haberler - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

Transkript

H ABERLE R
TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ
Ocak 2003, Say›: 15
‹Ç‹NDEK‹LER
Editörden
Baflyaz›
Donbaz, V., Mezraa Teleilat’ta (Birecik) Bulunan Çiviyaz›l› Belgeler
––––––––––––––––––––––––––––––
1
–––––––––––––––––––––––––––––
5
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
8
Köro¤lu, K., Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal'›n Özgeçmifli ve Yay›nlar›
Kitap ve Dergi
Köro¤lu, K., Yeni Yay›nlar, 2002
Kitap Tan›tmalar›
Matern, P., Helios und Sol, Kulte und Ikonographie des Griechischen und Römischen Sonnengottes, ‹stanbul
2002, 366 sayfa, 133 resim, Ege Yay›nlar›, (Erten, E.) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 9
Sylloge Nummorum Graecorum Turkey I the Muharrem Kayhan Collection, (Haz. K. Konuk), Ausonius
Numismatica Anatolica 1, ‹stanbul-Bordeaux 2002, 102 sayfa, 41 levha, dizin, (Soyal, Z. S.) – – – – – – – – – – – 9
Anadolu Araflt›rmalar›/Jahrbuch für Kleinasiatische Forschung XVI, ‹. Ü. Bas›m ve Yay›nevi Müdürlü¤ü,
‹stanbul 2002, 636 sayfa, (Peker, H.) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 10
Penelope M. Allison-Frank B. Sear, Casa della Caccia antica (VII 4, 48), Häuser in Pompeji, Band 11,
Ed.: V. M. Strocka, Deutsches Archäologisches Institut, Hirmer Verlag, München 2002 (Zeyrek, T. H.) – – – – – 11
Arkeoloji Dünyas›ndan
Arkeolojinin Büyük Kayb›: Braidwood’lar (Özdo¤an, M.)
Avrasya Arkeoloji Enstitüsü Kuruldu (Belli, O.)
––––––––––––––––––––––––––––––––––––
12
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
12
V. Uluslararas› Hititoloji Kongresi, VII. Türk T›p Tarihi Kongresi, 38. Uluslararas› T›p Tarihi Kongresi
(Do¤an-Alparslan, M.) – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – – 12
Kaz› – Araflt›rma
Bilgi, Ö., ‹kiztepe Kaz› Raporu - 2002
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
––––––––––––––––––––––––––––
14
–––––––––––––––––––––––––––––––
15
Belli, O., Yoncatepe Kalesi ve Nekropolü 2002 Y›l› Kaz› Çal›flmalar›
Belli, O., 2002 Y›l› Afla¤› ve Yukar› Anzaf Urartu Kaleleri Kaz›s›
––––––––––––––––––––––––
16
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
18
Duru, R., Tilmen Höyük Onar›m ve Çevre Düzenlemesi Çal›flmalar› - 2002
Karul, N., Mezraa-Teleilat
13
Girginer, K. S.- E. Yüksel, 2002 Kizzuwatna Araflt›rmalar› I
––––––––––––––––––––––––––––––––––
Erkanal, A. - K. ‹ren, 2002 Y›l› Güney Aiolis Yüzey Araflt›rmalar›
––––––––––––––––––––––––––––––
18
20
––––––––––––––––––––––––––––
20
–––––––––––––––––––––––––––––––
21
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
22
Dönmez, fi.- S. Atasoy, Samsun ‹li 2002 Dönemi Yüzey Araflt›rmas›
Özcan, M.- F. Dereli- fi. Dönmez, Kovuklukaya Kurtarma Kaz›s›
Enstitüden
Uluslararas› Atölye Çal›flmas›
Enstitümüzün Yeni Süreli Yay›n›: Colloquium Anatolicum
Enstitü Kütüphanesinden Haberler (Alparslan, M.)
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––
4
–––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––
23
Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü Haberler
Say›:15 (Ocak 2003)
Editör
Kemalettin Köro¤lu
Editör Yard›mc›s›
Meltem Do¤an-Alparslan
Sayfa Düzenlemesi ve Bask›
Zero Prodüksiyon Ltd.
Yaz›lar kaynak gösterilmek flart›yla kullan›labilir.
Ocak ve May›s aylar›nda yay›mlan›r.
Ücretsizdir.
Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü
Ekrem Tur Sokak, No.4
80060 Beyo¤lu-‹STANBUL
Tel/Faks: (0212)292 09 63
E mail: [email protected]
[email protected]
[email protected]
www.eskicag.org
Editörden
Anadolu Arkeolojisi, geçti¤imiz birkaç ay içinde yerleri
oldukça zor doldurulacak bilim insanlar›n› kaybetti: Türk
Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün fieref Üyesi olan Ekrem
Akurgal, Bat› Uygarl›¤›’n›n Anadolu’daki kökleri ve
özellikle de Ege bölgesi üzerine yapt›¤› kapsaml› sentezlerle tan›nmaktad›r. Bu say›da, k›sa özgeçmifli ile birçok
Avrupa diline çevrilmifl kitaplar› ve makaleleri yan›nda
bir Cumhuriyet ayd›n› olarak ülkemizi ilgilendiren farkl›
konulardaki görüfl ve de¤erlendirmelerini içeren yaz›lar›n› da bulacaks›n›z.
Yak›ndo¤u arkeolojisi ve özellikle de Anadolu prehistoryas› konusunda gelifltirdikleri farkl› ve özgün fikirleri ile
bilim dünyas›nda yer bulan Braidwood’lar ise Arkeoloji
Dünyas›ndan bölümünde Mehmet Özdo¤an’›n yaz›s›yla
an›lmaktad›r.
Sumerolog Veysel Donbaz’›n haz›rlad›¤› Haberler’in baflyaz›s›, Mezraa Teleilat’taki Demir Ça¤ yap›s›nda bulunan
çiviyaz›l› belgelerin ilk yay›n›d›r. Burada var›lan sonuçlar›n söz konusu tabakan›n tarihlenmesi konusundaki
verileri zenginlefltirece¤i kuflkusuzdur.
Eskiça¤ bilimleriyle ilgili bizim ulaflabildi¤imiz veya
adlar› bize bildirilen en yeni yay›nlar›n listesi ve birkaç
tanesinin tan›t›m› Kitap - Dergi bölümünde, 2002 y›l›nda
yap›lan birkaç kaz› ve yüzey araflt›rmas›n›n ilk k›sa
sonuçlar› ise Kaz› - Araflt›rma bölümünde yer almaktad›r.
Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü, geçen say›da duyurdu¤umuz “Identifying Changes: The Transition from
Bronze to Iron Ages in Anatolia and its Neighbouring
Regions” (De¤iflimi Tan›mlama: Anadolu ve Yak›n
Çevresinde Tunç Ça¤›’ndan Demir Ça¤›’na Geçifl) konulu
uluslararas› atölye çal›flmas›n› 8-9 Kas›m 2002 tarihinde
‹stanbul’da Cartoon Hotel’de gerçeklefltirdi. Büyük
ilgiyle izlenen toplant› hakk›ndaki baz› ayr›nt›lar› ve
gerçekleflen program› Enstitüden bölümünde yeniden
duyurmaktay›z. Ayr›ca bu bölümde enstitünün yeni süreli yay›n› Colloquium Anatolicum’un birinci say›s› ve
hemen hemen tümüyle yenilenen kütüphane tan›t›lmakta,
yeni gelen kitaplar ise liste olarak verilmektedir.
Bar›fla daha çok flans tan›nan bir dünya dile¤iyle...
Enstitü yay›nlar›m›za yenileri
kat›l›yor!
JTI (Tütün Ürünleri San. Tic. A.fi.) sponsorlu¤unda pek
yak›nda üç yeni yay›n daha okuyucular› ile buluflacakt›r.
Söz konusu kitaplar flunlard›r:
Prof. Dr. Belk›s Dinçol, Eski Önasya’da Suç Kavram› ve
Ceza,
Prof. Dr. Çi¤dem Dürüflken, Roma Dini,
Yard. Doç. Dr. Kaan ‹ren, Vazo Resimlerinin Ifl›¤›nda
Eski Yunan Çömlekçili¤i.
Arka kapakta listesini sundu¤umuz yay›nlar›m›za Ege
Yay›nlar›’ndan ulaflabilirsiniz.
Ege Yay›nlar›
Aslan Yata¤› Sokak, Sedef Palas Apt., No: 35/2
80060 Cihangir - ‹stanbul
Tel: (0212) 249 0520 Faks: (0212) 244 3209
E.posta: [email protected]
Mezraa Teleilat’ta (Birecik) Bulunan
Çiviyaz›l› Belgeler
Veysel Donbaz
Sumerolog
Prof. Dr. Mehmet Özdo¤an taraf›ndan Birecik
Teleilat’da 21L-39,1 açmalar›nda 2002 y›l› A¤ustosEylül aylar›nda yürütülen kaz›larda tablet olmas›
muhtemel piflmifl toprak parçalar› bulunmufltur. Prof.
Dr. Ali Dinçol’un bana haber verip bunlara bakmam
hususundaki teklifi ile bu parçalar taraf›mdan incelenmifltir. Pek çok parçadan oluflan malzeme o kadar
kirli ve tozluydu ki, bunlar üzerinde çiviyaz›s› kay›tlar›n›n olmas› ihtimali yok gibiydi. Bunlar dikkatlice, biraz temizlenince, tablet parçalar› olduklar› ortaya ç›kt›. Tablet parçalar› olma olas›l›¤›yla getirilmifl bulunan kil malzemelerin bir k›sm› yaz›s›zd›.
Ancak baz› tablet parçalar›, tabletlerin bütünlenmesinde dolgu malzemesi olarak faydal› oldular. Tablet
parçalar› üzerinde yapt›¤›m›z birlefltirme ve temizleme ifllemleri sonunda 4-5 tablete ait parça ortaya
ç›kt›. Parça 4 ile 5 yaz› duktusu yönünden büyük
olas›l›kla bir tablete ait olmalar› gerekiyorsa da,
bunlar flimdilik birbirlerine tam olarak birleflmeyen
iki parça olarak ele al›nmak durumundad›rlar.
Bafllang›çta, bu parçalar›n tablet olmalar› ihtimalinin
çok zay›f oldu¤unu, (üstlerinde tafl›d›klar› toz
toprak nedeniyle) söylemifltik. Tablet parçalar›n›n
kaz› yerinden ç›kar›lmas› iflleminin çok dikkatli
yap›lm›fl olmas›, sözkonusu tabletlerden bir netice
ç›kar›lmas›n› kolaylaflt›rm›fl görünmektedir. Ancak
bunlar birlefltirildikten sonra tablette yaz›lanlar›
okuyabilmek pek kolay olmad›. Hiç bir tablet
parças› tam de¤ildi. Dolay›s›yla da bunlardan tam
bir fiil, bir yer ismi veya flah›s ismi elde etmek
mümkün olmad›. Ancak bu husustaki tecrübemiz ve
bu kabil tabletler üzerinde yapm›fl bulundu¤umuz
çal›flmalar›n burada çok faydas›n› gördük (V. DonbazM. W. Stolper, ‹stanbul Mura‡û Texts, Nederlands
Historisch-Archaeologisch Instituut, ‹stanbul 1997).
Bu hususta uzun uzun çal›flma f›rsat›m›z›n olmamas›na ra¤men, elde etti¤imiz ilk ipuçlar›na göre
bu tablet parçalar›n›n, Akhamenid-Pers Hanedan›
Devri’nde (‹.Ö. 454-404) yaz›lm›fl olan, Geç Yeni
Babil tabletleri olduklar›n› söyleyebiliriz. Yaz› özellikleri ve hepsinden önemlisi tabletlerin duktusu ve
baz› flah›s isimlerinin okunabilmifl olmas›, bu kan›ya
varmam›zda en büyük etken olmufltur. Tablet
parçalar›n›n çok kötü durumda olmalar› zaten iyi bir
okuma için en büyük maniad›r. Bununla birlikte
parçalara 1,2,3,4(+)5 fleklinde numaralar verilmifl ve
kopyalar› da yap›lm›flt›r. Bu kopyalar flimdilik bir ilk
çal›flma fleklinde ele al›nmal›d›r. Ancak, daha sonra
TÜRK ESK‹ÇA⁄ B‹L‹MLER‹ ENST‹TÜSÜ HABERLER
1
MEZRAA TELE‹LAT’TA (B‹REC‹K) BULUNAN Ç‹V‹YAZILI BELGELER
Teleilat Demir Ça¤ yap›s›
Tablet
buluntu
yeri
Öy. 1) […………………,……a]-na
2) [………………………….]-KÁM
Teleilat Demir Ça¤ yap›s›, plan
3) [………………………….]-x-DINGIR.MEΩ
bunlar gazete gibi okunacaklar diye de bir ümidimizin olmamas› gerekir. Tabletlerden okuyabildi¤imiz
kadar›yla, bize verdi¤i bilgiler afla¤›dad›r. Benzer
tabletler Babil, Kasr Höyük, Barsippa ve Ur’da da
bulunmufltur.
Teleilat No. 1
fiekil olarak hiç bir yaz›l› kay›ta benzemeyen piflmifl
toprak üzerine yaz›lm›fl, iki parçadan düzgün bir
kay›t. 7.2x2.8x1.6 cm. Tabletin üst kenar›nda bir kaç
sat›r var. Arka yüz yaz›s›z gibi (ya da k›r›k).
Ü.k.
1’) [
]-ab ga […md ]EN-DI[N-i†]
2’) [
] x-x md EN-x [ A-‡ú ‡á md30-D[IN-i†
‹ki sat›rl›k yaz›s›z boflluk var
3’) [
] 4 Qu ta-ri ú-mar-qa-am- m[a]
4’) [
]–DU10.GA –§ú-be-ri LÚ QAL.LA
5’) [
] x x x mHa-ri-[ ]
......Bêl-uball[i†] 2’) …… Bêl-…. Sîn-…. ›n o¤lu
3’) 4 tarru- ….n› ö¤ütecekler 4’) ™æb-‡ú-be-ri,
hizmetçi (qallu).. 5’) ……………..(Bay) Hari
En iyi korunmufl görünen tabletten bu kadarc›k bilgi
alabiliyoruz.
4) [………………………….] x-x-x-ni
ha-x-x
5) […] Ra-hi -i-im?-DINGIR.MEΩ x
ma-ni?
Tabletin geri kalan› k›r›k. Arka yüzde kat’i olarak
okunabilen :
1)……..(2) (bir kral›n saltanat y›l›n› gösteren say›
KÁM ile biter)
3)……..[Rahîm]-il 4) Bêl-ha…ra 5) Rahîm-il
(ve)Addu-ræmanni 6) Mu‡allim-Bêl….
Ay 1’) ………………………..
2’) ………………………. x-qu
3’) ……………………… 11 ma-na
4’) ………………………..2 x -da
5’) ………………………x qu dEN..
1’ ve 5’ sat›rda belki de sila (hacim) ölçülerinde bir
maddeden bahsediliyor. Sat›r. 3’ de 11 minal›k
(hacim ölçüsü) bir madde söz konusu olabilir. (5)
………… sila Bêl (ile bafllayan bir isim)
Teleilat No. 3
Hiç k›r›¤› olmayan ve kendi bafl›na var olan bir tablet
parças›. Sol taraf›n alt› bofl. 3.3x3x1.9 cm.
1’) …….}-RAki A-‡ú
Birçok parçadan yap›flt›r›lma büyük bir tablet.
8.5x5.9x3 cm. Tabletin sa¤ üst kenar› korunmufl
durumda. Büyük olmas›na ra¤men bu tabletten de
kesin bir bilgi almak mümkün de¤il.
2’) A –‡ú ‡á m[…….
mdIM-ra?-
6) […]-GI?-dEN (Mu§allim-Bêl)[…………] x x
Teleilat No. 2
2
mdEN-
3’) A-‡ú ‡á m[…..
4’) A-‡ú ‡[á m……
‡á m[……
Teleilat
No.3
Teleilat
No.1
ü.k.
Teleilat
No.4
Teleilat - No.2
Öy.
Teleilat
No.5
Ay.
1’) – 2’) …………..(Bir isim muhtemelen) filan›n
o¤lu….. (k›r›k). 3’) - 4’) ayn› filan›n o¤lu … diye
bitiyor. Ancak hiç bir isim tam de¤il.
Nabû (2’) Bêl-uballi†’in o¤lu (3’) …..Zêru-su-lî‡ir
(4’) Arad-……. nin [gözetiminde] (5’)[………]-lî‡ir.
Teleilat No. 5
Teleilat No. 4
1’) [………………………….]
Bu parça ile 5 numaral› parça ayn› tablete ait olabilir.
1’) [……..] mdA[G……] (2’) A-‡ú ‡á mdEN-DI[N-i†]
(3’) x x mNUMUN-su-S[‹.SÁ] (4’) [ ina IG]I
mARAD-… (5’) […..]-GIΩ
2’) [………………………….] -ta ha – n[i]
3’) [………………………….]LÚ mu-kin-nu
m[……….]
3
4’) [………….………….]A-‡ú ‡[á m………..]
5’) [………………………….]
1’) - 2’) tercüme edilemez 3’) fiahitler.. 4’) filan›n
o¤lu filan [……] 5’) ………..
Bu tabletler her ne kadar say›ca az iseler de burada
bir arfliv olma ihtimalini de akla getirmektedirler.
Metinlerimizde en s›k geçen ve tanr› Bêl teoforik
elementiyle bafllayan isim, bir no’lu tablette epey
korunmufltur. Bu isim bu haliyle mdEN-DINs[u-E] (Bêl-balassu-iqbi) veya mdEN-DIN-i[†]
(Bêl-uballi†) olabilir. Her iki isim de Mura‡û
tabletlerinde geçmektedir. Çok zay›f bir ihtimal
de olsa bu küçük arfliv bu isimlerden birisini
tafl›yan kifliye ait olabilir.
Teleilat’ta daha önce bulunan tabletlere benzer olan
md EN-DIN-i†’in geçti¤i benzer tabletler, M.W.
Stolper’in “Fifth Century Nippur: Texts of the
Mura‡ûs and from their Suroundings” JCS 53 (2001):
83-130’da yay›nlanm›flt›r.
Buna ek olarak benzer baflka tabletler ile ilgili yay›n
listesi ise yan sütundad›r:
1) Stolper, M.W., “The Kasr Archive” Achaemenid
History IV Centre and Periphery Proceedings
of the Groningen 1988 Achaemenid History
Workshop, ed. H. Sanusi-Weerdenburg ve A.
Khurt, Nederlands Instituut voor het Nabiye
Oosten, Leiden 1990: 196-205.
2) Stolper, M.W., “Bel‡umu the Satrap”, Lenguage,
Literature and History: Philological and
Historical Studies Presented to Erica Reiner (AOS
67), New Haven 1987: 389-402.
3) Stolper, M.W., Late Achaemenid, Early
Macedonian and Early Seleucid Records of
Deposit and Related tetxs, (Supp. N.77 agli
ANNAL‹ 53/4), Napoli 1993.
Güney Do¤u Anadolu’da bulunmufl olan tabletler ile
ilgili faydalan›labilecek kaynakça ise flöyledir:
1) Michalowski, P.-A. M›s›r, “Two Old Babylonian
Tablets from Kazane Höyük”, NABU 1996: 3-90.
2) Michalowski, P.-A. M›s›r, “Kazane Höyük-1992”,
Kaz› Sonuçlar› Toplant›s› 15, 1994: 177-92.
3) Michalowski, P.-A. M›s›r, “Cuneiform Texts from
Kazane Höyük”, JCS 50, 1998: 53.
Enstitümüzün Yeni Süreli Yay›n› Ç›kt› !
Colloquium Anatolicum (Anadolu Sohbetleri) ad›ndaki süreli yay›n›m›z›n ilk say›s› ç›kt›. Y›ll›k olarak ç›kmas› hedeflenen yay›n›m›z›n 2002 say›s›, Mercedes-Benz’in katk›lar›yla, Ege Yay›nlar› taraf›ndan 150 sayfa
olarak bas›ld›. Yay›n›n bu say›s› 2002 y›l› içerisinde yap›lan y›ll›k konferanslara ait makaleleri içermektedir.
Daha sonraki say›larda, y›ll›k konferanslar›n yan›
s›ra farkl› alanlarda ele al›nm›fl bilimsel
makalelere de yer verilecektir.
Meltem Do¤an-Alparslan ve Metin Alparslan’›n
editörlü¤ünde haz›rlanan bu say›da yer alanlar:
Ali Dinçol “Yeni Bir Süreli Yay›na Bafllarken/ Introduction to the Publication of the New
Periodical”,
Güven Arsebük “Evrimi Kendine Özgü Bir Canl›:
‹nsan (English Summary: The Human Being: a
Mammal with an Evolution Uniquely of its
Own)”,
Jak Yakar “Etnografya Ifl›¤›nda Arkeolojide
Sosyal ve Kültürel De¤erlendirmeler (English
Summary: Implications of Ethnography for
Archaeology)”,
A. Coflkun Özgünel “‹lyada Destan› ve Apollon
Smintheus Tap›na¤›”,
Manfred Korfmann “Troia-Anatolien, eine Vergangenheit mit Zukunft/Troia-Anadolu: Gelece¤i
Olan Geçmifl” (Çev: fi. Uzuno¤lu, M. Alparslan).
Colloquium Anatolicum I, Ege Yay›nlar›’ndan temin
edilebilir.
4
Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal’›n Özgeçmifli ve Yay›nlar›
Akurgal, 30.03.1911 tarihinde, Osmanl› ‹mparatorlu¤u’nun bir parças› olan
Hayfa’n›n Tulkarem kasabas›nda do¤du. Çocuklu¤unun
bir bölümünü Adapazar›/
Akyaz›’da geçirdi. 1930/31’de ‹stanbul Erkek Lisesi’ni
bitirdi. Önce Hukuk Fakültesi’ne yaz›ld›. Ancak bir y›l
sonra devlet s›nav› ve bursu kazanarak arkeoloji
ö¤renimi için Almanya’ya gitti. Burada dönemin
ünlü hocalar›ndan dersler ald›. Lykia Kabartmalar›
konusundaki tezini 1939 y›l›nda tamamlayarak II.
Dünya Savafl›’n›n gergin ortam›nda Türkiye’ye
döndü. 1941 y›l›nda Ankara Üniversitesi Dil ve
Tarih-Co¤rafya Fakültesi’ne asistan olarak atand›.
Ayn› y›l Harpy An›t› konulu çal›flmas›yla ilk tezli
doçent oldu. 1949’da profesör, 1957’de de ordinaryüs profesör ünvanlar›n› ald›. 1958-59’da ayn›
fakültede dekan olarak hizmet etti. Yöneticili¤i
döneminde Epigrafi dal›n›, Türk Sanat› Tarihi,
Tiyatro ve Kütüphanecilik bölümlerini kurdu.
verdi¤i Légion d’Honneuer Officer rütbesi (1990),
Belçika Ordre de la Couronne brevesi (1991) say›labilir. Ayr›ca yurt içinde birçok kurum kendisine ödül ve
plaket vermifltir.
Antolica dergisi onun giriflimleriyle yay›n hayat›na
bafllad› (1956). Kadmos ve Epigraphica Anatolica
dergilerinin ise editörlü¤ünü yapt›. 1973’de toplanan
X. Klasik Arkeoloji Kongresi’ni Türk Tarih Kurumu
ad›na organize etti ve Proceedings of the Xth
International Congress of Classical Archaeology 12-3, (TTK Ankara 1978) adl› yay›n›n editörlü¤ünü
üstlendi.
Yaflam› boyunca bitmeyen bir enerji ve üstün bir
çabayla çal›flt›. En zor ve karmafl›k konularda yeni
sentezler ve de¤erlendirmeler yapt›. Çal›flmalar› uluslararas› nitelikteydi ve bu nedenle birçok dile çevrildi.
Eserlerinin ço¤u Avrupa’da ‹ngilizce, Almanca,
Frans›zca ve ‹talyanca dillerinde yay›mland›. Bunlardan Orient und Okzident dört dile çevrildi ve 150
binin üzerinde bas›ld›. Anadolu’nun sahip oldu¤u
zengin birikimi hem uluslararas› topluma ve hem de
Türk halk›na tan›tmak için büyük çaba harcad›. Genifl
kitlelere ulaflan dergilerde ve gazetelerde yazd›¤›
yaz›lar, verdi¤i konferanslar ile yapt›¤› söylefliler bu
çabas›n›n ürünüdür. Önceleri pahal› ve zor bulundu¤u
için Türkçe yay›mlanamayan kitaplar› da büyük bir
okuyucu kitlesine ulaflt›. 2001 y›l›nda dokuzuncu kez
bas›lan Ancient Civilizations and Ruins of Turkey adl›
eserinin Türkçe çevirisi olan Anadolu Uygarl›klar›
adl› kitab› 2000 y›l›nda yedinci, bir di¤er çal›flmas›
olan Anadolu Kültür Tarihi ise yaln›zca bir y›lda sekizinci bask›s›n› yapt›.
1948 y›l›ndan sonra yapt›¤› arkeolojik çal›flmalarla
Eski ‹zmir (Bayrakl›), Foça (Phokaia), Çandarl›
(Pitane), Daskyleion (Ergili), Erythrai ve Sinop antik
kentlerini bilim dünyas›na tan›tt› ve ülke turizmine
kazand›rd›.
Ankara Üniversitesi yan›nda, 1961-62 y›l›nda Amerika’da Princeton, Avrupa’da 1971-72 y›l›nda Berlin,
1976’da Pisa Scuola Normale Superiore, 1980/81’de
Viyana üniversitelerinde konuk ö¤retim üyesi olarak
dersler verdi.
Ord. Prof. Dr. Akurgal, Bordeaux Üniversitesi (1961),
Atina Üniversitesi (1988), Lecce Üniversitesi (1990)
ve Anadolu Üniversitesi (1990) taraf›ndan Fahri
Doktor ünvan› ile onurland›r›ld›. Ald›¤› ödüller ve
niflanlar aras›nda, Federal Almanya Büyük Liyakat
Niflan› (1979), F. Almanya Goethe Madalyas› (1979),
T.C. Kültür Bakanl›¤› Büyük ödülü (1981), I Cavalli
d’Oro di San Marco ödülü (1986), ‹talyan Commandatore niflan› (1987), Fransa Cumhurbaflkanl›¤›’n›n
Akurgal, Türk Tarih Kurumu (1943-83), Eski Eserler
ve An›tlar Yüksek Kurulu (1951-81), Avusturya
Arkeoloji Enstitüsü (1960), Avusturya Akademisi
(1968), ‹ngiliz Akademisi (1969), ‹sveç Akademisi
(1969), Danimarka Akademisi (1972), Frans›z
Akademisi (1979), Westfälische Akademie (Almanya
1983), Academia dei Lincei (‹talya 1983) üyesi;
Londra Society for Promotion of Hellenic Studies
(1954), Amerikan Arkeoloji Enstitüsü (1961), Society
of Antiquaries of London (1978), Berlin Alman
Arkeoloji Enstitüsü (1979), Ellen Arkeoloji Enstitüsü
(1983), Avusturya Arkeoloji Enstitüsü (1987), Türk
Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü (1994) ve Türkiye
Bilimler Akademisi’nin fieref Üyesi’dir. Ayr›ca
Alman Kültür Merkezleri ‹stiflare Kurulu’nun Genel
Baflkanl›¤›’n› (1974-1999), Türkiye-Yunanistan Dostluk Derne¤i (1988-1995) ve Ege Kültür Vakf›’n›n
baflkanl›¤›n› (1991-1997) yapm›flt›r.
Günlük yaflam›nda ölçülü ve ayr›cal›kl› davranmaya,
güzel giyinmeye ve seçkin topluluklarla birlikte
olmaya özen gösterdi. Çal›flmalar›n›, evliliklerini ve
hatta arkeoloji bölümüne seçti¤i ö¤rencileri bile bu
anlay›flla gelifltirdi. Baflta arkeoloji bilimi olmak
üzere, evrensel de¤erler ve ülkemizin Bat› Uygarl›¤›
ile bütünleflmesi gibi konularda yapt›¤› de¤erlendirmelerle an›lacak olan Ord. Prof. Dr. Ekrem Akurgal,
5
EKREM AKURGAL’IN ARDINDAN
Ekrem Akurgal’a arma¤an olarak ç›kar›lm›fl Anadolu
(Anatolia Festschrift Akurgal XXI, 1987) dergisi,
ald›¤› ödül için haz›rlanm›fl Premio Internazionale I
Cavalli d’Oro di San Marco (Venezia 1986) adl›
kitapç›k, Milli Kütüphane Katalo¤u ve süreli yay›nlar
ile baflta Bir Arkeolo¤un An›lar› olmak üzere kitaplar›ndan derledi¤imiz afla¤›daki yay›n listesi bu yaflam›
sonsuzlaflt›racak bafll›ca birikimidir.
Anadolu Kültür Tarihi, TÜB‹TAK, Ankara 1998.
Türkiye’nin Kültür Sorunlar› ve Anadolu Uygarl›klar›n›n
Dünya Tarihindeki Önemi, Bilgi Y., Ankara 1998.
Bir Arkeolo¤un An›lar›, Türkiye Cumhuriyeti kültür tarihinden birkaç yaprak, TÜBA, Ankara 1999.
Ege: Bat› Uygarl›¤›n›n Do¤du¤u Yer, Do¤u Helen Kültür
Tarihi ‹.Ö. 1050-333, ‹zmir Büyükflehir Belediyesi Y.,
‹zmir 2000.
The Aegean: Birthplace of Western Civilization,
History of East Greek Art and Culture 1050-333 B.C.,
‹zmir 2000.
Kitaplar
Griechische Reliefs des VI. Jahrhunderts aus Lykien
(Doktora tezi), DAI Berlin 1941.
Remarques Stylistiques sur les Reliefs de Malatya, DTCF
‹stanbul 1946.
Späthethitische Bildkunst, DTCF, ‹stanbul 1949.
Phrygische Kunst, DTCF, Ankara 1955.
Zwei Grabstelen vorklassischer Zeit aus Sinope, de
Gruyter, Berlin 1955.
Vorläufiger Bericht über die Ausgrabungen in Sinope,
TTK, Ankara 1956 (L. Budde ile).
Die Kunst Anatoliens von Homer bis Alexander, de
Gruyter, Berlin 1961.
Die Kunst der Hethiter, Hirmer, München 1961.
The Arts of the Hittites, Thames and Hudson, London
1962.
Arte degli Ittiti, Sansoni, Firenze 1962.
Orient und Okzident, Holle Verlag, Baden-Baden 1966.
The Birth of Greek Art, Methuen, London 1968.
The Art of Greece, Its Origins, Crown, New York 1968.
Orient et Occident, Albin Michel, Paris 1969.
Oriente e Occidente, Il Saggiatore, Milano 1969.
Treasures of Turkey, Skira, Geneva New York 1966
(C. Mango - R. Ettinghausen ile).
Urartäische und altiranische Kunstzentren, TTK, Ankara
1968.
Ancient Civilizations and Ruins of Turkey, Haflet, ‹stanbul
1969.
Civilisation et sites antiques de Turque, ‹stanbul 1986.
Erythrai. An ancient Ionian city, Tifset, ‹zmir 1979.
The Art and Architecture of Turkey, Oxford University
Press, London 1980 (Ed. 8 yazarla birlikte).
Kunst in der Türkei, Office du livre, Fribourg ve
Würzburg 1980.
L’Art en Turquie, Office du Livre, Fribourg 1981.
Eski ‹zmir I, Yerleflme Katlar› ve Athena Tap›na¤›, TTK,
Ankara 1983.
Alt-Smyrna, TTK, Ankara 1983.
Griechische und römische Kunst in der Türkei, Hirmer,
München 1987.
Turquie, Paris 1990 (G. Duby, R. Mantran, J.-P. Roux ile
birlikte).
Eskiça¤da Ege ve ‹zmir, Yaflar Holding Y., ‹zmir 1993.
Anadolu Uygarl›klar›, NET Y., ‹stanbul 1988.
Hatti ve Hitit Uygarl›klar›, Yaflar Holding Y., ‹zmir 1995.
The Hattian and Hittite Civilizations, Kültür Bakanl›¤›
Y., Ankara 2001.
Makaleler
Sophokles ve Antigone, Varl›k 12/209, 1942: 400-405.
Pazarl›’da Ç›kan Eserler Üzerine Yeni Araflt›rmalar, Bemerkungen zu den architektonischen Terrakottareliefs aus
Pazarl› in Phrygien, Belleten VII/25, 1943: 1-43.
Mimar Sinan’›n En Büyük Eseri, Harman 2, 1943: 6-8.
Yeni Alman Mimarisi, Millet 11, 1943: 338-340.
Eski Yunanl›larda Spor, Millet 17, 1943: 149-151.
Elen Tiyatrosu, Türk Tiyatrosu 2/167, 1944: 11-13.
Sanat Tarihi Bak›m›ndan Sinan, Dil Tarih Co¤rafya
Fakültesi Dergisi II/3, 1944: 373-384.
‹slam Sanat›nda Türklerin Rolü, Dil Tarih Co¤rafya
Fakültesi Dergisi II/4, 1944: 527-533.
Arkeoloji Araflt›rmalar›, ‹zmir ve dolaylar›ndaki eski eserler hakk›nda birkaç not, A.Ü. Dil Tarih Co¤rafya
Fakültesi Arkeoloji Enstitüsü Yay›nlar› 47, 1945: 1-40.
Tarihte fiark-Garp Münasebetleri bak›m›ndan Hatay Bölgesinin önemi, A.Ü. Dil Tarih Co¤rafya Fakültesi Arkeoloji Enstitüsü Yay›nlar› 37, 1945: 68-81.
Arkaik ve Klasik Ça¤larda ‹zmir, Smyrne a l’epoque
archaïque et classique, Belleten X/37, 1946: 55-80.
Bayrakl› Kaz›s› Ön Rapor, Bayrakl› erster vorläufiger
Bericht über die Ausgrabungen in Alt-Smyrna, Dil
Tarih Co¤rafya Fakültesi Dergisi VIII/1-2, 1950: 1-97.
Hitit Sanat›n›n Yunan Sanat›na Tesirleri, Türk Tarih
Kongresi IV (1948) 1952: 45-53.
Eski ‹zmir, Dünya ve Türkiye 4/43, 1953: 32-38.
Foça Kaz›lar› ve Kyme Sondajlar›, Türk Arkeoloji Dergisi
VI/1, 1956: 13-24.
Sinop Kaz›lar›, Die Ausgrabungen von Sinop, Türk
Arkeoloji Dergisi VI/1, 1956: 47-61.
Tarih ‹lmi ve Atatürk, Belleten XX/80, 1956: 571-584.
Les fouilles de Phocée et les sondages de Kymé, Recherches
faites à Cyzique et à Ergili, Anatolia I, 1956: 3-24.
Bat› Anadolu Arkeoloji ‹stasyonu Çal›flmalar›, Foça,
Kyme, Kyzikos ve Daskyleion Çal›flmalar›, Anatolia I,
1956: 25-51.
Foça Kaz›lar›, Türk Arkeoloji Dergisi VII/1, 1957: 39.
Forschungen in Phrygien, Anatolia III, 1958: 145-155.
Yortankultur-Siedlung in Ovabay›nd›r bei Bal›kesir,
Anatolia III, 1958: 156-164.
Urartu Medeniyeti, Anatolia IV, 1959: 67-75.
Urartäische Kunst, Anatolia IV, 1959: 77-114.
Chronologie der phrygischen Kunst, Anatolia IV, 1959:
115-121.
Asianici Occidentali Antichi Centri, Enciclopedia
Universale dell’Arte II, Roma: 44-60.
arkas›nda silinmeyecek izler b›rakarak 01. 11. 2002
tarihinde aram›zdan ayr›ld›.
6
Çandarl› (Pitane) Kaz›s›, Türk Arkeoloji Dergisi X/1, 1960:
5-6.
Vom äolischen zum ionischen Kapitell, Anatolia V, 1960:
1-7.
Çandarl› Kaz›s›, Belleten XXV/99, 1961: 529-530.
L’art plastique hittite, Revue des Études Anciennes LXIII,
1961: 260-263.
The Early Period and the Golden Age of Ionia, American
Journal of Archaeology 66, 1962: 369-379.
‹slamiyet Devrinde Türk Sanat›, Ülkü 12/67, 1963: 45-51.
‹slamiyet Devrinde Türk Sanat›, Ülkü 12/68, 1963: 135-144.
Homeros’tan ‹skender’e Kadar Anadolu’da Sanat, Belleten
XXVII/107, 1963: 499-511.
Die Kunst der Hethiter, Neuere Hethiterforschung, Historia
7, 1964: 74-118.
Kyzikos’ta Bulunan ‹ki Arkaik Eser, Neue archaische
Bildwerke aus Kyzikos, ‹stanbul Arkeoloji Müzeleri
Y›ll›¤› 11-12, 1964: 216-231.
Les problèmes de l’art pyrygien, Huitième congrès international d’archéologie classique, Paris 1963, Le
rayonnement des civilisations grecque et romaine sur
les cultures périphériques, Paris 1965: 467-474.
Neue archaische Bildwerke aus Kyzikos, Antike Kunst
VIII, 1965: 99-103.
Griechisch-Persische Reliefs aus Daskyleion, Iranica
Antiqua VI, 1966: 147-156.
Ergili Kaz›lar›, Türk Tarih Kongresi VI, 1967: 32-33.
Çandarl› Kaz›lar›, Türk Tarih Kongresi VI, 1967: 41-42.
Foça Kaz›lar›, Türk Tarih Kongresi VI, 1967: 76-77.
Eine Silberschale aus dem Pontus, Antike Kunst X, 1967:
32-38.
Influences orientales sur l’art grec aux VIIIe et VIIe siècles
av.J.C. Annales Archéologiques Arabes Syriennes XXI,
1971: 5-23.
Bibliyografya, Prof. Dr. Celal Saraç, Ionia Pozitif Bilimi
Temel Kaynaklar ve Etkileri, ‹zmir 1971, Belleten,
XXXVII, 1973: 129-131.
Recai Seçkin-Örnek ‹nsan, Dr. A. Recai Seçkin’e Arma¤an,
Ankara 1974: 5-7.
Zur Datierung der Grabstelen aus Daskyleion, Mansel’e
Arma¤an, Mélanges Mansel, Ankara 1974: 967-970.
Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel, Belleten, XXXIX/154,
1975: 309-311.
Fragments de figurines en terre cuite de style phrygien
récent, Revue Archéologique 1976: 195-204.
Türkiye ve Türk Uygarl›klar›, D›fliflleri Akademisi Yay›nlar›
39, Ankara 1976: 29-39.
Ulusal Kültürün Geliflmesinde Ölçü Nedir? Bat› E¤itim
Kurumu Dergisi 4/ 45, 1976: 26-29.
Daskyleion, Erythrai, Phokaia, Kyme, Kyzikos, Sinope,
Smyrna maddeleri, The Princeton Encyclopedia of
Classical Sites, Princeton University Press 1976.
K›y› Uygarl›klar›, Coastal Civilizations, Sanat Dünyam›z
3/8, 1976: 2-13.
Hattiler, Hititler ve Günefl Kursu, Belleten XLI/162, 1977:
419-421.
Klasik Ça¤ Uygarl›¤› ve Türkler, Klasik Ça¤ Araflt›rmalar›
Kurumu Klasik Ça¤ Düflüncesi ve Ça¤dafl Kültür
Sempozyumu, Ankara 1977: 34-39.
Türkiye’nin Kültür Sorunlar›, Ulusal Kültür 1/1, 1978: 7-15.
Üniversitelerimizde Bilim Yap›l›yor mu? Kemalizm ve
Türkiye 3/26, 1978: 22-23,30.
Sinan, The Great Architect of the 16th Century, Turkish
Treasures 1978/1: 3-9.
Analyse iconographique, stylistique et structurale de
l’architecture et de la sculpture de Tell Halaf, Mélanges
offerts à Emmanuel Laroche, Florilegium Anatolicum,
Paris 1979: 9-23.
Aramean and Phoenicien stylistic and iconographic elements
in Neo-Hittite art, Temples and high places in biblical
times, Proceedings of the colloquium in honor of the
centennial of Hebrew Union College, Jewish Institute
of Religion, Jerusalem 13-16 March 1977, Jerusalem
1981: 131-139.
Früharchaische Kapitelle vom Tempel der Athena in AltSmyrna, Annuario della Archeologica di Atene delle
Missioni Italiane in Oriente LIX, 1981: 127-132.
Erythrai 1979 Kaz›lar›, II. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›,
Ankara 1981: 31-32.
Bayrakl› 1979 Kaz›lar›, II. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›,
Ankara 1981: 101-102.
Türkiye’nin Kültür Sorunlar›, Milli Kültür fiuras› 1982: 4352.
Türkiye’nin Kültür Sorunlar›, Belleten XLVI/182, 1982:
261-269.
Zur Datierung der ältesten ionischen Münzen mit Löwenkopfdarstellungen, Beiträge zur Alterstumskunde
Kleinasiens, Festschrift für Kurt Bittel, Mainz am
Rhein 1983: 1-11.
Das dunkle Zeitalter Kleinasiens, Griechenland, die Ägäis
und die Levante während der “Dark Ages” vom 12. bis
zum 9.JH. V. Chr., Akten des Smyposions von Stift
Zwettl 11.-14 Oktober 1980, Wien 1983: 67-78.
Tarih Öncesi Ça¤lardan Osmanl›lara, Hürriyet Gösteri
(Özel Say›) 1983: 3-7.
Arkeoloji’nin Ülkemizdeki Durumu Üzerine Bir Konuflma,
Bilim Dergisi 3/8, 1984: 22-23.
Ulusal Mimarl›¤›n Yeniden Do¤uflu, Mimaride Türk Milli
Uslubu Semineri 11-12 Haziran 1984: 31-33.
Klasik Arkeoloji’de Bir Uzman: Ord. Prof. Dr. Ekrem
Akurgal, Bir Konuflma, Sanat Olay› 53, 1985: 10-12
(Cemile Garan ile).
1983 Y›l› Erythrai Çal›flmalar›, VI. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›, Ankara 1985: 279.
Bayrakl› 1983 Çal›flmalar›, VI. Kaz› Sonuçlar› Toplant›s›,
Ankara 1985: 280-281.
Eine ephesische Elfenbeinstatuette aus Erythrai, Festgabe
zur Vollendung des 70. Lebensjahres von Hermann
Vetters, Wien 1985: 43-49.
Neue archaische Skulpturen aus Anatolien, Archaische und
Klassische Griechische Plastic, Akten des internationalen Kolloquiums vom 22.-25. April 1985 in
Athen, Mainz am Rhein 1986: 1-14.
Anadolu Tarihinin Oluflmas›nda Jeomorfolojik Özelliklerin
Rolü, Anadolu Araflt›rmalar› X, 1986: 21-30.
Bayrakl› Kaz›lar› 1985 Raporu, VIII. Kaz› Sonuçlar›
Toplant›s› II, Ankara 1987: 1-6.
7
Bayrakl› Nekropolis Çal›flmalar›, IX. Kaz› Sonuçlar›
Toplant›s› II, Ankara 1988: 37-40.
Alacahöyük, Image 11, 1988: 5-7.
L’Art Classique en Asie Mineure, Praktiká tou XII
Diethnoús Sunedríou Klasikés Archaiologías, Athéna
4-10 Septembríou 1983, 4, Atina 1988: 12-19.
Äolisches Kymation, Istanbuler Mitteilungen 39, 1989: 11-15.
Bayrakl›’dan Gelen Arkaik Kad›n Bafl›, Festschrift für Jale
‹nan Jale ‹nan Arma¤an›, ‹stanbul 1989: 1-4.
Arkeoloji Üzerine Bir Konuflma, Argos 1/6, 1989: 62-64
(G. Pulhan, E. Sitar ile).
Anadolu Uygarl›klar›n›n Özellikleri ve Bat›l› Dünya
Görüflünün Oluflmas›ndaki Rolleri, Some Particularities
of Anatolian Civilizations and their Contributions to
Western Culture, Müze 1, 1989: 4-30.
Bemerkungen zur Frage der örtlichen und zeitlichen
Einordnung der griechischen archaischen Grossplastik
Kleinasiens, Festschrift für Nikolaus Himmelmann,
Mainz 1989: 35-45.
Are the Ritual Standards of Alacahöyük Royal Symbols of
the Hattian or Hittite Kings? Anatolia and the Ancient
Near East, Tahsin Özgüç’e Arma¤an, Ankara 1989: 1-2.
Grundzüge der hermogeneischen Architektur, Hermogenes
und die hochhellenistische Architecture, Mainz am
Rhein 1990: 123-127.
Greek Archaic Art in Asia Minor, Dialexeis 1986-1989,
Idruma Nikolaou P. Goulandre, Atena 1990:15-20.
Öz Mimarisini Tan›yan Milletler Kendi Biçimlerini Yaratabilirler (Bir konuflma), Milli Kültür 71, 1990: 10-11.
Augustus Tap›na¤› ve Yaz›tlar Kraliçesi, Ankara Dergisi
1/1, 1990: 16-34.
1989 Y›l› Bayrakl› (Eski ‹zmir) Kaz›s› Çal›flmalar›, XII.
Kaz› Sonuçlar› Toplant›s› II, Ankara 1991: 19-21.
Hayat› ve Türkiye’deki Arkeoloji Çal›flmalar› Üzerine,
Sanat Çevresi 148, 1991: 67-69.
Zur Entstehung der ostgriechischen Klein-und Grossplastik,
Istanbuler Mitteilungen 42, 1992: 68-81.
L’Art Hatti, Festschrift für Sedat Alp Sedat Alp’a Arma¤an,
Ankara 1992: 1-5.
Zur Entstehung des griechischen Greifenbildes, Festschrift
für Erika Simon, Mainz am Rhein 1992: 33-52.
Die einheimischen und fremden Elemente in der lykischen
Kunst und ihre Eigenheiten, Akten des II Internationalen
Lykien-Symposions, Wien 1993: 149-159.
Naissance de l’art Grec figuré archaïque en Anatolie,
Académie des Inscription & Belles – Lettres, Séances
de l’Année 1993 Janvier – Mars: 259-273.
Darstellung von seelischen Stimmungen im späthethithischphönikisierenden Stil, Istanbuler Mitteilungen 43,
1993: 283-285.
La Grece de l’Est, Berceau de la Civilisation Occidentale,
Phocée et de la Fondation de Marseille, Musées de
Marseille 1995: 31-47.
Tre opere d’arte anatoliche, Studi di antichità. Università di
Lecce 8/1, 1995: 7-11.
Bat› Anadolu’da Konut, Yerleflme ve Kent Planlamas›
(M.Ö. 3000-30), Housing, Settlement and Urban
Planning in Western Anatolia (3000-30 B.C.), Tarihten
Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleflme, Housing
and Settlement in Anatolia. A Historical Perspective,
HABITAT II, ‹stanbul 1996: 122-145.
Ulusal Kültürün Geliflmesinde Ölçü Nedir? Kültür Sanat
29, 1996: 4-6, 58-59.
Anatolia (3000-700 B.C.), History of Humanity II,
UNESCO, Paris 1996: 205-223.
Tanzender Satyr als Stützfigur eines Kandelabers aus AltSmyrna, Istanbuler Mitteilungen 46, 1996: 203-212.
Sosyal Bilimleri Önemsemiyoruz, Atatürkçü Düflünce 4/41,
1997: 7.
Classification and Chronology of the Hattian and Hittite
Periods in Anatolian History (2500-1100 B.C.),
Karatepe’deki Ifl›k, Halet Çambel’e Sunulan Yaz›lar,
‹stanbul 1998: 25-33.
Anadolu’da Tarih Boyunca Din ve Devlet, 1. Ulusal Kültür
Kongresi Demokrasi Kültürü ve Globalleflme, ‹zmir
1998: 1-6.
Arif Müfid Mansel, Anadolu Araflt›rmalar› XVI, 2002:
19-21.
Kitap ve Dergi
Yeni Yay›nlar, 2002
Estin, C.-H. Laporte, Yunan ve Roma Mitolojisi (Çev.
M. Eran), Ankara 2002, TÜB‹TAK Y.
Akurgal, E., Bir Arkeolo¤un An›lar›. Türkiye Cumhuriyeti
kültür tarihinden birkaç yaprak, Ankara 20022,
Türkiye Bilimler Akademisi Y.
Freely, J., Türkiye Uygarl›klar Rehberi I-V (Çev. T. Birkan,
G.Koca, A.Biçen), ‹stanbul 2002, Yap› Kredi Y.
Anadolu Araflt›rmalar› XVI, 2002.
Barrow, R. H., Romal›lar (Çev. E. Gürol), ‹stanbul 2002, ‹z Y.
Brandau, B., Troia. Bir Kent ve Mitleri Yeni Keflifler (Çev.
V. Çorlu), Ankara 2002, Arkadafl Y.
Colloquium Anatolicum I (Ed. M. Do¤an-Alparslan,
M. Alparslan), ‹stanbul 2002, Türk Eskiça¤ Bilimleri
Enstitüsü Y.
Çaykara, E. (Söylefli), Arkeoloji’nin Delikanl›s›. “Muhibbe
Darga Kitab›”, ‹stanbul 2002, ‹fl Bankas› Kültür Y.
Duchene, H., Troia Hazineleri veya Schliemann’›n Düflü,
‹stanbul 2002, Yap› Kredi Y.
8
Kollektif, 38. Uluslararas› T›p Tarihi Kongresi. ‹stanbul
Arkeoloji Müzeleri Geçmiflten Günümüze T›p Sergisi,
‹stanbul, KB An›tlar ve Müzeler Genel Müd. ‹stanbul
Arkeoloji Müzeleri Y.
Kollektif, Birecik-Suruç, ‹stanbul 2002, TÜBA TÜKSEK Y.
Kollektif, Buldan, ‹stanbul 2002, TÜBA TÜKSEK Y.
Kollektif, Gap Bölgesinde Kültür Varl›klar›n›n Korunmas›,
Yaflat›lmas› ve Tan›t›lmas› Sempozyumu, Ankara 2000,
GAP Y.
Kollektif, Hititler ve Hitit ‹mparatorlu¤u. 1000 Tanr›l›
Halk. Die Hethiter und ihr Reich Das volkder 1000
Götter, Bonn 2002.
K‹TAP VE DERG‹
Kollektif, Kent Araflt›rmalar› Bibliyografyas›, ‹stanbul
2001, Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakf› Y.
Kollektif, Troya. Efsane ile Gerçek Aras› bir Kente
Yolculuk. Troy. Journey to a city Between Legend and
Reality, ‹stanbul 2002, Yap› Kredi Kültür Sanat Y.
Kramer, S. N., Sümerler (Çev. O. Buze), ‹stanbul 2002,
Kabalc› Y.
Köksoy, M., Yerbilimlerinin Katk›s›yla Nuh Tufan› ve
Sümerlerin Kökeni, Ankara 2003, Yeni Avrasya Y.
Likya ‹ncelemeleri I, Yay›mlayanlar: S. fiahin, M. Adak,
‹stanbul 2002, Arkeoloji ve Sanat Y.
Mallory, J.P., Hint Avrupal›lar›n ‹zinde. Dil Arkeoloji ve
Mit (Çev. M. Günay), Ankara 2002, Dost Kitabevi.
Mellaart, J., Çatalhöyük. Anadolu’da Bir Neolitik Kent
(Çev. G. B. Yaz›c›o¤lu), ‹stanbul 2003, Yap› Kredi Y.
Menzilcio¤lu, Ç. (Yay. Haz.), Historia Augusta. Filozof
‹mparator Marcus Aurelius Antoninus, ‹stanbul 2002,
Arkeoloji ve Sanat Y.
Morrison, C., Antik Sikkelerin Bilimi Nümismatik. Genel
Bir Bak›fl (Çev. Z. Ç. Ö¤ün), ‹stanbul 2002, Arkeoloji
ve Sanat Y.
Ökse, T., Arkeolojik Çal›flmalarda Seramik De¤erlendirme
Yöntemleri, ‹stanbul 2002, Arkeoloji ve Sanat Y.
Özdo¤an, M.- S. Polat, fianl›urfa ‹li Kaynakças›, ‹stanbul
2002, TÜBA TÜKSEK Y.
Parman, E., Ortaça¤’da Bizans Döneminde Frigya
(Phrygia) ve Bölge Müzelerindeki Bizans Tafl Eserleri,
Eskiflehir 2002, Anadolu Üniversitesi Y.
Plutarkhos, Lykurgos’un Hayat› (Çev. S. Eyübo¤lu,
Ö. Günyol), ‹stanbul 2002, ‹fl Bankas› Kültür Y.
Türko¤lu, S., Tarih Boyunca Anadolu’da Giyim Kuflam,
‹stanbul 2002, At›l›m Ka¤›t Ürünleri ve Bas›m San.
A.fi. Y.
Umar, B., Troia: Bir Tarihsel Co¤rafya Araflt›rmas› ve Gezi
Rehberi, ‹stanbul 2002, ‹nk›lap Y.
Kitap Tan›tmalar›
Matern, P., Helios und Sol, Kulte und Ikonographie des
Griechischen und Römischen Sonnengottes, ‹stanbul
2002, 366 sayfa, 133 resim, Ege Yay›nlar›.
Kitap antik dönemde, Hellen ve Roma pantheonunda yer
alan günefl tanr›s›n›n her iki toplumda ne ölçüde tap›n›m
gördü¤ü üzerinde durmakta; söz konusu tanr›n›n Hellen ve
Roma sanat›ndaki betimlemelerini çeflitli bafll›klar alt›nda
grupland›rarak, bu tasvirleri ayr›nt›l› bir katalog çal›flmas›yla okuyucuya ulaflt›rmaktad›r.
Kitap on bölümden ve bu bölümlere iliflkin alt bafll›klardan
oluflmaktad›r. Birinci bölümde Hellenlerde Helios, Romal›larda ise Sol olarak adland›r›lan günefl tanr›s› ile ilgili
araflt›rmalar ve bunlar›n tarihçesi hakk›nda bilgi verilmekte;
bu alanda yap›lm›fl baz› çal›flmalar› tan›tmay› amaçlamaktad›r. Ayn› zamanda söz konusu çal›flmada uygulanan yöntem
hakk›nda bilgi verilerek, Helios ve Sol betimlemelerinin
hangi kriterlere göre grupland›r›ld›¤› aç›klanmaktad›r.
‹kinci bölümde ise, Hellas ve Anadolu’da Helios kültünün
görüldü¤ü bölgelerden Rhodos, Korinthos, Atina, Tralleis
ve Philadelphia incelenmekte, bu bölgelerdeki Helios kültüne ait ipuçlar› de¤erlendirilmektedir. Ayn› zamanda gerek
Hellas gerekse Anadolu’daki çeflitli bölgelere ait yaz›tlarda,
antik kaynaklarda ve modern literatürde geçen Helios
kültüyle iliflkili rahipler, tap›nak ve kutsal alanlar,
heykeller, kurban törenleri, kehanet uygulamalar› ve flenliklere ait bilgiler yer almaktad›r. Bu bölüm içinde Roma’daki
Sol kültünün tarihçesi ve bu konu hakk›nda bilgi veren
antik kaynaklar›n yan› s›ra, epigrafik materyal üzerinde de
durulmakta, ayr›ca Sol Elagabalus ve Sol Invictus kültleri
de bu konuyla ba¤lant›l› olarak tan›t›lmaktad›r.
Çal›flman›n özünü teflkil eden “Tipoloji” bafll›¤› alt›ndaki
üçüncü bölümde, günefl tanr›s›n›n Hellen ve Romal›lardaki
çeflitli betimlemeleri grupland›r›lmak suretiyle incelenmektedir. Bu bölümde ilk alt bafll›kta, araba sürücüsü olarak
günefl tanr›s›n›n Geç Klasik ve Hellenistik dönemlerle,
Roma Cumhuriyet ve ‹mparatorluk dönemlerindeki frontal
betimlemeleri, yine ayn› dönemlere ait profil betimlemeleri
anlat›lmaktad›r. ‹kinci alt bafll›kta; tam figür halindeki
günefl tanr›s›n›n Hellenistik Dönem ve ‹mparatorluk
Dönemi’ndeki tasvirlerine geçilmekte; k›rbaçl›, k›rbaçl› ve
asal›, k›rbaçl› ve yerküreli, k›rbaçl› ve kapl› betimlemeleri
ve di¤er atribüleri anlat›lmaktad›r. Ayr›ca söz konusu
tanr›yla iliflkili Invictus tipinin çeflitli tasvirlerinin yan› s›ra
Rhodos Heykeli ve Anadolu ile Roma’daki di¤er betimlemelerden de söz edilmektedir. Üçüncü alt bafll›kta da,
günefl tanr›s›n›n Hellenistik Dönem ile ‹mparatorluk
dönemlerindeki yar›m vücutlu; büst ve heykel bafl› fleklindeki betimlemelerine de¤inilmektedir. Dördüncü alt bafll›kta ise günefl tanr›s›n›n mitolojik konteks içindeki yeri
anlat›lmaktad›r.
Dördüncü bölümdeki çal›flman›n amac›n› anlatan Almanca
özetin ard›ndan; beflinci bölümde Hellas, Girit, Lesbos ve
K›br›s adalar›n›n yan› s›ra, Anadolu’daki Helios kültü ile
ilgili çeflitli yaz›tlar›n bulundu¤u modern literatür verilmektedir.
Alt›nc› bölümdeki Türkçe özetin ard›ndan; yedinci bölümde, günefl tanr›s›na ait betimlemelerle ilgili son derece
kapsaml› bir katalog yer almaktad›r. Söz konusu bölümde,
Anadolu’daki birçok antik kente ait sikkeler üzerindeki
Helios tasvirlerine genifl bir biçimde yer verilmesi, bu
kültün Anadolu’daki da¤›l›m› ile ilgili araflt›rmalar yönünden de ayr›ca önem tafl›maktad›r.
Daha sonraki bölümlerde, müzeler ve çeflitli koleksiyonlarla ilgili ayr›nt›l› bir liste ve kitapta geçen baz› önemli
kelimeler ve isimlerle ilgili k›sa bir liste bulunmaktad›r.
Onuncu ve son bölümde ise kitab›n sonunda yer alan Helios
ve Sol tasvirleriyle ilgili resimlere iliflkin aç›klay›c› bir liste
okuyucuya sunulmaktad›r.
Emre Erten
Sylloge Nummorum Graecorum Turkey I the Muharrem
Kayhan Collection, (Haz. K. Konuk), Ausonius
Numismatica Anatolica 1, ‹stanbul-Bordeaux 2002, 102
sayfa, 41 levha, dizin.
Nümismatik alan›ndaki önemli katalog serilerinden biri
olan Sylloge Nummorum Graecorum’un Türkiye’den ç›kan
9
K‹TAP VE DERG‹
ilk cildi, Muharrem Kayhan’›n koleksiyonunda bulunan
1076 sikkeyi içermektedir. Katalogda bulunan sikkeler
ço¤unlukla Bat› Anadolu kentlerine ait olmakla birlikte,
Yunanistan, Makedonia, Thrakia, Syria ve M›s›r da nispeten az say›da sikke ile temsil edilmektedir. Özellikle Ionia
bölgesi sikkelerinin a¤›rl›k kazand›¤› katalog içinde, erken
dönem Ionia elektron sikkeleri ile Ephesos sikkeleri kayda
de¤er bir yo¤unluk göstermektedir. Ephesos sikkelerinde
baz› yeni magistrat adlar›n› da görmekteyiz. Ayr›ca atribüsyonlar› kuflkulu olan, önyüzde aslan bafl›, arka yüzde
yengecin oldu¤u, ufak elektron ve gümüfl sikkelerin (Nr.
925-928 ve 934-938) Karia’daki, Mylasa’ya ait olabilece¤i
öne sürülmektedir. Katalogda Hekatomnos, Karia,
Magnesia, Mu¤la, Phygela, Pixodaros, Samos, Urla ve üç
ayr› Ephesos definesine ait sikkeler bulunmaktad›r. Kitapta
yer alan dizin; yer adlar›, hükümdarlar, magistratlar, monogramlar ve defineler olarak düzenlenmifltir. Kitab›n sonunda, koleksiyon envanter numaralar› ile katalog numaralar›n›n konkordans cetveli de yer almaktad›r. Katalogdaki
foto¤raflar›n oldukça özenli bir flekilde bas›ld›¤› görülmektedir. Katalog dahilindeki sikkeler, sadece buluntu yerlerinin belli olmas›yla bile, bölgenin Eskiça¤ Tarihi ile ilgili
önemli kan›tlar sa¤lamaktad›r.
Z. Sencan Soyal
Anadolu Araflt›rmalar›/Jahrbuch für Kleinasiatische
Forschung XVI, ‹.Ü. Bas›m ve Yay›nevi Müdürlü¤ü,
‹stanbul, 2002, 636 sayfa.
Yay›n kurulu Prof. Dr. Ali M. Dinçol, Prof. Dr. M. Taner
Tarhan, Prof. Dr. Önder Bilgi, Prof. Dr. Belk›s Dinçol, Prof.
Dr. O¤uz Tekin adl› ö¤retim üyelerinden oluflan ve bu
say›s› Yard. Doç. Dr. fievket Dönmez taraf›ndan yay›na
haz›rlanan Anadolu Araflt›rmalar›’n›n XVI.’s›, yeni çehresi
ile son ç›kan yay›nlar aras›nda yerini ald›. Tasar›m›yla
dinamikleflen dergi yay›n hayat›na bundan sonra yeni bir
uluslararas› hakem kurulu denetimiyle ve yaz›l›m kurallar›na uygun olarak devam edecektir. Sonraki say›larda yer alacak yaz›lar için ça¤r› mektuplar›nda bilgi verilecektir. 25.
ölüm y›ldönümü nedeniyle Ord. Prof. Dr. Arif Müfid
Mansel’e ithaf edilen Anadolu Araflt›rmalar›, Dergi Sorumlusu A. Dinçol’un duygulu anekdotlarla örülü sunufl
yaz›s›yla aç›l›yor. Müteakip H. Abbaso¤lu taraf›ndan
derlenen Mansel’in biyografisi yer al›yor.
E. Akdeniz’in “Erken Tunç Ça¤›’na Ait Bir Grup ‹dol”;
E. Akurgal’›n Mansel’i k›saca tan›tt›¤› yaz›s›; M. Alparslan
“Artukka: A‡‡uwa Ülkesi ve Lokalizasyonu/Artukka:
Das Land A‡‡uwa und seine Lokalisation”; H. Bahar ile
Ö. Koçak “Erken Dönemlerde Konya-Karaman Bölgesi
Yerleflmeleri I: (Ilg›n, Kad›nhan›, Do¤anhisar ve Sarayönü
Kesmi)”; C. Baflaran “The Bronze Augustus Portrait
which was found in Erzincan”; S. Baflaran “Enez (Ainos)
2001 Y›l› Kaz› ve Onar›m Çal›flmalar›”; A.V. Çelgin
10
“Termessos’taki Artemis Tap›naklar›. Epigrafik Verilere
Göre Bir De¤erlendirme”; B. Demirifl “Eskiça¤’da Kitap”;
fi. Dönmez “Samsun-Asara¤aç Kalesi”; fi. DönmezM. Do¤an Alparslan-M. Alparslan-S. Ezer “Eski Önasya
Dilleri ve Kültürleri Kürsüsü Tarihçesi (1934-2002)
(Hititoloji ile Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi Anabilim
Dallar›)/Die Geschichte Der Abteilung für Altvorderasiatische
Sprachen und Kulturen (1934-2002) (Hethitologie und
Frühgeschichtliche und Vorderasiatische Archäologie)”;
R. Ergeç “F›rat Seleukeia’s› Yahut Zeugma”; S. Eyice
“Güney Anadolu’da Bir Ören Yeri: Köflkerli/Eine
Archäologische Stätte in Südwestanatolien: Köflkerli”;
S. Gündüz “M.Ö. I. Binin ‹lk Yar›s›nda Önasya Araba
Oklar›, Ok Destek Elemanlar› ve Ok Uçlar›”; K. ‹ren “Bir
Lydia Amphoras› Üzerine”; fi. Karagöz “Küçük Asya’ya
Özgü Bir Tanr›ça: Hekate”; H. Karpuz “Sak›z Adas›’ndaki
Kaptan-› Derya Melek Mehmet Pafla Çeflmesi”; Ö. KoçakH. fiahin “Eskiça¤ Tarihi Araflt›rmalar›nda Jeopoliti¤in
Yeri”; N. Koçhan “Kyzikos’tan Bir Heykel”; E. Konyar
“‹mikufla¤› 10. Yap› Kat› (Eski Hitit Dönemi) Çanak
Çömlekleri”; R. E. Kortano¤lu “Kalydon Yaban Domuzu
Av›n›n Kad›n Kahraman› Atalante Üzerine ‹konografik
Veriler Ifl›¤›nda Bir ‹nceleme”; K. Köro¤lu “Demir
Ça¤›’nda Yukar› Dicle Bölgesi”; F. Kulako¤lu “fianl›urfa
Müzesi’ndeki Savaflç› Kabartmas›”; A. Özdizbay “Perge
Bat› Nekropolisi’nden Bir Mezar Yap›s›”; S. Özkan “Köflk
Höyük Kemik Eseleri”; M. Özsait- N. Özsait “AmasyaMerzifon Araflt›rmalar›”; E. Tül Tulunay “Ord. Prof. Arif
Müfid Mansel Hocam›z› Anarken...”; J. Yakar “Towards an
Absolute Chronology for Middle And Late Bronze Age
Anatolia”; S. Yaylal› “Silindir Mühür Bask›l› Bir Küp
Üzerine Gözlemler”; T. Y›ld›r›m “Music in Hüseyindede/
Yörüklü: Some New Musical Scenes on The Second Hittite
Relief”; E. Yücel “Ord. Prof. Dr. A. Müfid Mansel’in
Bafllatt›¤› Trakya Kaz›lar›n›n Dünü ve Bugünü” derginin
içeri¤ini oluflturmaktad›r.
Ayr›ca Bibliyografya sayfalar›nda, E. Akdeniz’in tan›tt›¤›
“Günel, S., Panaztepe II M.Ö. 2. Bine Tarihlendirilen
Panaztepe Serami¤i’nin Bat› Anadolu ve Ege Arkeolojisi’ndeki Yeri ve Önemi”; C. Avc›’n›n tan›tt›¤› “Belli, O.V. Bakhshaliyev, Nahç›van Bölgesinde Orta ve Son Tunç
Ça¤› Boya Bezemeli Çanak Çömlek Kültürü, Middle and
Late Bronze Age Painted Pottery Culture in the
Nakhchevan Region” ve fi. Dönmez’in tan›tt›¤› “TüfekçiSivas, T., Eskiflehir-Afyonkarahisar-Kütahya ‹l S›n›rlar›
‹çindeki Phryg Kaya An›tlar›” yay›nlar› yer almaktad›r.
De¤iflen tasar›m› ile Anadolu Araflt›rmalar›, teknolojik
imkanlar› çerçevesinde bundan sonraki say›larda da renkli
foto¤raf basmaya çal›flacakt›r. Uluslararas› hakem sistemine geçecek olan dergi periyodunu da Haziran ve Aral›k
olarak y›lda iki say›ya ç›karacakt›r.
Hasan Peker
K‹TAP VE DERG‹
Penelope M. Allison- Frank B. Sear, Casa della Caccia
antica (VII 4, 48), Häuser in Pompeji, Band 11, Editör:
V. M. Strocka, Deutsches Archäologisches Institut,
Hirmer Verlag, München 2002.
‹nsanl›k tarihinde bar›nma sorununun nas›l çözüldü¤ü
sorusu farkl› bilim dallar›n›n ilgi konusu olmufltur. Bu sorulara yan›t bulmak amac›yla bazen uluslararas› toplant›lar
düzenlenmekte ve elde edilen sonuçlar yay›nlanarak bilim
dünyas›na sunulmaktad›r (Ör.: Housing and Settlement in
Anatolia a Historical Perspective, Ed. Y. Sey, ‹stanbul,
1996). Konutlar›n geliflimi ve de¤ifliminin mimari tarihindeki ve flehir geliflimindeki yeri, belirli dönemin ev tipolojisi gibi konular halen araflt›r›lmakta, tart›fl›lmakta ve yeni
sonuçlar yay›nlanmaktad›r (Ör.: W. Hoepfner (Ed.),
Geschichte des Wohnens, 5000 v. Chr.-500 n. Chr.,
Vorgeschichte-Frühgeschichte Antike 1, Stuttgart, 1999; W.
Hoepfner, E. L. Schwandner, Haus und Stadt im klassischen
Griechenland, Wohnen in der Klassischen Polis 1,
München 1994). Bu ve benzeri araflt›rmalar, ancak farkl›
yerlerdeki kaz›larak aç›¤a ç›km›fl konut alanlar› ve buradaki
evlerin detayl› tan›mlar› yard›m›yla sürdürülmektedir.
Arkeolojik kaz›lar bilindi¤i gibi yavafl ilerleyen çal›flmalard›r. An›lan nedenle bilgilerin toplanmas› ve de¤erlendirilmesi de uzun zaman ve u¤rafl gerektirmektedir. Kaz›s›
tamamlanan konut alanlar›n›n genel de¤erlendirmeleri de
bu arada yeni bilgilerin yard›m›yla tekrar ele al›nmaktad›r
(Ör.: M. Trümper, Wohnen in Delos, Eine baugeschichtliche
Untersuchung zum Wandel der Wohnkultur in hellenistischer
Zeit, Rahden, 1998). Ayr›ca, genel konut de¤erlendirmesinden ayr› tek evin konu edildi¤i, kapsaml› araflt›rmalar da
vard›r (Ör.: C. Lang-Auinger, Hanghaus 1 in Ephesos,
Wien, 1996). Pompei’de sürdürülen bir proje yine evleri
ayr› ayr› incelemeyi planlam›flt›r. Häuser in Pompeji isimli
bu projede Pompei’-deki evlerin bilim dünyas›na ayr› bandlar halinde tan›t›lmas› düflünülmüfltür. An›lan yay›n
serisinin 11. band›na Pompei’deki “Casa della Caccia antica
(VII 4, 48)” evi konu seçilmifltir (Projenin önceki bandlar›na konu edilen evler flunlard›r (Not: her band›n yazar› farkl›d›r): Bd.1: Casa del Principe di Napoli (VI 15, 7.8), 1984;
Bd. 2: Casa dell’ Orso (VII 2, 44-46), 1988; Bd. 3: Casa dei
Cei (I 6, 15), 1990; Bd. 5: Casa degli Amorini dorati (VI 16,
7.38), 1992; Bd. 6: Casa dell’ Ara massima (VI 16, 15-17),
1992; Bd. 7: Casa del Granduca (VII 4, 56) ve Casa dei
Capitelli figurati (VII 4, 57), 1994; Bd. 8: “Casa della
Fontana piccola (VI 8, 23.24)”, Bd. 9: Casa di Paquius
Proculus (I 7, 1.20), 1998).
Vezüv yanarda¤›n›n MS 79’da faaliyete geçmesiyle,
Pompei kenti tamamen Vezüv’ün külleri alt›nda kalm›flt›r.
Kentin insanlar› yanarak can verirken, antik bir kent yanarda¤›n külleri alt›nda iyi biçimde korunmufltur. Kentin tüm
unsurlar›yla korunmufl olmas›, Pompei ile ilgili arkeolojik
çal›flmalar›n önemini artt›rm›flt›r. Pompei, günümüze kadar
pek çok arkeolojik çal›flmaya konu olmufltur ve olmaya
devam edecektir. Yukar›da aç›k ismi yaz›l› olan kitap da
Pompei evlerini konu alan çal›flmalara yeni bir örnektir,
‹ngilizce haz›rlanan bu çal›flma sayesinde mimarisi, yap›
evreleri, mekan fonksiyonlar›, buluntular› ve duvar resimleri ile Pompei evlerinden birinin daha de¤erlendirmesi
sonuçlanm›flt›r. Planl›, baflar›l› bir ortak çal›flma örne¤idir.
Konular uzmanlar› taraf›ndan ayr› ayr› ele al›nm›fl, bilimsel
hedeflerine uygun sonuçlar elde edilmifl ve bu bilgiler bu
kitapta bilim dünyas›na sunulmufltur.
Kitab›n Kuruluflu: Okuyucu için aç›klama ve içindekiler
bölümünü (s. 5-8); k›saltmalar (s. 9-10) ve resim (s. 11-13)
listeleri bölümleri izler. Resim listesinde resimlerin al›nt›
yerleri de belirtilmifltir. Kaz› araflt›rma ve restorasyon
bölümünde (s. 14), kitaba konu olan evde sürdürülen arkeolojik çal›flmalar›n geçmiflinden k›saca söz edilir. Tan›mlama bafll›¤› alt›nda evin mimari özellikleri anlat›l›r. Evin
plan›, Roma ev mimarisine özgü atrium ve Hellen
dünyas›nda yayg›n peristylli avlunun birlikte kullan›ld›¤›
“domus tipi evler” için karakteristiktir. Mekanlar, evin atrium
ve peristylli avlular› çevresinde geliflir. Bunlar, 1-27 s›ra
no ile, ayr›ca fonksiyonlar› da belirtilerek ayr› ayr› tan›mlanm›flt›r; Avlular: atrium (2, s. 17-20), peristylli avlu
(16, s. 39-45); mekanlar› birbirine ba¤layan geçifl koridorlar› (6, 10, 19-20 ve 27 no’lu mekanlar) ve merdiven (27,
s. 19, s. 50-51); sokak kap›s›n› evin içine ba¤layan fauces
(1, s. 16); evin sokak cephesinde yer alan dükkanlar›/
tabernae (23-26 no’lu mekanlar); günlük ev ifllerine ayr›lm›fl cubiculum (3-5, 14-15 no’lu mekanlar) ve resmi kabul
salonlar›/triclinium (12, s. 30-32; 17, s. 45-47); sulu mekanlar: mutfak (7, s. 22-23), tuvaletler (8, s. 23; 21-22, s. 51-53);
ala (13, s. 32-35); tablinum (11, s. 25-30); eksedra (18,
s. 47-50).
F.B. Sear; mimari inceleme sonucu dört yap› evresini tespit
etmifltir (s. 58-61); M.Ö. 2. yy sonu, M.Ö. 1. yy ortas›/sonu,
MS 62-71, MS 71-79. Bu sayede evin rekonstrüksyonu
yap›lm›flt›r (s. 60-61). P.Grave’nin haz›rlad›¤› bölümde s›va
örneklerinin mikro analiz de¤erlendirmeleri verilmifltir
(s. 62-65). P. M. Allison ise evdeki mekanlar›n duvar resimlerinin ikonografik ve tipolojik bir incelemesini yapm›fl,
ayr›ca kronolojisini tespit etmifltir (s. 66-86). Buluntular ve
yaz›tlar bölümünü (s.87-88). Ek I (s. 88-91); Ek II (s.92);
levhalar ve diagramlar (s. 93-101; index (s. 102-104); planlar›n ve resimlerin birlikte yer ald›¤› levhalar (64 sayfa;
Resim s›ras› 42 - 271) izler. Ayr›ca metin içerisinde Resim
1-24’de bezeme detaylar›na ait çizimler yer al›r.
Pompei’de aç›¤a ç›kar›lan evlerin mimarisi ile ilgili sorunlar›n belirlenmesi ve çözümü için bafllat›lm›fl projenin bir
bölümünü oluflturan bu çal›flma, bilimsel etiklere uygun,
örnek al›nabilecek nitelikte bir yay›nd›r. Bu kitaba konu
evin incelenmesiyle elde edilen sonuçlar, flimdiye kadar iyi
tan›mlanamayan ve tarihlenemeyen evler için örnek oluflturacakt›r.
Turgut H. Zeyrek
11
Arkeoloji Dünyas›ndan
Arkeolojinin Büyük
Kayb› Braidwood’lar
15 Ocak 2003 tarihinde Prof.
Dr. Robert J. Braidwood ve
Linda Braidwood’un aram›zdan
ayr›lmas› ile, arkeoloji dünyas›,
bir dönemine damgas›n› vurmufl
olan iki büyük bilim insan›n›
kaybetmifltir. Braidwood’lar›n,
Robert J. Braidwood
1932-1938 y›llar› aras›nda yap(1907-2003)
m›fl olduklar› Amik Ovas› kaz›lar›nda elde ettikleri verilerden
yola ç›karak, Do¤u Akdeniz
bölgesindeki kültürel geliflimi
tan›mlayan çal›flmalar›, Yak›n
Do¤u ve Anadolu arkeolojisinin
klasik el kitab› durumuna gelmifltir. Kullan›lan hammaddeye
dayal› Tafl Devri, Tunç Devri
gibi adlamalar›n yerine önerdikleri “Avc›l›k-Toplay›c›l›k”, “‹lk
Köy Topluluklar›” gibi, toplumLinda Braidwood
lar›n beslenme fleklini esas alan
(1909-2003)
adlamalar büyük yank› yapm›flt›r. Arkeolojinin, geçmifli do¤ru
olarak anlayabilmesi için, kap-kaca¤›n, mimarinin yan›
s›ra do¤al çevre ve beslenme ile ilgili verilerin de elde
edilmesinin gerekti¤ini savunmufl, kaz›larda do¤ru
yöntemler kullan›ld›¤›nda, bu tür verilerin elde edilebilece¤ini de kan›tlam›fllard›r. Braidwood’lar, do¤a ve fen
bilim dallar› ile arkeolojinin bütünleflmesi için büyük
çaba göstermifl, bütün projelerine, farkl› uzmanlar›n
etkin olarak kat›l›m›n› sa¤lam›fllard›r. Bu ba¤lamda 1946
y›l›nda Libby ile birlikte C14 yönteminin ilk kez arkeolojiye uygulanmas›, bioarkeolojinin geliflmesi gibi
arkeolojide devrim yaratan geliflmelere de öncülük
etmifllerdir.
Amik Ovas› çal›flmalar›n›n yan› s›ra, 1949-1958 y›llar›
aras›nda Kuzey Irak ve Bat› ‹ran’da Karim Sahir, Jarmo,
Matarrah gibi yerlerde yapt›klar› kaz›lar, en eski tar›m
topluluklar›na ait izlerin arkeolojik kaz›lar ile bulunabilece¤ini göstermifltir. Braidwood’lar, Halet Çambel ile
1963 y›l›nda ‹stanbul Üniversitesi Prehistorya Kürsüsü
ile birlikte Güneydo¤u Anadolu Projesini bafllatm›fllard›r. ‹ki kurum aras›nda 40 y›l boyunca hiçbir sorun
ç›kmadan süren bu ortak çal›flma, ortaya ç›kartt›¤› bilimsel sonuçlar kadar, bilim dünyas›n›n en uzun süreli
uluslararas› iflbirli¤i olarak da ünlenmifltir. Bu proje
kapsam›nda, daha önceleri Mezopotamya’n›n taflras›
olarak görülen Güneydo¤u Anadolu’nun, uygarl›k tarihi
aç›s›ndan tafl›d›¤› önem ortaya ç›km›fl, ülkemizin ilk
sistemli yüzey araflt›rmas› gerçekleflmifl, baflta Çayönü,
Biris Mezarl›¤›, Sö¤üttarlas›, Griki Haciyan ve Yayvantepe olmak üzere çok say›da kaz› yap›lm›flt›r.
12
Braidwood’lar, Türk arkeolojisinin geliflmesine her
zaman önem vermifl, özellikle genç meslektafllar›n
yetiflmesi için her türlü olana¤› haz›rlam›fl, iki y›l ders
verdikleri Prehistorya Anabilim Dal›n› da, kendi kurumlar› gibi benimsemifllerdir. Arkeolojiye yeni aç›l›mlar
getiren, seçkin kiflilikleri ile bilimi, kiflisel ç›karlar›n
önünde tutan ve bizim kufla¤›m›z›n oluflumunda önemli
bir yeri olan Braidwood’lar›n en büyük iste¤i,
‹stanbul’da yeflerttikleri filizin geliflmesi ve bilim
dünyas›nda, ça¤dafl bir bak›fl aç›s› ile yerini almas› idi.
Umar›m onlar›n düflü, sekteye u¤ramadan gerçekleflebilir.
Mehmet Özdo¤an
Avrasya Arkeoloji Enstitüsü Kuruldu
‹stanbul Üniversitesi Rektörlü¤ü’ne ba¤l› “Avrasya
Arkeoloji Enstitüsü” kuruldu. Enstitünün kurulmas›,
Türkiye Arkeolojisi’nde bir dönüm noktas›d›r. Enstitü
Müdürlü¤ü’ne Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü üyesi
Prof. Dr. Oktay Belli vekaleten atand›. Bundan sonra
Edebiyat Fakültesi bünyesinde bulunan Tarih ve
Arkeoloji Araflt›rma Merkezleri ile kaz› evleri, enstitüye
ba¤l› olarak çal›flacaklard›r. Bunlardan da önemlisi 1932
y›l›ndan günümüze de¤in Trakya, Anadolu ve yurt d›fl›nda arkeolojik kaz› ve yüzey araflt›rmalar›n› sürdüren ve
Anadolu’nun kültür envanterini ç›karan arkeologlar, ilk
kez bir çat› alt›nda toplanacak, ulusal ve uluslararas›
düzeyde çok daha planl› ve baflar›l› çal›flmalar yap›lacakt›r.
Oktay Belli
V. Uluslararas› Hititoloji Kongresi
Üç y›lda bir düzenlenen Hititoloji Kongresi’nin beflincisi
2-8 Eylül 2002 tarihleri aras›nda Çorum’da düzenlendi.
Hitit dili ve arkeolojisi ile M.Ö. II. biny›lda
Anadolu’daki son araflt›rmalar› içeren bildiriler, yerli ve
yabanc› pek çok Hititolog ve Arkeolog taraf›ndan sunuldu. ‹ki seksiyon halinde gerçekleflen sempozyuma enstitümüzün asil üyelerinden Prof. Dr. Cahit Günbatt› “2001
y›l› Kültepe Kaz›lar›nda Bulunan Bir Grup Tablet”, Prof.
Dr. Önder Bilgi “Orta Karadeniz Bölgesi M.Ö. 2. Biny›l›
Metal Silahlar›”, Prof. Dr. Aygül Süel “Ortaköy
Tabletlerinde Geçen Baz› Yeni Co¤rafya ‹simleri”, Prof.
Dr. Cem Karasu “Katapa Üzerine Baz› Gözlemler”,
Prof. Dr. Mehmet Özsait (Dr. Nesrin Özsait ile birlikte)
“Arkeolojik Verilerin Ifl›¤› Alt›nda M.Ö. II. Binde Göller
Bölgesi”, Prof. Dr. Aykut Ç›naro¤lu “Atatürk, Hititler ve
Alaca Höyük Kaz›lar›”, Prof. Dr. Erendiz Özbayo¤lu
“Hititçedeki Baz› Sami Sözcükleri Üstüne” bafll›kl›
bildirileri ile kat›ld›lar. Ayr›ca muhabir üyelerimizden
Éric Jean “La Cilicia a L’époque Hittite”, Doç. Dr. Hasan
Bahar “Tarhunta‡‡a Çevresi Araflt›rmalar›”, Doç. Dr.
ARKEOLOJ‹ DÜNYASINDAN
Tayfun Y›ld›r›m “Hüseyindede Tepesi’nde Bulunan
Yeni Bir Kült Vazosu”, Doç. Dr. Tunç Sipahi “Eski Hitit
Tasvir Sanat›nda Yeni Bir Sahne” ve Yard. Doç. Dr.
Yasemin Ar›kan “Hitit Kültünde Bir Görevli: LÚtazelli”
adl› bildirileri ile uluslararas› kongreye ifltirak ettiler.
VII.Türk T›p Tarihi Kongresi
4 Eylül 2002 tarihinde ‹stanbul Harbiye Askeri Müzesi
ve Kültür Sitesi’nde düzenlenen VII. Türk T›p Tarihi
Kongresi’nde, pek çok bilim adam› taraf›ndan Eskiça¤lardan, Selçuklu ve Osmanl› Devirleri de dahil olmak
üzere, günümüze kadar, T›p ilminin geliflimi ve bugün-
lere nas›l ulaflt›¤› hakk›nda bilgi veren bildiriler sunulmufltur. Enstitü üyemiz olan Dr. fiehrazat Karagöz de
“Eski Ça¤larda Travmatik Olaylar” bafll›kl› bir bildiri ile
kongreye kat›lm›flt›r.
38. Uluslararas› T›p Tarihi Kongresi
1-6 Eylül 2002 tarihlerinde Uluslararas› T›p Tarihi
Kongresi’nin 38.si ‹stanbul’da yap›ld›. Enstitü üyelerimizden Dr. fiehrazat Karagöz, “T›p Tarihinde Küçük
Asya/Anadolu Uygarl›¤›” konulu bir bildiri ile kongreye
kat›lm›flt›r.
Meltem Do¤an-Alparslan
Kaz› - Araflt›rma
‹kiztepe Kaz› Raporu-2002
‹.Ü. ile Kültür Bakanl›¤› ad›na yürütülmekte olan
Samsun ‹kiztepe kaz› çal›flmalar› 2002 döneminde 17
Temmuz-20 A¤ustos tarihleri aras›nda 35 gün süre ile
gerçeklefltirildi. 2002 dönemi çal›flmalar›na kaz› heyeti
üyesi olarak Yard. Doç. Dr. fievket Dönmez, Arafl. Gör.
Deniz Sar›, Arafl. Gör. Asl›han Yurtsever, antropolog
Doç. Dr. Y›lmaz S. Erdal, arkeolog-desinatör Burhan
Gülkan, restoratör Behçet Erdal ile ‹.Ü. stajyer lisans
ö¤rencilerinin kat›l›m› ile gerçeklefltirildi. Bakanl›k
uzman› olarak ‹stanbul Arkeoloji Müzeleri araflt›rmac›lar›ndan Gülbahar Çelik kaz›da görev ald›.
2002 dönemi kaz›lar›, 1974 y›l›nda ilk defa kaz›lmaya
bafllanan ve 2000-2001 dönemlerinde tekrar kaz›lmaya
devam edilen Tepe I’de gelifltirildi. Tepe’nin kuzey
yamac›nda yer alan “M” açmas›n›n sadece C 19-20/IV 8
ve C 19-20/IV 9 plan karelerini kapsayan 100 m2’lik
alan›nda kaz›lar gerçeklefltirildi. 1975-1986 dönemlerinde ortaya ç›kart›lm›fl bulunan mezarl›¤›n devam›n›
aramak için höyü¤ün formasyonuna paralel olarak söz
konusu plan karelerde ortalama 1.80 m kadar derinleflildi. Bu derinleflme sonucunda üst üste 6 ayr› seviye
saptand›. C 20/IV 8 ve C 19/IV 8 no’lu plan karelerde
23.20 ile 22.70 m’ler aras›nda saptanan 1. seviyede basit
toprak taban d›fl›nda herhangi bir mimari kal›nt›ya rastlanmad›. Bu seviyenin moloz y›¤›nt›s› içinde küçük
buluntu olarak pt (piflmifl toprak) 7 adet a¤›rflak, 10 adet
tezgah a¤›rl›¤›, 1 adet difl, 3 adet kemik delici ile 1 adet
tunç delici ve 1 adet tafl perdah aleti ele geçti. C 19/IV 9,
C 19/IV 8, C 20/IV 8 ve C 20/IV 9 no’lu plan karelerde
22.70 ile 22.30 m’ler aras›nda saptanan 2. seviyede basit
toprak taban d›fl›nda yine herhangi bir mimari kal›nt›ya
rastlanmad›. Bu seviyenin moloz y›¤›nt›s› içinde pt 1
adet minyatür kap, 3 adet insan figürini, 2 adet sapan
13
KAZI - ARAfiTIRMA
tanesi, 6 adet a¤›rflak, 3 tezgah a¤›rl›¤›, kemik 3 delici ve
1 adet idol, 1 adet tunç delici ile çakmaktafl› 2 adet kesici ele geçti. C 20/IV 8, C 19/IV 8, C 19/IV 9 ve C 20/IV
9 no’lu plan karelerinde 22.30 ile 21.90 m’ler aras›nda
saptanan 3. seviye bir mezarl›k dolgusudur. Bu dolgu
içinde pt 1 bardak ile 1 çanak ve küçük buluntu olarak pt
4 adet a¤›rflak, 6 adet tezgah a¤›rl›¤›, kemik 4 adet delici ve çakmaktafl› 1 adet kesici ele geçti.
C 19/IV, C 19/IV 8, C 20/IV 8 ve C 20/IV 9 no’lu plan
karelerde 21.90 ile 21.75 m’ler aras›nda saptanan 4.
seviye yanm›fl basit toprak bir taban ile C 19/IV 8 plan
karesinde taban alt› ahflap bir konstrüksiyon ile ilgili
genifl hat›l boflluklar›na rastland›. Yatay olan bu boflluklar›n oluflturdu¤u alan dikdörtgen plandad›r. Di¤er
taraftan, taban üzerinde yanarak k›z›llaflm›fl çok miktarda pt s›va parçalar› görüldü.Bu dolgu içinde küçük
buluntu olarak pt 1 adet insan figürini, 1 adet a¤›rflak,
4 adet tezgah a¤›rl›¤›, kemik 4 adet delici, 1 adet spatula
ve 1 adet m›zrak ucu ele geçti.
C 19/IV 9, C 19/IV 8, C 20/IV 8 ve C 20/IV 9 no’lu plan
karelerde 21.75 ile 21.50 m’ler aras›nda saptanan 5.
seviyede sadece yanm›fl basit toprak bir tabana rastland›.
Bu taban›n dolgusu içinde küçük buluntu olarak pt 2 adet
a¤›rflak, 1 adet sapan tanesi, kemik 2 adet delici ile çakmaktafl› 1 adet kesici ile 1 adet çekirdek ele geçti. Ancak,
yine taban üzerinde yanarak k›z›llaflm›fl pt s›va parçalar›
görüldü. C 19/IV 9 ve C 19/IV 8 no’lu buluntu yerleri
olarak kodlanan ve 21.50 ile 21.25 m’ler aras›nda saptanan 6. seviyede de do¤uya do¤ru e¤im yapan yanm›fl
basit toprak bir taban kal›nt›s› d›fl›nda mimari ize rastlanmad›. Plan karelerden elde edilen tüm çanak-çömlekler ile küçük buluntulardan ve ayr›ca moloz topra¤› içinden toplanan çok say›daki çanak-çömlek parçalar›n›n
de¤erlendirilmesinden 1, 2, 3. (mezarl›k) seviyelerin
‹TÇ III’e ait ve 4, 5 ve 6. seviyelerin ise ‹TÇ II’ye ait
olduklar› saptand›. “M” açmas›nda gelifltirilen bu kaz›lar
s›ras›nda 13 adet mezar ortaya ç›kt›. Bu mezarlar›n 13
adedi de basit toprak tipindedir. Bu mezarlar›n bir adedi
(Sk.665) C 19/IV 8 plan karesinde, bir adedi (Sk.667) C
20/IV 8 plan karesinde, 9 adedi (Sk.669, Sk.670, Sk.671,
Sk.672, Sk.673, Sk.674,
Sk.675, Sk.676, Sk.677) C 19/IV 9 plan karesinde, 2
adedi de (Sk.666 ve Sk.668) C 20/IV 9 plan karesinde
ortaya ç›kt›. ‹TÇ III ait olan basit toprak tipindeki bu
mezarlardan 5 adedi hediyelidir; Sk.666’da kurflun bir
küpe, Sk.667’de 2 adet kurflun küpe, Sk.668’de fritten
bir kolye ile tunç bir yüzük, Sk.670’de tunç iki küpe ve
Sk.675’de ise tunç bir z›pk›n ucu ile fritten bir kolye ele
geçti.
Çal›flmalara son verildikten sonra kaz› alan› koruma alt›na al›nd› ve 18 adedi müzelik, 73 adedi de etütlük olmak
üzere toplam 91 pt, kemik, difl, tunç, kurflun, tafl ve çakmaktafl›ndan yap›lm›fl eser Samsun Arkeoloji Müzesi’ne teslim edildi.
Önder Bilgi
14
Yoncatepe Kalesi ve Nekropolü 2002
Y›l› Kaz› Çal›flmalar›
Yoncatepe Kale’si Van’›n 9 km, Urartu baflkenti
Tuflpa’n›n ise 15 km güneydo¤usunda bulunmaktad›r.
Yoncatepe 2002 y›l› kaz› çal›flmalar›n›n bafll›ca amac›,
Nekropol alan›nda yer alan mezar yap›lar› ile Akropol
alan›nda ortaya ç›kar›lan an›tsal mimari yap›lar aras›ndaki kronolojik ve kültürel ba¤lant›lar› saptamak olmufltur. Bu çerçevede daha önceki y›llarda ortaya
ç›kard›¤›m›z mezar odalar›ndaki arma¤anlar ile Akropol
alan›nda ortaya ç›kard›¤›m›z buluntular›n karfl›laflt›r›lmas› ve de¤erlendirilmesi yoluna gidilmifltir. Akropol
yap›lar›n›n yay›l›m alan›, ortaya ç›kar›lan oda ve salonlar›n niteli¤ini ve mimari düzenleme ve tekni¤ini ortaya
koymak di¤er bir amac›m›z olmufltur.
Yoncatepe’nin en yüksek kesiminde (2051) yer alan
Akropol alan›nda, E6, E7, F6, F7, G6, G7, H6,
açmalar›nda genifl kapsaml› kaz› çal›flmas› gerçeklefltirilmifltir.
Bugüne de¤in aç›lan mimarinin ana karakterini yaklafl›k
115 m2’lik bir alan› kaplayan kapal› avlu ve bunun
do¤usunda ve bat›s›nda yer alan ve bu avluya birer kap›
aç›kl›¤› ile ba¤l› küçük odalar ve bu odalar›n aç›ld›¤›
büyük boyutlu salonlar oluflturmaktad›r.
Pithoslu depo odas›na bat› yönden bir kap› ile ba¤l› F7I
odas›n›n, yine bir kap› aç›kl›¤› ile ba¤land›¤› bat›s›ndaki
alanda sürdürülen çal›flmalarda, kuzey-güney yönlü
yaklafl›k 14.30x8 m ölçülerinde, dikdörtgen planl› büyük
bir avlu ortaya ç›kar›lm›flt›r. Kum tafl›ndan, ince sal tafl›
levhalarla taban döflemesi düzenlenmifl olan kapal› avlu
niteli¤indeki alan›n kuzey ve bat› duvar diplerinde tafltan
ve s›vanm›fl kerpiç bloklar› ile yap›lm›fl sekiler ortaya
ç›kar›lm›flt›r. Ancak bu sekiler Urartu tap›nak avlular›ndaki sekilerden daha alçak ve dard›r. Çamur harç ile
örülmüfl duvarlar›n iç k›s›mlar›n›n krem renginde bir
s›va tabakas› ile s›vand›¤› anlafl›lm›flt›r.
Avlunun do¤u duvar›n›n kuzey kesiminde bu avlunun
ana girifli oldu¤u anlafl›lan bir kap› aç›kl›¤› saptanm›flt›r.
Geniflli¤i 2.91 m ve 3.20 m derinli¤inde olan kap› do¤u
yönde, her iki yanda yaklafl›k 25 cm iç k›sma do¤ru
dönerek devam etmektedir. Kap›n›n içe do¤ru girinti
yapt›¤› bu bölümlerin köflelerinde dip noktada her iki
yönde kap› sistemi ile ilgili 10x10 cm ölçülerinde aç›kl›klar mevcuttur. Bu aç›kl›klar kap› ahflap direklerinin
konuldu¤u yerlerdir. Çok büyük olas›l›kla bu ana
kap›n›n çift kanatl› oldu¤u anlafl›lmaktad›r.
Bu y›l ortaya ç›kard›¤›m›z F7III odas› Pithoslu salonun
önünde yer alan F7 I gibi, do¤usunda yer alan salon veya
depolara geçifli sa¤layan bir ön girifltir. Odan›n bat›
duvar›na aç›lm›fl 1.45 m geniflli¤inde ve 2.45 derinli¤inde bir aç›kl›k ile niteli¤i tam olarak saptanamayan fakat
bir hayli büyük boyutlu ve duvarlar›, bordo boya ile
geometrik ve bitkisel bezemelerle bezenmifl E6I salonuna geçifl sa¤lanmaktad›r. Yine bu oda, F 7 I odas› gibi,
do¤usunda yer alan genifl alana yani F7 II’ ye 1.40 m
KAZI - ARAfiTIRMA
geniflli¤inde ve 1.00 m derinli¤inde bir kap› aç›kl›¤› ile
ba¤l›d›r. Odadan, E6I bir salonuna ba¤lant›y› sa¤layan
geçifl bölümünün duvarlar›na birbirine paralel uzanan
bordo renkte bantlar›n üzerinde ve alt k›sm›nda baklava
dilimi biçiminde motiflerle süsleme yap›lm›flt›r.
F7 II alan›n›n kuzey k›sa duvar› üzerinde, 1.25 m
geniflli¤inde ve 1.75 m derinli¤inde bir kap› geçidi saptanm›flt›r (G6II). Taban› sal tafllar› ile oluflturulmufl kap›
geçiflinden sonra geçilen alan›n bat›s›nda yine 1.25 m
geniflli¤inde ve 1.55 m derinli¤inde, taban› sal tafllar› ile
oluflturulmufl bir kap› aç›kl›¤› ile ulafl›labilen G6I odas›
yer almaktad›r. 2.25x2.10 m ölçülerinde, kare planl› odan›n taban› avlu k›sm›nda oldu¤u gibi ince sal tafl› levhalarla kaplanm›flt›r.
F7II alan›na do¤u yönden girifli sa¤layan kap› geçiflinin
do¤usunda H6 ve G7 açmalar›nda sürdürdü¤ümüz
çal›flmalar sonucunda do¤u–bat› do¤rultusunda uzanan
bir duvar ve bu duvara bitiflik infla edilmifl olan yukar›da
söz etti¤imiz tafltan çamur harçla oluflturulmufl üst kata
ç›kan basamaklar tespit edilmifltir. 1.35 m geniflli¤inde,
37 cm derinli¤inde ve yaklafl›k 20 cm yüksekli¤inde
olan basamaklar do¤u yönüne do¤ru inmektedir.
Yoncatepe 2002 kaz› program› çerçevesinde Nekropol
alan›nda da kaz› çal›flmalar› sürdürülmüfl ve yeni mezar
alanlar›n›n saptanmas› amac› ile sondaj çal›flmalar›
yap›lm›flt›r.
Daha önceki y›llarda açm›fl oldu¤umuz M6 mezar›n›n
M6I ve M6II bölümlerindeki çal›flmalar bitirilmifl
topra¤a aç›lan ve içi sal tafl› levhalar› ile kapl› olan alana
güvenlik gerekçesi ile girilememiflti. 2002 kaz› sezonunda gerekli güvenlik önlemleri (duvar destekleri) al›nd›ktan sonra mezar odas›n›n bu bölümündeki çal›flmalara
devam edilmifltir. M6III olarak adland›rd›¤›m›z bölüm,
bu alt bölümün do¤uya do¤ru bir devam› niteli¤indedir.
Kalkerli topra¤a aç›lm›fl 2.60x1.98 ve 1.83 cm yüksekli¤inde yar›m daire bir plan gösteren bölüm hafif beflik
kemerlidir.
Bu alanda yer alan ve özellikle yerlefltirildikleri anlafl›lan sal tafl› levhalar kald›r›ld›¤›nda alt›nda yine köpek
gömüleri ile insan gömülerinin kemik parçalar›na rastlan›lm›flt›r. Oldukça kar›fl›k durumda ve üzerlerine sonradan bilinçli bir flekilde yerlefltirildi¤i anlafl›lan sal tafllar›
nedeniyle tahrip olmufl ve da¤›lm›fl durumdaki insan ve
hayvan kemikleri içinden amorf durumda tunç ve demir
parçalar› ile tümlenebilecek durumda çanak çömlek
parçalar› ortaya ç›kar›lm›flt›r. Mezar odas› di¤er mezar
odalar›nda oldu¤u gibi do¤uya do¤ru derinleflmekte ve
kalkerli topra¤a aç›lan bu bölümün en dip noktadaki
yüksekli¤i 1.85 cm’ye kadar ulaflmaktad›r.
F 16 plankaresinde, S 3. 2002 adl› 3x3 m ölçülerinde
do¤u bat› yönlü sondaj alan›nda sürdürülen kaz› çal›flmalar› s›ras›nda toprak yüzeyinin 30 cm alt›nda bir tafl
sand›k mezar ortaya ç›kar›lm›flt›r. 1.02 m uzunlu¤unda
(do¤u-bat›) ve 72 cm geniflli¤inde (kuzey-güney) ve 60
cm derinli¤inde olan sand›k mezar›n güney duvar›n›n
dip k›sm›nda sol yan›na yat›r›lm›fl bafl› do¤uya bakar
vaziyette ve hoker durumunda bir çocuk gömüsü
saptanm›flt›r.
F16 açmas›nda S3 2002, sondaj alan›n›n geniflletilmesi
sonucunda M7 tafl sand›k mezar›n›n yaklafl›k 75 cm
kuzey bat›s›nda, kuzeybat›, güneydo¤u do¤rultusunda
yerlefltirilmifl ve güney taraf› tafl dizileri ile desteklenmifl
ve dikine yerlefltirilmifl 1.5 m uzunlu¤unda dipten yaklafl›k 95 cm yüksekli¤inde bir sal tafl› blok ortaya
ç›kar›lm›flt›r. Bu alanda yürütülen çal›flmalar sonucunda
5 adet basit toprak gömünün yap›ld›¤› anlafl›lm›flt›r.
Oktay Belli
2002 Y›l› Afla¤› ve Yukar› Anzaf
Urartu Kaleleri Kaz›s›
Afla¤› ve Yukar› Anzaf Urartu Kaleleri, Van kentinin 11
km kuzeydo¤usunda yer almaktad›r. Afla¤› Anzaf Kalesi
Urartu Kral› ‹flpuini (M. Ö. 830-810), Yukar› Anzaf
Kalesi de bu kral›n o¤lu Menua (M. Ö. 810-786) taraf›ndan kurulmufltur. 6000 m2’lik bir alana kurulan Afla¤›
Anzaf Kalesi tümüyle askeri amaçl›, 60.000 m2’lik bir
alana kurulan Yukar› Anzaf Kalesi de, ekonomik ve
yönetim amaçl›d›r.
2000 y›l› kaz› çal›flmalar› sonucunda, kalenin en yüksek
kesiminde bulunan Haldi Tap›nak avlusunun en kuzeybat› uç noktas›nda ortaya ç›kar›lan pithoslu ve pithossuz
depo odalar›, Tap›nak avlusunun kuzeyinin tümüyle
depo odalar› ile kapl› oldu¤unu göstermiflti. Tafl temel
üzerine kerpiçten yan yana yap›lan depo odalar›n›n,
birbirleriyle birer kap› arac›l›¤›yla ba¤lant›l› oldu¤u
anlafl›lmaktad›r.
Depo odalar›n›n bulundu¤u kesimin deniz seviyesinden
yüksekli¤i ortalama 1975 m’dir. Odalar›n hemen kuzey
k›sm› ise, dik ve e¤imli bir flekilde afla¤›daki kuzey
surlar›na do¤ru inmekte ve 1920 m koduna düflmektedir.
Depo odalar›n›n en önemli özelli¤i, birbirleriyle birer
küçük kap› geçiflleriyle ba¤lant›lar›n›n yan› s›ra, güney
duvarlar› üzerinde de bir baflka odaya geçifli sa¤layan
birer küçük kap› bofllu¤unun bulunmufl olmas›d›r.
2001 y›l› kaz› çal›flmalar›nda ortaya ç›kard›¤›m›z I no’lu
pithoslu depo odas›n›n güneyinde yer alan küçük oda,
2.60x4.20 m ölçülerindedir. fiimdilik geçici olarak I
no’lu ara koridor olarak adland›rd›¤›m›z bu küçük
odan›n güneydo¤u duvar› üzerinde bulunan 1 m geniflli¤indeki kap› bofllu¤u, bu odan›n güneyindeki oda ile
ba¤lant›l› oldu¤unu göstermektedir. Ayr›ca bu oda
kuzeyindeki I no’lu pithoslu depo odas› ile de bir kap›
bofllu¤u ile ba¤lant› içindedir.
I no’lu ara koridorun do¤usunda bulunan ve II no’lu
pithoslu depo odas›n›n güneyinde ortaya ç›kard›¤›m›z
2.5x5 m büyüklü¤ündeki oday›, II no’lu ara koridor
olarak adland›rd›k. I no’lu ara koridor ile bu odan›n
aras›nda, 1.5 m geniflli¤inde kerpiçten yap›lm›fl çok
sa¤lam bir ara duvar bulunmaktad›r. Bu küçük odan›n
duvarlar›n›n da temellerinin tafltan ve üst k›s›mlar›n›n
tümüyle kerpiçten yap›ld›¤› ve beyaz badanal› oldu¤u
15
KAZI - ARAfiTIRMA
görülmüfltür. Bu ara koridordan güneydeki odaya geçit
veren bir kap› saptanm›flt›r. Ortalama 1.5 m geniflli¤indeki kap›, odan›n güneydo¤u köflesine yak›nd›r ve di¤er
koridorlardaki kap›lar›n en geniflidir.
II no’lu küçük ara koridorun do¤usunda ve III no’lu
büyük depo odas›n›n güneyinde ortaya ç›kard›¤›m›z
2.5x6 m büyüklü¤ündeki oday› da, III no’lu ara koridor
olarak adland›rd›k. II. no’lu ara koridor ile bu oda aras›nda
yine 1.5 m geniflli¤inde kerpiçten yap›lm›fl çok sa¤lam
bir ara duvar bulunmaktad›r. III no’lu depo odas›n›n
güney duvar›ndan bu ara koridora aç›lan bir kap›
bofllu¤u saptanm›flt›. Di¤er ara koridorlar›n duvarlar›
gibi, bu odan›n duvarlar› da temelleri tafltan ve üst k›s›mlar› da tümüyle kerpiçten yap›lm›fl ve beyaz badana ile
s›vanm›flt›r. Kaz› çal›flmalar› sonucunda koridorun
güney duvar›n›n orta k›sm›na do¤ru 1.20 m geniflli¤inde
bir kap› bofllu¤u daha saptanm›flt›r. Kap›n›n güneyde yer
alan Büyük Salona aç›ld›¤› anlafl›lmaktad›r
III no’lu ara koridorun do¤usunda ve IV no’lu büyük
depo odas›n›n güneyinde ortaya ç›kard›¤›m›z 2.5x5 m
büyüklü¤ündeki oday› da, IV no’lu ara koridor olarak
adland›rd›k. Bu odan›n da güney duvar› üzerinde ve
duvar›n hemen hemen orta k›sm›na do¤ru bir kap›
bofllu¤u saptanm›flt›r.
Kuzey-güney do¤rultusunda uzanan V no’lu koridor,
do¤u-bat› do¤rultusunda uzanan ara koridora k›yasla
hem daha genifl, hem de çok uzundur. 2.5 m geniflli¤indeki koridorun çok uzun olmas› ve bat›s›ndaki di¤er
odalar›n bu koridora aç›lmas›, bunun di¤er depo odalar›
içinde ana koridor özelli¤ine sahip oldu¤unu göstermektedir. An›tsal bir görünüme sahip olan bu koridor,
V no’lu depo odas›n›n güneyinde yer almaktad›r. Bu
koridordan kuzeyde yer alan V no’lu odaya, 3.5-4 m’lik
bir kod fark›ndan dolay› 6 basamakla inilmektedir.
V no’lu depo odas›ndan, güneyde yer alan ana koridora
basamaklarla ç›k›lmakta ve çift kanatl› oldu¤u anlafl›lan
bir ahflap kap› geçildikten sonra ulafl›labilmektedir.
2001 y›l› kaz› çal›flmalar›nda, kuzey-güney do¤rultusunda uzanan bu koridorun güneye do¤ru 10. metresinde,
1 m geniflli¤inde ve 1 m kal›nl›¤›nda bir duvar ç›k›nt›s›
bulunmaktad›r. Bu ç›k›nt›n›n 1.40 m geniflli¤indeki bir
kap› geçidinin bat›daki yan duvar› oldu¤u anlafl›lm›flt›r.
Bunun karfl›s›nda, yani do¤usundaki duvar›n önünde ise
20 cm’lik bir ç›k›nt› bulunmaktad›r. Koridor duvarlar›
gibi bu ç›k›nt›lar da kerpiçten yap›lm›flt›r. Kap› geçidinin
30 cm güneyinde ve koridorun bat› duvar› üzerinde 1.5
m geniflli¤inde bir kap› geçidinin varl›¤› saptanm›flt›r. Bu
kap› bat›daki bir odaya aç›lmaktad›r. Kap› geçidinden
güneye do¤ru devam eden kaz› çal›flmalar› s›ras›nda,
koridorun 15 m’lik bir k›sm› tümüyle boflalt›lm›flt›r.
Temelleri tafltan ve üst k›sm› da kerpiçten yap›lan koridorun duvarlar› beyaz badana ile s›vanm›flt›r. Mevcut
toprak seviyesinden 4.10 m derinli¤e inildikten sonra,
ancak tabana ulafl›labilmifltir. S›k›flt›r›lm›fl kilden yap›lan
taban döflemesinin içine, yuvarlak çak›l tafllar›n›n gömüldü¤ü görülmüfltür. Bir elma büyüklü¤ündeki çak›l
tafllar›n›n taban döflemesine gömülmesiyle, oldukça
sa¤lam bir zemin elde edilmifltir.
16
Ana koridorun en ilginç kaz› buluntusunu ise, çivi yaz›l›
kil tablet oluflturmaktad›r. 2001 y›l› kaz› çal›flmalar›nda
da bu koridordan 1 adet çivi yaz›l› kil tablet bulunmufltu. Kil tabletin ön ve arka yüzünde 4 sat›rl›k bir çivi
yaz›s› bulunmakta, alt k›sm›nda ise bir mühür bask› yer
almaktad›r.
Kaz› çal›flmalar›n›n ilerlemesiyle dikdörtgen planl›
büyük bir salon (VI) ortaya ç›kar›lm›flt›r. Kuzeyde bulunan IV ve III no’lu ara koridorlar›n güney duvarlar›ndan
birer kap› ile bu büyük salonu aç›ld›klar› görülmüfltür.
Salonun güney duvar› üzerinde yan yana üç adet nifl
bulunmaktad›r. Her üç niflin de üst k›sm› kavislidir. Yine
güney duvar› üzerinde, kandilin konuldu¤u küçük bir nifl
bulunmaktad›r. Salonun taban döflemesi, s›k›flt›r›lm›fl
kilden yap›lm›flt›r. Odan›n ortas›na do¤ru dört adet sütun
kaidesi bulunmufltur, ancak bunlardan yaln›zca iki tanesi in situ’ dur.
Gerek I-V no’lu ara koridorlar›n içinden, gerekse Büyük
Salon ile VI no’lu Ana koridorun içinden çok say›da
çanak çömlek parçalar› ile tümlenebilecek durumda k›r›k
küçük testiler, kaseler, çanaklar ve çömlekler ortaya ç›kar›lm›flt›r. Bunlar›n yan› s›ra sözünü etti¤imiz odalar›n
içinden bazalt ve kumtafl›ndan yap›lm›fl ezgi tafllar› ile
kaplar›, bile¤i tafllar›, a¤›rflaklar, dokuma aleti ve b›z
bulunmufltur. Dokuma aleti ile b›z demirden yap›lm›flt›r.
Dokuma aletleri ile ezgi tafllar› ve kaplar›, bu odalar›n
gerçek anlamda üretime yönelik atölye odalar› olarak
kullan›ld›¤›n› göstermektedir.
V no’lu küçük koridordan çok say›da demir ve bronzdan
yap›lm›fl ok uçlar› ve k›l›ç parçalar› ortaya ç›kar›lm›flt›r.
Burada ilginç olan bulunan baz› demir ok uçlar›n›n çift
mahmuzlu olmas›d›r. Urartu sanat›nda flimdiye kadar
benzerine rastlan›lmayan mahmuzlu demir ok uçlar›,
Urartu silah türlerini zenginlefltirmektedir. Ayn› zamanda çift mahmuzlu demir ok uçlar›, Urartu demircilik
teknolojisinin ne denli geliflti¤ini de aç›kça göstermektedir.
Oktay Belli
Tilmen Höyük Onar›m ve Çevre
Düzenlemesi Çal›flmalar› - 2002
‹.Ü. Edebiyat Fakültesi –o zamanki ad›yla– ‘Eski
Önasya Dilleri ve Kültürleri Bölümü’ Baflkan› Prof. Dr.
U. Bahad›r Alk›m’›n yönetiminde bir bilim kurulu,
1955-1972 y›llar› aras›nda ‹slahiye Bölgesi’nde çok
kapsaml› bir arkeolojik araflt›rma program› yürütmüfltü.
Bu program uyar›nca, önce 1955-1958 y›llar›nda bölge
gezilerek tüm ören yerlerinde yüzey araflt›rmalar›
gerçeklefltirilmifl, bu çal›flmalar› izleyen y›llarda, 19581960 aras›nda Yesemek Heykeltrafll›k Atölyesi’nde
kaz›lar yap›lm›flt›. Yesemek çal›flmalar› devam ederken,
1959 y›l›nda, Tilmen Höyük’te kaz›lara geçilmifl, 1964’e
kadar Tilmen’de çal›fl›lm›flt›. Ayn› y›l kaz›lara ara verilerek Gedikli-Karahöyük’te çal›flmalara bafllanm›fl ve
1967 y›l›nda bu höyükteki kaz›lar bitirilmiflti. 1969’da
tekrar Tilmen Höyük’e dönen kaz› kurulu, 4 y›l daha
höyükte çal›flm›fl ve 1972’de bölge terkedilmiflti.
KAZI - ARAfiTIRMA
Tilmen Höyük, Saray Kap›s›
Tilmen Höyük, Gaziantep’e ba¤l› ‹slahiye ilçesinin
10 km kadar do¤usunda, ortalama 200 m çap›nda ve
21 m yükseklikte bir ‘Höyük’ ile, bat›ya do¤ru uzanan,
160 m uzunlukta, 110 m genifllikte ve 4 m yükseklikte
bir ‘Teras’tan oluflmufltur. Kaz›lar a¤›rl›kl› olarak
höyü¤ün 15.000 m2’ye yaklaflan düz tepe kesiminin
güneyinde, genifl alanlarda gelifltirilmifl ve M.Ö. 2. bin
y›l›n›n ilk yar›s›na ait oldu¤u ve k›sa zaman aral›klar›yla yap›ld›¤› anlafl›lan bir ‘Saray’ ile ona ba¤l› baz›
binalar ortaya ç›kart›lm›flt›. An›tsal nitelikli bu yap›lardan baflka, ‘Höyü¤ü’ çeviren bir iç surla, teras› da içine
alacak flekilde tüm yerleflmeyi çevreleyen d›fl surlar
büyük oranda, kentin do¤usunda yer alan bir ‘D›fl Sur
Kap›s›’ ile ‘Höyük’e girifli sa¤layan bir ‘‹ç Sur Kap›s›’
da hemen tamam›yla kaz›lm›flt›. ‘Teras’taki ‘Afla¤›
Kent’in içinde ise, sur sistemi d›fl›nda, çok k›s›tl› alanlarda çal›fl›lm›flt›. Höyükteki daha erken dönemlere ait
yerleflmeler ise, tepede, saray avlusunda yap›lan bir
derinlik sondaj›nda araflt›r›lm›flt›.
Kaz›lar›n bitirildi¤i 1972 y›l›ndan sonra, höyük ve tafl›nmaz arkeolojik kal›nt›lar, k›sa süre bir ‘Örenyeri
Bekçisi’ taraf›ndan korunmufltu. Ancak daha sonra
harabe bekçisiz kalm›fl, bu süre içinde höyü¤ün etraf›ndan akmakta olan bir dereden yararlan›lmak üzere, yak›n
çevredeki tarlalar›n sulanmas› için yeni kanallar aç›lm›fl,
höyük etraf›ndaki –büyük olas›l›kla tarihöncesi dönemlerden gelen– kanallar bozulmufl, su sistemi tümüyle
de¤iflmiflti. Bunlar›n yan› s›ra, tepedeki kaz›larda hemen
tamam›yla sa¤lam durumda ortaya ç›kart›lm›fl olan
Saray’›n duvarlar›n›n ve an›tsal kap›s›n›n alt k›s›mlar›n›
kaplayan, bazalttan kesilmifl tafl levhalar›n hemen hepsi
bilinçli flekilde y›k›lm›fl, baz› mimari kal›nt›lar da,
‘antikac›’lar taraf›ndan büyük oranda tahrip edilmiflti.
2001 y›l›nda Tilmen’e yapt›¤›m›z bir gezi s›ras›nda, ören
yerindeki y›k›m›n çok daha büyük boyutlara ulaflt›¤›n›
gördük. Tilmen’in do¤u kenar›na, sulama amaçl› küçük
bir baraj yap›lm›fl ve arkas›nda bir göl oluflmufltu. Baraj
gövdesi höyü¤ün ortalar›na kadar yükselmifl ve üzerinden
bir de yol geçirilmiflti. Baraj gövdesi ve yol nedeniyle
höyü¤ün bu kesiminde bulunan sa¤lam durumdaki
surlarda büyük bir tahribat oluflmufl, barajda yaz aylar›n-
da biriktirilen su nedeniyle de, höyü¤ün kuzeydo¤u ve
kuzey kenarlar›na geçmek veya o kesimdeki mimarl›k
kal›nt›lar›n› görmek olanaks›zlaflm›flt›. Bu büyük tahribat›n yan› s›ra, höyü¤ün do¤usunda çok iri tafllarla
örülen ve iki-üç s›ras› sa¤lam durumda günümüze kadar
gelmifl olan kent ana girifl kap›s›n›n iki yan›ndaki
kulelerin hemen bütün tafllar› buldozerlerle bozulmufl ve
bu an›tsal kap› tümüyle ortadan kald›r›lm›flt›. Üstüne
üstlük, su kanallar›n› derinlefltirmek için gerçeklefltirilen
bir dizi operasyon s›ras›nda ç›kart›lan tafl ve çamur
höyü¤ün kuzey ve do¤u kenarlar›na y›¤›lm›fl, höyü¤ün bu kesimlerinde, sur sisteminin önceleri oldukça
sa¤lam haldeki alt s›ra tafllar›, hiçbir flekilde görülemeyecek bir hale gelmiflti.
Bu bilinçli ve bilinçsiz tahribattan baflka, kaz›lardan
sonra geçen süre içinde, kaz›lm›fl olan alanlarda yo¤un
bir a¤açlanma olmufl ve kaz› alanlar›, adeta içine girilemez bir orman haline gelmiflti.
2002’de, Türkiye Seyahat Acentalar› Birli¤i (TÜRSAB),
ülkemiz ve özellikle de Gaziantep Bölgesi turizmi için
çok önemli bir merkez niteli¤inde olan, ancak bilimsel
kaz›lar›n bitiminden 30 y›l sonra büyük oranda y›k›lm›fl,
bozulmufl ve periflan duruma gelmifl, ayr›ca yol koflullar›
nedeniyle ulafl›lmas› da son derece zor olan Tilmen
Höyük’teki arkeolojik buluntular›n, olanaklar ölçüsünde
onar›lmas› ve gerekli çevre düzenleme çal›flmalar›n›n
yap›lmas› konusundaki önerimizi kabul etti. TÜRSAB
Baflkanl›¤›, bilimsel kaz›lara bafltan sona kat›lm›fl biri
olarak haz›rlad›¤›m›z ‘Tilmen Höyük Onar›m ve Çevre
Düzenlemesi Projesi’ni, Kültür Bakanl›¤› An›tlar ve
Müzeler Genel Müdürlü¤ü’ne iletti. An›tlar ve Müzeler
Genel Müdürlü¤ü, Gaziantep Müzesi Müdürlü¤ü’nün
baflkanl›¤›nda, bizim bilimsel yönetimimizde olmak
üzere, projenin gerçekleflmesine izin verdi. Bu çal›flma
ile, uzun y›llar önce yap›lan bilimsel araflt›rmalar s›ras›nda ortaya ç›kart›lan, ola¤anüstü de¤erdeki tafl›nmaz arkeolojik eserlerin, hem meslektafllar›m›z›n, hem de ören
yerini görmek isteyecek konuklar›n gezip anlamalar›na
olanak sa¤lanmak istendi.
TÜRSAB taraf›ndan bafllat›lan çal›flmalar, höyükte oluflmufl bütün bu olumsuzluklar› olanaklar ölçüsünde gidermeyi amaçl›yordu. 2002 Haziran ve Ekim aylar›nda
Tilmen’de toplam 40 gün çal›fl›ld›. Bu çal›flmalar sonunda ‘Saray’ ve çevresindeki binalarla, do¤u yamaçta
oldukça sa¤lam durumdaki merdivenli iç kent kap›s›
büyük oranda eski haline getirilmifl, kuzey surlara
aç›lm›fl olan ikincil bir kap› onar›lm›fl, çok harap durumdaki ‘D›fl Kent Kap›s›’ da olanaklar ölçüsünde düzenlenmifltir. Bu çal›flmalar s›ras›nda ayr›ca iç ve d›fl surun
de¤iflik yerlerindeki yo¤un a¤aç, fundal›k ve çal›l›k
örtüsü gerekti¤i ölçüde kald›r›lm›fl, kap›lar›n ve çok iri
tafllarla örülmüfl surlar›n ön k›s›mlar› görülebilir hale
getirilmifltir.
Mimari onar›m ve bitki örtüsünün kald›r›lmas› çal›flmalar›na paralel olarak, höyü¤ün gezilmesi için yürüyüfl
yollar› da yap›lm›flt›r. Böylece Tilmen Höyük’te kaz›lar
sonras› oluflan her türde tahribat bir oranda giderilmifl ve
17
KAZI - ARAfiTIRMA
kaz› alanlar› ve mimarl›k eserleri oldukça iyi anlafl›l›r
duruma gelmifltir.
Tilmen’deki onar›m ve düzenleme çal›flmalar›n›n tüm
giderleri, TÜRSAB taraf›ndan karfl›lanm›flt›r. Höyü¤e
ulaflmak için, uzun süre önce aç›lm›fl, dar ve çok kötü
durumdaki yol da, Gaziantep Valili¤i ve ‹slahiye
Kaymakaml›¤›’n›n ilgisi ile onar›lm›flt›r. Bu projede
eme¤i geçenlerin hepsine, ancak özellikle TÜRSAB
Baflkan› Say›n Baflaran Ulusoy’a, Gaziantep Valisi Say›n
Erhan Tanju’ya ve ‹slahiye Kaymakam› Say›n ‹lhan
Uran’a içten teflekkürlerimi sunuyorum. Bu kurum ve
de¤erli yöneticilerin yak›n ilgileri ile, ülkemizin görsel
aç›dan, abart›s›z en görkemli yerleflmelerinden biri olan
Tilmen, bir y›k›nt› halinden kurtulmufl, bu utan›lacak
görünüm büyük oranda giderilmifltir.
Y›llarca, yerli ve yabanc› pek çok meslektafl›m›n görmek
isteyip ulaflamad›klar›n›, gidebilenlerin de hiç bir fley
göremediklerini, anlayamad›klar›n› söyledikleri Tilmen
Höyük’ün, art›k her isteyenin ulaflabilece¤i ve arkeolojik
belgelerinin rahatça izleyebilece¤i bir konuma gelmifl
olmas›ndan dolay› son derece mutluyuz.
Tilmen Höyük Onar›m ve Çevre Düzenlemesi Projesi’ne
2003 y›l›nda da devam edilecektir.
Refik Duru
Mezraa-Teleilat
fianl›urfa Birecik ilçesinde Neolitik ve Demir Ça¤
kültürlerine tarihlenen Mezraa-Teleilat Höyü¤ü F›rat
Nehri’nin sol k›y›s›nda yer al›yor. Demir Ça¤ için önemli bir buluntu yeri olan höyükte Pers-Akhamenid dönemine ait çok say›daki süvari ve at heykelci¤i ile bulleler,
buras›n›n önemli bir merkez oldu¤unu gösterirken daha
alttaki Yeni Asur dönemi ise olas› bir ‘saray’ kompleksi
ile temsil ediliyor. Anadolu’da aç›¤a ç›kart›lm›fl en
kapsaml› Asur yap›s› durumundaki bu yap› ile MezraaTeleilat Kargam›fl gibi büyük bir merkezin yak›n›nda
önemli bir yerleflme niteli¤i tafl›yor.
Yak›ndo¤u Çanak Çömlekli Neolitik Dönemi için önemli sonuçlara ulafl›lan Mezraa-Teleilat’ta en eski çanak
çömle¤in kullan›m›ndan, Halaf Dönemi’nin bafllang›c›na kadar olan süreç, iyi korunmufl mimari ve tan›mlanabilir buluntu topluluklar›yla ortaya ç›kar›lm›flt›r.
Bunlarla birlikte, bölgeden çok az bilinen ve “impresso”
olarak adland›r›lan çanak çömlek türünün de, en zengin
çeflitlemesi ortaya ç›km›flt›r. Di¤er taraftan Yak›n
Do¤u’da bir kültürel gerileme dönemi olarak görülen
Son Neolitik Ça¤’da, Mezraa-Teleilat yerleflmesinin
geliflkin özellikler gösterdi¤i ve PPNB-Çanak Çömleksiz Neolitik Dönem’den kalma yap› planlar› gibi birçok
ögeyi sürdürdü¤ü görülür. Daha da ilginç olan, bu
süregelen özelliklerin, “geçifl dönemi” olarak tan›mlad›¤›m›z bir kesintiden sonra görülmesidir.
Çanak Çömlekli Neolitik Ça¤ tabakalar›n›n hemen
alt›nda ortaya ç›kar›lan Çanak Çömlekli-Çanak Çömlek18
siz Neolitik Geçifl Dönemi flimdiye kadar Yak›ndo¤u’da
hiçbir yerleflmeden bilinmeyen bir süreci yans›tmaktad›r.
4 yap› kat› ile temsil edilen bu süreçte çanak çömlek
ilkel görünümlü olan ‹lk Neolitik tabakalardan tümüyle
farkl› özellikler gösteren Koyu Yüzlü Açk›l› türündedir.
Bu da çanak çömle¤in baflka bir bölgede, olas›l›kla daha
bat›da bulundu¤unu ve F›rat havzas›na ithal olarak
geldi¤ini göstermektedir. Mezraa-Teleilat Höyü¤ü’nün
ilk yerleflimcilerine ait Çanak Çömleksiz Neolitik
Dönem ise en az 4 tabaka ile temsil edilmektedir. Bu
döneme iliflkin çal›flmalar flimdilik çok dar bir alanda
sürdürülmektedir.
Mezraa-Teleilat Höyü¤ü’ne ait henüz 14C tarihleri
bulunmamakla birlikte buradaki yerleflmenin M.Ö. 8 bin
y›llar›nda, Çanak Çömleksiz Neolitik B Dönemi’nde
bafllad›¤› anlafl›lmaktad›r. Bu ilk yerleflimin M.Ö. 5500
y›llar›na kadar 2500 y›l boyunca kesintisiz olarak
sürdü¤ü ve daha sonra yaklafl›k 4500 y›l boyunca
terkedildikten sonra Demir Ça¤’›n bafllar›nda ikinci kez
çok farkl› bir kültür taraf›ndan iskan edildi¤i ortaya ç›km›flt›r.
Necmi Karul
2002 Kizzuwatna Araflt›rmalar› I
Adana Çukurova Üniversitesi Arkeoloji Bölümü taraf›ndan gerçeklefltirilen “Adana ‹li ve Çevresi Arkeolojik
Yüzey Araflt›rmalar› I (Tufanbeyli)” projesinin ana
amaçlar›ndan biri olan Kizzuwatna Araflt›rmalar› Tufanbeyli ve çevresinde sürdürüldü. Çal›flmalar›m›zda bu
ilçelerin bir kültür envanterinin ç›kart›lmas›n›n yan›s›ra,
özellikle M.Ö. 2. bin yerleflme birimlerinin tespit
edilmesi amaçland›.
Adana iline ba¤l› Tufanbeyli ilçesi (1958 y›l›na kadar
Höketçe nahiyesi, 1967 y›l›na kadar ise Ma¤ara), Adana’n›n 196 km kuzeyi, Kayseri’nin 178 km, Kültepe’nin
ise 198 km güneydo¤usunda deniz seviyesinden 1474 m
yüksekte yer al›r ve 964 km2’lik bir alan› kaplar.
Kizzuwatna araflt›rmalar› filolojik yaklafl›mlar d›fl›nda
pek de dayanak gösterilmeden sürdürüldü. Özellikle
Tufanbeyli-fiar’da yer alan Antik Komana Kenti,
Kummanni ile lokalize edildi. Buna dayanarak Kummani’nin yak›nlar›nda bulunmas› gereken Lawazantiya gibi
Kizzuwatna kentleri bu bölgelerde arand›.
2002 y›l› arazi çal›flmalar›m›za göre, henüz elimizde fiar
köyü merkezinde M.Ö. 2. biny›l malzemesi yoktur,
ancak köy s›n›rlar› içinde yer alan K›ç›k›r›k’ta M.Ö. 2.
biny›l malzemesi tan›mlanmaya bafllam›flt›r. Biz de
birçok araflt›r›c› gibi, flimdilik kutsal kent Kummanni’nin fiar merkezinde veya çok yak›n›nda oldu¤una ve
hatta defineci çukurlar›ndan izleyebildi¤imize göre de,
en az 4 m’nin alt›nda olabilece¤ini düflünüyoruz. Bunun
d›fl›nda, Kummanni’nin dini yap›lar›n›n ise düzlük alanlarda aranmas› gerekti¤ine biz de kat›l›yoruz ve bunun
için en uygun alan›n da K›ç›k›r›k Mevki oldu¤unu
düflünüyoruz.
KAZI - ARAfiTIRMA
PREH‹STOR‹K
Küçük Sar› Fak›
Bastamba Tepesi
Çürükkale
Gala Tepe
K›ç›k›r›k
Köyün Önü Höyük
Yass› P›nar
Yonca Tomas
Sö¤ütlü P›nar
Dere Tepe
Maf›ll› Tepe
Cinli Mezar Tepe
KLAS‹K
Küçük Sar› Fak› Tepe
Damlal› köyü Üstü S›rt›
Ören Yeri
Mahmutun Evsin S›rt›
Kürt P›nar›
Nohut Tepe
Oluklu Yuvas› S›rt›
Çürükkale
Pars›k Tepe
Gala Tepe
Kavak Yerleflim
K›ç›k›r›k Nympheum
Osman P›nar›
Çatal Tepe
Orta Tomas Tepe
fiarköy
Köyün Önü Höyük
Helay Tepe
Çerkezkayap›nar köyü
Belinbafl› Mevki
Sar›p›nar
Uzun Tepe
Yonca Tomas
Kuyucak
Mahullu (Maf›ll›) Tepe
Köristan Mevki
Çiftlik Tepe
Kayarc›k Kale Tepe
NEKROPOL
Ordu Yeri
A¤a Efendinin Yokuflu
Kürt P›nar›
Hac› Ali’nin Yaylas›
Acarlar›n K›fllas›
Güvercinlik
Kahlar›n Yaylas›
Kayal›çam Tepe
Çaml› Tomas Tepe
Oluklu Yuvas› S›rt› Nekropol
Demiroluk köyü
Pars›k Tepe
Akgedik Tepe
K›ç›k›r›k
Osman P›nar›
Çatal Tepe
Orta Tomas Tepe
Çerkezkayap›nar köyü
Belinbafl› Mevki
Mine P›nar
Kefliflin Höyük
Bunsuz Mevki
Arpac›k
Karafatma Tepesi
Boyaman Mevki
Ören Yeri
Tufanbeyli s›n›rlar› içinde sürdürdü¤ümüz araflt›rmalarda, ilçe harita üzerinde 10 ayr› bölgeye ayr›ld› ve her bir
bölge ayr›nt›l› olarak incelendi. Bölgede Paleolitik
Ça¤’dan Orta Ça¤’a kadar pek arkeolojik kal›nt› tespit
edildi.
Paleolitik Ça¤ Tufanbeyli’de yo¤un olarak tespit edilmifltir. Alt, Orta ve Üst Paleolitik kesintisiz olarak Bastamba
Tepe’sinde izlenirken, Çürükkale ve Gala Tepe’de Orta
Paleolitik tipte buluntular, Cinli Mezar Tepe, Çürükkale
ve Yoncal› Tomas’ta Epipaleolitik buluntular, K›ç›k›r›k
ve Cinli Mezar Tepe’de Neolitik görünümlü buluntular
tespit edilmifltir.
Tufanbeyli’de ETÇ yerleflimleri Küçük Sar› Fak›, Yass›
P›nar, Çürükkale ve K›ç›k›r›k’ta tespit edilmifltir. Küçük
Sar› Fak› küçük bir höyük görünümündeyken, Yass›
P›nar tesviyeye u¤ram›fl, yukar›dan ne kadar inildi¤ini
saptayamad›¤›m›z ama kesitte yar›s› zemin seviyesine
kadar indirilmifl bir höyük, Çürükkale ve K›ç›k›r›k ise
birer düz iskan görünümündedir. M.Ö. 2. biny›l, Gala
Tepe, K›ç›k›r›k, Küçük Sar› Fak› ve Bozgüney’de tespit
edilmifl, K›ç›k›r›k’ta güneyden ithal parçalar görülürken
di¤er yerleflimler de yerli gelenekli seramikler bulunmufltur. Demir Ça¤› buluntular› Gala Tepe, Küçük Sar›
Fak›’da yo¤un olarak ele geçmifltir.
Gala Tepe Sar›z Irma¤› boyunca afla¤› do¤ru inen M.Ö.
2. bin ve M.Ö. 1. binin ilk yar›s›na ait yerleflmelerden bir
ORTAÇA⁄
Mahmutun Evsin S›rt›
Pars›k Tepe
Osman P›nar›
Çatal Tepe
Orta Tomas Tepe
fiarköy
Pekmezli köyü
Gavur Namaz›
Eylenbey
Kemikli Ma¤ara
Emirgazi Kale Tepe
Boyaman Mevki
Yüzbafl› Gedi¤i
tanesidir. Orta büyüklükte bir tepe olan Gala Tepe, su
kaynaklar›na olan yak›nl›¤›, savunmaya uygun co¤rafyas› ile Sar›z Kurudere Tepe ile benzerdir ve Kayseri’den
güneye do¤ru Kurudere, Kemer ve Yeflilkent ile gelen
yolun Tufanbeyli halkas› olma özelli¤ini gösterir. Tepe
üzerinde tespit edilen mühür bask›l› bir Eski Hitit
Dönemi pitos a¤z› parças› ve ayn› döneme ait seramikler
ile bir Hitit yerleflimi görünümündedir.
Klasik ça¤larda Tufanbeyli’de yo¤un olarak yerleflime
sahne olmufltur. Ço¤unlu¤u küçük birer köy durumunda
olan bu yerleflmeler Kapadokya Komanas›’n›n etraf›nda
ana kenti besleyen arterler gibi durmaktad›rlar. Konumu
ve buluntular› ile Kapadokya Komana’s› di¤er Hellenistik ve Roma kentlerinden ayr›lmaktad›r. Rahipler Kenti
özelli¤i Komana’ya daha mistik bir hava vermifl, co¤rafya bunu desteklemifl, oluflan devasa çeflitlilik ve büyüklükteki mezarl›k alanlar, bu kenti yaflayan bir kentten
daha çok ölümün ve öteki dünyan›n hissedildi¤i farkl›
boyutta bir mekan haline getirmifl gibi durmaktad›r.
Hellenistik Ça¤ serami¤i Megara Kaselerinden, RedGlazed Ware tekni¤iyle yap›lan madeni kap taklidi
seramiklere, bezemeli ve bezemesiz mutfak kaplar›ndan,
çeflitli koku ve süs kaplar›na kadar pek çok çeflitlilikte ve
iyi kalitededir. Roma Ça¤› seramikleri ise daha çok yerel
özellik gösterir. Az miktarda Terra – Sigillata gibi
kaliteli ve ithal seramiklerin bulunuflu bu dönemde d›fla
pek de aç›k olmayan bir kent izlenimi vermektedir.
19
KAZI - ARAfiTIRMA
2003 senesinde Kuzey Kizzuwatna’da (Kayseri Develi
ve Sar›z, Adana Tufanbeyli, Saimbeyli ve Feke’de)
çal›flmalar›n devam ettirilmesi planlanm›flt›r.
K.Serdar Girginer-Engin Yüksel
2002 Y›l› Güney Aiolis Yüzey
Araflt›rmalar›
2001 y›l›nda Prof. Dr. A. Erkanal baflkanl›¤›nda
bafllanan Güney Aiolis Yüzey Araflt›rmalar›’na, 2002
y›l›nda da Yard. Doç. Dr. K. ‹ren, Arafl. Gör. H. Bulut ve
‹. Hasda¤l›, arkeologlar L. Çimen, B. Yalç›n ve
C. Çokal’dan oluflan bir ekiple devam edilmifltir. Ziyaret
edilen yerlerin özellikle mümkün olan en genifl ölçülerde
dokümantasyonuna özen gösterilen çal›flmalar›m›z
1 Eylül tarihinden bafllayarak bir ay sürmüfltür.
Yo¤un olarak Hatundere köyü ve çevresinde yap›lan
çal›flmalar sonucunda, Küçükkaletepesi’nde Geç Geometrik’ten Bizans Ça¤›’na kadar, Eflektepesi’nde Arkaik
Ça¤’dan M.Ö. 4. yy’a kadar, Alabahçetepesi ve çevresinde Arkaik Ça¤’dan Bizans Ça¤›’na kadar, Büyükkaletepesi’nde M.Ö. 4 yy ve Bizans Ça¤›’na ait,
Kocakule’de Roma Ça¤›’na ait, Efey›k›¤› ve Kar›larmezar› Mevkii’nde Roma ve Bizans Ça¤›’na ait,
Kilisey›k›¤›, Kiremitlik ve Karagöl mevkiinde Bizans
Ça¤›’na ait yerleflimler saptanm›fl ve çizilip, foto¤raflanarak belgelenmifllerdir. Ayr›ca yörede yap›lan çal›flmalar sonucunda bir s›n›r iflareti ve kaya kabartmas› belgelenmifltir. Çevrede çok say›da eski oldu¤u belli olan yol
kal›nt›s›n›n bulunmas› ve hemen hemen her tepenin
üzerinde bir tahkimat›n olmas› Hatundere köyünün
içinde bulundu¤u eski volkanik kraterin denize uzanan
ticaret yollar›n›n kesiflti¤i noktalardan bir tanesi
oldu¤unu düflündürtmüfltür. Yukar›da sözü edilen bütün
yerleflimler definecilerin yo¤un sald›r›lar›na maruz
kalm›flt›r. Özellikle Geç Geometrik Ça¤’dan beri iskan
gören ve oldukça korunmufl sur duvarlar›yla Küçükkale
ve hemen güneyindeki Arkaik ve Klasik Ça¤ sur duvarlar› korunmufl bulunan Eflektepesi, bu bölgedeki önemli
yerleflmelerden olmal›d›r; yo¤un defineci tahribat›ndan
onlar da nasiplerin ald›klar› için bir an önce korunmalar›n› kolaylaflt›rmak amac›yla bu iki tepe sit alan› içine
al›nmal›d›r.
Çal›flmalar›m›z sadece Hatundere köyü ile s›n›rl›
kalmam›fl ve defineci tahribatlar›n› tespit etmek üzere
Yahflelli köyü çevresinde ve eski Manisa yolunda da
araflt›rmalar yap›lm›flt›r. Yahflelli köyü yak›nlar›ndaki 2.
Çaml›k Piknik Alan›nda halen defineciler taraf›ndan
ya¤malanan bir Hellenistik-Roma Ça¤› nekropolü ve bir
Tunç Ça¤› höyü¤ü bulunmaktad›r. Yine Yahflelli köyü
kuzeyinde bulunan Sakaltepe’de Tunç Ça¤›, Roma ve
Bizans Ça¤› malzemesi ve mimari elemanlar› saptanm›flt›r. Defineci tahripleri yukar›da sözü edilen merkezlerden daha az olmakla birlikte mevcuttur.
Sakaltepe’nin güneybat›s›na düflen bir tepe üzerinde
defineciler taraf›ndan yeni aç›lm›fl bir tümülüs mezar›n
izleri saptanm›flt›r.
20
Küçükkale, çokgen tafllardan
infla edilmifl duvar
Eski Manisa yolu köprüsü kenar›nda kalan zeytinlik alan
içinde küçük bir Klasik Ça¤ yerleflmesinin izleri vard›r.
Bu merkezde defineciler kepçe ile çal›flmaktalar ve
kazd›klar› derinlik yer yer 4 m’ye ulaflmaktad›r.
K›sa bir araflt›rma yap›lan bir di¤er alan ise Menemen
Ovas›’nda Musabey köyü mezarl›¤›d›r. Mezarl›k içinde
antik ça¤lara ait birçok mimari eleman (sütün, arflitrav
parças›, vb.) mezar tafl› olarak kullan›lm›flt›r.
Çal›flmalar elde edilen verilerin ve belgelerin tasnifine
bafllanmas›yla bu noktada sona ermifltir.
Arma¤an Erkanal - Kaan ‹ren
Samsun ‹li 2002 Dönemi Yüzey
Araflt›rmas›
Samsun ili 2002 dönemi yüzey araflt›rmas› 19-21
Temmuz 2002 ile 19 A¤ustos-2 Eylül 2002 tarihleri
aras›nda 3 aflamal› olarak toplam 18 gün süre ile Prof.
Dr. Önder Bilgi baflkanl›¤›nda Doç. Dr. Sümer Atasoy,
Yard. Doç. Dr. fievket Dönmez, Yard. Doç. Dr. Emin
Ulugergerli, Arkeolog Desinatör Burhan Gülkan ile ‹.Ü.
Edebiyat Fakültesi Protohistorya ve Önasya Arkeolojisi
Anabilim Dal› ve Ankara Üniversitesi stajyer lisans
ö¤rencilerinden oluflan bir ekip taraf›ndan gerçeklefltirildi. Bafra-‹kiztepe Kaz›evi araflt›rma merkezi olarak kullan›ld›.
19-21 Temmuz tarihleri aras›nda 3 gün süreyle Bafra
ilçesi s›n›rlar› içinde gerçeklefltirilen birinci aflama çal›flmalar›nda, K›zkayas› (Gelinkayas›) yerleflmesi (Geç
Kalkolitik Ça¤, ‹lk Tunç Ça¤›), Yeniköy kilise kal›nt›s›
(19. yy), Kocakaya yerleflmesi (‹lk Tunç Ça¤›, Demir
Ça¤›, Helenistik Ça¤ ve Roma Ça¤›), Kelkaya tümülüsü
(Roma Ça¤›), Tependeli¤i yerleflmesi (Roma Ça¤› ve Bizans Ça¤›) incelendi.
19-26 A¤ustos tarihleri aras›nda 8 gün süre ile gerçeklefltirilen ikinci aflamada, önceki y›llarda yüzey araflt›rmalar› ile topografik plan çal›flmalar› yap›lan SamsunAkalan’da, akropol içinde toplam 300 m2’lik iki ayr›
alanda jeofizik araflt›rmalar gelifltirildi. Ankara
KAZI - ARAfiTIRMA
Üniversitesi Jeofizik Mühendisli¤i Bölümü’nden Yard.
Doç. Dr. Emin Ulugergerli taraf›ndan yönetilen araflt›rmalarda yer-radar› ölçümleri gerçeklefltirildi. Çal›flmalar
akropol kesimini oluflturan bölge içinde, toplam› 300
m2’yi bulan iki ayr› alanda yap›ld›. Birinci çal›flma alan›
olarak seçilen Alan 1 akropolün bat›s›nda yer alan yükseltinin bat› yamac›ndad›r ve 20x10 m boyutundad›r.
Alan 2 ise bu yükseltinin do¤u yamac›ndad›r ve 10x10 m
boyutundad›r. Arazideki ölçüm çal›flmalar› tamamland›ktan sonra, Ankara Üniversitesi Mühendislik
Fakültesi
Jeofizik
Mühendisli¤i
Bölümü
Laboratuar›’nda elde edilen veriler de¤erlendirildi ve
seviye haritalar› ç›kart›ld›. Alan 1’de olas› bir yap›ya
iflaret eden bir ara yüzeyin varl›¤›na ait bulgular elde
edildi. Ayr›ca alan›n orta k›sm›nda duvar olabilece¤i
düflünülen bu çizgiselli¤e rastland›. Alan 2’de yap›lan
ölçümün sonuçlar› ise, dolgu türünde olabilecek bir
yap›y› gösterdi. Akalan’-da yap›lan bu ilk dönem jeofizik ölçüm çal›flmalar›nda beklendi¤i gibi baz› önemli bulgular elde edildi. Ön araflt›rma niteli¤indeki bu
çal›flmada elde edilen bulgular, yer radar›ndan elde
edilen sonuçlar›n de¤iflik jeofizik yöntemlerce desteklenmesi gerekti¤ini de gündeme getirdi. Akalan jeofizik
araflt›rmalar›n›n gerçeklefltirilmesi için maddi destek
sa¤layan Türk-Amerikan ‹lmi Araflt›rmalar Derne¤i’ne
teflekkürlerimizi sunar›z.
27 A¤ustos-2 Eylül tarihleri aras›nda 7 gün süre ile
gerçeklefltirilen üçüncü aflamada önceki dönemlerde
Akalan’la ayn› proje çerçevesinde yüzey araflt›rmas› ile
topografik plan çal›flmalar› yap›lan Bafra-Asarkale’de
çevre düzenlemesi, koruma ve temizlik çal›flmalar›
gerçeklefltirildi. Asarkale’nin güneyinden geçen Alt›nkaya Baraj›-Bafra karayolu ile Asarkale’nin infla edilmifl
oldu¤u kayal›¤›n K›z›l›rmak’a do¤ru inen son teras›n›n
bitim yeri aras›nda kalan ve kale taraf›ndan kontrol
edilen antik yol kal›nt›s›n›n da bulundu¤u alan›n 150 m
uzunlu¤undaki bölümü, 2 m yüksekli¤inde 44 adet beton
dire¤in 3.50 m aral›klarla dikilmesi ve bu beton direklere 1.50 m eninde kafes tel gerilmesi ile koruma alt›na
al›nd›. Koruma alt›na al›nan alan›n içine ve karayolunun
kenar›na, Asarkale’nin konumu, tarihçesi ve mimari
özellikleri ile ilgili bilgiler veren ve Türkçe ve ‹ngilizce
olarak haz›rlanm›fl olan bir tan›t›m panosu dikildi.
Kovuklukaya
man› Arkeolog Fuat Dereli, Yard. Doç. Dr. fievket
Dönmez ve Arafl. Gör. Antropolog Bar›fl Özener’den
oluflan bir ekip taraf›ndan 22 Temmuz-20 A¤ustos 2002
tarihleri aras›nda 30 gün süreyle gerçeklefltirildi.
Otoyol yap›m çal›flmalar› s›ras›nda yerleflmenin tahrip
edilecek olan bat› k›s›mda yo¤unlaflt›r›lan kaz›larda
toplam 7 açma ile 2 sondajda çal›fl›ld›. Kaz› çal›flmalar›
sonucunda Kovuklukaya’n›n tepe k›sm›ndaki 70x80 m
boyutundaki düzlü¤ün Bizans Dönemi’nde bir mezarl›k
alan› olarak kullan›lm›fl oldu¤u saptand›. Tafl sanduka ve
basit toprak mezarlardan oluflmufl oldu¤u gözlenen
mezarl›kta ortaya ç›kart›lan 25 mezarda toplam 36
bireyin gömülü oldu¤u anlafl›ld›. Ayr›ca, bu alan›n
güneyinde bulunan 1. Açma’da yuvarlak ve yar›may
biçimli tafl f›r›nlar saptand›.
Kovuklukaya Kurtarma Kaz›s›
Kovuklukaya kaz›s›nda en çarp›c› bulgular 5. Açma’da
ele geçti. Bu açmada plaka tafllarla infla edilmifl olan bir
yap› kal›nt›s›, mimari, çanak-çömlek ve küçük buluntular›yla özellikle Sinop ili M.Ö. 2. biny›l› için yeni ve çok
önemli bilgiler sundu. Kabaca beflgen bir plana sahip
olan yaklafl›k 8.00x7.00 m boyutundaki yap›n›n iki evreli oldu¤u anlafl›ld›. Arkeolojik bulgular ›fl›¤›nda, bugüne
de¤in, Klasik Ça¤ öncesi Orta Karadeniz Bölgesi
mimarisinde, yap›larda tafl›n infla malzemesi olarak
minimum seviyede kullan›ld›¤› düflünülmekteydi.
Kovuklukaya’da ortaya ç›kan söz konusu yap›, bu genel
durumu de¤ifltirmemekle birlikte, baz› bölgelerde tafl›n
mimaride daha a¤›rl›kl› olarak kullan›lm›fl oldu¤unu
kan›tlad›.
Sinop ili, Boyabat ilçesinin 10 km kuzeyindeki Çulhal›
köyünün 300 m kuzeydo¤usunda bulunan Kovuklukaya
örenyeri, Aslancevizi Mevkii’ndeki kayal›¤›n do¤u
yamaçlar›nda yer almaktad›r. Yaklafl›k 300x400 m boyutundaki Kovuklukaya örenyeri ad›n› kayal›¤›n
zirvesinde bulunan yaklafl›k 1.50x1.70x1.20 m boyutundaki büyük bir niflten alm›flt›r. Çank›r›’dan Sinop’a
do¤ru yap›lmakta olan Karadeniz Otoyolu yap›m çal›flmalar› nedeniyle Kovuklukaya’da acil olarak gerçeklefltirilmesine karar verilen kurtarma kaz›lar› Sinop
Müzesi Müdürü Musa Özcan baflkanl›¤›nda, müze uz-
5. Açma yap›s›n›n erken evresinde ele geçen ‹lk Tunç
Ça¤› çanak-çömle¤inin benzerlerinin do¤uda Bafra‹kiztepe ve bat›da ise Karadeniz E¤erlisi-Yass›kaya yerleflmesi çanak-çömle¤ine benzerli¤i temelinde, bu
evrenin ‹lk Tunç Ça¤› II sonu ya da ‹lk Tunç Ça¤› III
bafllar›na tarihlenebilece¤i düflünülebilir. Yap›n›n geç
evresine ait dolgu içinde çark yap›m› tipik M.Ö. 2. biny›l
çanak-çömle¤inin yan› s›ra, el yap›m› ‹lk Tunç Ça¤›
çanak-çömlek parçalar› da ele geçmifl olmas›, yani geç
evrede bu her iki grup çanak-çömle¤in bir arada
görülmesi, ‹kiztepe I. Kültür Kat›’n› ça¤r›flt›rmaktad›r.
fievket Dönmez-Sümer Atasoy
21
KAZI - ARAfiTIRMA
M.Ö. 2100 ile 1750 y›llar›na yani Orta Tunç Ça¤› I ve
II’ye tarihlenen ve Geçifl Ça¤› olarak da adland›r›lan
‹kiztepe I. Kültür Kat›’nda, çark yap›m› M.Ö. 2. biny›l
çanak-çömle¤inin yan›nda el yap›m› ‹lk Tunç türü
çanak-çömleklerde ele geçmifltir. Bu durum ve çanakçömleklerin benzerli¤i, her iki yerleflmenin ça¤dafl
olabilece¤ini göstermektedir. Kovuklukaya yap›s› geç
evresinin dolgusu içinde çanak-çömlek parçalar› d›fl›nda
ele geçen tafl ve piflmifl toprak maden döküm kal›p
parçalar›, piflmifl toprak potalar, üfleç ve çok say›daki
ezgi tafl›, söz konusu bu yap›n›n bir atölye olabilece¤inin
yan›s›ra, Sinop yöresinde M.Ö. 3. biny›l›n sonlar› ile
M.Ö. 2. biny›l›n bafllar›nda yerel metal eser üretiminin
varl›¤›na da iflaret etmektedir.
Kovuklukaya yerleflmesinde en erken maddi kültür
kal›nt›lar› 7. Açma’da ele geçti. Basamakl› olarak aç›lan
bu açmada 4 yap› kat› saptand›. Yass›kaya ve ‹kiztepe
tabakalaflmas› ile koflutluk gösteren çanak-çömleklere
sahip bu dört yap› kat›n›n Geç Kalkolitik Ça¤’dan ‹lk
Tunç Ça¤› II’ye kadar uzanan bir kronolojik çerçeve
içine yerlefltirilebilece¤i düflünülebilir.
Enstitüden
Uluslararas› Atölye Çal›flmas›
Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü’nün organize etti¤i,
“Identifying Changes: The Transition from Bronze to
Iron Ages in Anatolia and its Neighbouring Regions”
(De¤iflimi Tan›mlama: Anadolu ve Yak›n Çevresinde
Tunç Ça¤›’ndan Demir Ça¤›’na Geçifl) konulu Uluslararas› Atölye Çal›flmas› (International Workshop), 8-9
Kas›m 2002 tarihlerinde ‹stanbul’da Cartoon Hotel’de
gerçeklefltirildi.
Enstitü Baflkan› Prof. Dr. Ali Dinçol ve kurucu üye Prof.
Dr. Güven Arsebük’ün aç›l›fl konuflmalar›n›n arkas›ndan
haz›rl›k komitesi atölyenin oluflumu, haz›rlan›fl› ve çal›flma yöntemi hakk›nda bilgi verdi. Program 1) Ege,
Balkanlar ve Bat› Anadolu, 2) Kilikia, K›br›s ve Levant,
3) Güneydo¤u Anadolu, 4) Orta Anadolu, 5) Do¤u
Anadolu ve Kafkasya, 6) Do¤a Bilimleri ve 7) Kapan›fl
Tart›flmalar› bölümlerinden oluflmaktayd›. ‹ki günde
toplam 23 bildiri sunuldu; 20 dakikal›k her konuflmadan
sonra sorular ve aç›klamalar için 10 dakika ayr›ld›.
Kapan›fl bölümünde ise, atölye çal›flmas›nda öne ç›kan
ve haz›rl›k komitesi taraf›ndan s›n›fland›r›lan konularda
genel de¤erlendirmeler yap›ld›. Haz›rlanmakta olan
kitapta bildiriler yan›nda, kaydedilen bu tart›flmalara da
yer verilecektir.
Atölye çal›flmas›n›n ilk günü Prof. Dr. Belk›s Dinçol ve
Prof. Dr. Ali Dinçol, Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü
ad›na enstitü evinde, ikinci günü ise Paul Dumont,
Frans›z Anadolu Araflt›rmalar› Enstitüsü ad›na Cartoon
Hotel’de kat›l›mc›lara birer akflam yeme¤i verdiler.
Katk›lar› için Alman Arkeoloji Enstitüsü, Frans›z
Anadolu Araflt›rmalar› Enstitüsü, Cartoon Hotel, Yap› Kredi Kültür Sanat Yay›nc›l›k ve Ege Yay›nlar›’na
teflekkür ederiz. Ayr›ca atölyenin çal›flma program›na
desteklerini esirgemeyen Prof. Dr. Güven Arsebük, Prof.
Dr. Marie-Henriette Gates, Prof. Dr. Önder Bilgi, Prof.
Dr. Halûk Abbaso¤lu, Dr. Jürgen Seeher, Prof. Dr. Jak
Yakar ve Dr. Füsun Ertu¤ ile Yard. Doç. Dr. fievket
Dönmez ve ‹stanbul Üniversitesi Arkeoloji Bölümü
ö¤rencilerine teflekkürü bir borç biliriz.
22
Uluslararas› Atölye Çal›flmas›na kat›lanlar ve bildirileri
afla¤›da s›ralanm›flt›r.
2002-11-8 Friday
Opening Ceremony
Prof. Dr. Ali Dinçol, President of the Turkish Institute of
Archaeology, welcomes the participants
Inaugural Speech by Prof. Dr., Founding Member of the
Turkish Institute of Archaeology
Introduction to the Workshop
Bettina Fisher, Hermann Genz, Éric Jean, Kemalettin
Köro¤lu
Session 1: Aegean, Balkans and Western Anatolia
Chairman: Güven Arsebük
Jak Yakar: Identifying Migrations in the Archaeological
Records of Anatolia
Anna Lucia D’Agata: Crete at the Transition from Late
Bronze to Iron Age
Magda Pieniasek-Sikora: Architectural Traditions in the
Balkans and North-Western Anatolia
Ralf Becks: Troia VII – Transition from Late Bronze
Age to Early Iron Age
Session 2: Cilicia, Cyprus, and the Levant
Chairman: Marie-Henriette Gates
Bettina Fischer: Immigration versus Continuity: a View
from the Cypriot Sanctuaries
Ekin Kozal: An Analysis of the Distribution Patterns of
Red Lustrous Wheelmade ware, Mycenaean and
Cypriote Pottery in Anatolia in the 14th and 13th
Centuries B.C.
Chairman: Önder Bilgi
Éric Jean: From Bronze to Iron Ages in Cilicia: the
Pottery in its Stratigraphical Context
Remzi Ya¤c›: Soli: Stratigraphical Analysis of the
Mycenaean and Cypriote Pottery
ENST‹TÜDEN
Asl› Özyar: Continuity and Change in Anatolian
Iconography from the Bronze to the Iron Ages:
Contextualizing the Architectural Reliefs of KaratepeAslantafl
Ann Killebrew: The Southern Levant during the 13th –
12th Centuries B.C.E.
Session 3: Southeastern Anatolia
Chairman: Halûk Abbaso¤lu
Lynn Swartz-Dodd: South Eastern Turkey
Uwe Müller: A Change to Continuity. Bronze Age
Traditions in the Early Iron Age
Elif Denel: From Bronze to Iron Age at Northern Syria
and Southeastern Anatolia: a Transformation or a
Regeneration?
Andreas Schachner: Upper Tigris Region
2002-11-9 Saturday
Session 4: Central Anatolia
Chairman: Jürgen Seeher
Ulf Schoop: Pottery Traditions of the Later Hittite
Empire
Hermann Genz: Early Iron Age Pottery in Central
Anatolia
Mehmet Özsait: Early Iron Age Pottery in the Amasya
Region
fievket Dönmez: The Early Iron Age Problem in the
Central Black Sea Region
Session 5: Eastern Anatolia and Caucasus
Chairman: Jak Yakar
Kemalettin Köro¤lu: The Transition from Bronze to Iron
Age in Eastern Anatolia
Jan Bertram: The Southern Caucasus in the Late Second
Millennium
Session 6: Natural Sciences
Chairman: Füsun Ertu¤
Hitomi Hongo: Faunal Remains from Late Bronze Age
– Early Iron Age Levels at Kaman-Kalehöyük
Walter Dörfler: Comparisons between Bronze and Iron
Age by Means of Palynological and Archaeobotanical Investigations
Catherine Kuzucuo¤lu: Some Landscape Changes in
Southern and South-eastern Turkey
Session 7: Final Discussion
Bettina Fisher-Hermann GenzÉric Jean-Kemalettin Köro¤lu
Enstitü Kütüphanesinden Haberler
Metin Alparslan
Yeni bir y›l, yeni umutlar› da beraberinde getirir. Bu
her insan için oldu¤u gibi, her kurum ve onun organlar› için de geçerlidir. Türk Eskiça¤ Bilimleri Enstitüsü
kütüphanesinin gelece¤i için biz de bu umutlar› tafl›yoruz. 2003 y›l›n›n bu ilk aylar›nda kütüphanemizin
altyap› oluflturma çal›flmalar›n› bitirdik. Kütüphanemizin raflar› tamam›yla yenilendi ve her kitab› kayda
geçmek için gerekli olan bilgisayar program› oluflturuldu. Art›k son ad›m olan yay›nlar›n sistemli olarak
bilgisayar ortam›na geçirilmesi için her fley haz›r
durumdad›r.
Her say›da oldu¤u gibi size yine kütüphanemize yeni
gelen yay›nlar› sunmak istiyoruz. Bu nedenle öncelikle cömert ba¤›fllar› ile gücümüze güç katan tüm flah›s
ve kurumlara teflekkür ediyor ve onlar›n isimlerini
burada zikretmekten gurur duyuyoruz:
Prof. Dr. O. Belli, Prof. Dr. B. Dinçol, Doç. Dr.
‹. Delemen, Doç. Dr. K. Köro¤lu, Dr. Ç. Menzilcio¤lu, Dr. A. Schachner, H. Gonnet, C. Tuna, T. Tuna,
Y. Çantay, E. Kauert, Alman Arkeoloji Enstitüsü
Merkez Berlin, Alman Arkeoloji Enstitüsü Do¤u
Bölümü (Orient Abteilung), Frans›z Anadolu Araflt›rmalar› Enstitüsü, Suna & ‹nan K›raç Akdeniz Medeniyetleri Araflt›rma Enstitüsü, An›tlar ve Müzeler
Müdürlü¤ü, Ege Yay›nlar›, Homer Kitabevi, Sadberk
Han›m Müzesi.
Yukar›da ad› geçen herkese tekrar teflekkür eder, bu
kat›l›m›n ço¤alarak devam etmesini dileriz. Bol kitapl› geçen bir 2003 y›l› olmas› dile¤iyle…
Yeni Gelen Kitaplar
Andreae, B., Die Sarkophage mit Darstellungen aus den
Menschenleben, Teil 2, Berlin 1980.
Bean, G.E., Tanr›lar ve Kahramanlar, ‹stanbul 1955.
Beaufort, Sir F., Karamanya, Antalya 2002.
Belli, O. (Ed.), Istanbul University’s Contributions to
Archaeology in Turkey, 1932-2000, ‹stanbul 2001.
Boschung, D., Die Bildnisse des Caligula, Berlin 1989.
Çelgin, G., Tanzimat’tan Günümüze Eski Yunan-Latin Dil
ve Edebiyatlar›na ‹liflkin Türkçe Yay›nlar Bibliyografyas›, ‹stanbul 1995.
Çevik, N., Tafllar›n ‹zinde Likya, ‹stanbul 2002.
Dalby,A.- S. Grainger, Antik Ça¤ Yemekleri ve Yemek
Kültürü, ‹stanbul 2001.
Demira¤, B. (Metin Yazar›), Manolya A¤ac›n›n Kökleri,
‹stanbul 2000.
Donderer, M., Die Chronologie der römischen Mosaiken in
Venetien und Istrien bis zur Zeit der Antonine
(Archäologische Forschungen 15), Berlin 1986.
Ertüzün, R.M., Kap›da¤ Yar›madas› ve Çevresindeki
Adalar, ‹stanbul 1953.
Estin, C.- H. Laporte, Yunan ve Roma Mitolojisi, Ankara
2002.
Felton, D., Antik Edebiyatta Hayalet Hikâyeleri, ‹stanbul
2002.
Fittschen, K., Katalog der antiken Skulpturen in Schloss
Erbach (Archäologische Forschungen 3), Berlin 1977.
23
ENST‹TÜDEN
Friedrich, J., Kay›p Yaz›lar ve Diller, ‹stanbul 2000.
Gérard, F.- L. Thissen (Ed.), The Neolithic of Central
Anatolia, Internal Developments and External
Relations During the 9th-6th Millennial Cal BC,
‹stanbul 2002.
Harmankaya, S.- B. Erdo¤u, Türkiye Arkeolojik
Yerleflmeleri (TAY) 4 a+b, ‹stanbul 2002.
Isler, H. P., Das archaische Nordtor (Samos IV), Mainz
1978.
Kabus-Preibhofen, R., Die hellenistische Plastik der Insel
Kos, Berlin 1989.
Kolb, F., Agora und Theater, Volks-und Festversammlung
Kollektif, Birecik-Suruç, Türkiye Kültür Envanteri Pilot
Bölge Çal›flmalar›, ‹stanbul 2002.
Kollektif, Buldan, Türkiye Kültür Envanteri Pilot Bölge
Çal›flmalar›, ‹stanbul 2002.
Kollektif, Tartus und sein Hinterland–Archäologische
Forschungen in der syrischen Küstenregion von der
Antike bis ins Mittelalter, Damaskus 2001.
Kollektif, Troia, Düfl ve Gerçek, ‹stanbul 2001.
Kollwitz, H.– J. Herdejürgen, Die ravennatischen
Sarkophage 8/2, Berlin 1979.
Kranz, P., Jahreszeiten-Sarkophage, Berlin 1984.
Lamer, H.- P. Kroh, Wörterbuch der Antike, Stuttgart 1989.
Landwehr, C., Die antiken Gipsabgüsse aus Baiae
Lohmann, H., Grabmäler auf unteritalischen Vasen
Lorber, F., Inschriften auf korinthischen Vasen, (Archäologische Forschungen 6), Berlin 1979.
Matern, P., Helios und Sol Kulte und Ikonographie des
griechischen und römischen Sonnengottes, Istanbul
2002.
Menzilcio¤lu, Ç., Historia Augusta Filozof-‹mparator
Marcus Aurelius Antonius, ‹stanbul 2002.
Meyer, M., Die griechischen Urkundenreliefs, Berlin 1989.
Nakamura, M., Das hethitische nuntarriya‡ha-Fest, Leiden
2002.
Niemeier, W.D., Die Palaststilkeramik von Knossos
Özdo¤an, M.- S. Polat, fianl›urfa ‹li Kaynakças›, ‹stanbul
2002.
Özgüven, B., Osmanl› Macaristan›nda Kentler ve Kaleler,
‹stanbul 2001.
Pekman, A., Son Kaz› ve Araflt›rmalar›n Ifl›¤› Alt›nda Perge
Tarihi, Ankara 1989.
Ravlinson, G., Alt›nc› Büyük Do¤u Hakanl›¤›-Part
‹lhanl›¤›, ‹stanbul 1988.
Salzmann, D., Untersuchungen zu den antiken Kieselmosaiken (Archäologische Forschungen Band 10), Berlin
1982.
Schachner, A., Von Rundhütte zum Kaufmannshaus, Oxford
1999.
Schattner, Th. G., Griechische Hausmodelle-Untersuchungen
zur frühgriechischen Architektur, Berlin 1990.
24
Schmidt, G., Kyprische Bildwerke aus dem Heraion von
Samos (Samos VII), Mainz 1968.
Seki,T., Untersuchungen zum Verhältnis von Gefässform
und Malerei attischer Schalen, Berlin 1985.
Sichtermann, H., Die mythologischen Sarkophage 2Apollon bis Granien, Berlin 1992.
Smith, R.R.R., Hellenistik Heykel, ‹stanbul 2002.
Stemmer, K., Untersuchungen zur Typologie, Chronologie
und Ikonographie der Panzerstatue (Archäologische
Forschungen 4), Berlin 1978.
Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Sammlung
der Universitätsbibliothek Leipzig 1. Band, Autonome
Griechische Münzen, München 1993.
Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Pfälzer
Privatsammlungen 4. Band, Pamphylien Nr. 1-960,
München 1993.
Sylloge Nummorum Graecorum Deutschland, Pfälzer
Privatsammlungen 5. Band, Pisidien und Lykaonien
Nr. 1-586, München 1999.
Tölle-Kastenbein R., Das Kastro Tigani (Samos XIV),
Mainz 1974.
Tuna, T., Hebdomon’dan Bak›rköy’e/from Hebdomon to
Bak›rköy, ‹stanbul 2000.
Umar, B., Psidia, ‹stanbul.
Waelkens, M., Dokimeion die Werkstatt der repräsentativen
kleinasiatischen Sarkephage Chronologie und Typologie
ihrer Produktion (Archäologische Forschungen 11),
Berlin 1982.
Welwei, K.W., Athen, vom neolithischen Siedlungsplatz zur
archaischen Grosspolis, Darmstadt 1992.
Süreli Yay›nlar
Anadolu Medeniyetleri Müzesi 2001 Y›ll›¤›.
Archivum Anatolicum 5 (2002).
Colloquium Anatolicum I (2002).
Palmet IV (2002).
Prehistoire Ariegeoise 56 (2001).
Sanat Tarihi Defterleri 6 (2002) Özel Say›, Nilüfer A¤at’›n
An›s›na.
Studi Micenei Ed Egeo-Anatolici XLIV/1 (2002).
Syloge Nummorum Graecorum Turkey I (2002).
Düzeltme
Bültenimizin 14. say›s›nda ‘Enstitü Kütüphanesi’nden Haberler’ bölümünde, kütüphaneye yeni
gelen kitaplar aras›nda bir kitab›n künyesi hatal›
olarak; Belli, O.-V. Bahfleliyev, Nahç›van Bölgesinde M.Ö. II. Biny›l Çanak Çömlek Kültürü,
‹stanbul 2001, olarak verilmifltir. Do¤rusu flu
flekildedir: Belli, O.-V. Bahfleliyev, Nahç›van
Bölgesinde Orta ve Son Tunç Ça¤› Boya Bezemeli
Çanak Çömlek Kültürü, ‹stanbul 2001.
Metin Alparslan
E n s t i t ü m ü z
h i m a y e s i n d e
art›k
yan›m›zda
Sponsorlar›m›z ve Enstitüye Kazand›rd›klar›
Aytekin Özalp: Termosifon.
Belk›s Dinçol-Ali Dinçol: Enstitü kütüphanemizin masa,
sandalye ve tabureleri. Binam›z›n arka cephesinin
s›vas›.
Borusan: Binan›n ›s›cam pencereleri ve nakit olarak
enstitünün y›ll›k giderleri.
Bülent Eray: Eray Reklamc›l›k taraf›ndan enstitü tabelalar› ve yeni y›l ajandalar›.
Carlsberg: Enstitü binas›n›n merkezi do¤algazl› kalorifer
tesisat›.
Cartoon Hotel: Enstitü konferanslar› için salon tahsisi.
Cengiz Üstüner: Maddi yard›m.
Çelik Gülersoy: Arac›l›¤›yla Türkiye Turing ve Otomobil
Kurumu’ndan çat› onar›m› için malzeme, perde,
ayna, koltuk tak›mlar› ve gravürler.
Garanti Leasing: Enstitü kütüphanesinin ayl›k giderleri
için maddi destek.
Haflim Dalg›ç: Arac›l›¤›yla Hayat Laboratuar’dan slayt
makinesi.
‹TÜ Biliflim Enstitüsü: Enstitü web sayfas› ev sahipli¤i ve
teknik destek.
Mehmet Ali Yula: Arac›l›¤› ile JTI Firmas› enstitü
yay›nlar›ndan üç tanesinin bas›m masraflar›.
Mercedes Türk A.fi. (Tülin Steinhaeuser): Yeni süreli
yay›n›m›z Colloquium Anatolicum’un bas›m masraflar›.
Murat Öztürk: Arac›l›¤›yla yurt d›fl›ndan gelen konferansç›lar›n uçak biletleri.
Pekerler ‹nflaat San. Ltd. fiti.’nden Recai Peker: Restorasyon ve inflaat malzemesi temini.
Semih Y›lmaztürk: Enstitü binam›z›n ayd›nlatma armatürleri.
Yavuz Tosun: Kamer ‹nflaat arac›l›¤›yla kütüphane
raflar›.
E n s t i t ü Ya y › n l a r ›
Alp, S., Hititler’in Mektuplaflmalar›, ‹stanbul 20012.
Fazl›o¤lu, ‹., Eskiça¤da Dokuma, ‹stanbul 20012.
Çete, ‹., Geçmifle Yolculuk Bir Gezi Rehberi, Journey
into the Past: A Short Guide, ‹stanbul 1996.
H›rç›n, S., Çivi Yaz›s› Ortaya Ç›k›fl›, Geliflmesi, Çözümü,
‹stanbul 20003.
Çokay, S., Antikça¤da Ayd›nlatma Araçlar›, ‹stanbul
20002.
Köro¤lu, K. (Ed.), 5. Y›l›nda Yumuktepe; The V. Anniversary of the Excavation at Yumuktepe (1993-1997),
‹stanbul 1998, (Kaz› Monografisi: I).
Delemen, ‹., Antik Dönemde Beslenme, ‹stanbul 2001,
Sponsor: Eurest Sofra Yemek Üretim ve Hizmet A.fi.
Demirifl, B., Eskiça¤da Yaz› Araç ve Gereçleri, ‹stanbul
20023.
Dinçol, Ali M. (Yay›na Haz.), Ça¤lar Boyunca Anadolu’da Yerleflim ve Konut Uluslaras› Sempozyumu
(5-7 Haziran 1996)/International Symposium on
Settlement and Housing in Anatolia Through the
Ages (5-7 June 1996), ‹stanbul 1999, (Bilimsel
Toplant›lar Serisi: I), Sponsor: Harun Y›lmaz.
Dinçol, B., Eski Önasya ve M›s›r’da Müzik, ‹stanbul
1999, Sponsor: Mehmet Akgül, Tepum A. fi.
Dürüflken, Ç., Eskiça¤da Spor, ‹stanbul 1995, Sponsor:
Efes Pilsen.
Savafl, Ö. S., Anadolu (Hitit-Luvi) Hiyeroglif Yaz›tlar›nda
Geçen Tanr›, fiah›s ve Co¤rafya Adlar›, Divine,
Personal and Geographical Names in the Anatolian
(Hittite-Luwian) Hieroglyphic Inscriptions, ‹stanbul
1998, (Bilimsel Seri I).
Serdaro¤lu, Ü., Eskiça¤da T›p, ‹stanbul 20022.
Tekin, O., Eskiça¤da Para, Antik Nümizmati¤e Girifl,
‹stanbul 19983.
Tekin, O., Byzas’tan I. Constantinus’a Kadar Eskiça¤da
‹stanbul (Byzantion), ‹stanbul 20012.
Colloquium Anatolicum I (Ed. M. Do¤an-Alparslan,
M. Alparslan), ‹stanbul 2002, Sponsor: Mercedes
Türk A.fi. (Tülin Steinhaeuser)

haberler - Türk Eskiçağ Bilimleri Enstitüsü

Transkript

Benzer belgeler

Hoşçakal demeden yeniden merhaba

ttb`nin sayg›nl›¤›! ve birinci basamak hekimli¤i

Ocak 2004 - Bilim Teknik

II - Radyo Merhaba