ıls (ınstrument landıng system) nedir nasıl çalışır

ILS (INSTRUMENT LANDING SYSTEM) NEDİR NASIL ÇALIŞIR
Aletli iniş sistemi olarak tanımlanan ILS, yatay ve düşey olarak uçağa kılavuzluk
görevi yapar. Uçağın piste otomatik olarak inmesini sağlar. Özellikle bulut tavanının
düşük, görüşün kısıtlı, havanın sisli, yağmurlu ve karlı olduğu durumlarda kullanılır.
Görüş mesafesinin yüksek olduğu durumlarda ise güvenli ve konforlu bir yaklaşma ve iniş
yapılmasını sağlar.
ILS Sistemi; Localizer, Glide Path ve Marker serisinden (dış, orta ve iç marker)
oluşur. Kule ve/veya SSY cihazları odasına tesis edilen Remote Control sistemiyle uzaktan
kontrol edilip izlenebilir. Localizer ve Glide Path’in çalışma prensibi; 90 ve 150 Hz
frekansları ile iki sinyal arasındaki modülasyon derinliği (DDM) farkının ölçülmesine
dayanır. Bu frekanslar, doğru yaklaşma course’unu (DDM=0) ve belirtilen Glide Path
açısını (DDM=0) bulmak için kullanılır. DDM = Difference Depth Modulation
Localizer: Havaya yayılan elektronik sinyaller vasıtasıyla uçağın pist merkez hattı
doğrultusunda yaklaşmasını sağlar. (yatay kılavuzluk) 108-112 MHz frekans aralığında
çalışır. Yatay bir rehber düzlem oluşturarak, pilotun yaklaşık 30 km mesafede sağ/sol
yaklaşma course’unu seçmesini sağlar. Anten yayınları iki patern meydana getirir.
Anten radyasyon paterni, rehber düzlemde 90 ve 150 Hz’lik modülasyon frekansları için
tamamen aynı genlikte oluşur.
Localizer cihazını kullanarak inmekte olan uçağın solunda 90 Hz’lik, sağında ise
150 Hz’lik modülasyon sinyali güçlü olacaktır. Bu iki paternin birbirlerini kestikleri
kısmında yani pist merkez hattı doğrultusunda bir course meydana gelir.Buna CENTRE
LINE (CL/merkez hat çizgisi) ya da LOCALİZER COURSE’u denir. Bu course içerisinde
uçan bir uçak pist doğrultusunda yaklaşır veya uzaklaşır. Dış Marker istikametine doğru
pist üzerinden geçerek uzanan yere FRONT COURSE denir. Ters istikamete doğru
uzanana da BACK COURSE denir. Localizer vericilerinin sinyali 25 mile kadar güvenilirdir.
Localizer Course’un kullanım açısı 3 derecedir. Pist merkez hattına göre 1,5 derece sağ ve
1,5 derece soldadır. ILS’ in tanıtma işaretleri Localizer antenlerinden yayınlanır.
İlk önce bir I harfini takiben 3 harfli mors kodu şeklindedir. (Dalaman’da IDLM)
Localizer antenlerinden ses yayını da yapılabilir. Talimat ve malumatlar pilota iletilebilir.
Anten, merkez hattı uzantısı üzerine, pist sonundan itibaren 300 m ileriye yerleştirilir.
Verici, anten çevresine konumlandırılan shelter’ın içerisine monte edilir.
Glide Path (Slope): Havaya gönderilen elektronik sinyaller vasıtasıyla uçakların piste
uygun süzülme açısında yaklaşmasını ve inişini sağlar. (Düşey Kılavuzluk) 328-336 MHz
frekans aralığında çalışır ve iniş düzlemini üretir. Glide Path antenleri Localizer’larda
olduğu gibi altlı ve üstlü olmak üzere iki yayın paterni oluşturur. Glide Path düzleminin
aşağısında 150 Hz, yukarısında da 90 Hz modülasyon sinyali güçlüdür. Glide path
düzleminde, her iki sinyal de aynı genliğe sahiptir. Bu iki paternin birbirlerini kestikleri
yerlerde bir course daha meydana gelir. Her Glide Path vericisi beraber çalıştığı Localizer
frekansları ile eşleştirilmiştir. Pilot Localizer’a bağlandığında Glide Path de otomatik olarak
devreye girer. İnmekte olan uçağın yaklaşma düzlemini gösteren hüzme, rehber düzlemin
dikey course’u ile yatay glide path düzleminin kesişmesi ile şekillendirilir. Glade Path
anteni pist merkez hattından ortalama 120 m mesafeye yerleştirilir. Verici anten,
çevresinde kurulu bulunan shelter içerisine yerleştirilir.
Markerler: Markerler, pist merkez hattı boyunca tesis edilir. ILS yaklaşması yapan
uçaklara, yaklaşma yolu üzerinde işaret verir. Pilotun pist başına ne kadar mesafede
olduğunu bildirir. ILS sisteminde genellikle 2 (dış ve orta), özel durumlarda ise 3 marker
istasyonu bulunur. Bu vericiler, aynı taşıyıcı frekansta (75 Mhz) yukarıya doğru dikey
sinyal yayınlar. Sürekli olarak değişen morse kodunda anahtarlanmış sinyaller üretir.
Farklı modülasyon frekansları ile biçimlendirilir. Dış marker taşıyıcı frekansı, 400 Hz ile;
Orta marker taşıyıcı frekansı 1.300 Hz ile; iç marker taşıyıcı frekansı 3.000 Hz ile modüle
edilmiştir. Her bir marker hüzmesi, bir ortak anten hüzmesi üzerinden dikey olarak
yukarıya doğru 75 MHz taşıyıcı frekansı üzerinden alınır.
Coğrafi koşullar veya diğer sebeplerle marker tesis edilemezse; Glide Path cihazı
ile birlikte pist başına mesafe konusunda bilgi sağlamak üzere DME cihazı kurulabilir.
ILS sisteminin uygun yaklaşma ve pist ışıklandırma cihazları ile desteklenmesi esastır.
Inner Marker (İç Marker-IM)
Pist başından itibaren 75-450 m arasına, optimum 400 m’ye tesis edilir.
Middle Marker (Orta Marker-MM)
Pist başından itibaren 900-1.200 m arasına, optimum 1.050 m’ye tesis edilir.
İnişte olan uçağın pilotuna, önemli bir karar noktası olan bu mesafede bulunduğunu ikaz
eder.
Outer Marker (Dış Marker-OM)
Pist başından itibaren 6.500-11.100 m arasında optimum 7.500 m mesafeye tesis edilir.
Uçağın pilotuna, iniş hazırlıklarının başlaması için karar noktasında olduğunu ikaz eder.
ILS yaklaşma kategorileri:
ILS ile yapılan inişlerde minima diğer Seyrüsefer Yardımcı cihazlarına (VOR, DME,
NDB) nazaran daha düşüktür. (daha iyi)
CAT I ILS sistemi ile yere nazaran 60 metre
CAT II ILS sistemi ile yere nazaran 30 metre iniş minimasına
CAT III ILS sistemi ile minimasız bir inişe ulaşılabilmektedir.
Karar yüksekliği (DH/Decision Height) ve pist görüş mesafesi, (RVR/Runway Visual
Range) açısından 3 tip ILS yaklaşması vardır:
CAT I: DH>60m (200ft) Visibility>800m veya RVR>550m
CAT II: 60m (200ft)>DH>30m (100ft) RVR>350m
CAT III:
a: DH<30m (100ft) RVR>(200m)
b: DH<15m (50ft) 200m>RVR>50m
c: DH minimum yok RVR minimum yok
ILS sisteminin tesis edilebilmesi için, ilgili havaalanı civarının topoğrafik yapısı uygun
olmalıdır. Bu uygunluk; sistemden yeterli kalitede sinyal elde edilebilmesi ve piste uygun
açıda yaklaşma yapılabilmesi açısından önemlidir. ILS Sistemi çalışma sistemi itibariyle
en fazla arazi gereksinimi olan seyrüsefer yardımcısıdır.
Bunun temel sebebi sinyalin, esas itibariyle “Düzeltilmiş Saha”da (BFA-Beam Forming
Area) oluşmasıdır. Ayrıca “Düzeltilmiş Saha” haricinde civarda oluşan yapılaşmaların
sebep olduğu yansımalar (multipath) da uçakta alıcısının yanılmasına sebep
olabilmektedir. Bu nedenle pist etrafında yapılacak her türlü yapılaşma kontrol altına
alınmalıdır. Localizer ve Glide Path cihazının temel arazi ihtiyacları kritik ve hassas olmak
üzere ikiye ayrılmıştır. Kritik ve hassas sahaların boyutları cihazın kategorisine, uçak
boyutuna ve anten eleman sayısına göre değişmekle birlikte tipik olarak bellidir.
MLS
ILS sisteminin geliştirilmişidir.Hassas ve kritik saha ihtiyacı çok küçüktür.
Pist etrafında oluşan yapılaşmaların sebep olacağı yansımalardan daha az etkilenir.
Bu sistem üzerindeki çalışmalar sürmektedir.Gerek mevcut uçaklar üzerinde yeni
düzenlemeler getirmesi ve gerekse sistemin pahalı oluşu nedeniyle yaygınlaşamamıştır.