Hastanın Taşınması

Hastanın Taşınması
AMAÇ
Hastaların, hastane içindeki tüm birim ve kliniklere hasta ve çalışan güvenliğine uygun şekilde ve mümkün olan en kısa sürede kaldırılması ve taşınmasının sağlanmasıdır.
TEMEL İLKELER
• Hastanın taşınması sırasında yatak kenarlıkları, trapez, çengeller, elektrikli yataklar, yürüyüş kemeri, kaydırma tahtası, kaldıraç, asansör gibi
yardımcı araçlardan faydalanılabilir.
• Hastanelerde hastaların başka bir bölüme taşınması sırasında hasta yatağı ile taşınması hasta güvenliği açısından en güvenilir yoldur. Hasta
yatağı ile taşımanın mümkün olmadığı durumlarda hastanelerde en çok
kullanılan hasta taşıma araçları sedye ve tekerlekli sandalyelerdir.
Dikkat Edilecek Noktalar
• Düşmeler en sık hastanın sedye veya tekerlekli sandalyeye taşınması sırasında gerçekleşir. Bu nedenle hasta sedye ya da tekerlekli sandalye ile
taşınırken düşme yönünden dikkatli olunmalıdır.
• Taşıma işlemi hemşire eşliğinde en az iki kişi tarafından yapılmalıdır. Gerekiyorsa hasta taşıma işlemi üç ya da dört kişi ile yapılabilir.
• Hastanın hemşiresi hastanın tanısına göre (ortopedik vakalar, beyin cerrahi vakaları vb.) uygun taşıma tekniklerini kullanmalı ve gerektiğinde
taşıma işlemi için hekim desteği alınmalıdır.
• Hastanın kilosu, boyu bilinmeli ve buna göre kaç kişini taşımaya eşlik
edeceği belirlenmelidir.
• Hastanın bilinç düzeyi, görme, işitme durumu, eklem hareket açıklığı ve
taşımaya katılma yeterlilik ve isteği değerlendirilmelidir.
588
Hastanın Taşınması
• Hastanın yaşam bulguları, taşıma işlemi öncesi ölçülüp değerlendirilmeli
ve ortostatik hipotansiyonu olup olmadığı belirlenmelidir.
• Hastanın intravenöz tedavisi, foley kateteri, drenleri ve oksijen tedavisi değerlendirilmeli; intravenöz sıvı, kateter ve drenlerinin bağlantıları
kontrol edilmeli, foley kateter bağlantı torbasının taşıma esnasında hasta
seviyesinden aşağıda kalmasına dikkat edilmeli ve kesinlikle hasta üzerine konmamalıdır. Gerekli durumlarda sıvı bağlantı setleri, foley kateterler ise mutlaka klemplenmelidir.
• Hastanın ağrısı değerlendirilmeli ve taşınma esasında ağrısında artış
saptanıyorsa uygun koşullarda önerilen analjezik taşıma öncesi uygulanmalıdır.
• Taşıma esnasında, hastanın bilinci kapalı ise ve herhangi bir komplikasyon yoksa aspirasyon riskini önlemek amacı uygun pozisyonun korunması sağlanmalıdır.
• Hastanın taşıma sonrası yaşam bulguları değerlendirilmeli ve kendini
nasıl hissettiği sorgulanmalıdır.
• Taşıma işlemi yapacak kişiler kendi yerlerine yerleşmeden hasta hareket
ettirilmemeli ve işlem koordineli ve mümkün olduğunca hızlı bir şekilde
yapılmalıdır.
• Hastanın mümkünse kollarını göğsünde kavuşturması taşıma işlemini
kolaylaştırmaktadır.
• 90 kilonun üzerindeki hastalarda yardımcı araçlar kullanılmalı ya da en
azından üç kişi ile taşıma işlemi gerçekleştirilmelidir.
• Her aşamada hasta mahremiyeti korunmalıdır.
İŞLEM BASAMAKLARI
Not: İşlem sırasında kullanılacak malzemelere kitap sonu Ek-1’de yer verilmiştir.
A) Hastanın Yataktan Sedyeye ve Sedyeden Yatağa Taşınması
Sedye yatağa paralel yerleştirilmiş iken;
1. Hastaya işlem hakkında bilgi verilir.
2. Yatak düz pozisyona getirilerek sedye ile aynı yüksekliğe gelmesi sağlanır. Yatak kenarlıkları indirilir ve tekerleklerin frenleri kilitlenir.
3. Hastanın üzerinde giysisi yoksa bir çarşaf/ örtü yardımı ile mahremiyeti
sağlanır.
4. Hastada intravenöz tedavi, foley kateter, tüp veya drenlerin olup olmadığı kontrol edilir ve çıkmaları engellenir, gerekli durumlarda klemplenir.
589
Hemşirelik Bakım Standartları
5. Sedyenin kenarlıkları indirilir, mümkün olduğunca yatağa yaklaştırılır
ve tekerlekleri kilitlenir.
6. Hastanın başının altındaki yastık alınır ve sedyenin baş ucuna konulur.
7. Hasta yataktan mümkün olan en kısa sürede ve taşıyan tüm kişilerin
aynı andaki hareketi ile sedyeye alınır.
8. Hasta taşımaya yardım edebiliyorsa;
a. Hastaya önce ayaklarını, sonra kalçasını ve son olarak gövdesini sedyeye taşıması konusunda uyarıda bulunulur.
b. Sedyeye geçtikten sonra hastanın kendini sedyenin ortasına alması
sağlanır.
9. Hasta taşımaya yardım edemiyorsa;
a. Hastaya yatak içinde lateral pozisyon verilir.
b. Çarşaf ya da sürtünmeyi azaltmak için uygun malzeme hastanın altına yerleştirilir.
c. Hasta tekrar supine pozisyonuna getirilir.
d. Bilinci açık hastalarda hastadan kollarını göğsünde kavuşturması istenir.
e. Çarşaf kullanılıyorsa örtü pili halinde katlanarak mümkün olduğunca vücuda yakın olmalıdır.
10. Hasta dört kişi ile taşınacak ise;
a. İki kişi yatağın boş olan kıyısına, iki kişi de sedyenin olduğu tarafa
yüzleri hastaya dönük olarak, karşılıklı pozisyon alır.
b. Yatağın boş olan kıyısındaki birinci taşıyıcı bir eliyle hastanın başının
üst seviyesinin üzerinden, diğer eliyle hastanın bel hizasından; ikinci
taşıyıcı, bir eliyle hastanın bel hizasından, diğer eliyle ayak bileklerinin hizasından çarşafı sıkıca kavrar.
c. Yatağın sedye olan tarafındaki birinci ve ikinci taşıyıcı sedyenin üzerinden uzanarak kendi taraflarındaki çarşafı karşısındaki kişinin tuttuğu yerlere paralel olarak sıkıca kavrar (Bkz. Resim 1).
11. Hasta beş kişi ile taşınacak ise;
a. Dört taşıyıcı yukarda belirtilen şekilde yatak kenarına pozisyon alır,
beşinci kişi ise yatağın ayakucunda kalır. Ayakucuna yakın olan her
iki taraftaki taşıyıcılar çarşafı, ayak bileği hizasından değil, alt bacağın orta hizasından, beşinci kişi ayakları destekleyecek şekilde ayakucundan çarşafı kavrar.
b. Taşıyıcılardan bir kişi üçe kadar saydığında, aynı anda hasta kaldırılıp yatak kenarına getirilir ve hasta tekrar aynı anda kaldırılıp yatak
hizasında yerleştirilen sedyeye alınır.
590
Hastanın Taşınması
c. Hastadan taşıma sırasında sedyenin kenarlarını tutmaması ve ellerini
göğsünde kavuşturması istenir.
12. Hasta taşıma sonrası tekrar yatağa alınırken çarşaf altından alınmamalıdır. Hasta yatağa aynı şekilde alınır ancak taşıyıcılar bu kez yatak kenarında değil sedye kenarında durmalıdır.
13. İlk kaldırmada hasta yatak kenarına yatırılır ve sedye tarafında olan taşıyıcılardan biri sedye tekerleklerinin kilidini açarak sedyeyi geri çeker.
Daha sonra hasta ikinci kez kaldırılarak yatak ortasına yerleştirilir.
14. Her iki yatak kenarlığı kaldırılır ve herhangi bir sakınca yoksa hastanın
başı yükseltilir.
15. Taşıma işlemi, kullanılan araç, taşıyıcı sayısı, hastanın genel durumu ve
taşımanın yapıldığı yer gibi bilgiler hasta taşıma formuna kayıt edilir.
Resim 1. Hastanın Yataktan Sedyeye Alınması
Kaynak: Rosdahl CB, Kowalski MT. (2012). Textbook of Basic Nursing. Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins, 10th Edition, p. 636.
Sedye yatağın ayakucuna yerleştirilmiş iken;
1. Hastanın üzerinde giysisi yoksa bir çarşaf/örtü yardımı ile mahremiyeti
sağlanır.
2. Hastada intravenöz tedavi, foley kateter, tüp veya drenlerin olup olmadığı kontrol edilir ve çıkmaları engellenir.
591
Hemşirelik Bakım Standartları
3. Sedye yatağın ayakucuna dik ya da aynı hizada yerleştirilir. Tekerlekler
kilitlenir ve kenarlıklar indirilir.
4. Taşıyıcılar boy uzunluk sıralamasına göre hastanın başucundan ayakucuna doğru, yüzleri hastaya dönük olarak sıralanır.
5. Hastadan kollarını göğsünde kavuşturması istenir.
6. Taşıyıcılar sırt omurlarını düz tutarak, ayaklarını bir ayak önde diğeri
arkada kalacak şekilde hafifçe aralayarak durur. Dizler bükülür, öndeki
diz ile yataktan destek alınmalıdır.
7. Hastanın vücudu destekleyerek ve tam kavrayarak tutulur.
a. Hastanın başucunda bulunan taşıyıcı eller avuç içi yukarı bakacak
şekilde açıkken, bir el ve kolunu bireyin başını destekleyerek boynunun altından geçirir, uzak taraftaki omuz başını kavrar. Diğer el
ve kolunu bireyin belinin altından geçirerek, uzak taraf yan kısmını
kavrar.
b. Hastanın orta hizasında bulunan taşıyıcı eller avuç içi yukarı bakacak şekilde açıkken, bir el ve kolunu, yanındaki taşıyıcının kolunun
yanından ve hastanın belinin altından geçirir. Diğer elini de uyluklarının altından geçirerek karşı yan tarafı kavrar.
c. Hastanın ayakucunda bulunan taşıyıcı bir elini, yanındaki taşıyıcının
kolunun olduğu yerin biraz aşağısından ve uylukların altından diğer
elini ayak bileklerinin altından geçirerek uzak tarafı kavrar.
8. Vücudun en ağır bölümünü taşıyacak taşıyıcı, üçe kadar sayar ve üç dediğinde taşıyıcılar vücut ağırlıklarını ön bacaktan arka bacağa geçirerek,
hastayı kendilerine doğru yatağın kenarına çeker.
9. Tekrar üçe kadar sayılıp, üç dendiğinde, taşıyıcılar vücut ağırlığını tekrar arka bacağa geçirerek, hep birlikte hastayı kaldırır ve bedenlerine
doğru yaklaştırır.
10. Hasta sedyeye alınır.
11. Sedye yatağın ayakucuna dik pozisyonda ise; ortadaki taşıyıcı geniş ve
ayakucundaki taşıyıcı daha geniş geri doğru adım atarak, sedyeye yüzlerini döner. Sedyeye paralel pozisyona gelindiğinde, aynı anda eşit genişlikte adım atarak, hasta sedyenin üzerine getirilir.
12. Sedye yatağın ayakucuna bitişik pozisyonda ise;
a. Yeniden üçe kadar sayıp, üç dendiğinde tüm taşıyıcılar yana doğru
eşit genişlikte adım atar. Tüm taşıyıcılar sedyenin önüne gelir.
b. Bir kez daha üçe kadar sayıp, tüm taşıyıcılar ayı anda hastayı sedyeye
alır.
c. Emniyet kemerleri takılır ve sedye kenarlıkları kaldırılır.
592
Hastanın Taşınması
d. Sakıncası yoksa hastanın başı hafifçe yükseltilir.
e. Hastanın üstü örtülür.
f. Hasta taşıma sonrası tekrar aynı şekilde yatağa alınır ancak sedye yatağa dik pozisyonda iken, hastanın başucundaki taşıyıcı daha geniş
adım atmalıdır.
g. Taşıma işlemi, kullanılan araç, taşıyıcı sayısı, hastanın genel durumu
ve taşımanın yapıldığı yer gibi bilgiler hasta taşıma formuna kayıt
edilir.
B) Hastanın Yataktan Tekerlekli Sandalyeye Taşınması (Bkz.
Resim 2)
1. Yatak en alçak pozisyona getirilir. Yatak kenarlıkları indirilir ve mümkünse yatak alçaltılır. Hasta dizleri bükülmüş olarak, yatağın yan tarafına çevrilir.
2. Yatağın başucu en yüksek pozisyona getirilir.
3. Tekerlekli sandalye, hasta oturduğunda güçlü tarafında kalacak şekilde,
yatak başucuna/ayakucuna paralel olarak ya da 45° açı yapacak şekilde,
yatak yanına yerleştirilir. Teker frenleri kilitlenir. Ayak koyma yerleri
yana doğru çevrilir ya da yukarı doğru katlanır. Yatak teker frenleri kilitlenir.
4. Hastanın bacaklarını yatağın kenarından sarkıtırken, gövdesini kaldırarak oturma pozisyonu almasına yardım edilir.
5. Hastanın tam karşısında durulur ve ayaklar omuz hizasında açılarak,
geniş bir destek alanı sağlanır.
6. Hastadan derin nefes alması istenir. 1- 2 dakika hasta yatak içinde oturtulur. Eğer yapabilirse bu sırada hastaya omuzlarını, bacaklarını, ayaklarını ve ayakucunu hareket ettirmesi istenir.
7. Hastaya uygun giysisini giymesi için yardım edilir. Ayaklarına altı kaymayan ve ayağı destekleyen bir ayakkabı giymesi sağlanır ve ayaklarını
yere düz basması söylenir.
8. Bireyin dengesini sağlamada güçlük yaşama ihtimali var ise, taşıma kemeri takılır.
9. Hasta taşıma işlemine katılmaya teşvik edilir ve kas gücünü kontrol etmesi sağlanır. Ayağa kalktığında destekleyecek şekilde hasta tutulur.
10. Yüz hastaya dönük olacak şekilde hastanın karşısına geçilir, hastanın
koltuk altına doğru uzanılır ve eller hastanın skapulaları üzerine yerleştirilir.
593
Hemşirelik Bakım Standartları
Resim 2. Hastanın Yataktan Tekerlekli Sandalyeye Alınması
Kaynak: Rosdahl CB, Kowalski MT.(2012).Textbook of Basic Nursing. Wolters Kluwer Health/Lippincott
Williams & Wilkins, 10th Edition, p. 646- 647- 649.
11. Taşıyıcı sırtını dik tutar ve dizlerini kıvırır. Hastadan ellerini taşıyıcının
omuzlarına (boynuna değil) yerleştirmesi istenir.
12. Hastadan her bir sayma işlemi sonrası ileri doğru sallanması ve üç dendiğinde ayağa kalkarak dik pozisyonda durması istenir. Gerekirse taşıyıcı, hastanın rahatsız tarafındaki dizine, dizini koyarak destekleyebilir.
Hastanın kaymasını önlemek için ayaklar, hastanın ayakları önüne yerleştirilmelidir.
13. Ayağa kalkar kalkmaz hasta, bir ayağın üzerinde, sandalyenin oturma
yerine doğru döndürülür. Hastadan sandalyenin koluna doğru uzanması ve kavraması istenir ve sandalyeye rahatça oturması sağlanır.
14. Sandalyenin ayak koyma yerleri indirilir ve hastanın ayakları üstüne konulur.
15. Hasta oturma pozisyonunun uygunluğu açısından gözlemlenir. Gerekiyorsa ekstremiteleri desteklemek için yastıklar kullanılabilir.
16. Emniyet kemeri takılır ve hastanın üzeri örtülür.
17. Sandalyenin tekerlek frenlerinin kilitleri açılır ve hareket ettirilir.
594
Hastanın Taşınması
C) Hastanın Tekerlekli Sandalyeden Yatağa Taşınması
1. Tekerlekli sandalye yatağın yanına yerleştirilir. Teker frenleri kilitlenir.
2. Hastadan ayaklarını ayak koyma yerlerinden yukarıya kaldırması istenir (yapamıyorsa yardım edilir) ve ayak koyma yerleri yukarı/ yana
kaldırılır.
3. Ayağa kalktığında destekleyebilecek şekilde hasta tutulur.
4. Hastadan her bir sayma işlemi sonrası ileri doğru sallanması ve üç dendiğinde ayağa kalkarak dik pozisyonda durması istenir. Gerekirse taşıyıcı, hastanın rahatsız tarafındaki dizine, dizini koyarak destekleyebilir.
Hastanın kaymasını önlemek için ayaklar, hastanın ayakları önüne yerleştirilmelidir.
5. Hasta ayağa kalkar kalkmaz, bir ayağının üzerinde, sırtı yatağa gelecek
şekilde döndürülür. Hastadan geriye doğru küçük adımlar atarak bacaklarının arkası yatağa dokununcaya kadar yürümesi istenir.
6. Taşıyıcı ayaklarını hastanın ayaklarının önüne yerleştirir ve hastadan yavaşca yatağa oturmasını ister.
7. Hastanın ayakkabılarını çıkarması sağlanır.
8. İki üç dakika süre ile hasta yatakta oturtulur ve sonra yatağın başucuna
doğru yan olarak yatmasına yardım edilir.
9. Hastanın her iki uyluğunun ve alt bacağının altından tutulur ve yatağa
kaldırılır.
10. Hastanın rahat edeceği pozisyonu almasına yardım edilir ve yastıkla pozisyonu desteklenir.
11. Yatak kenarlığı kaldırılır.
12. Tekerlekli sandalyenin ayak koyma yerleri eski haline getirilir. Teker
frenlerinin kilitleri açılır ve tekerlekli sandalye yerine götürülür.
13. Taşıma işlemi, kullanılan araç, taşıyıcı sayısı, hastanın genel durumu ve
taşımanın yapıldığı yer gibi bilgiler hasta taşıma formuna kayıt edilir.
595
Hemşirelik Bakım Standartları
Kaynaklar
1. Akça Ay F.(2013). Sağlık Uygulamalarında Temel Kavramlar ve Beceriler. Nobel Tıp
Kitabevleri, 4. Baskı, s. 520-526.
2. Alcan Z, Aksoy A. (2011). Hemşirelik Hizmetleri Işığında Hastane Süreçleri. Nobel
Tıp Kitabevleri. s. 20-21.
3. Bodur HA. (2005). Kritik Hastanın Transportu. Yoğun Bakım Dergisi, (1), s. 36-41.
4. Lynn P, LeBon M. (2011). Skill Checklists for Taylor’s Clinical Nursing Skills A Nursing Process Approach. Third Edition. p. 180-187.
5. Uysal H. (2010). Kritik Hastanın Transferi. Türk Kardiyoloji Derneği Kardiyovasküler
Hemşirelik Dergisi, 1 (1).
6. http://www.istanbul.edu.tr/itf/attachments/021_hemsirelik.bakim.protokolleri.
el.kitabi.pdf (Erişim Tarihi: 07.07.2013).
Hazırlayan
Uzm. Sevil ERKEN (Güney Genel Sekreterliği Sağ. Bak. Hiz. Koor.)
Danışman
Yrd. Doç. Dr. Gülay OYUR ÇELİK (İKÇÜ Sağlık bilimleri Fakültesi Cerrahi Hastalıkları
Hemşireliği A.D.)
596