedildiği ‘Medusa Mozaik’i bunlar arasında sayılabilir. Ve tabii Bergama Akropol’ü üzerinde bulunan Zeus Sunağı’nın maketini de unutmamak gerekir. Müzenin arkeolojik eserler bölümünde yer alan bu maket, şimşeklerin efendisi Zeus’a saygı duruşu gibi adeta. Bölgenin halı, kilim, kumaş dokuma örneklerinin, el işlemelerinin yer aldığı Etnografya Bölümü ise, zengin ve seçkin yelpazesiyle ziyaretçilerini zevkli bir yolculuğa çıkarıyor. WITNESS OF ALL TIMES THE BERGAMA MUSEUM Inaugurated in 1936, the Bergama Museum houses mainly objects uncovered during excavations performed in the Bergama area and vicinity and particularly marvellous vestiges unearthed from the ruins of Pergamon. The Neolithic and Bronze Ages, as well as the Archaic, Classical, Hellenistic, Roman and Byzantine Periods are also well represented in this museum. Its courtyard welcomes you with sarcophaguses, steles, column headers, inscribed tablets, architrave parts, reliefs and statues. Among those artefacts revealing significant details concerning the social and cultural life of their period are articles randomly collected from neighbouring areas. Those are ceramic items, (2550-2000 BC), various Archaic Age pottery articles stemming from Pitane (Çandarlı), Mirina (Yeni Şakran) statues (2nd -1st centuries BC), early Hellenistic period’s bronze Acropolis statues (2nd -1st centuries BC). Sculptures of historical personalities, such as portraits of Euripides, Socrates, Antisthenes, Xenophon, bust of Vespasianus, statue of Hadrianus, head of Caracalla and other Roman emperors’ sculptures continue to reflect the pomp and glory of the times in which they lived. The smiling child, probably representing Aphrodite’s child Eros, the Medusa mosaic are mythological figures of great interest for the visitors of the museum. Last but not least, the miniaturized model of the Zeus Altar, once the pinnacle of Pergamon’s acropolis, which seems to pay respect to the lord of the thunderbolts, constitutes yet another noteworthy item on display at the archaeological department of the Bergama Museum. The Department of Ethnography presenting a great variety of hand-woven rugs, carpets, handicrafts, draperies is inviting the visitor on an interesting journey through the traditional arts and crafts of the region. 23 Beş tiyatrolu antik kent Kentin, Helenistik dönemin en muhteşem eserlerinden biri olan tiyatrosu, Athena Tapınağı’nın batısındaki dik yamaca yaslanmış. 80 sıra oturma yeri olan tiyatronun ahşap sahnesi sökülebiliyormuş. Onbin kişinin tiyatro oyunlarını izlediği bu yerde, aynı zamanda kent sorunları tartışılıyor, eğlenceler düzenleniyormuş. Dünyanın en dik eğimli tiyatrosu bütün heybetiyle, yüzyıllardır ovaya yukardan bakmaya devam ediyor. Ayrıca, Yukarı Bergama’da iki, Asklepion’da bir, Kale Dağı ile Asklepion arasındaki Roma yerleşiminde iki tane olmak üzere tam beş tiyatrolu bir kentmiş Pergamon. Helenistik tiyatronun üzerinde kurulan ve Akropol’ün en yüksek noktasında bulunan Traian Tapınağı ise, dün olduğu gibi bugün de kenti tüm kötülüklerden korur gibi görünüyor. Korint başlıklı, görkemli beyaz mermer sütunlarıyla, ilk bakışta göze çarpan tapınak, Romalılar’ın tanrılaştırdıkları imparatorları Traian için yaptırılmış. Sanat, düşünce ve bilimin merkezi Daha önce, Lidyalılar’ın, Persler’in, Yunanlılar’ın yaşadığı bu topraklar, General Philetairos tarafından krallığa dönüştürüldükten sonra, 150 yıl boyunca Helenistik dünyanın en önemli merkezi oldu. Kent, hızla büyüdü. Bergama, sanat ve düşünce merkezi haline geldi. Mimarlar, kentin sarp tepesini görülmemiş bir incelikle düzenlediler. Bu yüksek tepeye, toprak künkler ve kurşun borularla kilometrelerce sulama sistemleri kurdular. Gündelik hayatı düzene sokan kent yasaları geliştirdiler, su temini ve dağılımının kurallarını oluşturdular. Bergama, kütüphanesi, tapınakları, heykelleri, sağlık merkeziyle dönemin en önemli ve gelişmiş kültür ve ticaret merkezi oldu. Kent, M.Ö. 133’te Roma’ya devredildi. M.S. II. yüzyılda Bergama hala büyük bir kentti. Yoksulluk, deprem, veba, taht kavgalarıyla geçen yüzyıllar sonunda, M.S. 395 yılında Roma İmparatorluğu’nun ikiye ayrılmasıyla Bergama’da Bizans dönemi başladı. Hıristiyanlığın yayılmasında önemli bir merkez oldu. O dönemde Efes Başpiskoposluğu’na bağlandı. 716’da Arap ordularının saldırısına uğradı ve tahrip edildi. Kent 14’üncü yüzyılda Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlı Karasioğulları tarafından ele geçirildi, 1345’ten sonra Osmanlı İmparatorluğu’na bağlandı... Birkaç kez Yunan işgaline uğrayan Bergama, en son 1922 yılında işgalden kurtarıldı. besides growing into an intellectual center of art and philosophy. As part of an ingenious city planning, water supply systems were set up by installing kilometres of clay and lead water pipes, bringing water up to the top of the hill. Municipal legislation was introduced, regulating everyday’s life in town, establishing rules for the supply and distribution of water. With its library, its temples, its famous sculpture school and statues and its famous health center, Pergamon became the Hellenistic period’s most important and developed center of culture and trade. Eventually, King Attalos III who succeeded Attalos II, handed his land over to the Romans when he died without a heir in 133 BC, in order to prevent a civil war, and the kingdom of Pergamon became a Roman province under the name of Asia. The city of Pergamum, however, continued to flourish and prosper under the Roman dominion and remained the centre of jurisdiction for the district, and of commerce, as all the main-roads of Western Asia converged there. It was still a big city in the IInd century AD. With the division of the Roman Empire in 395 AD, following centuries of fights for the throne, poverty, pest and earthquakes, started the Byzantine period of Pergamum. Under the Byzantine emperors the greatness and prosperity of the city declined. Nonetheless, it played a certain role during the expansion of Christianity, as part of the Archdiocese of Ephesus. In 716, it was destroyed following Arab invasion. In the 14th century, Bergama was captured by the Beylik (Lordship) of Karesioğulları affiliated with the Anatolian Seljuk State, finally became part of the Ottoman Empire after 1345. In modern times, Bergama was liberated from Greek invasion in 1922. Zeus Sunağı kalıntıları. Zeus Altar’s pedestal. 24 ASKLEPION’a ÖLÜM GİRMEDİ! Zeus’un oğlu Tanrı Apollon, Koronis’i görmüş ve aşık olmuştu. Ancak Koronis, Apollon’un bebeğini taşırken Iskhys ile evlenince, bunu duyan Apollon çok öfkelenmiş, kendisini aldatan sevgilisi ve kocasını yok etme görevini kardeşi Artemis’e vermişti. Artemis, onları öldürdükten sonra, cesetlerini yaktırırken, Apollon gelmiş, Koronis’i alevler içinden kurtararak, bebeğini Koronis’in karnından çıkartmıştı. Apollon’un kucakladığı oğlu, Hekimlik Tanrısı Asklepios’du. Asklepios, hekimliği Khrion adlı yarı insan yarı at olan Kentauros’dan öğrendi. Khrion ona hastalıkları tedavi etmenin tüm sırlarını öğretmişti. Artık Asklepios, umut kesilen, ölümcül hastaları bile iyileştirebiliyordu. Ölümün önüne geçebilmesi, bu kez de ölüm diyarının tanrısı Hades’i kızdırdı ve Hades onu Zeus’a şikayet etti. Asklepios, Zeus’un atları tarafından parçalanan Hippolytos’u da diriltince, Zeus, Hekimlik Tanrısı’nı cezalandırmaya karar verdi ve yıldırımını yollayarak emirlerine karşı çıkan kendi torununu öldürdü. Apollon, oğlunun babası Zeus tarafından öldürülmesine çok üzülmüştü ama baş tanrıya karşı gelemedi. Oğlunu kaybetmenin acısı hiç dinmedi ve içinde öylesine büyüdü ki sonunda, Zeus’a yıldırımlar hazırlayan Kyklopsları öldürerek intikamını aldı. Bu olaydan sonra Apollon, Zeus tarafından bir süre için yeryüzüne sürgün edildi... Mitolojiden Asklepion’a Asklepion, işte bu mitolojik hikayenin kahramanı, Hekimlik Tanrısı Asklepios’a adanmak üzere yapılmış, yüzyıllar boyunca ünlü bir tedavi merkezi olarak etkinliğini sürdürmüş. Tıbbın cerrahi, psikiyatri, farmakoloji gibi çeşitli alanlarında yapılan bilimsel çalışmaların ilk merkezi olmuş. Asklepion’a gelen hastalar, bugün Viran Kapı adıyla anılan giriş kapısında karşılanır, ilk tedavileri hemen orada yapıldıktan sonra, iyi olabileceklerse içeriye alınırlarmış. Ağır hastalar, doğum yapacak kadınlar bu merkeze asla alınmamışlar. Bunun nedeni, giriş kapısındaki ‘Bütün tanrıların ululuğu için, bu kutsal yere ölümün girmesi yasaktır!’ yazısında gizli değil mi? İçeriye alınan hastalarsa, uzun kutsal yoldan yürür, bugün hala içilebilen şifalı sudan içer, bu suyla yıkanır ve güneşlendikten sonra tedavi edilirlermiş. Bu geçit, hastaları kötü hava koşullarından korumakla kalmaz, aynı zamanda karanlık, aydınlık ve sesle tedaviler için de kullanılırmış. Asklepion, fiziksel tedavi yanında ruhsal tedavi yöntemlerinin de geliştirildiği ve giderek daha çok önem kazandığı bir şifa merkezi olmuş. Psikoterapinin temelleri orada atılmış. Hastalar telkin yoluyla, günümüzde de kullanılan uyku tedavisi, rüyalar, psikodrama, spor, müzik, bedensel çalışmalar, meditasyon, soğuk / sıcak banyolar, çamur / güneş banyoları ve bitkisel ilaçlarla tedavi edilmişler. Hipokrat, Claudius, Calos, Flavius gibi pek çok ünlü hekim orada çalışmış ve bugün fazlasıyla ilgi ve kabul gören doğal yöntemlerle, tıbbın temellerini atmış. Aşağı Bergama’ya girişi sağlayan Viran Kapı. Viran Kapı, Main entrance gate to Asclepieion. 26 DEATH SHALL NOT ENTER ASCLEPIEION! Coronis was a princess of the Thessalian kingdom of Phlegyantis. Apollo, son of Zeus, fell in love with Coronis at first sight. But, when she was pregnant with his son, Coronis committed adultery with a man named Iskhys. Apollo learned of this betrayal and commanded his sister Artemis to destroy her. The goddess slew her with her deadly arrows. But the god, feeling a pang of regret, rescued the child Asclepios from the womb of Coronis as she was burning on the pyre. Apollo carried the baby to the centaur Cheiron who raised Asclepios and instructed him in the art of medicine. Initiated to the secrets of the art of healing, Asclepios was able to cure even deadly diseases. This ability angered Hades, King of the Underworld, the god of death and the dead. Hades complained to his brother Zeus that Asclepios’s ability to save the dying and revive the dead amounted to an unlawful filching of souls from his domain, the Underworld. By resurrecting the dead Asclepios was stealing Hades’s subjects, thus transgressing divine law and order. When finally Asclepios revived Hippolytos whom Zeus had killed, he was punished by his grand-father Zeus who struck him down with a lightning bolt. Apollo was very upset about his son’s death, but unable to go against his father Zeus, he took his revenge by killing the Cyclops, who had fashioned the bolt for Zeus. Following this act, Apollo was sentenced to serve one year of hard labour among humans as punishment. From mythology to Asclepieion Asclepieion was Pergamon’s healing centre dedicated to the hero of the above myth, Asclepios, the god of medicine. It served as a famous centre of cure and therapy for many centuries, where significant initial steps were taken in medical fields such as surgery, psychiatry and pharmacology. The patients coming to Asclepieion were met at the entrance gate where they received a first treatment, and they were accepted inside only if judged curable following this first examination. Expecting mothers and patients with severe diseases were declined the entry. The reason for this ban is probably explained by the motto inscribed on Asclepieion’s entry: “Death shall not enter here, at this holy place, by the augustness of all gods’!” Those accepted went inside walking through the long sacred way, drank from the healing water which is still potable today, washed themselves with water from the sacred spring and took a sunbath before the beginning of their treatment. The underground passageway was not only protecting patients from adverse climatic conditions, but also served as venue for specific treatments based on light, darkness and sound. Asclepieion was known for developing special treatment techniques including psychological besides physical methods. People came to the Asclepieion for “holistic” treatment that included recreation, sports, exercise, physical work, fasting, late-night runs in the nude, mudpacks, cold and hot baths, potions, herbs. The first methods of psychotherapy were initiated, patients being treated with hypnosis, sleep therapy, verbal suggestion, music, theatre, psychodrama, meditation, dream interpretation etc. Hippocrates, Calos, Antipos, Galenos, Nikamedes, Flavius, Hermokrates, Claudius are among the famous asclepiads who contributed to the reputation of the Asclepieion of Pergamum and laid solid foundations in the art of medical treatment by introducing various therapeutic methods which continue to be used in modern medicine. 28 MÜZELER Museums Yazı -Text Hümeyra Konyar Fotoğraflar-Photos Rasim Konyar Trabzon Müzesi kostaki konağı olarak bilinen müze binası; barok rokoko üslubu özellikleri taşıyan mimarisi, kubbeli bir kule ile dengelenmiş asitmetrik yapısı, italyan ustaların ellerinden çıkma kalem işleri ve aynaları ile tam bir sanat eseri. TRABZON MUSEUM Kostaki Konağı, Kabul Salonu (yanda) ve cam süslemelerinden bir detay. Kostaki Mansion, Main Hall (left) and a fragment of painted glass decoration(above). THE KOSTAKİ MANSION HOUSING THE MUSEUM, CONSTRUCTED IN A COMPOSITE ARCHITECTURAL STYLE MIXING THE BAROQUE WITH LATE BAROQUE ROCOCO, WITH ITS ASYMMETRICAL STRUCTURE BALANCED THROUGH A DOMED TOWER, ITS REFINED ORNAMENTS BY ITALIAN MASTERS AND ITS MIRRORS IS A TRUE PIECE OF ART. 29 30 ürkiye’de bazı illerde yer alan eski yapılar ya da tarihi konaklar bugün müze olarak koruma altında ve genellikle de etnografya müzesi olarak hizmet vermekte. Trabzon da bu illerimizden biri ama Kostaki Konağı olarak bilinen müze binası ile Türkiye’nin en güzel küçük müzelerinden birine sahip. Trabzon il merkezinde, Zeytinlik Caddesi’nde yer alan konağın tarihi 19’uncu yüzyılın sonlarında başlıyor. Banker Kostaki Teophylaktos tarafından konut olarak yaptırılan konak, 1898-1913 yılları arasına tarihleniyor. Ne yazık ki isimleri kayıtlara düşmemiş, İtalyan mimar ya da mimarlar tarafından yapıldığı bilinen binada İtalya’dan getirilmiş malzemeler de dikkat çekiyor. Bu görkemli konakta yalnızca dört yıl yaşayabilen Banker Kostaki, 1917 yılında iflas edince malları ile birlikte konağa da el konuluyor. Daha sonra Nemlioğlu Ailesi tarafından satın alınan konak; Kurtuluş Savaşı yıllarında karargah olarak kullanılıyor, 1924 yılı 15-17 Eylül tarihleri arasında Mustafa Kemal Atatürk, eşi Latife Hanım ve beraberindeki heyeti ağırlıyor, daha sonraki yıllarda hükümet konağı oluyor. 1937 yılından sonra farklı birimler tarafından devlet dairesi olarak hizmet veren konak 1987 yılında Kültür Bakanlığı’na devredilerek restorasyon çalışmaları başlatılıyor ve 2001 tarihinde müze olarak ziyarete açılıyor. Listed buildings and historical mansions in various cities and towns around Turkey enjoy a special legal protection status. They mostly serve as venues for archaeological and/or ethnographic museums. One of such buildings is the former Kostaki Mansion in Trabzon which was built as a private residence between 1898 and 1913 for Kostaki Teophylaktos, a notable banker of Greek origin. The architect was Italian and many materials used in the building were brought from Italy. However, the name of the architect is unknown. As Kostaki Teophylaktos, after having lived for only four years in this sumptuous house, went bankrupt in 1917, all his properties were confiscated, among them his mansion. The building was acquired by the Nemlioğlu family. During the time span of Turkish War of Independence (1919-1923), the mansion was used as military headquarters. In 1924, it was prepared for the first visit of Mustafa Kemal Atatürk, the founder of the Turkish Republic, to Trabzon. Between September 15-17, Atatürk and the First Lady Latife stayed in the mansion. In 1927, the building was nationalized and served until 1931 as the Governor’s House. From 1931 to 1937, it was used as the inspector’s office. Assigned in 1937 to the Ministry of National Education, it was used for fifty years as a vocational high school for girls. Finally, in 1987, the building was handed over to the Ministry of Culture and Tourism to be transformed into a museum. Following the fifteen-year renovation work (1987-2001), the recreated building was inaugurated as the Trabzon Museum with its archaeological and ethnographic exhibitions on April 22, 2001. Konağın kalem işleri ile süslü tavanları. Hand-drawn decorations on the ceiling, Main Hall, Kostaki Mansion. 31 32 Kalem işleri göz kamaştırıyor Barok rokoko üslubu özellikleri taşıyan bina; mermer basamaklarla bağlanan yüksek girişi, kubbeli bir kule ile dengelenmiş asitmetrik yapısı, hareketli çatıları, pembe dikdörtgen taşlarla örülmüş cephesi ile hayranlık uyandırıyor. Merdivenlerin önündeki ‘Tyke Heykeli’ ‘şehirlerin koruyucusu tanrıça’yı simgeliyor. Yüksek ağaçların gölgelediği sakin bahçe; trafik, beton binalar ve kalabalığın esir aldığı Trabzon’u bile unutturuyor. Binanın bodrum katı bugün arkeolojik eserlerin sergilenmesine ayrılmış. Üst katta ise etnografik eserler yer alıyor. Özellikle giriş katı ile dönemin yaşamına muhteşem bir ayna tutan konağın duvarları ve tavanlarındaki kalem işleri olağanüstü bir görüntü veriyor. Tavan ve duvarlarda yer alan resimler, her odada ayrı bir konsepte oturuyor. Yemek salonunda balık, ekmek, şarap gibi figürler yer alırken oyun odasında burçlar ağırlık kazanıyor. Salon tavanında Venüs ve Eros betimlemeleri ile Trabzon manzaraları ise tam anlamıyla büyüleyici. Yapının bir diğer hayranlık uyandıran özelliği ise işlemeli camları. Melek, kadın ve kuş figürlerinin öne çıktığı camlar ilk günkü güzelliğini koruyor ve ‘Art Nouveau’ tarzının mükemmel örneklerini oluşturuyor. Kostaki Konağı’nda bugün yer alan eşyalar aileye ait değilse de bütünüyle dönemi yansıtıyor. Bazıları bağışlanan, bazıları ise müze tarafından satın alınmış olan mobilyalar, geçmiş yüzyılın yaşamından gerçek bir kesit sunuyor. Müzenin arkeoloji bölümü kronolojik olarak dört bölüme ayrılıyor. Eski Tunç Çağı’ndan başlayan eserler, Osmanlı dönemine kadar uzanıyor. Sergilenen eserler arasında toprak ve cam eserler, sikkeler, Bizans ikonaları ve Osmanlı döneminden kalma günlük eşyalar yer alıyor. Cam tavanla örtülü teras bölümü (solda) ve ana salondan bir kesit. Terrace section covered with a glass roof (left) and an inside section of the Main Hall, Kostaki Mansion. Exquisite hand-drawn decorations With all its floors, except for the basement, being decorated with hand-drawn designs and its 1500 square metres size, the building still remains to be among the most beautiful examples of civil architecture. The architecture and decorations used in this building reflect the 150-year-old Baroque/ Rococo tradition of Europe that became popular when the Ottoman Empire was slowly abandoning its own artistic and architectural characteristics. The unique use of these styles, which were preferred by palace architects, makes this mansion the only outstanding example of its kind in the city of Trabzon. The elevated entrance gate reached through marble stairs, an overall asymmetrical structure brought into balance through an octagonal tower with a conic dome, the dynamic diversity of the various roofs, rosecoloured stone blocks decorating the façade are among remarkable characteristics of the building. The Tyke - the goddess, protector of the cities - statue welcomes the visitor at the entrance of the front garden adorned with huge trees offering a marvellous getaway from Trabzon’s busy and crowded city centre. The basement of the building is designed as the archaeological display hall. The first floor is re-organized as the ethnographic section. The ground floor holds splendid hand-drawn decorations reflecting the era’s lifestyle. Each room has different thematic decorations according to its function. The fish and bread scenes together with wine bottles decorate the ceiling of the dining room. The splendid ceiling decoration of the entertainment hall with the zodiac, the medallions around the centre of the ceiling with Zeus and Hermes’s figures are really masterpieces. The art-nouveau style handcrafts displayed on the glass frames with angel, woman and bird figures in the centre of the entertainment hall, the artwork placed in the medallions depicting Venus, Eros and Trabzon city views are worth seeing. The current set of furniture in the Kostaki Mansion is not composed of the family’s original belongings. Nevertheless, they reflect the authentic style of the past century and were either specially purchased by the Trabzon Museum or donated to it. The archaeological display hall has a chronological arrangement and includes four separate sections, starting from the Early Bronze Age up to the Ottoman period. Among the items on display take place terra cotta and glass objects, ancient coins, Byzantine icons and Ottoman articles of daily use. 33 Binanın çatısında yükselen kubbesi, ana kapısı ve arkeoloji bölümü olarak kullanınan bodrum katı (üstte). Binanın ön cepheden görünümü (sağda). 34 Dome on the roof of the Mansion, its main entrance door and the basement used as the Archaeological Department of the Trabzon Museum (above). Front view of the building (on the right page). 35 36 ayasofya ’ya SÖYLEŞİ Interview Yazı -Text Sevinç Akyazılı sihirli bir dokunuş sadece tarihi değil... aynı zamanda efsanevi... yaklaşık 1500 yıldır kralların, sultanların rüyasını süsleyen ayasofya, günümüzde de başkanları, başbakanları ağırlıyor. bu benzersiz yapı, 17 yıllık bir çabanın ardından gençlik yıllarına döndü! dönüşümü de ayasofya müzesi başkanı doç. dr. a. haluk dursun anlattı. A MAGIC TOUCH AT THE HAGIA SOPHIA NOT ONLY A HISTORICAL LANDMARK, BUT A GENUINE LEGEND... THE HAGIA SOPHIA (TURKISH AYASOFYA), ADMIRED BY KINGS AND SULTANS FOR 1500 YEARS, NOWADAYS CONTINUES TO WELCOME PRESIDENTS AND PRIME MINISTERS. THIS SPLENDID MONUMENT BEYOND COMPARE HAS NOW RETURNED TO ITS PERIOD OF YOUTH THANKS TO A RELENTLESS RESTORATION EFFORT. THE DIRECTOR OF THE MUSEUM, ASSOCIATE PROF. DR. A. HALUK DURSUN TELLS US ABOUT THIS LABOUR OF LOVE WHICH CONTINUED FOR 17 YEARS. 37 Rivayete göre, Ayasofya’nın inşası bittiğinde İmparator Justinianos “Geçtim seni Süleyman” diye bağırmış. Bu zafer çığlığı ile kastedilen, Hz. Süleyman ve dillere destan Mabedi... Aslında Süleyman Mabedi, M.Ö. 586 yılında Babilliler tarafından yıkılmış... Daha sonrasında da -günümüze kadar uzanan kazılara rağmen- tek bir kalıntısına rastlanamamış. Buna rağmen bir efsane olarak gücünü hep korumuş. Justinianos işte o efsanenin yerine ‘kendi rüyasını’ gerçekleştirip Ayasofya’yı yaptırmış. Ve Ayasofya, Mimar Sinan’ın muhteşem eseri Süleymaniye Camii’ne kadar zirvede tek başına kalmış. Ayasofya, sadece Türkiye ve Türk turizmi için değil, Doğu Roma mirasının takipçileri ve dünya kültür turizmi için de ‘benzersiz’ bir eser. Kelime karşılığı ‘kutsal bilgelik’... M.S. 532-537 yılları arasında inşa edildi. O yıllardan itibaren de tüm uygarlıkların çekim noktası haline geldi. Krallar, imparatorlar, sultanlar Konstantinapolis’i fethedip Ayasofya’nın eşiğinden geçme hayalleri kurdu. O hayali gerçeğe çevirense, Fatih Sultan Mehmet oldu. 1453’ten itibaren de, bir cami olarak ‘fethin simgesi’ne dönüştü. Son döneminde müze olarak tarihe tanıklık eden bu efsanevi yapı, şimdi yepyeni bir çehreye sahip. Restorasyon çalışmaları bitti. Yapının ortasında 17 yıldır atıl durumda bulunan ve görüntü kirliliği yaratan iskeleler kaldırıldı, mozaikler temizlendi, sağlamlaştırıldı. Kubbelerde 200 yılı aşkın süredir üzeri sıvayla kapanmış olan bir melek yüzü ortaya çıkartıldı. Müzenin içindeki çalışma bununla da sınırlı kalmadı. Bahçedeki padişah türbeleri ziyarete açıldı, restore edilen vaftizhane binası ve ‘vaftiz havuzu’ uluslararası sanat çevrelerinde büyük yankı uyandırdı. Osmanlı döneminde yapının bahçesine kurulan ‘Sıbyan Mektebi’ yüzyıllar sonra hayat kazandı. Bütün bu yeniliklerin altında, genç ve dinamik bir ekiple birlikte çalışan Müze Başkanı Haluk Dursun’un imzası var. Dünya kültür mirasının en önemli eserlerinden biri olan Ayasofya’da yeni bir dönem başlatan Dursun sorularımızı yanıtladı. MÜZE DERGİ: Ayasofya Müzesi günde ortalama kaç konuk ağırlıyor? En yoğun olduğunuz günler hangileri? HALUK DURSUN: En çok ziyaretçi ağırladığımız gün Salı. Topkapı Sarayı kapalı olduğu için kenti ziyarete gelen yabancı konuklar buraya akın ediyor. Her salı günü en az 10 bin ziyaretçiyi ağırlıyoruz. CumartesiPazar günleri ise ağırlıklı olarak yerli ziyaretçileri ağırlıyoruz. Ziyaretçi sayımızın 15 bini aştığı günler de olur. Müze personeli olarak büyük kalabalıkları ağırlamaya alışkınız. MÜZE DERGİ: Ayasofya Müzesi, özellikle Türkiye’yi ziyaret eden yabancı devlet adamlarının da mutlaka uğradığı bir mekan. Son yıllarda kimleri ağırladı? HALUK DURSUN: İstanbul’u ziyaret edip de Ayasofya’yı gezmeyen devlet adamı neredeyse yoktur. Çünkü Ayasofya hem Doğu Roma hem de Osmanlı izlerini bir arada barındırıyor. 20-40 dakika arasında değişen protokol turları sırasında özellikle bir kültürel mesaj vermeye gayret ediyoruz. Papa 16. Benedict ve Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Obama’nın ziyaretlerinin ardından Ayasofya’nın Restorasyon çalışmalarının ardından ortaya çıkartılan ‘Serafim’, melek yüzü. Seraphim angel face uncovered thanks to restoration work. 38 Rumour has it that Emperor Justinianus has rejoiced at the completion of the Hagia Sophia by exclaiming: “I prevailed over you Solomon!” Meant was the fabulous Temple of Solomon, destroyed 586 B.C. by the Babylonians... Not a single artefact was found which could be related to the Temple with certainty during the various excavations conducted at its supposed emplacement at Mount Temple in Jerusalem. Nevertheless, Solomon’s Temple remained a powerful legend up until our days. Justinianus realized his own dream by having the great Hagia Sophia erected as a challenge to that legend. Then, the Hagia Sophia remained as the unique sovereign at the pinnacle of architectural achievements until Ottoman Architect Sinan built the Süleymaniye Mosque. The Hagia Sophia, built between 532 and 537 A.D, is an incomparable monument for all followers of the Byzantine heritage and for the world’s cultural history. Translated into the English language Hagia Sophia means “holy wisdom”. The basilica was a point of attraction for all civilizations of its era. Kings, emperors, sultans, they were all dreaming of entering through the porch of Hagia Sophia as victorious sovereigns following their conquest of Constantinople. Eventually, it was the fate of Fatih Sultan Mehmet, Sultan Mehmet II the Conqueror, to turn this dream into reality. He conquered the city in 1453, putting an end to the Eastern Roman Empire and the Hagia Sophia was transformed into the Ayasofya Mosque, as landmark of this great victory. The legendary monument is nowadays a museum witnessing to its glorious past. The restoration work which lasted 17 years came finally to an end. The scaffolding disturbing the view inside the building is gone, the original mosaics were cleaned and repaired. An angel face on one of the domes overlaid with stucco for many years has been uncovered. The sultans’ tombs in the courtyard were opened to the public, the renovated baptistery and the recently unearthed “baptismal font” provoked great interest in international art circles. The Children’s School situated in the courtyard of Hagia Sophia was revitalized after centuries. The Director of the Museum Haluk Dursun and his young and dynamic team are the ones who put their signature under all these efforts. Haluk Dursun, who initiated a new era at the Ayasofya, one of the pinnacles of world cultural heritage, answered our questions. MÜZE DERGİ: What is the daily average number of visitors at the Hagia Sophia Museum? Which days of the week are the busiest? HALUK DURSUN: The busiest day is Tuesday, because of the fact that the Topkapı Palace Museum is closed on those weekdays. Thus, all tourists visiting İstanbul are rushing to the Hagia Sophia on Tuesdays. A minimum of 10 thousand foreign guests are coming to our museum every Tuesday. On week-ends, we rather welcome domestic tourists. There are even days where the number of visitors is exceeding 15 thousand. The museum personnel are used to taking on great crowds. MÜZE DERGİ: The Hagia Sophia takes certainly place on the itinerary of foreign dignitaries on State or official visits to Turkey. Who were these VIP’s in recent years? HALUK DURSUN: There is practically no foreign statesman leaving İstanbul without having been to the 39 ‘protokoler müze’ olduğu fikri iyice oturdu. Prens Charles, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad’ın eşi Esma Esad gibi isimler, müzemizle özel olarak ilgilenen konuklarımızdan sadece bazıları. Onlar zaman zaman basından habersiz müzeyi ziyaret eder ve ben de onlara özel ilgi alanlarına göre bilgi veririm. Kimi özel konuğumuz mistizm, kimi mimari, kimi de burada şekillenen ‘ölüm kültürü’nü konuşmak ister. MÜZE DERGİ: Başkanlığınız döneminde Ayasofya’da ciddi değişikler yaşandı. Bildiğimiz ya da farkında olmadığımız neler yapıldığını anlatır mısınız? HALUK DURSUN: Benim çok önemsediğim konulardan biri tuvaletlerin taşınması oldu. Bahçede çok ilkel bir görüntüye yol açan ve Mimar Sinan’ın eseri türbelerin önünü kapatan ofisler ve tuvaletler kaldırıldı. TÜRSAB’ın da desteğiyle daha uygun bir alana çağdaş ve hijyenik tuvaletler yaptık. Hatta bir bebek bakım odası bile ilave ettik. İkinci olarak da, kubbe restorasyonunu tamamladık. 19 bin metrekarelik alanı kaplayan tesseralar temizlendi ve milimetrik enjeksiyon aletleriyle sağlamlaştırıldı. Kubbenin tamamı kurşunla yeniden kaplandı ve nem ölçümleri yapıldı. Bu sayede 17 yıl önce kurulan ve uzun zamandır atıl durumda bulunan iskeleler kaldırıldı. İç mekandaki kötü görüntü ortadan kaldırıldı. MÜZE DERGİ: Restorasyonlar sırasında önemli bir mozaik gün yüzüne çıkartılmış, bu da size ödül kazandırmıştı. Önemi neydi bu mozaiğin? HALUK DURSUN: Kubbe restorasyonu sırasında hakikaten çok önemli bir eseri Ayasofya’ya kazandırdık. Sultan Abdülmecit döneminde Ayasofya’da restorasyonlar yapan Gaspare ve Guisseppe Fossati kardeşlerin üzerine kapak kapattığı ‘Serafim Meleği’nin yüzü ortaya çıkartıldı. Bu eserin ortaya çıkışıyla Ayasofya İtalya’da ‘Yılın Müzesi’ seçildi. Ben de ‘Rotondi 2010 Sanat Kurtarıcısı Ödülü’ne (Premio Rotondi 2010 ai Salvatore dell’ Arte) layık görüldüm. Rotondi Sanatı Kurtaranlar Binası’nda bir bölüm de Ayasofya’ya ayrıldı. MÜZE DERGİ: Ayasofya’da bugüne kadar gezilemeyen hangi bölümler ziyarete açıldı? HALUK DURSUN: Ayasofya’ya -gezi kalitesinin yükseltilmesi için- yeni mekanların kazandırılması gerekiyordu. 15 bin kişinin gezdiği bir mekanda yığılmaların önüne geçebilmek için II. Selim, III. Murad ve III. Mehmed’in türbelerinin bulunduğu ‘Padişah Türbeleri Bölümü’nü ziyarete açtık. Bunlar Mimar Sinan’ın ve 15-16’ncı yüzyılın en önemli mimarlarının yaptığı türbeler. Bu türbelerin içi hat sanatı örnekleri, çiniler, sedef ve maden işleri ile süslenmiş. Bu bölüm ücretsiz olarak ziyaret edilebiliyor. Bir başka önemli atılımı- Ayasofya Müzesi abidevi yapısıyla hayranlık uyandırıyor. Hagia Sophia’s awe inspiring monumental structure. 40 Hagia Sophia. This building is a landmark guarding marks from both the Eastern Roman and Ottoman Empires. The protocol visits last approximately 20 to 40 minutes, during which we seek to communicate a cultural message. Following the visits of Pope Benedict XVI and President Barack Obama, the idea of the Hagia Sophia being the standard protocol museum has established itself. Prince Charles, the spouse of Syrian President Bashar Assad, Ms. Asma Assad are among those dignitaries who devote a special interest to our museum. They occasionally effectuate private visits here and it is my duty and honour to present to them during such visits, in-depth information on their area of special interest. The subjects vary from mysticism to architecture or the genuine “culture of death” which is embodied in this sanctuary. MÜZE DERGİ: Would you please dwell upon the significant changes which occurred during your tenure here as Director? HALUK DURSUN: The office and restroom structures in the courtyard were obstructing the way and the view to the sultans’ tombs, built by the great Ottoman Architect Sinan. I attributed great importance to having these unfitting dwellings removed and re-built in an adequate fashion at a more appropriate Müzenin ziyaretçilerine kapılarını kapattığı saatlerde oturup sessizliği dinlediğini dile getiren Haluk Dursun, “Ben Ayasofya’ya gönlümü açtım, o da bana sırlarını açıyor” diyor. III. Murad Türbesi’nin içi. Director Haluk Dursun, who sits down in the building to listen to its silence after the museum shuts its gates to visitors at the end of the day, says, “I set my heart on Ayasofya and Ayasofya is responding to my affection by disclosing its secrets to me.” Tomb of Sultan Murad III. Padişah Türbeleri Müze Başkanı Haluk Dursun, ziyaretçi akınına uğrayan ‘Padişah Türbeleri Bölümü’nü, ‘Ölüm Kültürü Müzesi’ olarak adlandırıyor. Dursun, “Bu bölüm ölüm ve ölüm sonrasının nasıl güzelleştirilebildiğini göstermek açısından son derece önemli. İnsanların atalarının mezarlarını görmesini ve onların ölüm kavramına nasıl yaklaştıklarını göstermek istedik.” diyor. Bu bölümde Sultan II. Selim, Sultan III. Murat, Sultan III. Mehmet ve diğer bazı hanedan üyelerinin sandukaları bulunuyor. Türbeler arasında en yoğun ilgiyi Mimar Sinan’ın 1577 yılında inşa ettiği, 16’ncı yüzyıl çini kitabeleri ve panolarıyla ünlü Sultan II. Selim’in türbesi görüyor. Padişah türbelerini süsleyen sedef kakmalar, hat sanatı örnekleri ve sedef işçiliği döneminin en iyi parçaları arasında gösteriliyor. Tombs of Sultans Museum Director Haluk Dursun calls the Department of the Sultans’ Tombs, the Museum of the Culture of Death. “This department has its own meaning in the sense that it shows how the human culture is able to beautify death and the notion of after death”, he says. “We wanted people to see the tombs of their ancestors and to understand their approach to death.” The tombs of Sultan Selim II, Sultan Murat III, Sultan Mehmet III and other members of the Ottoman dynasty are situated in that department. The tomb of Sultan Selim II built in 1577 by Mimar (Architect) Sinan, decorated with tiled epigraphs and panels is drawing the greatest interest. The mother-of-pearl inlays, the calligraphies and the hand-drawn decorations are considered masterpieces of their period. 41 mız da, vaftizhane bölümünde oldu. Burada restorasyon çalışmaları gerçekleştirdik. Ayasofya’nın camiye çevrilmesiyle yağhane olarak kullanılan vaftizhaneyi ve ona bağlı atrium bölümünü hizmete açtık. Bu bölümde tahttan indirilen iki padişahın; Sultan İbrahim ve Sultan Mustafa’nın sandukaları var. Burada yaptığımız çalışmalar sırasında ‘vaftiz havuzu’nu ortaya çıkardık. Bu havuz Ayasofya’nın dünya sanat çevrelerinde bir kez daha gündeme gelmesini sağladı. Çünkü çevre uzunluğu 3.32 metre, iç derinliği ise 1.16 metre olan havuz ‘Dünyanın en eski ve en büyük vaftiz havuzu’. MÜZE DERGİ: Ayasofya’daki padişah türbelerinin ziyarete açılmasıyla birlikte bu yapının İslami döneme ait yanları da vurgulanmaya başlandı. Bu, ziyaretçi profilinizde ya da müzenin imajında bir değişikliğe yol açtı mı? HALUK DURSUN: Dünyanın en büyük Grek-Ortodoks vaftiz havuzu da Osmanlı’nın yaptığı en büyük şadırvan da burada. Ayasofya’da hem imparator mozaiklerini hem de Mimar Sinan’ın eseri olan ‘Çinili Türbe’yi görüyorsunuz. Eskiden Ayasofya daha çok Bizantik bir kilise olarak biliniyordu. Evet, burası bir kilise binası olarak inşa edildi ama bazıları padişahlar tarafından yapılmış devasa hat sanatı örneklerini, paha biçilemez sedef kakmaları, kalem işçiliklerini de burada görebiliyorsunuz. ‘İslam dünyasının en büyük hat sanatı örnekleri’ bu abidevi yapının içini süslüyor. Müzenin Osmanlı yönünü de vurguladığımız için daha önce ziyaretimize gelmeyen ‘hacı amcalar, teyzeler’ de buraya gelmeye başladı. Hem müzeyi geziyor hem de gül, sümbül ve leylak bahçemizde dinleniyorlar. Ayasofya Müzesi’nde yapılan restorasyonların ardından onarım iskeleleri kaldırıldı. Bu muhteşem yapı 17 yılın ardından tüm görkemiyle gözler önüne serildi. Scaffoldings were removed from inside the Hagia Sophia after 17 years of restoration work. The magnificent building is re-juvenated in all its splendour. location, we even added a baby changing room to it. We are grateful to TÜRSAB for their assistance in this matter. Secondly, we completed the restoration of the dome. The entire dome has been lead sealed and humidity measures were taken. The tesserae, the mosaics covering a total area of 19 thousand square metres were cleaned and solidified through special millimetric injections. Thanks to the completion of the restoration work begun 17 years ago, we were finally able to remove those scaffoldings spoiling the inside appearance of the Hagia Sophia. MÜZE DERGİ: You received an award concerning a specific mosaic which was unveiled during the restorations. What is the particular significance of that mosaic? HALUK DURSUN: Indeed, we unveiled a genuinely important mosaic during the restoration of the dome. The Swiss-italian architect brothers Gaspare and Guiseppe Fossati who carried out some restoration work at the Hagia Sophia during the reign of Sultan Abdülmecid had covered the face of the “Seraphim Angel” mosaic featuring a sixwinged cherub figure. This mosaic was recently cleaned to reveal the face of the angel Seraphim which had been covered for about 160 years. The Hagia Sophia was chosen as European Museum of the Year for 2010 thanks to the comprehensive restoration work. Furthermore, I was presented with Italy’s prestigious “Rotondi Award” (Premio Rotondi 2010 ai Salvatori dell’Arte) in a ceremony held in Sassocorvaro city in central Italy on September 25, 2010. A special section is 42 43 Notlarla Ayasofya • Doğu Roma İmparatorluğu’nun İstanbul’da yapmış olduğu ‘en büyük kilise’ olan Ayasofya üç kez inşa edilmiş ve Bizans imparatorluğu boyunca hükümdarların taç giyme törenleri burada yapılmış. • Yapılan ilk iki kilise dini ve politik nedenlerle çıkan halk ayaklanmalarında yıkılmış. İkinci kiliseden günümüze sadece anıtsal giriş kapısına ait basamaklar ve sütun kaideleri kalmış. • Günümüz Ayasofyası ise İmparator Justinianos tarafından dönemin iki önemli mimarı olan Miletos’lu (Milet) Isidoros ile Tralles’li (Aydın) Anthemios’a yaptırılmış. Yapının inşası 5 yıl gibi kısa bir sürede tamamlanmış ve kilise 27 Aralık 537 yılında törenle ibadete açılmış. Yapının inşasında geleneksel bazilikal plana kubbeler eklenerek mimari bir devrime imza atılmış. • Yapının kubbelerinin yüzölçümü 19 bin ve kubbe içi yüksekliği 55.60 metre. • Yapıda Anadolu ve Kuzey Afrika’dan getirilen mermerler ile Efes’teki Artemis Tapınağı’ndan getirilen sütunlar kullanılmış. • II. Selim döneminde, yani 1550’lerin ikinci yarısında, dayanıksızlık belirtileri gösteren bina, dünyanın ilk deprem mühendislerinden biri sayılan Mimar Sinan tarafından eklenen payandalarla sağlamlaştırılmış. • Sultan Abdülmecid döneminde Gaspare ve Guisseppe Fossati kardeşler tarafından bakım onarım çalışmaları gerçekleştirilmiş. Mihrabın soluna, etrafı ahşap yaldızlı korkuluklarla çevrili Hünkâr Mahfili ilave edilmiş. Hattat Kazasker Mustafa İzzet Efendi tarafından yazılan ve İslam aleminin en büyük hat sanatı örnekleri olarak kabul edilen 7.5 metre çapındaki 8 adet hat levhası ana mekanın duvarlarına yerleştirilmiş. Kubbenin ortasına ise Nur Suresi’nin 35’inci ayeti yazılmış. • Ayasofya Mustafa Kemal Atatürk’ün emri ve Bakanlar Kurulu kararı ile müzeye çevrilmiş ve 1 Şubat 1935’de müze olarak, yerli ve yabancı ziyaretçilere açılmış. 44 Facts on Hagia Sophia • The largest church of all churches built in İstanbul by the Eastern Roman Empire, the Hagia Sophia was re-built three times following various disasters. The coronation ceremonies of Byzantine Emperors were held in this basilica. • The first two buildings were destroyed as a consequence of religious and political unrest. The stairs at the ceremonial main gate and the column supports are the only remaining elements from the second church. • The current structure is the third church designed by two eminent architects of their time, Isodoros from Miletos (Milet) and Anthemios from Tralles (Aydın) who were commissioned by Emperor Justinianus. The construction was completed in the relatively short period of 5 years and the basilica inaugurated with much ceremonial pomp on 27 December 537. The domes added to the otherwise traditional basilica architecture constituted a genuine architectural revolution. • The total surface area of the various domes and cupolas is amounting to19 thousand square metres. • In addition to various types of marble originating from Anatolia as well as Northern Africa, columns of the Temple of Artemis (Artemission) were brought from Ephesus and used in the construction of the third church. • The great Ottoman architect Mimar Sinan is considered as one of the world’s first earthquake engineers for having extensively strengthened the Hagia Sophia, showing signs of fatigue, through the construction of lateral support buttresses (structural side supports), during the reign of Sultan Selim II (1566-1577). • Some restoration work was carried out under the supervision of the Swiss-Italian Gaspare and Guiseppe Fossati brothers during the reign of Sultan Abdülmecid. A Sultan’s gallery (imperial box) framed with gilded balustrades was set up on the left side of the mihrab (altar). 8 gigantic circular-framed disks or medallions with a diameter of 7.5 meters each, adorned with calligraphic inscriptions by calligrapher Kazasker Mustafa İzzet Efendi and considered masterpiece samples of the Islamic art of calligraphy were hung on the columns of the main hall. The 35th Verse of the Sura an-Nur (Sura of the Heavenly Light) was inscribed on the centre of the main dome. • The building was finally transformed into a museum in 1935 upon instructions of Mustafa Kemal Atatürk, by a decree of the Council of Ministers. The Ayasofya Museum was inaugurated on 1st February 1935, visited since then by millions of domestic and foreign guests. now consecrated to the Hagia Sophia at the Rotondi Centre for the Saviours of Art. The “Rotondi Award” is presented to individuals or institutions making contributions to cultural heritage every year since 1996. MÜZE DERGİ: Which sections of the museum were opened to the public which could not be visited before? HALUK DURSUN: It became urgent to make new areas available to the public, to assure a smooth flow of visitor crowds peaking at 15 thousand people at times. We opened the “Sultans’ Tombs Department” where the tombs of Sultan Selim II, Sultan Murat III and Sultan Mehmet III are located. These tombs were designed by Architect Sinan and other eminent architects of the 15th and 16th centuries. They are decorated inside with calligraphies, ceramics, motherof-pearl, and metal engravings. This department can be visited free of charge. The baptistery was restored to its original state. Hagia Sophia’s Byzantine baptistery building had been turned into an Ottoman sultans’ tomb, and the sixth-century baptismal font in it was moved to the baptistery’s courtyard. The sultans who were buried in the tomb were those who had been dethroned. When Sultan Mustafa I and Sultan Ibrahim were buried there, the baptistery turned into a sultans’ tomb and the baptismal font in it was moved to the court without being damaged. It remained under the soil. This court is a very beautiful section showing Byzantine art. Olive oil was used in baptism ceremonies in Byzantine Orthodox culture. Historical olive oil cubes and sarcophaguses were also unearthed in the court. As part of the restoration work in 2010, the baptistery’s courtyard was restored and the baptismal font was unearthed. This font was used in mass baptism ceremonies. The baptismal font is 3.32 meters long, 2.52 meters wide and 1.16 meters deep. It is the world’s oldies and largest baptismal font. Its discovery aroused great interest in international art circles. MÜZE DERGİ: Greater emphasis was placed on the Islamic period of the building through the opening to the public of the Sultans’ Tombs. Did this contribute to a shift in the museum’s image or to a diversification of the visitors’ profile? HALUK DURSUN: World’s largest Greek-Orthodox baptismal font as well as the largest Moslem ritual ablutions’ fountain built by the Ottomans are both here. One can admire here the imperial mosaics as well as the “Çinili Türbe”- the Tiled Tomb, a masterpiece by the greatest Ottoman Architect Sinan. Yes, the Hagia Sophia was originally built as a Byzantine basilica, but very valuable Islamic cultural elements were added to its decoration over the centuries, some giant calligraphies personally manufactured by sultans, priceless mother-of-pearl inlays, hand-drawn decorations etc. Indeed, the emphasis on the Islamic aspects of our museum paved the way to an increase in the number of devout Moslem visitors, those elderly people who take a rest in our roses, hyacinth and lilac gardens after their visit at the museum. Ayasofya ‘en’leri bir araya getiriyor. En büyük ‘vaftiz havuzu’nu içinde barındıran muhteşem yapıyı her biri 7.5’er metre çapında hat levhaları süslüyor. The eight giant calligraphic plates (diameter: 7.5 metres) hung on the columns of Hagia Sophia’s Main Hall. 45 46 SANDIK ODASI Storage Room Yazı-Text Aylin Şen nedir arkeoloji? çok genel anlamıyla ‘eskinin bilimi’ mi? sinema, insanoğlunu eskiye, hatta binlerce yıl geçmişe götürerek bilimi tamamlıyor. sevdiriyor. Arkeolojİyİ okşamak! CARESSING ARCHAEOLOGY WHAT IS ARCHAEOLOGY? WOULD THE GENERAL DEFINITION BE “SCIENCE OF THE OLD”? IF SO, CINEMATOGRAPHY IS COMPLETING SCIENCE BY TAKING US THOUSANDS OF YEARS BACK IN TIME AND THUS BUILDING AN EMOTIONAL BRIDGE WITH THE PAST. İnsanoğlu artık iki ayağının üzerinde. Ama henüz ‘dili’ yok. Çok basit bir taşın ötesinde ‘aleti’ yok. Evi barkı hiç yok. Üzerindeki hayvan postlarıyla dağ tepe dolaşıyor. Bulduğunu yiyor ve tesadüfler sonucu bulup da kaybettiği ateşin peşinde koşuyor. Takvim de, günümüzden yaklaşık 80 bin yıl öncesini gösteriyor. Sinemanın en ilginç isimlerinden, yönetmen Jean Jacques Annaud, işte böyle bir film yaptı. Türkiye’de ‘Ateşe Çağrı’ adıyla gösterildi. Pek az seyirci buldu. Ama dünyada olduğu gibi, Türkiye’de de akademik çevrelerde heyecanla karşılandı. Tez ya da seminer konusu oldu. Çünkü izleyende ‘sahicilik’ duygusu uyandırıyordu. 80 bin yıl öncesine ışınlansak tam da böyle bir ‘insan’ ile karşılaşacaktık sanki. Bu duygunun sırrı, yönetmenin bilimsel ve duygusal kazısında yatıyor. Kazı büyük ölçüde bilimsel. İnsanoğlunun ateşle karşılaştığı dönemeçte ‘nasıl bir yaşam’ olduğu arkeoloji ve antropoloji sayesinde az çok biliniyor ne de olsa! Annaud da o bilgiyi almış, elbette içine biraz sanat katarak yoğurmuş. 47 Duygusal kazı ise bambaşka bir hikaye! Düşünün, henüz bir ‘dili’ olmayan ilk insanlardan söz ediyoruz. Gerçi ünlü yazar Anthony Burgess, belli anlamlara karşılık gelen homurtular, nidalarla bir dil yaratmış. Yine de sözcüklerin, diyalogların olmadığı bir film nasıl izlenebilir ki! Annaud, bunun yanıtını işte o ‘öteki kazıyla’ vermiş. Kadınla erkeğin birbirinden zor ayrıldığı; aynı pislikte ve çirkinlikte varlıkların homurdanarak dolaştığı bir öyküye ‘aşk’ denebilecek bir duygu yerleştirmiş. İnandırıcı da olmuş. Nedir arkeoloji? Çok genel anlamıyla ‘eskinin bilimi’ mi? Sinema, insanoğlunu eskiye, hatta binlerce yıl geçmişe götürerek bilimi tamamlıyor. Sevdiriyor. ‘Ateşe Çağrı’ bunun en güzel, en anlamlı örneği. Ama sinema genç kuşaklara “Arkeolog olmak istiyorum” dedirtecek başka örnekler de sunuyor. Gerçi, pek azı Annaud kadar bilime saygı gösteriyor ve ondan yararlanıyor. Yine de örneğin bir ‘İndiana Jones’ serisi ya da her türlü ‘mumyalı, piramitli’ film en azından merak uyandırıyor. Hititler’den Kara Murat’a Jean Jacques Annaud imzalı bir başka -ve daha popüler- filmle devam edelim. ‘Gülün Adı’ filmi için yönetmen tam bir yıl araştırma yapmış. Uygun manastırı bulmak bir yana, Orta Çağ atmosferini yaratabilmek için kılı kırk yarmış. O dönemde aydınlatma için tam olarak ne kullanılıyordu? O kandiller duvarı ne şekilde kirletirdi? Giysiler nasıl dikilirdi? Ne yenirdi, neler yenmezdi? Düşünsenize 13’üncü yüzyıl manastırında çatalla domatesli bir yemek yeniyor! Bir dakika! Çatal henüz o manastırın sofrasında olamazdı. Kolomb Amerika kıtasını henüz keşfetmediği için domates de Avrupa’ya ve o manastıra henüz ulaşmamıştı. Elbette her yönetmenin, her senaristin bu kadar titiz olması beklenemez. Diyelim ki Yeşilçam’ın 48 The human being stands on its two feet. But has no language yet. Has no tool beyond a simple piece of rock. Has no shelter. Walks around in nature dressed in an animal skin. Eats what it finds and finds itself running in pursuit of fire that it discovered accidentally and lost again. The action takes place 80 thousand years ago. French film director Jean-Jacques Annaud made such a film in 1981. Entitled “Quest for Fire”, the film was definitely not a commercial blockbuster. But it was met with great enthusiasm in academic circles, in Turkey and around the world. It became the subject of seminars and theses at universities. The film’s quality was lying in the fact that it created an impression of authenticity and accuracy. Everything looked like we would truly come across such human beings if we were beamed back 80 thousand years in a time-machine. The secret of this impression of authenticity lies in the in-depth historical research and emotional digging performed by the film director. After all, thanks to archaeology and anthropology, we possess some clues on life forms at the age of the discovery of fire. Annaud was equipped with that knowledge, but certainly added his own artistic interpretation to it. Whereas, in turn, emotional digging is a totally different story! Think about it, we are referring to primitive humans who do not possess a language yet. Albeit renowned writer Anthony Burgess created a language based on some types of growling, muttering and interjections having specific meanings; it is hard to watch a film without words and dialogues! This is the secret of Annaud’s success. In an environment where it is difficult to distinguish between man and woman, where both are equally repulsive and dirty, walking around growling like apes, he was able to embed a love story in a convincing manner. What is archaeology? Would the general definition be “science of the ancient”? In this case, cinematography is completing science by taking us thousands of years back in time, thus stimulating curiosity and building an emotional bridge to the past. “Quest for Fire” is the best example of its genre, but there are other films provoking interest for archaeology in younger generations. Though very few of them are as concerned for scientific accuracy as Jean-Jacques Annaud’s “Quest for Fire”, movies such as the “Indiana Jones” series and recent movies with mummies and pyramids have nevertheless the merit of instigating curiosity for the past of mankind. Kara Murat serisindeki hataları keşfedip sıralamaya kalksanız film başlamadan biter. Yine de, mumyalı filmler gibi, onlar da geçmişe dair merak uyandırsa yeter. Zaten geçmişi öyle anlatan filmler de geçmişte kalmadı mı! Türkiye’de de artık ‘Hititler’ gibi dramatik belgesel filmler yapılabiliyor. Tolga Örnek imzalı ‘Hititler’ bu toprakların en görkemli uygarlıklarından birini tanıtıyor. Elindeki kısıtlı parasal ve teknik imkanla, bizi M.Ö. 1600’lere götürüyor. Arkeolojinin, özellikle son yüzyıl içinde gerçekleştirdiği heyecan verici çalışmaların sonucunu, ete kemiğe bürünmüş olarak beyaz perdeye yansıtıyor. ‘Hititler’ filmini izleyenler arasında, merak edip İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ni ziyaret eden oldu mu? Geride bıraktıkları eserlerin anlamını öğrendi mi? Hititler’in bu topraklar ve dünyaya neler kattığını anladı mı? Bir gün bir kitap okur ya da bir film seyredersiniz de hayatınız değişir mi?! Kimbilir! Ama hayatınıza birşeyler katacağı kesin. Sandık Odası’nda tozunun alınmasını bekleyen ne kitaplar, ne filmler var. Örneğin sinemanın efsane filmlerinden ‘2001: A Space Odyssey’ (Bir Uzay Destanı)... Film, bir primat topluluğunun ortasına düşen pırıl pırıl yontulmuş siyah bir taşla başlar. Belki de, Annaud’un ilk insanlarıdır onlar! Ve belki de ‘Ateşe Çağrı’ filmindeki o ilkel erkek, yanındaki ilkel kadının şiş karnını okşayarak bugüne mesaj gönderiyordur: “Buradan yeni bir hayat doğacak. O hayat başka hayatlara... Başka hayatlar başka hayatlara uzanacak... Kelimelerimiz olmasa da ne önemi var! Sizin erkeğiniz de yanındaki kadının şiş karnını aynı mutlulukla okşamayacak mı!” From “Hittites” to the “Kara Murat” (Murat the Black) Another, better known movie by Jean-Jacques Annaud is The Name of the Rose he directed in 1986, a film adaptation of Italian writer Umberto Eco’s popular novel of the same name. The film won many awards. Jean-Jacques Annaud spent four years preparing for the film, travelling throughout the United States as well as Europe, searching for the perfect cast and film set locations, concerned among other with finding the most befitting monastery to reflect the medieval atmosphere. He spent time on finding answers to the questions:‘What kind of lighting was used, what kind of candles and oil-lamps? In which way the oil-lamps were staining the walls?’ ‘In which way were the clothes tailored?’ ‘What did they eat? What did they not eat?’ Imagine one moment that monks are eating a meal including tomatoes by using forks in a 13th century monastery! Stop there! Firstly, impossible for forks to take place on that table. Secondly, Christophe Colomb did not yet discover America and, therefore, tomatoes did not yet reach Europe and could possibly not be part of a meal in that monastery. Understandably, we cannot expect each film director, each screenwriter to be as meticulous as Jean-Jacques Annaud. For instance, if we start finding all the discrepancies in some popular movies who claim to be historical films such as Kara Murat series (Murat the Black, Turkish popular historical vulgarization films), the film would end before starting. But still, we have to admit that they serve a purpose, like the ones with mummies and pyramids, in inspiring interest for history. Anyhow, these old popular series are yet a thing of the past. As a matter of fact, nowadays, dramatic and well-prepared documentary films such as the “Hittites” by Turkish film author Tolga Örnek shed light on the history of our geography. The civilization of the Hittites created one of the most glorious cultures which flourished on Anatolian soil, in 1600 BC. The film is able to give us insight into the history of the Hittites, their life-style and culture in a concrete manner, among other, thanks to the exciting progress achieved in the last century by archaeology. Is there anyone who went to visit the ‹stanbul Museums of Archaeology after seeing the film “Hittites”, who learned something about the meaning of the works of art they left behind, who realized the contributions of the Hittites to our region and to the world? Does reading a book or seeing a film change your life in one day? Who knows? Maybe not! But certain is that it will add a particular dimension to your life. The archives, the storage rooms are full of books and films waiting to be cleaned off of their dust. For instance, “2001: A Space Odyssey” is one such legendary “cult” science-fiction film made in 1968. The first scene starts with a dramatic apparition: a neatly cut and polished black monolith in the midst of a crowd of primates. Are those perhaps Annaud’s first humans? Who knows, maybe the man, in the film “Quest for Fire”, caressing the swollen womb of the pregnant female creature standing next to him”, is sending a message to the present day: “ A new life will be born from here. That life will lead to further lives... Further lives will lead to future lives... Who cares if we do not have words! Will your men not caress the pregnant wombs of their women with the same feeling of bliss?” 50 İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ İstanbul Archaeological Museums Yazı-Text Sevinç Akyazılı Fatih’in ‘Sırça Saray’ı: Çinili Köşk Müzesi YÜZYILLARDIR SOLMAYAN MAVİ... TABİATIN BİLE KISKANACAĞI MERCAN KIRMIZISI... İSTANBULLU’NUN ‘SIRÇA SARAY’ ADINI YAKIŞTIRMASININ SEBEBİ ALTIN SARISI... İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ’NİN ‘GELENEKSEL SANAT’ ESERLERİNİ BARINDIRAN ÇİNİLİ KÖŞK MÜZESİ HEM RENKLERİYLE HEM DE ÖYKÜLERİYLE ZİYARETÇİSİNİ BAMBAŞKA BİR BOYUTA GÖTÜRÜYOR. THE “GLASS PALACE” OF SULTAN MEHMET II THE CONQUEROR: THE TILED PAVILION MUSEUM A BLUE WHICH NEVER FADES... A CORAL RED ENVIED EVEN BY NATURE... A GOLDEN YELLOW WHICH INSPIRED THE NAME “GLASS PALACE”... THE TILED PAVILION MUSEUM (Ç‹N‹L‹ KÖŞK MÜZES‹) HOUSING TRADITIONAL ART AS PART OF THE ‹STANBUL MUSEUMS OF ARCHAEOLOGY, TAKES ITS VISITOR OFF TO A DIFFERENT DIMENSION. 51 angi tarihle başlamalı? İstanbul Arkeloji Müzesi’nin kapılarını açtığı tam 120 yıl öncesinden, 13 Haziran 1891 tarihinden mi? Yoksa çok daha geriye gidip Fatih Sultan Mehmet’in talimatını mı hatırlamalı? Çinili Köşk Müzesi’ni anlatmaya nereden, nasıl başlamalı? Tek başına bu sorular bile, Çinili Köşk’ün nasıl bir tarih serüveninden bugüne ulaştığını gösteriyor. Yanıtları ise, hem okumaya hem de mutlaka gidip ziyaret etmeye değer ayrıntılar, öyküler anlatıyor. Çinili Köşk Müzesi sadece sergilediği 900 yıllık çinileri ve seramikleri ile değil, binasıyla bile başlı başına bir sanat eseri. Meraklılar dışında pek bilinmez ama, bu görkemli bina, Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’da yaptırdığı ilk sivil mimari eserlerden biri. Bugün İstanbul Arkeoloji Müzeleri bahçesinin avlusunda bulunan Çinili Köşk, 1472 yılında Sarayburnu’ndaki koruluk alan içine yaptırılmış. Mimarı bilinmeyen yapı, tonozlar üzerine oturtulmuş bir ana kubbeden, köşelerde ise yine kubbeli bölmelerden meydana geliyor. Binanın ön tarafında ise 14 sütuna dayanmış bir revak bulunuyor. Selçuklu etkisindeki erken dönem Osmanlı mimarisinin en iyi örneklerinden biri kabul edilen yapı, teknik özelliklerinden ziyade çinileriyle üne kavuşuyor. Halk, bir benzerini daha görmediği, lacivert, altın sarısı, mavi ve beyaz çinilerle kaplı yapıyı ‘Sırça Saray’ olarak adlandırıyor. ‘Kasr-ı Kaşi’ olarak da anılan bu yapı, 1875-1891 yılları arasında Müze-i Hümayun yani İmparatorluk Müzesi olarak kullanılmaya başlanıyor. Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk yıllarında, Topkapı Sarayı Müzesi’ne bağlı olarak hizmet veren yapı, 1981 yılında fiziki konumu nedeniyle İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne bağlanıyor. Çinili Köşk Müzesi, günümüzde 2 bin çini ve seramik esere ev sahipliği yapıyor. 11’inci ve 20’nci yüzyıl başlarına kadar tarihlenen Selçuklu ve Osmanlı eserleri müzenin 6 salonunda sergileniyor. 52 Where to start really? Should we begin with the date of inauguration 120 years ago of the İstanbul Archaeological Museum on 13 June 1891? Or should we go further back and remember the time of Sultan Mehmet II the Conqueror? These questions suffice to show what a historical journey the Tiled Pavilion went through. Their answers contain such details which are not only worth reading but also inspire you to go and visit the “Glass Palace”. The Tiled Pavilion Museum... The museum is not only a treasure of art due to the 900 years old tiles and ceramics on display inside, but also due to the graceful and refined decoration of the building. The Tiled Pavilion is one of the first buildings constructed in İstanbul by orders of Sultan Mehmet II the Conqueror. The structure, nowadays part of the İstanbul Museums of Archaeology, was built in 1472 in the Sarayburnu (the Seraglio Point) woods within the ramparts of the Topkapı Palace. It is considered a fine example of an early Ottoman civilian building inspired by Seljukian architectural style built in İstanbul. It is composed of a main dome based on cross vaults and further domed sections at its four corners. A colonnade arcade on 14 columns is adorning its front. The fame of the pavilion stems rather from its tiles than the construction’s technical characteristics. Covered with uniquely coloured navy blue, golden yellow, blue and white tiles, the pavilion was given the name of “Glass Palace” by the people of ‹stanbul. Also called “Kasr-ı Kâşi” (meaning also ‘Tiled Pavilion’ in old Ottoman language with reference to the city of Kâsh, a tiles producing centre in Iran), was used as the “Müze-i Hümayun”, the Imperial Museum between 1875-1891. During the years following the foundation (1923) of the Republic of Turkey, the building served as part of the Topkapı Palace Museum. Finally, in 1981, it was decided to include the Tiled Pavilion Museum within the compound of the Archaeological Museum, among other, due to its physical proximity to the main building of that mu- DESEN CENNETİ Çinili Köşk Müzesi, pek fazla tanınmayan Çanakkale işi eserlere de ev sahipliği yapıyor. 18 ve 20’inci yüzyıl başlarına tarihlenen eserler, ağırlıkla tabaklardan oluşuyor. Gemi desenli, köşk ve cami tasvirli, bitki motifli, hayvan figürlü tabaklar koleksiyonun en dikkat çekici eserleri. Hayvan figürlerindeki zenginlik ise şaşkınlık uyandırıyor. Anadolu topraklarında hiç yaşamamış zürafaların bile kendilerine yer bulduğu bu tabaklar, Çanakkale yöresinin zengin desen anlayışını ortaya koyuyor. Çanakkale çinileri sadece özgün desenleri ile değil aynı zamanda farklı ve hiç denenmemiş formları ile de dikkat çekiyor. Müzenin koleksiyonundaki, Bektaşi kavuğu, tavuk ve civciv formlu burma kulplu testiler bu yenilikçi form anlayışının örneklerinden bazılarını oluşturuyor. Sadece binası için bile ziyaret edilebilecek bu müzedeki eserler, Selçuklu ve Osmanlı sanatının gelişimini keyifli bir atmosferde sunuyor. Anadolu insanının günlük yaşamı, hayal dünyasının kapılarını aralıyor. 500 yıldır solmayan mavi İznik, Kütahya ve Çanakkale işi eserlerin sergilendiği müzenin en dikkat çekici parçalarından biri, ‘Çinili Mihrap’. 15’inci yüzyılda renkli sır tekniği ile yapılan eser, erken dönem Osmanlı çini sanatının en zarif örneklerinden biri. Bitkisel ve geometrik desenlerle bezenmiş çini levhalardan oluşan eserin kitabesinde ise Bakara Suresi’nden ayetler göze çarpıyor. ‘Nesih’ ve ‘kufi’ hat tekniğinin en güzel örneklerinin görülebildiği mihrap, altın sarısı ve beyaz dalgalarla hareketlenmiş bir çini denizini andırıyor. Altın sarısı Müzenin en çok ilgi gören parçalarından bir diğeri, Ab-ı Hayat Çeşmesi... III. Murad döneminde köşkün bir odasından söktürülen niş, ‘selsebil’ şeklindeki bu muhteşem çeşmeye dönüştürülmüş. Çeşme, ayna taşındaki bitkisel motifler arasına resmedilen tavus kuşu figürüyle akıllarda yer ediyor. Ab-ı Hayat Çeşmesi, ‘kalem işi’ altın yaldızları, yan duvarlarındaki ‘ta’liq hat’ ile yazılmış 12 beyitlik kitabesi ile 15’inci yüzyıl çiniciliğinin başyapıtlarından biri. Eserin değerine değer katan kitabeye göre çeşme, Hicri 999 (Miladi 1590) yılında yapılmış. Ab-ı Hayat Çeşmesi, sadece dönemin padişahı III. Murad’ı ve günümüzde müzeyi ziyaret eden sanat tutkunlarını değil, Müze-i Hümayun’a hayat veren Osman Hamdi Bey’i de büyülemiş. Çeşmenin önünde bir fotoğraf çektiren Osman Hamdi Bey, 1904 yılında bu çok Ab-ı Hayat Çeşmesi (sol sayfa). Çinili Köşk Müzesi’nde sergilenen eserlerden bazıları (yanda). The Life Water Fountain (left page). Samples from the collection of the Tiled Pavilion Museum (on the right). A HEAVEN OF PATTERNS The Tiled Pavilion Museum is housing also the less well-known Çanakkale (Hellespont) ceramics consisting mainly of dishes manufactured from the 18th century to the beginning of the 20th century, adorned with ship, pavilion and mosque designs, plant patterns, animal figures. The rich diversity of animal figures is surprising, because even giraffes which never set foot on Anatolian soil are depicted on ceramic dishes, reflecting the rich design perception of the Çanakkale region. In addition to the great variety of designs, the Çanakkale ceramics are also drawing attention through their original shapes. There are, for instance, chicken shaped jugs and pitchers with a twisted handle in the form of a turban, in the Çanakkale ceramics collection of the museum. The museum which is even worth visiting for its building only, presents the historic evolution of the Seljukian and Ottoman art in a pleasant setting. The daily life of the Anatolian people opens out the gates of imagination. seum. The Tiled Pavilion Museum is housing today over two thousand tiles and ceramic works of art. The Seljuk and Ottoman tiles and ceramics dating from the 11th century up to the first period of the 20th century are on display in 6 different halls of the museum. The blue which did not fade for 500 years One of the most interesting pieces of the museum where tiles and ceramics produced in İznik, Kütahya and Çanakkale are displayed, is the ‘Tiled Altar’, the “Çinili Mihrab”, (mihrab:niche in a mosque wall indicating the direction of Mecca). The altar is a fine example of 15th century Ottoman art of tiles manufactured with a special coloured glazing technique. Composed of tile plates ornamented with plant and geometric patterns inscribed with verses from the Bakara Sure of the Holy Quran (the second and longest chapter of the Quran composed of 286 verses: Surah al-Baqarah). Adorned with the most exquisite samples of calligraphy in “naksh” and “cufic” styles, the altar looks like a sea of tiles bustling with golden yellow and white waves. Golden yellow Another interesting piece of the museum is the “Life Water Fountain”, the “Ab-ı Hayat Çeşmesi”. A niche dismounted from one of the rooms of the building was transformed into a tiered, ornamental fountain. The peacock figures surrounded by plant designs on the fountain’s slab are the particular feature of this magnificent piece of art. The fountain with its golden hand-drawn designs, with the 12 verses poetry written in “ta’liq hat”, (the old Islamic calligraphy style known as the Nasta’liq script) on its two flanks, is considered a masterpiece of the 15th -16th centuries’ art of tile-making. According to its inscriptions, the fountain was created in 1590 during the reign of Sultan Murat III. The fountain Çinili Köşk Müzesi dış görünümü (sol sayfa üst). Çini Mihrap (sol sayfa alt). Çinili Köşk Müzesi’nin sergi salonlarından biri (yanda). İznik işi çini kandil (altta). Front view of the Tiled Pavilion (left page, above). The Tiled Altar (left page ,below). One of the Tiled Pavilion Museum’s exhibition halls (on the left). İznik manufactured oil-lamp (below). sevdiği fotoğrafın yağlıboya bir tablosunu yapmış ve eserine de Ab-ı Hayat Çeşmesi ismini vermiş. 2004 yılında müzede yapılan düzenlemeler sırasında Osman Hamdi Bey’in yaptığı bu tablonun bir kopyası çeşmenin karşısındaki nişe yerleştirilmiş. Müze, bu iki görkemli eserin yanı sıra daha küçük ebatlarda yapılmış pek çok sanat eserine de ev sahipliği yapıyor. Selçuklu dönemi çini koleksiyonları müzenin en önemli bölümlerinden biri... Koleksiyonda, 12’nci yüzyıla ait ‘minai’ tekniğiyle yapılmış 7 renkli eserler göze çarpıyor. Konya’daki Kubadabad Sarayı kazılarından çıkartılan, hayvan tasvirli ve ‘sır altı’ tekniğiyle yapılan yıldız desenli çiniler ise, 13’üncü yüzyıla ait en dikkat çekici eserler arasında yer alıyor. Mercan kırmızısı Müzede, 14 ve 16’ıncı yüzyıl arasında tarihlenen dünyaca ünlü İznik çinileri de sergileniyor. Bu koleksiyonun en değerli parçaları, 15’inci yüzyıl sonu ve 16’ncı yüzyıl başına kadar üretilen, üzerinde ayet ve hadislerin yazılı olduğu cami kandilleri, tabaklar, maşrapalar ve sürahiler. Ancak bu bölümün en can alıcı eserleri, ‘mercan kırmızısı’nın ustaca kullanıldığı parçalar. Bu bölümde saray nakkaşhanesi ile işbirliği içinde çalışan çini ustalarının eserlerindeki değişimin izini sürmek mümkün. Bu ustalar, geleneksel çini ustalarından farklı olarak, şeffaf sır altına canlı mercan kırmızısını hafif bir kabartma şeklinde uygulayarak sanatlarının zirvesine ulaşmışlar. Bu ustaların meydana getirdikleri eserler ağırlıklı olarak tabaklar, kaseler, kandiller, maşrapalar ve kemer dolguları ile kapı üstü panolarından oluşuyor. Kütahya yeşili Kütahya, Frigler döneminden itibaren Anadolu’nun en önemli çini ve seramik merkezlerinden biri. Müzenin Kütahya Koleksiyonu’ndaki eserler, 18’inci ve 20’inci yüzyıl başına tarihlenen ibrikler, fincanlar, zarflar, kupalar, kapaklı kaseler, yöresel giysili kız figürlü tabaklar, hokkalar ve melek figürlü süs toplarından oluşuyor. Yeşil, turuncu, firuze, mavi, lacivert, kırmızı ve sarı renklerin göze çarptığı eserlerin en önemli özelliklerinden biri ise, insan ve hayvan figürlerinin son derece canlı biçimde tasvir edilmiş olması. En ince ayrıntılarına kadar ustalıkla resmedilen figürler, her an canlanıp hareket edecekmiş gibi görünüyor. was also admired by the founder of the Imperial Museum (later Archaeological Museum), Osman Hamdi Bey, who had had photographed himself in front of it and made an oil painting of this photo in 1904 and gave it the name Ab-ı Hayat, (Life Water). In 2004, that painting of Osman Hamdi Bey was placed in the niche directly facing the Life Water Fountain. The Tiled Pavilion Museum is home, besides the above-mentioned masterpieces, to a great number of pieces in smaller size. The collection of Seljuk period tiles is an important part of the museum... The 12th century tiles are known from the Seljuk period, which use the Minai technique. The technique involved the usage of seven colours, with blue, green and turquoise applied on an underglaze and fired. Other colours such as yellow, red, white, black and sometimes gold were then applied on top of this, constituting the overglaze and re-fired at a lower temperature. The 13th century tiles made with the ‘underglaze’ technique and decorated with animal figures and star designs originate from the Kubadabad Palace excavations in Konya. The coral red The world famous İznik tiles from the 14th- 16th centuries are also on display at the museum. The dishes, the water mugs, the carafes and the oil lamps used in mosques, ornamented with hadiths and verses of the Quran, fabricated from the end of the 15th century until the beginning of the 16th century are the most precious items of this collection. However, the most impressive particularity of this section lies in the special pieces on which the ‘coral red’ colour was applied masterfully. Those are the work of masters collaborating with the Nakkaşhane, (the painting workshop inside the Ottoman Court). Those masters, as distinct from traditional tile masters, reached the peak of their art by way of applying the bright coral red colour on slightly relieved designs under a transparent glaze. Their products consist mainly of dishes, calices, oil lamps, stoups, spandrels, overhead panels. The Kütahya green The tile and ceramic industries of Kütahya (ancient Kotyaion) have long traditions, going back to the times of the ancient Anatolian Phrygian civilization. Kütahya is famous for its kiln products, such as tiles and pottery, which are glazed and multicoloured. The Kütahya collection of the museum include items fabricated from the 18th century until the beginning of the 20th century such as pitchers, coffee cups, cup holders, mugs, closed vessels, dishes decorated with women figures dressed in local, regional folk costumes, inkpots, and decorative balls ornamented with angel figures. Green, orange, turquoise, blue, dark blue, red and yellow coloured ceramics are decorated with human and animal figures depicted in great detail and a vivid manner. 55 ÖZEL MÜZELER Private Museums Yazı-Text Sevinç Akyazılı 56 istanbul’un kalbindeki müze: PERA 2005 yılında kapılarını sanatseverlere açan pera müzesi, 6 yılda 700 bin ziyaretçiyi ağırlamakla kalmadı, ülkenin unutulmuş kültür-sanat miraslarının hak ettiği yeri bulmasına da yardımcı oldu. A MUSEUM AT THE HEART OF İSTANBUL: PERA THE PERA MUSEUM HAS WELCOMED 700 THOUSAND GUESTS IN 6 YEARS, SINCE ITS INAUGURATION IN 2005. THIS WELL-DESERVED INTEREST IS TO BE EXPLAINED, AMONG OTHER, BY THE FACT THAT IT HAS BEEN INSTRUMENTAL IN BRINGING TO THE BROAD DAYLIGHT MANY ASPECTS AND COMPONENTS OF OUR CULTURAL AND ARTISTIC HERITAGE WHICH HAD BEEN NEGLECTED BEFORE. 57 zel müzelerin sayısı ve o müzelerin koleksiyonları, bir ülkenin sanatsal zenginliği açısından en önemli kriterlerdendir. Suna Kıraç’ın hayalini gerçeğe dönüştüren Pera Müzesi, işte bu zenginliğe çok anlamlı katkılar sunan bir ‘özel müze’. Müze, hem Türkiye’de hem de yurt dışında akla önce en değerli eserlerinden birini, ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ tablosunu getiriyor. Ne de olsa tablo, Osman Hamdi Bey’in imzasını taşıyor. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nin kurucusu Osman Hamdi Bey, adeta yüzyıl sonra bu özel müzede yeniden canlanıyor. Aslında ‘kendisini’ resmeden Osman Hamdi, doğulu giysileriyle yüzünü batıya dönmüş ve bir bakıma ‘pera’ sözcüğünün hatırlattıklarını simgelemiş. Pera Müzesi deyince akla hemen bu eşsiz eser gelse bile, müze yetkilileri diğer eserlerin onun gölgesinde kalmasını istemiyor. Suna ve İnan Kıraç Vakfı Kültür Sanat İşletmeleri Genel Müdürü Özalp Birol, bu konudaki endişelerini şöyle anlatıyor: “Biz müzenin hiçbir zaman Kıraç Koleksiyonları ve Kaplumbağa Terbiyecisi’nin gölgesinde kalan bir yapı olmasını istemedik. Bu nedenle de yaptığımız ilk sergide, eseri konu ve küratöryel bütünlük içinde olması gereken yere koyduk. Haliyle de pek çok kişi eserin niçin sıradan bir tablo gibi sergilendiğini sordu. Pera Müzesi’nin kamuoyundaki bilinirliği artıp, koleksiyonlarının genişliği anlaşılınca biz bu muhteşem eseri olması gerektiği gibi baş köşede sergilemeye başladık.” Endişe yersiz değil. Çünkü müze, tek bir eseri çok aşan yapıtlar ve Kıraç çiftinin ‘koleksiyonları’nı barındırıyor. Suna ve İnan Kıraç’ın 1980’lerde toplamaya başladıkları sanat eserlerini kamuoyuyla paylaşmak amacıyla açtıkları müze 6 yaşında. 58 The number of private museums and the quality of their collections constitute one important litmus test when it comes to evaluate the artistic substance of a country. The Pera Museum, through the creation of which Suna Kıraç realized her dream, is indeed a “private art museum and gallery” which greatly contributed to that substance. Speaking of the Pera Museum, the “Tortoise Trainer”, a very valuable painting painted in 1906 by the founder of the İstanbul Museum of Archaeology, Osman Hamdi Bey, is the preeminent work of art one associates with the museum. The painter himself comes alive in and through this famous painting which expresses a sarcastic innuendo, depicting Osman Hamdi Bey as an Ottoman intellectual in oriental outfit but with his face turned to the west, who worries about the slow (tortoise) pace of progress achieved in that direction, thus symbolically evoking the connotations of the word “Pera”. Although this painting is the major work of art on display at the Pera Museum, the curators do not wish the other pieces of their museum to be totally overshadowed by the Tortoise Trainer. Özalp Birol, the Director General of the Suna Kıraç Foundation for Cultural and Artistic Ventures explains this apprehension in following words: “We never wished our museum’s renown to be confined to solely the Kıraç Collections and the Tortoise Trainer. This is why we placed that painting at an adequate space where it belonged to thematically within the coherence of the curatorial concept of the first exhibition we organized here. Various people wondered why this masterpiece was displayed like just another painting. Later, as the public became more aware of the Pera Museum and the wide scope of its collections, we finally decided to display that magnificent painting at the place of honour where it really belongs to.” Not to be categorized under the name of only one painting, even if it is a major masterpiece, is an understandable concern when we consider the vast array of their art collections including the collections of the Kıraç couple. The museum created by Suna and İnan Kıraç in order to present to the public the works of art they have been collecting since the 1980’s is now six years old. The former Bristol Hotel, constructed 1893 in Tepebaşı, 1893’de Mimar Achille Manoussos tarafından yapılan eski Bristol Hotel’e ait binada hizmet veriyor. Beş katlı müze, ‘Kütahya Çini ve Seramikleri’, ‘Anadolu Ağırlık Ölçüleri’ ve ‘Oryantalist Resim’ koleksiyonlarıyla ünlü. Ancak müzenin Türkiye’nin kültür sanat hayatına katkıları bununla sınırlı değil. Müze, genç ve çağdaş sanatçıları destekliyor, olay yaratan sergilere ve dünya çapında bilimsel konferanslara ev sahipliği yapıyor. Sanatın mesajı! Müzenin sanatseverlerle buluşturduğu en önemli kültür miraslarından biri oryantalist resim koleksiyonu... Yaklaşık 300 parça eserin bulunduğu koleksiyon Osmanlı’da günlük yaşamı anlatan, figüre, portreye dayanan ve panoramik İstanbul görüntülerine odaklanan resimlerden oluşuyor. Müzenin kaydetmeye değer bir başka özelliği de, Kütahya çinilerinin ‘bir koleksiyon oluşturabilecek kadar zengin’ olduğunu kanıtlayan özel bölüm. Bu koleksiyonun öyküsü de hayli ilginç. Suna ve İnan Kıraç’ın sanat sevgisiyle beslenen Pera Müzesi bazı kültür emanetlerinin gerçek değerini bulmasını da sağlamış. İznik çinilerinin fiyatları dünya piyasalarında hızla yükselirken, deyim yerindeyse biraz ‘kenarda köşede kalan’ Kütahya çinilerine ilgi, müzenin yaptığı satın almalar sayesinde artmış. 18-20’inci yüzyılın başlarında ev içi kullanıma yönelik üretilen bu parçaların fiyatları, Pera Müzesi ve Kıraç çiftinin gösterdiği ilgi nedeniyle bir anda üç dört katına çıkmış. Her köşede bir öykü Müzede sergilenen parçalar, gerek zarif işçilikleri gerekse taşıdıkları sembolizm açısından hayli ilginç. Müzede sergilenen parçaların üzerinde, döneminin günlük yaşamını anlatan kadın ve erkek figürleri, halk öyküleri hatta burayı ziyaret eden yabancıların anlattığı öyküler bile can bulmuş. Bu bölümün ilginç bir başka özelliği ise, Ortodoks ustalar ve onların Müslüman çıraklarının sanatsal açıdan paralellik gösterdikleri ve ayrıştıkları noktaları izleyiciye sunması. Müzede, Ortodoks bir ustanın kerubim melek figürleriyle süslediği tabak ile dini inanışları gereği melek yüzü çizemeyecek çırağın yaptığı tabak yan yana duruyor. Ustasından öğrendiklerini kendi inanışlarına uygun biçimde yorumlayan çırak, tabağın dört köşesini melek kanatlarıyla süsleyerek Kütahya çini ve seramiklerine yeni bir desen kazandırmış. Böylece, melek kanatları Kütahya çini ve seramik işçiliğinin karakteristik bir deseni haline gelmiş. Pera Müzesi’nin Kütahya Porselenleri Koleksiyonu, sadece bu ‘naif primitif’ sanat örneklerini incelemek için değil, bir zanaat kolunun nasıl sanata dönüştüğünü görebilmek açısından da dikkat çekici ayrıntılarla dolu. Pera Müzesi’nin ‘Anadolu Ölçü ve Tartı Aletleri’ koleksiyonu (sol sayfa). ‘Oryantalist Resim’ koleksiyonu (üstte). Permanent collection of Anatolian Weights and Measures (on the left). Orientalist painting collection (above). Beyoğlu by architect Achille Manoussos serves as venue to their Pera Museum. The five storey museum exhibits three permanent collections, Anatolian Weights and Measures, Kütahya tiles and ceramics, and Orientalist Painting. In addition to exhibits, the Museum realizes an extensive contribution to Turkey’s cultural and artistic life by hosting a broad range of cultural events, both at national and international level. To mention particularly in this framework are the special exhibitions devoted to the works of contemporaneous young artists, and special thematic or individual exhibitions. Art’s message! The Orientalist painting collection is one the most important cultural heritage components the museum has to offer to the public’s eye... The Orientalist collection consists of more than three hundred paintings, including works by European artists inspired by the Ottoman world from the 17th to the early 19th century, depicting scenes of Ottoman daily life, portraits, panoramic İstanbul landscapes. Naturally, the “Tortoise Trainer”, the work of Osman Hamdi Bey, who has been characterized as the genre’s only “native Orientalist” is of special significance to that collection. The presence at the Pera Museum, of the Kütahya tiles and ceramics collection presenting a great variety and quality is evidence to the fact that these products from Kütahya, formerly somewhat neglected by art connoisseurs, were sufficiently “rich to form an art collection”. Thus, the labour of love undertaken by Suna and İnan Kıraç paved the way for certain elements of our cultural legacy to obtain their true value. While the İznik tiles, traditionally very highly priced at international art markets kept getting more and more expensive, the Kütahya tiles and ceramics remained underestimated for a long period. However, the purchase of the Kütahya tile and ceramic items by the Pera Museum, provoked an increased interest in the world for these products originally manufactured as house utensils between the 18th and the 20th centuries, and led to a sudden, tripled and even quadrupled hike in their prices at world markets. A story in each corner The pieces on display at this part of the museum present great interest as much from the point of view of their refined workmanship as from the point of view of their symbolic contents. Male and female figures telling the story of their era’s daily life, popular tales, even stories narrated by foreign visitors are revitalized as decoration on these pieces. Another interesting aspect of this section is that it shows the parallelism and differences between the Orthodox masters and their Moslem apprentices from an artistic point of view. On display side by side are two dishes, one decorated by an Orthodox artist with cherubic figures, the other manufactured by a Moslem apprentice who could possibly not draw a cherub’s face on his dish due to his religious 59 Benzersiz bir koleksiyon Müzenin önemli koleksiyonlarından bir diğeri de, ‘Anadolu Ölçü ve Tartı Aletleri Koleksiyonu’. Anadolu topraklarında kullanılan ölçü tartı aletlerinin kronolojik sırayla sergilendiği bu koleksiyonun tek rakibi var, İngiltere’deki Ashmolean Müzesi. Bu koleksiyon öylesine zengin ki, Yeni Asur Dönemi’nden (M.Ö. 912-M.Ö. 612) hatta Hititler’den kalma bazalt taş ağırlıklar ve Mimar Sinan’ın kendi tasarımı olan ölçüler bile mevcut. Koleksiyonun en önemli parçası ise, M.Ö. 200 yılından kalan Herakles formunda tasarlanmış kantar topuzu. Yaklaşık 10 bin parçalık koleksiyon, sanatın ve bilimin gelişmesini göstermesi açısından heyecan verici bir seyir serüveni sunuyor. Dünya devleri İstanbul’da Pera Müzesi, sadece kendi koleksiyonlarını sergilemekle kalmıyor; dünyanın en ünlü yapıtlarını İstanbul’da ağırlıyor. Buna en çarpıcı örnekler, 2010 yılındaki Picasso, Marc Chagall, Botero gibi “devlerin” sergileriyle, 2010 sonunda başlayıp bu yılın Mart’ına kadar beliefs. But, he adorned four corners of the dish with angel wings, interpreting in his own style the art learned from his master; as a result of which Kütahya tiles and ceramics gained a new design. Consequently, the angel wings pattern became a characteristic element of the Kütahya tiles and ceramics craftsmanship. The Kütahya Tiles and Ceramics Collection of the Pera Museum is not only relevant to examining such examples of naive and primitive art, but also to acknowledging the profusion of interesting details demonstrating how originally a branch of handicraft could be transformed into an art form. A unique collection The Anatolian Weights and Measures Collection exhibits in chronological order the weight and measure tools used on Anatolian soil throughout the centuries. Its sole rival is the Ashmolean Museum in Oxford, England. It contains basalt stone weights from the Late Assyrian period (912-612 BC) and from the Hittites. Even measures designed by the great Ottoman Architect Sinan are found here. The preeminent piece of the collection is the ball of a steelyard designed in the form of a Heracles head, dating from 200 BC. The collection is composed of 10 thousand pieces and offers an exciting opportunity to follow the evolution of art and science. World giants in İstanbul Pera Museum is presenting to the public in ‹stanbul, not only its own collections, but also works of great world artists through special exhibitions. The Picasso, Marc Chagall and Botero exhibitions in 2010, the Frida Kahlo and Diego Rivera Exhibition which started in 2010 and lasted until March this year and which attracted over 120 thousand visitors were 60 kuyruklar oluşturan Frida Kahlo ve Diego Rivera buluşması oldu. Dünyanın benzersiz çifti Frida ve Diego’nun eserleri 120 binden fazla sanatseveri kendisine çekti. Genel Müdür Özalp Birol, Pera Müzesi’nin böyle nitelikli işlerle anılmasını istediklerini dile getiriyor ve hedeflerini sıralıyor: “Sergilerimizi planlarken bir yandan Türk halkını büyük ustalarla buluşturmayı bir yandan da bu sergileri gezmek için gelen konuklarımıza koleksiyonlarımızı tanıtmayı hedefliyoruz. Önemli olan halkımızı iyiyle güzelle buluşturmak. Müze gezme alışkanlığının artmasını sağlamak ve bütün bunları kar amacı gütmeden halka sunabilmek. Bu yılın son çeyreğinde, Eskişehir Anadolu Üniversitesi öğrencilerinin hazırladığı Genç Sanat Projesi’ni ve Merkez Bankası’nın izleyiciyle hiç buluşmamış koleksiyonlarını sergileyeceğiz. Son olarak da Pensilvanya Müzesi’nin koleksiyonunda bulunan ve Türk halkının hiç görmediği iki Osman Hamdi tablosu izleyiciyle buluşacak. Bu sergide ayrıca Osmanlı toprakları üzerinde araştırmalar yapan Amerikalı arkeologların yazıları ve çizimlerinden oluşan ‘efemera’ da izleyicinin beğenisine sunulacak.” Pera Müzesi henüz 6 yaşında. Ama adı daha şimdiden yurt dışı yayınlarda yer alıyor. Türkiye’deki sanatseverleri birer yıldız kadar uzakta sandığı eserlerle buluşturuyor. KAPLUMBAĞA TERBİYECİSİ Pera Müzesi’nin en ilgi çekici parçası hiç kuşkusuz, Osman Hamdi Bey imzalı Kaplumbağa Terbiyecisi! 1906 tarihli bu eser, hem sanatsal değeri hem de 2000’li yıllarda geçirdiği olaylı alım satım süreci nedeniyle Türk kamuoyunun yakından tanıdığı bir tablo. Erol Aksoy’un özel koleksiyonundan TMSF’ye devredilen tablo, Aralık 2004’te 5 Trilyon Lira’lık rekor bir bedelle Pera Müzesi tarafından satın alındı. 222x112 santimetre ebadıyla da dikkat çeken tablo, sadece başarılı renk kullanımı, detaylara, derinliğe gösterilen özen ve ustaca gölgelemeleriyle değil, bürokrasiye yönelik eleştirel bir mesaj içermesiyle de ünlü. Sanat tarihcisi Profesör Doktor Zeynep İnankur’a göre, Osman Hamdi tabloda kendisini doğu giysileri içinde ama yüzünü batıya çeviren bir ‘Kaplumbağa Terbiyecisi’ olarak resmetmiş. ‘Terbiyeci’nin elinde iki enstrüman var; Nakkare ve ney. Yerde ise, ağırkanlı, işleri yokuşa süren devlet memurlarını temsil eden kaplumbağalar... Terbiyeci kaplumbağaları sanat yoluyla terbiye etmeye çalışsa da, bu nafile bir çaba gibi görünüyor. Çünkü, kaplumbağalar kalın kabukları nedeniyle nakkarenin tınısını fark edemeyebilir ve kulakları olmadığı için neyin sesini duyamaz. Ancak ‘Terbiyeci’, her türlü olumsuzluğa rağmen, görevinin başındadır ve çabasından vazgeçmemiştir. the recent highlights. Director General Birol Özalp tells us that they want the Pera Museum to be remembered through such major projects and explains their objectives: “When planning such grand exhibitions, our intention is to give the Turkish public a chance to become familiar with the works of the great masters, but at the same time, to take this opportunity to see the unique treasures of our permanent collections. Important is to offer to our public the good and the beautiful while contributing to a greater cultural consumption, including increased museum visits, by providing the highest possible service quality within the range of affordable prices. In this year’s last quarter, we will present the Young Art Project prepared by the Eskişehir Anatolian University as well as the valuable art collections of the Turkish Central Bank. Finally we plan to welcome two paintings of Osman Hamdi Bey which are part of the Collection of the University of Pennsylvania (Penn State), and which were not presented to the public in Turkey before. The same exhibition will also include the writings, drawings and ephemera of American scholars who took part in archaeological research on Ottoman territories.” Pera Museum is only six years old but already often mentioned in international art publications. It offers the Turkish people direct access to art treasures they believe to be as remote as the stars. THE TORTOISE TRAINER The most interesting piece of the Pera Museum is undoubtedly the Tortoise Trainer painting by Osman Hamdi Bey. This masterpiece dated 1906 is well-known to the Turkish public, not only due to its artistic value but also because of the fact that it had to go through an adventurous transactions process in the 2000’s. Transferred to the Savings Deposits Insurance Fund from the private collection of Erol Aksoy’s Bank of Economy, the painting was purchased for the record sum of 5 million Turkish Pounds (approximately 3.5 million US dollars) by the Pera Museum in December 2004. The 222 x 112 cm painting is not only drawing attention through its harmonious use of colours, its refined details, its depth perspective and the masterly well-adjusted distribution of light and shadow, but also due to its symbolic criticism of bureaucracy. Analysts suggest that a sarcastic innuendo is expressed through the composition of the figures. According to historian of the art Professor Dr. Zeynep İnankur, Osman Hamdi Bey depicted himself as a “Tortoise Trainer” in oriental garments, but turning his face to the west. He is holding two instruments in his hands; a nakkare, a small kettledrum used in mehter music and a ney, nay, a reed flute often used to play Mevlevi music. On the floor are turtles representing the slow-motion bureaucrats obstructing creativity and/or reforms... The trainer’s efforts to educate the turtles through art, represented here by music, seems to prove a struggle in vain, because the turtles do not perceive the rythm of the drum due to their thick tortoiseshell and are not able to hear the nay because they do not possess ears. But the “Trainer” continues to strive and does not give up his education effort against all odds. 61 bir Elli yıllık arkeoloji öyküsü HACILAR türk arkeolojisi’nin birçok bilinmeyenini gün ışığına çıkarmış olan prof. dr. refik duru’nun yeni kitabı bizleri elli yıl öncesine götürüyor. eser, kuruluktan uzak, her kesimden insanın merakla okuyacağı bir roman niteliğinde. İnsan biçimli gerçek bir kap (üstte). Hacılar boyalı kaplarından biri (yanda). A human shaped pot (above). Coloured vessel from Hacılar (aside). 62 A Fifty Years Old Archaeological S tory HACILAR THE NEW BOOK BY PROF. REFIK DURU, WHO UNCOVERED THE MYSTERIES OF VARIOUS ARCHAEOLOGICAL ACTIVITIES IN TURKEY, TAKES US ON AN EXCITING JOURNEY FIFTY YEARS BACK IN TIME. THE BOOK IS FAR FROM A TEDIOUS SCIENTIFIC ACCOUNT AND HAS THE TASTE OF AN EXCITING NOVEL WHICH CAN BE READ WITH INTEREST BY PEOPLE FROM ALL WALKS OF LIFE. Anadolu’da Neolitik Dönem’in varlığına dair ilk bilgileri veren Hacılar yerleşmesi, Anadolu Arkeolojisi’nin en önemli keşiflerinden biri olarak kabul edilmektedir. Hacılar, sadece bilimsel sonuçları ile değil aynı zamanda kazıların bitiminden sonra gerçekleşen birtakım olaylar ile de güncelliğini daima korumuştur. 1950’li yılların ortalarından itibaren Anadolu’nun değişik bölgelerinde yapmış olduğu arkeolojik kazı ve araştırmalar ile Türk Arkeolojisi’nin birçok bilinmeyenini gün ışığına çıkarmış olan Prof. Dr. Refik Duru, “Elli Yıllık Bir Arkeoloji Öyküsü HACILAR” kitabı ile bizleri yaklaşık 50 yıl öncesine giden heyecanlı bir yolculuğa çıkartıyor. Yazar, bu kitapta, bilim insanı olmanın verdiği sorumlulukla öncelikle 1957-1960 yılları arasında İngiliz arkeolog James Mellaart tarafından kazılan Burdur yakınlarındaki Hacılar yerleşmesinin arkeolojik sonuçlarını aktarmış, aynı zamanda kazılardan sonra Hacılar köyünde yaşanan polisiye olayları, adeta bir dedektif gibi çalışarak bütün belgeleri ile birlikte okuyucuya sunmuştur. Beş bölümden oluşan kitabın, “Hacılar Olayları” başlığını taşıyan birinci bölümünde, Duru, ilk olarak Hacılar’ın keşfedilme hikâyesine değinmiş, daha sonra kazıların sona ermesinden itibaren yaşanan süreci bütün detayları ile anlatmıştır. Söz konusu kısımda, Hacılar’da yapılan yasadışı kazılarda bulunanların yanı sıra köylüler tarafından yapılmış olan sahte eserlerin, kaçak yollarla eski eser piyasasına satılması, yurtdışına kaçırılması ve albenisi çok yüksek olan bu buluntulara duyulan ilginin yetkililer tarafından fark edilmesi sonucu gerçekleşen olaylar zinciri, o yıllarda basında çıkan haberlere ve resmi belgelere dayandırılarak okuyucunun dikkatine sunulmuştur. Yazar, ikinci bölümde Hacılar’da 1983-1984 yılları arasında kendi başkanlığında gerçekleştirmiş olduğu Hacılar yerleşmesinin mezarlığını arama çalışmalarından bahsetmiştir. Refik Duru, bu bölümde, Hacılar köylülerinin, J. Mellaart’ın kazılarından sonra yapılan kaçak kazılarda ele geçen buluntuların birçoğunun mezarlardan geldiğini söylemesi üzerine orada yapacağı çalışma ile mezarların yerini tespit edeceğine inandığını belirtmiş ve bu çalışmalarının ayrıntılarını, yine sağlam kanıtlarla destekleyerek kaleme almıştır. Kitabın üçüncü bölümünde, Duru, öncelikle J. Mellaart’ın kazıları sırasında bulunmuş olan ve günümüzde İstanbul, Ankara başta olmak üzere Anadolu’nun çeşitli müzelerinde saklanan çanak çömlek, figürin ve diğer buluntuları cinsine göre sınıflandırarak ait oldukları mimari tabakalara göre kronolojik bir düzen içinde tanıtmıştır. Yazar, izleyen sayfalarda kazılar sonrasında bulunarak hem yurt içi hem de yurt dışındaki müze ve özel koleksiyonlara giren Hacılar eserlerinin dağılımını vermiş ve son olarak kazı sonrasında ele geçen bu eserlerin gerçek/sahte ayırımı konusu hakkında arkeolojik sonuçlara dayalı çok önemli ve detaylı saptamalarda bulunmuştur. Son bölümde yazar, Hacılar’da yapılan bilimsel kazıların sonuçları ile 50 yılı aşkın süre geride kalan Hacılar olayları hakkında toplamış olduğu bütün resmi ve resmi olmayan verileri birlikte sorgulayıp, değerlendirerek, Anadolu’nun bu çok önemli tarih öncesi yerleşmesi hakkında okuyucunun da kafasında bazı soruların oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Resim, çizim, gazete haberleri ve resmi yazışmalara ait belgelerle desteklenerek içeriğinin daha da zengin hale getirildiği bu kitabın, arkeoloji biliminin kurallarına bağlı fakat kuruluktan uzak, her kesimden insanın merakla okuyacağı bir roman niteliğinde olduğunu söylemek sanırız abartılı olmayacaktır. Refik Duru, Elli Yıllık Bir Arkeoloji Öyküsü HACILAR, Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü, 2010. Hacılar, the first settlement to reveal the existence of remains from the Neolithic Age (8000-5000 BC) in Anatolia is considered one of the major discoveries in the field of Anatolian archaeology. Hacılar remained on the agenda, not only due to the scientific results obtained but also because of certain events that occurred after the end of the excavations. The book entitled “A Fifty Year Old Archaeological Story HACILAR”, by Prof.Dr. Refik Duru, who has taken part in various excavations in Anatolia since the beginning of the 1950’s, invites us to go on an exciting journey that began fifty years ago. In this book the author presents first, as a conscientious scholar, an extensive report on the archaeological results of the excavations carried out at Hacılar, located near Burdur, by British archaeologist James Mellaart and continues with a different type of report, namely a detective report in which he relates in a detailed and well-documented manner the events that unfolded in Hacılar after the termination of the archaeological work. The book is composed of five sections. In the first section, entitled “The Hacılar Plot”, the writer touches on the story of how Hacılar was originally discovered, and goes on to portray in great detail the chain of events that took place after the end of the excavations. He describes the characteristics of the artefacts found as a result of illicit excavations and of the fake copies of these manufactured by the local villagers, along with the smuggling out of the country and illicit selling of such articles at international ancient art markets. Refik Duru narrates, based on press reports and official documents, how eventually the Government became aware of the situation and decided to intervene. In the second section, the author gives an account of the work conducted under his own leadership with a view to finding the graveyard of the Hacılar settlement. As he learned from the villagers that most of the artefacts obtained from the illicit diggings after the end of the Mellaart excavations came out of graves, he started to believe that if he were to carry out excavations in those areas, he would be able to locate the cemetery of Hacılar and portrays, based on convincing arguments, the particular circumstances of his endeavours. In the third section, Refik Duru draws up a systematic list in chronological order of the artefacts originating primarily from the James Mellaart excavations; pottery, figurines and other artefacts displayed and/or stored at various museums in İstanbul, Ankara and other Turkish cities and towns, by classifying them according to their chronological layer of origin. In the ensuing pages, he composes a further list in which he itemizes the artefacts originating from Hacılar according to their distribution to various museums and private collections at home and abroad. Finally he makes certain observations, based on archaeological criteria, concerning the determination of the authenticity of artefacts and the distinction between authentic and fake objects. In the final section, he offers a global analysis of the results of the archaeological work carried out at Hacılar, as well as of the other dubious aspects of the 50 year old Hacılar story, by examining all the information and the official and non-official data he had gathered. In this way he contributes to the appraisal of some question marks in the minds of the readers concerning the destiny of this very important Anatolian prehistoric settlement. Supplemented with pictures, drawings, newspaper articles and copies of relevant official documents, the book is far from a tedious scientific account, even though it is written in strict compliance with the norms and rules of archaeological science. It would not be an overstatement to say that the Hacılar story has the taste of an exciting novel that can be read with great interest by people from all walks of life. KÜTÜPHANE Library Yazı-Text Dr. Aslıhan Yurtsever Refik Duru, A Fifty Year Old Archaeological Story HACILAR, Suna-İnan Kıraç Research Institute for Mediterranean Civilizations, 2010 Hacılar kazılarında bulunmuş bir kadın figürini (yanda), Taklit bir figürin (sağda), Hacılar çıkışlı olarak satılmış taklit bir kap (üstte). A female figurine originating from Hacılar settlement (on the left). An imitation (fake) figurine (on the rigth). A fake item sold as originating from Hacılar settlement (above). 63 amfora dibe doğru daralan, ince boynunun yanlarında iki kulp taşıyan, antik çağın zarif çömleği. şarap, zeytinyağı, zeytin ve tahıl taşımada kullanılan amforalar, ege ve akdeniz’de seyreden ticari gemilerin başlıca yüküydü. kıyılarımızdaki batıklardan çıkartılan amforalar, türkiye’nin belki de hemen her müzesinde sergilenen, ‘en bol’ tarihi eseri. 64 TAŞLARIN DİLİ OLSA If Stones Could Speak Yazı-Text Hümeyra Konyar Fotoğraflar-Photos Rasim Konyar amphora AMPHORA IS THIS TYPE OF ELEGANT VASE-SHAPED CERAMIC CONTAINER WITH TWO HANDLES AND A LONG NECK NARROWER THAN THE BODY. AMPHORAS WERE USED IN VAST NUMBERS TO TRANSPORT AND STORE VARIOUS PRODUCTS, BOTH LIQUID AND DRY, GRAPES, WINE, OLIVE OIL, OLIVES, GRAIN, FISH AND OTHER COMMODITIES IN THE ANTIQUE MEDITERRANEAN WORLD AND LATER THE ROMAN EMPIRE. THUS, THEY CONSTITUTED THE MAIN LOAD OF COMMERCIAL SHIPS CRUISING IN THE AEGEAN AND THE MEDITERRANEAN TRANSPORTING THESE COMMODITIES FROM COAST TO COAST. THIS IS WHY MARITIME ARCHAEOLOGISTS AND DIVERS DIVING AT OUR COASTS COME ACROSS AMPLE NUMBER OF AMPHORAS IN AND AROUND SUNKEN SHIPS AND THAT AMPHORAS ARE THE ITEMS FOUND IN THE LARGEST NUMBER AT ALMOST EVERY HISTORICAL MUSEUM IN TURKEY. 65 unanlılar’ın ‘Amphoreus’, Romalılar’ın ise ‘Amphora’ olarak kullandığı amfora kelimesi, Yunanca amphi (iki yanda) ve phoreus (taşıyıcı) kelimelerinden oluşuyor. Yani ‘iki kulplu testi’... Öncelikli olarak şarap, tahıl ve zeytinyağı için kullanıldılarsa da bal, baharat, kuruyemiş, kurutulmuş balık, balık yağı ve hatta çeşitli kokuların taşınabilmesi için ideal bir çözümdü. Gemilere sırtta taşınarak getirilir, sivri dipleri nedeniyle kolayca istiflenebilir ve teknelerin dibine serilen kumlu bir zemine batırılarak üst üste yığılabilirdi. Karada ise metal ya da seramik halkalara dayayarak ayakta durması sağlanır, toprağa gömülür ya da kulplarından bir yerlere asılırdı. İçleri reçine ya da balmumu ile sıvanır, ağızları da yuvarlak çömlek parçalarıyla kapatılırdı. Antik dönemde Ege ve Akdeniz’de seyreden ticaret gemileri neredeyse mallarının tümünü amforalarda taşırdı. ‘Boyunlu’ ya da ‘tek parça’ olarak formlarına göre farklılık gösteren bu toprak kaplar, üzerlerinde yer alan mühürleri ile üretim yerini belli ederdi. Örneğin, Yunan amforalarının üzeri figürlü ve zemini siyah olurken, Sakız Adası üretimlerinde adayı sembolize eden sfenks mühürler yer alırdı. Knidos’da üretilenler çok sivri dipleri ve saplarındaki Knidos yazısı ile ayırt edilirdi. İstanköy’deki atölyeler kulplarına yengeç mührü basar, Romalılar ise daha geniş ağızlı, uzun boyunlu formları tercih ederdi. Urla, Sakız Adası, Knidos ve Rodos antik çağın en ünlü amfora üretim merkezlerine sahipti. Karadeniz kıyılarının ünlü atölyeleri ise bugünün Sinop ve Karadeniz Ereğlisi’nde yerleşmişlerdi. Kilden yapılma bu basit kapların bilinen tarihi Tunç Çağı’na kadar gidiyorsa da M.Ö. 2000’li yıllar ile birlikte gelişmeye başlayan Doğu Akdeniz ticareti için vazgeçilmez bir ürün olmuştu. Türkiye kıyılarında bulunan batık gemi çalışmalarından, dalgıçların çıkardıklarından ve karada bulunan yapım atölyelerinden ele geçen çok sayıda amfora, bugün müzelerimizdeki en büyük eser topluluğunu oluşturuyor. The word amphora is Latin, derived from the Greek amphoreus, an abbreviation of amphiphoreus, a compound word combining amphi- (“on both sides”, “twain”) plus phoreus (“carrier”), from pherein (“to carry”), referring to the vessel’s two carrying handles on opposite sides. Mainly used for wine, grain and olive oil, they also served as perfect containers for honey, spices, dry fruits, dried fish, fish oil and even for perfumes and scents. Easy to carry held by their handles, most were produced with a pointed base to allow them to be stored in an upright position by being partly embedded in sand or soft ground. This also facilitated transport by ship, where the amphoras were tightly packed together, with ropes passed through their handles to prevent breaking or toppling during a rough sea voyage. In kitchens and shops amphoras could be stored in racks with round holes in them or hung on hooks by their handles. Stoppers of perishable materials which have rarely survived were used to seal the contents. The inside was coated with resin or wax. Commercial ships sailing in the Aegean and the Mediterranean were transporting almost all their commodities in amphoras. Two principal types of amphoras existed: the neck amphora, in which the neck and body meet at a sharp angle; and the one-piece amphora, in which the neck and body form a continuous curve. They were marked with stamps indicating their place of production. The Greek amphoras were painted with various figures on black background, the ones from the Island of Chios were stamped with sphinx figures symbolizing Chios. The amphoras from Cnidus (Knidos) were characterized by their very pointed base and the Cnidus inscription on their handles. The ones from the Island of Kos were decorated with crab figures on their handles. Romans preferred the one-piece amphora, in which the larger neck and the longer body form a continuous curve. Vourla (Urla), Chios Island, Cnidus and Rhodes were the most famous amphoras production centres of the Antique era. There were also further production workshops at the Black Sea coast, namely in the area of present-day Sinop (Sinope) and Karadeniz Ereğlisi (Heraclea Pontica). Although the history of amphoras, simply wheel-thrown terracotta containers, can be traced back to the Bronze Age (from 3300 BC onwards), their golden period corresponds to the development of the Eastern Mediterranean trade routes beginning around 2000 BC, when the amphora becomes an indispensible tool for this maritime commerce. The amphoras brought to the surface from shipwrecks around Turkish coasts by divers, but also those found at various ancient production centres in Anatolia, constitute the largest artefact collections at our museums. Karadeniz Ereğli Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen amforalar (en üstte). Bilkent Üniversitesi’nin katkılarıyla, Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık Fakültesi, Güzel Sanatlar Bölümü Seramik Atölyesi öğrencileri tarafından yapılmış amfora fırını. Sinop Arkeoloji Müzesi (üstte). Bodrum Sualtı Müzesi’nde amfora sergilemesi (sağda). Amphoras at the Black Sea Ereğli Archaeological Museum (above, right). An amphora oven made by students of Ceramics Workshop, Fine Arts Department, Faculty of Fine Arts and Design, with the assistance of Bilkent University at the Archaeological Museum of Sinop (above). Display of amphoras at the Bodrum Underwater Museum (right page). 66 67 LEZZETİN SERÜVENİ The Adventure of Taste Yazı-Text Aylin Şen Tatlının öyküsü bu topraklarda günümüzden binlerce yıl önce yaşayanlar üzümle tarihin ilk içkilerini üretmişler. kurusu ile ilk çerezlerini yaratmışlar. ama asıl, daha şekerin tarih sahnesine çıkmasından çok önce şeker niyetine kullanmışlar. elbette başroldeki balın yanı sıra! MARCUS GAVİUS APİCİUS’UN KİTABINDAN BİR TARİF: SAVILLUM 700-750 gram taze yumuşak peynir, 3-4 çorba kaşığı kepekli buğday unu, yarım kahve fincanı çiçek balı, iki yumurtanın sarısı ile bir kapta çırpılır. Yumurta akları başka bir kapta kar halinde çırpılır. Yağlanmış sırsız toprak kaba bir kat peynir karışımı, bir kat yumurta akı köpüğü ilave edilir. Sıcak fırında pişirilir. Fırından alınıp üzerine bal gezdirilir ve haşhaş tohumu serpilir. Not: Kitaptaki ölçüler günümüzün ölçülerine ayarlanmıştır. Denemek isteyenlere de fırın konusunda 150 derecenin üzerinde bir sıcaklık ve 40-45 dakika pişirme süresi önerilmektedir. A RECIPE BY MARCUS GAVIUS APICIUS SAVILLUM 700-750 grammes of soft cheese, 3-4 tablespoons of whole-wheat flour, half a coffee cup of flower honey, stirred with two egg yolks on a plate. The egg whites stirred on a separate plate. Place a layer of the cheese mixture and a layer of the egg white foam in a terra cotta plate after coating the inside with oil. Cook the whole in a hot oven. After taking it out of the oven, pour over a little honey and spread a few poppy seeds on it. It is ready to be served. Note: The above quantities are adapted to present-day measures and standards; oven temperature should be slightly over 150 degrees and recommended time of cooking is approximately 40-45 minutes. 68 stanbul Arkeoloji Müzeleri’ne gidip çanak çömlekten lahitlere antik döneme ait bulguları görmüşseniz fark etmişsinizdir; pek çoğunda asma yaprağı resmedilmiştir. Elbette raslantı değil. Asma, dünyanın kültürü yapılan ‘en eski’ bitkilerinden biridir. Bilinen en eski asma yaprağı fosili, 130 milyon yıl öncesine işaretlenir. O yaban bitki, günümüzden yaklaşık 6 bin yıl öncesinde de kültüre alınmaya başlanmıştır. Arkeolojik kazılar, asmanın anavatanı olarak Kafkasya ve Anadolu’yu gösteriyor. O kazılardan elde edilen bulgular, Anadolu’da M.Ö. 3500 yılına kadar uzanan bağcılık kültürünün örneklerini sergiliyor: Bini aşan çeşitte üzüm... O üzümlerden elde edilen ‘yan ürünlerle’ lezzetin serüveninde çok ilginç bir sayfa... Yan ürün deyince, öncelikle şırayı ve bir tür şarabı anlamak gerekiyor. Bu topraklarda günümüzden binlerce yıl önce yaşayanlar üzümle tarihin ilk içkilerini üretmişler. Kurusu ile ilk çerezlerini yaratmışlar. Ama asıl, daha şekerin tarih sahnesine çıkmasından çok önce şeker niyetine kullanmışlar. Elbette başroldeki balın yanı sıra! Başrolde bal Bal, gerçekten de antik dönemin vazgeçilmez gıda maddesiydi. Bugüne ulaşabilen bilgilere göre, neredeyse her yiyeceğin / içeceğin içine katılırdı. Özellikle zengin sofralarında... O sofraların ‘romanını’ yazan Romalı Marcus Gavius Apicius inanılmaz ayrıntılar vermiştir. M.Ö. 14-M.S. 37 yılları arasında yaşayan Apicius; Roma sofralarındaki şatafatı, sofra adabını, ilginç vakaları yazmıştır. Ancak bunlarla yetinmeyip eşsiz bir miras bırakarak ‘tarif’ vermiştir. O tarifleri de, imparatorlardan senatörlere seçkin konukları için verdiği ziyafetlerde bizzat uygulamıştır. Marcus Gavius Apicius’un davetlerinde kaz ciğeri ezmesi dillere destan olmuştur. Flamingo ızgarası da... Ama lezzetin tarihinde yer almayı hakeden en önemli notlar, ‘ilk tatlılar’ ile ilgilidir. Ve o tatlılarda bal başroldedir. Savaş ganimeti şeker Bal ve tatlı üzüm, daha yüzlerce yıl sofralardan eksilmeyecektir. Çünkü, şekerin Orta Doğu’ya ve oradan Avrupa kıtasına geçişi için 642 yılı, yani Araplar’ın Pers topraklarını işgal etmesi beklenecektir. Şekerin ana malzemesi şeker kamışı... Onun anavatanı da Hindistan... İşte bu vazgeçilmez gıda maddesi Hindistan’da günümüzden yaklaşık 5 bin yıl önce fark edilmiş. Adına da Sakkhara denmiş. Tarih M.Ö. 510 yılına geldiğinde, Persler Hindistan’a ulaşmış. Orada, baharatlardan değerli taşlara pekçok yenilik keşfedilmiş. Şeker kamışı da o keşiflerden biri olarak Kral Darius’a ‘arısız bal veren kamış’ diye takdim edilmiş. Öylesine kıymetli bir hediye olmuş ki bu, yüzyıllar boyunca bir sır gibi kıskançlıkla saklanmış; saraydan öteye ve başka uygarlıklara gidememiş. Araplar Pers topraklarını fethedinceye kadar! Fetih sofraları! Lezzetin serüveni, aslında bir bakıma insanoğlunun serüvenini anlatır. Çünkü karabiberden şekere, domatesten bibere sofralarımızın vazgeçilmezlerini fetihlerle, savaşlarla tanıdık. Roma İmparatoru’nun sofrası, aynı zamanda onun egemenlik alanını tarif ederdi. Osmanlı Sarayı’ndaki gümüş sinilere İmparatorluğun ulaştığı her ülkenin yiyeceklerinden örnekler konurdu. Şeker de, nasıl ki Orta Doğu’ya bir savaşla gitmişse Avrupa kıtasına da bir başka savaşla, Haçlı Seferleri ile taşınmıştı. İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne bir daha gittiğinizde, salonları ve buluntuları bir de bu gözle izleyin: Hangi seramiğin ya da mermerin üzerinde asma yaprağı var... Şu mermer heykelin sahibi hangi büyük savaş kahramanı, gittiği yerden hangi ganimetlerle dönmüştü... Bu kralın sofrasına o savaşlardan hangi tatlar katılmıştı... THE ‘SWEET’ STORY OF TASTE PEOPLE LIVING THOUSANDS OF YEARS AGO ON THIS SOIL PRODUCED FROM GRAPES THE FIRST BEVERAGE OR LIQUOR OF HISTORY. DRIED GRAPES, RAISINS WERE THEIR FIRST SNACK FOOD. BUT FIRST AND FOREMOST, THEY USED GRAPES INSTEAD OF SUGAR, ALONG WITH HONEY WHICH WAS PLAYING THE LEADING PART, UNTIL SUGAR MADE ITS APPARITION! Visiting the archaeological museums, you will have noticed that the grapevine leaves pattern is a very common design found on the most various artefacts of the Antique Age, from all sorts of pottery to sarcophagi. This is certainly not a coincidence. Grapes are amongst the oldest fruits cultivated by mankind. The oldest known vine leave fossil is dated back to 130 million years. The cultivation of that once wild plant by humans started approximately 6 thousand years ago. Archaeological evidence supports the fact that Anatolia and the Caucasus are the homelands of the grapevine. Excavations established that vine cultivation existed already 3500 BC in Anatolia, with around one thousand different sorts of grapes and a vast variety of derived products... An exquisite episode in the history of taste and flavour... Speaking of derived products, we have to understand grape-juice and a slightly fermented grape juice, a sort of wine probably. People living thousands of years ago on this soil produced from grapes the first beverage or liquor of history. Dried grapes, raisins were their first snack food. But first and foremost, they used grapes instead of sugar, along with honey which was playing the leading part, until sugar made its apparition on the stage of our Mediterranean basin’s history. Tables of conquest! The historical journey of taste and flavour is in a sense the history of mankind. Indeed, basic elements of our current cuisine, products ranging from pepper to sugar, from tomatoes to paprika came to be known to our ancestors on the occasion of some military campaigns. The various dishes on the dinner table of Roman emperors constituted a reflection of their domain of sovereignty, the geographic extent of their power. Similarly, multiple food products stemming from all the lands reached by the conquests of the powerful Ottoman Empire were served on silver plates at the dinner tables of the Ottoman Court. Sugar reached the Middle East as a result of the Arab military campaigns in Asia and it was introduced to Europe only following the Crusades. Next time you visit the Archaeological Museums of İstanbul, examine the various objects under the angle of the culture of food. On which marble object or ceramics will you find grapevine leaves... What sort of trophies did the proud war hero represented by that big statue bring back home from his victory? Which new tastes and flavours were added to the dinner table of that king following his military campaigns in foreign lands? Honey playing the leading role In the Antique Age, honey was indeed an indispensable food product. According to available data to us on that era, honey was an ingredient added to almost all food and drinks. Particularly in the meals of wealthy people... Ample details on the luxurious Roman dinner tables, table manners, interesting episodes on extravagant dining styles and refined dishes are provided in a book attributed to the Roman gourmet Marcus Gavius Apicius who presumably lived between 14 BC and 37 AD. A cookbook is also attributed to him, in which are presented succulent recipes apparently enjoyed by Roman emperors and senators, among other the famous pâté de foie gras (duck liver paste) and the grilled flamingo’s tongue of superb flavour. However, the most important notes in the history of taste and flavour concern the first “sweet desserts”. And honey plays the lead in those desserts. Sugar: Trophy of War Honey and sweet grapes would continue their exclusive reign on dinner tables for many centuries to come. The reign of sugar had to wait until sugar’s arrival in the Middle East and from there in Europe, following the Arab invasion of Persian lands in the seventh century starting from 642 AD. The raw material of sugar is sugar cane... Sugar cane’s homeland is India... Sugar cane, in Sanskrit language sarkara and Pali language sakkhara was known in India already 5 thousand years ago. As the Persians finally reached India in 510 BC, they discovered numerous new products ranging from various spices to gems and precious stones. Among these new discoveries, sugar cane was presented to Persian King Darius the Great as the “cane producing honey without the bees”. This was such a precious gift that the Persian court kept it as a secret for centuries, even away from its own people reserving it to the use of the royal palace. Therefore, sugar was not revealed to other civilizations, until the Arab conquest of Persian territories. 69 + Cebinizdeki hazine: Müzekart + TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI’NIN SON PROJESİ OLAN MÜZEKART+, 300’Ü AŞKIN MÜZEYE ÜCRETSİZ ZİYARET İMKANI SAĞLAMAKLA KALMIYOR, OPERA-BALEDEN TİYATROYA, SERGİLERDEN KAFE RESTORANLARA FİYAT AVANTAJI YARATIYOR. KİMİ ÖZEL MÜZELERE İSE ÜCRETSİZ GİRİŞ İMKANI TANIYOR. The treasure in your pocket: Müzekart THE LAST PROJECT OF THE TÜRSAB-MTM BUSINESS PARTNERSHIP, THE MUSEUM CARD+ IS NOT ONLY GIVING ACCESS TO OVER 300 MUSEUMS IN TURKEY, BUT PROVIDES ALSO DISCOUNT POSSIBILITIES FOR THEATRE AND OPERA PERFORMANCES AS WELL AS AT CAFÉS AND RESTAURANTS AND FREE ACCESS TO CERTAIN PRIVATE MUSEUMS. 70 ÜRSAB-MTM İş Ortaklığı, tarih ve kültür tutkunları için devrim niteliğinde bir projeye daha imza atıyor. Temmuz ayında satışa sunulan Müzekart+, klasik Müzekart’ın özelliklerinin üzerine eklediği yeniliklerle, kültür sanat alanında yeni bir dönemi başlatıyor. Müzekart+, tıpkı Müzekart gibi sahibine Kültür ve Turizm Bakanlığı’na ait 300’ü aşkın müzeyi bir yıl boyunca ücretsiz gezme imkanı tanıyor. Peki ya sağladığı diğer avantajlar neler? Müzekart+, tarih severler, sanat tutkunları, yaşadığı şehrin güzelliklerini keşfetmek isteyenler için minik bir hazine niteliğinde. Cebinizdeki bu minik hazine, Devlet Opera ve Balesi ile Devlet Tiyatroları’nın kapılarını aralıyor... Müzekart+ sahipleri, istedikleri zaman Kuğu Gölü Balesi’ni istedikleri zaman Aida Operası’nı, kimi zamansa Shakespeare’in başyapıtlarını indirimli izleyebiliyor. Üstelik bu kartın avantajları sadece devlet eliyle verilen kültür sanat hizmetleriyle de sınırlı kalmıyor. Müzekart+, kullanıcısına sağladığı avantajları, özel kurumlara da taşıyor. Bu kartın sahipleri, İstanbul Modern, Pera, Rezan Has gibi özel müzeleri ve Santralistanbul’u bir yıl içinde bir kereliğine ücretsiz olarak ziyaret edebiliyor. Bu kültür sanat durakları ile İKSV’nin hediyelik eşya dükkanlarından yüzde 5-30 arasında değişen indirimlerle faydalanabiliyor. TÜRSAB-MTM İş Ortaklığı’nın yeni projesi olan Müzekart+, kültür ve sanat faaliyetlerini desteklemenin yanı sıra, doğayı keşfinize de yardımcı oluyor. Bu kart sayesinde, ‘dünyanın en büyük tematik akvaryumu’ olan İstanbul Akvaryum yüzde 20 indirimle ziyaret edilebiliyor. Anadolu topraklarının arkeolojik ve tarihi mirasını geniş kitlelerle buluşturacak olan bu kart, geleneksel el sanatlarımızın da yaşatılmasına destek veriyor. Bu kartın sahipleri, Geleneksel El Sanatları Merkezi- GESİM’den indirimli fiyatlarla alışveriş edebiliyor. Üstelik, Müzekart+’nın sahibine sağladığı avantajların üzerine her gün bir yenisi ekleniyor. Müzekart+ kullanıcıları önümüzdeki günlerde sinemalar ve özel tiyatrolardaki gösterimleri de cazip indirimlerle izleyebilecek. Müzelerden sergilere, opera ve baleden hediyelik eşya satış noktalarına kadar pek çok alanda inanılmaz avantajlar sağlayan bu kartın satış fiyatı ise sadece 40 TL. The TÜRSAB-MTM Business Partnership is initiating yet another revolutionary project. The Museum Card + put up for sale in July, equipped with additional features in comparison with the classical Museum Card inaugurates a new era in the field of art and culture. As in the case of the classical Museum Card, the Museum Card+ provides free entry, for a duration of one year, to over 300 museums under the administration of the Ministry of Culture and Tourism. What are the additional advantages offered by Museum Card+ ? Museum Card+ is a true bonanza for all amateurs of art and history and for everybody curious to discover the beauties of the city where they live. This small treasure in your pocket opens out the doors of the State Ballet and Opera as well as of State Theatres... Museum Card+ holders enjoy the possibility of watching the Swan Lake Ballet, the Aida Opera and Shakespeare’s masterpieces at a discounted price. The advantages of Museum Card+ are not limited only to services provided in the area of culture and art by the State, but encompass as well those offered by the private sector. The holders of that card enjoy free entry once a year, to private museums such as İstanbul Modern, Pera, Rezan Has and Santralistanbul museums. They also benefit from 5 to 30 percent discount possibilities at gift shops located at those museums. The new project of the TÜRSAB-MTM Business Partnership offers you also the chance to discover nature’s wonders, besides supporting cultural and artistic activities. Thanks to Museum Card+, İstanbul Aquarium, the world’s largest thematic aquarium, may be visited for a 20 percent discounted fee. Besides offering to large masses the chance to familiarize themselves with the archaeological and historical treasures of the Anatolian soil, the Museum Card+ project serves as an intermediary to promote the traditional arts and crafts of our country. The card holders enjoy the possibility of purchasing at reduced prices the products of the National Traditional Arts and Crafts Centre – GESİM. Moreover, new features will be added in due course to the Museum Card+, such as attractive price reductions at movie theatres and private theatres. And the surprisingly affordable price of this card offering the customer incredible advantages in a variety of areas, from museums to exhibitions, from opera and ballet to discounts at gift shops is only 40.- TL (Turkish Pounds). 71 HABER TURU NEWS IN SHORT Selimiye Camii UNESCO listesinde Mimar Sinan’ın 1575 yılında yaptığı ve ‘ustalık eserim’ diye tanımladığı Selimiye Camii Birleşmiş Milletler Bilim Eğitim ve Kültür Teşkilatı’nın (UNESCO) ‘Dünya Kültür Mirası Listesi’ne dahil edildi. Konuyla ilgili açıklama yapan Kültür ve Turizm Bakanı Ertuğrul Günay, “İlk kez Osmanlı kültürüne ait bir eserin bu listeye dahil edilmesi övünç verici. 2000 yılından bu yana Selimiye’nin listeye girmesi için çalışıyorduk.” dedi. The Selimiye Mosque on the UNESCO World Heritage List The Selimiye Mosque built 1575 in Edirne by Sinan, the most famous of Ottoman architects who considered it to be his masterwork, was inscribed on the UNESCO World Heritage List. On this occasion, Minister of Culture and Tourism, Ertuğrul Günay declared: “We feel proud that a masterpiece belonging to Ottoman culture was finally included on the World Heritage List for the first time. We were striving since 2000 for the Selimiye Mosque to be added to the UNESCO List.” santralistanbul’un yaz atölyelerinde eğlenerek öğreniyorlar santralistanbul’un 27 Haziran’da başlayan ve 12 Ağustos’a kadar devam eden yaz atölyeleri, çocuklar ve gençler için keyifli alternatifler sunuyor. santralistanbul’un geniş bahçelerinde, güncel teknoloji ile donatılmış santralstüdyo’da, Türkiye’nin ilk endüstriyel müzesi olan Enerji Müzesi’nin eşsiz ortamında kurulan atölyelerde, 7-12 yaş arası çocuklar ve 12-17 yaş arası gençler, yeteneklerini keşfederken, unutamayacakları dostluklar kuruyorlar. santralistanbul’un, bilim, sanat ve teknoloji başlıkları altında toplanan atölye çalışmaları sayesinde yaz bir eğlence ve öğrenme mevsimine dönüşüyor. santralistanbul’s summer workshops for youth santralistanbul’s summer workshops which began on 27 June and will continue until 12 August offer youth and children attractive choices for developing their skills in various fields. Children 7 to 12 years old and youth 12 to 17 years old enjoy the possibility of learning in the pleasant atmosphere of “santral studio” equipped with state of the art technology in the vast courtyard of santralistanbul, at workshops established in the unique setting of Turkey’s first industrial museum, the Energy Museum. While working on the themes of their choice in three categories entitled Science, Art and Technology, they make new friends and spend a pleasurable summer at the same time. 72 İstanbul Modern’e büyük övgü İngiltere’nin önde gelen gazetelerinden Financial Times, İstanbul Modern Müzesi’ni dünyaca ünlü Tate Modern ile kıyasladı. Vincent Boland imzalı makalede, “Tate Modern, Londra’yı sanatsal demodelikten kurtarıp bir modernlik tapınağına dönüştürdü. Bilbao’daki Guggenheim Müzesi, İspanya’nın kuzeyindeki bu post endüstriyel kenti dönüştürdü. İstanbul Modern’in 2004’teki açılışı da bu eski kentin, dünya seçkinlerinin kültürel hayal gücünü besleyen canlı gündemin merkezine yerleşmesini sağladı” denildi. “Masum Suretler” Kültür sanat hayatımıza katkıları, dünyaca ünlü gazetelere konu olan İstanbul Modern Müzesi, 1 Haziran 4 Eylül tarihleri arasında Lale Tara’nın Masum Suretler isimli fotoğraf sergisine ev sahipliği yapıyor. Engin Özendes küratörlüğünde yapılan hazırlanan sergi, izleyiciyi, hayal mekan ve hayal zamanda kurgulanmış, alternatif bir gerçeklik, umut ve düş kırıklığı üzerine bir yolculuğa çıkartıyor. Great praise for İstanbul Modern The leading British newspaper Financial Times compares the “İstanbul Modern” Museum to the world famous Tate Modern in London. The article by Vincent Boland affirms, “Tate Modern has turned London from artistic frump into temple of modernity. The Guggenheim Museum in Bilbao has transformed that post-industrial city in northern Spain. Less ostentatiously but equally effectively, the opening, in 2004, of İstanbul’s Museum of Modern Art has helped to plug this ancient city directly into the special electrical grid that powers the imaginations and peregrinations of the urban global elite.“ “Innocent Figures” İstanbul Modern Museum is housing Lale Tara’s photography exhibition entitled “Innocent Figures” from June1st to September4th. Conceived by curator Engin Özendes, the exhibition invites the visitor on a journey between an alternative sense of reality, hope and disappointment taking place on imaginary space and time. Modern sanat ve arkeoloji buluşuyor Meeting of modern art and archaeology Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Dağhan Özil koleksiyonundan oluşan, ‘Savaş, Güç ve İnanç’ isimli ilginç bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Sergide paleolitik dönemden günümüze kültür tarihinin sayılı koleksiyonları, çağdaş dünya sanatının önemli yapıtlarıyla buluşuyor. Koleksiyoner ve galerici Dağhan Özil’in, ‘İnanç Odası’ koleksiyonundan seçilen 200 çağdaş, oryantalist ve empresyonist eser, arkeolojik eserlerle bir arada sergileniyor. Bu sıra dışı sergi 9 Kasım 2011’e kadar izlenebilecek. Ankara Museum of Anatolian Civilizations is hosting an interesting exhibition entitled “War, Power and Faith”, consisting of works of art selected from the private collection of art dealer Dağhan Özil. Thus, various representative samples of contemporary artistic production meet with numerous treasures of the history of cultures from the Palaeolithic Age up to our modern days, which constitute the permanent collections of the Museum of Anatolian Civilizations. Currently, 200 impressionist, Orientalist, and contemporaneous works from Dağhan Özil’s private collection entitled “The Room of Faith” are on display together with thousands of years old archaeological artefacts. This exceptional exhibition is open to visitors until November 9, 2011. Dünyanın en büyük mozaik müzesinin temeli atıldı Dünyanın en büyük mozaik müzesi Antakya’da açılıyor. Mayıs ayında temeli atılan ve 2013 yılında yapımının tamamlanması planlanan müzenin, 53 bin 559 metrekarelik bir arazi üzerinde inşa edileceği belirtildi. Yeni müzede, depolarda bekletilen 35 bin 433 tarihi eser sergilenecek. Müze, tamamlandığında dünyanın en büyük mozaik müzesi olacak. The foundations of the world’s largest mosaic museum were laid The world’s largest mosaic museum will open in Antakya, which was home to many civilizations for thousands of years. The museum whose foundations were laid in May this year and which is planned to be completed in 2013, will be constructed on an area of 53 thousand 559 square meters. The new museum will house 35 thousand 433 registered historical items which are temporarily kept under protection in the storage rooms of the Archaeological Museum, due to lack of adequate exhibition space. Once completed, it will be the largest mosaic museum of the world. Efes Antik Kenti’ne ziyaretçi akını İzmir’in Selçuk İlçesi’ndeki Efes Antik Kenti’ni yılın ilk altı ayında, bir milyonu aşkın kişi ziyaret etti. Efes Müzesi Müdür Yardımcısı Ayşe Zülkadiroğlu, “Efes Antik Kenti’nin ziyaretçi sayısında İzmir ve Kuşadası’na gelen kruvaziyer gemilerin sayısına paralel bir artış yaşanıyor. Geçen yılın ilk 6 ayında 946 bin, yıl genelinde ise 2 milyon 444 bin turist Efes’i ziyaret etmişti. 2011 Haziran ayı bitmeden ziyaretçi sayımız 1 milyon 5 bin’e ulaştı. Yıl sonuna kadar 3 milyon kişinin Efes’i ziyaret edeceğini tahmin ediyoruz.” dedi. Tourists’ rush to the Antique city of Ephesus The Antique city of Ephesus at İzmir’s Selçuk county welcomed over a million guests in the first half of the year. Deputy Director of the Ephesus Museum Ayşe Zülkadiroğlu said, “the increase in the number of Ephesus visitors is parallel to the overall increase of cruise ships docking at the ports of İzmir and Kuşadası. Last year, 946 thousand people had visited Ephesus in the first 6 months and a total of 2 million 444 thousand in the whole year. End of June 2011, the number of visitors stands already at 1 million 5 thousand. In line with this number and the concentration in the summer months, the realistic figure for the end of the year would be that a total of over 3 million people will have visited Ephesus in 2011.” Dünyanın en büyük tematik akvaryumu açıldı İstanbul Florya’da yaklaşık 100 dönüm arazi üzerine inşa edilen İstanbul Akvaryum Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın da katıldığı bir törenle açıldı. İçinde, Karadeniz’den Pasifik’e kadar dünyanın 16 bölgesini temsil eden gezi alanları ve mini bir yağmur ormanı bulunan tesis, 168 milyon liralık yatırımla hayata geçti. Yaklaşık 15 bin deniz ve kara canlısının yaşadığı akvaryumun bir yıl boyunca 2.5 milyon ziyaretçiyi ağırlaması bekleniyor. The world’s largest theme aquarium opened The world’s largest thematic aquarium built on approximately 100 thousand square meters was inaugurated in Florya, İstanbul with the participation of Prime Minister Recep Tayyip Erdoğan. Executed with an investment scope of 168 million Turkish pounds, the project comprises several sections representing 16 different regions of the world including a miniature rain forest. The aquarium, home to 15 thousand specimens of maritime and land animal species is expected to welcome 2.5 million guests in one year. 73 TAKVİM c a l e n d a r Temmuz • Ağustos • Eylül 2011 July • August • September İstanbul Bienali bu yıl ‘İsimsiz’ Kültür sanat tutkunlarının heyecanla beklediği 12.İstanbul Bienali bu yıl hem biçimsel olarak hem de siyasal açıdan sözünü esirgemeyen yapıtlara odaklanarak, sanat ve siyaset arasındaki ilişkiyi inceleyecek. 17 Eylül-13 Kasım tarihleri arasında gerçekleştirilecek bienalin ilham kaynağı; Kübalı sanatçı Felix Gonzalez-Torres’in yapıtları oldu. Torres’in eserlerini adlandırma biçimlerine gönderme yapılarak , ‘İsimsiz’ üst başlığıyla gerçekleştirilecek olan bienal kapsamında 5 karma sergi ve 10 film izleyiciyle buluşacak, 45 kişisel sunum yapılacak. Kapadokya’da ‘Klasik Keyifler’ zamanı Türkiye’nin en önemli turistik beldelerinden olan Kapadokya, yaz aylarında klasik müzikle daha da renkleniyor. 9 Temmuz’da başlayan ‘Klasik Keyifler Oda Müziği Şenlikleri’ 16 Ağustos’a kadar devam edecek. 12 Temmuz Salı günü Ozan Tunca’nın ‘Özgür Çello’ isimli konserinde resim ve müziğin buluşmasına tanıklık eden Kapadokyalı sanatseverler, 30 Temmuz Cumartesi gecesi La Mer Yaylı Dörtlüsü’nü, 9 Ağustos Salı gecesi klarnetçi Sacha Rattle ve piyanist Zeynep Özsuca’yı, 11 Ağustos Perşembe gecesi Tektrakys Quartet’ı ve 16 Ağustos gecesi ise Kamran İnce, Marc Mellits ve Besteciler Kazanı Kazananları’nı izleme şansı bulacak. The 12th İstanbul Biennial this year ‘Untitled’ The 12th İstanbul Biennial to be held between 17 September-13 November will explore the relationship between art and politics, focusing on works that are both formally innovative and politically outspoken. The work of the Cuban-American artist Felix Gonzalez-Torres (1957-1996) is a clear example of this kind of artistic practice, and a primary inspiration for the biennial. The title of the biennial, Untitled (12th İstanbul Biennial), 2011, deliberately references the way in which Gonzalez-Torres named most of his works: “Untitled” followed by a description in parentheses. The 12th İstanbul Biennial will include five group shows, ten films and approximately 45 solo presentations. Time of ‘Classical Pleasures’ in Cappadocia One of Turkey’s major tourist destinations, Cappadocia is getting more colourful in summer months through classical music. The ‘Classical Pleasures Chamber Music Festival’ which began on 9 July will continue until 16 August. Having enjoyed the meeting of music and painting on Tuesday, 12 July, on the occasion of the ‘Liberated Cello’ concert by cellist Ozan Tunca, the Cappadocian public will have a chance to applaud on Saturday, 30 July, ‘La Mer String Quartet’, on Tuesday 9 August, clarinettist Sacha Rattle and pianist Zeynep Özsuca, Thursday, 11 August, the ‘Tektrakys Quartet’ and Saturday 16 August, Kamran İnce, Marc Mellits and the Winners of Composers Cauldron. Safranbolu’da çevre bilinci ve sinema buluşması UNESCO tarafından ‘Dünya Kültür Mirası’ listesine alınan Safranbolu, 10 yılı aşkın süredir belgesel sinemaya destek veriyor. Bu yıl 11’incisi düzenlenecek olan Uluslararası Altın Safran Belgesel Film Festivali’nde, kültürel mirasların korunması ve geleceğe aktarılması teması işlenecek. Festival 16-18 Eylül tarihleri arasında izleyiciyle buluşacak. Safranbolu: Documentary films contribute to awareness of cultural heritage and environment The historical Turkish town Safranbolu, included in UNESCO’s World Heritage List, is home to an annual documentary film festival whose 11th edition will be organized this year between 16 and 18 September. The leading theme of this year’s “Altın Safran”(Golden Saffron) Documentary Film Festival is preservation of cultural heritage and its transmittal to future generations. 74 Bodrum gecelerine zarif bir dokunuş Devlet Opera Balesi Genel Müdürlüğü yaz aylarında turizm merkezlerini sanatla buluşturmaya devam ediyor. 15 Ağustos-3 Eylül tarihleri arasında gerçekleştirilecek olan 9. Bodrum Bale Festivali’nde yerli ve yabancı topluluklar sahne alacak. Festival kapsamında sanatseverler, İstanbul ve Mersin Devlet Opera ve Balesi toplulukları ile, St. Petersburg Boris Eifman, Schwerin ve Washington bale gruplarını izleme şansını yakalayacak. A graceful touch at the nights of Bodrum The State Opera and Ballet continues to bring art to Turkey’s touristic spots. Groups from Turkey and abroad will present their performances at the 9th Ballet Festival of Bodrum to take place between August 15th and September 3rd. State Opera and Ballet groups from İstanbul and Mersin as well as the St. Petersburg Boris Eifman, Schwerin and Washington Ballets will participate in the festival. Madde-Işık 2 sergisi açıldı Türk Sineması’nda Altın Koza heyecanı Borusan Sanat, Richard Castelli küratörlüğündeki ‘Madde-Işık 2’ sergisine ev sahipliği yapıyor. Sergide, geçen yılın ‘Fiziksel Sanallık’ ve ‘İmmersiyon’ temalarına ek olarak bu yıl ‘Madde ve Işık’ isimli alt başlık da yer alıyor. 28 Mayıs’ta açılan sergi, 25 Eylül tarihine kadar Borusan Müzikevi’nde izlenebilir. Türk Sineması’nın en önemli organizasyonlarından Altın Koza Film Festivali, 17-25 Eylül tarihleri arasında Adana’da gerçekleştirilecek. Bu yıl 18’incisi gerçekleştirilecek olan festivalin açılışında, Nebahat Çehre ve Kadir İnanır ile yönetmen Ali Özgentürk’e, ‘Yaşam Boyu Onur Ödülü’ verilecek. Çehre ve İnanır’ın filmlerinden oluşan bir seçki de izleyiciyle buluşacak. Festival kapsamında düzenlenecek film yarışmalarında, eserleri dereceye giren sanatçılara toplam 936 bin lira para ödülü verilecek. Matter-Light 2 Exhibition opened Curated by Richard Castelli and including works of seven contemporary artists, Matter-Light 2 opened in Borusan Music House on May 28, 2011 and will last throughout the summer until 25 September 2011. MatterLight 2 expands on themes proposed in the first exhibition, immersion and physical virtuality and adds a new theme titled “Matter and Light”. All the works are presented for the first time in Turkey or have been created specifically for the Borusan Music House. Geleneksel sanata tepki sokaklardan yükselecek Let’stanbul Deneysel Sanat Festivali 9-15 Eylül tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilecek. Geleneksel sanat anlayışına eleştiriler getiren Yaratıcı Fikirler Enstitüsü’nün geçen yıl ilkini gerçekleştirdiği festival, bu yıl da ilginç performanslara sahne olacak. 12 ülkeden gelecek sanatçılar, sıra dışı etkinlikleri için kent sokaklarını ve sürpriz mekanları kullanacak. The Golden Cocoon Film Festival One of the major organizations in the area of Turkish cinematography, the 18th Altın Koza (Golden Cocoon) Film Festival will be held between 17 and 25 September 2011 in Adana. A total of 936 thousand Turkish Pounds will be awarded to the winners of the various competitions to take place in this framework. Furthermore, two stars of Turkish cinema Nebahat Çehre and Kadir İnanır as well as film director Nebil Özgentürk will be presented with “Lifelong Achievement Honour Prizes”. Let’stanbul 2011 Experimental Art Festival İstanbul will be introduced an unprecedented experimental art festival organized by (ICM)- the Institute of Creative Minds. During the LET’STANBUL 2011 Festival to be held between September 9-15th, artists from various countries will display 15 different artistic applications and follow -on supplementary activities, not only at art places but at public spaces, streets and some surprise areas. The festival targets to challenge traditional art perceptions and approaches by using other spaces than art galleries and/or exhibitions. The artists will come up with a reinterpretation of public spaces through an artistic point of view. 75 TÜRSAB-MTM MÜZE REHBERİ TÜRSAB-MTM MUSEUMS GUIDE İL CITY MÜZE MUSEUM KAPALI CLOSED KIŞ SAATLERİ WINTER TIME YAZ SAATLERİ SUMER TIME İLETİŞİM CONTACT Aksaray Ihlara Vadisi Örenyeri Ihlara Valley • 08:00 - 18:00 08:30 - 16:30 (382) 453 7482 Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi Museum of Anatolian Civilizations • 08:30 - 17:30 08:30 - 19:00 (312) 324 3160 Alanya Kalesi Castle of Alanya • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:30 (242) 511 3304 Aspendos Örenyeri Aspendos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Noel Baba Müzesi St. Nicholas Museum Pazartesi Monday Simena Örenyeri Simena Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Antalya Müzesi Antalya Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Myra Örenyeri Myra Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Olympos Örenyeri Olympos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Patara Örenyeri Patara Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Perge Örenyeri Perge Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Phaselis Örenyeri Phaselis Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Side Müzesi Side Museum Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 753 1006 Side Antik Tiyatrosu Side Antique Theatre • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 753 1542 Termessos Örenyeri Termessos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (242) 238 5688 Afrodisias Örenyeri Aphrodisias Archaeological Site Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (256) 448 8003 Milet Örenyeri Miletus Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (256) 875 5562 Didim Örenyeri Didyma Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (256) 811 0035 Assos Örenyeri Assos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (286) 721 7218 Troia Örenyeri Troia Archaeological Site • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (286) 283 0536 Gaziantep Gaziantep Mozaik Müzesi Gaziantep Mosaic Museum Pazartesi Monday 08:00 - 18:00 09:00 - 19:00 (342) 324 8809 Hatay Hatay Müzesi Hatay Museum Pazartesi Monday 08:30 - 12:00 13:00 - 16:30 09:00 - 18:30 (326) 214 6168 Antalya Aydın Çanakkale 76 İstanbul İzmir Mersin Muğla Nevşehir Trabzon İstanbul Arkeoloji Müzeleri İstanbul Archaeological Museums Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 520 7740 Ayasofya Müzesi Hagia Sophia Museum Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 522 1750 Kariye Müzesi Chora Museum Çarşamba Wednesday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 631 9241 İstanbul Büyük Saray Mozaikleri Müzesi İstanbul Mosaic Museum Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 518 1205 Türk ve İslam Eserleri Müzesi Museum of Turkish and Islamic Arts Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 518 1805 Topkapı Sarayı Müzesi Topkapı Palace Museum Salı Tuesday 09:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (212) 512 0480 Topkapı Sarayı Müzesi Harem Dairesi Harem Apartments Salı / Tuesday 09:00 - 16:00 09:00 - 19:00 (212) 512 0480 Bergama Asklepion Örenyeri Bergama Asklepion Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 631 2886 Efes Müzesi Ephesus Museum • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010 Efes Örenyeri Yamaçevler The Terrace Houses • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010 St. Jean Anıtı St. Jean • 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 • Bergama Akropol Örenyeri Bergama Akropolis Archaeological Site Pazartesi Monday 08:00 - 17:00 08:30 - 19:00 (232) 631 0778 Efes Örenyeri Ephesus Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (232) 892 6010-11 Cennet-Cehennem Örenyeri Chasm of Heaven and Hell • 08:00 - 17:00 08:00 - 20:00 (324) 714 1019 Kayaköy Örenyeri Kayaköy • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (252) 614 1150 Sedir Adası Sedir Island • 08:00 - 17:00 08:00 - 17:00 (252) 241 6948 Kaunos Örenyeri Kaunos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (252) 614 1150 Knidos Örenyeri Knidos Archaeological Site • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (252) 726 1011 Bodrum Mausoleion Anıt Müzesi Mausoleion Pazartesi Monday 09:00 -17:00 09:00 -17:00 (252) 316 2519 Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi Bodrum Museum of Underwater Arcaheology Pazartesi Monday 09:00 - 17:00 09:00 -17:00 (252) 316 2516 Göreme Açıkhava Müzesi Karanlık Kilise The Dark Church • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167 Özkonak Yeraltı Şehri Özkonak Underground City • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (384) 271 2167 Derinkuyu Yeraltı Şehri Derinkuyu Underground City • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167 Göreme Açıkhava Müzesi Göreme Open Air Museum • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167 Kaymaklı Yeraltı Şehri Kaymaklı Underground City • 08:00 - 17:00 08:00 - 19:00 (384) 271 2167 Zelve Örenyeri-Paşabağlar Örenyeri Zelve - Paşabağlar Underground City • 08:00 - 17:00 09:00 - 19:00 (384) 411 2525 Sümela Manastırı Sümela Monastery Pazartesi Monday 08:00 - 16:00 09:00 - 18:00 (462) 531 1064 Trabzon Ayasofya Müzesi Trabzon Hagia Sophia Museum • 08:30 - 17:30 09:00 - 18:00 (462) 223 3043 77 istanbul arkeoloji müzeleri ayasofya müzesi kariye müzesi istanbul büyük saray mozaikleri müzesi türk ve islam eserleri müzesi topkapı sarayı müzesi topkapı sarayı müzesi harem dairesi troıa örenyeri assos örenyeri bergama asklepıon örenyeri bergama akropol örenyeri efes müzesi efes örenyeri efes örenyeri yamaçevler st. jean anıtı afrodısıas örenyeri milet örenyeri didim örenyeri kayaköy örenyeri sedir adası kaunos örenyeri knıdos örenyeri bodrum mausoleıon anıt müzesi bodrum sualtı arkeoloji müzesi alanya kalesi aspendos örenyeri noel baba müzesi simena örenyeri antalya müzesi myra örenyeri olympos örenyeri patara örenyeri perge örenyeri phaselis örenyeri side müzesi side antik tiyatrosu termessos örenyeri göreme açıkhava müzesi karanlık kilise özkonak yeraltı şehri derinkuyu yeraltı şehri göreme açıkhava müzesi kaymaklı yeraltı şehri zelve örenyeri sümela manastırı trabzon ayasofya müzesi gaziantep mozaik müzesi hatay müzesi TÜRSAB-MTM İŞ ORTAKLIĞI’NDAKİ MÜZE ve ÖRENYERLERİ cennet-cehennem örenyeri ıhlara vadisi örenyeri anadolu medeniyetleri müzesi MUSEUMS AND HISTORICAL PLACES UNDER THE MANAGEMENT OF TÜRSAB-MTM BUSINESS PARTNERSHIP 79 Dünya turizmini İzmir’de keşfedin! Explore the world’s tourism in İzmir! 08-11 Aralık December 2011 Turizm Fuar ve Konferansı Tourism Fair & Conference İzmir Uluslararası Fuar Alanı, Kültürpark İzmir International Fair Center, Kültürpark Partner Ülke Partner Country www.travelturkey-expo.com T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı himayesinde Under the patronage of Ministry of Culture & Tourism Organizatörler Organizers Partner İl Partner City KÜTAHYA Member Tel/Phone: +90 212 259 84 04 Medya Sponsoru Media Sponsor Tel/Phone: +90 212 334 69 24 Tel/Phone: +90 232 497 11 12 Havayolu Sponsorları Airline Sponsors BU FUAR 5174 SAYILI KANUN GEREĞİNCE TOBB (TÜRKİYE ODALAR VE BORSALAR BİRLİĞİ) İZNİ İLE DÜZENLENMEKTEDİR THIS FAIR IS ORGANIZED WITH THE PERMISSION OF THE UNION OF CHAMBERS AND COMMODITY EXCHANGES OF TURKEY IN ACCORDANCE WITH THE LAW NUMBER 5174 İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZELERİ KOLEKSİYONUNDAN AĞLAYAN KADINLAR LAHDİ 18 yaslı kadın... Kralın ardından gözyaşı döktüler... Gözyaşları 2 bin 500 yıldır akmaya devam ediyor... Kralın mermer lahdi o yası bugüne taşıyor... Şimdi Artısı Var Özel Müzeler, Tiyatrolar, Operalar, Etkinlikler ve daha neler neler...
