Havadan İlaçlama Uygulamalarına Genel Bir Bakış

Havadan İlaçlama Uygulamalarına Genel Bir Bakış

433
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Havadan İlaçlama Uygulamalarına Genel Bir Bakış
M. Murat TURGUT(1), İbrahim TOBİ(2), Fatih BARUTÇU(3)
(1)
Dicle Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, Diyarbakır
(2)
Harran Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Makinaları Bölümü, Şanlıurfa
(3)
Zirai Üretim İşletmesi ve Personel Eğitim Merkezi Müdürlüğü, Adana
e-posta: [email protected]
Özet: Hava araçları, dünyada ve Türkiye’ de uzun yıllar pestisit uygulamalarında kullanılmıştır. Pestisitlerin
havadan uygulanması özellikle ilaç sürüklenmesi yüzünden çevre kirliliğine neden olması sebebiyle birçok ülkede
sınırlandırılmış veya yasaklanmıştır. Bu çalışmada dünyada ve ülkemizde havadan ilaçlama uygulamaları ile
Türkiye’ de bu konuda getirilen yasağa ilişkin kamuoyunun yaklaşımı üzerine genel bir bakış sunulmuştur.
Anahtar kelimeler: Havadan İlaçlama Uygulamaları, Türkiye
A General Look to Aerial Application
Abstract: Air vechiles were used in pesticide application in the world and in Turkey for many years. Pesticide
application was limited or forbiden in many countries, especially for pesticide drift causing environmental
pollution. In this study a general look is presented about the aerial application in the world and in our country
and approach of the puplic opinion about forbidding the aerial application in Turkey.
Key words: Agricultural aviation, Turkey
GİRİŞ
tarımda, "zamanında ve çok iş yapma" ilkesine uyum
Tarımda pestisit uygulamaları ekonomik olması,
sağlanmaktadır. Çünkü alçaktan uçan bir uçak, tarla ve
çabuk ve kesin sonuç vermesi sebebiyle, diğer
bitki koşullarına bağlı kalmaksızın çok kısa zamanda,
ülkelerde
öncelikle
büyük bir alanı tarayabilmektedir. Uçağın bu özelliği,
yöntemidir.
tarımsal havacılığın gelişmesinde temel nedenlerden
olduğu
gibi,
bir
kimyasal
başvurulan
ülkemizde
de
mücadele
Kimyasal mücadelede, yer aletlerinin yanı sıra hava
biri olmuştur (Deligönül, 2000).
araçları da kullanılmaktadır. 1976 yılından bu yana
Uçakla yapılan pestisit uygulamaları LV ve ULV
tarımsal havacılık; "Tarım, Orman, Hayvancılık ve Halk
hacimsel uygulama normlarında gerçekleştirilmektedir.
sağlığını ilgilendiren biyolojik kaynakların korunması ve
Dünyada uçakla yapılan ilk ULV uygulaması II. Dünya
kullanılması amacı ile uçak, helikopter ve otojiroların
Savaşı sonrasında Dr. Grun ve Prof. Yeo tarafından çöl
kullanılmasını amaçlayan, inceleyen araştırmaya dayalı
çekirgelerine karşı yapılmıştır. Ülkemizde ise ilk ULV
uygulamalı bir bilim dalıdır" şeklinde tanımlanmaktadır
uygulaması, 1970’ li yıllarda Güneydoğu Anadolu
(Deligönül, 2000).
Bölgesi’ nde ki tahıl ekili alanlarda süneye karşı
Özellikle;
koşullarda
tarım
ve
makinalarının
ekonomik
olmadığı
çalışamadığı
büyük
boyutlu
alanlarda, uçak ve helikopterlerin kullanılması ile
başlatılmıştır (Deligönül ve Bozdoğan, 2000).
Helikopterler
de;
kalkış
ve
inişlerde
pist
gereksinimine ihtiyaç duymaması, engebeli ve eğimli
434
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
arazilerde
uygulama
kolaylığı
sağlaması,
yüksek
tohumlar serpilmektedir. İngiltere'de olduğu gibi yağışlı
manevra kabiliyeti, uygulama alanlarında bulunabilecek
iklimlerde tahıl ekimi ve ıslak tarlalarda da çeltik ekimi
telefon ve elektrik direkleri, ağaçlar gibi engellerin
havadan yapılmaktadır (Deligönül, 2000).
bulunduğu yerlerde bile rahat ilaçlama yapabilmesi
Avusturya,
Danimarka,
Estonya,
Hollanda
ve
nedeniyle havadan ilaçlama uygulamalarında rağbet
Slovenya’ da havadan ilaçlama uygulamaları tamamen
görmüştür. Tarımda helikopter kullanımı ilk kez 1946
yasaklanmıştır (Anonim, 2006e).
yılında gerçekleşmiştir. Helikopterler 1950’ li yıllardan
itibaren havadan yapılan uygulamalarda yaygın bir
şekilde kullanılmıştır (Bozdoğan, 2006). Ülkemizde
1995-2001
yılları
arasında
tarımsal
mücadele
helikopteri bulunmadığı belirtilmiştir (Anonim, 2001a).
Havadan ilaçlama uygulamaları son yıllarda, çevre,
insan ve hayvan sağlığına olumsuz etkilere neden
olduğu
iddiasıyla
Birçok
ülkede
sınırlandırılmış
cazibesini
havadan
yitirmeye
ilaçlama
veya yasaklanmıştır.
başlamıştır.
uygulamaları
Ülkemizde de
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve Kontrol Genel
Müdürlüğü' nün 26.05.2006 tarihli, 250.10.02.10/
ZM.Ol.7-683 sayılı genelgesi ile havadan zirai ilaç ve
gübre uygulamaları yasaklanmıştır.
Türkiye’ de Havadan İlaçlama Uygulamaları
Ülkemizde havadan ilaçlama uygulamaları geniş
alanlarda tek tip ürün deseninin yer aldığı üretim
bölgelerinde,
epidemi
yaratma
olasılığı
bulunan
pamukta yeşil kurt, yaprak kurdu, beyaz sinek ve
kırmızı örümcek, mısırda koçan kurdu ve mısır sap
kurdu, hububatta süne ve zeytinde zeytin sineğine
yönelik olarak, 35 yılı aşkın süredir kullanılan bir
ilaçlama tekniğidir (Anonim, 2006a). Ülkemizde ayrıca
çeltikte ilaçlama ve gübreleme, patateste ilaçlama ve
yaprak gübrelemesi, mercimekte yabancı ot ilaçlaması
ve bostanda zararlılara karşı ilaçlama tarımsal havacılık
uygulamaları arasında bulunmuştur.
Ülkemizde
Dünyada Havadan İlaçlama Uygulamaları
1961
yılında,
tarımsal
havacılık
uygulamalarında çalışan şirket sayısı, 6 adet ve bu
Tarımsal havacılık uygulamaları çeşitli ülkelerde
şirketlerin ellerindeki uçak sayısı toplam 12 adet iken,
değişik amaçlar için yapılmaktadır. Uçakla ilaçlama,
1971 yılında şirket sayısı 22 adete ve uçak sayısı 110
Fransa' da muz ve üzüm ilaçlamalarında, İspanya' da
adete yükselmiştir. 1990 yılında ise şirket sayısı 30
üzüm ilaçlamalarında uygulanmaktadır. Yunanistan' da
adete ulaşırken, toplam uçak sayısı da 80 adete
en son zeytin ağaçlarında da yasaklanarak sadece
düşmüştür (Deligönül, 2000). 2004 yılında Türkiye’ de
orman ve çeltik alanlarıyla sınırlandırılmıştır.
mevcut zirai mücadele uçağı sayısı 58 adet olarak
Kıbrıs, Belçika ve İtalya’ da yer aletleriyle mücadele
yapılamayan
olarak
Türkiye'de ilk kez 1950 yılında, Türk Hava Kurumu
spektrumlu
tarafından, "Magister-130" uçağı ve "Kaman-225"
kimyasallar yerine çevresel zararları olmayan biyolojik
helikopteri ile pamuk yeşil kurduna karşı toz DDT ilacı
preparatlar ve ilaçlar kullanılmaktadır (Anonim, 2006e).
uygulanmıştır.
kullanılmaktadır.
bazı
Bu
ürünlerde
alanlarda
kısmi
belirtilmiştir (Anonim, 2004b).
geniş
Aynı
yıllarda
süne
savaşına
da
Tarımsal mücadele uçakları ile Yeni Zelanda ve
başlanmıştır. Devlet eliyle yürütülen uçakla süne
Avustralya gibi ülkelerde, büyük baş hayvan sürülerine,
savaşı, 1955 yılında 25 000 ha iken 1970 yılında 250
acil durumlarda ilaçlı yemler havadan verilmektedir.
000 ha' a yükselmiştir. Değişik yıllarda süneye karşı
Texas'
da,
çayır-mera
alanları
oluşturmak
ve
ormanlık alanları geliştirmek amacı ile özel peletlenmiş
mücadele yapılan alanların yaklaşık %90’ ının uçakla
435
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
gerçekleştirildiği bilinmektedir (Bozdoğan
ve ark.,
2004) .
arasında uçakla ve yer aletleriyle ilaçlanan alanlar
Çizelge
Türkiye’ de süne mücadelesi yapılan en önemli
1’
de
görülmektedir.
Ülkemizde
süne
mücadelesinde 2000-2003 yıllarında kullanılan ilaç
bölgelerden biri Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ dir. Bu
miktarları
Çizelge
2’
de
verilmiştir.
Çizelgede
bölge içinde GAP kapsamına giren illerde büyük
görüldüğü gibi kullanılan ilaçların yaklaşık %90’ ı ULV
alanlarda süne mücadelesi yapılmaktadır (Sağlam ve
formulasyonlu ilaçlardır.
Karahan, 1995). Süne mücadelesinde Türkiye’ de, GAP
Bölgesi’ nde ve Diyarbakır’ da 2000-2003 yılları
Çizelge 1. Süne mücadelesinde Türkiye’ de, GAP Bölgesi’nde ve Diyarbakır’ da 2000-2003 yılları arasında uçakla
ve yer aletleriyle ilaçlanan alan (da) (Anonim, 2001b; Anonim, 2002; Anonim, 2003; Anonim, 2004a)
Uçak (da)
Yer Aletleri (da)
Yıllar
Türkiye
GAP
Bölgesi
Diyarbakır
Türkiye
GAP
Bölgesi
Diyarbakır
2000
7 333 648
6 372 819
1 781 520
696 974
477 033
26 000
2001
9 293 939
5 641 180
1 534 400
1 827 348
781 033
33 633
2002
9 095 454
6 353 114
2 115 800
5 827 468
565 432
102 958
2003
8 430 704
8 013 762
2 636 666
10 398 227
1 091 987
189 041
Çizelge 2. Ülkemizde süne mücadelesinde 2000-2003 yıllarında kullanılan ilaç miktarları ( kg-L)
(Anonim, 2001b; Anonim, 2002; Anonim, 2003; Anonim, 2004a)
İlacın Adı ( kg-L)
Yıllar
2002
2000
2001
Alphacypermethrin 10 ULV
100 000
400
554 600
2003
-
Alphacypermethrin 100 EC
50 294
29 726
109 232
113 612
Cypermethrin 25 EC
-
35
195
20
Deltamethrin 120 EC
177
4
7 789
169
-
4 645
150
-
24 644
9 847
230
-
8 245
94 243
215 950
1 138 150
Fenitrohion 3 Toz
Fenitrohion 550 EC
Zetacypermethrin 100 EC
-
Zetacypermethrin 8 ULV
766 518
560 092
Toz
-
4 465
150
-
EC
54 547
119 118
130 071
144 726
ULV
866 518
560 492
770 550
1 138 150
TOPLAM
921 065
684 075
900 771
1 282 876
Havadan İlaçlamanın Sakıncaları
ezme, kırma gibi zararların verilmemesi gibi avantajları
Havadan yapılan ilaçlama uygulamalarının; geniş
olmasına
rağmen
pek
çok
dezavantajı
da
alanların kısa sürede ilaçlanabilmesi, yeni sulanmış yada
bulunmaktadır. Bunları aşağıdaki şekilde sıralamak
yüksek
mümkündür:
boylu
bitkilerin
bulunduğu
alanlara
yer
aletleriyle girilememesi, ürüne yer aletleriyle verilen
436
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
- Ülkemizde kullanılan zirai mücadele ilaçları
-
Havadan
yapılan
ilaçlamalarda
ipek
içerisindeki hiçbir üründe uçak ile ilaçlama tavsiyesi
böcekleri, balarıları ve bitki tozlanmasında önemli
bulunmamaktadır. Bu nedenle yer aletleriyle yapılan
rol oynayan yararlı böcekler daha fazla zarar
ilaçlama uygulamalarındaki etkinlik oranının, uçakla
görmektedir.
mücadelede tutturulması zordur.
-
Havadan
yapılan
-
ilaçlamalarda,
Uçaklar,
ilaçlanacak
tarlalar
içindeki
yerel
hedefe
ilaçlamalara uygun değildir. Örneğin, süne ve kımılda
ulaşıncaya kadar ilaç kaybı ve sürüklenme özelliği daha
zaman zaman ihtiyaç duyulan kısmi ilaçlamalar ancak
fazla olmaktadır. Araştırmalara göre; en uygun hava
yer aletleri ile yapılabilir (Deligönül, 2000).
koşullarında yapılan ilaçlamalarda bile, kayıp oranının
Ülkemizde
havadan
ilaçlama
uygulamalarına
en az %15-20 dolayında olduğu saptanmıştır bunun
getirilen yasaktan sonra ilaçlama uygulamalarında
sonucunda da doğal denge ve çevre daha fazla
özellikle kuyruk milinden hareketini alan pülverizatörler
etkilenmektedir (Deligönül, 2000).
olmak üzere yer araçlarına yönelimin daha fazla olacağı
- Uçak ilaçlamaları, başta pilotlar, flamacılar ve
açıktır.
Türkiye’ de 1996-2004 yılları arasında kullanılan
ilaçları hazırlayanlar olmak üzere, insan sağlığını daha
tarımsal
fazla etkilemektedir.
- Pestisitlerin hava yoluyla uygulanmalarında
çok
dikkatli
olunması
gerekmektedir.
Pestisitler
savaş
uygulama
ekipmanlarının
sayısal
değişimi ve bir ilaçlama ekipmanına düşen alan Çizelge
3’ te verilmiştir.
Çizelge
havadaki toz partiküllerine bağlanarak kilometrelerce
3
incelendiğinde,
tarımsal
savaş
uzaklara gidebilmektedir. Havadaki diğer kimyasallarla
uygulamalarında kullanılan uçak sayısında bir azalma
birleşerek ikincil kirleticiler oluşturabilir. Bu bilinmeyen
olmasına rağmen yer ekipmanlarından pülverizatör
çok tehlikeli kimyasalların canlıların ve insanların
sayılarında artış ve bir pülverizatöre düşen tarım
etkilenmesine neden olabilir.
alanında azalma olduğu görülmektedir (Tobi ve ark.,
2005).
Çizelge 3. 1998-2004 yılları arasında kullanılan tarımsal savaş uygulama ekipmanlarının sayısal değişimi ve 1
ilaçlama ekipmanına düşen alan (ha) (Tobi ve ark., 2005; Anonim, 2004b)
Ekipman adı
1998
1 alet
makinaya
düşen
alan(ha)
2000
1 alet
makinaya
düşen
alan(ha)
2003
1 alet
makinaya
düşen
alan(ha)
2004
1 alet
makineye
düşen
alan(ha)
Tarımsal ilaç.
Uçağı
54
500 000
49
551 020
57
456 381
58
465 517
Sırt Pülv.
555 647
48.59
572 661
47.14
580 927
44.7
580 547
46.5
Kuyruk mili.
har.Pülv.
202 101
133.59
216 525
124.69
229 497
113.3
239 126
112.9
Atamizör
98 623
273.76
98 924
272.93
103 812
250.5
100 823
267.79
Kamuoyunun Konuya İlişkin Yaklaşımı
havadan ilaçlamaya uygun olmadığı ve havadan
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı; aşırı ilaç kullanımına
ilaçlamaya alternatif olabilecek mücadele araçlarının
neden olduğu için çevre sağlığını olumsuz yönde
yaygınlaştığı gerekçesiyle yayınladığı bir genelge ile
etkilediği, ülkemizde kullanımda olan zirai mücadele
havadan
ilaçlarının Zirai Mücadele Teknik Talimatları’ na göre
yasaklamıştır (Anonim, 2006e).
zirai
ilaç
ve
gübre
uygulamalarını
437
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
Ülkemizde
havadan
ilaçlamanın
yasaklanması
TARTIŞMA ve SONUÇ
konusunda meslek odalarından, uçakla zirai mücadele
İnsan sağlığının ön plana çıktığı ve çevre bilincinin
yapan şirketlerden ve çiftçilerden değişik tepkiler
giderek
artmaya
gelmiştir.
politika
ve
T.M.M.O.B. Ziraat Mühendisleri Odası tarafından
yapılan
açıklamada,
havadan
ilaçlama
mümkün
başladığı
stratejiyi
aynı
günümüzde,
şekilde
görülmemektedir.
mevcut
sürdürmemiz
Havadan
ilaçlamalar
yasağının
Entegre Mücadele ilkelerine de aykırı olabilmektedir.
kaldırılarak konu ile ilgili gerekli hazırlıkları yapmak
Entegre Mücadelede zararlı yönetimi esas alınıp,
üzere bir geçiş süresi tanınması; havadan ilaçlamaya
kimyasal mücadele söz konusu olduğunda seçici
yönelik etkin düzenlemelerin gerçekleştirilmesi ve tüm
pestisitler
bunların katılımcı bir yaklaşımla yaşama geçirilmek
zararlı yönetiminde Entegre Mücadele ilkelerine uygun
üzere taraflarla ortak çalışılması belirtilmiştir (Anonim,
olmayan
2006a).
Havadan uygulamalar ile kimyasalların kullanımı
kullanılmaktadır.
kimyasallar
Derneği
dolaylı
ve
(UZMİDER) tarafından yapılan açıklamada, uçakla ilaçlı
sağlığı,
doğa
mücadelenin
olabilmektedir.
Uçakla
Zirai
Mücadele
alternatifinin
İşletmeciler
olmadığı,
tarımsal
da
dolaysız
ve
Hava
devreye
olarak
çevre
uygulamaları
ile
girebilecektir.
artabilmekte; insan
açısından
kirliliğe
neden
mücadelede kullanılan uçakların başka uygulamalarda
Türkiye'de yapılan tarımsal havacılık çalışmalarına
kullanılamayacağı, yaklaşık 20 milyon dolarlık bir
ilişkin çeşitli örnekler incelendiğinde, ancak birkaçı için
yatırımın boşa gittiği ve sektördeki 45 pilot ve 250
uygulama esaslarını gösteren teknik talimatnamelerin
personelin açıkta kaldığı belirtilmiştir (Anonim, 2006d).
hazırlandığı görülür. Pamukta zararlı, tahılda yabancı ot
Havacılık şirketleri sahiplerinin ortak görüşleri ise,
çevre
kirliliğine
uçakla
ilaçlamanın
değil,
dozaj
kontrolünün yapılmamasının neden olduğu ve önemli
olanın bu kontrolün yapılması olduğu yönündedir.
Şirket sahipleri, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından
görevlendirilecek ziraat mühendisleri tarafından hangi
ilacın,
hangi
dozajda
ve
nereye
atıldığı
gibi
kontrollerin yapılması halinde çevre kirliliğinin önüne
geçileceğini savunmaktadırlar (Anonim, 2006c).
Çiftçiler ise herhangi bir geçiş süresi tanımadan
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından alınan ve
uygulamaya
konulan
yöntemler
geliştirip
bu
kararın
alternatif
yaygınlaştırılıncaya
yeni
kadar
ertelenmesini istemektedirler. Bazı durumlara çok dar
zamanda çok geniş alanların ilaçlanması gerektiğinde
bunun yer araçlarıyla yapılmasının zor olduğu, özellikle
sulama yapılmış tarlalara yer araçlarıyla girilemeyeceği
görüşündedirler. Çiftçiler, alternatif ilaçlama araçları ve
yöntemleri konusunda da bilgi, eğitim ve deneyim
eksikliğine sahiptir (Anonim, 2006b).
ve
yine
tahılda
süne
savaşına
ilişkin
teknik
talimatnameler vardır. Ancak, bunlar da yeterince
denetlenememektedir (Deligönül, 2000).
Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ nın almış olduğu
havadan ilaçlama yasağına alternatif yöntemler olarak
pülverizatörlerin,
yüksek
çatılı
ve
ince
tekerlekli
traktörler ile birlikte kullanılması ve bunların seçimi,
satın alınması ve kullanımı konularında çiftçilere teknik
bilgi ve becerinin kazandırılması önemlidir. Çiftçilerin
eğitim sorununun çözümü uzun dönemi kapsadığından
kaliteli ekipmanların piyasaya sunulmasını sağlayan bir
sertifikasyon sistemine geçilebilir. Ancak, bu çeşit
ekipmanlar uluslar arası standartlara göre ayarlanırsa
sertifikasyon sistemi uygulanabilir (Tobi ve ark., 2005).
Tarımsal
mücadelede
bütün
kimyasal
mücadelelerin, daha az çevre kirliliğine sebep olan
ve ayrıca daha etkili tarımsal mücadele aletleri ile
yapılması; ayrıca daha ileri aşama olarak, kimyasal
ilaçların
tavsiye
kullanımının
edilen
azaltılması
konularda
biyolojik
bakımından,
mücadele
438
Tarımsal Mekanizasyon 24. Ulusal Kongresi, 5-6 Eylül 2007, Kahramanmaraş
uygulamalarının
yaygınlaştırılması,
doğal
biyolojik
mücadeleyi destekleyecek tedbirlerin alınması, bu
stratejik planların hazırlanması
ülkemiz yararına
olacaktır.
yönde uygulamaların benimsenmesi ve uzun vadeli
KAYNAKLAR
Anonim, 2001a. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı web sayfası
http://www.tarim.gov.tr/uretim/istatistikler/aletmakina/ma
kine_sayisi.htm , Erişim: Ocak 2007.
Anonim, 2006d.
http://www.gidasanayii.com/modules.php?name=News&file=
article&sid=9137 , Erişim: Ocak 2007.
Anonim, 2001b. 2000 yılı Bitki Koruma Programı ve Uygulama
Prensipleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve
Kontrol Genel Müdürlüğü. S: 39-40, Ankara.
Anonim, 2006e. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji
Geliştirme Başkanlığı, Yazılı Soru Önergesi, No: 7/16756,
Ankara. http://www2.tbmm.gov.tr/d22/7/7-16756c.pdf ,
Anonim, 2002. 2001 yılı Bitki Koruma Programı ve Uygulama
Erişim: Şubat 2007.
Prensipleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve
Kontrol Genel Müdürlüğü. S: 37-38, Ankara.
Anonim, 2003. 2002 yılı Bitki Koruma Programı ve Uygulama
Prensipleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve
Kontrol Genel Müdürlüğü. S: 38-39, Ankara.
Bozdoğan, A. M.,Sağlam, R., Deligönül, F. 2004. Türkiye’ de
Uçakla Süne Mücadelesi. Tarımsal Mekanizasyon 22.
Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı. 8-10 Eylül 2004, Aydın. S:
185-193.
Anonim, 2004a. 2003 yılı Bitki Koruma Programı ve Uygulama
Bozdoğan, A. M., 2006. Helikopterin Tarımda Kullanımı.
Prensipleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Koruma ve
Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı.
Kontrol Genel Müdürlüğü. S: 30-31, Ankara.
6-8 Eylül 2006, Çanakkale. S: 241-248.
Anonim, 2004b. Türkiye İstatistik Kurumu web sayfası.
http://www.tuik.gov.tr/PreIstatistikTablo.do?istab_id=305
, Erişim: Ocak 2007.
Deligönül, F., 2000. Tarımsal Havacılık. Çukurova Üniversitesi,
Ziraat Fakültesi, s 37-40. Adana.
Deligönül,
F.,
Bozdoğan,
Uygulamalarında
Anonim, 2006a. TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası web
Damla
A.
M.,
Dağılımı,
2000.
Kalıntı
Uçakla
Miktarı
ULV
ve
Sürüklenme Uzaklığının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma.
sayfası. Havadan İlaçlamanın Yasaklanmasına Dair Basın
Tarımsal Mekanizasyon 19. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı.
Açıklaması.
1-2 Haziran 2000, Erzurum. S: 219-224.
http://www.zmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=4035&ti
pi=2&sube=20 , Erişim: Ocak 2007.
Sağlam, R., Karahan, Y., 1995. GAP Bölgesinde Süne
Mücadelesi ve Tarım Uçaklarının Kullanımı. Tarımsal
Mekanizasyon 16. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı. 5-7 Eylül
Anonim,2006b. Adana Ticaret Odası Gazetesi. Sayı: 2087
1995, Bursa. S: 548-556.
http://www.adanato.org.tr/TR/Gazeteler/ATOGazete.aspx?ID
=34 , Erişim: Şubat 2007.
Tobi, İ., Sağlam, R., Bozdoğan, A. M., 2005. Türkiye’ de
Tarımda Pestisit Uygulamaları. IV. GAP Tarım Kongresi.
Anonim, 2006c.
http://www2.vatanim.com.tr/root.vatan?exec=vatanimbolges
el_detay&hkat=1&hid=12642 , Erişim: Ocak 2007.
21-23 Eylül 2005, S: 1501-1508, Şanlıurfa.