FEN VE TEKNOLOJİ PROGRAMINDA YER ALAN BİLİM

FEN VE TEKNOLOJİ PROGRAMINDA YER ALAN BİLİM
İNSANLARININ YAŞAMLARI VE BULUŞLARI:
İlköğretim Öğretmenleri Nasıl Değerlendiriyor?
Yrd.Doç.Dr. Esma Buluş Kırıkkaya
Kocaeli Üniversitesi Eğitim Fakültesi İlköğretim Bölümü Fen Bilgisi Öğretmenliği
2005 yılında da ülke çapında uygulanmaya başlayan İlköğretim programlarındaki önemli değişikliklerden biri de
ünitelerde geçen konulara ilişkin bilim tarihinde önemli bir yere sahip bazı bilim insanlarının bilimsel buluşları ve yaşam
öykülerine yer verilmesidir. Ancak geçen altı yıllık süre içinde ilköğretim programlarında yer alan bilim insanlarının yaşamı
ve buluşlarına yönelik konu kazanımları ve ders kitaplarındaki etkinliklerden öğretmenlerin hangilerini gerçekleştirdiği, bilim
insanlarına dair yapılan ders etkinliklerinin, öğrencilerin ilgi ve dikkatini çekip çekmediği konusundaki gözlemleri, konusu
geçen bilim insanlarını tanıtmanın ya da bu konuda etkinlik yapmanın yararları, bilim insanlarının buluşları ve yaşam
öykülerini bilmenin ve araştırmanın öğrencilerde fene karşı bir heves oluşturup oluşturmadığı konusundaki öğretmen
görüşleri merak konusudur. Bu amaçla fen ve teknoloji programında yer alan bilim insanlarının yaşamı ve buluşlarına
yönelik konu kazanımları ve ders kitaplarındaki etkinlikleri, sınıf ve fen öğretmenlerinin nasıl değerlendirdiği araştırılmıştır
Araştırma genel tarama modeline göre desenlenmiştir. Araştırmanın verilerinin toplanmasında ve değerlendirilmesinde nitel
veri toplama ve analiz yöntemlerinden yararlanılmıştır. Kocaeli ilinde ilköğretim okullarında görev yapan toplam 20 sınıf ve
fen ve teknoloji öğretmeni ile yürütülen çalışmanın sonuçlarına göre her iki branştaki öğretmenlerin öğrencilerin bu konularla
beraber derse ilgilerini arttığını fene karşı heves oluşturduğunu söylemesi konunun önemini ortaya koymak açısından dikkat
çekicidir.
Anahtar Kelimeler: Fen ve Teknoloji Programı, bilim insanları, sınıf öğretmenleri, fen ve teknoloji öğretmenleri
1.GİRİŞ
Hodson ve Freeman (1983) çocuklara (12 yaş altı) sunulan çağdaş bilim insanı imajının onların
davranışlarını oluşturmada ve ilerideki seçimlerini belirlemelerinde büyük önem taşıdığını
belirtmektedir. Blatchford (1992) da çocukların gelecekteki kariyerlerine ilişkin kararı ortaokula
girmeden verdiklerini belirtmektedir. Dolayısıyla ilköğretimde öğrencilerin bilime ve bilim insanına
yönelik olumlu görüş geliştirmelerinin onların ileriki yaşamlarını da etkileyeceği söylenebilir. Bu
nedenle ilköğretim programlarında bilim insanlarının yaşantıları ve buluşlarının yer almasının önemli
olduğu söylenebilir.
Ülkemizde ve dünyada bu konuda yapılan çalışmalar genellikle bilim tarihi teması üzerinden
yürütülmektedir. Bunlardan İmamoğlu ve Çeken (2011) yaptıkları bir çalışmada ilköğretim
düzeyindeki bir öğrencinin bilim tarihi ile ilgili derslerden, görsel ve yazılı basından, aile ve
çevresinden, bilgiler edinebildiği, bununla birlikte Fen ve Teknoloji ile Sosyal Bilgiler derslerinin
bilim tarihi ile ilgili bilgileri edinme bakımından ayrı bir öneme sahip olduğunu ifade etmektedirler.
Laçin-Şimşek ve Şimşek (2009) tarafından gerçekleştirilen İlköğretim Fen ve Teknoloji Programında
bilim tarihinin yeri ve önemini ortaya koymaya odaklı bir içerik analizi çalışmasında da, söz konusu
dersin program ve ders kitaplarında, “bilim tarihine” yer verildiği görülmüştür. Wang and Marsh
(2002)’de yaptıkları çalışmada, öğretmenlerin bir kısmının, bilim tarihinin ilköğretim öğrencileri için
kullanılmaması gerektiğini düşündükleri, bir kısmının ise konulara bilim tarihinin dahil edilmesinin
öğrenciler için pek çok faydasının olacağına, ancak, konulara dahil etmeyle ilgili zorluklar
yaşanacağına inandıkları belirtilmektedir. Diğer bir araştırmada da, derslerde bilim tarihine yer
verildiği takdirde, öğrencilerin bilimin doğasını anlamalarını geliştirdiği bildirilmektedir (Lin ve
Cheng, 2002).
Laçin-Şimşek (2011a), yaptığı bir çalışmada eğitim programlarında çoğunlukla, bilimin
ürünlerine değinildiğini, bu ürünlere ulaşılmasında harcanan çabalar, yaşananlar, iddialar ve
açıklamaların ihmal edildiği görüşünü savunmaktadır. Ancak 2004 yılında pilot şehirlerde, 2005
yılında da ülke çapında uygulanmaya başlayan İlköğretim programlarındaki önemli değişikliklerden
biri de ünitelerde geçen konulara ilişkin bilim tarihinde önemli bir yere sahip bazı bilim insanlarının
bilimsel buluşları ve yaşam öykülerine yer verilmesidir. Buna rağmen bilim insanlarının ve
yaşamlarının ders kitaplarında yer alması konusunda, ender çalışmalara rastlanmaktadır. Konuyla en
ilgili görünen Laçin-Şimşek (2011b)’in araştırması ise yalnızca “fen ve teknoloji dersi öğretim
programı ve kitaplarında türk-islam bilginlerine yer verilme durumu” ile sınırlıdır.
Bu nedenle, geçen altı yıllık süre içinde öğretmenlerin ilköğretim programlarında yer alan bilim
insanlarının yaşamı ve buluşlarına yönelik konu kazanımları ve ders kitaplarındaki etkinliklerden
hangilerini gerçekleştirdiği, bilim insanlarına dair yapılan ders etkinliklerinin, öğrencilerin ilgi ve
dikkatini çekip çekmediği konusundaki gözlemleri, konusu geçen bilim insanlarını tanıtmanın ya da
bu konuda etkinlik yapmanın yararları, bilim insanlarının buluşları ve yaşam öykülerini bilmenin ve
araştırmanın öğrencilerde fene karşı bir heves oluşturup oluşturmadığı konusundaki öğretmen
görüşlerini öğrenmek amacıyla aşağıdaki problem ve alt problem cümlelerine yanıt aranmıştır.
Problem Cümlesi: Fen ve teknoloji derslerinde yer alan bilim insanlarının yaşamı ve buluşlarına
yönelik konu kazanımları ve ders kitaplarındaki etkinlikleri, sınıf ve fen öğretmenleri nasıl
değerlendirmektedir?
Alt Problemler
İlköğretim birinci ve ikinci kademede fen ve teknoloji derslerini yürüten öğretmenler;
1. Ünitelerde yer alan bilim insanı ve buluşlarının yer aldığı konularda hangi etkinlikleri
gerçekleştirmiştir?
2. Bilim insanlarını konu alan ders etkinliklerinin, öğrencilerin ilgi ve dikkatini çekip çekmediği
konusundaki gözlemleri nelerdir?
3. Konusu geçen bilim insanlarını tanıtmak ya da bu konuda etkinlik yapmanın yararları ile ilgili
öğretmenlerin düşünceleri nelerdir?
4. Öğretmenlerin bilim insanlarının buluşları ve yaşam öykülerini bilmenin ve araştırmanın
öğrencilerde fene karşı bir heves oluşturup oluşturmadığı konusundaki düşünceleri nelerdir?
2. YÖNTEM
Araştırma genel tarama modeline göre desenlenmiştir. Araştırmanın veri toplama aracı ve verilerin
değerlendirilmesinde nitel yöntemlerden yararlanılmıştır. Açık uçlu soruların sorulduğu anket,
öğretmenlere e-posta yoluyla gönderilmiştir. Öğretmenlerden e-posta yoluyla gelen veriler, betimsel
analiz tekniği ile çözümlenmiştir.
2.1 Çalışma Grubu
Nitel araştırmalarda amaç, eldeki verilere dayanarak bir genelleme yapmak değil, çalışılan
konuyu derinlemesine ve tüm olası ayrıntıları ile incelemektir. Bu araştırmada da aynı anlayıştan yola
çıkarak bir genellemeye gitmek söz konusu olamayacağından evren tayinine gidilmemiştir.
Araştırmanın yürütülmesi için belirlenen çalışma grubu, Kocaeli ilinde ilköğretim okullarında görev
yapan sınıf ve fen ve teknoloji öğretmenlerinden oluşmaktadır. Araştırma grubunda 10 sınıf ve 10 fen
ve teknoloji öğretmeni bulunmaktadır. Her okuldan bir fen bir de sınıf öğretmeni alınarak 10 okul
çalışmaya dahil edilmiştir. Öğretmenlerle ilgili demografik bilgiler Tablo 1’de ayrıntılı verilmiştir.
Tablo 1 incelendiğinde öğretmenlerin görev yaptığı okulların köy, ilçe ve merkezde olmak üzere
maksimum çeşitlilik sağlanmaya çalışılmıştır. Ayrıca öğretmenlerin kıdemlerinin farklı düzeylerde
olmasının görüşleri çeşitlendirebileceği düşünülmüştür.
Tablo 1. Araştırma grubuna ait bilgiler.
Öğretmenler
F1
F2
F3
F4
F5
F6
F7
F8
F9
F10
S1
S2
S3
S4
S5
S6
S7
Branş
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Fen ve Teknoloji
Sınıf Öğretmeni
Sınıf Öğretmeni
Sınıf Öğretmeni
Sınıf Öğretmeni
Sınıf Öğretmeni
Sınıf Öğretmeni
Sınıf Öğretmeni
Cinsiyet
Kadın
Kadın
Erkek
Er kek
Kadın
Erkek
Kadın
Erkek
Kadın
Erkek
Kadın
Kadın
Kadın
Kadın
Kadın
Erkek
Kadın
Kıdem
2
2
8
25
19
17
3
3
7
6
6
6
6
4
12
20
24
Okulun Bulunduğu bölge
Köy
Köy
Köy
İlçe merkezi
İlçe merkezi
İlçe merkezi
İlçe merkezi
Köy
İlçe merkezi
Köy
Köy
İlçe merkezi
İlçe merkezi
İlçe merkezi
İlçe merkezi
İlçe merkezi
İlçe merkezi
A8
S9
S10
Sınıf Öğretmeni
Sınıf Öğretmeni
Sınıf Öğretmeni
Kadın
Kadın
Erkek
İlçe merkezi
İlçe merkezi
Köy
2
5
10
2.2 Veri toplama aracı ve veri toplama süreci
Veri toplama için yapılacak görüşmelerde öğretmenlere yöneltilecek soruları belirlemeden önce
4., 5., 6., 7. ve 8. Sınıf İlköğretim Fen ve Teknoloji Programlarının tamamı taranarak hangi bilim
insanlarının yaşamları veya buluşlarına, ne tür etkinliklerle yer verildiği gözden geçirilerek Tablo 2’de
kısaca özetlenmiştir.
Tablo 2. İlköğretim Fen ve Teknoloji Programında bilim insanlarının yaşamları ve buluşları
Sınıflar
4.sınıf
6.sınıf
7.sınıf
Üniteler
3. ünite:
Kuvvet ve Hareket
4.ünite:
Işık ve Ses
5.Ünite:
Gezegenimiz dünya
Bilim insanları
Newton
Yer alış biçimi/etkinlikler
Kısa yaşam öyküsü
Edison Yaşam Hikayesi
7.Ünite:
Yaşamımızdaki Elektrik
1. Ünite: Canlılarda
Üreme, Büyüme ve
Gelişme
2. Ünite:
Kuvvet ve Hareket
3.Ünite:
Maddenin
Tanecikli Yapısı
Micheal Faraday
Kütüphane ya da internetten ilgi çekici
çalışmalarının araştırılması
Yaşam öyküleri,
Galileo’yu
cezalandıran
ve
küçümseyen insanlara ne söylemek
isterdiniz?
Yaşamı
4.Ünite: Yaşamımızdaki
Elektrik
6.Ünite: Madde ve Isı
8.Ünite: Yer kabuğu
Nelerden Oluşur?
3..Ünite:
Yaşamımızdaki Elektrik
4.Ünite:
Maddenin
Yapısı ve Özellikleri
7.Ünite:
Güneş sistemi ve Ötesi
8.sınıf
3.ünite
Atatürk, Uluğ Bey, Galileo
Zacharias Janssen, Antonia
Van Leeuvenhoek, Robert
Hook
Newton
Buluşları
John
Dalton,
Henry
Becquerel
Madam Curie,J.J. Thomson
Ernest
Rutherford,Niels
Bohr
George Simon Ohm
Buluşları,
Yaşam öykülerinden poster oluşturma
Joseph Fourier
Roy Chapman Andrews
Doğa Bilimcisi
Benjamin Franklin
Alessandro Volta
Andre Marie Ampere
George Simon Ohm
Dalton,
Thomson,
Rutherford, Bohr
Ali Kuşçu Gökbilimci
Hans Lippershey Teleskobu
icat etti
Galileo-Copernicus
Kepleer
Mendeleev
Yaşamı
Yaşamı,
Buluşları
Yaşamı
Kısa yaşam öyküsü
Buluşları
Öğrencilerin
Dalton,
Thomson,
Rutherford, Bohr ve Modern Atom
Modelleri ile ilgili bir araştırma
yaparak öğrendiklerini bir poster
hâlinde sunmaları
Yaşamı, Astronomide hangi çalışmaları
yaptığı,
İlk teleskopu yapan kişi olduğu
vurgusu,
Kısaca tarihçedeki yeri.
Periyodik Tablo Yapalım Etkinliği,
Öğretmenin,
Mendeleev’in
ilk
periyodik tabloyu nasıl oluşturduğunu
anlatarak grup ve periyot tanımını
yapması.
Araştırmada öğretmenlere sorulacak soruları belirlemek için örneklem dışındaki iki ilköğretim
okulunda 3 sınıf, 2 fen ve teknoloji olmak üzere 5 öğretmenle yapılandırılmamış ön görüşmeler
gerçekleştirilmiştir.
Yapılandırılmamış
görüşme
soruları,
önceden
belirlenmemiş
ve
standartlaştırılmamıştır; bunun yerine görüşmeye başlamak ve görüşmeyi sürdürmek için genel sorular
kullanılır. Görüşme ilerledikçe özgül sorular ortaya çıkar ve bu soruların dile getirilmesi görüşmenin
gidişatına bağlıdır. Yanıtlar için önceden kodlanmış kategoriler yoktur (Punch, 2005). Bu araştırmada
yapılan ön görüşmelerin amacı araştırmanın sorularını oluştururken gerçekçi davranmak ve yanıtlarına
ulaşılamayacak soruları öğretmenlere yöneltmemektir. Bu görüşmelerde, Tablo 2 kapsamında,
öğretmenlerin bilim insanlarının yaşamları ve buluşlarına derslerde yer verip vermedikleri ve yer
verilmesinin yararı ve gerekliliği tartışılarak bu konudaki olumlu ya da olumsuz görüşlerine
ulaşılmaya çalışılmıştır. Özellikle sınıf öğretmenleriyle yapılan görüşmelerde bu konuların önemini
kavradıkları oldukça gönüllü olarak etkinliklere yer verdikleri, yararına inandıkları ancak fen ve
teknoloji branş öğretmenlerinin zaman sıkıntısı nedeniyle ikinci kademede tam olarak bu konuları
işleyemedikleri görüşü belirginleşmiştir. Bazı sınıf öğretmenlerinin öğrencilerin bu konularla beraber
derse ilgilerini arttığını söylemesi, bazı öğretmenlerin ise öğrencilerin sıkıldıklarını belirtmesi
araştırmanın boyutlarını belirlemede yardımcı olmuştur. Fen hevesi oluşturma konusundaki problem
cümlesinin bu araştırmada yer almasını sağlamıştır. Bu ön çalışmadan sonra veri toplama aracında yer
alacak sorular netleştirilmiştir. Veri toplama aracı 4 açık uçlu soru içermektedir. Araştırma problemleri
veri toplama aracında yer alan sorular dikkate alınarak oluşturulmuş, bulgular ise anketteki araştırma
sorularına göre düzenlenmiştir.
Veri toplama aracı verilmeden önce öğretmenlerle ayrı ayrı görüşülerek araştırmadan
bahsedilmiştir. Çalışmaya katılmak isteyen 20 gönüllü öğretmene anket soruları yazılı olarak
verilmiştir. Ayrıca internet aracılığıyla da mail adreslerine gönderilmiştir. Soruların bir hafta içinde
yanıtlanarak mail ile gönderilmesi istenmiştir. 20 öğretmenden de verilen süre içinde geri dönüt
alınmış ve veriler toplanmıştır.
2.3 Verilerin analizi ve güvenirliği
Verilerin çözümlenmesi içerik analizi tekniği ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın sorularındaki
temalar belli başlıklar altında toplanmış her tema altında kategoriler oluşturulmuştur. Her bir sorudaki
20 veriden elde edilen benzer görüşler, fen ve sınıf öğretmeni olarak kaydedilmiş farklı görüşlerden
doğrudan alıntı yapılmıştır. Bulgular başlığı altında yer alan Tablo 3’te bu kategoriler ve altında yer
alan verilerin frekansları yer almaktadır.
Bu tablo oluşturulurken tüm yanıtlar, araştırma sorularının altında olduğu gibi yazılmıştır. Sonra
her soru için bir tema belirlenmiş ve bu tema altında tekrar kategorileştirilmiştir. İki kez farklı
zamanlarda gözden geçirilerek öğretmenlerin bahsettiği tüm farklı tema ya da kategorilerin analizde
yer alması sağlanmıştır.
2.4 Varsayım ve sınırlamalar
Bu çalışma, ilköğretim fen ve teknoloji dersinin kazanım ve etkinliklerinde yer alan bilim
insanlarının yaşamları ve buluşları konusunda öğretmen görüşlerini belirlemeyi amaçlarken, çalışma
grubundaki öğretmenlerin görüşleriyle sınırlandırılmıştır. Bu çalışmada elde edilen sonuçların tüm
ilköğretim fen ve sınıf öğretmenleri tarafından paylaşıldığı söylenemez. Ayrıca, öğretmenlerin bilim
insanlarının yaşamlarına ve buluşlarına yer verme konusundaki görüşlerine etki edebilecek faktörlericinsiyet-kıdem ve okulun bulunduğu yerleşim yeri gibi- analiz etmek bu kısıtlı çalışma grubu için
mümkün olmamıştır. Dolayısıyla çalışma grubunun özelliklerinin yalnızca verilerin zenginleşmesinde
anahtar olabileceği varsayılmıştır.
3. BULGULAR
Bu araştırmada sınıf ve fen ve teknoloji öğretmenlerine, ünitelerde yar alan bilim insanlarının
yaşantıları ve buluşları ile ilgili konularda yöneltilen sorulara verilen yanıtlar kategorize edilerek
Tablo 3’e yerleştirilmiştir.
Tablo 3. Araştırma sorularına fen ve sınıf öğretmenlerinin verdiği yanıtların kategorileri ve
frekansları
Araştırma soruları
1.ünitelerde yer alan bilim insanı
ve buluşlarının yer aldığı
konularda hangi aktiviteleri
gerçekleştirdiniz?
2. Bilim insanlarına dair yapılan
ders etkinlikleri, öğrencilerin ilgi
ve dikkatini çekiyor mu? Bu
konudaki gözlemlerinizi bizimle
paylaşır mısınız?*
3.
Konusu
geçen
bilim
insanlarını tanıtmak ya da bu
konuda etkinlik yapmanın yararlı
olduğunu düşünüyor musunuz?
Nasıl?*
Temalar
Etkinlikler
Etkinliklerin
İlgi çekiyor
mu?
Etkinlikler
yararlı mı?
Fen hevesi
4. Bilim insanlarının buluşları ve
yaşam öykülerini bilmenin ve
araştırmanın öğrencilerde fene
karşı heves oluşturduğunu
düşünüyor musunuz? Bu
konudaki gözlemlerinizi bizimle
paylaşır mısınız?* Eğer yanıtınız
olumsuz ise fene karşı heves
oluşturmanın yolları sizce neler
ve nasıl olmalı?
Fen hevesi
oluşturma
yolları
Sınıf
Öğrt
2
2
1
1
1
1
Fen
Öğrt
1
2
2
1
-
3
4
3
1
2
1
1
-
1
1
2
1
1
1
2
1
-
1
10
10
10
7
20
17
Çekmiyor
-
3
3
Toplam
Yararlı
Yararlı değil
Toplam
10
10
10
10
9
1
10
20
19
1
20
Oluşturuyor
Oluşturmuyor
Toplam
Yerli
bilimcilerden
bahsetme
Bilimle uğraşanların özel
yaşamları, zaafları, kişisel
özelliklerinden bahsetme
Öğrencinin kendini bilim
insanlarıyla
özdeşleşmelerini sağlayacak
etkinlikler yapma
Bilim
insanlarının
yaşadıkları
zorluklardan
bahsetme
Bilim müzelerine geziler,
laboratuvar
ortamında
yapılacak deneyler, görsel
sunular
Öğretmenin motive etmesi
Süreye
dikkat
ederek
sıkılmalarını önleme
10
10
2
7
3
10
-
17
3
20
2
1
1
2
-
3
3
1
1
2
2
-
2
1
-
1
1
2
1
Alt temalar
Drama-Canlandırma
Poster
Araştırma ödevi ve Sunum
Pano hazırlama
Video izleme ve Resimler
Araştırma ödevi + Sunum,
Poster
Performans + Proje
Münazara
Sunum + Pano + Sergi
Etkinliklerin yarısını ya da
daha
fazlasını
gerçekleştiremiyor
Bilim çocuk dergisi +
Drama
Toplam
İlgi çekiyor
Toplam
İlk olarak “Ünitelerde yer alan bilim insanı ve buluşlarının yer aldığı konularda hangi
aktiviteleri gerçekleştirdiniz?” sorusuna yanıt aranmıştır. 10 sınıf öğretmeniyle yapılan
görüşmelerde, öğretmenler öğrencilere araştırma ödevi verdiklerini, yaptıkları araştırmaları sınıfta
panolara astıklarını bazen de sınıfa sunduklarını belirtmişlerdir. Benzer görüşlerden seçilerek tüm
öğretmenlerin görüşleri yansıtılmaya çalışılmıştır.
S1: Fen dersinde kısaca geçtiğimiz bu konuları ben serbest zaman etkinliklerinde bolca
işledim. Her ay sınıfta başlarda zorunlu bir şekilde başlattığım sonradan ise sevilerek
devam eden bir etkinliği sizlere anlatayım. Ben bilim çocuk dergisini 30 kişilik sınıfta her
ay 6 kişiye aldırdım. Her grup bir gün dergiyi evlerine götürüyordu ve bu dergi tüm
sınıfta ay boyunca dönüşümlü olarak kullanıldı. Serbest zaman etkinliklerinde ise dergiyi
sınıfta okuyup bilim insanlarının hayatını işliyor, tartışıyor ve bazı uygulamalara
girişiyorduk. Dergide simit ve peynirle bilim insanları öykülerini çok eğlenceli şekillerde
işledik. Dramalarla onların kısa hayatlarını canlandırdık. Empati kurarak onların neler
hissedip de bir şeyler bulma isteklerini anlamaya çalıştık. Onların hayata bakışlarını
sorguladık ve siz olsaydınız neler yapardınız gibi etkinliklerle öğrencilerden ihtiyaç
duyulan, hayatı kolaylaştıran bazı küçük buluşlar yapması için onları grupça ya da
bireysel olarak etkinlik yapmaya yönlendirdim. Başlarda velilerin çok istemeden aldıkları
bu dergi onların bile boş vakitlerde okuduğu, birçok bilgi öğrendiği bir dergi haline
geldi. Artık düzenli olarak ve isteğe bağlı yaklaşık 20 kişi ile bu dergiyi takip ediyoruz.
Yani sanki ben bilim, bilimsel çalışmalar ve bilim öykülerini başka bir ders gibi
işliyorum. Açıkçası fen dersinde sadece müfredat yetiştirme derdindeyiz. Zaten bize
verilen süre içinde bu etkinlikleri bu kadar ayrıntılı ve faydalı bir şekilde işlemem
mümkün değil. Ayrıca sınıfıma “tarihe iz bırakanlar” kitap serisini aldım. Kitap okuma
saatlerinde her öğrenci bir hikaye kitabı okuyor diğer aldığı kitap bilim insanlarının
öyküsü oluyor. Ve öğrenilen bilgiler sınıfta paylaşılıyor. Özetle fen ve teknoloji
dersindeki bu konuları Türkçe ve serbest zaman etkinliklerine de yayarak
tamamlayabiliyorum.
S2: Bilim insanı ve buluşları ile ilgili yıllık planda yer alan kişiler ile ilgili araştırma
ödevi verdim. Araştırmaların sonucunu soru cevap olarak sınıfta işledik. Bilim adamı ile
ilgili sunu sınıfa izlettim. İnternetten yaptığı buluşlar ile ilgili buluşların ilk halini
gösterdim. Özellikle bilim insanları CD‟den öğrencilerle istedikleri bilim adamının
hayatını okuduk. Orta çağ Avrupa döneminde bilim insanlarına karşı olan duygu ve
düşünceleri öğrencilerime aktardım.
S3: Buluşlarla ilgili video ve resimleri sınıfa getirdim. Öğrencilerimle birlikte izleyip
inceledik. Ders kitabında yazan bilgileri okuduk. Farklı kaynaklardan konu ile ilgili,
ilgilerini çekebilecek yazıları ve resimleri sınıfa getirip panoya astım.
S4: Örneğin söyle bir aktivite yapmıştık. Öğrencilere bazı bilim insanlarının resimleri
gösterilerek ön bilgileri ölçülür ve birini seçerek araştırmaları istenir. Araştırma yapan
öğrenciler bilim adamının belirgin özelliklerini ve insanlığa katkılarını canlandırarak
anlatırlar. Sonra öğrenciler sorular sorarken sunum yapan öğrenci araştırdığı bilim
insanının karakterine bürünerek cevap verir. Bütün sunumlardan sonra ençok
etkilendikleri bilim insanları için poster hazırlarlar ve bir bilim köşesi hazırlanır.
S9: Bilim insanları ve buluşların yer aldığı konularda mutlaka kısada olsa bilim
adamlarının yaşam öykülerini etkinliklerim arasına almaya çalıştım. Performans ve proje
konularının arasına buluşlar ve bilim adamları konularını da ekledim ve grup görevi
almaya yönlendirdim. Sınıfta vaktimizin yettiği kadar sunumlarımızı yaptık.
Fen ve teknoloji öğretmenleri ile yapılan görüşmelerde ise araştırma ödevi verdikleri, sunum
yaptırdıkları, sergi, poster çalışması, münazara gibi yöntemlerle konuyu ele aldıkları, bilim
insanlarının yaşamlarından küçük kesitler canlandırdıkları belirtilmektedir. Yalnızca iki öğretmenin
fazla zaman ayıramamaktan ve olanaksızlıklardan şikayet ettiği belirlenmiştir.
F2: Genelde bilim insanlarını okutuyorum yada öğrencilere araştırma ödevi verip, sınıfta
ders öncesi bir kaçını okutup, araştırmaları panoya asıyorum.. Bir kaç kez bilim
insanlarını rol alma yöntemi ile çocuklara dağıttım. Ama genele bakacak olursak
yarısından fazlasını gerçekleştiremiyorum.
F3: Dalton, Thomson, Rutherford, Bohr. Öğrenciler Dalton, Thomson, Rutherford, Bohr
ve Modern Atom Modelleri ile ilgili bir araştırma yaparak öğrendiklerini bir poster
hâlinde sundular.
F4: Bilim adamlarının hayatları hakkında, yapmış oldukları buluşların günümüzde
kullanıldığı yerler hakkında bir araştırma. bu buluşlar olmasaydı şuanda nasıl bir yaşam
olabileceği hakkında bir münazara.
F5: 7. Sınıflarda Atom Modelinin Serüveni konusunda atom fikrini gelişiminde katkısı
olan bilim adamlarının araştırılmasını ve çalışmalarının sunumu istedim. Ders kitabında
verilenden yola çıkarak yapılan araştırmalar, sınıfta canlandırma ile sunumu yapılması
oldukça ilgi çekiyor. Evde canlandırma yapıp video çekip getirip sınıfta sunumunu yapan
gruplar oldu. 8. ve 6. sınıflarda da benzer çalışmalar oluyor. Bu çalışmanın ardından
konu ile ilgili bilim insanlarının resimlerinin ve çalışmalarının olduğu bir değerlendirme
kağıdının uygulamak pekiştirici oluyor. Bunun yanı sıra hazırlanan çalışma kartonları
panoda sunuluyor. Ayrıca atom modellerini yaptırıp yıl sonu sergisinde sunumunu
yaptırıyoruz.
F8: Yerleşim yeri uzak olduğundan büyük bir okul olmamıza rağmen olanaklarımız çok
kötü. Yeterli materyalimiz olmadığından etkinliklerin çok azını gerçekleştirebildim.
Öğretmenlere, ikinci olarak, “Bilim insanlarına dair yapılan ders etkinlikleri, öğrencilerin
ilgi ve dikkatini çekiyor mu? Bu konudaki gözlemlerinizi bizimle paylaşır mısınız?” sorusu
yöneltilmiştir. Verilen yanıtlara göre, sınıf öğretmenlerinin tamamının (f=10), yapılan sınıf
etkinliklerinin öğrencilerin ilgisini çekmeyi başardığı görüşünde olduğu tespit edilmiştir.
S1: Fen dersinde değil de serbest etkinlik dersinin içinde eğlenceli hale gelince
dikkatlerini çekiyor. Öğrenciler o kadar etkileniyorlar ki eve gider gitmez bir karton
bulup bir şeyler yapmaya çalışıyorlarmış. Mesela Hazerfen Ahmet Çelebi‟nin hikaye
kitabını okuduktan sonra sineklere böceklere ve hayvanlara bakış açıları değişti. Artık
her hayvana bakıp ben onun yapısından neler keşfedebilirim gözüyle bakıyorlar. Daha
çok gözlem yapıyorlar. Sayılara bakıp örüntüler yakalamaya çalışıyorlar. Bir öğrencim
hayata boş bakmayacağım diye sınıftaki pencere sayısını, okulda kaç merdiven var,
arkadaşım bugün ne giymiş takıntılarına girmiş ve arkadaşlarına da gözlerini kapattırıp
bazı dikkat ölçen sorular soruyordu. Ben öğrencilerimin bakış açılarını değiştirirken
bilim insanları öykülerinden çok faydalandım. Ve şimdi hayata merakla bakan, keşfetme
arzusu dolu birçok öğrenci yetiştirdim.
S2: Öğrencilerin dikkatini çekiyor. Edison‟un ampulü buluşu kaç denemeden sora bu
sonuca ulaştığı öğrencilerin çok dikkatini çekmişti. Veya Galileo‟ya din adamlarının
yaptığı baskılar. Öğrencilerin dikkatini çekmiştir. Özellikle öğrencilerin tek tek bunu kim
bulmuş? Bunu kim yapmış? Bu ne zaman bulunmuş? Nasıl bulmuş? Zora sokan soruları
da öğrencilerin meraklı olduğunu göstermiştir. Özellikle uzay ile ilgili yapılan
çalışmalar.
S4: Günümüz çocukları bilimle içli dışlı olmaktan çok hoşlanıyor. Bilim adamlarının
üstünlüklerini fark ederek hayranlık besledikleri hatta ben “Ben büyüdüğümde bilim
adamı olacağım” diyen öğrenciler oluyor. Hatta bazen kazandıkları bilgiler bizim
bilgilerimizi dahi aşıyor ve onlar da bize bir şeyler öğretiyor.
S9: Evet düşünüyorum. Bilim insanına ve buluşlara dair yapılan ders etkinlikleri
sayesinde öğrenciler bu insanları kendilerine daha yakın hissediyorlar. Yaşam öykülerini
öğrendiklerinde onların da bir zamanlar çocuk olduklarını hatta kendilerinden çokta
farklı olmadıklarını çalışma ve emek vererek neler yaptıklarını öğrendiklerinde ilgileri ve
başarıya olan inançları artıyor. Kendilerini düşünmeye ve yeni fikirler bulmaya, bir
şeyler keşfetmeye yönlendiriyorlar.
Fen ve teknoloji öğretmenlerinin 3’ü ilgilerini çekmediğini belirtirken, 7 öğretmen etkinliklerin
öğrencilerin ilgisini oldukça çektiği görüşündedir.
F1: Benim gözlemlediğim kadarıyla en çok 6.sınıflar etkinlikleri yapmaktan hoşlanıyor.
Özellikle 8.sınıflar belki zaman kaybı olarak gördükleri için etkinlikleri yapmaktan
hoşlanmıyor.
F2: Genelde fazla çekmiyor. Bir kaç ilgili öğrencim dışında etkinliklere katılan çok az.
Genelde not almak için etkinliklere katılım oluyor. Ödev gibi düşünülüyor.
F3. Öğrencilerin hepsinin olmasa da bir bölümünün ilgisini çektiğini gözlemliyorum.
Özellikle günlük hayatta kullandıkları buluşların kimler tarafından nasıl bulunduğunu
öğrenmeleri daha da hoşlarına gidiyor.
F4: Yapmış olduğum etkinlikler içinde en ilgi çekeniydi.
F5: Sınıfta yapılan canlandırma, yapılan videoyu izlemek çok ilgi çekiyor. Kim hangi
bilim insanını canlandırdı ise onun adıyla anılıyor epeyce bir süre. Bundan 4-5 yıl önce
stajyer öğrencilerimizin sunum için hazırladığı „bilim insanları ile röportaj‟ videosu
oldukça ilgi çeker ve her sene kullanırım. Bunu izleyince kendileri de benzer video
çalışmaları yaparlar.
F6: Tekdüze verilen örnekler çabuk unutuluyor. Ancak bilim insanlarının hayat
hikayelerinden can alıcı örnekler dikkat ve ilgiyi arttırıyor.(Newton elma olayı, Arşimed
hamam hikayesi gibi)
F7: Bilim adamlarının soyadlarının konu ile ilgili olan olay veya birimlerle bağlantılı
olması dikkatlerini çekiyor ve onları güdülüyordu…merak uyandırıyordu.. bana gerek
bile kalmıyor onlar meraklarından araştırıyorlardı.. Eğlenceli olduğu için performans
görevleri listesinde en çok tercih edilen ve istenilen ve öğrencilerin de özgüvenli bi
şekilde “yapabilirim” dediği tek görev oldu.
F8: Dikkatlerini çekmelerine rağmen kendileri hiçbir deneme yapamadıklarından
herhangi bir kalıcılık olmuyor. Çoğu öğrenci ilgilenmiyor.
Konusu geçen bilim insanlarını tanıtmak ya da bu konuda etkinlik yapmanın yararlı
olduğunu düşünüyor musunuz? Nasıl? Sorusuna sınıf öğretmenlerinin tamamı (f=10) “çok yararlı”
olduğunu düşündüklerini belirterek düşüncelerini aşağıdaki gibi belirtmişlerdir.
S1: Bu konuları doğru ve faydalı bir şekilde işleyen her öğretmen karşısında hayatını
keşfetmeye çalışan, meraklı ve üretken beyinler yetiştireceğinden eminim.
S2: Evet, yararlı buluyorum. Edison un hiç yılmadan çalışmasını, bıkmamasını, hüsrana
uğrasa bile amaca ulaşmadaki azmini öğrencilerime ders konusunda örnek gösterdim.
İnsanlık tarihi içinde bilim insanları olmasa idi acaba bu olur muydu? Sorusu ile
öğrencilere bilimin önemini kavrattım. Ders anlatımında yer veremediğim bilim insanları
içinde performans ödevi vererek öğrenmelerini sağlamaya çalıştım. Az da olsa birkaç
öğrencim ben bunun böyle bulunduğunu veya bunu kim bulduğunu merak ediyordum.
Dediklerine şahit oldum.
S3: Yararlı ancak öğretmenler tarafından bilim insanlarını tanıtmak onların yıl yıl ne
yaptığını anlatmak olarak algılandığı için sıkıcı, maalesef kitaplar bu yönde içeriklerle
dolu. Bu çocukların ilgisini çekmekten çok onları sıkıyor. Bilim adamlarıyla ilgili
anekdotlar, ilgi çekici anılar bence hem tanınmalarında hem de anlaşılmalarında daha
etkili.
S4: Bilim adamlarını tanıtmak onlar için bir nevi soyutlama sayılabilir; ayrıca her şeyin
kendiliğinden olmadığını bir birey tarafından neler icat edilebileceği ya da yenilikler
yapılacağını görmeleri gerçekçi bir bakış açısı geliştiriyor. Bunun yanında onlara iyi
modeller sunmak ve özendirmek açısından da faydalı buluyorum.
S5: “Ancak bizden kaynaklanan sorunlar yüzünden bazen sorun yaşanıyor.”
S6: “Belli alanlarda buluşlara ve bilim insanlarına yer verilmiş. Genişletilmeli”
S7: “Türk bilimcilerine çok az yer verilmiş. Onlardan daha çok bahsedilmesi gerektiğini
düşünüyorum. Çünkü yabancı bilim insanlarını gördükçe ulaşılmaz olduğu düşüncesi
artıyor. Türklerden kitaplara geçecek kadar önemli buluşu olan yok diye düşünmeye
başlıyor. Ve etrafında böyle insanlar olamadığından dolayı zor bir şey olduğunu ve
kendisinin de olamayacağını düşünüyor.”
S9: Evet düşünüyorum. Bu sene eğlenerek ve işlerken zamanın nasıl geçtiğini
anlamadığımız fen ve teknoloji dersleri işledik ama zaman yeterli değildi. bu kadar yoğun
konulara kısa süre ayrılması, hatta ders saatinin azaltılması, kısa zamanda temaları
bitirme telaşı hem öğretmen olarak beni hem de öğrencilerin motivasyonunu olumsuz
yönde etkilediğini düşünüyorum.
S10: Yararlı olduğunu düşünüyorum. Çocukların içinden bu adamları örnek alan
çocuklar olabilir. Bilim adamlarının çalışmaları ve azmi her çocukta olmasa bile bazı
çocuklarda teşvik edici, cesaretlendirici rol oynayabilir. Bazı çocuklarımız dalga geçilir
veya „başaramam‟ endişesiyle fikirlerini açıkça ortaya koyamıyor. Bu örnek yaşamlar
sayesinde belki fikirlerini korkmadan söyleyebilirler.
Fen ve teknoloji öğretmenlerinin ise büyük bir kısmı (f=9) “çok yararlı” olduğunu
düşündüklerini, 1’i ise yararlı olmadığını düşündüğünü aşağıdaki gibi ifade etmişlerdir.
F1: Evet kesinlikle yararlı olduğunu düşünüyorum. Adam Fawer‟in Empati adlı romanını
okudunuz mu bilmiyorum ama orada fen bilgisi öğretmeni çocuklara alternatif akımı
anlatmadan önce Tesla‟nın ve Edison‟un hayatlarından, çekişmelerinden bahsederek
çocukların dikkatini çekiyordu. Benim de çok hoşuma gitmişti okurken. Ben de yapabilir
miyim diye düşündüm ve 6.sınıflarda benzer bir giriş yapmıştım çocuklar çok sevdi ve
dikkatle dinledi. Etkinlik yapmak ne kadar etkili olur bilmiyorum ama ben deneyen bir
insan olarak bilim insanlarının yaşam öykülerinden bahsetmenin yararlı olduğunu
düşünüyorum.
F2: Çocuklar bilim insanlarını tanımalı ama kitaplarda ki etkinlikler bu konuda çok
başarılı değil gibi. İlgi çekmiyor ve bizim bilim insanlarına ayıracak zamanımız olmuyor.
F3: Yararlı olduğunu düşünüyorum. Öğrencilerin ufuklarını genişletmede etkili olduğunu
gözlemliyorum. Okuyarak ya da dinleyerek öğrencilerin öğrenmeye çalışması yeterli
olmamakta. Etkinlik ve görsellik ile ilginin daha da arttığının farkındayım.
F4: Bir bina yapıldığında ya da güzel bir eser meydana geldiğinde herkesin aklına ilk
gelen soru, kim yaptı acabadır. Bu yüzden buluşları gerçekleştirenin ve bu buluşu hangi
şartlarda gerçekleştirdiğini bilmek öğrenciyi derse karşı daha ilgili kılıyor.
F5: Bence bu etkinlikler faydalı, ama kitaptan okumak, ya da sadece araştırma yapmak
değil de, bilim insanlarını tanıtan etkinlikler daha hareketli olursa daha kalıcı olduğunu
düşünüyorum. Elementlerin sınıflandırılmasının tarihsel gelişimi (8.sınıf) konusu bence
kitapta oldukça az ve öz değinilmiş, sadece fikir vermeye yönelik. Ancak öğrencilerin bu
konuyu sıkıcı bulduklarını gözlemliyorum.
F6: Tüm bilim insanlarını öğretmek mümkün olmayabilir. Ancak bilim tarihinde mihenk
taşı olan, bazı olayların adlarıyla anıldığı bilim insanlarının tanıtılması gerektiğine
inanıyorum. Tanıtma kartları, sınıf içi köşeler bu konuda etkili olabilir.
F7: Kesinlikle düşünüyorum.. çünkü önce merak ediyorlar kafaları karışıyor.. Sonra çaba
gösterip araştırıyorlar istedikleri için. Sonra bulup sınıfta paylaşıyorlar. Konu ile de
ilişkilendiriyoruz hep birlikte. Zaten bilişsel anlamda zaten üst basamaklara erişmiş
oluyor o kişiyi ve yaptığı çalışmayı kolay kolay unutmuyor. Benim için de önemli olan bu.
Bilim insanlarının buluşları ve yaşam öykülerini bilmenin ve araştırmanın öğrencilerde
fene karşı heves oluşturduğunu düşünüyor musunuz? Bu konudaki gözlemlerinizi bizimle
paylaşır mısınız? Eğer yanıtınız olumsuz ise fene karşı heves oluşturmanın yolları sizce neler ve
nasıl olmalı? Sorusuna sınıf öğretmenlerinin tamamı (f=10) fen hevesi oluşturduğu yönünde yanıtlar
vermişlerdir.
S2: Evet buluyorum. Öğrencilerim günlük hayatta kullanılan nesneleri kimin en önemlisi
nasıl bulduğunu öğrenmeyi merak etmesi bu derse olan ilgiyi arttırdı. Bilim insanından
çok onun nesneyi nasıl bulduğu, nasıl çalıştırdığı merakıyla dolaylı yoldan fenle ilgili
terimleri kavramış oldular. Derse ilgi çekme açısından ise mesela eskiden insanların işte
dünya bir öküzün boynuzları üzerinde durduğuna inandıklarını söylediğimde çok gülmüş
ve saçma bulmuşlardı.
S3: Evet düşünüyorum ama sadece bu yeterli değil. Bilim müzelerine geziler, laboratuvar
ortamında yapılacak deneyler, görsel konu anlatımları, çocukların bazı şeyleri öğretmen
yaparken seyretmek yerine kendilerinin yapması sanırım daha faydalı olacaktır.Ama
bunların bir çoğu bizim ülkemizdeki devlet okullarında maalesef mümkün değil.Çünkü bir
çok şeyi devlet yardımıyla değil bireysel çabalarımızla yapıyoruz.
S4: Kesinlikle bir heves oluşturuyor. Buluşları fark etmeleri onları daha çok araştırma
yapmaya hatta minik buluşlar yapmaya yönlendiriyor. Biraz farklı açıdan bakarsak bazı
bilim insanlarının çocukluğunda; tembel, sağır, yaramaz çocuk v.b. sıfatlar taşıdıklarını
fark eden (özellikle sınıf ortalamasının altında kalan) öğrenciler cesaret bulabiliyor.
Öğrenciler fenin hayatımızda nasıl yer aldığını fark ederlerse sürekli çıkarım, merak ve
araştırma haline girebiliyorlar; hele hele öğretmeninin ilgilendiğini fark ederse… sık sık
yeni bilgiler edinerek benimle paylaşım yapan öğrencilerim oldu ve onlara çok teşekkür
ettim: “Bana yeni bilgiler öğrettiğin için teşekkür ederim” gibi sözlerim davranışlarının
sürekliliğini sağladı.
S5: “Çocuklarla beraber bilim insanlarının yaşantılarını araştırıyor birlikte öğreniyoruz.
Onları çok hevesli buluyorum bilime ve fen derslerine karşı”
S10: “Biz yapamayız, bilim insanları ulaşılmaz kişiler şeklinde ön yargı oluşturduğumuzu
düşünüyorum bunu yıkmak için yerli bilimcilere daha sık yer verilmeli.
Fen ve teknoloji öğretmenlerinin ise 7’sinin fene yönelik heves oluşturduğu yönünde görüş
bildirdiği, 3’ünün ise fen hevesi oluşturmadığını yönünde görüş bildirdiği tespit edilmiştir.
F1. Bilim insanlarının yaşam öykülerini bilmenin fene karşı heves oluşturduğunu düşünüyorum.
Kitaplarda sadece bilim insanlarının buluşlarından bahsediyor, bunlar çok fazla heveslendirici
olmuyor, genelde öğrencilerden şöyle tepkiler geliyor: “Biz bunları nasıl ezberleyeceğiz?”.
Fene karşı heves, elverişli konularda bilim insanlarının hayat öykülerini anlatmak ya da
araştırmak ile veya bazı konuların girişinde o konu ile ilgili öğretmenin değişik bir olay
anlatarak dikkat çekmesi ile sağlanabilir.
F2: Kesinlikle evet. 7. sınıflarda atom ile ilgili bilim insanlarını çocuklar arasında paylaştırdım
ve herkes sunum yaptı. Kendini o bilim insanı olarak diğer arkadaşlarına tanıttı, yaptıklarını
anlattı. bilim insanı olan öğrencilerim artık daha fazla derse katılıyor. Bu benim eserim adlı
proje yarışmasına katılan öğrencilerim bu etkinliğe katılan öğrencilerimden olması da buna
güzel örnek olabilir.
F3: Öğrencilerin bilim insanlarının buluşları ve yaşam öykülerini bilmeleri, onların aslında
kendilerine olan güvenini arttırmakta. Bilim insanlarına bakış açılarını değiştirerek,
kendilerinin de ileride bilim insanı olabileceğini düşünmelerini sağladığını gözlemledim.
Etkinlikler çocukların kendilerini bilim insanı gibi görmesini sağlayabilmeli…
F5: Bilim insanlarının yaşam öyküleri ve buluşları kesinlikle fen dersine hevesi artırdığını
düşünüyorum. Geçen yıl „ bu benim eserim‟ için proje hazırlayan öğrencim modelini oturtana
kadar on kez tekrarlamış ve yorulunca bana „öğretmenim bilim adamı olmak çok zormuş şimdi
daha iyi anladım‟ diye dertlenmişti.
F6: Bence kesinlikle etkili. Hatta eşleştirme akılda tutmayı kolaylaştırıyor. Çünkü bazen öğrenci
konuyu sadece bilim insanının hayatından bir enstanteneden yola çıkarak hatırlıyor. (Sıvılarda
kaldırma kuvveti Arşimed‟in Eureka‟sı) veya (Yerçekimi kuvveti Newton‟un başına düşen elma )
gibi.
F9: Bilim insanının bir hedefe ulaşana kadar yıllarca süren çalışma azimleri; Mendel‟in
yıllarca süren bezelye deneyleri, Darwin‟in yıllarca dünyayı dolaşarak bilimsel görüşünü ispat
etme için örneklem bulma çabası, Galileo‟nun tüm çevresel baskılara karşı bilimsel görüşünü
savunması öğrencilere güzel örnek teşkil etmektedir.
F7: Bazen “niye bulmuşlar ki?” diye sitem ettiklerini duyuyorum.. ama onlara sunuş şeklimizin
çok önemli olduğuna inanıyorum ben.. Yaşamları ve buluşları onlara hitap edecek şekilde
hikayeleştirilirse öğrencileri kendime bağlıyorum. Bu tür çalışmalarda mümkün olduğunca
araştırmaların evde, paylaşımların ise sınıfta olmasına ve bunun da belirli bir süresinin
olmasına dikkat edilmeli ve süre aşılmadan yani canları sıkılmadan her şey bitmiş olsun.
F8: Hayır. Daha çok internetten bulup çıktı alıyorlar.
Sonuç ve Tartışma
Araştırmada elde edilen sonuçlar şöyle sıralanabilir:
1. Gerek fen gerek sınıf öğretmenlerinin etkinliklerin hepsini olmasa da çoğunu yapmak için
çaba gösterdikleri ve farklı teknikler kullandıkları belirlenmiştir. Kullandıkları tekniklerin ise
çoğunlukla poster, drama ve araştırma ödevi-sunum olduğu tespit edilmiştir.
2. Sınıf öğretmenlerinin tamamı fen öğretmenlerinin ise büyük çoğunluğu ünitelerin bilim
insanlarıyla ilgili kısımlarında yapılan etkinliklerin öğrencilerin ilgisini çektiği görüşünde oldukları
belirlenmiştir.
3. Sınıf öğretmenlerinin tamamının ve fen öğretmenlerinin büyük çoğunluğunun bilim
insanlarını tanıtma ve bu konuda etkinlik yapmanın yararlı olduğu görüşünde olduğu tespit edilmiştir.
Araştırmanın ikinci ve üçüncü sonucu birbirini
4. Sınıf öğretmenlerinin tamamı ve fen öğretmenlerin büyük çoğunluğunun bilim insanlarının
buluşları ve yaşam öykülerini bilmenin ve araştırmanın öğrencilerde fene karşı heves oluşturduğu
görüşünde olmaları sevindiricidir. Araştırmada elde edilen bu sonuç doğrultusunda ilköğretim
öğrencilerinin fene yönelik heveslerini geliştirmede bilim insanı hikayeleri ile ilgili etkinliklerin
uygulamadaki etkililiğinin artırılmasının faydalı olacağı düşünülebilir. Öğretmenlerin, öğrencilerin fen
heveslerini oluşturmak için yaptıkları önerilerin de bu doğrultuda olduğu görülmektedir. Fene yönelik
olumlu tutum geliştirmede önemli bir boyut olan fene yönelik merakın, bilim insanlarına yönelik
etkinlikler ile geliştirilebiliyor olması da bu konuya daha çok önem verilmesi gerektiğinin dikkate
değer bir göstergesidir. Tatar ve Kuru (2009) da yaptıkları çalışmada, öğretmenlerin fen derslerinde
öğrencileri meraklandıracak ve ilgilerini çekecek etkinlikler yapmalarının onların yeni bilgiler
öğrenme isteklerini artıracağını, merakları arttıkça sorular soracak ve araştırmalar yapmayı
isteyeceklerini vurgulamaktadırlar.
Bu araştırmadan sonra, eğitimin en önemli bileşeni olan öğrencilerin bilim insanlarıyla ilgili
ders etkinlikleri konusunda görüşlerinin araştırılması gerçekleştirilerek, bu alandaki az sayıda
çalışmaya katkıda bulunulması hedeflenmektedir. Bu tür çalışmaları tamamlayacak en büyük katkı ise
öğretmen ve öğrencilere bu konularda verilecek ilgi çekici etkinliklerin yanı sıra yeni materyallerin
geliştirilmesi olabilir.
KAYNAKLAR
İmamoğlu, H. V. ve Çeken, R. (2011). İlköğretim sosyal bilgiler dersinin bilim tarihi açısından fen ve
teknoloji dersi ile ilişkilendirilmesi üzerine disiplinler arası bir bakış. Sosyal Bilimler
Araştırmaları Dergisi, 2(3).
Laçin-Şimşek, C. ve Şimşek, A. (2010). Türkiye’de bilim tarihi öğretimi ve sosyal bilgiler öğretmen
adaylarının yeterlilikleri. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7 (2), 169-198.
Kibar Kavak (2008). Öğrencilerin bilime ve bilim insanına yönelik tutumlarını ve imajlarını etkileyen
faktörler. Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Laçin-Şimşek, C. (2011a) Science and technology teachers’ situation of integrating history of science
into their lessons. International Online Journal of Educational Sciences, 3(2), 707-742
Laçin-Şimşek, C. (2011b) Fen ve teknoloji dersi öğretim programı ve kitaplarında
türk-islam bilginlerine yer verilme durumu. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 8(4), 154-168
Lin, H. And Cheng, C-C. (2002). Promoting preservice chemistry teachers’ understanding about the
nature of science through history. Journal of Research in Science Teaching, 39(9), 773–792.
Punch, K. F. (2005). Sosyal araştırmalara giriş. nicel ve nitel yaklaşımlar. (Çeviri: Zeliha Etöz).
Ankara: Siyasal Kitapevi Yayınları.
Tatar, N. Ve Kuru, M. (2009). Açıklamalı Yöntemlere Karşı Araştırmaya Dayalı Öğrenme Yaklaşımı:
İlköğretim Öğrencilerinin Fen Bilgisi Dersine Yönelik Tutumlarına Etkileri. Pamukkale
Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (1) 25. 142-152.
Wang, H. A., & Marsh, D. D. (2002). Science instruction with a humanistic twist: teachers’ perception
and practice in using the history of science in their classrooms. Science & Education, 11, 169–
189.