ilköğretim 7.sınıf öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve

ĠLKÖĞRETĠM 7.SINIF ÖĞRENCĠLERĠNĠN ÖZDÜZENLEME
STRATEJĠLERĠ VE MOTĠVASYONEL ĠNANÇLARI ĠLE
MATEMATĠĞE YÖNELĠK TUTUMLARI ARASINDAKĠ ĠLĠġKĠNĠN
ĠNCELENMESĠ
Recai AKKAYA
Abant Ġzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ġlköğretim Bölümü
Özet: Günümüzde artık öğrenmeyi etkileyen etmenlerin sadece zihinsel olmadığı, duyuşsal faktörlerin de öğrenme
üzerinde önemli rolü olduğu da bilinmektedir. Ayrıca yapılan araştırmalar öğrencilerin akademik başarılarında, kendi
öğrenme süreçlerini kontrol ettikleri, özdüzenleme ve motivasyonun öğrencilerin öğrenmesinde etkili olduğunu
göstermektedir. Bu bağlamda, bu araştırmanın amacı, ilköğretim 7.sınıf öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve
motivasyonel inançları ile matematiğe yönelik tutumları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma, tarama modelinde olup,
betimsel bir nitelik taşımaktadır. Araştırmanın örneklemini 194 yedinci sınıf öğrencisi oluşturmaktadır. Araştırmadan elde
edilen verileri çözümlemede betimleyici istatistikler (ortalama, standart sapma vb.) kullanılmış; öğrencilerin özdüzenleme
stratejileri ve motivasyonel inançları ile matematiğe yönelik tutumları arasındaki ilişkiyi bulmak için ise korelasyon analizi
yapılmıştır. Ölçeklere verilen cevaplar dikkate alındığında, öğrencilerin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel inanç
puanları ortalaması (x=5.05, ss=0.87), matematiğe yönelik tutum puanları ortalaması (x=3.62, ss=0.75) olduğu görülmüştür.
Ayrıca, öğrencilerin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel inançları ile matematiğe yönelik inançları arasındaki
istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki saptanmıştır (r=0.50, p<0.5).
1.GĠRĠġ
Son yıllarda, eğitim alanında yapılan çalışmaların pek çoğu iyi öğrenmenin nasıl
gerçekleşebileceği üzerine yoğunlaşmış fakat iyi öğrenmenin ne olduğu ve buna uygun öğrenme
ortamlarının nasıl hazırlanabileceği halen net bir biçimde açıklanamamıştır. Bununla birlikte yapılan
araştırmalar öğrenmeyi etkileyen etmenlerin sadece zihinsel olmadığı, duyuşsal faktörlerin de
öğrenme üzerinde önemli rolü olduğunu göstermiştir. Öğrenmeyi etkileyen duyuşsal faktörlerden
birisi de özdüzenlemedir. Özdüzenleme kavramının tanımına farklı alanlarda farklı şekillerde
rastlanılmaktadır. Özdüzenleme kavramını ilk ortaya koyan Bandura’ ya (1986) göre bu kavram
bireyin, öğrenme hedeflerini belirleyerek öğrenme-öğretme sürecinde etkin rol oynayıp süreci kontrol
etmesidir. Pintrich (2000)’e göre özdüzenleme, öğrencilerin kendi öğrenme amaçlarını belirleyerek,
aktif bir şekilde bilişlerini kullandıkları, davranışlarını düzenledikleri etkin ve yapıcı bir süreçtir.
Risemberg ve Zimmerman’a (1992) göre amaçların belirlenmesi, bu amaçları gerçekleştirmek için
planlamanın yapılması ve bu planlamanın sonunda kazanılanların denetlenmesi olarak
tanımlanmaktadır. Kauffman’a (2004) göre ise özdüzenleme, öğrenenin karmaşık öğrenme
etkinliklerini kontrol etmeye ve yönetmeye yönelik çabasıdır. Özdüzenlemeye ilişkin yapılan tanımlar
dikkate alındığında tanımların ortak noktası, öğrencilerin öğrenme süreçleri üzerinde aktif bir rol
oynamalarının gerektiğidir (Ainley ve Patrick, 2006).
Özdüzenleme becerisi öğrenilebilir ve geliştirilebilir bir beceri olduğu için alandaki
kuramcılar tarafından yaşam boyu öğrenmenin temel elemanlarından bir olarak kabul edilmiştir
(Pintrich, 2000; Zimmerman, 2002). Bireylerin öğrenme ihtiyaçlarına göre kendi öğrenmelerini
sağlama ve düzenleme ihtiyacı, özdüzenlemeye dayalı öğrenme kavramını ortaya atmıştır.
Özdüzenlemeye dayalı öğrenme süreci, öğrencilerin aktif bir şekilde bilişlerini, motivasyonlarını ve
davranışlarını düzenledikleri öğrenme sürecidir (Altun ve Erden, 2006). Özdüzenlemeye dayalı
öğrenme sürecini etkileyen iki temel etmen vardır. Bunlar özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel
inançlardır. Özdüzenleme stratejileri, öğrencilerin öğrenme-öğretme sürecindeki bir görevi
gerçekleştirirken harcadığı çabayı yönetmesi, öğrenmek için kullandığı tekrarlama, anlamlandırma ve
örgütleme gibi bilişsel stratejilerdir (Pintrich ve De Groot, 1990). Motivasyonel inançlar ise
öğrencilerin öğrenme-öğretme sürecindeki performansı ve kendi bilişsel faaliyetlerine ilişkin
inançlarıdır. Motivasyonel inançlar, hedef yönelimi, amaca odaklanma, konu değeri, öğrenme
inançları, özyeterlik ve sınav kaygısını kapsamaktadır (Aktamış ve Uça, 2010).
Bu açıdan
bakıldığında motivasyonel inançlar öğrencilerin başarıya ulaşmaları, öğrenmeleri ve çalışmaları için
etkili bir değişkendir (İspir, Ay ve Saygı, 2011). Bu araştırma kapsamında ele alınan kavramlardan bir
tanesi de matematiğe yönelik tutumdur. Neale (1969) göre matematiğe yönelik tutum matematikten
hoşlanmak veya hoşlanmamak, matematiksel aktivitelerde bulunmaya eğilimli olma veya onlardan
çekinme, birisinin matematikte iyi yada kötü olduğuna olan inancı ve matematiğin faydalı veya
gereksiz olduğuna olan inancıdır.
Yapılan birçok araştırmada özdüzenleme stratejilerin, motivasyonel inançların ve matematiğe
yönelik tutumun ile matematik başarısı arasında pozitif yönde bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur
(Üredi ve Üredi, 2005; Yunus ve Wan-Ali, 2009; Arsal, 2009). Ancak bu faktörlerin birbirleriyle olan
ilişkilerini ortaya koyan bir çalışmaya rastlanamamıştır. Bundan dolayı bu çalışmanın amacı
ilköğretim 7.sınıf öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel inançları ile matematiğe
yönelik tutumları arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu amaç doğrultusunda şu araştırma problemlerine
cevap aranacaktır:
123-
İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel
inançları ile matematiğe yönelik tutumları ne düzeydedir?
İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel
inançları ile matematiğe yönelik tutumları cinsiyete göre farklılaşmakta mıdır?
İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel
inançları ile matematiğe karşı yönelik tutumları arasında bir ilişki var mıdır?
2.YÖNTEM
2.1. AraĢtırma Grubu
Bu araştırma tarama modelinde olup, betimsel bir nitelik taşımaktadır. Bu modele uygun
olarak bağımlı ve bağısız değişkenler arasındaki ilişkilerin varlığı derecesi ortaya konulmaya
çalışılmıştır. Araştırmanın örneklemini 2011-2012 eğitim öğretim yılında Bolu ilindeki iki ilköğretim
okulunda okuyan 102’ si kız (%53), 92’ si erkek (%47) toplam 194 yedinci sınıf öğrencisi
oluşturmaktadır.
2.2. Verilerin Toplanması ve Analizi
Öğrencilerin özdüzenleme ve motivasyonel inançlarını ölçmek için Pintrich ve De Groot
(1990) tarafından geliştirilen ve Üredi (2005) tarafından Türkçe’ ye uyarlanan ve 44 maddeden oluşan
“Öğrenmeye İlişkin Motivasyonel Stratejiler Ölçeği” ölçeği kullanılmıştır. Ölçme aracı özdüzenleme
stratejileri ve motivasyonel inançlar olmak üzere iki boyuttan oluşmaktadır. Özdüzenleme stratejileri
boyut bilişsel strateji kullanımı (13 madde) ve özdüzenleme (9 madde) iki alt boyutlarından,
motivasyonel inançlar ise özyeterlik (9 madde), içsel değer (9 madde) ve sınav kaygısı (4 madde)
olmak üzere üç alt boyuttan oluşmaktadır. Ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik katsayısı 0,68 olarak
hesaplanmıştır. Araştırmada kullanılan bir diğer ölçek ise Aşkar (1986) tarafından geliştirilen
matematiğe yönelik tutum ölçeğidir. Ölçek beşli likert tipinde hazırlanmış ve toplam yirmi maddeden
oluşmaktadır. Bu ölçekten alınabilecek en büyük puan 100, en düşük puan ise 20’ dır. Bu maddelerin
onu olumlu, onu ise olumsuz ifadelerden oluşmaktadır. Bu ölçeğin Cronbach Alpha güvenirlik
katsayısı ise 0,76 olarak hesaplanmıştır.
Araştırmadan elde edilen verileri çözümlemede betimleyici istatistikler (ortalama, standart
sapma vb.) kullanılmış; öğrencilerin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel inançları ile matematiğe
yönelik tutumları arasındaki ilişkiyi bulmak için ise korelasyon analizi yapılmıştır.
3. BULGULAR
Bu bölümde, ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel
inançları ile matematiğe yönelik tutumları arasındaki ilişkinin araştırılması amacıyla gerçekleştirilen
istatistiksel analizlere ve analizlere ilişkin yapılan yorumlara yer verilmiştir.
İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel inançları ile
matematiğe yönelik tutumlarını belirlemede kullanılan anketlere verdikleri cevapların puanlarının
ortalamaları ve standart sapmaları Tablo 1’ de verilmiştir.
Tablo 1. Ġlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematik öğrenmeye iliĢkin
motivasyonel stratejileri ölçeği ve matematiğe yönelik tutum ölçeğinden aldığı puanlar
Ölçek
n
Ort.
Min.
Mak.
ss
Özdüzenleme
Stratejileri
(ÖS)
194
5,05
1,00
6,55
0,85
Motivasyonel
İnançlar(MI)
194
4,78
2,48
6,42
0,74
Matematiğe
Yönelik
Tutum (MYT)
194
3,62
1,95
5,00
0,72
Tablo 1 incelendiğinde; araştırmaya katılan ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin
özdüzenleme strateji puanlarının ortalamasının ( x = 5,05, ss=0,85) motivasyonel inançlar puan
ortalamasından ( x = 4,78, ss=0,74) yüksek olduğu görülmüştür. Ayrıca ilköğretim yedinci sınıf
öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri ve motivasyonel inançları puanlarının orta düzeyde olduğu
görülmektedir. Tablo 1dikkate alındığında ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematiğe yönelik
tutum puanlarının ( x = 3,62, ss=0,72) orta düzeyde olduğu görülmektedir. Bu sonuçlara bakıldığında,
ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematik dersine yönelik özdüzenleme becerilerinin,
motivasyonlarının ve tutumlarının orta düzeyde olduğu görülmektedir.
İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematik öğrenmeye ilişkin motivasyonel stratejileri
ölçeği ve matematiğe yönelik tutum ölçeğinden aldıkları puanların cinsiyete göre farklılaşıp
farklılaşmadığını tespit etmek için yapılan t-testi analizinin sonuçları Tablo 2’ de verilmiştir.
Tablo 2. Ġlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematik öğrenmeye iliĢkin
motivasyonel stratejileri ölçeği ve matematiğe yönelik tutum ölçeğinden aldıkları puanların
cinsiyete göre t testi sonuçları
Ölçek
Cinsiyet
n
x
ss
sd
t
p
Özdüzenleme
Stratejileri(ÖS)
Kız
102
5,16
,81
192
1,906
,058
Erkek
92
4,93
,88
Kız
102
4,84
0,70
192
1,202
,231
Erkek
92
4,71
0,77
Kız
102
3,65
0,71
192
,626
,530
Erkek
92
3,58
0,74
Motivasyonel
İnançlar(MI)
Matematiğe
Yönelik Tutum
(MYT)
Tablo 2’ de görüldüğü gibi araştırmaya katılan ilköğretim yedinci sınıf kız ve erkek
öğrencilerinin özdüzenleme stratejileri puanlarına ait ortalama puanları arasındaki fark, t-testiyle
karşılaştırılmış (t(192)= 1,906; p>.05) ve α=.05 düzeyinde anlamlı bir fark bulunmamıştır. Araştırmaya
katılan ilköğretim yedinci sınıf kız ve erkek öğrencilerinin motivasyonel inanç puanlarına ait ortalama
puanları arasındaki fark, t-testiyle karşılaştırılmış (t(192)= 1,202; p>.05) ve α=.05 düzeyinde anlamlı bir
fark bulunmamıştır. Ayrıca araştırmaya katılan ilköğretim yedinci sınıf kız ve erkek öğrencilerinin
matematiğe yönelik tutum puanlarına ait ortalama puanları arasındaki fark, t-testiyle karşılaştırılmış
(t(192)= 1,906; p>.05) ve α=.05 düzeyinde anlamlı bir fark bulunmamıştır.
İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematik öğrenmeye ilişkin motivasyonel stratejileri
ölçeğinden aldıkları puanları ile matematiğe yönelik tutum ölçeğinden aldıkları puanları arasındaki
ilişkiyi bulmak için yapılan korelasyon analizinin sonuçları Tablo 3’ de gösterilmiştir.
Tablo 3. Ġlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematik öğrenmeye iliĢkin
motivasyonel stratejileri ölçeğinden aldıkları puanları ile matematiğe yönelik tutum ölçeğinden
aldıkları puanlarının korelasyon analizi sonuçları
Ölçekler
n
r
p
ÖS-MI
194
0,56
,000
ÖS-MYT
194
0,45
,000
MI- MYT
194
0,36
,000
r: Korelasyon katsayısı,
p<.05
Tablo 3’ de görüldüğü gibi elde edilen korelasyon katsayıları yedinci sınıf öğrencilerinin
matematik öğrenmeye ilişkin özdüzenleme becerileri ile matematiğe yönelik motivasyonları arasında
orta düzeyde bir ilişkinin varlığından söz edilebilir (r=0,56, p<0,05). Aynı tablodan matematik
öğrenmeye ilişkin özdüzenleme becerileri ile matematiğe yönelik tutumları arasında yine orta düzeyde
bir ilişkiden bahsedebiliriz (r=0,45, p<0,5). Yine Tablo 3 incelendiğinde matematiğe yönelik
motivasyonel inanç puanları ile matematiğe yönelik tutum puanları arasındaki korelasyon katsayısının
düşük olmakla birlikte yedinci sınıf öğrencilerinin matematiğe yönelik motivasyonel inanç puanları ile
matematiğe yönelik tutum puanları arasında ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır (r=0,36, p<0,05).
Tablodaki korelasyon katsayıları dikkate alındığında ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin ÖS-MI ve
MYT ölçeklerinden aldıkları puanlar arasında pozitif doğrusal bir ilişki olduğunu göstermektedir.
4. TARTIġMA, SONUÇ ve ÖNERĠLER
Bu araştırma temel olarak ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematik öğrenmeye ilişkin
motivasyonel stratejileri ile matematiğe yönelik tutumları belirlenmeye ve bu değişkenler arasındaki
ilişki incelemiştir. Bu amaçla 102’ si kız, 92’ si erkek toplam 194 ilköğretim yedinci sınıf öğrencisine
Öğrenmeye İlişkin Motivasyonel Stratejiler Ölçeği ve Matematiğe Yönelik Tutum Ölçeği
uygulanmıştır.
Bu araştırmada ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerine yapılan uygulama sonuncunda elde
edilen verilerin analizinden, ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin matematiğe yönelik özdüzenleme
becerilerinin ( x = 5,05, ss=0,85), motivasyonel inançlarının ( x = 4,78, ss=0,74) ve matematiğe
yönelik tutumlarının ( x = 3,62, ss=0,72) orta düzeyde olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar dikkate
alındığında ilköğretim yedinci sınıftaki öğrencilerin matematiğe yönelik özdüzenleme becerilerinin ve
motivasyonel inançlarının geliştirilmeye ihtiyacı olduğu anlaşılmaktadır. Özdüzenleme becerilerinin
ve motivasyonel inançların sınıf içerisindeki akademik başarının önemli bir belirleyicisi olduğu
düşünüldüğünde bu beceri ve inançların geliştiren öğrenme ortamların oluşturulması kaçınılmazdır.
Araştırmanın bir diğer bulgusunu dikkate aldığımızda ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin
özdüzenleme becerileri, motivasyonel inançların ve matematiğe yönelik tutum puanlarının cinsiyet
değişkenine göre farklılaşmadığı görülmüştür. Bununla birlikte yapılan analizlerde ilköğretim yedinci
sınıf kız öğrencilerinin gerek özdüzenleme becerileri gerek motivasyonel inançları ve gerekse de
matematiğe yönelik tutum puanlarının ortalamalarının erkek öğrencilere göre daha yüksek olduğu
görülmüştür.
Yapılan incelemelerde, araştırmaya katılan ilköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin
özdüzenleme becerileri ile motivasyonel inançları puanları arasında orta düzeyde bir ilişkinin (r=0,56,
p<0,05) olduğunu gösterirken, özdüzenleme becerileri ile matematiğe yönelik tutum puanları arasında
yine orta düzeyde bir ilişkiden bahsedebiliriz (r=0,45, p<0,5). Ayrıca motivasyonel inanç puanları ile
matematiğe yönelik tutum puanları arasındaki korelasyon katsayısının düşük olmakla birlikte yedinci
sınıf öğrencilerinin matematiğe yönelik motivasyonel inanç puanları ile matematiğe yönelik tutum
puanları arasında ilişki istatistiksel olarak anlamlıdır (r=0,36, p<0,05).
KAYNAKÇA
Aktamış, H. ve Uça, S. (2010). Motivasyonel, Bilişsel ve Bilişüstü Yeterlilikler Ölçeği’nin
Türkçeye Uyarlanması. İlköğretim Online,9 (3), 980-989.
Altun, S. ve Erden, M. (2006). Öğrenmede Motive Edici Stratejiler Ölçeğinin Geçerlik ve
Güvenirlik Çalışması. Yeditepe Üniversitesi Edu7. 2(1), 1-16.
Arsal, Z. (2009). Özdüzenleme Öğretiminin İlköğretim Öğrencilerinin Matematik Başarısına
ve Tutumuna Etkisi. Eğitim ve Bilim, 24 (152), 3-14.
Aşkar, P. (1986). Matematik Dersine Yönelik Tutumu Ölçen Likert-Tipi Bir Ölçeğin
Geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 62, 31-36.
Akkuş-İspir, O., Sonay-Ay, Z. ve Saygı, E. (2011). Üstün Başarılı Öğrencilerin Özdüzenleyici
Öğrenme Stratejileri, Matematiğe Karşı Motivasyonları ve Düşünme Stilleri. Eğitim ve Bilim, 36
(162), 235-246.
Neala, D.C. (1969). The Role of Attitude in Learning Mathematics. Aritmetic Teacher, 16,
631-640.
Pintrich, R.R. (2000). The Role of Goal Orientation in Self-regulated Learning. (Eds: M.
Boekaerts, P.R.Pintrich, M.Zeidner), Handsbook of Self-Regulation. San Diego, CA: Academic Press.
Pintrich, P. R. ve De Groot, E.V. (1990). Motivational and Self-regulated Learning
Components of Classroom Academic Performance. Journal of Educational Pyschology, 82(1), 33-40.
Üredi, I. ve Üredi L. (2005). İlköğretim 8.Sınıf Öğrencilerinin Özdüzenleme Stratejileri ve
Motivasyon İnançları. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1 (2), 250-260.
Üredi, I. (2005). Algılanan Anne Baba Tutumlarının İlköğretim 8.Sınıf Öğrencilerinin ÖzDüzenleyici Öğrenme Stratejileri ve Motivasyonel İnançları Üzerindeki Etkisi. Yayınlanmamış
Doktora Tezi. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Yunus, A. S. ve Wan-Ali, W.Z. (2009). Motivation in the Learning of Mathematics. European
Journal of Social Sciences. 7 (4), 93-101.
Zimmerman, B.J. (2002). Becoming A Self Regulated Learner:An Overwiew. Theory Into
Practice, 41(2), 64-70.