desy hızlandırıcı merkezi

I. ULUSAL PARÇACIK HIZLANDIRICILARI ve UYGULAMALARI KONGRESi
25-26 EKiM 2001, TAEK, ANKARA
4. NESİL IŞINIM KAYNAĞI OLARAK SERBEST ELEKTRON
LAZERLERİ
Ömer YAVAŞ
Ankara Üniv. Mühendislik Fakültesi Fizik Müh. Bölümü, 06100 Tandoğan, Ankara
ÖZET
Serbest elektron lazeri (SEL), lineer hızlandırıcı veya sinkrotronlardan elde edilen rölativistik elektron
demetlerinin çok kutuplu olan ve kutupları arasına sinüsel bir magnetik alanın uygulandığı undulator (salındırıcı)
magnetlerden geçirilmesi yoluyla elde edilen monokromatik, dalga boyu ayarlanabilir, yüksek akı ve parlaklık
değerlerine sahip 4. nesil ışınım kaynaklarıdır. Bu çalışmada sinkrotron ışınımının nesilleri arasındaki fiziksel
farklar vurgulandıktan sonra, 4. nesil ışınım kaynağı olan ve yüksek parlaklık ve akı değerlerine sahip,
dalgaboyu ayarlanabilir ve monokromatik özelliklere sahip serbest elektron lazerlerinin fiziği, çalışma modları,
kalitesine etkiyen faktörler, dünyadaki durumu ve uygulama alanları tartışılmıştır. Ayrıca ulusal hızlandırıcı
merkezi projesinde (TAC) düşünülen SEL laboratuvarının parametreleri verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Hızlandırıcı, Sinkrotron Işınımı, Serbest elektron lazeri, Salındırıcı magnet, Zigzaglayıcı
magnet
1. GİRİŞ
Yüklü
parçacıklar
eğrisel
bir
yörüngede
hızlandırıldıkları zaman enerjilerinin bir kısmını
ışıma yaparak kaybederler. Bu ışınıma sinkrotron
ışınımı (SI) denir ve ışınım enerjisi daha çok
ivmelenen parçacığın kütlesinin 4. kuvveti ile ters
orantılıdır. Bu nedenle hafif parçacıklardan
(elektron) elde edilen ışınım enerjisi aynı yörünge
için ağır parçacıklardan (proton) yaklaşık 1013 kat
daha fazladır. Bu büyük oran günümüzde dairesel
hızlandırıcılar ile ulaşılabilen enerjilere hafif
parçacıklar için bir üst limit koymaktadır. Sinkrotron
ışınımı elde edildiği donanıma ve özellikle
kaynaklık eden parçacık demetinin özelliklerine göre
1.,2. ve 3. nesil olarak günümüze ulaşmıştır. 4. nesil
ışınımlar ise son 15 yıldır aktif olarak üzerinde
çalışılan serbest elektron lazerleridir. Serbest
Elektron Lazeri (SEL), rölativistik bir elektron
demetinin salındırıcı (undulator) veya zigzaglayıcı
(wiggler) magnetten geçirilirken izlediği sinüsel yol
nedeniyle
kinetik enerjisininin bir kısmını
elektromagnetik ışıma yoluyla ayarlanabilir, yüksek
parlaklıklı ve tek enerjili lazer ışını olacak şekilde
ışıması ile elde edilmektedir [1,2]. Bu tür lazerler iki
modda üretilmektedir: salındırıcı magnetle birlikte
optik kavitede ışığı belirli bir akı değerine ulaştırana
kadar karşılıklı ayna sistemleri arasında salındırmak
şeklinde osilatör modunda (O modu) veya salındırıcı
magnetten tek geçişli ve koherent ışınımlarla
kendiliğinden genlik yükseltilmeli “Amplifier”
modunda (A modu). Dalgaboyu ayarlanabilir,
monokromatik, koherent, yüksek akı ve parlaklık
değerlerine sahip bu lazerler, bu özellikleri ile 2. ve
3. nesil sinkrotron ışınımı kaynaklarına üstünlük
sağlamaktadırlar. Dalga boyu aralığı mm’den
kızılötesine (IR) , vakum ultraviyole’den (VUV)
yumuşak ve sert x-ışını (Angström) bölgesine kadar
uzanan
bu
lazerlerin
günümüzde
fiziksel
araştırmalardan, biyolojik ve kimyasal süreçlerin
araştırılmasına, mikro-spektroskopik yöntemlerle
analizden mikro-cerrahiye kadar onlarca alanda
uygulama alanı mevcuttur. Özellikle ps uzunluklu ve
nC yük yoğunluklu bunch’lardan (paketçik) oluşan
çok düşük emittans değerlerine sahip elektron
demetlerine dayalı x-ışını bölgesine düşen serbest
elektron lazerleri, gerek bilimsel araştırma, gerekse
uygulamalı alanlarda hızlandırıcıya dayalı yeni
lazerler olarak son on yılda büyük önem
kazanmışlardır.
2. IŞINIM NESİLLERİ
Hızlandırıcılar aracılığı ile elde edilen ışınımlar
genel olarak hafif parçacıkların rölativistik
enerjilerle dairesel yörünge hareketi esnasında
yapılan elektromagnetik ışımalar dayanır. Bu
ışımalar veya başka deyişle dairesel yörüngeler eğici
(bending) magnetler, düz kısımlara yerleştirilen
salındırıcı (undulator) veya zigzaglayıcı (wiggler)
magnetler aracılığı ile gerçekleştirilmektedir.
Işınımlar günümüze kadar dayandıkları teknoloji ve
fiziksel amaç ve parametreleri açısından 4 nesilde
anılmışlardır [3]:
1. nesil ışınım kaynakları: Genel anlamda yüksek
enerji fiziği deneyleri için kurulan halka şeklindeki
hafif parçacık (lepton) çarpıştırıcılarının parazitik
ışımalarını içerir (DORIS [4], PETRA[4], PEP ve
TRISTAN[5] electron-pozitron (e+e-) çarpıştırıcıları.
2. nesil ışınım kaynakları: İlki Univ. of Tokyo’da
1974 te işletime alınan 380 MeV lik SOR ringi olan,
ışınım için sadece bending magnetleri kullanan ve
birden fazla demet hattına sahip olacak şekilde inşa
edilmiş sinkrotronlardır (0.8 GeV’lik BESSY I [6],
Berlin, 2 GeV’lik SRS, Daresbury).
3. nesil ışınım kaynakları: Düşük emittanslı
elektron demetlerine, salındırıcı (undulator) veya
zigzaglayıcı magnetlerin yerleştirileceği düz
kısımlara sahip ve iki kategoride anılan halka şekilli
ışınım kaynaklarıdır.
3. nesil 1. kategori: 100-200 m çevreli 1-2 GeV’lik
ringleri ve 2 keV’den düşük spektral bölgeyi kapsar
(VUV ve yumuşak x-ışını). Örneğin 1.5-2 GeV’lik
BESSY II [6], Berlin ve 1.5-2 GeV’lik ELETTRA,
Trieste [7] 3. nesil 1. kategoriye giren ışınım
kaynaklarıdır.
3. nesil 2. kategori : 800-1500 m çevreli 6-8 GeV’lik
ringleri ve 2 keV’in üzerinde spectral bölgeyi (sert
x-ışını bölgesi) kapsarlar. Örneğin, Avrupa
Sinkrotron Işınımı Laboratuvarı (ESRF, Grenoble,
Fransa [8] ) 6 GeV lik enerjisi ile iyi bir örnektir.
4. nesil ışınım kaynakları: Doksanlı yıllarda
hayata geçirilen lineer veya ring şeklindeki
hızlandırıcılarda
superiletken
kaviteler
ile
hızlandırıcılan çok düşük emittanslı, yüksek pik
akım değerli (ps mertebsinde paketçik (bunch)
uzunluğu, nC mertebesinde paketçik yükü) elektron
demetleri ve gelişmiş undulatör ve wiggler
magnetleri kullanılarak elde edilen ve dalga boyları
nm-Angström mertesinde, yüksek akı, parlaklık ve
güç değerlerine sahip ışınımlardır. Bu ışınımlar
Serbest
elektron
lazeri
(SEL)
olarak
bilinmektedirler. 2000 yılı içinde devreye giren 2
önemli avrupa SEL laboratuvarı Tesla Test Facility
Free Electron Laser, TTF FEL, (DESY, Hamburg,
Almanya) [9] ve ELETTRA FEL (Trieste, İtalya) [7]
dir.
4. nesil ışınımlar hızlandırıcı fiziği açısından,
- Çok düşük emittans değerlerine sahip doğrusal
hızlandırıcılar (linacs),
- Büyük ring ancak küçük FODO örgüsünü,
- Söndürücü zigzaglayıcılara sahip düz kısımları,
- Fokuslayıcı kuadropolleri,
- Küçük ring ancak yerel kromatiklik düzeltme
amaçlı sekstupolleri,
- ps mertebeli paketçik (bunch) uzunluğu, nC
mertebeli paketçik yükünü,
- Süperiletken RF yapıları ve
- Düşük momentum sapması gibi faktörleri içerirler.
3. SİNKROTRON IŞINIMI – SEL
KARŞILAŞTIRMASI
Sinkrotron ışınımı en doğal haliyle eğici
magnetlerden aracılığı ile elde edilir. Wiggler
(zigzaglayıcı) magnetler ise değişik kutuplu ardışık
eğici magnetlerden oluşur ve elde edilen sinkrotron
ışınımı eğici magnetlerden elde edilennin spektral
karakteristijklerine sahiptir ve N kutup sayısı olmak
üzere 2N’lik şiddet artışına sahiptir. Sinkrotron
ışınımı kinetik enerji civarında geniş band karakteri
gösterir (Şekil 2). Bu kritik enerji
(1)
ε c [keV ] = 0.665[T ]E 2 [GeV ]
ile verilir. Örneğin E=1 GeV, B=1 T ise kritik enerji
ε c =0.665 keV’dir. Işınımın dalga boyu,
1.2399.10 −7
(2)
ε c (keV )
ile verilir. Yayılan ışınımın akısı birim zamanda
birim katı açı başına ve birim band genişliği başına
foton sayısı olarak,
F = fotonsayıoı / s.mrad .∆ω B şeklinde ve parlaklık
ise birim katı açı başına, birim band genişliği başına
ve birim kaynak alanı başına foton sayısı
olarak, B = fotonsayıoı / ∆Ω.s.∆ω B ile tanımlanır.
Salındırıcı (undulator) veya zigzaglayıcı (wiggler)
magnetler için kuvvet parametresi,
λ[cm] =
eBu λ u
(3)
= 0.936[T ]λ u [cm]
2πm e c
şeklinde tanımlanır. Salındırıcı durumunda K~1 dir
ve ışımaya asıl katkı 1. harmoniklerden gelir ve n.
harmoniklerde görece zayıf pikler oluşur.
Zigzaglayıcılar için K ≥ 3 ‘tür ve ışıma geniş band
karakterlidir.
Serbest elektron lazerinde, salındırıcı ışıması olarak,
yörüngenin farklı noktalarında yayılan ışınımlar
arasındaki
girişim
sonucu,
spektrum
yarı
monokrromatik piklerin serisini içerir (Şekil 3). Bu
pikler, n harmonik mertebesi olmak üzere,
K=
ε n [keV ] =
0.947nE 2 [GeV ]
λ u [cm](1 + K 2 / 2)
(4)
enerjilerinde ortaya çıkar. Burada λ u undulator
periyodu ve K yukarıda tanımlanan undulator
parametresidir.
4. SEL: FİZİĞİ VE KALİTESİ
Serbest elektron lazeri (SEL), rölativistik bir
elektron
demetinin
kinetik
enerjisini
elektromagnetik ışıma yoluyla ayarlanabilir, yüksek
parlaklıklı ve tek enerjili lazer ışını olacak şekilde
aktardığı bir düzenektir. SEL’ler için dalga boyu
aralığı, infrared-ultraviyole-yumuşak ve sert x-ışını
bölgesine kadar uzanmaktadır. Serbest elektron
lazerinin elde edilişinin şematik gösterimi Şekil 1’de
gösterilmiştir. Elde edilen foton demetinin (lazer)
dalga boyu elektron demetinin enerjisine ve
undulatörün kutup periyoduna bağlıdır. Bir düzlem
undulatörden elde edilen SEL için foton demetinin
dalga boyu,

λ u 
K2
+ γ e 2θ2 
1+
(5)
2 

2
2γ e 

şeklindedir. Burada, λ u düzlemsel undulatörün
λ lazer =
periyot uzunluğu,
γ e elektron demetinin Lorentz
faktörü, θ elektronun geliş açısı ile gözlem açısı
arasındaki açıdır. Bu undulatörün pik magnetik alan
değeri olmak üzere, K undulatör parametresi,
lazerinin dalgaboyu ve enerjisi pratik birimler
cinsinden
o
λ u (cm)
K2
λ SEL ( A) = 13.056
(6)
(1 +
)
2
E 2 (GeV 2 )
ve
E SEL (eV ) = 950
(7)
K2
λ u (cm)(1 +
)
2
şeklinde tanımlanır. Tipik SEL’ler için enerji bölgesi
0.1-10 keV aralığındadır. Elektron demetinin ve
undulatörün kalitesi serbest elektron lazerinin
kalitesini belirler. Lazerin band genişliğine yayınım
yönünde bazı faktörlerin katkıları,
(8)
ile verilir [10]. İlk terim elektron demetinin enerji
yayılımının etkisini, İkinci terim undulatör
parametresinden, son terim ise ∆θ yarı açı
genişlemesinden gelen katkıyı belirtmektedir. Sonuç
olarak dalga boyundaki bu yayılım çizgi yarı
genişliği olarak bilinen 1 / 2 N u dan küçük olmalıdır.
Burada N u undulatörün kutup sayısıdır ve Lu
undulator boyu olmak üzere, N u = Lu / λ u ile
verilir. Serbest elektron lazeri üretim düzeneğinin
etkin bir şekilde çalışması için undulatör ve elektron
demeti
kalitesi
aşağıda
verilen
koşulları
sağlamalıdır.
∆γ
1
K ∆K
1
1+ K 2
=
<
, ∆θ <
,
γ
4Nu 1 + K 2 4Nu
2γ 2 N u
SASE (Self Amplified Spantenous Emission)
prensibi ile çalışan SEL’ler, enerji kazanım ve güç
doyum uzunluğu optimize edilerek kurulan ve tek
geçişli yükseltici modu (S) olarak yorumlanabilir.
Yüksek akı ve parlaklık değerleri sağlayan SASE
prensibi salındırıcı magnet ve elektron demetinin
çok kaliteli olmasını öngörmektedir.
Serbest elektron lazerinin gücü,
P[kW ] = 0.632 ⋅ Lu (m) ⋅ I e [A]⋅ ( E e [GeV ]) 2 ⋅ ( Bu [T ]) 2
ile verilir. Gücün pik değeri için üst limit sinkrotron
ışınımında 10
3
W civarında iken SEL için bu değer
9
(9)
10
W mertebesine
düzeneğe bağlı olarak 10 -10
ulaşabilmektedir. Ortalama tipik güç değerleri ise
kW mertebesindedir.
Serbest elektron lazerinin akısı,
I = 1.74 ⋅1014 ⋅ N 2 ⋅ ( E − [GeV ]) 2 ⋅ I [A]⋅ Fn [K ]⋅ f (nν n )
e

E e 2 (GeV 2 )
∆λ
2∆γ 2 K∆K γ 2 (∆θ) 2
=−
+
+
λ
γ
1+ K 2
1+ K 2
İkinci çok önemli sonuç olarak, Çizgi genişliği
1 / N u olan, λ SEL dalgaboylu serbest elektron lazeri
üretmek için elektron demetinin emittansı
λ
ε < SEL şartını sağlamalıdır.
2π

Fn [K ] = ξn J n−1 (nξ) − J n +1 (nξ)
(
)
 ( )

2
 2

2
2
ξ=
1 K2
2 1+ K 2
(10)
nω1 − ω
sin ν / 2 2
) , ν n = 2πN u
, n = 1,3,5...
ν/2
nω1
ω1 = E FEL / h ilk harmonik ışımanın frekansı, N u
dalgalandırıcı kutuplarının sayısı ve n harmoniklerin
mertebesidir.
ε x , ε y ≤ λ / 4π
Enine emittanslar,
şartını
f (ν) = (
sağlıyorsa, lazer enine kohorent olacaktır.
Serbest elektron lazerinin doğal band genişliği n.
harmonik için ∆λ / λ ≈ nN u ile ve kohorent uzunluk
l c = nN u λ u ile verilir.
1021- 1023 arasındadır.
Spektral parlaklık SEL için
5. TAC SEL PROJESİ
1997-2000 yılları arasında geliştirilen ve DPT
tarafından
desteklenen
ulusal
hızlandırıcı
laboratuvarı projesi içinde SEL elde edilmesi ve
araştırma ve endüstriyel anlamda kullanılması
planlanmıştır [11]. Burada 130 ve 260 MeV’lik
elektron demetleri, 5-10 m uzunluğunda ve 2-4 cm
kutup dalga boyu aralığına sahip salındırıcı magnet
kullanılarak yüksek kazanç rejiminde 807-1615 nm
dalgaboylu SEL elde edilebileceği gösterilmiştir.
- Uyarılmış katıların yüksek çözünürlüklü
fotoelektron spektroskopisi
- Mağnetik malzemeler ve ışık altında çok renklilik
- Lineer olmayan magneto-optik
- Floresans spektroskopisi
- Elektron atmalarının yoğun madde ile etkileşmesi
- Kuvvetli elektrik ve magnetik alanların madde ile
etkileşmesi
- Lineer olmayan optik
- Lineer olmayan X-ışını optiği
- Yoğun X-ışını kaynağı olarak geçiş ışıması
6. DÜNYADA SEL’İN DURUMU
Dünyada halen çalışmakta olan ve kurulmakta olan
serbest elektron lazerlerinin bir listesi Tablo 1’de
verilmektedir. Tabloda SEL’in adı ve yeri, lazer
dalga boyu, elektron demeti için paketçik uzunluğu,
elektron demetinin enerjisi, elektron demetinin
akımı, salındırıcı magnet kutup uzunluğu, salınıdırıcı
kutup dalga boyu, salındırıcı kuvvet parametresi,
hızlandırıcının bir RF lineer hızlandırıcı, elektron
depolama halkası (SR), elektrostatik hızlandırıcı
(EA) veya Mikrotron hızlandırıcı (MA) olup
olmadığı ve SEL modunun kendiliğinden genlik
yükseltimli (A), aynalar arasında salınımlı (O) veya
Eş zamanlı genlik arttırımlı ışınım SASE FEL (S)
modlarından hangisi olduğu belirtilmektedir. Daha
geniş liste ve açıklama için bakınız [12].
7. SEL’İN KULLANIM ALANLARI
Serbest elektron lazerleri, gerek temel ve uygulamalı
araştırmalarda, gerekse endüstriyel ve teknolojik
uygulamalar gibi çok geniş bir alanda uygulama
alanı bulmaktadır [13, 14]:
- Atomik ve moleküler spektroskopi
- İyon demetlerinin spektroskopisi
- İyonlaşmış gaz ve plazma spektroskopisi
- Atomik ve moleküler grup spektroskopisi
- Katıhal spektroskopisi
- Yüzey ve ince filim fizik ve kimyası
- Fotokimyasal süreçlerin incelenmesi
- Biyolojik yapılar ve bunların dinamiği
- Malzeme ve yüzey işleme
- Çok tabakalı mağnetik filimler
- Yarı iletkenlerin elektronik yapıları
- Ağır fermiyon metalleri
- Yüksek sıcaklık süperiletkenliği
- Katıhal reaksiyonlarının dinamiği
- X-ışını mikroskopisi ve mikro-spektroskopi
- Spektro-mikroskopi
- Atomların ve iyonların tekli ve çoklu foton
uyarılma dinamiği
- Serbest iyonlarla etkileşme
- Foton kaynaklı atomik frekans ve atomik çift
oluşumu
- Lazerle uyarılmış ve dizilmiş atomların
incelenmesi
- Çoklu foton süreçleri
- Grup ve radikal spektroskopisi
- Elektronik yapıların incelenmesi
- Fotokimyada ve yüzey biliminde reaksiyon ve
gevşeme dinamiği
- Yüzeylerde reaksiyon kinetiği
KAYNAKLAR
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
E. L. Saldin, E. A. Schneidler and M. V. Yurkov, The Physics
of Free Electron Lasers, Springer-Verlag, Berlin (2000)
F. Ciocci, G. Dattoli, A. Torre, A. Renieri, Insertion Devices
for Synchrotron Radiation ad Free Electron Laser, World
Scientfic (2000)
Synchrotron Radiation Sources-A Primer, Ed. H. Winick,
World Scientific Publishing Co. (1999)
http://www.desy.de
http://www.kek.jp
http://www.besy.de
http://www.elettra.trieste.it
http://www.esrf.fr
A VUV Free Electron Laser at the TESLA Test Facility at
DESY, DESY FEL 95-03. (1995), http://tesla.desy.de
J. B. Murphy and C. Pellegrini, Proc. of Frontiers of Particle
Beams, Eds. M. Month and S. Turner, Texas (1986), p.163.
http://bilge.science.ankara.edu.tr
http://sbfel3.ucsb.edu/www/vl_fel.html
G. Dattoli et al. CERN 90-03, Geneva (1990) 254
Synchrotron Radiation Techniques in Industrial, Chemical and
Material Sciences, Eds. K. L. D’Amico, L. J. Terminello and
D. K. Shuh, Plenum Press, New York and London (1996)
Y
X
S
S
N
S
N
N
-
SEL
e
Z
N
S
N
S
N
S
λ
Şekil 1. Serbest elektron lazerinin elde edilişi
Şekil 4. Tipik serbest elektron lazeri için demetin
salınım ve ışınımın spektral karakteristikleri
Şekil 2. Tipik sinkrotron ışınımı için demetin salınım
ve ışınımın spektrum karakteristikleri
Şekil 3. Salınım modunda (O) SEL oluşumunu
gösteren düzenek
Şekil 5. Değişik sinkrotron ışınımı ve SEL
projelerinin enerji-parlaklık dağılımındaki yerleri i
Çalışmakta Olan
SEL’ler
λ (µ
µm)
σz
E
(MeV)
I (A)
N
UCSB (mm FEL)
Korea (KAERI-FEL)
UCSB (FIR FEL)
Osaka (ISIR)
Bruyeres (ELSA)
UCLA-Kurchatov
Stanford (FIREFLY)
Maryland (MIRFEL)
Beijing (IHEP)
Darmstadt (IR-FEL)
Tokyo (FEL-SUT)
Duke (Mark III)
Standford (SCAFEL)
Orsay (CLIO)
Vanderbilt (FELI)
BNL (ATF)
ANL (APSFEL)
Italy (ELETTRA)
Duke (OK-4)
DESY (TTF 1)
340
97-150
60
40
20
16
15-65
12-21
10
6-8
5-16
3
3-13
3-53
2.0-9.8
0.5
0.385
0.2-0.4
0.1947
0.109
25µs
25ps
25µs
30ps
30ps
3ps
1-5ps
5ps
4ps
2ps
2.5ps
3ps
.5-12ps
0.1-3ps
0.7ps
6ps
0.65ps
28
1.6ps
0.5ps
6
6.5
6
17
18
13.5
15-32
9-14
30
25-50
32
44
22-45
21-50
43
50
354
1000
800
233
2
0.5
2
50
100
80
14
100
14
2.7
0.2
20
10
80
50
100
184
150
35
300
42
80
150
32
30
40
25
73
50
80
40
47
72
38
52
70
648
2x19
2x33
492
λ0
(cm)
K (rms)
7.1
0.7
2.5
1.6
2
0.1
6
1
3
0.8
1.5
1
6
1
1.4
0.2
3
1
3.2
1
3.2 0.7-2.5
2.3
1
3.1
0.8
5
1.4
2.3
1
0.88
0.4
3.3
2.2
10
4.2
10
0-4
2.73 1.17
Hızlandırıcı
tipi ve SEL
Modu
EA, O
RF, O
EA, O
RF, O
RF, O
RF, A
RF, O
RF, O
RF, O
RF, O
RF, O
RF, O
RF, O
RF, O
RF, O
RF, O
RF, O
SR, S
SR, O
RF, S
Kurulmakta olan SEL’ler:
Florida (CREOL)
Rutgers (IRFEL)
Moscow (Lebedev)
Novosibirsk (RTM)
TJNAF (UVFEL)
Rocketdyne/Hawaii
Harima (SUBARU)
ANL (APSFEL)
BNL (DUVFEL)
Frascati (COSA)
Duke (VUV)
DESY (TTF2)
SLAC (LCLS)
DESY (TESLA)
355
1.3
0.13
8µs
140
25ps
38
1.4
100
20ps
30
0.25
2-11
20ps
98
100
0.16-1 0.2ps
160
270
0.3-3
2ps
100
500
0.2-10
26ps
1500
50
0.12
1ps
440
150
0.1
6ps
230 1000
0.08
10ps
215
200
0.01-1
1ps
1000
50
0.006 0.17ps 1000 2500
0.00015 0.07ps 14350 3400
0.0001 0.08ps 35000 5000
185
0.8
50
20
35
3.2
4x36
9
72
3.3
84
2.4
33.65 16.32
864
3.3
256
2.89
400
1.4
4x32
12
981
2.73
3328
3
1200
5
0.1
1
0.8
1.6
1.3
0.2
8
3.1
1.2
1
3
0.9
3.7
4.2
Tablo 1. Dünyadaki mevcut ve kurulmakta olan SEL laboratuvarlarının bazı önemli parametreleri
EA, O
MA, O
MA, O
RF, O
RF, O
RF, O
SR, O
RF, S
RF, A
RF, O
SR, O
RF, S
RF, S
RF, S