Plüton kâşifi uykudan kalktı

Plüton kâşifi uykudan kalktı
“Yeni Ufuklar”, cüce gezegenle beş uydusunu izleyecek...
NASA’nın New Horizons (Yeni Ufuklar) adlı uzay aracı, 9 yıla yakın yolculuk yapıp yaklaşık 5 milyar km yol
katettikten sonra, Güneş Sistemi’nin cüce gezegeni Plüton ve beş uydusunun keşif hazırlıkları için en son
“kış uykusundan” kaldırıldı.
19 Ocak 2006 tarihinde fırlatılan araç, 15 Ocak 2015’te Plüton
Sistemi’ni izlemeye başlayacak ve 14 Temmuz’da da Plüton ile en
büyük uydusu Charon’a en yakın noktadan geçecek. Bu noktada
araç Plüton’un yüzeyinden yalnızca 10.000 km yükseklikte olacak.
NASA yetkililerine göre araç Dünyamızın üzerinde bu yükseklikte
olsaydı, tek tek binaları görüntüleyebilecekti. Yakın geçişten sonra
araç, NASA’nın vereceği karara göre öteki Kuiper Kuşağı
Cisimlerini gözlemek üzere yoluna devam edecek.
New Horizons, üzerindeki
duyarlı araçların yıpranmasını
önlemek ve sistem
aksaklıkları tehlikesini
azaltmak için araç 18 kez
uykuya yatırılmış ve yolculuk
süresinin üçte ikisi olan 1873
günü uyku modunda
geçirmişti. Bilgisayarına daha
önce yüklenmiş olan program
tarafından uykudan kaldırılan
aracın bulunduğu noktadan
ışık hızıyla Dünya’ya
gönderdiği “göreve hazırım”
mesajı, Johns Hopkins
Üniversitesi Uygulamalı Fizik
Laboratuarı’ndaki kontrol
merkezine 4 saat, 26
dakikada ulaşabildi. New
Horizons, gözlemlerine
başlayacağı 15 Ocak tarihine
kadar olan süreyi, üzerinde
taşıdığı yedi gözlem ve
araştırma aracının
kalibrasyonu ve test
çalışmalarıyla geçirecek.
New Horizons’un inceleyeceği Plüton, Güneş’e en yakın noktası 4.4 milyar km, en uzak noktasıysa 7.4
milyar km olan hayli eliptik bir yörüngeye sahip. Dolayısıyla zaman zaman Güneş’e, en uzak gezegeni
olan Neptün’den daha çok yaklaşabiliyor. 1930 yılında keşfinden sonra uzun süre Güneş Sistemi’nin 9.
gezegeni sayılan Plüton, Uluslararası Astronomi Birliği’nin 2006’da aldığı tartışmalı bir kararla “cüce
gezegen” statüsüne düşürüldü.
Neptün’ün yörüngesinin dışında, Güneş Sistemi’nin kaya ve buzdan oluşum artıklarını barındıran Kuiper
Kuşağı adlı bir diskten kaynaklandığı düşünülen Plüton, Güneş çevresindeki yörünge turunu 247.68
günde tamamlıyor. 2306 km çapındaki (Ay’ın çapının 2/3’ü) cüce gezegenin 1700 km çapında bir kaya
çekirdeğin üzerinde buz katmanlarından oluştuğu, yüzey sıcaklığının da Güneş’e olan yakınlığına bağlı
olarak -230 :C ve -240 :C arasında değiştiği düşünülüyor. Plüton’un kütlesiyse, Dünya’nınkinin dörtte bir
kadar.
1978 yılında keşfedilen en büyük uydusu Charon’un büyüklüğü, Plüton’un
yarısı kadar. Son yıllarda cüce gezegenin Nix, Hydra, Kerberos ve Styx adları
verilen dört küçük uydusu daha olduğu keşfedildi.
Plüton ve uydularının yörüngeleri.
Küçük uyduların görüntülenebilmesi
için Plüton ve Charon’un ışıkları,
normal ölçeğin altına küçültülmüş.
Plüton, Dünya’ya çok uzak olduğu için Hubble Uzay Teleskopu tarafından bile net olarak
görüntülenemiyor. Ancak, üzerinde izlenen karanlık ve aydınlık bölgeler zaman içinde değiştiğinden,
“dinamik” bir yüzeye sahip olduğu sanılıyor. Gökbilimciler bu değişime nitrojen, metan ve
karbondioksitten oluşan atmosferiyle yüzey arasındaki periyodik ilişkilerin yol açtığını düşünüyorlar.
New Horizons’un göndereceği bilgilerin, bu gizemli sistemi çevreleyen sis perdesini kaldırmanın
ötesinde, öteki Kuiper Kuşağı Cisimleri hakkındaki bilgileri de derinleştirmesi, ve Güneş Sistemi’nin
oluşum sürecine yeni ve güçlü bir ışık tutması bekleniyor.
Raşit Gürdilek
KAYNAKLAR:
“New Horizons Wakes Up on Pluto’s Doorstep”, NASA Science News, 7 Kasım 2014
“NASA ScienceCasts: One Year to Pluto”, https://www.youtube.com/watch?v=RDIsbN-e1qU
http://en.wikipedia.org/wiki/Pluto
ETİKETLER:
Plüton, cüce gezegen, New Horizons, Yeni Ufuklar, Charon