Bir beher güvenlik alır mısınız

Prof. Dr.
Kadir Halkman
Yelda Zencir
Prof. Dr.
Aydın ÖZTAN
Uzman
Hacettepe Üniversitesi
Gıda Mühendisliği Bölümü
Ankara Üniversitesi
Gıda Mühendisliği
Bölümü
Suların Mikrobiyolojik
Analizlerinde “Yok” Ne
Demektir?
Aksaray Üniversitesi
Aksaray MYO
Kendinizi ne kadar
seviyorsunuz?
5
İşletmelerde laboratuvar
neden gerekli?
10
12
Analitik Kimyasallar
Besiyerleri
Hızlı Test Kitleri
Mikroskopi
Yıl : 1 • Sayı : 1 • Ekim 2010
HANGİ SOLVENT ?
Bilinçli
olun, her
uygulamada
istenen kaliteyi
uygun fiyata
alın.
Sayfa 10
GÜVENLİK POSTERİ
HEDİYENİZ liği
Sayfa
o bo
L a bw.la
Ye
arı
uml
m Dur rı)
Önle mla
ve P- duru
Risk (H- /
i
eler
k İfad
enli eleri)
Güv
ve S- ifad
Risk (R- /
8’de
ww
esi
rı İbar
rı
mla
Risk
ları
esi
ike
gram
İbar
Tehl
t Ri
ket
i Eti
Esk
Sem
hlike
t Te
Etike
like
Yeni
eliği)
eli
Kimy
ans
Refer
Semb
C
T+
T
Xn
Xi
Bir beher güvenlik
alır mısınız ?
Çalışıyoruz... Ama ne kadar güvendeyiz ? Bunun cevabını çok güvendeyim
olarak veriyor olsanız dahi, bu yazı dizisini okumanızı tavsiye ederiz. Kendinizi ne derece önemsediğinizi bu ikramda anlayacaksınız...
Sayfa 3
Midemizin Gizli Sakini
Helicobacter pylori
Mide şikâyetleri
genellikle basit bir
yanma-ekşimeden,
kıvrandırıcı ve
gece uykudan dahi
uyandırabilen ve yemek
borusuna kadar uzanan
yakıcı ağrılara kadar
varabilir.
Veri yoksa,
pazar da yok !
R
E
A
C
H
Registration Kayıt
Evaluation Değerlendirme
Authorisation İzin / Kısıtlama
Chemicals Kimyasallar
yın
LİK
anım
VEN
L GÜ yucu Don
İSE
KİŞ sel Koru
un
Uyg
tini
ELE
İNC
Etike
Kişi
LAN
yasa
Kim
cak
anıla ilgili
Kull
i
Bilg
enlik İNCELE
Güv
unu
Form
lla
N
Gİ EDİ
BİL
Ris
İ
un
la uyg LAN
yasa KUL
Kim orban
Abs
LİĞ
VEN
GÜ
RE
ÇEV
A
ND
n
rtile
a Beli
KAZ
und
ını
atlar
i
i Formatlarını
Bilg
Bilg
e Talim
enlik İNCELE
Talim
enlik
Güv
Güv rdım Müdahal
unu
a
• İlkya gınd
Form
• Yan ULA
z.
UYG
sini
bilir
e bula
layın
yın
sind
ılma inizi Sağ
rg site
rın
Kap
in
vi.o
iğe
enliğ Çıka izley
yae
• Pan di Güv Kıyafeti ile Tem
.kim
Su n
www
• Ken nen
Bol
unu
• Kirle eyi Başvuru
i form
• Bölg tora
k bilg
ı
enli
• Dok
dışar
güv
r.
enin
alın
madd sudu
konu
kleri içerik
yas
söz
ız kim
ke Niteliesi veya esi
tehlik
ığın
Tehli
görm ma
A ANI
la İlgili
araf
Bert llara UY
Kura
like
Teh arı
Uy
zlar,
t
iği saa
leşt
çek
ger
like
Teh
Uyarı
Uyarı
like
Teh arı
Uy
and
ram
like
ama
eler
Açıkl
nen
madd
en alevle
ınm
a Al
lard
rum
il Du
ya Ac
Ge
ası
r
r ve
zala
iz.
İNCİR ÇEKİRDEĞİNİ
DOLDURMAYACAK
GÜÇ…
için
ilirsin
O
yok
DEPrisi
lığı
ARIN Mat
ALL lama
YAS l Depo
KİM myasa
giy
lı bil
Ki
asal
atık
rafı
berta
Kimy
Mad lır.
hus
pH<
ırın,
ayrı cek unun bulu tleyici
4-10 : Bazik l Yapı:
land
pH
ikiye edile
oksi
>10 yasa
ı ve dır.
e sınıf özellikle
pH el Kim ik olarak dikkat (C) atom
e
on aşındırıc akta ak üzer durum ırılması
Gen gan
land
c) ve inor yetersizs a Karb likle m taşım sıvı olm . Bu
und özel öne
ayın n sınır
ve
leri
bilgi ülasyon ayırım büyük
ri katı depolamtehlikeni
form aktır. Bu ında Maddelearada
rda
olac olanmas eri: ri bir durumla
Hall
dep denin maddele e gibi
ülm
Mad sıvı
d) Katı ve veya dök mlidir.
a
öne
sızm ından
açıs
i
rol
İşlem
ile
ilgili
detay
en
ind
om
ligi.c
uven
varg
oratu
w.lab
i ww
karış
bulab
llar
ma
ma
iriyle
sites
yasa
n kim
reke
sı ge
Birb
Kabı
Atık ti
Etike
Amo
D
Anilin
ik asit
Aset
Flor,
ik nitrik
Deriş
r
Asitle
ilen,
Aset
petro
ksit
pero
ve diğer
jen
asit
hidro len, bütan
inik
, aseti
, fulm
inik
iler
n,
asit
ler,
, fulm
ikleri
bileş
aseto
n, alkol
meta
nitro
,
, alkal
nyak
nyak
pH
ilen
nyum
deler
amo
Amo
Aset
r, anilin
eri ile )
amo
ilen,
D
on
stripl 9535
ı sıvıla
en mad asit,
tör
Aset maddeler
Aset
pH
indirg tartarik
n
İndika olü (M10 eri ile
rı, yanıc
)
I
miş
Bütü oksijen,
Azid
um
kontr
stripl 9535
l tuzla
,
üretil
lik asit,
tör
meta
ve sody
Özel kapları
Hava
okza
si İşlem
Bakır
D
İndika olü (M10
l ve
ltilir r.
ilen,
atık
Önce
kontr
seyre
Aset
ksit
pH
ir, meta
Brom
Atma
inde on yapılı
E
nyak
pero
dem
deler
eri ile )
deler
çeker r.
lizasy
um
Amo krom, ikler
Cıva
stripl 9535
su içeris
er,
ı mad
,
nötra
n mad
tör
sody
edilirl yapılı
yanıc
az)
k buzlu ) ile
Bakır nik bileş
eltge ik asit,
İndika olü (M10
Flor
ilave lizasyon
veya
ırılara 5587
r (bey
ini
orga asit, yüks , krom
kontr
suya
E
nik
ntin
karışt tisi (M10
rak ) ile nötra
Fosfo
l benz
orga
tlice
brom
üş
Nitrik
rı, turpe ikli
yapıla
petro
asit
di
jen
Dikka ksit çözel
iler
klor,
Güm
ırma (M100312
tanec sıvılar,
l gazla
Çeşi
alkal
florik
hidro
Flor,
, hidro
e karışt asit
petro
r, ince yanıcı
ksit
Atık
asit,
gaz
E
Hidro
nyak
tiğind klorik
pero
z
r ve
ritler
ler,
Nitrik
amo
r, sülfü
ve diğer
jen
Gerek a hidro
ama
anhid
ilen,
ı sıvıla
l tozla bazı alkol
) içinde en
Hidro
bütan
r ve
E,
ocakt
Aset
olan
sülfit
0312 süzülen
, yanıc
len,
asitle
kler: D
rin,
r, meta
jen
dep
(M10 veya
sülfit
anik
nlar
Bileşi faz:
, aseti rı, asitle er, glise
Su
Hidro
ber abilir
jen
asit y nikeli kendiliğind
İnorg
nyak
karbo
Sulu
r
hidro
klorik Rane ile
tuzla
kamf
r
olan
ik asit
Amo
Hidro
- : Bera
lin,
ı gazla
r
bazla
dep
e hidro edilir. de hava
nyum
siyan
ik asit,
E
anik
ir
yanıc
ber
Amo asit, nafta an gazla
tileri
halind ilave taktir
Hidro
siyan
İnorg
on
r ve
abil bera
ik
aksi
hidro
l çözel
G
oksid
ansiy aya kadar ır,
tuzlar
Aset
olan
oksit
İyot
ı katıla
tör
malıd
süsp
asit,
ın nötra
ik asit,
asit geri
dep alınarak
yum
tileri
İndika
Sulu me olunc ulma
, yağ
r, yanıc
tuzlar
r
krom
Nitrik
yum
nitrik
ber
Kalsi
,
asit
)
çözel
ik
anik
D
rik
çözün eği kurut
selen 6356
, tahta
ı sıvıla
ı ve
Bera önlemle
ı deriş nter
İnorg
Sülfü asit, anilin
kağıt
Klor
çökel ur.
yanıc
+:
l tuzlar
tuzlar eleme tisi (M80
ik
ler,
tlar
özel
meta
ve krom
tiler
tutuş
yum arak çözel
Aset metaller hidrojen,
Klora
o:
, alkol
Ağır
it
.
çözel
,
selen sokul
ik asit
jen
ikleri
ağır
eki
D
bisülf çöker
n ve
r, gres
Krom
bileş
hidro
iyona um yum
tileri
ti halindreaks sody
rtlü
ik çözge tiler
Yağla
cıva
ut ve
ıdır
çözel
çözel ) ile
y nikeli
ıma nter selen
Kükü
üş,
organ ve çözel
tileri
di
bizm
rın
önce antın
lıdır.
nmal
D
Sulu 0443 r. Karış
n
Rane
su
tlar
rit,
Güm
çözel
eyen
Çeşi
) ile
bunla
topla
nılma
sit,
alde
rik asit
Nitra
(M10 ılabili ğinde eleme
sulu
:I
Atık en içerm ik çözge
ı ve
2287 oksid ir.
topla
kapta
ik anhid
benz
ndiok it, sülfü
ı ve
ında ltgen
liği
Tortu D
asit
) ile
kazan edildi
rit,
l tuzlar
ayrı
Aset
Haloj enli organ
ntü:
sit (M82aralığ
Özel
kap
2576
m tuzlar
atığı
meta
r, karbo aldeh
Nitrik
)
ilave
Süzü
ilen de
k anhid
r
perok pH 8-9 site yükse
r
ti
kleri
Kabı
Haloj
(M11
Talyu
l tuzu
4760
r, ağır
jen
poliet
aseti ral
atıkla tileri
® Hg
bileşi
Etike
Asitle tetraklorü l, benz
Atık
jen
I
meta
hacim
atıkla
hidro sonra ndiok
(M10
Katı
asit,
gliko
L
yum
Oksi
on
furfu
nluklu
Kabı
Her
k
izorb
ı
karbo
çözel anik
k
t,
ında daha
10
lik asit
selen
Karb
etilen
Atık
A
Tuz li inorg bileşikler tuzlar atıkları.
aseti aseta
atlar
da iyotla
Chem
enere
aralığ enir,
çelik
ek yoğu fazla
.
Kabı
ı
anik
ı
rı
rin,
Okza
yal
I
deler
Yüks E), en
indirg
asit
a
B
Zehir li yanıc anik cıva l tuzlar
nmaz
) ortam lürler
10-11 oksitl iyle siyan
Atık ti
İnorg
tuzla
Glise
mad
, glasi t, metil
) ile
um
pH atlara
ı
lorik
6512 ştürü
nitrik
(HDP lıdır.
H
Etike
gen
meta
C
ilaves
Zehir ve inorg
r
alkol
nyum
ve paslaalıdır.
6513
Perk
(M10 dönü
siyan ının
İndir metil etilen aseta amo
r
ek kalsiy
i
olma inyum ılmam
ve tuzlar
natla peroksit,
(M10
D
D
Cıva kazanabilir r
ülfatlı azota
um
l,
ve
fazlas
ediler
ksitle
tisi
A
İşlem
jen
Alüm r kullan
nat
ele
cıva
t, diğer permanga
Etil gliko
tüyos arak
Berily
rol
Pero
çözel
E
Geri anik katıla
hidro
anik
um
D
nitra
sokul
lfat
kapla
muam
Kont
ar,
syum permanga
tisine lir.
etilen
F
İnorg
İnorg
Sody iyona
) ile
tiyosü
oratl
Pota
nyum
ik asit,
çözel getiri
B
um
lirler. 2063
ksit
reaks
hale
perkl
syum
Amo
G
krom
sız
hidro
al
tlar, nitrat,
k sody getirinat (M10
ürler
Pota
zarar
H
um
:I
itler
Asidi sız hale
rülür.
deler
Siyan
Klora
n orijinmeler
si İşlem
A
sody edilerek
ksit
Tortu D
nyum mad
Selen
I
zarar yum karbo
luk
Önce
ntü:
de çöktü
antlar
pero
ve uygu malze
Amo eltgen
Süzü
dır.
um
Kalsi şeklin
ş %10’ a ilave
Atma
ve oksid
ik torba r. Cam ılmalı
yüks
r
Sody
tulmu a daml
florür
B
nitrit
Plast n kapla kullan
sitler
florür
Azidle
soğu ) daml
r
um
perok gibi)
anik
karto kutula
Buzla 5587
Sody
anik
inorg
um
D
ayrı
di
rik asit
(M10
İnorg ve iyot ve
r ve
sody
Çeşi
n
C
Sülfü
r
um
atıkla
(brom jen florür
Atık
% 50’lik sodyyapılarak
nür
ş haloje
ı sıvıla
Hidro tileri
5 ml %’lik
haloje ler
olmu ik
Yanıc
çözel
ı için 100 ml soğutma yum
F
anik rlı reakif
mine organ
Kalsi
D
gram n
inorg
Konta eyen
tiler
bir ) içere Buzlayapılır. r.
Sıvı lize duya
ri
her
çözel
içerm tiler
yapılı
r
) alınır. on
) içinde
şeritle
hidro
ik
: C,
D
rı
klerin (M106462
tör olü
çözel
5614 lizasy yon
ik
0995 erince
Tortu ntü: D
zı fosfo l atıkla
organ
n
eye ifler
bileşi
İndika kontr )
enli
rlu çözeltisi (M10 ek nötra ve filtras l (M10 sona
Organ nle
Kırmı meta
içere
tisi
Süzü
e:
reakt
k tepkim
rli
Haloj
eler
ile pH 9535
Fosfo
edilir
pano
ediler
ksit
ik
çıkışı
çözge
çözel
tiler madd
B
Değe
bir
eye ik
l olara organ
2-pro Gaz
) veya
(M10
hidro lorür a ilave ) ilave
m halindB
lı
çözel
inert nol
Gene yen
A veya
6323 ile
karışı veya
Sulu ye zarar
hipok a daml 2047 ine alınır. edilir.
ri
k tepkim
A
nli organ
) gibi -okta
girme l olara
t (M106462)
şeritle
daml ksit (M10 n içeris k ilave
Çevre janlı sular
0910 a 1
haloje
A,
tör olü
bona
) ile
ırılara
Gene yen
(M10 a daml
hidro
deter
bikar ksit (M10
0312
çözge karışt
İndika kontr )
ik faz: B
r.
girme ifler
um
bir
a
l eteri daml ir.
edilir.
(M10
Organ faz:
ile pH 9535
Sody um hidroon yapılı asit
İnert a daml ilave
kler
)
reakt
Sulu
de petrone önce su eklen
(M10
bileşi
0312
r
sody lizasy
daml ma su
klorik
rlu
sferin Üzeri damla
(M10 ) ile
atıkla
a
nötra ltik hidro
karışı
Fosfo
atmo ltilir.
asit
Katı
sulu
yapılı
daml
gaz seyre
)
0716
B
rin
Seyre rme
klorik
İnert n ile ), sonra
5614
(M10
A veya
ik asitle
r çöktü ltik hidro
(M10 k
çözge 0991
rik asit r.
ller
Organ tileri
asitle
de
Seyre Sülfü on yapılı çözeltisi ırılara kalan
(M10
meta
ksilik
çözel
A,
veya lizasy
lorit le karışt enin13) ile
ve üzerin r
Alkali
kler
karbo
madd
ik faz: D
maz an kapla
nötra um hipok sürey eyici 1065
atik
ler
bileşi
sızdır bulun
Organ faz:
Arom
amin
alkali
a
Sody ç saat oksitl lfat(M
m,
Sulu
r ve
ilir,
başlıc o
inyum
Sağla cı etiket
ile birkaendir um tiyosür.
sülfat arak
ik bazla
rının amin
Alüm
jen
uyarı
oksitl sody on yapılı
sokul
atuva atlar,
Organ
hidro
kısmı lisazy
labor nhidr r gibi
um
iyona
)
F
lar
imya karbo atıkla
nötra ltik sodyile reakssağlanır. 6356 ve
aptan
sulu
)
Biyok rı olan
merk
Seyre 6356 şüm anol (M80 edilir nir. 1
atıkla r ve diğereler
er ve
ve
D
a ilave bekle
(M80 ite dönü a n-büt
Nitrill
edilir
asitle l madd
ri
a daml ması
r:
bisülf r ocakt
itler
doğa
şeritle
daml mlan ya devam
ik atıkla
tör olü
Çeke inde
tama
B, D
edilir.
nın
en aldeh
ırılma
Organ
İndika
kontr
içeris çıkışı karışt ilave
)
A veya tiler:
çözün
ile pH 9535
a su
gaz daha
çözel
ine
Suda
(M10
Sulu
nde talik
saat e fazlac
içeris
rak
yak
çözge o-me
üzerin
ik bir organ
ş amon i yapıla
tespit
B
Organ müş
tulmu işlem
ve
ılarak lize
ri
soğu ırma edilir.
çözün kler
toksik
şeritle
Buzla tli karışta ilave
) kullan nötra
bileşi
tör olü
ile
6206
)
n, çok
kuvve a daml
İndika kontr )
lorür
eroje kler
2283
daml Test (M11r(II)-k
ile pH 9535
Kans lı bileşi
(M82
nol edilir, ç
Prex- ve demi
(M10
zarar
meta ilave birka ilave
lar
edilir
a için
rda
)
)
sülfat
edilir. ek mikta a daml k
0312 5587
Alkil
dırma
Yüks ine damlhızlan asit (M10 (M10
sitler
ksit
içeris iyonu klorik hidro
ik perok
reaks a hidro um
Organ
daml ilir. Sodyedilir.
edileb lize
r
ile nötra
nürle
haloje
Asit
Kont
ASI
M
Atık
N
OLA
DEP
RIN emler
işl
KLA
ATI gulanacak
AL
YAS
KİM
ara
asall
uy
Kimy
r
mle
Öze
e Uyg
ası
nm
ula
ine
lliğ
Atık
n İşle
eke
Ger
gör
Çeşitli hastalıkların
tedavisindeki güdümlü
ilaçlar, hasar görmüş
dokuları iyileştirebilen
DNA’dan yapılmış örümcek
benzeri moleküler robotlar...
Sayfa 15
Sayfa 5
DOĞRU ÖLÇÜM
KESİN SONUÇ...
Kalibrasyon nedir?
Neden bu kadar
önemlidir? Niçin
ihtiyaç duyulur ? ...
Sayfa 11
Kimya ile ilgili
her fley
bu fuarda...
ChemShow
Eurasia
‹stanbul
4. ULUSLARARASI K‹MYA SANAY‹ GRUP FUARI
7-10 Ekim
‹stanbul Fuar Merkezi
Chemicals
Cosmetics
Hammadde, Yard›mc› Madde, Özel ve
Spesifik Kimyasallar Fuar›
Kozmetik Hammaddeleri, Yard›mc›
Maddeler ve Teknolojileri Fuar›
Laboratory
Laboratuvar Kim. Enstrümantasyon
Ürünleri, Laboratuvar Sistemleri Fuar›
Food & Pharma
G›da ve ‹laç Hammaddeleri, Yard›mc› Maddeler ve
Teknolojileri Fuar›
sizi
’t&eLeather
5
F
,
1
Textile
uz...
ALON 1 Packaging
SPetrochemistry
yo& rRecycling
i
l
k
e
b
ıza
standım
Technology
Coatings & Surface
Kimya Sanayi Makinalar› ve Ekipmanlar›
Ölçüm-Kontrol Cihazlar› ve Proses
Otomasyon Sistemleri Fuar›
Boya Hammaddeleri, Yard›mc› Maddeler, Yüzey ‹fllem Kimyasallar› ve
Teknolojileri Fuar›
Water Treatment
Sayfa 6
Ek Bilgi
ler
lem
n Ön
reke
Teh
l Ka
yasa
Kull
Yok
tog
Pik
Uyarı
ASI
M
LAN
li
like
teh
Su fiartland›rma, At›ksu Ar›tma Kimyasallar›,
C i h a z l a r › v e T e k n o l o j i l e r i Fuar›
Sayfa 13
r
ıla
ci sıv
or
5. Ola
KUL
Uyarı
r
sıvıla
ayla
Det
n arıy
olay
ısı
say
i
Bilg ELE
enlik
Güv unu İNC
Form
ı
ram
tog
i
res
İba
Uyarı like
Teh arı
Uy
like
Teh arı
Uy
like
Teh arı
Uy
Kim
Karşı
İnsanlığı
etkileyen
o büyük
buluşlardan
bazıları
tesadüflerin
eseri olabilir mi?
k Pik
114
110
üstü
eler
madd kuru
ı sızan iyle
ilir
Dışar ek suret
yanab
örtülm alıdır. veya
r
tutulm nebili (ör. talaş)
in.
r.
Alevle elerle önley
ilir
tutuş .
vardı
in hasar en
madd asını
yanab
esi
ryalin liğindgösterebilir
karışm
r veya talaş)
a tehlik
kendi
esi
laj mate e
iyon
nebili (ör. in.
patlam
tehlik
Amba sı halindtli reaks
Alevle elerle önley
rme
ın ve
sızma şidde
kleri
göste
madd asını
e yang
esi
iyon
Suyla
l bileşi erm
karışm
mask
esi. reaks
s halind
meta egzot lı ve
tli
kaçış
e
tema
a tehlikşidde
r, ağırhalind a zarar
Acil ın.
Suyla
asitle
kullan
ve patlam elerle
darbe , sağlığ
(ör.
nebili
Sınıf
eme r madd
iliğind
elerle veya durum açabilir.
Ateşl nebili
ini
e alevle
Kend
r.
madd nme r. Bu yol
süres
sürtü sudu
Alevle r.
sudu
s halind eler
on
4.2
başka s,
muna
konu
vardı sıcak,
tema madd
tema konu r oluşu
ozisy .
elerin
ler)
söz
Eksp ndırın madd
e söz
Ek Bilgi
Suyla oluşturan
r.
Aşırı amin
esi
buha
tehlik
a
sahip
sınırla ı sızan ına ve sini
sudu
gaz
tehlik veya
ler
veya
için
m
uzakt
konu
4.3
gaz
on
n
leyici u etkiye
Dışar üstü sular girme
r.
ayrışı abilir
esi. izasy
ona
e söz
Oksit turuc
erede yer arayın
sudu
yer izasy
tutuş
tehlik
Penc acak
e tehlikı ve kanal
konu
elerin
k
(tutuş eler)
için
kanal in.
r
söz
lenm
parla
on
madd
korun
esi
madd
5.1
Zehir üstü sular
.
önley ı sızan ına ve sini
izasy
akışı,ler ve etkile
sitler
tehlik
esi.
iyon
kleri ın/ısı
arayın ayın.
Yer
tehlik ı ve kanal
Dışar üstü sular girme
syon
yer durm
ik perok
r.
nitelik
stır.
ona
tli reaks
ma
radya
ke Niteli n yang dizi
acak
yer izasy
sular
sudu
Organ
lerde
hassa
şidde
Bulaşüstü
yoğu bir
Tehli
konu
Korun bölge
kanal in.
karşı
elerle
ve dıştan
5.2
n gibi
Yer
e söz
.
Derin
esi. madd
eler
ça tesiri,
önley
etme
duma
ya ısıya
tehlik
u,par veya
arayın ayın.
e tehlik başka
Nüfuz
için
ve/ve
ik madd
yer durm
r.
on
asyon tü bilir. karşı
Toks
ı maddsu veya
gürül içere
acak lerde
sudu
izasy
deton
eler
r
Yakıc iyle, .
konu
Korun bölge
6.1
kanal
Kitle oluşumu, etkile sarsılmaya
esi
te madd
Birbir rebilir ı ve
e söz
Derin
mask
ışık bilir ve ya
eler
ilir.
.
Enfek
tehlik
gösteüstü sular esi.
kaçış
ama
madd
içere ye ve/ve esi.
açab abilir.
için
arayın ayın.
Acil ın.
6.2
yol
on
Yer a tehlik esi.
Açıkl
yer durm
oaktif
Darbe ın tehlik esi.
patlay
alara
.
kullan acak lerde
Rady
Yanm ın tehlik esi. kanalizasy
Yang ma tehlik esi. donm etkisiyle
Korun bölge yer arayın ayın.
ya
7
eler
Yang ma tehlik ı ve
ın
eler
Patla lma tehlik
abilir.
Derin acak lerde durm
ve/ve sıcağ
Sınıf
Patla üstü sular
madd
if madd
elerin
Boğu alara r aşırı
patlay
yıcı
Korun bölge madd ve
Koroz
Yer
yle
esi. ilir.
Yanm tmala
Patla
sini
Derin ı sızan ına
8
eler
açab ın etkisi
ilir.
Kuşa lma tehlik
1
yol sıcağ
Dışar üstü sular girme
açab abilir.
pit
ona
Boğu alara r aşırı
eli madd
yol
r
yer izasy
a Tes
tehlik
alara yle patlay
gazla
Donm tmala
esi.
kanal in.
mad
Diğer
abilir
Kuşa
e tehlik ya donm
elerin
önley
asit
ın etkisi
Tutuş
n
9
4 Aşa
yan
lenm
ve/ve
ikli
r
sıcağ
madd ve
florik
rin
nde
Zehir alara r aşırı
olma
2.1
sini
tanec
hidro
ş gazla i
ı sızan ına
tleri llar
dele
ım
Yanm tmala
ırılmı n, zehirl
lorit,
abilir.
Dışar üstü sular girme
enler
etike yasa bu
rt, ince
ona
, kıvılc
Kuşa
Sıkışt maya
haloj
al Mad
patlay
hipok kükü
yer izasy
sıcak
yle
sit,
lar
yas
ler,
lların ı kim mda n
(tutuş r)
yum
esi.
kleri
kanal in.
aşırı
asal
ndiok
kalsi
ın etkisi
yasa . Baz duru çıka
ilir,
gazla
r, nitrit
z Kim
2.2
l bileşi erm
önley
Kimy i maddeler karbo brom,
ın tehlik esi. sıcağ
kim
bir
yanab
asitle
öne
r
msu
meta egzot
r,
ken
Yang ma tehlik
lar,
r
e
r aşırı
veya
tüm
iyot,
cut belirleyinböyle larak ik… vb.) a
ksitle
eler buha
Gere oksitleyic alkan
li gazla
r, ağırhalind
Patla tmala
ve Uyu
abilir
ı
ası
Mev
pero
ilir, bakı toks
Zehir
may
asitle
, klor, kloratlar,
madd
enli
Kuşa
mlu
lorit,
darbe mlı gaz veya
Tutuş abilir. (ör.
z.
mam
ayır
asit,
haloj
inde)
rt,
ası: sınıflarınyer alab sına yıcı,
2.3
esi. tutuş elerle veya ayrışı
Uyu mesi
ür,
hipok
orik
ama
Karış
abilir
e
içeris r, kükü
göre
en
flam
aklor
yum
tre
ın tehlikhalind madd nme
tutuş
r
ında i Sertifikaıcı, patlaerine depolan
l, perkl
Edil
Sını tehlike
ntetr
ome
Yang alev başka s, sürtükendiliğindlı ve
Kalsi
ı sıvıla
gliko
r sıvıla
,
ike arak
zarar
karbo ğin man
tema ren
ke sınıf Bilg (ör: YanpH değ arada
yanıc maddeler
veya sıcak
nebili
etilen
Su,
a
ler) i göste sağlığa
Tehl
ller,
Aşırı amin
Alevle
,
ikler,
(örne meta ı başk
r bir
a) yararlan fazla tehliGüvenlik elidir. lları
bileş
de yanıc
veya m eğilim durum ilir.
Cıva
asit
nik
3
lar
ait
en
lenm kimyasa maddele
halin
ksilli
eler, eler
asal
orga uda
ayrışı bilir. Bu yol açab
bird yasala ı belir
k
Toz nik veya ksit, nitrik hidro
n
ları
madd madd ıcı
Kimy
cut
içere muna
karbo
asit,
pero
r katı mlı patlay
kim ke sınıf Mev ik ve bazi
üş
orga
l yapı bu kon
oluşu
jen
Aktif metaller
nebili en ayrışı ilmiş
güm
nitrik
en
yasa erin yasalların
tehli Değeri: . Asid
i
Hidro asit, r
Alevle liğind gider
benz
, cıva, rik asit
ik natla
Alkal
el kim n kişil kim bilmeleri
slığı
edin
kendi
ntin,
pH
Krom anga
, bakır ik sülfü
nyak
Kabı
nik
u
t
lların
b) devam Asidik
rin gen yapa
ve hassa
Amo
Atık liği
brom
eler
nitra
rı, turpe
perm
deriş
4: Nötr
4.1
dele Ayrımı us orga nduğunkimyasa
klor,
madd
Özel
asit,
nyum
l gazla
:
O
Patla
ı
ırıc
Aşınd
sik
tok
Çok sik
Tok lı
ci
Zarar ş edi
Tahri
yok
lığı
Karşı
zenle
S Dü
GH
eyi
ga
aki r
Oksitl
ınd
ç alt ış gazla
Basın rılm ı
ıştı
ırıc ı
Sık
aşınd ndırıc
Cilt
aşı
tal
Me
irlilik
zeh
Akut
irlilik
zeh i
Akut tahriş
klik
Cildi
rojeni
arlı
zar
Kanse
re için
arlı
çev
zar
Sucul
sı için
aka
tab
Ozon
F+
F
yıcı
vlenir
ale
kolay nir
Çok alevle
Kolay
eyici
Oksitl
Yok
lığı
Karşı
i
oriler
teg
k Ka
vlenir
Ale
Harf
Teh
(EU
Ris
Patla
ol
Semb
E
i
res
İba
Etike
yıcı
netm
ar Yö
asall
ehlik
i (T
oller
bolü
ike
Tehl
Eski
kto
sk Pi
leri)
me
ogra
Pikt
mli
Öne
IM Bild Kim nerede yları yer
YARD ARI 1. 2. Olayın deta çekleştiği a
ger
yın
ACİL ARAL
an vey
alan
3. Ola
n kişi
M
yar
NU
112 4. Varsa dan etkilene
yın.
ılma
:
kap
yın.
ım
Acil
ara
iğe
yard
İlk
1. Pan
yerleri
e
ekli
ikey
ir
eki
2. Ger
Zeh kezi :
zi tehl
.
dini çevred
Mer
tırın
3. Ken adan
bir
klaş
enli
atm
ı uza
ye :
nlar
ı güv
İtfai
insa
nlar
alı insa
rı
alla
4. Yar e taşıyın.
yas
yer
li kim
like
.
5. Teh klaştırın
uza
Uya
ket
ni Eti
de
irim
DA
NIN
EA
LİK
TEH
r uv
u v a arg
r a t ratuv
Çevre
TESADÜFEN
BULDUM, İŞİNE
YARAR MI ?
r
e ni.com
G ü venlig
Plastik, Kauçuk, Kompozit Kimyasallar›,
Petrokimyasallar, Endüstriyel Ya¤lar, Gazlar ve
Teknolojileri Fuar›
‹flbirli¤i ile
www.turkchem.net
Kimya Sektör
Platformu ve
Üyeleri
Tekstil, Deri Kimyasallar›, Boyalar›, Hammaddeleri Fuar›
Ambalaj ve Ambalajlama Sistemleri Geri Dönüflüm ve
T e k n o l o j i l e r i Fuar›
Medya Partner
Organizatör
Group
Tel: +90 212 324 00 00
Faks: +90 212 324 37 57
E-posta: [email protected]
www.artkim.com.tr
2
CO2
He
Air
O2
H2
Ar
N2
TÜM LABORATUVARLAR İÇİN
MERKEZİ? GAZ SİSTEMLERİ
z
u
n
u
s
u
iyor m
st
i
Bunları
Tüp değişimi ve taşınması esnasında oluşabilecek
kazaları engellemek istiyorsanız...
Tüpleriniz bina dışında, koruma altında olsun, böylece
taşımayı ve montajı kolaylaştırmak istiyorsanız...
Laboratuvarınızda tüplerin işgal ettiği alanlardan
kurtulmak istiyorsanız...
Tüp değişiminde hattınızdaki gazı kaçırıp, stabiliteyi
kaybetmemek istiyorsanız...
Bizimle irtibata geçiniz...
Bizi sorun...
• Ankara Zirai Mücadele Merkez Araştırma Enstitüsü
• Vestel Savunma Sanayi A.Ş. Arge Laboratuvarı
• ASKİ Merkez Laboratuvarı
• G.Ü. Nano Tıp Laboratuvarı
• Özel Boğaziçi Biyokimya Laboratuvarı
• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Giresun İl Kontrol Laboratuvarı
• GATA Biyokimya Laboratuvarı
Şenyuva Mahallesi Meriç Sokak Serkan Apt. No: 3/4 Beştepe - ANKARA
Tel: 0.312. 215 38 59 • Faks: 0.312. 215 38 60
www.quattrogrouptr.com • [email protected]
3
Bir beher
güvenlik
alır mısınız ?
Çalışıyoruz... Ama ne kadar güvendeyiz ? Bunun
cevabını çok güvendeyim olarak veriyor olsanız
dahi, bu yazı dizisini okumanızı tavsiye ederiz.
Kendinizi ne derece önemsediğinizi bu ikramda
anlayacaksınız.
Laboratuvarda meydana gelen kazaların % 85’inden fazlası
insan hatalarından kaynaklandığını istatistiksel veriler
doğrular. Bu nedenle laboratuvar çalışanları, gerek
eğitimleri sırasında gerekse iş hayatlarında, çalıştıkları
maddelerin riskleri ve tehlikeleri hakkında ayrıntılı
bilgiye sahip olmalıdırlar. Dikkatsizlik tek bir kişinin
değil pek çok kişinin hayatını tehlikeye sokar.
Bununla birlikte iş kazalarının büyük bir çoğunluğu
tecrübesizlikten değil, başlangıçta dikkatli çalışan kişilerin
deneyimleri arttıkça güvenlik kurallarına daha az uyma
eğiliminden kaynaklanır.
Günümüzde laboratuvar çalışmalarında
güvenlik öncelikli olarak ele alınmalı ve
deneylerin planlanmasında olası tehlikelerle
ilgili tüm riskler belirlenerek minimum
seviyeye indirilmesi amaçlanmalıdır. Toplum
ve çevre sağlığının korunması, laboratuvarlarda
çalışanların bu konuda bireysel davranışları, bilgi ve becerileriyle doğrudan ilgilidir.
Bu nedenle de laboratuvar çalışanlarının her zaman dikkatli olması gereklidir.
Güvenlik programlarının başlıca fonksiyonu, kaza olasılığını azaltarak insanları
ve mekanları korumaktır. Diğer faydaları ise kazalar nedeniyle ortaya çıkabilecek
ekonomik kayıpların önlenmesi, çalışma gücünün olumlu yönde arttırılmasıdır.
Güvenlik için “kim sorumludur?” sorusunun en doğru cevabı “herkes” dir.
Güvenli çalışma disiplini genel olarak 3 ayrı başlık altında toplanır. Laboratuvar
çalışanları güvenliklerini sağlamak için bu 3 başlık altındaki kuralları tam olarak
yerine getirmek zorundadır.
Kişisel Güvenlik, kendini ve çevresindeki kişileri tehlikelerden korumak
Laboratuvar Güvenliği, kimyasal maddelerin neden
olacağı tehlikeleri tanımak ve uyarılar yardımıyla bu
tehlikelerden korunmak.
Çevre Güvenliği, çevre kirliliği konusunda hassas
davranmak.
Kişisel Güvenlik
Kişi analize başlanmadan önce olası tüm tehlikeler
ve koruyucu yöntemleri belirlemelidir.
Laboratuvarlarda eğitim ve araştırma
amacıyla çeşitli riskleri de beraberinde
getiren çeşitli kimyasallar kullanılır. Bu
kimyasallar toksik, yanıcı ve korozif
özellikte olabildikleri gibi su veya diğer
bazı maddelerle reaksiyona girerek de
tehlike kaynağı oluşturabilirler. Kimyasal
maddelerin kullanım koşulları riskin
derecesini belirler.
- Laboratuvarların ciddi çalışma
yapılan ortamlar olduğu
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
unutulmamalı ve panik halinde hareket
edilmemelidir.
Laboratuvarlarda çalışıldığı sürece gözü ve
cildi koruyucu donanımlar kullanılmadır
(çalışmanın özelliğine göre gözlük, maske,
eldiven).
Ceket, çanta vb kişisel eşyalar laboratuvar
dışında bırakılmalıdır.
Her zaman önlük ve kapalı ayakkabı
giyilmelidir.
Laboratuvarlarda yemek, içmek ve de
laboratuvar malzemelerini bu amaç ile
kullanmak güvenlik açısından yasak olmalıdır.
Tehlike anında kullanılması gerekebilecek
cihazların yeri, kullanışı ve acil durumda
izlenecek yöntemler bilinmelidir.
Cam eşyaları kullanırken keskin olmamasına
dikkat edilmeli.
Cilde veya göze kimyasal madde sıçraması
halinde bol su ile yıkanmalı, ilk yardım
kurallarına göre hareket edilmelidir.
Kimyasallarla zehirli buhar ve gazları
solumaktan kaçınılmalıdır. Bu tür kimyasallar,
derişik asit, baz veya uçucu solventler ile çalışırken çeker ocak
kullanılmalıdır.
Kimyasal maddeler laboratuvar dışına çıkarılmamalıdır.
Çalışmalar sırasında uzun saçlar mutlaka toplanmalı, küpe, bilezik vb
takılmamalıdır.
Sıvılar ağızla çekilmemeli, puar vb cihazlar kullanılmalıdır.
Giysilerin alev alması durumunda panik olmadan, koşmadan, yerde
yuvarlanarak alev söndürülmeye çalışılmalı ve yardım istenmelidir.
-
Bir kişi alev almışsa, hava ile temasını kesmek için yangın
battaniyesi ile müdahale edilmelidir.
- Bir çözeltiyi almak için kullanılan pipet başka bir çözelti
şişesine daldırılmamalıdır.
-
Oluşabilecek kimyasal yanıklar öncelikle bol su ile
yıkanmalı, kimyasalın çeşidine göre belirlenmiş kurallar
(MSDS) çerçevesinde hareket edilmelidir.
- Tüp içinde sıvı maddeleri ısıtırken aşırı ısınmadan
kaçınılmalıdır.
-
Laboratuvar malzemeleri
bilinmeyen kimyasal maddelerle
kirlenebilir. Sonrasında kullanan kişinin
güvenliği açısından kirlenmiş kaplar ve
malzemeler hemen temizlenmelidir.
-
Laboratuvar çalışmalarında
herhangi bir yaralanmaya neden olmayan
vakalar dahil olmak üzere tüm kazalar
kayıt altına alınmalı ve ilk yardım
kuralları uygulanmalıdır.
Diğer sayıda: Laboratuvar Güvenliği….
4
5
Suların Mikrobiyolojik
Analizlerinde “Yok” Ne
Demektir?
Ö
zellikle gıda ve çevre numunelerindeki mikrobiyolojik
analizler farklı amaçlarla yapılır. Kiminde belirli grupların (koliform grup, sporlu bakteriler, toplam maya-küf vb. gibi)
Prof. Dr.
sayısı hedef alınırken, genellikle E. coli gibi fekal indikatörlerde
ve Salmonella’da olduğu gibi patojenlerde hedef bakterinin sayısı Kadir Halkman
Ankara Üniversitesi
önemli değildir, belirli bir miktardaki numunede olmaması iste- Gıda Mühendisliği Bölümü
nir. Bunlar; var/ yok testleri ile yapılan analiz yöntemleridir.
Sayım yapıldığında çok genel olarak sonuçlar 1 g ya da 1 mL
örnekte verilirken, membran filtrasyonla yapılan su analizlerinde sonuçlar çoğu kere
100 mL su numunesinde verilir.
Var/ yok testlerinde genellikle 25 g ya da 25 mL numune analiz edilir. Çoğu ulusal
standarda göre 100 mL içme/ kullanma suyunda E. coli bulunmaması istenir. Membran
filtrasyonla yapılan analizlerde 100 mL su numunesi geçirilmiş membran filtre, uygun bir besiyerine yerleştirilip inkübasyona bırakılır. İnkübasyon sonunda hedeflenen
sonuç besiyerinde 0 sayıda E. coli olmasıdır. 1 ya da daha fazla sayıda E. coli olması o
numunenin reddi anlamına gelir.
Standart var/ yok analizlerine göre burada bir farklılık vardır. Bu yöntemde E. coli
sayımı mümkündür. Her ne kadar E. coli sayısı standartlara göre bir şey ifade etmiyorsa
da (0 sayıda olmadığına göre numune reddedilmiştir), örneğin işletmeci açısından bu
değer bir şey ifade edebilir.
Yine gıda ve çevre numunelerindeki patojenlerin analizinde genellikle selektif olmayan ön zenginleştirme, selektif zenginleştirme, selektif katı besiyerine sürme, izolasyon
ve doğrulama aşamalarından geçer. Sonuçta aranan patojen bulunursa, başlangıçta kaç
adet olduğu hiçbir şekilde belirlenemez çünkü zenginleştirme aşamalarından geçmiştir.
Var/ yok analizlerinde selektif olmayan ön zenginleştirme aşamasının uygulanmasındaki temel neden, hedef mikroorganizmanın hasar görmüş olma olasılığıdır. Hasar görmüş olan mikroorganizmalar, doğrudan selektif besiyerine ekilirlerse, burada
gelişip koloni yapamayabilirler. Bu özellik, mikroorganizmadaki hasarın durumu ve
besiyerinin selektivitesi ile doğrudan ilgilidir.
Selektif besiyerleri; çeşitli antibiyotikler, kimyasallar vb. gibi hedef mikroorganizma
dışındaki refakatçi florayı en fazla düzeyde baskılarken, hedef mikroorganizmaya minimum düzeyde zarar verecek, onun gelişmesini engellemeyecek maddeler içerirler.
Ancak bu maddelerin özellikle konsantrasyonları, hedef mikroorganizmanın yeterli bir
aktiviteye sahip iken ona zarar vermeyeceği düzeydedir. Dolayısı ile özellikle selektif
olmayan ön zenginleştirme ile hedef mikroorganizmaya bu yeterli aktivite kazandırılır.
Hafifçe klorlanmış ya da olumsuz çevresel koşullara maruz kalmış bir su numunesinde hasar görmüş E. coli hücreleri kaldığını varsayalım. Membran filtrasyon uygulaması
sonunda çok selektif bir besiyeri kullanılırsa, sonucun 0/100 mL olarak elde edilmesi
olasıdır. Selektivitesi düşük bir besiyeri kullanılırsa, hasar görmüş bu hücrelerin besiyerinde gelişerek koloni oluşturması beklenebilir ancak bu kez de refakatçi floranın aşırı
gelişmesine bağlı olarak besiyerinde E. coli kolonisinin fark edilmeme olasılığı vardır.
Bu koşulda da yine sonuç hatalı olarak 0/100 mL olarak verilir.
100 mL su geçirilmiş membran filtrenin doğrudan 20-30 mL kadar Tryptic Soy Broth gibi genel bir sıvı besiyerine bırakılıp, 37 oC’da 6-8 saat inkübasyon sonunda hasar
görmüş hücreler ciddi şekilde kendilerini toplarlar. Bu amaçla Tamponlanmış Peptonlu
Su gibi yine genel bir besiyerinde 37 oC’da 18-24 saat inkübasyon sonunda artık tüm
hasarlı E. coli hücreleri, hasarı onarmışlar ve aktif hâle geçmişlerdir. Bu kültürden selektif agarlı bir besiyerine sürme yapılması sonunda sonuç “var/ 100 mL” olarak verilir.
Aynı 100 mL su numunesinin, 100 mL çift kuvvette hazırlanmış Tryptic Soy Broth
gibi genel bir sıvı besiyerine ilave edilip, 37 oC’da 6-8 saat inkübasyon sonunda toplam
200 mL olan sıvının (besiyeri+su numunesi) tümünün membran filtreden geçirilip,
filtrenin selektif bir besiyerine yerleştirilip, standart inkübasyonu sonunda E. coli kolonilerinin elde edilme olasılığı, 100 mL suyun doğrudan membran filtreden geçirilip,
filtrenin selektif bir besiyerine yerleştirilip, standart inkübasyonu sonunda E. coli kolonilerinin elde edilme olasılığına göre çok yüksektir.
Görüldüğü gibi aynı su numunesinde başlangıç membran filtrasyon olmakla birlikte
devamında kullanılan besiyerinin selektivitesi ve filtrenin ön zenginleştirme besiyerine bırakılıp inkübe edilmesi ile başlangıçta basit bir ön zenginleştirme ve arkasından
membran filtrasyon uygulaması sonunda farklı var/ yok sonuçları alınabilmektedir.
Var/ yok analizlerinde hedef mikroorganizma “var” olarak bulunursa laboratuvar
açısından tatmin edici sonuç alınmıştır. Her ne kadar E. coli, Salmonella vb. gibi istenmeyen bakterilerin bulunması, çalışılan numune açısından olumsuz bir durum ise
de bir sorun vardır, gereken yapılır. Ancak yukarıda verilen örneklerde olduğu gibi
hatalı olarak negatif (yok) sonuç alınırsa, laboratuvar “gerçekten mi yok” endişesine
kapılabilir.
Su numunesinin önceden genel bir sıvı besiyerine ilave edilip, ön zenginleştirme
sonrası membran filtrasyon ya da standart uygulamadan sonra membran filtrenin sıvı
besiyerinde inkübasyona bırakılması gibi uygulamaların standart analizlerde yeri yoktur. Rutin analizlerin nasıl yapılacağı, sonucun nasıl değerlendirileceği standartlarda
açık bir şekilde tanımlanmıştır.
Bu gibi uygulamalar ancak şüpheli durumlarda uygulanacak yöntemlerdir.
TESADÜFEN
BULDUM, İŞİNE
YARAR MI ?
İnsanlığı etkileyen o
büyük buluşlardan bazıları
tesadüflerin eseri olabilir
mi?
Deneyler ve bilimsel incelemeler için kurulan içinde gerekli aletlerin ve maddelerin
bulunduğu yer laboratuvarlar. İnsan hayatını değiştiren buluşlara imza atılan
yerlerden söz ediyoruz. Gözümüzü kapatıp düşündüğümüzde önümüze beyaz
önlükleri ve tüm ciddiyetleriyle çalışan çoğu dış dünyadan ve sosyal yaşamdan kopuk
Einstein’lar geliyor. Günlerini belki de haftalarını uykusuz geçirerek çalışan insanlar…
Laboratuvar içinde koşuştururken dahi bir dikkat var ve yaptıkları işin öneminin
farkındalar. Bir çok yenilik getiriyorlar insanlığa peki onlar süper zekâ mı? Ya da üstün
zekâlı mı? Bu muhtemelen çok tartışılacak bir soru ancak şu su götürmez bir gerçek
ki, bazıları çok şanslı…
O halde insanlığı etkileyen o büyük buluşlardan bazıları tesadüflerin eseri olabilir
mi? Bu mümkün mü? Sorunun cevabı EVET olabilir. İşte birkaç örnek…
FOSFORLU HENNIG...
Hennig Brand Alman bir alşimistti.
1669 yılında ucuz maddelerden altın
yapmaya çalışıyordu. Alşimistler altını
“Soylu maden” olarak tanımlıyorlardı
ve Brand dünyada hiçbir şeyin insan
vücudundan daha soylu olmayacağını
düşünüyordu. İşte biraz şans, biraz
tesadüf ve tabi ki çalışmanın zaferi bu
düşünceyle ortaya çıkacaktı.
Öyle ki, Brand insan vücudundaki
her şeyin altına dönüşebileceğini
söylüyordu. Bunu kanıtlamak için
çalışmalara başladı ve insan idrarını
kum ile karıştırarak ocakta ısıttı. Karışımı ocaktan aldığında hava kararmıştı ve yaptığı
madde ışık saçıyordu. Bu altın değildi ama kumdan yumuşak idrardan sert balmumu
kıvamında bir maddeydi.
Bu maddeye eski Yunanca’da ışık taşıyorum anlamına gelen “phosphorus-fosfor” isimi
verildi. Brand’ın tesadüfen fosforu bulmasının ardından geçen yüz elli yıl sonunda
fosforun sürtündüğünde ateş alan bazı maddelerle karışım halinde olduğu öğrenildi.
Bu karışım kibrit çöplerinin ucunda kullanıldı. Fakat fosfor zehirli idi ve kibrit
yapım yerlerinde çalışan bir çok işçi ısıtılmış fosforun buharından ölmüştü. Yıl 1845,
başka bir tür fosfor- kırmızı fosfor- keşfedildi ve bu zehirli değildi. Bu nedenle beyaz
fosforun kullanımı tüm ülkelerde yasaklanarak kırmızı fosfor kullanılmaya başlandı.
ÇOK YAŞA...
Nobel ödüllü bir araştırmacı; Sir Alexander Fleming… Birinci Dünya Savaşında
cephelerde görev almıştı. Hizmeti sırasında askerlerin enfeksiyonlar sonucu korkunç
ölümlerine şahit olmuştu ve bu onun çalışmalarının yönünü değiştirmişti. Cepheden
dönen Fleming, çalışmalarını antiseptikler üzerine yoğunlaştırdı. Çalışmaları
sırasında içinde bir bakteri ağı olan kabın içine hapşırdı. İşte bu tesadüften birkaç
gün sonra gördü ki, mukusla temas eden bölgedeki bakteriler ölmüştü. Her zaman
laboratuvarı dağınık olan Fleming 1928 yılının Eylül ayında bunu da avantaja
çevirdi. Laboratuvarı ve içinde her tarafa dağılmış olan deneyleri bir düzene sokmaya
çalışıyordu. Bu sırada ilginç bir küf kolonisi fark etti. Mantarlar Staphylococcus aureus
bakterisi tarafından sarılmış kaplardaydı. Asıl önemli olan yanı ise bu mantarlar
zararlı olma potansiyeli taşıyan bakterileri yok ediyordu. O halde bu gerçekten çok
önemli bir buluş olabilirdi. Fleming bunun önemini kavramıştı ve bir yıl sonra
Penisilin adını verdiği keşfi hakkında makalesini yayınladı. Buluşu günümüzdeki
haline Howard Florey ve Ernst Boris
Chain getirdi. Penisilini geliştirilip etkili
hale getirdiler. Bu çalışmaları sayesinde
İkinci Dünya Savaşı ve sonrasında pek çok
insanın yaşamı kurtuldu. Fleming 1944
yılında şövalyelik ünvanını aldı. Fleming,
Florey ve Chain, 1945 Nobel Fizyoloji
ve Tıp Ödülünü paylaştılar. Fakat İkinci
Dünya Savaşında milyonların hayatını
kurtarmış olmak Fleming için çok daha
büyük bir onur olacaktı.
6
R
E
A
C
H
Registration Kayıt
Evaluation Değerlendirme
Authorisation İzin / Kısıtlama
Chemicals Kimyasallar
Veri yoksa,
pazar da yok !
REACH kimyasal maddelerin kontrolüne yönelik
mevcut AB yasal düzenlemeleri, tek bir çatı altında
toplayan yeni bir AB tüzüğü. Açılımı KİMYASAL
MADDELERİN kaydı, değerlendirilmesi, izin ve
kısıtlanmasıdır. 1 Haziran 2007 tarihinde yürürlüğe
girmiştir.
hayvan deneylerine ilişkin bir teklif verilecektir. AKA, gereksiz hayvan
deneylerinden kaçınılması için bu test tekliflerini değerlendirecektir.
Kayıt
Avrupa Birliği’nde yılda 1 ton veya üzeri miktarlarda üretilen veya ithal (AB’ye
ihraç) edilen tüm maddelerin (muaf olmadıkları sürece) kaydı yapılmalıdır. Tüm
kayıtlar için teknik dosya hazırlanmalıdır.
Genel olarak, kendi halinde , bir karışım veya eşya içerisindeki (öngörülebilen
kullanım koşullarında ortaya çıkması) bütün maddelere uygulanır. Bazı maddeler
özel olarak kapsam dışı bırakılmıştır:
•
Radyoaktif maddeler
•
Gümrük kontrolü altındaki maddeler
•
Maddelerin taşınımı
•
İzole edilmemiş ara ürünler
•
Atıklar
•
Doğal olarak oluşmuş bazı az-zararlı maddeler
Bazı maddeler için de özel yasalar kapsamında önlemler alınmıştır:
•
İnsan ve veteriner ilaçları
•
Gıda ve gıda katkı maddeleri
•
Bitki koruma ürünleri ve biyositler
Belirli koşullarda kullanılmaları durumunda, daha özel önlemler
alınan diğer maddeler:
•
İzole edilmiş ara ürünler (Yerinde
ayrıştırılmış ara ürün)
•
Araştırma ve Geliştirmede kullanılan
maddeler (Bilimsel Araştırma ve
Geliştirme)
Değerlendirme
Yüksek risk taşıyan maddelere ilişkin her yıl
değerlendirme yapılacaktır. REACH kapsamında kayıt
ettirilen dosyaların üç şekilde değerlendirilmesi yapılır:
•
Dosya Değerlendirmesi: En yüksek tonaj düzeyinde
(≥100 ton/yıl) kaydı yapılan maddeler için, kayıt yaptıran
tarafından, istenen standart testlerden yaptırmaları gereken
•
Uygunluk kontrolü: Sanayi tarafından verilen bilgilerin niteliğinin
kontrolüdür. Helsinki’deki Avrupa Kimyasallar Ajansı tarafından
gerçekleştirilecek ve her bir tonaj aralığı için kaydı alınan dosyalardan alınan
örnekler (en az %5 oranında) üzerinde yapılacaktır.
•
Madde Değerlendirmesi: Bu, üye ülkelerin Yetkili Otoriteleri tarafından,
zararlı özellikleriyle ilgili düzenleyici önlem alınmasını gerektiren maddeler
için gerçekleştirilecektir. Değerlendirmenin önemli düzenleyici sonuçlarından
biri, üretim, arz ve maddenin kullanımına ilişkin kısıtlamaların arttırılması
olabilir. Madde değerlendirmesi, ayrıca, izne tabi maddeler listesine ekleme
yapılmasına veya sınıflandırma ve etiketleme durumunda değişiklik ve diğer
yasal düzenlemeler kapsamında önlem alınmasını gerektiren bilgilerin başka
bir takım yetkililere verilmesi teklifine yol açabilir.
İzin
Kimi kimyasalların kansere neden olabilen (karsinojenik), genetik
değişime yol açabilen (mutajenik), canlıların üremesinde zehir etkili
(reprotoksik), çevrede uzun sürede parçalanmayan (kalıcı kirletici),
hayvanların dokularında birikim yapan (biyobirikimli) zararlı
etkileri bulunmaktadır. Bunlar “yüksek önem arz eden” maddelerdir.
REACH Mevzuatı, bu maddelerin kullanımı ve piyasaya sürülmesinin
izin ile mümkün olabileceği bir sistem getirir. “Yüksek Önem Arz Eden”
madde kullanmak, üretmek veya piyasaya sunmak isteyen sanayiciler, izin
başvurusu yapmak zorunda kalacaklardır.
Kısıtlamalar
REACH, insan sağlığına ve çevreye kabul
edilemez ve üzerinde durulması gereken
bir risk oluşturduğunda, (tek başlarına,
karışımlarda ya da eşyalarda bulunan) maddelerin
üretimine, kullanımına veya pazara sunumuna
yönelik yeni kısıtlamalar getirilmesini ya da
mevcut kısıtlamalarda değişiklikler yapabilmesini
öngörmektedir.
Detaylı bilgi için : http://reach.immib.org.tr
www.prosigma.net
7
Tehlike İbaresi
Risk ve Güvenlik İfadeleri
(R- / S- ifadeleri)
F+
F
O
Çok kolay alevlenir
Kolay alevlenir
Oksitleyici
Kimyasal Depolama Matrisi
Risk ve Önlem Durumları
(H- / P- durumları)
a) Tehlike Sınıflaması: Mevcut kimyasalların etiketlerinden
yararlanarak tehlike sınıflarını belirleyin. Bazı kimyasallar
birden fazla tehlike sınıfında yer alabilir, böyle bir durumda bu
Uyumlu ve Uyumsuz Kimyasal Maddelerin 4 Aşamada Tespit
Edilmesi
Tehlike
Uyarı
Piktogram Yok
Risk Piktogramı
1
Sınıf
Patlayıcı maddeler
Açıklama
Tehlike Nitelikleri
Kitle detonasyonu,parça tesiri, yoğun yangın/ısı akışı, parlak
ışık oluşumu, gürültü veya duman gibi bir dizi nitelikler ve etkiler
içerebilir ve etkiler içerebilir.
Darbeye ve/veya sarsılmaya karşı ve/veya ısıya karşı hassastır.
Yangın tehlikesi.
Patlama tehlikesi.
Ek Bilgi
Korunacak yer arayın.
Pencereden uzakta
korunacak yer arayın
KİŞİSEL GÜVENLİK
112
114
110
• Paniğe Kapılmayın
• Kendi Güvenliğinizi Sağlayın
• Kirlenen Kıyafeti Çıkarın
• Bölgeyi Bol Su ile Temizleyin
• Doktora Başvurun
ÇEVRE GÜVENLİĞİ
Güvenlik Bilgi
Formunu İNCELE
KAZA ANINDA
Güvenlik Bilgi
Formunu İNCELE
Sınıf
4.3
4.2
Açıklama
Suyla temas halinde alevlenebilir
gaz oluşturan maddeler
Kendiliğinden alevlenen maddeler
Suyla temas halinde yangın ve patlama tehlikesi vardır.
Tehlike Nitelikleri
Ambalaj materyalinin hasar görmesi veya içerik maddenin dışarı
sızması halinde kendiliğinden tutuşma tehlikesi söz konusudur.
Suyla şiddetli reaksiyon gösterebilir.
Dışarı sızan maddeler üstü
örtülmek suretiyle kuru
tutulmalıdır.
Ek Bilgi
Güvenlik Bilgi Formunda Belirtilen
• İlkyardım Talimatlarını
• Yangında Müdahale Talimatlarını
UYGULA
BİLGİ EDİN
Kullanılacak Kimyasalla
ilgili
KULLAN
Etiketini İNCELE
5. Olayın gerçekleştiği saat
sayısı
olaydan etkilenen kişi
4. Varsa yaralanan veya
3. Olayın gerçekleştiği yer
2. Olayın detayları
1. Kim nereden arıyor
Bildirimde Önemli Detaylar
Uygun Kişisel Koruyucu Donanım
İtfaiye :
Zehir
Merkezi :
Acil
İlk yardım :
ACİL YARDIM
NUMARALARI
www.labmedya.com
Kullandığınız kimyasalın güvenlik bilgi formunu www.kimyaevi.org sitesinde bulabilirsiniz.
Bertarafla İlgili
Kurallara UY
Kimyasala uygun
Absorban KULLAN
Güvenlik Bilgi
Formunu İNCELE
5. Tehlikeli kimyasalları
uzaklaştırın.
4. Yaralı insanları güvenli bir
yere taşıyın.
3. Kendinizi tehlikeye
atmadan çevredeki
insanları uzaklaştırın.
2. Gerekli yerleri arayın.
1. Paniğe kapılmayın.
TEHLİKE ANINDA
Kimyasal Kazalar veya Acil Durumlarda Alınması Gereken Önlemler
Ozon tabakası için zararlı
Karşılığı yok
KİMYASALLARIN DEPOLANMASI
Sucul çevre için zararlı
Uyarı
Uyarı
Tehlike
Uyarı
Akut zehirlilik
Cildi tahrişi
Çevre için tehlikeli
Tehlike
Tehlike
Uyarı
Uyarı
Uyarı İbaresi
Tehlike
Uyarı
Tehlike
Uyarı
Tehlike
Uyarı
Akut zehirlilik
Basınç altındaki gazlar,
Sıkıştırılmış gazlar
Cilt aşındırıcı
Metal aşındırıcı
Oksitleyici sıvılar
Alevlenir sıvılar
Patlayıcı
Risk Kategorileri
Kanserojeniklik
T+
T
Xn
Xi
Çok toksik
Toksik
Zararlı
Tahriş edici
Sembol
Risk Piktogramları
Uyarı İbaresi
Yeni Etiket Risk Piktogramları (EU GHS Düzenlemeleri)
Yeni Etiket
Karşılığı yok
C
Aşındırıcı
Karşılığı Yok
E
Referans Harf
Patlayıcı
Tehlike İbaresi
Eski Etiket Tehlike Sembolleri (Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği)
Tehlike Sembolü
Eski Etiket
www.laboratuvarguvenligi.com
Laboratuvar Güvenliği
8
Atık Çeşidi
Asit halojenürler
Organik peroksitler
Alkil sülfatlar
Kanserojen, çok toksik ve
zararlı bileşikler
Organik bir çözgende
çözünmüş organo-metalik
bileşikler
Suda çözünen aldehitler
Nitriller ve merkaptanlar
Organik bazlar ve aminler
Aromatik karboksilik asitler
Organik asitlerin sulu
çözeltileri
Katı atıklar
Genel olarak tepkimeye
girmeyen organik reaktifler
Genel olarak tepkimeye
girmeyen halojenli organik
reaktifler
Buzla soğutulmuş amonyak içerisine
kuvvetli karıştırma işlemi yapılarak
damla damla ilave edilir.
Prex-Test (M116206) kullanılarak tespit
edilir ve demir(II)-klorür ile nötralize
edilir.
Yüksek miktarda metanol (M822283)
içerisine damla damla ilave edilir,
reaksiyonu hızlandırmak için birkaç
damla hidroklorik asit (M100312) ilave
edilebilir. Sodyum hidroksit (M105587)
ile nötralize edilir.
Sodyum bikarbonat (M106323) veya
sodyum hidroksit (M106462) ile
nötralizasyon yapılır.
Seyreltik hidroklorik asit (M100312) ile
çöktürme yapılı
Seyreltik hidroklorik asit (M100312)
veya Sülfürik asit (M100716) ile
nötralizasyon yapılır.
Sodyum hipoklorit çözeltisi (M105614)
ile birkaç saat süreyle karıştırılarak
oksitlendirilir, oksitleyici maddenin kalan
kısmı sodyum tiyosülfat(M106513) ile
nötralisazyon yapılır.
Seyreltik sodyum hidrojen sülfat
(M806356) ile reaksiyona sokularak
bisülfite dönüşüm sağlanır.
Çeker ocakta n-bütanol (M806356)
içerisinde damla damla ilave edilir ve
gaz çıkışının tamamlanması beklenir. 1
saat daha karıştırılmaya devam edilir ve
üzerine fazlaca su ilave edilir.
İndikatör şeritleri
ile pH kontrolü
(M109535)
İndikatör şeritleri
ile pH kontrolü
(M109535)
İndikatör şeritleri
ile pH kontrolü
(M109535)
İndikatör şeritleri
ile pH kontrolü
(M109535)
B
Organik atıklar:
A veya B,
Sulu çözeltiler: D
D
F
Organik faz: A,
Sulu faz: D
A veya B
Organik faz: A,
Sulu faz: B
A veya B
Tortu: C,
Süzüntü: D
D
C
B
A
B
Halojenli organik çözeltiler
Kontrol İşlemi
A
Atma Öncesi İşlem
Kontamine olmuş halojen
içermeyen organik
çözeltiler
Atık Çeşidi
Atık Kabı
Etiketi
Atık Kabı Özelliği
Sağlam, sızdırmaz ve üzerinde
uyarıcı etiket bulunan kaplar
Plastik torba ve uygun orijinal
karton kaplar. Cam malzemeler
ayrı kutular kullanılmalıdır.
Yüksek yoğunluklu polietilen kap
(HDPE), en fazla 10 L hacimde
olmalıdır.
Alüminyum ve paslanmaz çelik
kaplar kullanılmamalıdır.
Halojen içermeyen organik çözgen ve çözeltiler
Halojenli organik çözgen ve çözeltiler
Katı atıklar
Tuz çözeltileri
Zehirli inorganik atıklar, ağır metal tuzları ve bunların çözeltileri
Zehirli yanıcı bileşikler
Cıva ve inorganik cıva tuzları
Geri kazanabilir metal tuzları atıkları. Her metal tuzu atığı ayrı kapta toplanmalıdır
İnorganik katılar
Atık Özelliğine göre Uygulanması Gereken İşlemler
A
B
C
D
E
F
G
H
I
Atık Kabı Etiketi
Atık Kimyasallara uygulanacak işlemler
KİMYASAL ATIKLARIN DEPOLANMASI
+ : Beraber depolanabilir
- : Beraber depolanamaz
o : özel önlemler alınarak beraber depolanabilir
Yangın tehlikesi.
Patlama tehlikesi.
Kuşatmalar aşırı sıcağın etkisiyle patlayabilir.
Yangın tehlikesi. Tutuşabilir veya yanabilir, aşırı sıcak, kıvılcım
veya alev halinde tutuşabilir.
Aşırı sıcak, başka maddelerle (ör. asitler, ağır metal bileşikleri
veya aminler) temas, sürtünme veya darbe halinde egzoterm
ayrışım eğilimi gösteren kendiliğinden ayrışımlı maddeler
içerebilir. Bu durum, sağlığa zararlı ve tutuşabilir gaz veya buhar
oluşumuna yol açabilir.
Zehirli gazlar
Alevlenebilir sıvılar
Alevlenebilir katı maddeler,
kendiliğinden ayrışımlı maddeler
ve hassaslığı giderilmiş patlayıcı
maddeler
2.3
3
4.1
Gerektiğinde karıştırma yapılarak suya ilave edilirler, çeker
ocakta hidroklorik asit (M100312) ile nötralizasyon yapılır.
İnorganik asitler ve anhidritler
İnorganik bazlar
I
Biyokimya laboratuvarının başlıca
atıkları olan karbonhidratlar, amino
asitler ve diğer sulu atıklar gibi
doğal maddeler
Alüminyum alkali bileşikler
Alkali metaller
Fosforlu bileşikler
İnert gaz atmosferinde petrol eteri (M100910) gibi inert bir
çözgen ile seyreltilir. Üzerine önce damla damla 1 -oktanol
(M100991), sonra damla damla su eklenir.
İnert bir çözgen içerisine alınır. 2-propanol (M100995) içinde
damla damla karıştırılarak ilave edilir. Gaz çıkışı sona erince
karışıma su ilave edilir.
D
Organik
çözgenle
karışım halinde:
A veya B
F
D
Tortu: I
Süzüntü: D
D
D
Sulu çözeltiler
Çevreye zararlı maddeler içeren
deterjanlı sular
Fosforlu bileşiklerin her bir gramı için 5 ml % 50’lik sodyum
hidroksit çözeltisi (M106462) içeren 100 ml %’lik sodyum
hipoklorür çözeltisi (M105614) alınır. Buzla soğutma yapılarak
damla damla ilave edilerek nötralizasyon yapılır. Kalsiyum
hidroksit (M102047) ilave edilir ve filtrasyon yapılır.
H
Değerli metal atıkları
I
I
Buzla soğutulmuş %10’luk sodyum hidroksit çözeltisine
(M105587) damla damla ilave edilerek zararsız hale getirilir.
Sıvı inorganik halojenür atıklar ve
hidrolize duyarlı reakifler
Tortu: I
Süzüntü: D
D
Kırmızı fosfor
Asidik sodyum tiyosülfat çözeltisi (M106513) ile indirgenerek
zararsız hale getirilirler.
Kalsiyum karbonat (M102063) ile muamele edilerek kalsiyum
florür şeklinde çöktürülür.
İnorganik peroksitler ve oksidantlar
(brom ve iyot gibi)
Hidrojen florür ve inorganik florür
çözeltileri
D
Siyanürler
Sodyum tüyosülfatlı (M106512) ortamda iyotla (M104760)
reaksiyona sokularak azota dönüştürülürler.
D
pH 10-11 aralığında hidrojen peroksit (M822287) ile önce
siyanatlara oksitlenir, daha sonra pH 8-9 aralığında oksidantın
fazlasının ilavesiyle siyanatlar karbondioksite yükseltgenir.
Azidler
G
E
Bileşikler: E,
Sulu faz: D
E
E
E
D
Chemizorb® Hg (M112576) ile toplanılmalıdır.
Sulu çözelti halindeki selenyum tuzları derişik nitrik asit
(M100443) ile reaksiyona sokularak elementer selenyum geri
kazanılabilir. Karışıma sodyum bisülfit çözeltisi (M806356)
ilave edildiğinde elementer selenyum çöker.
İndikatör stripleri ile pH
kontrolü (M109535)
D
D
Atık Kabı
Etiketi
İnorganik cıva
Berilyum ve tuzları
İnorganik selenyum bileşikleri
Talyum tuzları ve sulu çözeltileri
Raney nikeli
Ağır metal tuzları ve çözeltileri
İnorganik tuzların nötral çözeltileri
Sulu süspansiyon halinde hidroklorik asit (M100312) içinde
çözünme oluncaya kadar ilave edilir. Raney nikeli veya süzülen
çökeleği kurutulmamalıdır, aksi taktirde hava ile kendiliğinden
tutuşur.
İndikatör stripleri ile pH
kontrolü (M109535)
Dikkatlice karıştırılarak buzlu su içerisinde seyreltilir ve sodyum
hidroksit çözeltisi (M105587) ile nötralizasyon yapılır.
İndikatör stripleri ile pH
kontrolü (M109535)
Kontrol İşlemi
İndikatör tuzlar
Dışarı sızan maddelerin
yer üstü sularına ve
kanalizasyona girmesini
önleyin.
Acil kaçış maskesi
kullanın.
Korunacak yer arayın.
Derin bölgelerde durmayın.
Korunacak yer arayın.
Derin bölgelerde durmayın.
Dışarı sızan maddelerin
yer üstü sularına ve
kanalizasyona girmesini
önleyin.
Korunacak yer arayın.
Derin bölgelerde durmayın.
Derin bölgelerde durmayın.
9
8
Diğer tehlikeli maddeler
Korozif maddeler
Radyoaktif maddeler
Enfekte maddeler
6.2
7
Toksik maddeler
Organik peroksitler
Oksitleyiciler
(tutuşturucu etkiye sahip
maddeler)
6.1
5.2
5.1
Yakıcı madde tehlikesi.
Birbiriyle, su veya başka maddelerle şiddetli reaksiyon
gösterebilir.
Yer üstü suları ve kanalizasyon için tehlike söz konusudur.
Yanma tehlikesi.
Yangın tehlikesi.
Patlama tehlikesi.
Yer üstü suları ve kanalizasyon için tehlike söz konusudur.
Nüfuz etme ve dıştan radyasyon tehlikesi söz konusudur.
Bulaşma tehlikesi.
Yer üstü suları ve kanalizasyon için tehlike söz konusudur.
Zehirlenme tehlikesi.
Yer üstü suları ve kanalizasyon için tehlike söz konusudur.
Ateşleme ve patlama tehlikesi.
Alevlenebilir maddelerle şiddetli reaksiyon gösterme tehlikesi
vardır.
Aşırı sıcak, başka maddelerle (ör. asitler, ağır metal bileşikleri
veya aminler) temas, sürtünme veya darbe halinde egzoterm
ayrışım tehlikesi söz konusudur. Bu durum, sağlığa zararlı ve
tutuşabilir gaz veya buhar oluşumuna yol açabilir.
Ekspozisyon süresini
sınırlandırın.
Dışarı sızan maddelerin
yer üstü sularına ve
kanalizasyona girmesini
önleyin.
Dışarı sızan maddelerin
yer üstü sularına ve
kanalizasyona girmesini
önleyin.
Acil kaçış maskesi
kullanın.
Alevlenebilir veya yanabilir
maddelerle (ör. talaş)
karışmasını önleyin.
Alevlenebilir veya yanabilir
maddelerle (ör. talaş)
karışmasını önleyin.
Özel üretilmiş
atık kapları
Atık Kabı
Özelliği
Sülfürik asit
Amonyum nitrat, diğer amonyum tuzları
Kloratlar, perkloratlar, permanganatlar
Amonyum nitrat, kromik asit, hidrojen peroksit, nitrik asit, halojenler, sodyum peroksit, diğer
yükseltgen maddeler
Sodyum nitrit
Sülfürik asit
Yanıcı sıvılar
www.orlab.com.tr
LABORATUVAR MARKET
Etil ve metil alkol, glasiyal asetik asit, asetik anhidrit, benzaldehit, karbon disülfür, gliserin,
etilen glikol, etilen asetat, metil asetat, furfural
İndirgen maddeler
Gliserin, etilen glikol, benzaldehit, sülfürik asit
Karbon tetraklorür, karbondioksit, su
Asitler
Sodyum peroksit
Selenitler
Potasyum permanganat
Potasyum
Peroksitler
Asetik anhidrit, bizmut ve bileşikleri, alkoller, kağıt, tahta, yağ
Gümüş, cıva
Okzalik asit
Perklorik asit
Yağlar, gres, hidrojen, yanıcı sıvılar, yanıcı katılar ve yanıcı gazlar
Oksijen
Asetik asit, anilin, kromik asit, hidrosiyanik asit, hidrojen sülfit, yanıcı sıvılar ve gazlar, bakır,
ağır metaller
Nitrik asit, oksidan gazlar
Nitratlar
Nitrik asit
Asetik asit, naftalin, kamfer, gliserin, bazı alkoller, yanıcı sıvılar, petrol benzini
Amonyum tuzları, asitler, metal tozlar, sülfür, ince tanecikli organik veya yanıcı maddeler
Kükürtlü hidrojen
Amonyak, asetilen, bütan ve diğer petrol gazları, turpentin
Kloratlar
Kromik asit ve krom
Su
Asetilen, amonyak, hidrojen
Klor
Nitrik asit, alkaliler
İyot
Kalsiyum oksit
Flor, klor, brom, kromik asit, sodyum peroksit
Hidrosiyanik asit
Nitrik asit, yükseltgen maddeler
Hidrokarbonlar
Hidrojen sülfit
Amonyak
Bakır, krom, demir, metal ve metal tuzları, yanıcı sıvılar, anilin, nitrometan, alkoller, aseton,
organik bileşikler
Asetilen, okzalik asit, tartarik asit, amonyum bileşikleri, fulminik asit
Hidroflorik asit
Hidrojen peroksit
Hava, oksijen, indirgen maddeler, alkaliler
Gümüş
Bütün maddeler
Fosfor (beyaz)
Asetilen, amonyak, fulminik asit
Flor
Amonyak, asetilen, bütan ve diğer petrol gazları, turpentin, benzen
Cıva
Asetilen, hidrojen peroksit
Asitler
Azid
Brom
Derişik nitrik asit, derişik sülfürik asit
Aseton
Bakır
Flor, klor, brom, bakır, cıva, gümüş
Asetilen
Kromik asit, nitrik asit, hidroksilli bileşikler, etilen glikol, perklorik asit, peroksitler,
permanganatlar
Hidrojen peroksit, nitrik asit
Asetik asit
Anilin
Cıva (örneğin manometre içerisinde), klor, iyot, brom, kalsiyum hipoklorit, hidroflorik asit
Toz halinde metaller, yanıcı sıvılar, kükürt, kloratlar, tüm asitler, nitritler, kükürt, ince tanecikli
organik veya yanıcı başka maddeler
Su, karbontetraklorür, halojenli alkanlar, karbondioksit, halojenler
Amonyak
Amonyum nitrat
Kalsiyum hipoklorit, oksitleyici maddeler
Alkali metaller
Karışmaması Gereken Kimyasallar
Aktif karbon
Kimyasallar
Birbiriyle karışmaması gereken kimyasallar
Kimyasal atık bertarafı ile ilgili detaylı bilgiyi www.laboratuvarguvenligi.com sitesinden bulabilirsiniz.
Zehirlenme tehlikesi.
Yanmalara ve/veya donmalara yol açabilir.
Kuşatmalar aşırı sıcağın etkisiyle patlayabilir.
Sıkıştırılmış gazlar
(tutuşmayan, zehirli olmayan
gazlar)
2.2
Boğulma tehlikesi.
Yanmalara ve/veya donmalara yol açabilir.
Kuşatmalar aşırı sıcağın etkisiyle patlayabilir.
Boğulma tehlikesi.
Donmalara yol açabilir.
Kuşatmalar aşırı sıcağın etkisiyle patlayabilir.
Tutuşabilir gazlar
2.1
Atma Öncesi İşlem
Atık Çeşidi
kimyasala ait Güvenlik Bilgi Sertifikasına bakılarak öne çıkan
tehlike sınıfı belirlenmelidir. (ör: Yanıcı, patlayıcı, toksik… vb.)
b) pH Değeri: Mevcut kimyasalları pH değerine göre ayırmaya
devam edin. Asidik ve bazik maddeler bir arada depolanamaz.
pH< 4: Asidik
pH 4-10: Nötr
pH >10: Bazik
c) Genel Kimyasal Yapı: Maddelerin genel kimyasal yapıları organik
ve inorganik olarak ikiye ayrılır. Ayrımı yapan kişilerin bu konuda
bilgileri yetersizse dikkat edilecek husus organik kimyasalların
formülasyonunda Karbon (C) atomunun bulunduğunu bilmeleri
olacaktır. Bu ayırım özellikle aşındırıcı ve oksitleyici kimyasalların
depolanmasında büyük önem taşımaktadır.
d) Maddenin Halleri: Maddeleri katı ve sıvı olmak üzere sınıflandırın,
Katı ve sıvı maddeleri bir arada depolamayın. Bu durum özellikle
sızma veya dökülme gibi durumlarda tehlikenin sınırlandırılması
açısından önemlidir.
9
10
Hangi solvent ?
Kendinizi ne kadar
seviyorsunuz?
Bu sorunun cevabı laboratuvarda çalışırken kendi güvenliğiniz
için ne kadar tedbir alıyorsunuz sorusunun cevabı ile doğrudan
bağlantılıdır.
Yelda Zencir
Bilinçli olun, her uygulamada istenen kaliteyi
uygun fiyata alın.
Uzman
Hacettepe Üniversitesi
Gıda Mühendisliği Bölümü
Üniversite yıllarımda laboratuvar uygulaması olan bir bölümde
okuduğum için aldığımız ilk ders “laboratuvar güvenliği”
olmuştu. Başlangıçta sıradan, dinlenilmesi gereken ve ders geçebilmek için
ezberlenmesi gerektiğini düşündüğüm bu bilgilerin aslında bu mesleği yapacak
kişiler için hayati önem taşıdığını, olmazsa olmaz denen bilgiler olduğunu meslek
hayatıma başladığımda öğrendim. Kural aslında çok basitti: önce can sonra
canan. Yani kişisel güvenlik, laboratuvar güvenliği ve çevre güvenliği.
Önlük, eldiven, gözlük ve maske dörtlüsü.
Laboratuvara girdiğimizde çoğumuzun ilk odaklandığı şey işimizi bir an önce
bitirip sonuca gidebilmektir. Kafamızdaki bu düşünce ile çok kısa bir hazırlık
aşaması gerektiren ve bizi çok ciddi kazalardan koruyan bu dörtlüyü ihmal ederiz.
Bunun sonucunda da geri dönüşümsüz ve bize “keşke” kelimesini kullandıracak
bir pişmanlık içine düşebiliriz.
Bu dörtlü, olabilecek kazalardan minimum zarar görmemizi sağlarken bazen de
hayat kurtarıcı olabilir. Ancak kazalardan korunmaktan daha öncelikli olan konu
ise bu kazaların oluşmasına engel olmaktır. Bunun için de yapılması gereken ilk
iş çalışılacak kimyasal malzeme ile tanışmaktır. Bir kimyasala yanlış yaparsanız
intikamı nasıl olur? Zararsız bir kimyasal madde yanlış bir işlem ile canavara
dönüşebilirken, tehlikeli bir kimyasal madde de onun hakkında sahip olduğunuz
bilgiler sayesinde uyumlu bir kimyasal gibi davranır.
Laboratuvar uygulamalarına yönelik kimyasal temini sırasında öncelikle ihtiyaçlar, uygulama alanı ve tabii ki de bütçe dikkatlice değerlendirilir. Laboratuvarlarda hassas analizlerden ortam hijyenine kadar pek çok faklı uygulama gerçekleştirilir. Bu nedenle optimum analiz maliyeti açısından seçilen kimyasal uygulama
alanı ile uyum sağlamalıdır.
Temizlik – dezenfeksiyon amacı ile yüksek
kaliteli kimyasal kullanımı bulaşık yıkamak
için memba suyu kullanmak gibidir… Bu
nedenle laboratuvar çalışmalarında maliyet
etkinliği için MERCK aynı kimyasalı üç faklı
kalitede üretir ve kullanıcıların ihtiyaçlarına
uygun ürünü daha kolay seçebilmesi için
bunlara farklı ticari isimler verir.
Her kimyasal madde ile ilgili, fiziksel ve kimyasal özellikleri; soluma, deri teması,
dökülme ile oluşabilecek tehlikeleri ve bunlara karşı alınacak önlemleri, saklama
ve bertaraf etme, kararlılık tepkimeleri, toksikolojik özellikleri gibi tüm ayrıntıları
içeren veriler Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) başlığı altında kullanıcıların
bilgisine sunulmaktadır. Güvenlik Bilgi Formlarını okumak için ayıracağınız
5 dakikalık süre olası tüm tehlikelerden korunmanızı veya oluşabilecek bir
laboratuvar kazasını en az zararla atlatmanızı sağlar. İhtiyaç duyabileceğiniz ürün
Güvenlik Bilgi Formlarına internet üzerinden kolayca ulaşabilir veya tedarikçi
firmalarınızdan talep edebilirsiniz.
Laboratuvarda temel çalışma kuralları, sorumlular ve çalışanlar tarafından fazla
ciddiye alınmadığı için yukarıdaki basit işlemler genelde atlanmaktadır. Aslında
bu kuralların uyulması gereken sıkıcı kısıtlamalardan ziyade, kendi sağlığımız
ve güvenliğimiz için kesinlikle uymamız gereken temel gereklilikler olduğuna
inandığımız zaman laboratuvarda güvenli ve keyifli çalışmanın tadına varabiliriz.
Uygulamanın ne olduğunun (tezgah
temizliği, ekstraksiyon, yüksek hassasiyet
gerektiren kritik analizler) – uyulan uluslararası standartların ve
güvenlik gereklerinin ne olduğunun veya kullanılan kimyasalın
miktarının ne kadar olduğunun
hiç önemi yoktur. Yeni ürün yelpazesi ihtiyaçlarınız ile mükemmel
derecede uyum sağlar.
EMSURE™ Bu yüksek kalitedeki ürünler hassas farmasötik uygulamalar gibi
özel standartlara sahip kritik veya dikkat gerektiren laboratuvar uygulamalarına
yöneliktir. ACS, ISO ve Reag. Ph Eur standartlarına uygun olan ürün grubu analiz
güvenliğini garanti eder. Arttırılmış saflık derecesi, azaltılmış su içeriği, buharlaşma sonrası kalıntı ve diğer safsızlıkların bilgisini veren 60 parametreli analiz
sertifikasına sahiptir.
EMPARTA® Geniş bir yelpazeye sahip rutin laboratuvar analizlerine yönelik
orta kalitede, ACS onaylı ürünlerdir. Bu kalitedeki tüm kimyasallar güvenilir ve
tekrarlanabilir sonuçlar garanti eder.10 parametre civarındaki analiz sertifikası gerekli olabilecek tüm önemli parametreler hakkında ayrıntılı bilgiler
içerir.
EMPLURA® Yüksek kaliteli kimyasalların düşük fiyatlı
alternatifi olan bu ürünler temizlik, üretim, ekstraksiyon ve sentez amacıyla kullanıma uygundur.
Minimum saflıkları genellikle %98’i aşan ve
çoğunlukla %99 civarında olan bu ürünlere ait
5 parametrelik analiz sertifikası kullanıcılara
teknik özellikleri hakkında bilgi verir.
11
DOĞRU ÖLÇÜM, KESİN SONUÇ
KALİBRASYON VE ÖNEMİ
Özge İĞREK - KİMYAGER
İldam Cam A.Ş Kalite Güvence ve Akredite Laboratuvar Müdürü
[email protected] - [email protected]
K
alibrasyon Belirlenmiş koşullar
altında ölçme cihazı veya ölçme
sisteminin gösterdiği değerler ile bilinen
değerler arasındaki ilişkidir.
Test ve ölçü aletlerinin belirlenmiş çevre
şartlarında (sıcaklık, nem, titreşim vb),
metrolojik özellikleri bilinen referans
standartlarla (etalon) karşılaştırılması,
gösterdiği değerin referans standarttan
sapmasının tespit edilmesidir.
Deney veya kalibrasyon çalışmalarında
özellikle akredite olmuş kuruluşlardan
alınan kalibrasyon hizmetinin önemi
büyüktür. Çalışmalar esnasında kullanılan
muayene ve ölçme cihazlarının yapılan
çalışmalara doğrudan etkisi vardır.Bu
sebeple kullanılan ekipmanların gerçek
değerinin bilinmesi ve hesaplamalara bu
değerlerin katılması kesin ve güvenilir
sonuçlara ulaştırarak elde edilen sonuçta
hata payının en aza indirgenmesini
sağlayacaktır.
Karar verme aşamalarında kullanılan
(deney, muayene, tasarım, ar-ge, teşhis,
tedavi,izleme vb) tüm cihazlar kalibre
edilmelidir.
Kalibrasyonlu cihaz kullanmak
çalışmaların en doğru şekilde
sonuçlanmasını sağlayacaktır.
Bu cihazlar özellikle karar verme
aşamalarında ve kritik sonuçların
hesaplarında kullanıldığından
izlenebilirliği olan yani kalibrasyon
sonuçlarına güvenilebilecek kuruluşlar
tercih edilmelidir. Bunlarda uluslar arası
geçerliliği olan akredite kuruluşlardır.
Kalibrasyon bir ayar yada hata düzeltme
işlemi değildir, dolayısıyla kalibrasyonu
yapılan cihaz hatası sıfır olan cihaz
anlamına gelmez. Ancak kalibrasyonlu
cihaz ile gerçekte hangi değerin
okunduğu bilinir ve hesaplamalarda o
değer kullanılarak hata payı azaltılabilir.
Bu da şu şekilde gerçekleşir.Akredite
kuruluşa yaptırılan kalibrasyonlar
sonucunda cihaza ait logolu bir
kalibrasyon sertifikası sunulacaktır.Bu
sertifikada cihazın olması gereken değeri
ve gerçekte gösterdiği değer hesaplanarak
sapma değeri belirlenir.Ölçüm belirsizliği
değeri de sertifikada sunulmaktadır.
Çalışmalarda kullanılacak bu sertifikalı
cihazın değerleri sertifikadan okunarak
kendi hesaplamalarınızda kullanılıp
güvenilir sonuçlar elde edilir.
Hangi durumlarda kalibrasyon
yapılmalıdır?
Kalibrasyon sadece belirlenen
periyotlarda yapılmaz. Aşağıdaki
durumlar oluştuğunda da kalibrasyona
ihtiyaç vardır.
• Cihaz hiç kullanılmamış ise, yani
yeni satın alınmışsa,
• Cihaz arızalanmış veya mekanik bir
darbe görmüşse,
• Cihaz kullanma talimatlarına uygun
kullanılmamışsa,
• Cihazda fonksiyon arızaları meydana
gelmiş ise,
• Belirlenen periyotlarda bakımı
yapılmamış ise,
• Ayar mekanizmalarına müdahale
edilmiş ise,
• Cihazdan alınan sonuçlardan şüphe
duyuluyor ise
Eğer imalatçı bu konuda bir zaman tayin
etmemiş ise;
Cihazın:
• Ölçme belirsizliğine,
• Stabilitesine,
• Kullanım amacı ve kullanım
sıklığına,
• Sapma sınırlarına,
• Deneyimlere veya normlara göre
karar verilir
Kalibrasyonsuz kullanılan cihaz
operatörü yanlış yönlendirecek, doğru
olmayan sonuca ulaştırarak telafisi
mümkün olmayan hatalar ortaya
çıkacaktır.
Kalibrasyonsuz cihaz kullanmak günlük
hayattan örneklerle şu durumlara benzer :
Firmamız İldam Cam A.Ş 70 yılı aşkın
tecrübesi ile İLDAM markası adı
altında Ostim 58. Sokak numara 18
adresinde yerleşik olarak laboratuvar
cam malzemeleri üretmekte ve hacimsel
kalibrasyon çalışmalarını uzman
personeli ve TÜRKAK güvencesiyle
siz değerli iş ortaklarımıza hizmet
vermektedir.
Firma imalat profilimiz
Genel Laboratuvar Cam malzemeleri
Hacimsel Laboratuvar Cam malzemeleri
doğru ölçmeyen bir tıbbi teşhis veya
tedavi cihazı ile muayene olmak veya
tedavi olmak, yükseklik göstergesi hatalı
çalışan bir uçakla seyahat etmek gibi.
Laboratuvar cihaz ek parçaları ve
ekipmanları
Telafisi mümkün olmayan hatalara sebep
olmamak ve çalışmalarınızda kesin
sonuçlara ulaşmak için kullandığınız
tüm (deney, muayene, tasarım, ar-ge,
teşhis, tedavi,izleme vb) cihazlarınızı
izlenebilirliği olan akredite kuruluşlara
kalibre ettirin …
İmalatlarımızda Almanya’dan ithal
ettiğimiz Schott Cam borularını
kullanmaktayız.
Bu konuda hem üretici hemde akredite
kalibrasyon Laboratuvarına sahip
olmanın ayrıcalığı ile hizmet veren
firmamız İLDAM CAM A.Ş’den yardım
ve hizmet alabilirsiniz.
Kromotogrofi kolonları huniler cam
filtrelerdir.
Firmamız siz değerli iş ortaklarımıza
daha kaliteli ve güvenilir hizmet
verebilmek için 2009 yılında TÜRKAK
tarafından akredite edilmiş olup Hacimsel
laboratuvar malzemelerinizi akredite
laboratuvarımızda uzman personelce
kalibre ederek ;TÜRKAK logolu
kalibrasyon sertifikası sunmaktadır.
12
İşletmelerde laboratuvar neden gerekli ?
G
ıda üreten işletmelere gittiğimizde ilk sorduğumuz
soru “- laboratuvarınız nerede? Bir görebilir miyim”
olmuştur. Bu soruyu neden sorarız. Bizi hangi etmenler
bu soruyu sormaya sevk eder bilemiyorum. Bu meslekte
geçirdiğim 44 yıl içinde yurtiçinde-yurtdışında sayısız gıda
ve yem fabrikası ziyaret ettim. Üretimde çalışan sayısız
kişilerle birlikte oldum. Hatta bunların birçoğu da bizzat
laboratuvarda çalışan kişilerdi. Kimse bana bir işletmede
mutlaka laboratuvar olması gerekir konusunda beni ikna
edici tek kelime söylemedi.
Yıllar önce ziyaret ettiğim bir fabrikada baskılı gıda
ambalajları üretilmekteydi. İşletme müdürü partiler arasında
renk farklılıkları oluştuğunu ve bundan siparişi veren
şirketlerin şikayetçi olduklarını, iadelerin fazla olduğunu
anlatmıştı. Ben de kendilerine renkölçer almalarını
öğütlemiştim. İkinci ziyaretimde işletmede üç adet renkölçer
gördüm. Birincisi karışımın yapıldığı depoda, ikincisi üretim
yerinde ve üçüncüsü laboratuvarda. Size abartı gibi gelebilir.
Benim verdiğim fikir sonucu işletme sahibi, işletme müdürü,
kimya mühendisi, baskı teknisyeni ve ilgili herkes “R, G, B,
ve L, a, b” gibi simgelerin ne olduklarını biliyorlardı.
Sevgili Dostum Samim Saner; birlikte katıldığımız bir panelde, “Labotaruvar”
sözcüğünün Latince’de “Labor et Ora” sözcüğünden geldiğini söylemişti. Labor et
ora Çalış ve dua et, anlamına gelmektedir. Böyle bir açıklama “- Acaba laboratuvar
bir tapınak mıdır?” sorusunu akla getirmektedir. Laboratuvarın tapınak değil ama
katı kuralları ve ritüelleri olan bir mabet olduğu söylenebilir.
Doğru sonuçlar almak için dua etmek gerekir mi? Laboratuvar tanrısı var mı?
Laboratuvarda bulunan her aletin bir tanrısı var mı? Her alette uygulanan her
yöntemin bir tanrısı var mı? Bu tanrılara adak adamak zorunlu mudur? Ne zaman
nelere kurban etmeliyiz? Nasıl? Japon yönetim sistemlerinden 3 Mu’dan biri olan
Muri makinelere ve aletlere saygı sevgi göstermemizi öğütler. Laboratuvarda çalışan
kişi sakin olmalı, doğru düşünmeli ve gerek aletlere gerekse kimyasallara saygı
göstermelidir.
Gıda üretiminde mevzuat algılaması nerede durduğunuza ve nereden baktığınıza
bağlıdır. Otorite tarafından baktığınızda gıda güvenliği tüketicilerde sorun
yaratmayacak bir üretim ve ticaret sorunudur. Üretici Bakanlık ve Belediyelerle
başının dertte olmasını, hatalı üretim sonucu gazetelerde boy boy resim ve yazıların
çıkmasını istemez. Satıcı herhangi bir biçimde ticarethanesi için olumsuz bir haber
çıkmasını hiç istemez. Tüketici gıda güvenliği ile ilgilendiğini söylemek pek olası
değildir. Tüketicinin ilgilendiği önce fiyattır.
Sayı : 1
Ekim 2010
Sahibi ve Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Süleyman GÜLER
Danışma Kurulu
Prof. Dr. Kadir HALKMAN
Uzm. Yelda ZENCİR
Özlem Etiz SAĞDAŞ
Nevin KOÇAKER
İdare Merkezi
Ostim Mah. 1288 Sok. No. 8D/25
Yenimahalle / ANKARA
Tel: 0.312. 385 89 22
Posta Adresi
P.K. 45
Gimat / ANKARA
e-posta : [email protected]
Yayın Türü
Yaygın Süreli
Grafik Tasarım
www.prosigma.net
Basım Yeri
Gökçe Ofset Mat. Ltd. Şti.
İvedik OSB 21. Cad. 599. Sok. No:22
Yenimahalle / ANKARA
Tel: 0.312. 395 93 39
Basım Tarihi
25 Eylül 2010
LabMedya gazatesinde yayınlanan yazıların
sorumluluğu yazarlara aittir.
Benim fikrimi sorarsınız; bir işletmede
laboratuvar bulunmasının tek yararı
otokontrol sağlamasıdır. Otokontrol sanayi
Prof. Dr.
üretimine de geçmiş psikoloji deyimidir.
Aydın ÖZTAN
Otokontrolün sağlanması için yapılan
Aksaray Üniversitesi
Aksaray MYO
işlemler büyük ve gelişmiş bir laboratuvarın
varlığını gerektirmemektedir. Ciddi bir
laboratuvar kurulması üretim kapasitesi, sipariş yoğunluğu
ve kusurlu üretime uygulanacak yaptırımlara bağlıdır.
Laboratuvarların üretimi kontrol altına alması için otomasyonun
kurulması bazı büyük işletmelerde uygulanmaktadır. Bir
işletmede üretimin ustaların hegemonyasından çıkabilmesi
üretim standardizasyonuna ve laboratuvar otomasyonuna
bağlıdır.
Yasal Mevzuat
Laboratuvar ile ilgili ilk kayıtlar 16 Kasım 1997 tarihli Resmi
Gazetede yayınlanan Türk Gıda Kodeksi Yönetmeliğinin 13.
ve 16. Maddelerinde “laboratuvar” sözcüğü geçmektedir.
Gıdaların İşlenmesi İle İlgili Kuralların yer aldığı 13. Madde’de
“Hammadde, yardımcı madde veya katkı maddeleri; ayıklama,
hazırlama veya işleme sırasında bozuk veya yabancı maddeler, parazitler,
mikroorganizmalar veya bunların toksinleri açısından kabul edilebilir düzeye
indirilemedikçe işletmeye alınmamalıdır. Bu maddeler üretim hattına alınmadan
önce denetimden ve sınıflamadan geçirilmeli ve gerekiyorsa laboratuvar testleri
uygulanmalıdır.” hükmü getirilmiştir. Dikkat edildiyse “…gerekiyorsa laboratuvar
testleri uygulanmalıdır…” denilmektedir. Buna kim karar verecek. Tabii ki İşletme
Sahibi ve Sorumlu Müdür birlikte karar vermelidir. Çünkü gıda mevzuatına göre
sorumluluk sorumlu müdür ile yönetimin üzerindedir. Hoş yeni gıda yasasıyla
durum ne olduysa, bu konuda kimse pek bir şey bilmiyor.
Yeni gıda yasası bu konuda getiriyor? 13.06.2010 27610 günlü Resmi Gazetede
yayınlanarak yürürlüğe giren 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı,
Gıda ve Yem Kanunu yani yeni gıda yasasının getirdiği önemli bir tanım Gıda
işletmecisidir. Kimdir bu kişi? Kâr amaçlı olsun veya olmasın kamu kurum ve
kuruluşları ile gerçek veya tüzel kişiler tarafından gıdanın üretimi, işlenmesi ve
dağıtımının herhangi bir aşamasında kontrolü altında yürütülen faaliyetlerin,
mevzuat hükümlerine uygunluğundan sorumlu olan gerçek veya tüzel kişidir. Gıda
işletmecisi, ürünle ilgili riskin önlenmesi, azaltılması veya ortadan kaldırılmasından
sorumludur.
Ne kadar değişiklik yapılırsa yapılsın gıda işletmecisi gene de kendini kurtarabilmek
için bir süre daha işletmesinde laboratuvar bulundurmak, gelen gidene düzgün de
olmasa bu yere göstermek zorunda kalacaktır.
Havuç,Yumurta,Kahve.......Siz hangisisiniz?
Bir baba ile kızı dertleşiyorlarmış. Kızı
hayatında çok sıkıntı yaşadığından ve
bunlarla nasıl baş edeceğini bilemediğini
söylemiş babasına. Hatta sorunlar ardı
arkasına devam ediyormuş hayatında.
Babası kızını dinlemiş, dinlemiş ve “gel,
sana bir şey göstereceğim!” diye kızını
mutfağa götürmüş. Baba ünlü bir aşçı
imiş. Ocağa 3 tane eşit büyüklükte kap
koymuş, 3’ün de eşit su koymuş ve 3’ünün
de altını aynı miktarda yakmış. Ve 1.
kaba bir havuç, diğerine
bir adet yumurta,
diğerine ise de bir
avuç çekilmemiş
kahve çekirdeği
koymuş.Ve her
üçünü de tam
20 dakika pişirmiş. Daha sonra ateşi
kesmis. Masaya 2 tane tabak ve bir tane
boş bardak koymuş ve, ilk önce haşlanmış
havucu alıp bir tabağa koymuş. Daha
sonra artık epey pişmiş olan yumurtayı
alıp bir tabağa koymuş. En sonunda da
artık suya iyice sinmis ve tam kıvamında
kahve olan kahveyi de alıp bir bardağa
boşaltmış. Kızına şu soruyu sormuş:
“Kızım ne görüyorsun?” Kızı demiş ki:
“Havuç, yumurta ve kahve.” Kızını elinden
tutup masaya yaklaştırıp daha yakından
bakmasını ve hissetmesini istemiş. Kızı
demiş ki: “Ne görüyorum..Haslanmış
yumuşak bir havuç (bunu yaparken
çatalı havuca batırmış ve yumuşaklığını
hissetmiş), artık pişmekten içi katılaşmış
bir yumurta (yumurtayı eline almış, hatta
bir tarafından masaya vurup, çatlatmış ve
içini görmüş) ve bir bardak kahve, (biraz
içmiş). “Hatta tadı oldukca iyi” “Baba, bunu
niçin bana gösteriyorsun?”
diye sormuş. “Bak demiş,
hepsi aynı şekil kapta,
aynı sıcaklıkta, aynı
dakika pişti. Fakat
hepsi bu etkiye farklı
tepki verdiler. Havuç
ilk başta sertti, güçlü idi.
Ama kaynatılınca yumuşadı hatta
güçsüzleşti. Yumurta cok kırılgandı, hafifçe
dokunsan çatlayabilirdi ama kaynatılınca
içi sertleşti, hatta katılaştı.Bir avuç
çekilmemiş kahve ise yine sertti, hepsi
birbirine benziyordu, ama ısıtılınca ne oldu,
bu kahve çekirdekleri, ısındılar, gevşediler,
ve içinde
oldukları suya
yayıldılar. Koku yaydılar, tat yaydılar ve
suyu eşsiz tatta bir kahveye çevirdiler.”
“Kızım sen hangisisin?” diye sormuş adam.
Zorluklarla karşılastığın zaman nasıl tepki
gösteriyorsun? Sen havuç musun, yumurta
mısın, yoksa kahve misin? Siz hangisisiniz?
Havuç gibi sert bir kişi misiniz, ama
sorunlar yaşayınca, yumuşuyor ve
güçsüzleşiyor musunuz?
Yumurta gibi, içi
yumuşak, her an
kırılabilir bir kişi
misiniz? Sorunlar
karşısında
(ölüm,
ayrılık,
krizler,
vs) güçleniyor ve sertleşiyor musunuz?
Yoksa bir kahve çekirdeği gibi misiniz?
Kahve sıcak suyu değiştirir, hatta suyun
sıcaklığı en üst dereceye çıktığında, en
lezzetli kahve ortamı hazır olur. Lezzet
maksimuma ulaşır. Eğer sen bu kahve
çekirdeği gibi isen, çevrende ne kadar
sorun olursa olsun, bunları olumluya
çevirebilirsin. Çevrene güzel tatlar,
duygular katarsın. Kendini ve çevreni daha
iyi yapmak için çalışırsın. Siz hangisisiniz?
13
Midemizin Gizli Sakini
Helicobacter pylori
Bundan 28 yıl önce
Avustralyalı tıp doktoru
kendisini denek
yaparak mide ülserinin
nedeni konusundaki
teorileri yıkmaya çalıştı.
Helicobacter pylori
bakterisinin bir kültürünü
bizzat yutarak bu bakterinin
akut gastrite neden
olduğunu kendi üzerinde
gösterdi. Doktoru bu fikre
getiren olay takip ettiği
hemen hemen tüm gastrit,
ülser ve mide kanseri
hastalarının midesinde
bu mikroorganizmaya
rastlamış olmasıydı. O
dönemde bilim dünyası
bu açıklamaya şüphe ile
yaklaştı, çünkü mide ve onikiparmak
bağırsağı ülseri ile benzeri
rahatsızlıkların temel nedeninin aşırı
asit salgısı olduğu düşünülüyordu.
Dahası bu kadar aşırı asidik bir
ortamda eninde sonunda bir canlı
organizma olan bu bakteri nasıl
yaşayabilirdi ki? Ne var
ki, geçen zaman bu çılgın
doktoru haklı çıkardı.
Mide şikâyetleri
genellikle basit
bir yanmaekşimeden,
kıvrandırıcı
ve gece
uykudan dahi
uyandırabilen ve
yemek borusuna
kadar uzanan
yakıcı ağrılara
kadar varabilir.
Dünya toplumunun
yaklaşık yarısının bu
bakteriyi midesinde
barındırdığı
hesaplanmaktadır. Bu
özelliğiyle Helicobacter
pylori dünyanın en yaygın
enfeksiyon hastalığı olma
özelliğini taşıdığı da
söylenebilir. Yine de bu
bakterinin bağırsağımızda
bol miktarda bulunan ve
normal bağırsak florasını oluşturan
diğer bakteriler gibi bulunduğu
bölgede birtakım fizyolojik işlevlere
de hizmet edip etmediği merak
konusu. Bir milimetrenin 3000’de biri
büyüklüğündeki Helicobacter pylori
mide mukozası içerisinde yaşarken
kendisini mide asidinden korumak
için bazik tabiatlı amonyakla kaplı
bir hücre zarına sahip. Kişiden
kişiye geçişin daha erken çocukluk
çağında, olasılıkla eksik hijyen ve
aile içi ortak çatal-kaşık kullanımı
gibi davranışlarla, ortaya çıktığı
düşünülüyor. Bakterinin iğneye benzer
çıkıntıları ile mukoza hücrelerine
temas etmesiyle bağışıklık sistemi
tetikleniyor ve enfeksiyon reaksiyonları
ortaya çıkıyor. Asit salgısının artırıcı
özellikleri yanında mukoza tabakasına
zarar verici toksinler de salgılayan
bakteri kronik bir gastrit tablosuna
yol açıyor. Bu kronik gastrit manzarası
hemen hemen tüm Helicobacter pylori
taşıyıcılarında görülmekle beraber
vakaların %80’i bunu hissetmeden
yaşamlarını sürdürüyor. Geri kalan
%20’lik toplumda ise mide ve bağırsak
ülserleri ortaya çıkarken mide kanseri
riski de artmış olarak bulunuyor.
Bazı insanlarda niçin hiç bulgu ortaya
çıkmaması, bazısında ise tam aksine
oldukça belirgin hastalık belirtilerinin
bulunmasının nedeni tam olarak izah
edilememiştir. Genel olarak artan yaş
ile bulguların görülme olasılığının
arttığı kabul edilebilir. Yer yer kişiden
kişiye bakterinin gücünün (patojenite)
de farklı olabileceği öngörülebilir.
Çoğunlukla normal mide tedavisine
bir antibiyotik kombinasyonunun
eklenmesi bu bakteriye karşı başarılı
sonuç vermekle birlikte
bakteri varlığı gösterilen
herkese bu tedavinin
uygulanması da tartışılır
durumdadır çünkü
lüzumsuz antibiyotik
kullanımının bakterilerde
direnç oluşumunu
kolaylaştıracağı ve giderek daha
güçlü bakteri soyları ile karşı
karşıya kalabiliriz.
Mide şikâyetleri genellikle basit bir
yanma-ekşimeden, kıvrandırıcı ve gece
uykudan dahi uyandırabilen ve yemek
borusuna kadar uzanan yakıcı ağrılara
kadar varabilir. Rahatsızlığın ülser
(mide mukozasında yara) mi yoksa
halen gastrit (mide mukozasının basit
enfeksiyonu) aşamasında mı olduğu,
yerleşimin ağırlıklı olarak mide mi
yoksa onikiparmak bağırsağında mı
olduğu, ya da yemek borusuna
kadar uzanıp uzanmadığı
hakkında kesin bilgi ancak
endoskopi ile elde
edilebilir. Bunun
için hastaya ince bir
hortum şeklinde
yutturulan
tetkik
aracının
içerisindeki
optik
sistemler
vasıtasıyla
yemek
borusundan
onikiparmak bağırsağına kadar tüm
bölgeler ayrıntılı bir şekilde gözle
görülebilir. Aynı zamanda cihazın
ucundaki aletler ile alınan küçük
bir mukoza örneği biyopsisinde
Helicobacter varlığı
ya da yokluğu da araştırılır.
Enfeksiyon saptanmasında en güvenilir
yöntem olan mukoza örneğinin
histolojik incelenmesinde Giemsa,
H&E (hematoksilin – eozin) boyama
teknikleri ile gümüş boyama metodu
gibi pek çok yöntem kullanılabilir.
Gümüş boyama teknikleri içerisinde
yer alan Warthin-Starry yöntemi sarı
renkli doku zemini üzerinde siyah
veya koyu kahverengi yapılar olarak
bakterilerin çok net görünmesini
sağlayarak Helicobacter pylori teşhisini
kolaylaştırır. Ancak yöntemin
tecrübeli teknik elemanlar tarafından
kullanılmasında bile tekrarlanabilir
sonuç ve kaliteli reaksiyonlar
elde etmenin zorluğu tüm
laboratuvar çevreleri
tarafından bilinir. Bu durum
Warthin-Starry yönteminin
tercih edilir bir yöntem
olmaktan çıkartmıştır.
Gelişen teknoloji sayesinde
Warthin-Starry Gümüş
Boyamada kullanılan
kimyasalların modifiye
edilmesi ile uygulama
sırasındaki teknik problemler
aşılmış ve böylece tekrarlanabilir
sonuçlara sahip iyi-ayırım sağlanmış
numuneler elde edilmiştir.
14



15
Nanoteknoloji – İncir çekirdeğini
doldurmayacak güç…
Çeşitli hastalıkların tedavisindeki güdümlü ilaçlar, hasar görmüş dokuları iyileştirebilen
DNA’dan yapılmış örümcek benzeri moleküler robotlar, çizilmeyen, çizilse dahi kendini
yenileyen ve hatta rengini değiştirebilen arabalar, kirlenmeyen, leke tutmayan,
bakteri barındırmayan, haşere uzaklaştıran elbiseler, görünmezliğin sırrını çözen akıllı
kumaşlar…
Bunun gibi inanılması zor ama 21. Yüzyılın
devrimi olarak adlandırılan Nanoteknoloji
sayesinde günlük hayatımıza girmiş veya yakın
gelecekte girmesi planlanan pek çok ürün
artık hayal olmaktan çıktı. Türkiye’de artık
bütün duvar boyaları nanoteknoloji yöntemiyle
üretilmekte, nano parçacıklar bütün ilaçlarda,
ambalajlı hazır yiyecek ve içeceklerde, tuzda,
şekerde ve unda koruyucu, beyazlatıcı veya
nem tutucu olarak kullanılmakta ve ayrıca
kendi kendini temizleyen kumaş ve giysiler üretilmekte...
Hemen hemen tüm sektörlerdeki üreticiler bu teknolojiyi üretimlerine
katabilecek ve ürünlerini geliştirecek yollar üzerinde çalışıyorlar. Günümüzde
Nanoteknoloji en geniş şekliyle tıpta kullanılmak üzere geliştirilmektedir.
Nanoteknoloji ve gen teknolojisi yöntemleriyle sentetik hormon, enzim,
vitamin, aminoasit gibi pek çok yeni ilaç üretilmektedir.
‘’Nano’’ Yunancada ‘cüce’ demek. Nanoteknoloji, büyüklüğü 1 nanometre
(metrenin milyarda biri) ile 100 nanometre arasındaki ebatta eşya üreten
Kimyasal silah da dahil silahlara dayanıklı asker elbisesi üretmeye uğraşıyorlar. Yakın bir zamanda Hewlett-Packard laboratuvarları Shell petrol firması işbirliği
ile, nano teknoloji kullanarak yer altında petrolü kuyu kazmadan tespit edebilen
ultra duyarlı bir cihaz geliştirdiğini duyurdu.
Pul kadar tıbbi tahlil laboratuvarı
Nano teknoloji ürünü küçük, etkileyici bir pul aslında bir laboratuvar. Belirli
sayıda hastalığı anında teşhis edebilen bu pula, hastanın idrarını ya da
kanını damlatıyorsunuz o da her hastalığa verdiği farklı renkli tepkiyle hangi
hastalıktan olup olmadığını söylüyor. Bu nano
laboratuvar özellikle yetişmiş eleman yetersizliği
olan gelişmekte olan ülkelerde büyük bir açığı
kapatacak.
Virüsler elektrik üretecek
Nanoteknoloji kullanarak kredi kartı
büyüklüğünde olup da aylarca bitmeyecek
pil geliştiriliyor. İstiridye kabuğundan kopya çekilmiş. Bu deniz canlıları,
kabuklarını kalsiyum karbonattan üretiyor. Nasıl oluyor da proteinle
karıştırdıkları bu yumuşak materyalden, nerdeyse kırılamaz sertlikte bir kabuk
üretebiliyorlar? Ve çalışmaya başladıkça M13 adlı virüsü keşfediliyor. Bu virüs
kendiliğinden moleküler ince bir ağa dönüşüyor. Bazı ağlar kobalt oksit ve
altından. Böylece pilin negatif kutbu ortaya çıkıyor. Diğerleri, demir fosfat, yani
pozitif kutup oluyor. Birkaç nanometre uzunluğundaki bu ultra ince kablolar
birleşince, bugünkü birçok elektronik ürünün bir parçası lityum-iyon piller için
kullanılabilir, yüksek güçlü elektrota dönüşüyor. Böylece bir bakmışsınız ki,
virüsten elektrik çıkarmak, taştan su çıkarmaktan daha kolay oluveriyor.
Peki ya enerji…
araştırma yapan bir bilim. İnsan gözünün görebildiği en küçük
şey olan kılın çapı da aşağı yukarı 100 bin nanometre. Kılı kırk
değil 100 bin yaran insanlar var karşımızda ve insan soyunun
bundan sonraki geleceğine ciddi anlamda tesir edecek bir
çalışmayı sabırla büyütüyorlar.
Doktor parçacıklar
Bakın mesela bilim adamları
doğru ölçekte ilacı vücudumuzun
mikro alemi içinde taşıyıp sadece
tümörlü hücreyi öldürecek ve
etrafındaki başka hiçbir hücreye
dokunmayacak nanoparçacıklar
geliştirme yolunda önemli mesafe kat ettiler. Örneğin
sudaki metalik toksik parçaları tespit eden casus
partiküller üretmeye çalışıyorlar. Ve gelecekte su filtresi
olarak kullanılacak bunlar…
Akla gelebilecek her alanda kullanılabilir. Örneğin boyalara,
duvar malzemesine katılarak, evin içine oksijen alan dışarı
karbondioksit vererek cam açma ihtiyacını ortadan kaldıran,
ya da yazın sıcak havayı kışın soğuk havayı bloke eden
nanopartiküller geliştirilecek. Elbise kumaşlarından
kokuyu önleyen, terlemeyi azaltan nano partiküller…
Moleküler tepki ve itmelerin sırrını çözerek
eşyanın hareketine yeni bir boyut getiriyorlar.
Havada boşlukta duran sandalyeler arabalar
için inanılmaz yoğun bir çabayla çalışıyorlar.
Geleceğin teknoloji dünyasında dolaşmaya devam edelim.
Hayati unsurlarını anı anına takip eden sensorlu üniforma
giyen asker… Kalp hastaları için ekranı olan kalp üzerine
yara bandı gibi yapıştırılan kullan-at EKG cihazı… Dişe monte edilen cep telefonu… Uygun her yerimize
monte edilebilecek daha envai elektronik cihaz için
bilim adamları harıl harıl çalışıyorlar. Ancak bütün bu
cihazların bugüne kadar muazzam bir engeli vardı:
enerji.
2005 yılında başlatılan araştırmada, bu küçük
cihazlara potansiyel bir enerji kaynağı bulundu: İnsan
bedeninden çıkan enerji. İnsan bedeni sıcaklığıyla
termal enerji, hareket ve titreşimleriyle de kinetik
enerji üretiyor. Her ikisi de elektriğe dönüştürülebilir.
Üzerinde çalışılan proje tamamlandığında yürüdükçe
ya da başımızı çevirdiğimizde bile ortaya çıkan enerjimiz
elektriğe dönüşebilecek.
Ancak her teknoloji imkanı ölçüsünde risk barındırır.
Nanoteknoloji de insan hayatına yapacağı muazzam katkı
potansiyeli kadar muazzam tehdit potansiyeli taşıyor. Nasıl
ve ne amaçla kullandığına bağlı… Bu nedenle bilimin
zevkli ve derin dünyasına kapalı yaşamamalıyız.
Baş döndürücü bir çağa giriyoruz. Bütün taşlar
yerinden oynayacak. Bunun öncüsü olmak gibi
muazzam bir fırsata sahibiz. Kaçırmayalım!
Kaynak: http://nanoteknolojinedir.com
16