bask dđlđ üzerđne.

(Her hakkı Nart Çetav’a aittir.) Kaynak Gösterilmeden kullanılamaz! www.nartajans.net
BASK DĐLĐ ÜZERĐNE....
Fransızların Basq Đspanyolların Vasco olarak tanımladıkları halk, vatanlarına “Euskal Herria” ve
dillerini “Euskara” olarak tanımlar. Bir dilin onu tanımlamaya tek başına yetmesi, dili konuşan
kavmin coğrafi tecritinden kaynaklanırr.
Bask dili Bask halkının kendini bildiğinden bu yana kullandıkları özgün bir dil durumdadır. Dil
bilimciler ise ne Bask halkının kökeni ne de dilleri hakkında tam bir fikir birliği sağlayabilmişlerdir.
Orta Çağ’da Bask Dili, Đspanya’daki Vizcaya, Guipúzcoa, Alava ve Navarra; Fransa’daki
Labourd, Basse-Navarre, ve Soule bölgelerinde ( bugün bu bölge Pyrénées-Atlantique olarak
tanımlanmaktadır). Konuşulmaktaydı. Bu bölge yaklaşık olarak Bask halkının etnik, linguistik
ve kültürel tarihi bölgesiyle örtüşmektedir. Orta Çağ’da Baskça’ya Burgos ve ona komşu olan
Rioja bölgesinin bir bölümünde; Pirenelerin doğusundaki Arran Vadisinde ki bugun burada
Katalan Dili hakimdir, de konuşulmaktaydı.
Roma döneminde Garonne ilinin kuzeyindeki Güneybatı Galya (Frenasa)’da konuşulduğu
bilinmektedir.
Resim1: Arabalı Bask
resim 2: Biskia’lı Çift
(Her hakkı Nart Çetav’a aittir.) Kaynak Gösterilmeden kullanılamaz! www.nartajans.net
Bugün Bu dili konuşan 600.000 kişiye karşılık, dili sonradan öğrenmiş 400.000 kişi, 15000 kadar
Fransa Bask Toprakları (Iparralde), Latin ve Kuzey Amerika’da birkaç bin konuşanıyla, ki bunlara
“Yeni Basklar” da denilmektedir Dünyada Bir milyonun biraz üzerinde Baskça Konuşulmaktadır.
Baskçanın başka dillerle akrabalığı bugün de araştırma konusu olmak beraber, şahıs ve yer
adlarından ualaşabildiğimiz kadarıyla Baskça’nın antik bir versiyonu olan Akitanya dili
dışında bir çok dil ve lehçelerle kıyaslanmasına rağmen dilsel bir akrabalık bağına
rastlanamamıştır:
Berberi, Mısır ve diğer Afrika dilleri, Iberce, Piktce (Eski Irlanda ve Iskocya’da yasayan Kelt
öncesi halk. Kelime anlamı ‘vücudu boyalılar’ Ç.N.), Etrüskçe, Minoa, Sümerce, Fin-Ugor
Dilleri, Kafkas Dilleri ( Kuzey batı ve Gürcü dilleriyle kıyaslanma yapılmıştır. ), Semitik
diller, Buruşka dili (Himalayalarda konuşulan ve başka dillerle akrabalık bağı bulunmayan bir
dil)...Kuzey Amerika ve Pasifik dilleriyle kıyaslandı ortaklık bulunamadı. Baskça kendine
özgü kuralları olan, özel bir dildir.
Bununla birlikte Orta Çağdan günümüze çok az da olsa komşu dillerden ve Roma
Fetihlerinden bazı kelimeler geçmiş; bir çok kelime değişikliğe uğramıştır.
Baskça ana dili Baskça olanların dışında Anadili Đspanyolca, Fransızca, Đngilizce,
Felemenkçe, Almanca, Japonca ve diğer dillerden olanların ikinci dili durumdadır. Baskça,
telaffuzu kolay, hecelemeye müsait, gramer açısından cins ayrımı yapmayan, isim ve fiil
durumları olmayan, Đngilizce gibi düzensiz fiil çekimi bulunmayan bir dildir.
Bask dili diğer tüm diller gibi ihtiyaçları ölçüsünde kelimelere sahiptir. Ayrıca Bask halkı,
teknik terimleri kullanmadıklarından ihtiyaçları doğrultusunda kelime türetme ihtiyacı
duymamışlardır.
1979 yılında Đspanya’ya bağlı 3 Bask Bölgesi Vizcaya, Guipúzcoa, ve Alava Bask Otonomisi
adı altında birleştirelerek Baskça Đspanyolca ile beraber bölgede kullanılan resmi bir dil halini
almıştır. Resmi yazışmalarda dil kullanılmaktadır. Baskça Fransız Bask bölgesinde ise Resmi
dil statüsünde değildir
Baskça’ya en yakın dillerden biri olan Akitanya Dili ile karşılaştırmalı bir tabloda her iki dilin
birbirine olan yakınlığını görmek mümkündür.
Akitanya dili
Nescato
Cison
Andere
Sembe
Ombe /vmme
Oxso
Baskça
Neskato
Gizon
Andere
Seme
Ume
Otso
Türkçe
Genç Kız
Erkek
Bayan
Oğul
Çocuk
Kurt
(Her hakkı Nart Çetav’a aittir.) Kaynak Gösterilmeden kullanılamaz! www.nartajans.net
buruhandi koca kafa buru `head' handi `big'.
Aq Nescato; Bq neskato `genç kız'
Aq Cison; Bq gizon `Erkek'
Aq Andere; Bq andere `Bayan'
Aq Sembe-; Bq seme `oğul' (erken dönemlerde *senbe)
Aq Ombe- Vmme; Bq ume `Çocuk' (*unbe)
Aq Osso-, Oxso-; Bq otso `kurt'
Aq Heraus; Bq herauts `Yaban Domuzu'
Aq Bihos-; Bq bihotz `kalp'
Aq Beles-, Belex-; Bq beltz `siyah'
Aq Sahar; Bq zahar `yaşlı'
Aq -corri; Bq gorri `kırmızı'
Aq -co; Bq -ko (akrabalık son eki)
Aq -tar; Bq -tar (etnonim son eki)
Đspanyollar ile Basklar arasındaki komşuluk ilişkileri neticesinde Đspanyolca’ya Baskça’dan geçen
Bazı kelimeler ise;
Zorra : Tilki
Zapato: Ayakkabı
Perro: Köpek
Bahia: Körfez
Calabaza: Bal kabağı
Boina: Bere (Latince: Abonnis: kep)
Cama:Yatak
Conejo: Tavşan ( Latince: Cuniculus; Baskça : Untxi // Kuntxi
Marrano: Domuz
Bizkaia’da Geleneksel Bir Bask köyü
(Her hakkı Nart Çetav’a aittir.) Kaynak Gösterilmeden kullanılamaz! www.nartajans.net
BASK ALFABESI
J kimi yerde h kim mi yerde y sesi verir.
n~ Đspanyolca’da bulunan ny sesinden biraz daha incedir.
x ş sesi verir.
z kuvvetli s sesi verir.
Rr iki sesli aradında peltek d sesi verir, diğer tüm yerlerde kuvvetli r
sesi verir.
BASK BAYRAĞI
Bask Edebiyatını bir kaç ana başlık altında toplamak mümkündür.
1. Destanlar Döenmi
Bu dönemde 14 ve 15.yüzyılda toplu halde yaşanan olaylardan, savaşlardan, kanlı
düşmanlardan sözedilmektedir. Bunlar arasında “Pedro De abendano’nun bozgunu “ 1443
ve “Mondragon yangını” 1448 sayılabilir.
2. 16.yüzyıl edebiyatı Rahip Bernard Dechepare dinsel ve dindışı, ki gerçekçiliği ile
dikkat çeker, şiirlerden oluşan şiir denemeleriyle Baskın gururunu ifade eder. 1545
yılında bir din adamı olan Liçarrague Yeni Ahit’i tercüme etti.1533 yılında ise
Esteban De Garibay y Zarnalloa, Viscaya (Bask) atasözlerinden oluşan iki derleme
yayınladı.
3. 17.yüzyıl dönemi yazarlarının hepsi Pirene Berisi kökenlidir ve yazıları tamamıyla
dinle ilgilidir. Döneminin en önemlisi Sare Rahibi Axular olup, 1643’te tek eseri,
zayıflakları nedeniyle ahlaka aykırı davrananları eleştiren Gero (daha sonra) adlı
eseridir. Bourgos’lu Sivian pouvreu ise; Bask dilini öğrenerek önemli sayılabilecek bir
Baskça Fransızça sözlük bıraktı.
4. 18.-19.yüzyıl dönemi Pirene ötesi Basklarının dönemidir.
5. 20 yüzyıl Gariel Aresti//Euskaldun Berri olarak // Maldan Behera “sahilin aşağısında”
Henrietta Heri “taş ve ülke” 1964 şiirleri ve Justisia Txistulari “txistularinin adaleti”
tiyatro oyunu ile döneme damgasını vurdu. Diğer önemli yazarlar Mikel Lasa & amaia
Lasa ve 1990 yılında ulusal şair ödülünü alan Bernard Atxaga’dır.
(Her hakkı Nart Çetav’a aittir.) Kaynak Gösterilmeden kullanılamaz! www.nartajans.net
Bask Atasözleri
Nagusi eroa baino, gogorra hobe
"Huysuz patron, deli patrondan iyidir."
Nahi bada jan, egin behar da lan
"Aş istiyorsan çalışmalısın."
Nahi dukana hiretzat, besterentzat
"Kendin için ne istiyorsan başkaları içinde iste."
Nahiago dut behin _to_, eta ez hamabi _emango_
"Bir kere al demek 12 defa ver demekten iyidir."
Nahigabeko ezkontzea, neke eta kaltea
"Đstenmeyen evlilik problem getirir."
Ohakoan dena ikasten, ez da jagoiti ahazten
"Beşikte öğrenilen unutulmaz."
Ohitura gaiztoa, berandu ahaztua
"kötü alışkanlıklar kolay terkedilmez.”
Ohoin handiak urkarazten txikiak
"Büyük hırsızlar küçükleri çalıştırır."
[Büyük suçlular, adaletten kaçabilecek kadar güçlü ve’dirler. Çoğunlukla
gerçek suçluların yerine maşaları cezalandırılır.]
Son Söz….
Sevgili dostlar, iş yoğunluğum sebebiyle üçüncü ve bölüm uzun bir aradan sonra sizlerin
beğenisine sunuldu. Bu ufak yazı dizisinini yayınlayan sevgili dostum NEXUŞE Bahtiyar’ın
samimiyetine, sizlerin sabır ve anlayışına teşekkür ediyorum.
Wuzınş’e.
Nart Çetaw
(Her hakkı Nart Çetav’a aittir.) Kaynak Gösterilmeden kullanılamaz! www.nartajans.net