kGNTOGZM`GN KUTSAL METGNLERGNDE YARATILIk HGKÂYESG

TARHNPENDE
ULUSLARARASITARHveSOSYALARATIRMALARDERGS
THEPURSUITOFHISTORY
INTERNATIONALPERIODICALFORHISTORYANDSOCIALRESEARCH
Yl:2010,Say:3
Sayfa:259273
Year:2010,Issue:3
Page:259273
NTOZM’NKUTSALMETNLERNDEYARATILIHKÂYES
VedatafakYAMI*
Özet
intoizm,çoubilimseleserdebirdinolarakgörülmemektedir;genellikleatalarkültüvepoliteistfolklorik
inançvasfylatanmlanmaklabirliktekendineözgükutsalmetinlere,ritüellere,birliturjiyevehatta
günümüzdediyanetkurumunasahiptir.Kutsalmetinlerininyaratlöyküsüylebalamasveballarngözle
görülemeyenkutsalaimanadavetetmesi,bukültünilahidinlerinözelliklerineenyakninançeklinialmasn
salamaktadr.
Bi’setlerindenitibarencorafianlamdabirbirlerindenhepuzakbölgelerdeyaam,modernçadanönce
münasebetleriolmam,intoveYahudilikgibiilkibeeridieriilahikaynaklikiinancnyaratlataalluk
edenmetinlerininayetvarsaortakpaydalarngörmemizindeyararlolacadüüncesindeyim.
Panteonundasayszkutsalolaninto’nunyaratlöyküsünü;tektanrlilahibirdinolanYahudiliin
yaratlöyküsüilekyasederekbenzervefarklyönleriniortayakoymak,birnirenginoktasndanhareketle
azbilineniçokbilinenlekavrayabilmekaçsndandadoruyöntemoluturacaktr.
AnahtarKelimeler
JaponDini,into,(intoizm),Kojiki,Nihongi,NihonShoki
THECREATIONMYTHINTHESACREDTEXTSOFSHINTO.
Abstract:Shintoisregardedasacultinmanybooksandessays.Howewerithasitsownliturgy,rituels,
sacredtextsandevenaclergy.ThispecularitymakesShintotheclosestbelieftoAbramicreligions.Religions,
culturesandevenphilosophershaveattemptedtodescribethecreationofEarthandUniverseintheir
mythologyandfolklorictraditions.Ancientreligionstriedtoanswerthebasicquestionsaboutlifewas
throughtellingstories,specificallymyths.TheJapanesecreationstoryhascometodayfromthe8thcentury.
Shintohastwoancienttextsonthesubjectofcreationandcosmologyofgods.Ontheotherhand,the
beginningoftheTorah,Genesisisthemostknownandpopularbookofthesametheme.Howdothesetwo
beliefsasJewishBibleandShintoanswercreationquestions,anddotheiranswerslookalike?Ifyes,inwhat
waysdotheyresembleoneanother?Inthispaperacomparativeanalysisandcommentaryofthetwo
documentsisfurtherinvestigatedtoseehowthesecreationstoriesrelatetoeachother.Priorityisgiventothe
JapanesestoryabouttheoriginofJapanandherpeople.
KeyWords
JapaneseReligion,Shinto,Kojiki,Nihongi,NihonShoki
*
Dr., Hakkari Üniversitesi Yabanc Diller Bölümü Öretim Görevlisi. [email protected]
264 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3
Giri:
Yeryüzünde en çok tannan iki milli din hangisidir sorusunun muhtemel
cevabintoveYahudilikolacaktr.into,Yahudiliinaksinebirkurucusuolmasa
da tpk Yahudilik gibi kutsal metinlere sahip bir inançtr; doduu topraklarn
dna hiç çkmam, kendine ait bir hinterland olmamtr.Arkeolojik kazlarda
Japon adalarnn, kendisinden daha kadim Çin ya da Kore gibi medeniyetler
tarafndan koloniletirildirildiine dair bir bulguya rastlanlmamtr;1 ne var ki
Japonya;antikçalardanitibarenKore,ÇinveOrtaAsyadangöçalm,XIV.yy.a
gelindiinde milli birliini kurmu ve ulusal kimliini kazanmt. Japon halk
artk kendisini, göç ederek geldii topraklarn kimliiyle tanmlamyordu. Bu
sürecin hzl yaanmasnda, into panteonu içinde saysz miktardaki kamiler
etkili olmutur. Japonlar, kendilerinin ve vatanlarnn Yüce Varlklarn devam
olduklarnainanyorlard.
XIX. yy.n ilk yarsndan itibaren Japon Meji hükümeti, ülkede dini ve milli
birlii tesis etmek maksadyla into inancndan faydalanmak niyetindedir.
Hükümet düüncesini gerçekletirir ve bu maksatla 1868 ylnda hükümet çats
altndaintoDiyanetKurumukurulur.Bunoktadanitibarenintoistdinadamlar
ve tapnaklar devlet nezdinde himaye ve iltifat görmeye balayacaktr. 1869
ylnda kurumun devlet içindeki konumu yükseltilerek Büyük Millet Meclisinin
yerini almasna karar verilir. Takip eden yl hükümet bir kararname yaynlar ve
Japon Ulusunun yeni doktrinini açklar: kan nigara (Kaminin Yolu). Bürokratik
anlamda kuruluu gerçekleen yeni Devlet Dininin, teokratik ve dini pratikler
açsndandaülkeyenüfuzetmesigerekmektedir;bumaksadabinaen1871ylnda
hükümet bir baka kanun ile Budist mabetlerini into tapnaklarna dönütürür;
ayrcaBudistrahiplerdenirtidatederekintorahipliinegeçmeleri,geçmeyenlerin
sivilhayatadöndürüleceisöylenir.
Japon imparatorunun Güne kamisi Amaterasu’nun soyundan olduu
inancn hükmeden into, 1. ve 2. Dünya Savalar esnasnda Japon
emperyalizmine ultramilliyetçi ideolojisiyle katkda bulunur. XX. yy.a bu
minvaldegirenintoveonabaldiyanetyapsnnayrcalklkonumuna,ülkenin
2. Dünya Savandan yenilgiyle çkmasyla son verilecektir. 1947 ylnda yeni
anayasa yürürlüe girdiinde tüm dinlere özgürlük alan açlyor, 1868 ylndan
beri Devlet Dini olarak himaye gören into inancn da devlet nezdinde dier
inançlardanbirfarkkalmyordu.
Bir dini inancn böylesi güçlü bir söylem üretebilmesinin ardnda yatan
etmenlerin en önemlisi, insanolunun ve dier canl hayatn var oluuna,
meydana geliine hangi zaviyeden baktyla da ilgili olduu üphesizdir.
1
Charles Holcombe, The Genesis of East Asia, MÖ 221-MS 907, Assosiation for Asian Studies & University of Hawai'i Press,
Honolulu, 2001, s.186
2/3 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 265
Jainizm2,Budizm,BrahmanizmgibiDoudinlerihayatnvaroluunadairsuskun
kalrken into’nun bu konuda anlataca uzun bir yaratl öyküsü vardr. into
VIII.yy.da,halkninandvetazimettiikutsallardanziyadehanedanlkvesoylu
tabakann dini inançlarnn yanstld kutsallar panteonuna sahip bir inanç
olarak ortaya çkmtr; bisetinden itibaren halktan ziyade emperyal güce ait
olmutur.KutsalmetinleriKojikiveNihongide,sradanhalkaaitpekbireyden
söz edilmez. Günümüzde intonun kar karya kald; yeterince din adam
olmay,3 insanlarn oturduu mahalledeki into tapna kamisinin çocuklar
olduu, dolaysyla o tapnan maddi olarak desteklemeleri gerektiine dair
inancnkaybolmayayüztutmas,dinadamlarnyetitirecekeitimkurumlarnn
yetersizlii, dini bir doktrinden yoksunluu gibi ciddi problemlerin kaynanda
emperyalbirdinolarakdomuolmaolgusuyatyorolabilir.Birdevletdiniiken
sahip olduu maddi imkanlardan yoksun kalan günümüz into tapnaklar
gelirlerini büyük ölçüde evlilik törenlerinden ve sahip olduklar arsalar kiraya
vererek,dinadamlariseparttimeekiyaparakeldeetmeyolunagitmilerdir.
Batldinlertarihçileriintoizmiyorumlamakveyaptklaryorumundaha
iyi anlalabilmesini temin etmek gayesiyle bavurduklar yöntemlerden birisi
kyas dr; örnein David L. Doerner, Journal of Religious Studies akademik
dergisinde Hristiyanlk ve into Folkloründe Ölüm Sonras Hayat isimli
çalmasnda böyle bir yöntem takip etmitir.4 Bu çalmada benzer bir yöntem
kullanlarakintoizminkutsalmetinlerindekiyaratlailikinanlatlanmitolojik
öyküler, üzerinde daha geni aratrmalar yaplan ve daha yaygnolarak bilinen
Yahudiliinyaratlailikinkutsalmetiniilemukayeseliolarakelealnacaktr.
1.KojikininDerlenmeSüreci:
VIII. yy.da Karait Yahudileri, çamz siyonizminin öncüsü olarak görülen
liderleriAnan Ben David (MS d.740öl.800) önderliinde Ortodoks Yahudilikten
koparakyenibirmezhepkurarlar.YahudidinindekisözlügeleneiveTalmudu
reddeden bir anlaylar vard. Bu gruba dahil Yahudiler, dört yüz yl boyunca
Yahudilik içinde oldukça güçlü bir konumda olacaklar; XIII. yy.dan itibaren
etkileri azalarak günümüze dein varlklarn koruyacaklardr. Ayn dönemde
Japonya, henüz kendi alfabesini gelitirmemi, Çin kaynakl Budizm,
KonfüçyüsçülükveTaoizminetkisinegirmemiti.Ülkeyeegemenolandiniinanç,
kami no michi,kamilerin yolu idi.Muhtemelen her aile ve klan tarafndantazim
edilen birçok kutsallar vard ve bunlarn yüceltildii amanistik ritüeller
2
3
4
Jainizm hakknda gen bilgi için baknz: Galip Atasaun, Jainizm, Selçuk lahiyat Dergisi, 2006, Say: 21, s.268-297
Ülke genelindeki 80.000 into tapna için sadece 12.000 into din adam görev yapmaktadr. Din adamnn görev yapmad
into apellerinde, eitimleri henüz tamamlanmam yardmc into rahipleri görevlidir. Halk; evlilik törenlerinde nikah kym ve
kamilerden geldii düünülen hastalk, kaza ve türlü musibetlerin engellenmesi için muska ve tlsm yazlmas talebinde bulunmaktadr. Devletin direk maddi desteinin söz konusu olmad tapnaklar ve din adamlar gelirlerinin büyük ksmn bu yolla elde
ederler.
Örnein: David L. Doerner, Comparative Analysis of Life after Death in Folk Shinto and Christianity, Japanese Journal of
Religious Studies, Cilt: 4, No. 2/3, 1977, s.151-182
266 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3
yaplyordu.Arkeolojikbuluntulardaneldeedilenbilgileregöre,yaznnolmad
antik devirlerde Güne tanrçasnn ülke genelinde tannan bir figür olduu ve
Güne kültünün uyguland anlalmaktadr. Nesilden nesile aktarlan bir sözel
gelenek mevcuttu, fakat bu gelenek henüz somut bir ekle sahip deildi.
Çounlukla mitolojik öykülerden oluan bu gelenek, mparator Tenmunun
emriyle yazl metin haline getirilecek ve kami no michi artk into5 olarak
anlacaktr.
into’yaaitbilineneneskikutsalmetinlerKojikiveNihonShokidir.Nihon
Shoki, Bat literatüründe Nihongi olarak bilinmektedir. Derleme ve yazm 712
ylnda tamamlanan Kojiki Türkçeye Eski Olaylarn Kaytlar, 720 ylnda
tamamlananNihongiiseJaponya’nnKroniklerieklindetercümeedilebilir.VIII.
yy.daJapondilineaityazkarakterleriningeliimihenüztamamlanmadiçinher
ikimetinklasikÇindiliylekalemealnmlardr.6BelgelerdeanlatlanlarIV.yy.n
balarndan itibaren hüküm sürmeye balayan Yamato (MS 300550) ve Asuko
(MS 550710)7 hanedanlklarnn gücünü pekitirmeye, onlara kutsallk ve
meruiyetkazandrmayayönelikolduugörülebilir.Kuaktankuaasözelyolla
aktarlan mitolojik gelenein yazl kayt altna alnmas çabas sonucu kaleme
alnan hikâyeler; Japon adalarnn yaratl, Japon halknn ve imparatorluk
soyununortayaçk,imparatorlukailesininvedevletinilahikayna,hanedanlk
ailelerinin ve klanlarnn soy kütüüne ait8 önemli bilgiler sunar. Belli bir olay
örgüsü kurgulanarak anlatlan öyküler Giri ksmlarndan sonra; insanolunun
yeryüzünde yaratlmasn irdelemekten ziyade, Japon imparatorluk ailesine halk
nezdinde saygnlk kazandrmay hedefler. Eski Olaylarn Kaytlarnda 800.000,
JaponyannKroniklerinde80.000kamidensözedildiianlalmaktadr.Nihongi,
tarihiolaylarnanlalmasndasunduumateryalaçsndanKojikiyenazarançok
dahazengindir.
671 ylnda ölen Japon mparatoru Tenchinin olu Tenmu, babasnn yerine
tahta geçer, 673686 yllar arasnda hüküm sürer ve Japon ulusal devletinin
kurulmasna önemli katklar olur. Kaytlar kitabnn Mukaddeme (Önsöz)
bölümünde anlatldna göre Tenmu, yirmi sekiz yanda iyi eitimli bir genç
adam HiedonoAreye tarihsel olaylar ve halk hikâyelerini aratrmasn ve
ezberlemesini ister.9 Kaytlarda anlatlanlardan anladmz kadaryla, metinlerin
içerii VII. yy. sonuna doru unutulma tehlikesi ile kar karyadr ve derleme
çalmas gerekmektedir. Japon hanedan, model olarak ald Çin kültürünün
etkisiyle, bu içeriin hafzalardan silinmesini engellemek arzusundadr. Gene
Önsözden örendiimize göre, HiedonoAre kendisine denileni yaparak sözlü
5
6
7
8
9
into, etimolojik olarak Çince kaynakldr; iki Çince fonem en (ruh, kami anlamnda) ve tao (yol anlamnda) yan yana getirilerek
üretilmitir.
Louis G. Perez, History of Japan, Greenwood Publishing Group, Incorporated, Westport, ABD, 1998, s.21
Aksi belirtilmedikçe tüm tarihler milattan sonradr. All dates are A.D. unless the opposite is stated.
Abdurrahman Küçük, Günay Tümer, Dinler Tarihi, Ocak Yaynlar, Ankara, 1997, s.76
Donald L. Philippi, Trans. Kojiki, Princeton, NJ: Princeton University Press; Tokyo: University of Tokyo Press, 1969, s.41
2/3 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 267
geleneiezberlerancakörendiibilgilerikalemealmaz.
mparatorTenmuölümünümüteakip690697yllararasndamparatorJito,
696707 yllar arasnda mparator Monmu hüküm sürerler ve nihayet
mparatoriçeGenmeitahtaçkar.711ylndamparatoriçeOnoyasumaroyaemir
vererek, daha önce HiedonoAre tarafndan ezberlenen bilgilerin kayda
alnmasn ister. Yasumaro, ezber bilginin yazm aamasnda, Çin alfabesindeki
karakterlerin Japoncaya uyarlanmas henüz tamamlanmad için baz ortografi
sorunlar ile karlar. Buna ramen yazm emrini almasndan üç ay sonra
derleme iini tamamlar10.. Bu iki eseri takiben, hanedann yeni temsilcileri
tarafndan olaylarn ve Japon mitolojisinin yazdrlma gelenei devam ederek
ortayaueserlerçkar11.
*FudokiYerelkamininöyküsü,(713ylndatamamlanr).
*ManyoshuMitolojikvesekülertemalarüzerineyazlm10,000yapraklk
antoloji,(760ylndatamamlanr).
*ShokuNihongiJaponKroniklerininDevam,(797ylndatamamlanr).
*NihonKokiJaponyannSonrakiKronii,(840ylndatamamlanr).
* Shoku Nihon Koki Japonyann Sonraki Kroniinin Devam, (869 ylnda
tamamlanr).
*NihonMontokuTennoJitsurokuJaponmparatoruMontakununDoru
Kaytlar,(879ylndatamamlanr).
* Nihon Sandai Jitsuroku Japonyann Üç Saltanat Devrinin Kaytlar (901
ylndatamamlanr).
*EngishikiEllikitaplkintorituelleriveliturjisiniihtivaedenkanunname
(901922yllararastamamlanr).
BueskiJaponmetinleridiniunsurlartamaklabirliktekozmolojik,mitolojik,
kronolojik,politikögelerdebarndrrlar;dolaysylainto’nunveçamzJapon
dinioluumununbalangçnoktalarolarakkabuledilirler.Bukoleksiyoniçinde
enönemlisiolarakgörülenKaytlar,Dr.SakamotoTarotarafndan“sanattanuzak
veçocukça”eserlerolaraknitelendirmektedir12.Sakamoto,bueletirisini,Kaytlar
metinlerinde anlatlanlarn bütünlük kaygsyla yazlmayndan, tanrlar ve
imparatorlar hakknda yazlan kötü ve iyi eylerin yan yana olmasndan,
KaytlardakullanlanbazifadelerinÇinTanghanedanlzamanndayazlanWu
jingzhengyi13metinlerindenintihalyoluylaoluturulduundanbahisleyaptn
10
11
12
13
Donald L. Phippi, age., s.43
Bu mitolojik öyküler için baknz: Sakamoto Tar & John S. Brownlee, The Six National Histories of Japan, UBC Press, 1991;
ayrca: John S. Brownlee, Political Thought in Japanese Historical Writing from Kojiki (712) to Tokushi Yoron (1712), Wilfrid
Laurier University Press, Kanada, 1991.
John S. Brownlee, age., Notes:Chapter I, s.142'den; Sakamoto Taro, Nihon no Shiishi to Shigaku (Tokyo: Shibundo, 1980; ilk
bask 1966 ylnda yaplmtr), s.13.
MS 638 ylnda Çin mparatoru Taizong, Rahip Kong Yingda bakanlnda bir bilim heyeti toplar ve Wu jing (Be Kanon) metni
üzerine tefsir çalmas yaplmasn emreder. Heyet, MS 653 ylnda tefsir çalmas Wu jing zheng'nin (Türkçesi: Be Kanonun
Doru Manas) derleme iini tamamlar; ancak tefsiri yaplan metin içine Budizm kaynakl olduunu düünülen bölümler dâhil
edilmez; çünkü bu bölümlerin Konfüçyüsçülüün emsiyesi altna girmediini düünülmektedir; baknz: Ching-I Tu, Interpretation
and intellectual change: Chinese hermeneutics in historical perspective, Transactions Publishers, New Jersey, 2005, s.186.
268 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3
söylemektedir.BunaramenKojikiveNihongi,Japonhalknnilkyazlmetinleri
olmas itibariyle ülke nezdinde özel bir öneme sahiptir; 1977 ylnda Tokumutsi
Kyuya isimli bir Japon akademisyen aday tarafndan yaplan aratrmaya göre,
1940 l yllardan 1970 li yllarn balarna dek Japonyada Kaytlar hakknda
yaplan bilimsel çalma ve yayn says 60 kadardr ve bu younluk ilerleyen
yllarda giderek artmtr.14 1996 ylnda ülkede yaplan nüfus saymnda 125
milyonkiiyehangiinancamensupolduklarsorulduunda92milyonkiiinto,
80milyonkiiiseBudistolduunusöylemi.Aradaçkanyaklak50milyonluk
farkJaponlarn,monoteizminhâkimolduudünyanngerikalanksmndannasl
farkllatngöstermektedir.15
Eski Olaylarn Kaytlar (Kojiki), Tanrlarn Ça bölümüyle balar ve
Japonya’nn miladi 500 ylna dek süren hikâyesini anlatr. Tanrlarn Ça
bölümününsanmparatorlarÇabölümütakipeder.nsanmparatorlarÇa
bölümünde anlatlan tarihsel olaylar, mparator Jimnu (hükümranl MÖ 660
585)ilebalarvemparatoriçeSuiko(hükümranl:MS592628)devrininsonuna
deksürer.16Buyapiçerisindebirçokolaybirbiriylebalolarakanlatlr.
2.NihonShokininDerlenmeSüreci:
Japonya’nn Kronikleri (Nihongi), Kaytlara (Kojiki) nazaran çok daha uzun
bir metindir; tpk Kaytlar gibi Tanrlarn Ça efsanesi ile balar ancak anlatt
tarihsüreciVII.yy.sonunadeksürer.592628yllararasndahükümsürenJapon
imparatoriçesinin, ölümünden sonra kendisine izafe edilen ismi Suikodr,
(Tükçesi:GeçmileBalant).sminifadeettiianlamdan,zamannimparatorluk
hanedannn, olaylar tarihsel belge haline getirmeyi istemi olabilecekleri
varsaymn yapmak mümkündür. Belki bu hassasiyetten olsa gerek Kronikler,
Kaytlara nazaran daha güvenilir tarihsel belge olma niteliindedirler. Her iki
metindeki Tanrlar Ça bölümlerinin ele ald ana temann, tarih biliminden
ziyade mitoloji biliminin inceleme sahasna girdiini söylemek doru bir tespit
olacaktr.Genedeburadaanlatlanlar,Japonlarndoaya,dünyayabakaçlarn
ve düünce dünyalarn anlamamza ilikin tarihsel bir bilgi kayna
14
15
16
Wu jing: Be antik Çin kitabna verilen isimdir: iir Kitab, Tarih Kitab, Ritüeller Kitab, lkbahar ve Sonbahar Yllklar. 2000
yldan beridir bu kitaplar Çin kültürünün en önemli klasikleri ve Çin medeniyetinin özünü oluturan tarihi kaynaklar arasndaki yerini muhafaza etmitir. 700.000 Çince karakterden oluan metinlerin ngilizceye tercümesi 2008 ylnda Hanban Konfüçyüs Enstitüsü Merkezi (the Confucius Institute Headquarters) tarafndan bir proje kapsamnda balatlmtr. ngilizce tercümenin yaklak
1.000.000 sözcükten oluaca düünülmektedir. Proje dâhilinde 2012 ylna dek öncelikle ngilizceye tercümesi yaplacak olan
metinlerin daha sonra Franszca, Almanca, spanyolca, Rusça, Arapça, branice, Hintçe ve Malaycaya tercüme edilmesi planlanmaktadr. Görüldüü gibi Türkçemiz, tercüme edilmesi planlanan diller arasnda yer almamaktadr; umarm ki bu eksiklik Türk
bilim çevrelerince fark edilmitir ve bu dünya klasikleri; güzel dilimize, Türk okuyucularna ve bilim çevrelerine kazandrlr.
Tokumitsu Kyuya, Kojiki Kenkyu Shi (Tokyo: Kasama Shoin, 1977), s.335-69; John S. Brownlee, age, s.9, Notes:Chapter I
s.142'den.
Japon rk genetik olarak Japonya'da MÖ 10,500 ile MÖ 300 yllar arasnda yaam olan Jomon rkna dayandrlr. lginç olan
Japon dili linguistik yapsnn Türkçeye ve Japon rknn Türk rkna (özellikle Orta Asya'daki soydalarmzla) olan akrabalk badr. Bu durum Batl aratrmaclarn da ilgisini çekmektedir; baknz: William Wayne Farris, Sacred Tetxs and Buried Treasures,
University of Hawaii Press, 1998, s.6. Louis G. Perez, History of Japan, Greenwood Publishing Group, Incorporated, Westport,
CT, US, 1998, s.6-7,11.
John S. Brownlee, age., s.11.
2/3 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 269
durumundadr.
Budistler kendi inançlarna Budann Yolu anlamna gelen Butsudo sözcüü
ile tanmladklar gibi, Japonlar da benzer bir yöntem takip ederek kendi
inançlarn Japoncada Kaminin Yolu anlamna gelen into sözcüü ile
tanmlamlardr.intosözcüüne,ÇinkaynaklBudizm,TaoveKonfüçyüsçülük
inançlarnnVIII.yy.danitibarenJaponyayagirmesiylebirlikterastlanr;Kojikive
Nihongide into kelimesi geçmektedir; Çince Shentao Tanrnn Yolu isim
tamlamasnnJaponcayaadapteedilmesiyleortayaçkmtr.Busözcük,Japonlar
tarafndankaminomichiTanrnnYolueklindekullanlr.17intonunmerkezinde
kami vardr; Mehmet Aydn, Ansiklopedik Dinler Sözlüünde kamiyi öyle
tanmlar: “Kami kavram, Japon mitolojisinde görülen binlerce tanrsal varlkla ilgilidir.
Ancak bu, saygl bir dindarl ilham etmektedir. Böylece, insan varlklar olduu kadar
tabii fenomenler de kamilerin tabiatna sahip olmaktadr. Netice olarak esasnda onlar
iyidirler.Bütünhayatkamilerlebirlikteveonlarlauyumhalindeikensafbirkalpleinayeti
bilebilir. Böylece kamilerin himayesinde takdise geçebilir. Bunun ihtiva ettii mutluluk,
gelecek hayat için beklenmemelidir. Özellikle bu hayat için beklenmelidir.”18 Rüzgâr,
frtna,imek,gökgürültüsü,depremlergibikaygvericibazendeinsançaresiz
brakan doa olaylar; güne, ay ve yldzlar gibi eriilmesi imkânsz ancak
etkileyici göksel varlklar; nehirler, dalar, rmaklar gibi yeryüzü harikalar, ilahi
kaynakl bir inançla karlamam ilkel insan için birer kami olabilir. Arkaik
devirlerdenitibarenkamikavramifaettiigörevegöreikitiptir:ujigamivehito
gami. Ujigami ler ait olduklar ailenin, klann koruyucusu durumundadr ve
politik gücün de temsilcisidirler; dolaysyla grubun tüm mensuplar tarafndan
tazim edilmeleri gerekir. Hitogami ise ferde ait olan kami durumundadr. Tekil
olduundan sosyal ve politik gücü temsil etmez; sadece ait olduklar birey
tarafndantazimigerekir.
3.KojikiveNihongideYaratlEfsanesi:
Kaos ve düzensizlik içinden Gök ve Yer olutu. Gök ve Yeri takiben insan
gözüylegörülmesiimkânszonikiYüceVarlkmeydanageldi.19
Gök ve Yer ayrldnda önce üç Yüce Ruh vard; bunlar: Göün Aziz
Merkezinin Usta Ruhu, Aziz Yüce Harikalar Üreten Ruh, Kutsal Harikalar
Üreten Ata idi. Bu üç Ruh kendiliklerinden domular ve doduktan sonra
gizlenmilerdi. Onlardan sonra iki Yüce Varlk daha kendiliklerinden dodular;
bunlar Ho Kam sürgünü Prens Aabey, Göksel Sonsuz Yaaml Ayakta
17
18
19
Japonlarn kami sözcüüne yükledikleri anlamn tam karl Tanr deildir. Biz alageldiimiz anlamda bu karl kullansak da,
Japon kamileri beeri özellikler tadndan ve zaman zaman insan formuna girdiklerinden dolay belki “Yüce Varlk, Aziz Ruh”
tanmlamas daha doru bir kullanm olabilir. Kudret Emirolu tarafndan Türkçeye tercüme edilen “Dou Mitolojisi, Tanr'nn Maskeleri” isimli kitapta kami karl olarak “Göksel Ruh” sözcüü tercih edilmitir, baknz: Joseph Campbell, Dou Mitolojisi, Tanr'nn Maskeleri, Çev.: Kudret Emirolu, mge Kitabevi, stanbul, 1993.
Mehmet Aydn, Ansiklopedik Dinler Sözlüü, Din Bilimleri Yaynlar, Konya, 2005, s.733.
Nihongi, s.10-14.
270 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3
Duran Ruh idiler. lk olarak doan bu be Yüce Varlk sonra doanlardan ayr
idiler. Sonra Yeryüzü Sonsuz Yaaml Ayakta Duran Ruh ve Bolluk çinde
BirletirenUstaRuhdodular;buikisidedierlerindenuzaktagizlendiler.Daha
sonraÇamurYeryüzüLorduvekzkardeiÇamurYeryüzüHanfendisi,Tohum
Birletiren Ruh, Hayat Birletiren Ruh, Geni Yerin Aabeyi, Geni Yerin
Ablas,MükemmelDRuh,kzkardeiHuuVerenHanm,DavetEdenErkek
vekzkardeiDavetEdenKadndodular.20
YüceVarlklar,DavetEdenErkekzagamiveDavetEdenKadnzanamibu
varlklarnsonuncularidilerveöncekiYüceVarlklaryönetimialtndagörevleri,
deniz üzerinde geliigüzel bir ekilde sürüklenen parçalar toprak haline
getirmekti. Bu iki varlk Gök Köprüsünün21 yannda durdular ve ellerindeki
mzra22 altlarnda bulunan sulara daldrdlar ve kartrdlar. Mzra sudan
çekince,mzraktandamlayandamlalarbiriktiveOnogoroadasolutu.23
zagami ve zanami Gökten Onogoro adasna indiler, burada Göksel Aziz
Sütunu ve Sekiz Hayal Odasn gördüler. Sonra zagami, zanamiye
“Çocuklarmz yaratmann zaman geldi, Göksel Aziz Sütunun arkasna geçelim ve
birleelim,sensoldangit,bensadangideyim”dedi;BulutularveAzizKadn,Aziz
Erkee “Ah! Ne ho bir adam!” dedi.Aziz Erkek deAziz Kadna “Ah! Ne ho bir
kadn!”dedi.Fakatsonrahatayaptklarnnfarknavardveöylededi:“Vah!Önce
sen konutun. Hâlbuki önce ben konumalydm.” Bu ilikiden doan çocua Sülük
adn koydular, Huriko. Huriko üç yana kadar ayaküstünde duramad,
yürüyemedi. Sonra bu çocuu sazdan bir sandala koydular ve nehre braktlar.
Aha isminde bir çocuklar daha oldu, ancak bu çocuk da evlatlar arasnda
saylmad. ki aziz ruh kafa kafaya verdiler ve düündüler: “Dourduumuz
çocuklariyideil,Bunuazizmakamabildirmeliyiz.”DurumuAzizGökselVarlklara
anlattklarnda onlar kehanette bulundular ve geri dönmelerini söylediler:
“Çocuklar iyi deil, çünkü önce aziz kadn konutu. Geri gidin ve iinizi tamamlayn.”
SonrabuikiYüceVarlkyeryüzüneindiler,evlendilerveçocuklaroldu;çocuklar
Japonyannyediadas,adalardakidalar,nehirlerveormanlaridi.24
Sonra zanami, Futanain Iyo adasn dourdu. Bu ada, bir gövdeye ve dört
çehreye sahipti, her bir çehrenin farkl bir ad vard. Böylelikle Iyo adasna Ho
Prenses, Sanuki adasna yi Pimi Pirinç Prensesi, Aha adasna Muhteem Yiyecek
Prensesi,TosaadasnaCesuryiGençisimleriverildi.SonraOkiyaknndaMitsu
koadasdoduveGökselGeniKalpliGençisminiald.Buadanndabirgövdesive
dörtçehresivardveherbirçehreyebirisimverildi;TsukushiadasnaBeyazGüne
20
21
22
23
24
Kojiki, Yer ve Göün Balangc.
Japon yaratl efsanesindeki ismi Ama-no-uki-hashi dir. Gök ile yeri birbirinden ayran, muallakta yüzer vaziyette bulunan köprünün ykldna ya da yeryüzü sularna gömüldüüne inanlr; baknz: Jeremy Roberts, Japanese Mythology-A to Z- , Facts on File Inc., New York, 2004, s.53-54.
zagami'nin deniz sularn kartrrken kulland kutsal mzrak baz bilim insanlarnca falik sembol olarak görülmütür.
Nihongi, s.10-14.
Kojiki, Yüce Varlklarn Kur Yapmalar.
2/3 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 271
Genci,ToyoadasnaVerimliGüneGenci,HiadasnaVerimliMuhteemGençLordu
KarlayanCesurGüneismiverildi.25 zanami, Amaterasuomikamiyi dourdu. Ametarasu öylesine parlak
ldyordukiebeveynleritarafndanhükümsürmesiiçinGökyüzünegönderildi
ve orada Güne Tanrças oldu; böylelikle Güne yaratlm oldu. Güne
Tanrçasnn parlayan genç erkek kardei de Gökyüzüne gönderildi ve kz
kardeiylegücüpaylat.BöylelikleAyyaratlmoldu.zanamidahasonraSusa
nawoyu dourdu. Susanawo öylesine hrçn ve sert tabiatl idi ki, Onu
Karanlklar Ülkesine hüküm sürmesi için göndermek zorunda kaldlar. zanami
en son olarak Ate Tanrsn dourdu; çocuk annesini öylesine yakt ki, annesi
öldü. Fakat bu yaratl zincirinin krlmasna engel olmad. Annenin
kusmuundan, dksndan ve babann gözyalarndan dier Yüce Varlklar
olumayabalad.26
Tanrlar Ça bölümü buradan itibaren Karanlklar Ülkesi tanrsnn, kz
kardeiAmaterasununsarayndayaptkötüilerianlatmakladevameder.Susa
nawo kz kardeine öyle kötü bir aka yapar ki, tanrça sarayn terk eder, bir
maaraya snr, böylelikle tüm dünya karanlklar içinde kalr. Dier tanrlar
toplanrlar, maarann önünde ate yakarlar, içlerinden bir tanrça maarann
giriinde müzik eliinde dans eder, dier tanrlar da öylesine yüksek sesle
kahkahaatarlarkimeraklananGünetanrçasdarçkar,Tanrlar,Ameterasuyu
yakalarlarveeskiyerinegönderirlerveoandadünyatekraraydnlanr.Susana
wo kz kardeinin sarayndan alnr ve Karanlklar Ülkesindeki eski yerine
gönderilmek üzere yola çklr. Fakat yol üzerinde Susanawo, Japonyaya urar
veburadabirçokçocuunbabasolur;biranlamdayaratr.27
Aziz Parlak Büyük Yüce Ruh, babas zagami nehirde sol gözünü ykarken
oluan damlalardan domutu; Aziz Ay Gecesi Sahibi, babas zagami sa
gözünüykarkendomutuveFrtnatanrsSusanowo,babaszagamikutsal
burnunu ykarken domutu. Bu üç kardeten sonuncusu bir gün kz kardei
Amaterasuya öyle küçük düürücü bir oyun oynad ki, tanrça bir maaraya
sakland. Gök ve Yer karard. Gök Ovasnn sekiz milyon ruhu, tanrçay
sakland maaradan dar çkarabilmek için maarann önüne aaç kütükleri
getirdiler ve ate yaktlar. Uzume isimli dii ruh ate eiliinde dans etmeye
balad ve dierleri Ona alk tuttular ve kahkahalar attlar. Meraklanan tanrça
maarakapsnaçtvegözüneaynatuttular.Kendisuretiniilkdefaaynadagören
tanrçadarçktveoandaOnuyakaladlarveGöegönderdiler.28
GökÜlkesindeki29tanrlar,GünetanrçasAmaterasununtorunuNinigino
25
26
27
28
29
Kujiko, Yüce Varlklarn Kur Yapmalar.
Nihongi, s.18-20.
Nihongi, s.45-59.
Kojiki, s.4-7.
into metinlerinde, Gök Ülkesi Ama sözcüü ile tanmlanr. Tanrlarn hepsi Ama'da mukim deildir, bir ksm yeryüzünde yaarlar. Hristiyan teolojisinin tersine, ruhun bedenden ayrldktan sonraki dura Ama deildir. fade ettii anlam itibariyle Yunan mito-
272 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3
MikotonunyeryüzünegönderilerekJaponadalarndahükümsürmesiiçinkarara
varrlar. NiniginoMikoto, büyük annesi Amaterasunun kendisine verdii üç
hazinehediyelerlebirklç,birmücevher,biraynabirlikteKyushuadasnainer.
Ninigievlenir,çocuklar,torunlarolur.Büyükbüyüktorunlarndanbirisininad
JimnuTennodur.JimnuTenno,aynzamandaGökHükümdaranlamnagelirve
Japonyadaimparatorlukailesininbana,yaniimparatoraverilenisimdir.Ninigi,
Kyushu adasndan douya, Japonyann iç ksmlarna doru yönelir ve on bir
ubat660tarihindeYamatodevletinikurar.BudevletinkurucusuJimnuTennove
butarihJaponimparatorluununbalangcolarakkabuledilir.30
Yamato ailesi ve onlara bal olan klan, dier klanlar üzerinde hâkimiyet
salaynca bu anlatlanlar dier klanlar tarafndan doru olarak kabul görür ve
Ninigeyeverilenüçkutsalhediyeimparatorluunsembolleriolarakyerleikhale
gelir. Zamanla bu efsaneler halk nezdinde de kutsallk kazanarak Japon
kültürününoluumunakatksalarveJaponrknnüstünlüüfikridoar.
into, günümüz Japon dininin oluumunun çk noktas, kutsal metinleri
Kojiki ve Nihongi ise, Japon ulusunun dinler tarihine önemli bir katks olarak
deerlendirilebilir. Her iki metinde anlatlan yaratl efsanesi, prehistorik
çalardanberiJaponadalarndasözlügelenekolarakkuaktankuaaaktarlrken
unutulmaveyok olma tehlikesi ile karlam ve VII.yy.nilkçeyreinde yazl
hale getirilerek bugünlere ulaabilmitir. Her iki metinin de giri ksmndan
itibarenikibölümüTanrlarnÇaolarakadlandrlr,bubölümlerdetanrlarnbir
nevisoykütüüçkarlrveJaponadalarnnbutanrlareliyleoluumhikâyeleri
anlatlr. Bunlarn içinde en dikkat çekici olan kukusuz zanami ve zanaginin
gökyüzü köprüsünün yannda, ellerinde kendilerine dier Yüce Varlklar
tarafndanverilmimücevherkakmalmzrakla,yeryüzüsularnkartrmalarve
mzrasudançektiklerindeucundandamlayansuyunbirikerekbiradaolumas
hikâyesidir.DahasonraikiYüceVarlkyeryüzüneinerlervekendilerindendier
tanr ve tanrçalar olumaya balar. Yaratl Efsanesi, zanami ve zanagiden
doantoplamyedikuakkamiyiveevrenindiervarlklarnbetimler.31
Efsane,benzerçerçevede,Japonadalarnntümüoluuncayadekdevameder.
Burada Tanrlar Ça bölümü tamamlanr ve mparatorlar Ça bölümü balar.
mparatorlar Ça bölümü, imparator Jimnudan balayp imparatoriçe Suikoya
dekhükümsürenotuzüçimparatorunhikâyesivesoykütüklerianlatlr.Kaytlar
30
31
lojisindeki Olimpos da ile benzer özellikler tar. into'ya göre yaayan insanlarla ölüler arasnda çok güçlü bir ba vardr. Bir insan öldükten sonra varl sona ermez. Bunun yerine- ayet doru ekilde kutsanrsa- kami olur, kutsallk kazanr ve ailenin rahmete ermi tanrlar arasndaki yerini alr. Aile bireyleri kamilerinden ihsan ve imdat dileyebilirler. Ancak bireyler aile kamilerini incitecek bir harekette bulunmamaldrlar; aksi halde ölünün ruhu azap çeker; baknz: Jeremy Roberts, Japanese Mythology-A to Z- ,
Facts on File Inc., New York, 2004, s.25.
Nihongi, s.45-59.
Bu varlklar arasnda Japon adalar olduu gibi Güne, Ay, dalar, nehirler, rmaklar, ormanlar ve ate gibi elementler de vardr.
Yaz dili ve hikâyelerin özü Çin kaynaklarndan alntdr. Kaytlar ve Kronikler metinlerinin dil bilimsel analizinin ve oluum aamalarnn ele alnd bölümleri için baknz: H. Byron Earhart, Japanese Religion, Unity and Diversity, Wadsworth Publishing Co.,
California, USA, 1982.
2/3 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 273
ve Kronikler kitaplar, Japon halknn kutsalla olan ilikisinin ilk defa yazl hale
gelmesi,JaponimparatorlukailesiniGünetanrçasileirtibatlandrmasitibariyle
hem Dinler Tarihi disiplini için hem de siyaset tarihçileri için esiz ve oldukça
ehemmiyetehaiznadireserlerdir.BatlbiliminsanlarbuhazineninfarknaXIX.
yy.n ortalarndan itibaren varmlar ve günümüze dein farkl tercümeleri
yaplmtr. Ayrca bu eserler üzerinde, hem dinler tarihi hem de siyaset tarihi
alannda oldukça çok sayda makale ve kitap bilimsel yöntemler kullanlarak
yazlmtr.
4.TekvindeAnlatlanYaratlHikâyesi;Genesis:
Dilimizde Tekvin olarak isimlendirilen Genesis, Eski Ahitin ilk kitabdr.
Tekvindeanlatlanyaratlhikayesibazinsanlaragöregerçektir,bazlarnagöre
isemetaforikarlklbiranlatdanibarettir.BuanlatyagöreTanr,yeryüzünüve
içindeki varlklar belli bir süre içerisinde, her birine ayr günler ayrarak
yaratmtr. Sonunda, bugün yaayan insan rknn ilk atalarn erkek ve kadn
formunda, yemeleri ve karnlarn doyurmalar için de nebatat ve hayvanat
nesillerini var etmitir. Bu sürecin sonunda, yapt iten memnun bir vaziyette
dinlenmeyeçekilmitir.
Tevrat, üç kitaptan oluur: 1.Torah, 2.Neviim, 3.Ketuvim. Be bölümden
oluan Torahn ilk bölümü Tekvin, elli baptan oluur ve Yunancada yaradl,
dou
anlamna gelen Genesis olarak da bilinir. Genesis, dünyann yaratln,
Âdem ile Havvay, cennetten kovuluu, Habil ve Kabili, Nuh Tufann, Babil
Kulesinivebrahim,shak,YakupveYusufpeygamberlerianlatrkenYehovann
tanrsaldoasnveinsanlarlailikisindenbahseder.GenesisegöreTanrdünyay
hiçlikden yaratmtr. Dünya, bize anlatldna göre ekilsiz ve botu. Tanr k
olsundedivekoldu.Tanrnnyaratmasiçin,olmasndilediieyisöylemesi
yeterlidir.
4.1.GenesisYaratlAyetleri:
Genesisde Tanrnn yaratmas için söylemesi yeterlidir. Söz kelimesinin
karl olarak Yunanca Logos kelimesi kullanlr. Logos sözcüünden, logos
ical=logical (mantkl) kelimesi türetilmitir. Dolaysyla tanrsal söze dayal olan
her ey mantkldr, sadece tanrsal konumay yanstmaz tanrsal düünceyi de
yanstr. Yedi ayr aamada, Yeryüzünün, Göün ve bunlara bal özelliklerin
yaratlanlatlrveTanrnihayetdinlenir,(1:124):
BirinciGün:lkemirvenyaratl;“BalangçtaTanrgöüveyeriyaratt.
Yer botu, yeryüzü ekilleri yoktu; engin karanlklarla kaplyd. Tanrnn Ruhu sularn
üzerindedalgalanyordu.Tanr,Ikolsundiyebuyurduvekoldu.”(13)
kinci Gün: kinci emirle Göün yaratl; “Tanr, Sularn ortasnda bir kubbe
olsun, sular birbirinden ayrsn diyebuyurdu. Ve öyleoldu. Tanr gökkubbeyi yaratt.
Kubbeninaltndakisularüstündekisulardanayrd.”(67)
ÜçüncüGün:Üçüncüvedördünceemirler;karalarn,denizlerinvenebatatn
274 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3
yaratl;“Tanr,Göünaltndakisularbiryeretoplansn,kurutoprakgörünsündiye
buyurdu ve öyle oldu. Kuru alana Kara, toplanan sulara Deniz adn verdi. Tanr
bunun iyi olduunu gördü. Tanr, Yeryüzü bitkiler, tohum veren otlar, türüne göre
tohumumeyvesindebulunanmeyveaaçlarüretsindiyebuyurduveöyleoldu.”(911)
Dördüncü Gün: Beinci emirle iki büyük nkast olunan muhtemelen
mevsimler, yllar, Ay, Güne ve yldzlaryaratl; “Tanr öyle buyurdu: Gök
kubbede gündüzü geceden ayracak, yeryüzünü aydnlatacak klar olsun. Belirtileri,
mevsimleri,günleri,yllargöstersin.Veöyleoldu.Tanrbüyüügündüze,küçüügeceye
egemenolacakikibüyükveyldzlaryaratt.”(1416)
BeinciGün:Altncemirledenizlerinvegöklerincanlvarlklarladolmasn
emreder; “Tanr, Sular canl yaratklarla dolup tasn, yeryüzünün üzerinde, gökte
kular uçusun diye buyurdu. Tanr büyük deniz canavarlarn, sularda kaynaan
canllarveuçançeitlivarlklaryaratt.Bununiyiolduunugördü.”(2021)
AltncGün:Yedinciemirletopraktancanlvarlklarçkarlmasistenir;“Tanr,
Yeryüzüçeitçeitcanlyaratk,evcilve yabanl hayvan, sürüngen türetsin diye
buyurdu. Ve öyle oldu. Tanr çeit çeit yabanl hayvan, evcil hayvan, sürüngen yaratt.
Bununiyiolduunugördü.”(2425)
Yedinci Gün: Gökleri, Yeryüzünü ve içindekilerini yaratan Tanr dinlemeye
çekilir.(2:2)
nsanlar, dii ve erkek olarak tanr suretinde yaratldlar, (1:27).32 Âdem,
yeryüzündeki topraktan (çamur) yaratld (2:7). Havva ise Âdem’in kaburga
kemiklerinden yaratld, (2:2122). Yirmi beinci ayetten itibaren yaratma eylemi
tamamlanrveyaratlanlarTanrtarafndan“iyi”olaraknitelendirilir,(1:25).Erkek
ve Kadnn tanr suretinde yaratlm olmalarn tartan Wayne Grudem bu
konuda öyle bir yorum yapar:33 “Erkek ve Kadnn, Tanrnn suretinde yaratlm
olmalarbizeilkolarak,Tanrveinsanarasndakiuyumadayalkarlklilikiyi;iki,birey
ve önem baznda eitliklerini; üç, oynadklar rol ve otoriteleri itibariyle farkllklarn
gösterir.”Wayne,kitabndansannYaratlntarttbölümde;insannyaratl
amac ve yeryüzündeki varlnn hikmeti, hayatn anlam, insann yeryüzüne
indirilmesisonucuinsandatezahürünübulantanrgörüntüsününifsadauramas
gibihemteolojiyihemdefelsefidisiplinleriilgilendirensorularayantarar.
Cennette Âdem ve Havvaya, iyi ve kötünün bilgisini saklayan yasak aacn
meyvesinden yememeleri, yerlerse ölecekleri söylenir. Yaam sahibi bütün
varlklar bir gün öleceklerdir; ancak sadece insanolu bunun bilgisine sahiptir.
Tanrsal özellikleri kesbetme arzusuyla (3:35) aacn meyvesinden yerler ve
32
33
Adem ve Havva'nn Tanr suretinde yaratlmas, teologlar erken çalardan itibaren megul eden bir konu olmutur. Yaratlta
Tanr ve insan arasndaki benzerlik hakknda skenderiyeli Philo (MÖ 15 -MS 50) ve arkasndan Roshi (1040-1105) görülerini
beyan ederken, benzerliin kavramsal bir ilk model-prototip olduu sonucuna varmlardr; baknz: Emil Schurer, The History of
the Jewish People in the Age of Jesus Christ, T&T Clark Ltd., Scotland, 2004, s.813-886; ayrca: Kristen E. Kvam, Eve and
Adam: Jewish, Christian, and Muslim Readings on Genesis and Gender, Indiana University Press, USA, 1999, s.208,209.
Yazar, bu yorumunu yaptktan sonra her bir madde için ayr ayr uzun mütalaasn yapar ve Torah'dan ayetlerle deliller getirir;
baknz: Wayne Grudem, An Introduction to Biblical Doctrine, Systematic Theology, Inter-Varsity Press, Leicester, England, 2000,
s.454-461.
2/3 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 275
yeryüzüne indirilirler. te bu noktadan itibaren insan rknn dünya üzerindeki
tarihivebutarihiçindekarlaacasorunlardabalamolur.Onikincibaptan
itibarenbrahiminTanrylaolandiyaloglarbalar.34
Torann yazar ya da yazarlar hakknda farkl hipotezler35 vardr; bilim
tarihinde bu sorunun cevab ilk kez XVII. yy.da Baruch Spinoza (16321677) ve
dierAydnlanmaÇadüünürlerincebulunmayaçallmtr.
TartmalarveSonuç:
Toronto Üniversitesinde Japon tarihi doçenti olan John S. Brownleenin u
tespitine katlmamak mümkün deildir; “Nasl ki intonun kutsiyet izafe ettii
“kami”ler, semavi dinlerin retoriinde karln bulmadndan anlalmas zor
varlklarsa,zagamininmzranYeryüzüsularnadaldrpçektiktensonradoankutsal
varlklara muhakkak kianlamakta güçlük çektiklerinden
hemen hiçbirBatlteolog ilgi
göstermemi, ancak Japon teologlar bu konuya oldukça ilgi duymular ve onlar detayl
kronolojik ve genealotik sralamaya tabi tutmulardr.”36 Kami kavram, sadece into
panteonundaigalettiimahalveifaettiivazifesiitibariyledeil,Japonhalknn
atalar kültü telakkisindeki fonksiyonlar ve Budizmle senkretik (badak) hale
gelmi Japon dinindeki ibadet, taat, ailenin ölmü bireylerini tazim ve taltif
ritüelleri itibariyle de semavidinlerin mensuplarncaanlalmas oldukça zor bir
kavramdr.DolaysylaTekvindeevreni,yeryüzünüvecanllaryoktanvareden
tanrsözcüünükaldrp,yerinekamikavramnyerletirmekmümkündeildir;
tersi de mümkün deildir. Çünkü semavi dinler, atalar kültü kavramlaryla izah
edilemez.Öteyandaninto,sadeceatalarkültündenibaretdeildir,hernekadar
Tekvinin aksine Japon adalar haricindeki dünyann var oluuna dair bir
önermedebulunmasaveiçindebolmiktardamitolojikunsurlarmündemiçolsan
dahi, bir yaratl metnine ve ibadetin günlük rutinine ilikin din adamlar
hiyerarisinesahiptir.
JaponKaytlarveKroniklermetinlerindekiTanrlarÇabölümlerindetasvir
edilentanrlarnâkolmalar,evlenmeleri,hastalanmalar,yaplankötüakalara
kzmalar, aralarnda tartmalar çkmas gibi olaylara baktmz zaman, into
panteonunun antropomorfik özellikler tayan kutsallardan olutuunu
belirtmemizgerekiyor.Aynekilde,yedincigününsonundadinlenmeyeçekilen
34
35
36
“Tanr brahim'e, "Ülkeni, akrabalarn, baba evini brak, sana göstereceim ülkeye git" dedi, Seni büyük bir ulus yapacam, Seni
kutsayacak, sana ün kazandracam, Bereket kayna olacaksn. Seni kutsayanlar kutsayacak, Seni lanetleyeni lanetleyeceim.
Yeryüzündeki bütün halklar Senin araclnla kutsanacak. brahim Tanr'nn buyurduu gibi yola çkt. Lut da onunla birlikte gitti.”
(12:1-4)
Belge Hipotezine (the Documentary Hypothesis) göre Torah, diyakronik olarak dört farkl derleme usulüne tâbi olmu olabilir;
birincisi: Yahvist, Musevi tanrs Yahve'nin ismiyle anlr ve J semboluyle bilinir, ikincisi: Elohist, Tanr Elohim'in isminden mülhemdir ve E semboluyle tanmlanr, üçüncüsü: D belgesidir ve MÖ 622 ylnda Tapnak'da bulunan metne dayal olarak yazlmtr,
dördüncüsü: P belgesidir ve derleme süreci itibariyle kronolojik olarak Babil sürgününe dek dayandrlr. Genesis kitab için en kabul gören hipotezler, J ve P belgesel kaynaklardr. Baknz : --, The New Oxford Annotated Bible with Apocrypha, Introduction,
Oxford University Press, USA, 2007. J.W. Rogerson, Old Testament, Oxford Handbook of Biblical Studies, Rogerson, J.
W.(Editor), Oxford Handbook of Biblical Studies, Oxford University Press, UK, 2006, s.6-15. Adam Potkay & Monica Brzezinski
Potkay, The Bible as the Root of Western Literature, Recorded Books LLC, USA, 2001.
John S. Brownlee, age., s.4.
276 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3
ve Yakup peygamberle güre tutan (Tekvin, 32:2432) tanr betimlemesi, insans
vasflar ithaf edilen bir yüce varlk resmi çizmektedir. Antropomorfik vasflar
itibariyle mitolojik unsurlar; bu kutsallarn Japon kutsal metinlerinde belirtildii
üzere “hiç”likten olmalar ve her iki dine göre dier varlklar “hiç”likten var
etmeleri37 itibariyle ise bizim anladmz anlamda teolojik motifler tad
söylenebilir.
Torahn ve into metinlerinin balangç cümlelerindeki dikkate deer
semantik benzerlik bir yana, bu metinlerin ait olduklar uluslarn dillerinin
yaamas,gelimesiveorijinalliklerinikorumasaçsndanönemlikatkyaptklar
söylenebilir;JapondüünürMotooriNorinagaya(17301801)göre;ayetKaytlar
ve Kroniklerin asl metinleri elimize ulamam olsayd antik Japon dili modern
çadaunutulmuolurdu.38
zagaminin deniz sularn kartrrken kulland kutsal mzrak, baz bilim
insanlarnca falik sembol olarak görülmütür. Belki biraz zorlama olarak
düünülse de u saptamay yapmak, dinler tarihine bir katk olarak görülebilir:
Ortayaçkitibariylebirpaganâdetiolarakgörülenvefaliküremesembolizmi
tad varsaylan Maypole (Mays Direi) öleni, Hristiyanlkta geleneksel
olarak yaz mevsiminin ortasn kutlamak için yaplan ölendir. Bir piknik yerine
benzeyen alann ortasna dikilen ve etrafnda dans edilen direi, zagaminin
mzranabenzetmekolasdr.Dolaysylaherikidininmensuplarnninancnda
varolanbusembolizm,insanolununüremesineatfdabulunanveneslindevam
konusunuirdeleyenbenzerbirdüünceninürünüdür.
Sonuçolarak,KaytlarveKroniklermetinlerineintonunGenesisinazaryla
bakmak hiç de yanltc olmayacak, belki de Japon dinini alageldiimiz semavi
dinlerinterimleriiletanmlayabilmekaçsndanbizeyardmcolacaktr.
37
38
Hristiyanlk teolojisindeki “creatio ex nihilo” doktrini ile benzerlik tayor; baknz: Yuhanna, Bap 1/3 (Her ey onun ile oldu ve
onsuz olmu olanlardan hiç bir ey onsuz olmad); Pavlus'un Romallara Mektubu, Bap 4/17 (brahim ki, ölüleri dirilten ve olmayan
eyleri olanlar gibi çaran Tanrnn karsnda iman etti); Pavlus'un Korintoslulara Birinci Mektubu, Bap 1/28 (ve Tanr, olan eyleri iptal etmek için, olmayan eyleri, dünyann adi ve hor görünen eylerini seçti); branilere Bap 11/3 (manla anlyoruz ki, âlemler
Tanr'nn sözü ile tekil olundular, öyle ki, görünen ey zahir olandan olmad).
Motoori Norinaga (1730-1801) Japon dilinin gramatik yaps üzerine yaplan çalmalarn öncüsü saylr. Tokugawa (Edo) devrinin
(1603-1868) bir çeit Aydnlanma Okulu olarak görülen “Kokugaku” geleneinin (into ve antik Japon edebiyat üzerine çalan
ekol) dört önemli temsilcisinden biri olan Kamo no Mabuchi'nin örencisidir. Kamo no Mabuchi, Norinaga'ya Kaytlar ve Kronikler
üzerine çalmasn tavsiye eden kiidir; daha geni bilgi için baknz: David Pollack, The Fracture of Meaning: Japan's Synthesis
of China from the Eighth through Eighteenth Centuries. Princeton University Press, Princeton, 1986.
2/3 • ULUSLARARASI TARH ve SOSYAL ARATIRMALAR DERGS TARHN PENDE • 277
KAYNAKÇA
AbdurrahmanKüçük,GünayTümer,DinlerTarihi,OcakYaynlar,Ankara,1997.
AdamPotkay&MonicaBrzezinskiPotkay,TheBibleastheRootofWesternLiterature,Recorded
BooksLLC,USA,2001.
CharlesHolcombe,TheGenesisofEastAsia,221B.C.
A.D.907,AssosiationforAsianStudies&
UniversityofHawaiiPress,Honolulu,2001.
DavidPollack,TheFractureofMeaning:JapansSynthesisofChinafromtheEighththroughEighteenth
Centuries.PrincetonUniversityPress,Princeton,1986.
DavidL.Doerner,ComparativeAnalysisofLifeafterDeathinFolkShintoandChristianity,Japanese
JournalofReligiousStudies,Cilt:4,No.2/3,1977.
DonaldL.Philippi,Trans.Kojiki,Princeton,NJ:PrincetonUniversityPress;Tokyo:Universityof
TokyoPress,1969.
EmilSchurer,TheHistoryoftheJewishPeopleintheAgeofJesusChrist,T&TClarkLtd.,Scotland,
2004.
J.W.Rogerson,OldTestament,OxfordHandbookofBiblicalStudies,Rogerson,J.W.(Editor),Oxford
HandbookofBiblicalStudies,OxfordUniversityPress,UK,2006.
JeremyRoberts,JapaneseMythology
AtoZ,FactsonFileInc.,NewYork,2004.
JohnS.Brownlee,PoliticalThoughtinJapaneseHistoricalWritingfromKojiki(712)toTokushiYoron
(1712),WilfridLaurierUniversityPress,Kanada,1991.
Joseph Campbell, Dou Mitolojisi, Tanrnn Maskeleri, Çev.: Kudret Emirolu, mge Kitabevi,
stanbul,1993.
H. Byron Earhart, Japanese Religion, Unity and Diversity, Wadsworth Publishing Co., California,
USA,1982
Kristen E. Kvam, Eve and Adam: Jewish, Christian, and Muslim Readings on Genesis and Gender,
IndianaUniversityPress,USA,1999.
Louis G. Perez, History of Japan, Greenwood Publishing Group, Incorporated, Westport, CT,
USA,1998.
MehmetAydn,AnsiklopedikDinlerSözlüü,DinBilimleriYaynlar,Konya,2005.
SakamotoTar&JohnS.Brownlee,TheSixNationalHistoriesofJapan,UBCPress,1991.
TokumitsuKyuya,KojikiKenkyuShi,Tokyo:KasamaShoin,1977.
Wayne Grudem, An Introduction to Biblical Doctrine, Systematic Theology, InterVarsity Press,
Leicester,England,2000.
WilliamWayneFarris,SacredTetxsandBuriedTreasures,UniversityofHawaiiPress,1998.
,TheNewOxfordAnnotatedBiblewithApocrypha,Introduction,OxfordUniversityPress,USA,
2007.
278 • THE PURSUIT OF HISTORY INTERNATIONAL PERIODICAL FOR HISTORY and SOCIAL RESEARCH • 2/3