- raeddergisi.org

Derleme / Review
RAED Dergisi 2013;5(2):45-47 © 2013 RAED
doi:10.2399/raed.13.66375
Gelifl tarihi / Received: A¤ustos / August 15, 2013
Kabul tarihi / Accepted: A¤ustos / August 17, 2013
Çevrimiçi yay›n tarihi / Published online: Eylül / September 6, 2013
Romatolojide bilimsel çal›flma sonuçlar›n› rapor etmede
k›lavuzlar›n kullan›m›
Use of guidelines for scientific research reporting in rheumatology
Necdet Süt
Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi, Biyoistatistik Anabilim Dal›, Edirne
Özet
Summary
K›lavuzlar bilimsel çal›flmalar›n fleffaf bir flekilde yürütülerek makale
haline getirilmesinde yazarlara, makalelerin de¤erlendirilmesi süreçlerinde ise hakem ve editörlere yard›mc› olmak amac›yla gelifltirilmifllerdir. Günümüzde pek çok sayg›n t›p dergisince desteklenmektedirler. Ülkemizde romatoloji alan›nda yürütülen çal›flmalarda k›lavuzlar›n kullan›m›n›n yayg›nlaflmas› bilimsel çal›flmalar›n kalitesinin
yükselmesine katk› sa¤layacakt›r.
Guidelines have been developed as a helpful tool for authors in
conducting scientific research in a transparent manner and article
writing. They also help referees and editors in the article assessment
processes. Nowadays, they have been endorsed by many prestigious medical journals. Using guidelines in studies that have been
carried out in rheumatology in Turkey will contribute to increase the
quality of scientific studies.
Anahtar sözcükler: K›lavuzlar, makale, kalite, fleffafl›k
Key words: Guidelines, article, quality, transparency
Romatoloji ya da di¤er t›p alanlarda yürütülen bilimsel çal›flmalar›n kalitesinin yükseltilmesi ve eksiksiz raporlanmas› için çeflitli k›lavuzlar gelifltirilmifltir. Bunlardan en yayg›n kullan›lanlar› olarak randomize kontrollü
araflt›rmalar için CONSORT (CONsolidated Standards Of
Reporting Trials), gözlemsel araflt›rmalar içinse STROBE
(STrengthening the Reporting of OBservational studies in
Epidemiology) k›lavuzu say›labilir. Ayr›ca EQUATOR (Enhancing the QUAlity and Transparency of Health Research)
Network ad› alt›nda, araflt›rma metadolojisi, istatistik ve
bilimsel makale yaz›m› konular›nda uzman kiflilerden
oluflan bir grup, medikal araflt›rmalar›n do¤ru ve fleffaf
olarak rapor edilmesi, bu araflt›rmalar›n kalitesi ve güvenirli¤inin artt›r›lmas› amac›yla araflt›rma türlerine göre
hangi k›lavuz listenin kullan›lmas› gerekti¤ini bildirmektedir.[1]
Christensen ve ark. (2013) romatoloji yay›nlar›nda
fleffafl›¤›n sa¤lanmas› ve yay›n kalitesinin yükseltilmesi
için yazar, editör ve hakemlere EQUATOR network flemsiyesi alt›nda yer alan k›lavuzlar› kullanmalar›n› önermektedirler.[2]
Marusic ve ark. (2013) romatoloji alan›nda 28 dergiyi
inceleyerek sadece 10 derginin 1 ya da daha fazla k›lavuzu
destekledi¤ini bildirmifllerdir. Bu 10 dergi impakt faktörlerine göre flöyle s›ralanmaktad›r: “Annals of the Rheumatic
Diseases”, “Arthritis and Rheumatism”, “Seminars in Arthritis and Rheumatism”, “Arthritis Researh & Therapy”, “Rheumatology”, “Osteoarthritis and Cartilage”, “Best Practice &
‹letiflim / Correspondence:
Doç. Dr. Necdet Süt. Trakya Üniversitesi T›p Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dal›, 22030 Edirne.
Tel: 0284 235 76 41 • e-posta: [email protected]
Ç›kar çak›flmas› / Conflicts of interest: Ç›kar çak›flmas› bulunmad›¤› belirtilmifltir. / No conflicts declared.
www.raeddergisi.org
doi:10.2399/raed.13.66375
Karekod / QR code:
Researh Clinical Rheumatology”, “BMC Musculoskeletal Disorders”, “Pediatric Rheumatology” ve “Turkish Journal of Rheumatology”. Yay›nlanan romatoloji dergileri aras›nda k›lavuzlar›n desteklenme oran› oldukça düflüktür.[3]
2005 y›l›nda Amerikan Romatoloji Toplulu¤unun düzenlemifl oldu¤u kongreye gönderilen 143 randomize kontrollü çal›flman›n sadece %30.8’i bafll›¤›nda “randomize”
kelimesi kullan›rken, %44.1’i “körlük” hakk›nda bilgi vermemifltir, sadece %7 “kimin kör oldu¤unu” bildirmifltir. Çal›flmalar›n sadece %21’inde “intention-to-treat” analiz protokolünün uyguland›¤› bildirilmifltir.[4]
K›lavuzlar›n kullan›m› pek çok sayg›n t›p dergisince
desteklenmektedir. Bilimsel çal›flma sonuçlar›n› raporlamada ve bu raporlar› de¤erlendirmede yazar, editör ve hakemlere yol gösterici olarak en yayg›n kullan›lan k›lavuzlardan baz›lar› fiekil 1’de gösterilmifltir.[5] Afla¤›da ise en
yayg›n kullan›lan bu k›lavuzlara iliflkin temel aç›klamalar
yer almaktad›r.
CONSORT (CONsolidated Standards of
Reporting Trials) Statement
CONSORT, randomize kontrollü araflt›rmalar›n sonuçlar›n› rapor etmede yazarlara yol göstermek, bu raporlar› de¤erlendirmede editör ve hakemlere yard›mc› olmak
amac›yla gelifltirilmifltir. Çal›flma dizayn›, verilerin analizi
ve yorumlanmas›n›n nas›l yap›ld›¤› üzerine odaklanan 25
maddeden ve kat›l›mc›lar›n çal›flma süresince durumlar›n›
gösteren ak›fl diyagram›ndan oluflmaktad›r. Randomize
kontrollü araflt›rmalar›n yürütülmesinde ve raporlanmas›nda CONSORT’un dikkate al›nmas›n›n yay›nlar›n bilimsel kalite düzeyi yükseltti¤i yap›lan çal›flmalarla ortaya konulmufltur.[6] Ayr›ca CONSORT, editör ve hakemlere randomize kontrollü araflt›rmalar› nas›l de¤erlendirebilecekleri konusunda da yol gösterebilmektedir. CONSORT,
randomize kontrolü araflt›rmalar›n planlanmas›ndan yaz›m›na kadar araflt›rmac›lara k›lavuzluk edebilmesinin yan›
s›ra, yay›n aflamas›nda ve yay›nland›ktan sonra yöntembilimsel kalitesini de¤erlendirmek amac› ile de kullan›lmak-
fiekil 1. Bilimsel çal›flma sonuçlar›n› raporlamada ve bu raporlar› de¤erlendirmede yazar, editör ve hakemlere yol gösterici k›lavuzlar.[5]
46
Süt N. Romatolojide bilimsel çal›flma sonuçlar›n› rapor etmede k›lavuzlar›n kullan›m›
tad›r. Index Medicus’ta yer alan t›p dergilerinin yaklafl›k
yar›s› CONSORT’u desteklemektedir. Council of Science
Editors, International Committee of Medical Journal Editors
(ICMJE) ve World Association of Medical Editors (WAME)
gibi önemli kurulufllar da CONSORT’u desteklemektedir.
‹ngilizce d›fl›nda Frans›zca, Çince, Yunanca, Farsça, Japonca, Portekizce, ‹spanyolca ve Türkçe dillerine çevrilmifltir.[7]
dar geçen aflamalar›n› de¤erlendirmek için maddeler bulundurur.[11]
STROBE (STrengthening the Reporting of
OBservational studies in Epidemiology)
Statement
Sonuç olarak bilimsel çal›flmalarda fleffafl›¤›n sa¤lanmas› ve bilimsel kalitenin yükseltilmesi için k›lavuzlar›n kullan›m›n›n oldukça faydal› oldu¤u görülmektedir. Yazarlar›n
bilimsel çal›flmalar›nda bu k›lavuzlar› kullanmalar› çal›flmalar›nda kalite art›fl› sa¤layacakt›r. Ayr›ca k›lavuzlar makalelerin de¤erlendirilmesi süreçlerinde hakemlere ve editörlere yol gösterici olacakt›r. Bilim dünyas›n›n sayg›n ve etki
faktörü yüksek pek çok dergisinin k›lavuzlar› desteklemesi,
bu k›lavuzlara verdikleri önemi göstermektedir. Ülkemizde romatoloji alan›nda yürütülen çal›flmalarda bu k›lavuzlar›n esas al›narak bu do¤rultuda raporlanmas›n›n, dergilerin de bu k›lavuzlar› desteklemesinin bilimsel kaliteyi yükseltece¤i düflünülmektedir.
22 sorudan oluflan STROBE, gözlemsel (observational)
çal›flmalar›n yürütülmesinde kullan›lmak üzere gelifltirilmifltir. Olgu-kontrol, kesitsel ve kohort çal›flmalar› için ayr› ayr› ve hepsinin birlikte oldu¤u formlar› mevcuttur.
100’ün üzerinde t›p dergisi STROBE listesini desteklemektedir. T›p alan›nda yürütülen çal›flmalar›n büyük bir ço¤unlu¤unun olgu kontrol, kesitsel ya da kohort çal›flmalar›
oldu¤u göz önünde bulunduruldu¤unda STROBE bu çal›flmalar›n sonuçlar›n›n eksiksiz olarak raporlanmas› konusunda yazar, editör ve hakemlere katk› sa¤lamaktad›r.[8]
STARD (STAndards for the Reporting of
Diagnostic accuracy studies) Statement
Tan›lama çal›flmalar›n›n bilimsel kalitesinin yükseltilmesi için gelifltirilen, 25 maddeden ve bir ak›fl diyagram›ndan oluflan bir listedir. STARD yazarlara, editörlere, hakemlere ve okuyuculara tan›lama çal›flmalar›ndaki olas› biaslar› de¤erlendirme olana¤› sa¤lamaktad›r.
200’ün üzerinde biyomedikal dergi listeyi desteklemekte ve yazarlara tan›lama çal›flmalar›n›n sonuçlar›n› rapor etmede listenin kullan›lmas›n› tavsiye etmektedir.[9]
PRISMA (Preferred Reporting Items for
Systematic Reviews and Meta-Analyses)
Statement
Sistematik derleme ve meta analiz raporlar›n›n tarafs›z
ve objektif olarak de¤erlendirilmesini sa¤lamak üzere gelifltirlen, 27 maddelik kontrol listesinden ve 4 fazl› ak›fl diyagram›ndan oluflmaktad›r.[10]
The ARRIVE Guidelines (Animal Research:
Reporting In Vivo Experiments)
20 maddeden oluflan ARRIVE yazar, editör ve hakemlere hayvan deneyleriyle ilgili çal›flmalar›n› rapor ederken
nelere de¤inmeleri gerekti¤i, çal›flma tasar›mlar›n› nas›l ifade etmeleri gerekti¤i gibi konularda yol göstericidir. Çal›flman›n bafll›¤›ndan (title) itibaren sonucuna (conclusion) ka-
The TREND Statement (Transparent
Reporting of Evaluations with
Nonrandomized Designs)
22 maddeden oluflan TREND davran›fl bilimleri ve halk
sa¤l›¤›yla ilgili randomize olmayan çal›flmalar›n kalitelerini
yükseltmek ve denetlemek amac›yla gelifltirilen listedir.[12,13]
Kaynaklar
1. http://www.equator-network.org/
2. Christensen R, Bliddal H, Henriksen M. Enhancing the
reporting and transparency of rheumatology research: a guide
to reporting guidelines. Arthritis Res Ther 2013;15:109.
3. Marusic A, Gasparyan AY, Kitas GD. Promoting transparent
and accurate reporting of research studies in rheumatology:
endorsement of reporting guidelines in rheumatology journals.
Semin Arthritis Rheum 2013; doi: 10.1016/j.semarthrit
4. Hill CL, Buchbinder R, Osborne R. Quality of reporting of randomized clinical trials in abstracts of the 2005 annual meeting of
the American College of Rheumatology. J Rheumatol 2007;34:
2476-80.
5. Sut N. How can we improve the quality of scientific research and
publications? Guidelines for authors, editors, and reviewers.
Balkan Med J 2013;30:134-5.
6. Süt N, Senocak M, Uysal O, Köksalan H. Assessing the quality of
randomized controlled trials from two leading cancer journals
using the CONSORT statement. Hematol Oncol Stem Cell
Ther 2008;1:38-43.
7. http://www.consort-statement.org/
8. http://www.strobe-statement.org/
9. http://www.stard-statement.org/
10. http://www.prisma-statement.org/
11. Kilkenny C, Browne WJ, Cuthill IC, Emerson M, Altman DG.
Improving bioscience research reporting: The ARRIVE
Guidelines for Reporting Animal Research. PLoS Biol 2010;8:
e100412.
12. http://www.cdc.gov/trendstatement/
13. Des Jarlais DC, Lyles C, Crepaz N; TREND Group. Improving
the reporting quality of nonrandomized evaluations of behavioral
and public health interventions: the TREND statement. Am J
Public Health 2004;94:361-6.
RAED Dergisi / RAED Journal • Cilt / Volume 5 • Say› / Issue 2 • Aral›k / December 2013
47