£bRLA

Bajqullanb D P.
£bRLA
Qaracaj OBlnaslzdat
Mikojan-$axar
19 3 5
Байкулов Д. П.
СТИХИ
k < jp .
2 5Т0-Л
I Ка'оачаевв-Черкесская J
!
ОБЛАСТНАЯ
|
БИБ ЛИОТ Е К V
I
К ароблнациздат
Микоян-Шахар
19 3 5
Mikojan-Saxar
OktjaBrnb sen Baqalb gasbsa,
Tav elleni ortasbnda ornalbB,
Qaracajda $аць golnu Ba§bsa,
Xar Bir i§in segylm ezca quralbB.
Qarajma da seni e sg en i§ine,
Ken ?о 11апь caea-gorta Barasa,
Kynden-kynne aijae Barqan kycyne
Кев xalq seir Bolad, kelie qarasa.
Tav tyeynde ariv tyzny tolturim,
Qarbq golda quanc в1а olturuB,
Mutxuz gerni §ьв1а в1а garbtdbn,
Kergenlege sen kycyny tanbtdbn.
Qbltbraqan mijik, ullu qalala
Куп ^апьпа terezelerin keriB,
Tyrly-tyrly oquv yjle, §kolla
QurtuBUzqa oquv, Bilim nyr вепв.
Oramlarbn gasanalla $ага§ьв,
Qaraqaniib gingileri qamarca.
Klass gavla ters nietde qara§bB,
Kezlerinden qan fblamuq tamarca.
Avruqannb Baqqan yjle icinde
Nenca ?yzge qanat salbB ijelle.
0 1 qaumla seir в о 1и в'к у су п е,
Sana qonaq во1иг1агьп syjelle.
Tegeregin altbn, kymy§ tavladb,
„Keligiz" dee auzlarb acbla.
Bu gurtlaqa ala ullu savqadb,
A§bqqandan eajlbqlarb cacbla.
Ariv ijis etgen salqbn terekle,
Butaqlarb salqbnlbqca £ajblbB.
Bajlbqnb Bir ва§ь Bolqan cegetle,
Eteklerin seni ysyne qajbrbB.
Iclerinde ara mylkde akbla,
Kolxozlada saeancbla, malcbla,
Ken dunjanb farbqlbqbn kerelle,
Kerti golqa ^yz-min sav qa Berelle.
Kymy§ kieik век aqarbB suvlarb
Atlam sajbn ?аць kijim kijelle.
Minitavnu altbn, kymy§ tavlarb
Bblaj ajtbB sana salam ijelle:
— TermileBiz seni ysyne earbrq a
BasdbrblbB mbndan к ев п у turalmaj,
С апь $o lqa qatb§majbn qalbrqa
CbdamaBbz ma§inala quralmaj.
£ete kirsin temir gol icieizge.
Biz d a x a l q q a a c a jb q kezyeyzny.
Seir b o Iu b q a lb s a kycyeyzge,
E s ijie anblasan sezyeyzny.
Sanlarbfibf (jbtnbldasbn-kerilsm,
К е в zawodla icieizde quruluB.
Bizden sana altbn sav q a Berilsin,
Sosialist ^olda сагхь вигиЫв.
Bizde eardb savlaj xalqqa ^ararbq,
Syjgenini qbzqanmajbn Berireiz.
Sense Bizge ie b o I u b qararbq,
Alaj etsen, Biz da seni kerireiz.
Alaj ajtbB BarbSbda qarajla,
Bek а§ьц ьв saBbrlarb Cbdamaj.
„ K e le s e “ deB ala seni marajla,
A lqbn kieik raxatlanbB turalmaj.
Ajtcb endi sen kelyne kelgenni!
Kelecime ne desen da ajtbrma.
Keltyrt sbjbn sana sav q a Bergenni,
Men da вагьв xapar ajtbB qajtbrm a.
— Ajhaj, ajhaj ajtajbm kelymdegin,
Bygyn sizden Bi r zatbmb д а§ьгш ат.
Birisida ketmejdi ^yregimden,
Endi alaj кев zamannb а § ы т а т .
Saqb§ etsen, век sae ijm e em £a§ma,
On дь1 Bolad men d u n ja q a tu v q an lb .
01 t a v la q a qurc kieik qadav ta§ma,
Qa§ Bolsam da Bblaj e sy e Barqanlb.
Bek Bileme men Kawkaznb xalbSbn,
Artbqsbzda kesiBizde tavlanb.
Xazbrlajma em kycymy BarbSbn,
Qarblbrca ^yrekleri gavlanb.
Unutmajma, век esimde turadb,
Andan mermer, altbn, kymy§ albrqa.
Meni iem ana plan quradb,
Amal goqdu апь etmej qalbrqa.
Ca^brblqan xaznalanb taearca
Texnikanb yslerine sallbqma.
Zawodladan eteklerin давагса
Uzajmajbn men qoluma allbqma.
Tavnu tyeyn elija в1а te§erme,
© zenlerin temir ^oldan аМыьв.
Kerek ?erge §axar yjle te§erme,
BarbSbna i§ci kycny saldbrbB.
Bol§ewikca Ba§Cblbqnb ^yrytgen,
Qavlanb da suvda tuzca eritgen,
Sav dunjaqa exdemlikni kergyztgen
Sowet wlast, kompartija iemdi.
Kece kyn da meni qolqa
© sdyryrge tamam kycny
О в к о т , ispolkom icimde
Kynden-kynne ken planla
alqanlaj,
salqanlaj,
turalla,
quralla.
01 planla ?a§av в1а Birgelej
T a v la q a da kycly teren sinenlej,
T o x d av Bolmaj tola, Bite Baradb,
Kerti i§de alcblbqnb aladb.
1935 9.
Саць colda
Temir Biiqov сась1ьв,
Bo§lannandb qoluBUz.
Erkinlikle ась1ьв,
Kenerildi ^ o Iu b u z .
Belden Basxan gykleni
Endi kenne tbjaebz.
Buqulannan mylkleni
Ullu mylkge эдавьг.
Tegeregi во§1апа,
TavlarbBbz kerildi.
Ezilgenle xoflana,
К е в savqala Berildi.
QbjblbB Biz Bir gerge
Qurc qalala qurqan Bbz,
K e lt y r y e m y lkny e r g e
Q anb f o l q a BurqanBbz.
I^ieizni B in e § iB ,
Birden tutuB alaBbz.
Arbmajbn kyre§iB,
Ana qanat salaBbz.
Qarbq golda $a§narqa
Endi zaman getgendi.
Esgilikni ta§larqa
Oktjaer Begitgendi.
7
K olxozlaqa gbjblbB
Urunnanla i§lejle.
„ E n d m y lkd en tbjblbB
Biz zaiiqluBUz" dejle.
Kulaklanb earbnda
Klassnbca сасавьг,
Partijanb (jolunda
Xar Bajlbqnb асавьг.
1935
Kirow poqdu
I§i,
qastb,
kely
BajlanbB,
Savlaj dunjaqa
saqb§ etgen,
Em s a e ijlik d e n
a jb n b B ,
Kommunizm
^oluna ketgen.
Qer ysynde
B o lq a n gurtlanb
QbzartbB,
nyr s e e i e
Ba§larqa,
8
Adam qan
emivcy qurtlanb
C u q u n qojmaj
uatbB ta§larqa.
1$ ва§1ав
teerennen kynynde
Leninci Bajraqda
sajlannan,
Ullu tbrnaqlanb
tyeynde
Qa§brtbnlaj
i§leB ajlannan,
Sbjlb Stalinni
£olda$b
B o Iub дапь g o lq a
kyre§gen,
Leningrad oelastnb
Ba§cbSb
Esin i§ci xalqqa
yle§gen.
Kirow folda§
eldy,
qoradb.
£ o q d u ol endi
dunjada,
Klass gavu
апь maradb,
Т ав ty§alsaq dee
xar qalajda.
Terrorist gavlanb qolundan,
ol xalide
е 1ув
ketse da,
Kommunizmni
tyz golundan
Kim tbjar
Bizni ne etse da.
£avn u ana qolundan kelmez,
Biz Bytynda
kycly BoliirBUZ.
Neda
Bir iijiBizden B0lmez,
Birle§gendi
Bercli qoluBuz.
©sgendi
mazallb
zawodla,
10
М щ -тщ
tyrly carxla ajlanbS,
Bizge kerekli
Bolqan zatla
Bol§ewik 90 I в1а
ва]1апьв.
Qara Sovet
Surtnto serine,
Qallaj кев
qalala
qurqanebz;
£ o l Bermej
gavlanb Birine
Qurtnu ma§inaqa
BurqanBbz.
01
qaumnu
art tblpuvu
Tamaqdan
Cbqarqa
^etgende,
Q b sx a ^etia
ахьг soluvti
QaBbrbna saqb§
etgende.
11
Terrorist gruppala quraB
Entda Bizge
Bir ders
Berdile.
Urdula ese
апь шагав,
£etgen kynlerin’a
kerdyle.
Bir kyre§de
xorlae uatsaq,
Bir ва§ха kyre§ 50 I
acalla.
©lym taea
вигив suvutsaq,
kerlerinden
угкув qacalla,
QacbB'a
qa'ajqa earsbnla,
Endi jo q d u
в а г ы ^ollarb.
Em ах ы
во§а 1ьв qalbrla,
Y z y ly B
uv cbqqan qollarb.
12
Esieizden ketmez
Kirownu
Kawkazda al
sjezd etgeni,
Qanbn-qanbn ajamaj
i§lee
01 kynlede
i§ tyzetgeni.
Kawkaz tavlanb
eteklerin
QaBxan ellede
i§ qurqanb,
Totlanbn turqan
gyreklerin
Ken, garbq dunjaqa «
Burqanb.
Qoqdu Kirow,
Bizni qojqandb,
Ornunda
кев minle
lururla.
Klass ?avu
апь sojqandb,
Ala
fan
soluvda
ulurla.
Leninsiz Leninni colu в1а
©xtemleniB вагавьг
Sen k e rg y zg e n 9 0 I в1а,
£ а ц ь dunja quraBbz
К е в Birle§gen qol в1а.
I§ni Birden alqanlaj
Qar§cblbqnb сасавьг,
Ana kycny salqanlaj
Ken gollanb асавьг.
BegitiB kolxozlanb
Mylklerin da kergenBiz,
Ус $yz min traktornu
Ellilege BergenBiz.
Kl^ss £avnu tblpuvu
Tamaqbna getgendi,
Bite earad soluvu,
Qa§ar kyny ketgendi.
Qar§cblbqqa al Bermej
Савхап1апь tbjaBbz,
Bolsewikca Biz erlej
Qaelaibna fbjaBbz.
Suvda, gerde, xavada
Biz qajqbSbz gyryjeyz,
Ajbrmajbn Barbnda,
Be k garbqdb kelyByz.
Osujatlarbn ga§avda
Вагь toluB Baradb,
Elde kolxoz qurav da
Ba§ orunnu aladb.
Dunja eki ве1упув,
Kyre§ qbzbv Bolqandb,
I§le acbq кегупув,
Xalq qozqalbB qalqandb.
Seni qojqan osujatbn
Col Ba§C blbq Beredi,
Xar Bir i^de muratbn
QurtiiBUznu keredi.
©xtemleniB вагавьг
Sen k e rg y zge n gol в1а,
Qanb dunja quraBbz
Кев Birle§gen qol в1а.
1934
Dbrbncb tbsbrbvnu сьгь
Cbq k e e e r g e i§ge kiria Ba§lajBbz,
Eri§ivny kycly etiB Birgelej;
N aqbrd an b ojunnu da ta$lajBbz,
yie^iniB d b rb n laq a kirgenlej.
Ara golqad Bizni eter i^isiz,
Ba§xa дагь Bir zatxa da ketmejin,
l§ge cbrmav boIub qalmaz kisieiz,
QojmaBbz Biz ullu mylkle etmejin.
........................................................ .
.....
C an b z k o lx o z Berdi Bizge tyzlykny,
A rtbqlbqnb, zalimlikni qaldbra;
U run nanla quanbrca kenjikni,
Sosialist (joluBUznu saldbra.
Qa§av taedbq b u gollarib ysynde,
Adamlaqa earbBbzda sanala,
Ki?inida Bolm aqanca esinde,
К ев savqala ysyeyzde qbzara.
Ma b u golnu qatb tutue, tenierim,
Bek ^arbqlb b o I u b i§ni alajbq.
Meni в1а eri§irik, р е ц е п т ,
I§ieizni erlej в о§ав qalajbq!
CalqbCbla calqb tarta kelelle,
Biz da syrye qatlarbna cetejik,
Bek qadal bB, g u l d u z kieik geeenle,
Udarnikca demenili etejik.
Q o lu B U zq a senekleni alqanBbz,
Xar kimnida eter i§i allbnda;
Esgilikni еШв k e rg e salqanBbz,
Qan,b ga§av Qyrekleni Barbnda.
I$lev в!а keltyrylsyn sbjbBbz,
©ssyn B i z n i kolxoz, alqa atlasbn;
01 £a$avqa tambrlanbB nibjbBbz,
Qartblbqla icieizden cartlasbn.
Q a r ty B y nde Bir с е в ва§ь qalm asbn,
Sbjlb atnb Bizden ki§i alm asbn;
Q b^xa Bicen az da dbkgb Bolmasbn,
Hajda qadal, ketiB Barad к у г у в у г !
Culduzlansbn bu gurtlanb xar geri,
Xomuxluqla artxa qalsbn век keri;
Е г ф в ulluqa, gitgege deri
Hajda qadal, ketiB Barad kyzynyz!
Eri§meklik orun alsbn, kenersin,
Alcblbqnb Ba^xalaqa Bermesin;
Du§manlanb gyrekleri erisin,
Hajda qadal, ketiB Barad kyzyeyz!
Malcblbqnb entda kycly etejik,
A lqa ketgen qaumlanb getejik;
Ara mylkny tambrlarbn Begitejik,
Hajda qadal, ketiB Barad kyzyeyz!
KolxozlanbB BO§aj ketdi elieiz,
Quanclbdb endi Bizni kelyeyz;
brgbSbzdb sosialist gerieiz,
Hajda qadal, ketiB Barad kyzyeyz!
BoranlatbB ullu su v u q getginci,
K ek gerleni ol sarqaltbB ketginci,
Qbsxasb dbrbnlanb ciritginci
Hajda qadal, ketiB Barad kyzyeyz!
Azretden ylgy alb
Bostanlanb Azre
„Qbzbl t a v q a “ ki
Qarbq, melxum 9;
01 kolxozda k e r g c u u i .
17
Qalaj arivd nizamb,
Xalqqa ylgy aldbrad.
Eter i§in, век tutuB,
Ma§inaca Bardbrad.
Xar Bir i§de mardasbn
Artbq etiB tolturad.
Kulaklanb-^avlanb
£yreklerin sbndbrad.
01 saeanda, Bicende
Cagada da ky re?ed ,
Eter i§in век tutuB,
yiy^lege ylesed.
Zwenosu xar kimden
I$ni alqa Ba§lajla,
Qarbq boIub kelleri
Erlej etiB BO§ajla.
Eri§elle negerle
Апь etgen folunda.
I§lerge va вагьпь
Sautlarb qolunda.
Calqb calqan zamanda
Kynde ganb tartxandb.
On segiz ga saeanna da
Syrye urluq atxandb.
C agad a va Bir kynde
Ondan Bir g a ?ete ed,
0 1 ‘a апь qadalbB
Allaj eki ete ed.
Ceti kynny alqaraq
Calqb i§in Bitdirdi,
0 1 kesini zwenosun
Udarnikle etdirdi.
I§lej ketie вьИы da
Tert gyz i§ kyn alqandb,
Bu дьГа oktjaerqa
Allaj Biri Bolqandb.
Tilsizligi qorqutmad
Cahilligin ta§larqa,
Апь tili acbldb
Gazet oquB Ba§larqa.
Tutu§sa da gegeedi
Ki§i tenlik etmezca,
Bir i§de da Azretni
Adam xorlae ketmezca.
Qumu§ elde ga§aqan
Kolxozcula Barbqbz,
Udarnikca i§lerge
Andan ylgv albqbz.
1934
Terezede Stalin atlb kolxoz
(Sowetleni Behind sjezdinde)
Qaracajda alqbn t u v q a n g u l d u z d u ,
Ва§сь-ва§сь Birigi§iB gbjblbB;
Kulaklanb ol c a c b r a t d b - B u z d u ,
Qan emivcy kir dunjadan tbjblbB.
Partijanb nietin tyz апь1ав,
Qeti £ь1пь mbndan alqa Bilgendi;
Ojum alsbn e§itgenle tbnblae,
Bu sjezd ge Bblaj ajtbB kelgendi:
„Bajqa, Bijge i§legenni ornuna
Endi eygyn kesiBizge i^lejeiz,
Qatb qaqbB kapitalnb Burnuna
Sosialist eajlbqlanb kyclejeiz.
Kereklieiz BarbSbda taBblbB,
AllbBbzda xazbr b o Iub turadb;
Esgi, cirik adetle da ?авь1ьв,
Ara mylkge кев xalqlanb Buradb.
Klass ?avnu qar§Cblbqb tbjblmaj,
y ig y Boldum men urunnan ellege;
Bir k e z y v g e kece y jg e ^bjblmaj,
QadalbSbB ky cn y saldbq $erlege.
Dunjaqa men ?апь tuvqan kynymde,
Maldan, mylkden век qarbvsuz teBredim
К е в eri§dim saqb§ etie yjymde,
Alaj в1а ki§ige al eermedim.
01 seBeeden esye alqa atladbm,
A ra m y lkd en ва§ха kelmej esim e;
X o m u x la n b B ,,tb n c a jb r q a “ Bolm adbm ,
y i g y Berie, кевпу qo §d u m kesim e.
Kolxoznu Biz demenili qurqanBbz,
Sbrtla sajbn таИагьвьг ве1упув;
Encilikni ara golqa BurqanBbz,
Ariv ylgym xalqqa igi кегупув.
Bar da qara tuar qo§nu xalbna,
Sanlarb da minle в1а tergeled;
Qblqbianb em qojlanb вагьпа,
Mekamlarb ^ьНыа^ьв keryned.
Uaq t el y k y n d e n - k y n n e к е в boIub,
Qerieizni savlaj m a l d a n a l d b r d b q ;
I§ieizge B o l § e w i k c a Biz q o e u B ,
Nenca $erde ferma Bavla saldbrdbq.
Malb^bzca yjle emda mekamla
Kynden kynne xaman esye Baralla,
Seir bo Iub nenca ferden adamla
Bizge kelie bu ©symge qaralla.
Kulturalb qo^larbBbz quralbB,
Tytyn, ?а1ьп qo§ladan da cb qqan B b z;
Udarnikle Bol§ewikca qadalbB,
Mutxuzluqnu qoratxanBbz, pbqqanBbZ.
Kolxozcula ga§av i§de ^оИагьп
Em garbqqa, em kyclyge eurdula,
I?ge salbB yrennen веге qollarbn
S SSR -ge eelgili kyc q u r d ul a .
Апь kieik ы ь б х ь п ь ^anbndan
Stalinni ajtxanbna ^etelle;
Zorluq dunja ketiB anda Barbndan
Ara mylkde erkin a$av etelle.
!§legenle kemsiz ullu quanbB,
1§ kynlege kereklisin taealla;
Olsuz ?a§av Bolmazbna inanbB,
Eri§ivde erlej i§ge саваИа,
Bizden ylgy а1ьв savlaj eliBi'z
Xazna qalmaj kolxoz b o I u b qaldbla;
Bek garbqdb em quanclbd kelyeyz,
Ara mylkny tyB xunasbn saldbla.
Qeti^elle udarnikle-gigerle
Ara mylkny kycly etiB saqlarqa;
Qo§la sajbn malqa usda cemerle
Sosialist makblbqnb gaqlarqa.
Qara anda Coculanb Zekege,
Qajculuqqa tamam kycyn salqandb;
Alcblbqnb gieermejin eirevge,
Talaj kere maxtav ecle alqandb.
Bajblanb Ierahim da
Qblqblada ва§сь b o Iub turadb;
Bir Cbrmavluq keltirmejin xamanda
Tamam esin gblqblaqa Buradb.
А п ьса
Eri§ivge Qogur da век
Qetgen i§in qanat salbB
Bytvnda век gercilikge
Bol§ewikca gerge urluq
qadalbB,
Bardbrad;
uzalbB,
saldbrad.
U darnik— Bajramqullanb M agom ed,
FermaBbz ma malcblbqnb tutadb;
Mai kytyvde ki§ige da al Bermed,
Kemlikleni giger xalda Butadb.
Ala
k iB ik
I§ni
kerti
век ke e d y le maxdavlu,
garbq g o l q a Burqanla;
Qigerlikden Birda Bolmaj toxdavu,
Ara mylkny demenili q ur q an la .
K o lx o zd a q b tb§bibvla Birle§iB,
Sosialist ece§ivny sajlajla;
01 ?a§avnu adetinde tille^ie,
£azdan qacxa deri tyzde ^ajlajla.
Syt fermaebz Bytyn kycly Bolqandb,
Bir ki§ida ana tenlik etmezca;
Qbralqa da вогс1агьвьг tolqandb,
Bizni syrye endi ki§i ^etmezca.
Qyzle в1а uaq tely semiriB,
Ojnajdbla qujruqlarbn qajbra;
Esgilikni BO§aj ketdik kemiriB,
IciBizden klass gavnu ajbra.
Saean syrsek, oqla kieik вагавьг,
Qerieizni Bytev Betin qaraltbB;
C alqbq a da allaj kycny salaBbz,
Suqlannandan ^yrekleni taraltbB.
Birlik kycny tanbtxanBbz gavlaqa,
Qyreklerin tambrbndan sbndbrbB;
Minle в1а malla о д ь в tavlaqa,
l§ieizni Bol§ewikca tbndbrbB.
S e z Bereeiz entda kycly Bolurqa,
K olxozcula Bir aqblda turu§im;
QoluBUznu qatb tutuB parbrqa,
Encilikni ara mylkge виги§ив“ .
1934
q.
23
„Bolsewik" kolxoznu fermasbnb
ineklerini tarbojbvlarb
Inekle:
— A x ija ,1 qajrb Barasa,
BuruluB da qaramaj?
Tyzge ketie qalasa,
QuquBUzqa qaramaj!
Partijanb ^anbndan
Sense Bizge keleci,
Qa§brblbB turma da,
Aqblbnb giBerci!
Axija:
— Ne kerekdi, ne dejsiz?
Tbjmacbqbz folumdan,
Barbnada ^eterge
Kelmejd meni qolumdan!
Inekle:
— Sense Bizge ielik
Etgen eygyn ва§сьвьг,
Nek kermejse esgerie,
Bo§alqandb а§ьвьг!
1 Partorgdu.
24
Axija:
— Ho-ho endi qajqbrmaz,
Kbrdbk urim keledi,
Menden qalqan qaum da
Sizge aqbl Beledi.
Inekle:
— Bizge qalaj qarasan,
Alaj xajbr albrsbz:
Bygyn otla desen’a,
Malsbz b o Iub qalbrsbz.
Batmaq b o Iub o rn u eu z,
Kyreimejin turadb,
K o l x o z q a ki$i esin
Senicatnb Buradb?
Icieizge BujuruB
Q oturlan b qo§asa,
£ u q etalmaj qalbrsa,
Artda guque во§аьа!
In icge rge n d Belieiz,
Syt da aqmajd emcekd-in;
Qatbmajdb kelypyz,
Q ajqb B asxand gy re k d e n .
Buzovcuqla tojalmaj,
Kezyeyzge qarajla;
TynylyB da qojalmaj,
„Syt i c i r dee gblajla,
Majna zawod Buqala,
Tyrsynleri Buzulqand;
Batmaq boIub sbrtlarb,
BorBajlars qbjblqand.
I
Axija:
— A^bqmaqbz guzaea,
Zaman aldad keresiz;
Men Bitdirmez i§ fo q d u ,
Xalimi da eilesiz.
Q otur guqsa aladan,
Andbz Bardb, guvarBbz;
0 1 avruvnu kyre§sek,
Sizden кегще quvarBbz.
B y g y n sizrii unutur
KeBdy meni i^lerim,
QalanbBmb turadb
GeBenlerim, ti§lerim?
Ornuquznu kyrerge
Adam getmej qalqandb,
Ba§xa i?le к е в b o Iub
Esieizni alqandb.
Ewdokimow ?olda$xa
Pismo fazqan zamanda,
Salqan edim men da qol
Kyre§irge xamanda.
Endi Bygyn qarajbq,
Апь tolu etejik,
01 ajtblqan sezlede
Kelygyzge getejik.
Inekle:
— Majna qalqan fermala
yigylylle kergenne,
01 qaunnu qatbnda
Biz getgeneiz elgenne.
Keltirt Bizge Bicenni,
Erkin Bolsun а§ьвьг;
Bek quanclb $az ajqa
Ojnae Cbqsbn ва§ьвьг!
Arivlansbn
Batmaqlarb
Tanna deri
Qatalmajbn
BavuBuz,
kyreliB;
turmajbq,
sireliB.
Axija:
— 01 i§leni eterge
Bygyn kelmez qolumdan,
Bo§ sele§iB tbjmaqbz
Meni Barqan qolumdan.
Kereksizni кев дап§ав,
Qekirmegiz kesime;
Alaj ete tu rsa q b z ,
Almam sizni esime.
кшш яяшаиипиши ш
l§ni qatb zam anbd,
B y g y n sizni kerelmem;
Tausulqan Bicenni
Qerden qazLB Berelmem...
Alaj ajtbB olsaqat
Axija да11ав ketgened,
Inekleni-mallanb
Вагьп mbdax etgened.
Bek c am lan b B вагьэь,
Keflerin da ta§lalla;
Kekkoz ulu Axlavqa
Bblaj ajtbB ва§1а!1а:
Inekle:
— MaxtaB turma sen Bizni,
I§ni tyzyn да§ыьв!
Pismonu va ijgensiz,
Krajkomqa а§ыьв.
Sen da ana qol salbB,
Toltururma degense;
Quqlae turma во§ипа,
Kycly sezny Bergense.
Endi B ygyn qajqbrrnaj,
Oramlaqa sinense;
Bizni atbB ta§aqa,
Me aqblqa kirgense?
Barmbd senden Bir madar
Bu tilekni albrqa,
Alqa etyB keterca
Bizge qanat salbrqa?
Malcblbqnb ysynden
Stalinni sezlerin
UnutuBmu qojqansa,
Acblmajdb kezlerin?
Axlav:
— Bara Barsa i§ieiz
Tyzellikdi allbna,
Adet-$ofliq ten b o Iub
Fermalanb вагьпа.
Bir tae ty§gen zamanda
Men da qaraj в а г ы т а ,
Bblaj turmaj xamanda
Bir goruqqa salbrma.
Bu xallanb £а§ыьв
Ki§igeda Bildirmej,
Bygyn Бавьг etigiz,
Elni eeri kyldyrmej...
Alaj ajtbB muruldaB,
0 1 da да11ав ketgened;
О в к о т ijiB alaqa
Eki adam getgen ed.
Quandbla inekle
0 1 ekisin ke rgenlej,
„Xapar ajtbr Bizden“ deB
Qyrekleri Bilgenlej.
Inekle:
— Xo§ keldigiz, qonaqla!
Biz kysegen kynlede.
Tarbqbvla keBdyle,
Bu siz kelgen gerlede.
TarbqaBbz kyn sajbn,
Апь Birda Bilmejle.
Axija в1а Axlav’a
Tilesek da kelmejle.
SuvsaB Bolqan zamanda,
Тигив su v q a syrmejle;
B e tg e deri Batmaqqa
BatbB tursaq, kermejle.
Sytyeyzny qojmajbn
Вагьп sbqbB alalia.
Buzovcuqla tojmajbn
Bek ac b o Iu b qalalla.
Bu zatlaqa aladan
Quq cbqmazbn sezgenaiz.
Ajta-ajta xar quru
^ . a n b B b z d a n BezgenBiz.
Ne sowetden adamla
Bizni goqlaB kelmejle,
Ferm alanb goluca
N eda aqbl Belmejle.
Xar kyn sajbn Bir ва§ха
Syryvcyny salalla,
Bizden xapar аЦьпсь
Ala ketiB qalalla.
Zootexnik kelse da,
Bu xallanb kermejdi,
Вагьп tolu Bilse da,
Bir Bolusluq Bermejdi.
Bolu§uquz siz Bizge,
QaBbl-etie tilekni;
Y sy e y z g e tegylsyn
Acbqlbqb gyrekni.
Majna qalqan fermala
Kynden-kynne caqalla,
Kegetleri вагьпь
Erkin b o Iub aqalla.
Uzajmajbn ekigiz
bzbqbzqa qajtbrsbz,
Tarbqbvnu qaldbrmaj
Siz kolxozda ajtbrsbz.
UmutluBuz o lsaqat
Udarnikle $eter dee,
Bu Bolum nu k e rg e n le j
Bir madarla eter dee.
01 ekisi:
— Sezde ullu a j t bl b B ,
I§de guqlae qalqansbz;
Sizni ki§i eskermej,
Апь ycyn Bolqansbz.
Bu amanat sezygyz
Esden ketmez tolquncu,
Em tbnclbq da taemaBbz
01 вагьэь Bolquncu.
Siz ajtxannb qaldbrmaj
Biz kolxozda syzerBiz,
Udarnikle ajbrbB
Ferm aqbzqa tizereiz.
Kesigiz syjgen xalqa
Saldbrmajbn qojmaBbz,
Biz qadalsaq вагьвьг,
Betini va fojmaBbz.
Malcblbqnb esymyn
Artxa tbjbB turmazqa,
Partijanb доПагьп
Ters дапьпа Burmazqa.
BorcuBuzdu unutmaj
Апь esde tutarqa,
Bu i§ge cbrmavlanb
Qanatlarbn Butarqa...
32
Alaj ajtbB ekisi
bzlarbna qajtdbla,
O lsaqatdan kolxoznu
QbjbB xapar ajtdbla.
K olxozcula ujala
Тигив onov etdile,
MbCbmajbn o lsaqat
F e r m a q a dee ketdile.
Arivlalla fermanb,
Acbq boIub gyrekle;
Bek quanbB ва§ 1а 11а
0 1 tarbqqan inekle.
.
Axlav Bla.A xija da
Tersliklerin Bildile:
4Ters BolqanBbz, kecigiz,
AjbB B izded" dedile.
1935
Kolxoz Cbjbn
Qigit ?bjbn
Bir aqblda
Erinmejin
Isni Birden
Bol§ewikca
Alqandbla.
Kerti g o lq a
Qadalb§bB,
Toxdamajbn
Uzalb§bB,
Ana kycny
Salqandbla.
Ala Birden
etgenni
Ariv кегув,
Aqbllarbn
Аца ве1ув
Qa§ajdbla.
Ara mylkde
Rbsxb etie,
Enci goldan
Вагь ketie,
Endi kerti
Bol§ewikge
U§ajdbla.
Ullu, gitfe
BarbSb da
Kir dunjada
Toxdamajbn,
(^anblbqnb
Tutxandbla.
Turnalaca
Tizili§iB,
Bol§ewikca
Bu figitle
0 1 £a§avnu
Atxandbla.
Kyz gbjbnda
I§ tamada
Bujruq etiB,
Quanc xalda
I§ni ariv
Qyrytedi.
Ara mylkde
Bicen etiv
Bblajdb dee
Ellilege
Ariv yigy
Kergyztedi.
Aqsaqal da
Artlarbndan
SyryB getie:
„Tartbqbz" deB
£ o b b u etie
QbCbradb.
Anda Bolqan
Tulparladan
Qa§ qaumnu
Kesi в1а
Eri§ivge
Caqbradb.
Bu дь]ьппь
Adetleri
Bek arivdu,
Kergen adam
Biri qalmaj
Suqlanbrca.
Ojnaj -kyle
Quanc в1а
I:? etelle,
Quannandan
Xar Bir qajqbn
Quqlanbrca.
Ojunlarb
Kece sajbn
Em tojlarb
Kyz одьппь
Ke^lerin
Acadbla.
Aqsaqal
Ernda апь
Negerleri
Ojnaj-kyle
Mutxuzluqnu .
Cacadbla.
Anda Bardb
Tersge, tyzge
Qaravcula,
Ters qaum qa
„Tazir“ salqan
,,Onovcula“.
Anda Bardb
Qanic kieik
Ojnavcula,
Adetinden
Cbqqanlanb
Qojmavcula.
Kyz fbjbnda
Ertdenela
Bek ertderek
Udarnikle
Calqb bzqa
Casadbla,
Qaranbda
Dyry tyBde
Calqblarbn
Izlej ketiB
Kycden-Butdan
TaBadbla.
Qalqanla da
Caea-forta,
Birem-Birem
Tytyn tarta,
I§ge kiris
Teerejdile.
^ A lqa ketgen
Qaumlanb
Qeterge dee
I$ni Birden
Qatb tutuB
Sermejdile.
Solur kezyv
Qetgen zaman,
A§ a§arqa
Cekgen zaman,
Kitaelanb
Aladbla.
Cahillikden
Qutulurqa,
Carbq golqa
Burulurqa
Mbllbklarbn
Saladbla.
ErtdenBla
Cbq keeginci
Оьгьппа zaman
Qetginci
Caladbla,
Xansxa Bata.
Xar quruda
Muxollarb,
Qalqavlarb,
Xomuxlarb
Artxa qalbr,
Bblaj ajta:
„Calqbm duBBuq
Bolqandb da,
Belim Bir век
Talqandb da,
Sizge tenlik
Etelmajrna.
Uzaq ozub
Ketgensiz da,
Tyz ыахьп
Etgensiz da,
Syreme da
Qetalmajma“ .
Kyn qu§luqda
Вагь toxdae,
Calqblarbn
Erlej taelae,
Ertden azbq
Qaeadbla.
£a§ qaum da
Anda-rnbnda
QalbB ketgen
Xaegyklege,
Kijimlege
Caeadbla.
Anqan sora
Q o z q alb § b B ,
Seneklege
Uzalb§bB,
Dbrbn ?bjbB
Ba^lajdbla.
Calqbdaca
Qbrlaqannb,
Anda kieik
Ojnaqannb
Bu qulluqda
Ta§lajdbla.
0 1 Бевевбеп
(^brlaqanna,
Sbzqbrqanna,
Ojnaqanna
Ullu „tazir"
Saladbla.
Bir-Birde va
I?ge kere
„Tazir" saimaj,
„А гав “ Bergen
Kezyvle da
Boladbla.
0 1 i§ge va
Birda qalmaj,'
Qanbn artxa
Ki§i saimaj,
Qatbnla da
Keledile.
Q'git kieik
Bu qaum da
0 1 £bjarbq
БыьЫ агьп
yiy§lege
Beledile.
Kimleri da
Kelalmajbn,
I§ge kelyn
Belalmajbn,
yjde ^atbB
Qaladbla.
Sorsala va,
Агь-веп
Sbltav etiB,
Bo§ sez в1а
Ва§1агьп
„Aladbla".
I§ni alqa
Bo§aqanna,
Udarnikge
U§aqanna
Maxdav ecny
Beredile.
0 1 qaumla
Qigerlerin,
I?ge figit
Cemerlerin
Artbq sbjlb
Keredile.
Eri§ivny
Kycly etiB,
Bir-Birlerin
O z u b ketiB,
O zqan qaum
Quanalla.
I§ni alaj
Etmesele,
A lqa atlaB
Ketmesele,
Asxarbna
Inanalla.
0 1 xalili
Quanc в1а
I§lej turuB,
Eterlerin
Bo$ajdbla
Erlej игив.
Mbndan sora
Kimi so Iu b ,
Qyrekleri
Carbq
b o Iu b ,
Qarajdbla
©re turuB.
Qarasala,
Kec Bolqandb,
Kyn eatxandb,
Qaranbdan
Ki?i guqda
Tanbinajdb.
I§ eterge
Вагь Birca
Syjsele da,
Kecegide
Batxan kyn'a
Qarbmajdb.
Andan sora
Seneklerin,
Xar ne tyrly
Kereklerin,
Birer gerde
Asbrajla.
nUaq-tyek“
XaB^yklerin,
Cegyclerin
Em te^lerin
Апь kiBik
Qa§bralla.
Biri fbrlaB
Qaiqanla da
Eziv etiB,
Qo§xa савьв
TeBrejdile.
Qaranbdan
At golcuqnu,
©zen ici
Tar qolcuqnu
Qart qaumla
Kermejdile.
Alaj в1а
Ojnaj-kyle,
Qo§xa вагьв,
Qartbraqla
Qatar агьв,
Kimleri da
Ojnajdbla.
01 gbjbnnb
Kamsbklarb
Qart qaumnu
Tbncajbrqa
Qojmajdbla.
-----Qajda oquj,
Qajda gbrlaj,
I§lerin‘a
Birda qojmaj,
Bolgalbna
Qetedile.
Ken. sbrtlanb'
QbltbratbB,
Klass gavnu
QaltbratbB,
Bicenlerin
Etedile.
-----Mbndan sora
Qbjblb§bB,
Вагь i§den
Tbjblb§bB,
Bolqan zatnb
Keredile.
XbjsaBCi.la
XbjsaB etie,
Xar kimni da
I§ine kere
Tolu xaqbn
Beredile.
0 1 zamanda
l§legenle,
Kerti golnu
Kyclegenle
Quanc bo Iub
Qaladbla.
I$ge xizev
Boluvcula,
Xaman artxa
Qalbvcula
01 куп днав
Aladbla.
1931
Barlaq
Kerti ariv faj edi,
Suqlanbrca korgenne,
Qerni i§in esgeriB,
Ада aqbl Belgenne.
АИьп kiBik sarqalqan
Tyrly-tyrly saeanla,
Nartyk, Budaj daqbda
Ala kiBik qalqanla.
Qajnb дь 1ь gelinden
Агь-веп culqana,
Tenizni tolqunuca
Ьгдь tutuB Bulqana.
Anda дацьг Bir gercik
Kirli xansdan tolqan ed,
C bqan aqla qur§alaB,
01 q aralb B qalqan ed.
Mbdax edi alajb,
Acalmajbn tyrsynyn,
Syjmej edi icine
Adam kelie keryryn.
Qalqanlanb icinde
Qara edi Sbiatb,
BarbBbzda Bilgenca
„Barlaqdb" апь atb.
T e g e r e g i u§atmaj
QijirgeniB turdula,
Xapar getie, elge da
KeliB Bblaj sordula:
— Qajda sende syjymlyk
Mylkge qarbv eerirca,
©symyne acuvdan
Dert fyrekle erirca!?
Qar?jma da вейце
Qavrala keryned,
£umu§aq ariv etinden
Mant Ba§cbqla ilined.
Tyrly-tyrly kir xansla
Ilinnendi ysyne,
Bu dunjanb esym y
Ty§mejmidi esine?
Хоп§и1агьц Birle§ie,
© sedile ?ьИ ы ав,
Qajnb savlaj е гф в ,
Ba§cbqlarb qaltbraB.
Acbqlacb^xalbnb,
Bblaj nege qalqansa?
Kim qbjnadb Бапьць,
Qalaj mbdax Bolqansa?
Barlaq:
„Qar ketgenlej ysymden
Men da caqbB teeredim,
Kende qalmaj esymden
Ullu quannan edim.
Хагьг Boldum kerirca
Маца qonaq Bolqannb,
lzlegenin Berirca
Kelie urluq salqannb.
К ев saqladbm, kelmedi,
Meni iem syryrge,
Birda esin Belmedi,
Qalqanlaca keryrge.
Qaradbm men tijrege,
Kesim kieik gerlege,
Вагь esyB ва§1а11а,
Mbdaxlbqnb ta§lalla.
Qatblarb bu z u Iu b ,
Semizleri acbldb,
Qolla ода kerilie,
Urluqlarb cacbldb.
Caznb jarbq kynleri
А 1апь da garbtdb,
I§legenni tatbvun
Qa§av kesi tanbtdb,
Men'a qaldbm qatxanlaj,
Ki§i kelie qaramaj,
Kir x a n s la q a Batxanlaj,
Bir zatxa da garamaj.
Meni ijmej kenjikge
Taldbrdbla Belimi,
Bu i§lege terslikge
AjbBlajma elimi.
Meni iem i^lemej
Turuvcunu syjedi,
Bu tijrege xon§uqa
AcuvlanbB kyjedi.
Betim garbq Bolurca
B ir ie ge Bersegiz,
Seir b o Iu b qalbrsbz,
Artda keliB kersegiz“ .
1932
Germanija в1а SSSR-den eki isci
S SS R -li:
— Ajt golda§bm, tbUblajbm:
Birdi Bizni m u r a t b B b z ,
Acbq b o Iu b manblajbm,
Bolumumi aablajbm.
Qalajd ga§av xalbqbz?
Qeti^emidi galbqbz?
Qajrb Barad, acbq etci,
Sizni xar tyrly malbqbz?
Germanijalb:
— Sora esen sorqanbna...
Bblaj qajqb Bolqanbna
£ и ав etserri, gblarmbsa,
Kezym qandan tolqanbna?
Capbrblmajdb kelyeyz,
Basdbrblmajdb elyeyz,
Ajaq tyede qaladbla,
Kyre§iv в!а кевувуг.
SSSR li
— Birdi eizni muratbBbz,
Сапь dunjaqa qastbBbz,
0 syB , keltyrylye earad
Islee B a rq a n xar zatbBbz.
UrunaBbz Biz ьirden,
Qavnu quvuB icieizden,
ArivlajBbz ^urtuBuznu
Klasslaqa yle§inivden.
©sedile кев qalala,
Tolim danbl tyz talala,
Kynden-kynne tavla kieik
Syelelle toxanala.
Germanijalb:
— Bizde va г ь б х ь ojulue,
Xar zat sbrafqa gojulue,
Urunnanla, i§cile
I§lesele da sojuluB.
A§ taBblmajdb qarnbBbzqa,
Tbnclbq B o lma j sanbBbzqa,
Tyjyleeiz kece kyn da,
Kapek ty§mej ^anbBbzqa.
Qara tuean вазьв Bizni
Savlaj turqan geriBizni,
Ajaq lyBde qaldbralla
Biz ?a§aqan elisizni.
44
SSSR-li:
— Wlastnb qoloja a lq a n e b z ,
Kyre§iB ga§av salqanB bz,
I$ci xalqla, urunnanla
Endi qutuluB qalqanBbz.
Qurcdandb Bizni golueuz,
Ortaqa i§lejd qoluBuz,
Kynden-kynne alqa etye,
Andan da kycly b o Iu b u z .
I§siz qalmaj gurtueuzda,
Xar ne tyrly zatbBbz da
Qeti§iB, e sy B Baradb,
Xalqqa acbq atbB tz da.
Nenca min udarnik eizde,
I§ i§lennen gerlede,
Kynden kecege к е в bo Iu b ,
Quanc ullud kelyeyzde.
Germanijalb:
— Sav dunjaqa qbtlbq getdi,
Andan Beri кев дь1 ketdi.
Nellaj Bir faBrik, zawodnu
01 e§iklerin Begitdti.
Bar da qara Germanijaqa,
Дпь kieik Fransijaqa,
К е в million i$siz gatxan
Amerikaqa, Italijaqa.
SSSR-den qalqanlada,
Xar Bir tyrly qbrallada,
Qojla kieik sojlanalla
К ев i§sizle oramlada.
Elle, §axarla aclbqdan,
Teren gajblqan qbtlbqdan
Qutulalmaj turadbla,
0 1 qaranb gutluqdan.
S S S R -li:
— Allaj zatla SSSR-de
Tausulqandb век ertde,
Endi i§siz adam goqdu
Bu altb yly§ny Birinde.
Elle kolxozqa Burulue,
I§lege plan qurulue,
Esgi ga§avnu ta§lajBbz,
Qavnu Bol§ewikca urue.
Sosializm tyzlerieiz,
Xar Bir tyrly gerleriBiz
Traktorladan tolalla,
Qarbqdb Bizni kelyeyz.
Germanijalb:
— Qbtlbq anda aBZbratdb,
Malnb, mylkny to z u ratd b ;
I§lerin artxa BardbrbB,
Burzujlanb qaltbratdb.
I$ci xalqla B irle§elle,
Qavqa qar§b kyre§elle,
Kece kyn da toxdav Bolmaj,
Qbzbl qanla tegyselle.
Anda Bajla kycny salbB,
Min-min saBij ek sy z qalbB,
O ram laq a atbldbla,
1 Acdan qoBalm aj sojlanbB.
Fa§istleni azav ti§leri
Xalqnb ezmekdi i§leri,
I?ci xalqnb kynden-kynne
0 sy B Baradb kycleri.
Alaqa M OPR qarajdb,
Bolu§luq etiB qarajdb,
I§cile Birda suvumaj,
Entda kyre§ni marajdb.
Kyre§ qbzbvqa Baradb,
T oxd avsuz qan aqadb,
Burzuilanb uatbrqa,
l§ci xalq kycyn saladb.
S SS R -li:
— Sizni в1а Biz qarna;?Bbz,
Ajbrblmazca £olda§BL,z,
Tutdurcu Beri qoluuu,
Oqaj derge va во1шавьг.
M OPR-qa d e n Bolurqa,
Bir muratda tururqa,
Kapitalnb qbsdae gerden
Kommunizm qurarqa.
Kyre§ni qatb tutajbq!
Cbrmav xanslanb Biitajbq!
Ajlancb Beri, ekieiz
Сьгьвьгпь da ajtajbq!
Ekisida Birden:
Sav dunjanb kir xan slarbn uatbB,
Wlastnb Biz q o lu B u z q a albBbz,
Qer y sy n d e n kapitalnb qoratbB,
Z a u q lu q d a raxatlanbB qalbBbz.
Fa^istleni qar§cblbqda i§lerin
Umur etiB kezlerine qujarBbz,
QurutuB Biz ol qaumnu kyclerin
Вагьэьпь qanlarbna BojarBbz.
Birle§diriB million Bercli qollanb,
Artbqlbqnb sav dunjadan ta§larBbz,
Kycly etiB kommunizm gollanb
Bir bz в1а игиии§ив ва§1агвьг.
Во§а1ы1а artbqlbqla сась1ьв,
Andan sora qazavat da Bolmazca,
Ken dunjanb garbqlarb ась 1ьв,
Fa§izmni Buqusu da qalmazca.
01 kyn qurur i§sizlikni tambrb,
Xar zatbBbz plan в1а i§leniB,
Esgilikni £апьг qalbr qaBbrb,
Dunja вагь tyz gol в1а kyclenie.
Агь deri sen anda men da mbnda
Hajda i§le, hajda kyre§ qozqalbB,
Q a v q a qar§b turu§ajbq Barbnda
Leninci col ajtxan в!а uzalbB.
1934
Prizbwnikni auzundan
Prizbwnik dee atadbla atbma,
Qbjbrma eki £bl caqlbm ketgenlej,
Qar§cb turluq kelsin Beri qatbma,
Ва§ь cartlar Bizge guvuq getgenlej.
Caaxanlanb uatbrBbz вагьэьп,
Ekincide allbn Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz Biirun xarnxotlarbn u rm azcaV
Qblbcdan giti qurcdan da qatbdb
Men kesine вагьв kirir askerim,
QbZbl asker апь sbjlb atbdb,
Quanadb ol askerge gyregim.
Савхап1апь uatbrBbz вагьэьп,
Ekincide allbn Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz Biirun xarnxotlarbn urmazca".
1 S talin .
49
Bilim в1а xar Bir saribm ilenie,
ХагьНапы gavla саваг gollaqa,
Sautlarbm вагь kycly BileniB,
Biz minereiz qurc temirden atlaqa.
C a e x a n la n b uatbrBbz BarbSbn,
E k in cid e allbn Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz вигип xamxotlarbn urmazca"
Sautlanb qatb BajlaB Bellege,
Савхап Bolsa Biz allbna keteraiz,
Q o r q u v Bermej sosialist ^erlege,
Q u§ u c x a n c a s a v d u n ja q a getereiz.
Савхап1апь uatbrBbz вагьБьп,
Ekincide allbn Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz вигип xamxotlarbn urmazca“
S u v q a kirsek, caeaq kieik gyzeBiz
Ullu, teren em kycly tenizlede,
Kapitalnb golun qbsxa yzereiz,
Orun Bermej Bizni so w e t gerlede.
Савхап1апь uatbrBbz BarbSbn,
Ekincide allbn Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz вигип xamxotlarbn urmazca“
Xavada da qanatlbca исавьг,
Birgesizge toela, oqla keltyrye,
Sav dunjada tenlik golnu асагвьг,
Zalimlikni, artbqlbqnb eltyryB.
Савхап1апь uatbrBbz BarbSbn,
E kincide allbn Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхазьгпь icine
Тоциг вигип xamxotlarbn urmazca".
Cerge ty§sek, B i r q a jq b Sb z gyryjeyz.
o b cacblsa tijmez kieik kijinie,
Burzujlanb B iz uzaqqa syryreyz,
I?ci xalqla, веге qollula syjynye.
T
Савхап 1апь uatbrBbz вагьэьп,
Ekincide allbrt Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz вигип xamxotlarbn urmazca“ .
Qara^bvnu izleB turqan golueuz
Xar qbralda sowet wlast saldbrbr,
Ma b u Bercli em ezilgen qolueuz
Qazavatnb uzaq sozmaj qaldbrbr.
Савхап1апь uatbrBbz BarbSbn,
Ekincide allbn Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Тоциг вигип xamxotlarbn urmazca".
Fa§istleni qaean kiBik ti§leri
Umur b o I u b аИагьпа tegylyr,
01 itleni xar Bir tyrly i§leri
©myrynde tigilmezca segylyr.
Савхап1апь uatbrBbz
вэгьбьп ,
E k in c id e allbn Beri Burmazca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz вигип xarnxotlarbn urmazca".
Bizni
Klass
Sbjlb
Sora
QbZbl askerleni icine
gavdan Bir ki§ida qojmaBbz,
atnb atae апь atbna,
tutuB mizambn'a ojmaBbz.
Савхап1апь uatbrBbz вагьзьп,
E k in cid e allbn Beri Burm azca,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz вигип xarnxotlarbn urmazca".
Prizbwnik d ee atadbla atbma
Qbjbrma eki £bl caqlbm ketgenlej,
Qar§cb turluq kelsin Beri qatbma,
Ва§ь cartlar Bizge guvuq getgenlej.
Савхап1апь uatbrBbz вагьэьп,
E k in cid e allbn Beri B u rm a z cs,
„Bizni sowet васхавьгпь icine
Tonuz вигип xarnxotlarbn urmazca".
1934
Pioner pbrcbq
Ajtadb atam,
Апьса anam
Alqbn ne xalda turqanlarbn,
52
Ketmej qajqbla,
Ezilie ala,
Qyz min saqb§la qurqanlarbn.
Qykleri aur,
Sbrtlarb gaur,
BykleniB ?erge kirgenlerin,
Sanlarbn tyje,
Otdaca kyje,
„Nek $a§ajBbz Biz“ degenlerin.
Mutxuz Betlerin
Em g y re k le rin
Qan ^blamuqla ^uvqanlarbn,
А1апь B a jla ,.
Ezgen qaumla
Tar gezenlede Buvqanlarbn.
Qerleri Bolmaj,
I§leri onmaj,
Amalsbzdan sarnaqanlarbn,
©tmej sezleri,
„Kermej kezleri“
Mbdaxlbqnb sbnaqanlarbii.
Biz'a fbrlajBbz,
Qarbq ojnajBbz,
„Pionerdi" Bizni atbBbZ.
Mijik ucadb,
Qolun acadb,
Qurcdan i§lened qanatbBbZ.
Kelgendi zaman,
O qu jB U z x a m a n ,
K etgen kir em yrny kermejBi'z.
Pioner golda,
KitaBla q o lda
Oquv i§iBizni BelmejBiz.
© k s y z Bolm azca
Artxa qalmazqa
Birge sbjlb onov etdile.
Ariv qbibqqa,
Qanb goruqqa
Yretgen golnu Begitdile.
O B kom o luB uz
Em tyz goluBuz,
Bizge ol Ba§cblbq etedi.
I§ge tyzetgen,
Ariv yretgen
Xar kyn onovlarb getedi.
Qarbq купувуг,
Acbq kelyeyz,
Leninci ga§ tely eseeiz.
Bilimni а1ьв,
Ana kyc sala,
Cirik goruqlanb keseeiz.
Buzov telyny,
SalbB kelymy,
Men q ad alb B §efge alqanma,
54
Mai esd yry vge,
A lqa etyvge
K o m so m o ld a eorclu Bolqanma.
Fizkulturanb,
Allaj gollanb
Qatb tutuB alqa eteeiz.
Qurtnu saqlarqa,
Апь gaqlarqa
Kesieizni хагьг etesiz.
Kolxoz elieiz,
Qanb gerieiz
Qbltbrajdb gurtnu garbtbB.
Klass gavlaqa —
0 1 kulaklaqa *
Buzulmazlbq k y cy n tanbtbB.
QuanbB atam,
Апьса anam
Endi ara golda ga§ajla.
M alqa em ?erge
U runuB Birge,
Encilik dunjasbn BO§ajla.
1935 9.
Partijanb tazalavqa
I§ni сьгшав, artxa tbjbB turqanla
I§ci x a lq q a gavluqlarbn 9а§ыъв,
Qyreklerin ters go laqa Burqanla
Aldav в1а zamanlarbn а§ыъв,
Qurc nizamlb partijanb icine
Buzuq salbr onovlarbn etgende,
Razb Bolmaj апь esgen kycyne
KeBgen eezi atblbrqa getgende.
01 qaumla Bildirdile keslerin,
Qar§cblbqqa виги1и§ив allarb.
I§ni вигаг ^агь ketie esleri,
Acbq Boldu ^yrytyvcy gollarb.
Andan sora tau§ cbqdb keriliB,
Minle в1а adamla saqajbrca.
Tazalavqa erkinlikle вегШв,
Xar kommunist апь esge albrca.
Teeredi ol qanatlarb gajbla,
Sbjlb atnb icin taza eterge.
Klass gavnu allaj safdan ajbra,
Zaman getiB ala andan keterge.
1? Ba§landb savlaj ^urtxa sinenlej,
Xar kommunist elekdeca syzylye
I§ge qaraB eolumlanb Bilgenlej,
Вагь kezge acbq tuvra кегупув.
Acbq etdi xalq icinde keeleni,
Bazmandaca i§in cekgen zamanda.
Aldavluqcu b o I ub turqan kirleni,
Kesin Birda tyzetmejin xamanda.
Aq askerde alcblbqnb tutxanla,
Keslerini ^avluqlarbn kergyztyB,
Talaj qbZbl-askercini qbrqanla.
Milletcilikni qatb tutxan Birle
Partijanb saflarbna kirgen elle.
Bizge qar§cb ajlanbvcu кев kirle
,,Ma Biz da kommunistBiz" degen elle.
Birevlen da tyken yjge qaratda
Part Biletin Bergen edi kulakga,
Araqbdan qarnb tojar muratda
A xca aldb апь salbB zalokga.
Allajladan O B l a s t b B b z syzylyB,
Kir xanslarb tazalanbB kerildi.
Cbrrnauqla tambrbndan yzylye,
Kamisleden Bbllaj xapar Berildi:
„Kolxoz ga§av tav ellege sinendi,
Klass gavnu g^regi tuzca erie.
M akblbq da ajaq ysge minnendi,
Ara mylkny golu в1а tyrleniB.
AcbqlanbB gyzle в1а gyrekle,
N egerlikge talpbB allbn Burdula.
К е в b o Iub kolxozqa degen tilekle
Buzulmazlbq ara mylkle qurdula.
QralbBbz Bizge s a lq a n zatlanb
A rtbq etiB BarbSbnda BO^adbq.
Kenne so zu b gigerca qanatlanb,
£ а п ь 9ь1пь planlarbn Ba§ladbq.
Terezede, Qegetejde alaca
Sxavatda, QbZbl-Qaracaj ellede
Kolxozla Begigendi qurc qalaca,
Вагь siniB gyreklege-kellege.
Kulturalb \ц\ъ\2 da toxdausuz
Вагь esyB Birden alqa atlajdb.
Quanclb sosialist gasavueuz
QuralbB endi gahillik cartlajdb.
Inannanma b u i§leni вагьпа
Кев zatlanb во1ит1агьп апь!ав.
Kynden-kynne ?a§av esed allbna,
Men da turmam endi Bblaj tbUblae.
Sez BereBiz i§ni qatb tutarqa,
Oquv в1а eirda a rtx a qalmazca,
Qaranblbq golnu qojmaj Bu tarqa,
Sbjlb safda Bilimsi2le Bolmazca.
Sez Bereeiz tav elleni icinde
Qahillikni Birda qojmaj ta§larqa,
Tazalannan partijanb kycyn den
Xar Bir i$de alqa etyB Ba§larqa.
Sez eereeiz malcblbqnb keltyryB,
Uzajmajbn al orunnu albrqa,
Cbrmavlanb goq etiB em eltyrye,
I§ieizni em mijikge salbrqa.
Sez Bereeiz ara mylkny saqlarqa
Kolxozcula ken ?a§avlu Bolurca,
Atlam sajbn kolxozlanb goqlarqa
Ken Sbrtlada fermalarb tolurca,
1934 f.
58
TbSbrbvlaqa (1-ci sjezdlennl kezyvynde)
Q a ra tuBannb tolqunlarb,
Ась, suvuq, uv zakonlarb
Qbjbnbqbznb eme edi.
Baj da, Bij da du§manlbq tutue,
Etigizni cajnamaj £utim,
QaBbfbqbzqa kerne edi.
Temir euqovda gasaj egiz,
A v q a ty§genne u§aj egiz,
Birda acdbrmaj kezygyzny.
Oquvnu sizge xaram etiB,
„Adamsbz" derden uzaq ketie,
Eijitmejelle sezygyzny.
Bere edile sizni erge,
©myry tbnclbq taemaz gerge,
,,Syjemise“ dee soruv Bolmaj.
Dunjaqbz ^blavda keterca,
Qajda pelax sizge geterca,
Muratbqbz ne azda tolmaj.
blaj-fblaj kezygyz кевув,
Qblavnu inar в 1а tegye,
E§itirge ki§i syjmej ed.
Otov yjde av satar elle,
Qanbnb savdan albr elle,
Qbjbnbnb ki§i Biimej ed,
N asbB Bolsa, вегпе eterert,
Вагьпь kelyne geteren,
0 1 kezyvdekezyn „дагьг e d “.
Qbjbn Bolsa, guqda etalmaj,
Ki§ini kelyne getalmaj,
Dunjan fblav в 1а вагы ed.
Qan gblamuq tege kezlerin,
Qapraqdan etmej sezlerin,
Qara kynlerin sozulur ed.
Kece-kyn da tarala, gblaj,
Qa§avun, kynyn xaman alaj,
Sbfatbn artbqda Buzulur ed.
Urlaj elle sizni malnbca,
Qoj syryvge савхап gallblaca,
Emda toxdamaj tyjyvleri.
Cblanca emiB qanbqbznb
Cbqara elle ganbqbznb,
Q an g u q u
b o Iub
kirivleri.
Erinden Cbqarqa Bolmajbn,
Cbqama desen da onmajbn,
Zakon, §eriat alaj tylmedi?
Keeysyne kynde§in ваг ed,
Anda golun Bytynda tar ed,
Ajtbqbz, апь kim Bilmedil
0 1 zamanda ki§i tanbmaj,
Dunjaqbz вага edi garbtnaj,
Qanbz Oktjaer kyn tuvdurdu,
Min-min i§cini Birle§diriB,
Qa r§ cb lb qq a deB kyre§diriB,
Alanb bu gurtdan quv durdu.
Bu $a§avda taebB erkinlik,
Adamlbqda kertida tenlik,
Qaraqbz da ojum albqbz.
Ullu §axarlaqa сась 1ьв,
Sizge deB §kolla ась1ьв,
Qalaj zauq dad b xalbqbz.
Tatlb keget aqadb sizge,
Bytev kolxozcu eligizge,
Betigizni nyrca garbtxan,
Birlik golqa i§lej-uruna,
Q a q b B klas? ?avnu вигпипа,
Bu ga§avnu kycyn tanbtxan.
Bo^landb B u qo v lu q o lu qu z ,
S o s ia li z m a q a d b qoluquz,
Uv tbrnaqlanb uatxansbz,
Sizni xajvanca kergenleni,
Emda itni Sbjbn Bergenleni
Вагьп kenne кугев atxansbz.
U n u qm a ql b q ketgendi keri,
Qarbqlbq Buru lq and b Beri,
O ld u sizge qanatla sallbq,
Entda ac k e z y n y f a r b q q a ,
£ a § a v go qdu qaranb lbqq a,
Sizsiz ва§ orunlanb allbq.
©sedi sizni kolxozuquz,
Ana ?arbq kelly Boluquz,
Oldu sizni kenne atlatxan.
Oldu encileni gbjdbra,
Вагьп ara mylkge qujdura,
Oldu kulaklanb cacratxan.
Birle^ivny kycyn kergyze,
Esgilikni gollarbn yze,
U!lu quanc в1а keldigiz.
Entda gol acar ^oluquzqa,
Amanat salad earbqbzqa
Sizni Birinci sjezdigiz.
Alcbla b o Iub вагы folnu,
QurtuBuz Birden fa r ы $olnu,
Partija sizden da izlejdi,
Kolxoz mylkny esdyryr ycyn,
Demenili eterge kycny
Т ь §ы ь у ullu kycdy dejdi.
Kyre§, al orunnu fiB e rm e ,
l§ni qatb tutuB serm e,
Ca§av entda alqa kerilsin,
Bytev kolxozlanb вагьпа,
£ а§ 1агьпа em qbzlarbna
Xurmetli ?a§avla Berilsin.
Qarbq kezle entda garbSbn,
Esgi avun qbrbB BarbSbn,
Kem qaBbrbna, eeri qoearrna,
Anda-mbtida qalbB ketgenin,
©symlege uvu getgenin,
Kermej endi ne azda вагта.
Bu kynleni sizge tuvdurqan,
Qurtnu Ba§dan ajaq guvdurqan,
Qa§asbn Bizni partijaBbz!
Ana alcblbqnb etivcy,
Kommunist golqa yretivcy,
Qa§asbn Stalin ва§сьвьг!
Gazetge
5-ci majqa
U n k u b o I ub uatblqan em yrde
KezyByzge avnu salbB Bajlalla,
D unjaBbz keter kiBik tar kerde
B izni alaj tutar golnu sajlalla.
Saldbla da gyreklege qorquvnu,
BXaram “ etiB gazet, zurnal oquvnu,
Ala Bizni adam kiBik kermelle,
Tilieizde erkinlikni Bermelle.
Ту§ув Biz zalimleni tuzaqbna,
(^a^aqanBbz кев gblla uzaqbna.
Totlandbla actlmajbn kezyeyz,
Seles§ek da albnmajbn sezyeyz.
A x btbnda uatxanBbz-cacxanBbz
Та§пь, tavnu earbSbnda qbzartbB,
Erkinlikni e§iklerin асхапвьг,
Q u rtu e u z q a Bajraqlanb uzatbB.
Andan sora arivlandb golueuz,
BarbBbzda tanbjBbz em Bileeiz,
Boslannandb Buqavlannan qoluBuz,
Endi Bygyn gazetleni kereeiz.
Xava kieik qbmbldojdb furtla da
AraBbzqa gajblbB ol sinenlej,
Oqujdula $a§la, qbzla qartla da
Вагь апь век Baqalb kergenlej.
Biledile sav dunjanb ysynden
Nenca iyrly i§le во1а turqanbn,
Gazetleni, zurnallanb kycynden
Kimle ne tyrly planlanb qurqanbn.
Biz da апь eskereBiz,
Partijanb qurc sautu
O q u rq a va acblqandb
Qanb dunja апь Bizge
Bileeiz,
gazetdi,
tilieiz,
yretdi.
Afrikada, Azijada Bolqannb,
Ewropanb, апь kieik qalqannb
Xaparlarbn erlej а1ьв getedi,
Icieizde вагьп acbq etedi.
Leninni em Stalinni goluna
O ldu Bizge aqbl вепв kyre§gen,
Milletleni, qaldbrmajbn Barbnda
Keslerine kerek tilde sele§gen.
QurtuBuzda udarnikle, a k b la —
Saeancbla, i§cile em malcbla,
Вагь апь век sbjlb da kerelle,
Kynden-kynne artbq Baqa Berelle.
1935 ?.
Bardb amal
Ara mylkge
Qafbqm ajbn
Birlik kycde
Kerek Bolsa,
qbZbB Barqan goluBuz,
£arbq golqa kyre§ed.
i§lev в1а qolimuz
tavnu eki yle§ed.
Bardb Bizni xar kerekli zatbBbz
l^ieizni esymlerin Belmezge,
A lq a cbqbB ajtblbrca atbBbz,
Artxa qalbB m bdaxlbqnb kermezca.
Sosialist ?oruq в1а ?yryrge
Kir dunjadan qalqan zatnb qurutue,
Klass vavnu icieizden syryrge
Kolxozcula Birle§ivde qol tutuB.
Bardb egyz, Bardb urluq genlede,
Бавап i§ni Boi§ewikca BO^arqa,
Qaracajda xar Bir tyrly ellede
M alnb sanbn esdyryrge-qo§arqa.
65
Bardb adam, Bardb caga xansbna
Xar Bir myrzev §atik b o I ub eserca,
Апь kisik gol acbqdb mallaqa
Az zamanna keltyrylyB keterca.
Ba§ i§ieiz mal esdyryv Bolmaqnb
Esge а1ьв апь в1а вагьвьг,
01 i§ в1а ва§ orunnu almaqnb
Qollarbna кусувугпу salbBbz.
01 zat ycyn kerek в о Ы i§lerge
Bir Buzovnu, Bir qozunu gbqmajbn,
©symlerin alqa kycly Bururqa
Ajtblbnnan goruqladan cbqmajbn.
01 zat ycyn kerek eolad albrqa
Xar Bir adam eter i§in BOjnuna,
Sosialist g o lqa kycny salbrqa
Bek qucaqlae ara m ylkny qojnuna.
01 zat ycyn kerek eolad caearqa,
Qazavatxa kirgen kiBik kyre§iB,
Xar Bir i§ni texnikasbn taBarqa,
Kerek serge i§ qbjhnrib yle§iB.
01 zatlanb earbSbnda tolturue,
Qbl artbna exdem leniB getereiz,
Birle§ivde, Bir aqblda qol tutuB,
Qaracairib а1сь erkec etereiz.
1934
Udarnikle
Ken ga^avnu qurc qalasbn qururqa,
Encilikni даць golqa B ururqa,
I§lejdile udarnikle kelleniB,
Klass gavnu iclerinden ajbra,
Апь kieik galqavluqnu tajdbra,
Вагь Birden i§ge kycly kelleniB.
„Amal foqdu ozub alqa ketmejin",
„QojmaBbz— dee— ullu mylkle etmejin
Qyrekleri ^bltbrajdb-^arbqdb.
Encilik da kynden-kynne segyled,
Ara Bajlbq yslerine tegyled,
Zamanlarb quanc’ ela Barlbqdb.
Вагьв kirsen i? etilgen ferlege,
Qo?laqa, fermalaqa em ellege,
Semiz b o Iub gyryldejdi mallarb.
Ma§inaca i§lerin da qorata,
Kynden-kynne Bilimlerin ^arbta,
M a alajdb ol qaumnu xallarb.
Arivluqda, keelykde, kirsizlikde
Acbq etie qarbvlarbn Birlikde,
BarbSbda al orunnu alalia.
QbZbl eajraq iclerinde qbzara,
Udarnikle Birlik qolda uzala,
Kergenlege ariv ylgy salalla.
Qollarbndan ty§mejdi kitaelarb,
Qarbqlbqda gazetleri zatlarb,
Kerek Bolsa, а1ьв oquB Ba§lajla,
Bol^ewikca esye alqa Barbvda,
Birle§ivny кусу в1а turuvda
M utxuzluqnu erlej игив ta§lajla.
Xar Bir i§ni kezyvleri kelgenlej,
Вагь ana aqbllarbn Belgenlej,
Апь erlej etedile qadalbB.
Sosialist Qoruqlanb tanbta,
Esgilikni tambrbndan uata,
Udarnikle Bir qol в1а uzalbB.
Eri§meklik orun alad alada,
Апь ycyndy Barqanlarb alda,
Partijanb tyz $о11агьп tutalla.
Sowet wlast ajtxan kieik Qollarb,
I§ge хагьг dem enili qollarb,
K em likleni Barbnda qurutalla.
Bu erkiniik giltinlege quanbB,
I§lerine ^yrekleri inanbB,
Birlik kycny tanbtalla <;avlaqa.
Qac ва§ьпа xar zatlarbn Bitdire,
Planlarbn artbq etie jetdire,
Mai $ara§ad fermalaqa, Bavlaqa.
1§ kynlege xaq albvcu zamanda,
Qalqavluqnu sajlaqanla xamanda
Xaqsbz b o I u b , yly§ taemaj qalalla.
Aqbllarbn ara mylkge Belgenle,
I§ni kerti udarnikca kergenle
Savlaj gblqa kereklerin alalia.
1933 9.
Bbla nek oqumajdbla?
Artxa qalqan Bir qaumnu kergenme,
Saqb§ et da Bir qaracb xalbna,
Klass gavdan uv getgenin Bilgenme,
O quvdan ken qbzcbqlanb вагьпа.
Skol yjge kel dee кев kyre§elle
Maxametni qbzfbqb Qanbmxanna,
Anca sajbn вагьв во§ kyre§elle,
Qaracb ne sbltav cbqadb ana!
Atasb Maxamet esgi satbvcu,
Zalimlikni-artbqlbqnb kycynden,
Kesi да1сь 1апь terin albvcu,
Ketmegendi кев totlarb ysynden.
O l’a qbZbn qalaj ijsin oqurqa,
Sowet §kol апь gavud, Bilesiz,
Andan ese u§asbn dejt soqurqa,
Allajlanb xalisin’a keresiz.
Апь tuvra xon§u qbzb Tatbv’a
Maxametni tuzaqbna kirgendi,
Sez sele§iB ol da Qanbmxan в1а
Kezlerine av salbrqa syjgendi.
Усупсу xon§u qbzlarb Asijatdb,
01 da gazbq andan y lg y alqandb,
„Eri§iB“ kesin garbqlbqdan tbjadb,
Alaj в1а yjde gatbB qalqandb.
ycysy da eri§ivny sajlalla
yslerinden m utxuz avnu atmazqa,
Kezlerin da qatb qbSbB Bajlalla,
O q u v -вШш kegetinden taBm azqa.
Kertisi va
Aldajdbla
Igi saqb?
„Erkinligi
qbzlaqa „goqdu" sezym,
yjlerinde alanb,
et da аць1а, kezym,
atadadb ва1апь“.
Maxaj qbzbna— Tatbvqa sele^ie:
„Endi sen §kolqa в аг т а“ degendi.
M a Alij da апь kieik kyre^iB,
Bajdbmatxa апь dersin eergendi.
Ekisida Maxametge tbnblae,
Апь sezyn razb b o I ub aldbla.
Iijni ala ters дапьпа аць1ав,
Q bzlarb da gahil
b o I ub
qaldbla.
Xalimatnb sezge qosmaj keteme,
Sez Bergendi giBerirge qarna§b.
Endi дыпь artbna da geteme,
O q uv du ви дапь golnu golda§b.
„Qbzbm syjmejdi oqurqa" desele,
Inanmajdb ana Birda gyregim.
„BarmajBbz“ deB ajtalla, yretsele,
O ld u kerti ga§avda da kergenim.
Сь1пь tort zamarib
Caz
Qaz ва§ьпс1а xar zatla
кецегШв ва§1аг1а,
Quanc b o I ub вагьэь
mbdaxlbqnb ta§larla.
Qarla, Buzla tilleniB
tenizlege keterle.
£ a n v a rla kelleniB
gaj yjlerin eterle.
£ а в ь у ketis gerleden
Bet tyrsyny ась1ы.
Апь savlaj ysyne
kem-kek kbrdbk сась 1ы.
Ariv xalda terekle
^apraqlarbn ijerle,
Qarbq b o I ub kelleri
gaj kijimle kijerle.
Bytynda век kolxozla
i§ge qatb Bolalla,
Qerni qarb ketgenlej
pluglarbn salalla.
Udarnikle al вегте]
васха, saean syryrle,
Bo§ minutnu giBermej
tiri-giger syryrle.
А§ьцьв i§lerine
eirden qoBUB qalalla,
£erni tyByn ва§ьпа
mbCbtmajbn Buralla.
Saean i$ge tan atmaj
erlej turuB getelle,
Udarnikle al b o I ub
i§ni genilletelle.
Sosialist $ol в1а
erlej игив BO§ajla,
Sbrtnb, qo ln u qaraltbB
sy jy ny?yB ?a?ai laA na cbrmav B olqannb
i§den kenne uralla,
£ a rlb xalqnb вагьБьп
keslerine Buralla.
U aq tely кев b o I ub
qo§uladb m allaqa,
l§ni allbn acadb
m al esdyryv gollaqa.
Kolxozla da Birle§ie
Sbrtxa-qolqa ketelle,
Birlik folda Birle§ie
malnb serniz etelle.
Bu kezyvde inekle
kek kbrdbkdan tojalla,
Вагь otlarqa вэбьпьв
Bicenni da qojalla.
1932
paj
Birda qalmaj tuarla
екугу§ув kelelle,
Inekle da ol kynde
celek sytle Berelle.
Maj-maj ete qozula
teren xansxa eatalla,
Analarb issileB
salqbn sbrtda gatalla.
Qaj kynleni giltini
fbltbrajdb-ganadb,
Kekden gavqan gavum da
$ь1ь b o Iub aqadb.
Sytlerini artbqbn
zaw odlaqa Berelle,
Ajaz-salqbn sbrlladan
cagaqa dee kelelle.
Birda qojmaj xanslarbn
arbtbB raxat Bolalla,
Апь eser дапьпа
Bolqan kycny salalla.
Manblajdan terlerin
giger qaum tegelle,
Kerti i§de xomuxla
teee sajbn cegelle.
Tyrly-tyrly mallanb
gajlbqlarb erkindi,
M unu kergen gavlanb
gyrekleri erijdi.
Alaj в1а gajlarb
xazna qalmaj ketedi,
Bicen i§lfer ajlarb
terk oquna getedi.
Qb§lbqlanb Biceni
Beige gete Boladb,
Cajqala turqan xansla
вагь sytden toladb.
Andan sora Bir tau§
gurtuBiizqa сась1ы,
Calqbqa kerekleni
e§ikleri ась1ы.
Xazbr turqan kolxozla
calqb, senek albrla,
Eri§iv golu в1а
erlej i§ge вагы1а.
Kolxoz gbjbn teerejdi
qolla ona kerilie,
Bir qaumla ^atalla
kulaklaqa teriliB.
1932
Qac
Issi B olqan kynyeyz
m utxuzlanbB tijedi,
M bdaxlannan tblpuvun
век qarbvsuz ijedi.
Bu kezyvde terekle
gapraqlarbii ta§lajla,
Uaq-tyek esgenle
sarqalbijbB Baslajla.
Turnala da sewerden
jug дапьпа ketelle,
Qb§ Bolmavcu gerlede
mekamlarbn etelle.
Ullu, mijik tavla da
gavluq qbSbB aqarad,
01 kegergen qb§lbqla
BarbSbda sarqalad.
Tyrly-tyrly ganvarla
teren gerge sinelle,
Qatb qb§nb ala da
geterigin eilelle.
75
Cajqalalla saBanla
altbn kiBik sarqalbB,
£bjar kezyv getedi
Ba§cbqlarb aqarbB.
A§bqalla kolxozla
tirilikni gbjarqa,
Апь qarqa teBletmej
genlerine qujarqa.
Manblajdan ter tegye
xar kim qulluq etedi,
Kyn qbsxaraq Bolsada
uzunna getdiredi.
Alaj
в 1а вагьэь
ta§bvulnu BO§ajla,
Sbrtda-qolda geBenle
gulduzlgqa u§ajla.
Ullu, кед gajlbqladan
вагь elge kelelle,
Qb§ qatbqdan tolu§ue
yjlerinde gezenle.
Bu kezyvde kolxozla
i§ kynlerin tergejle,
l?lemegen qaum qa
Birda yly§ Bermejle.
Igi kolxoz xalqqa da
ariv ylgy acadb,
Enci m ylkcy suqlanbB
kolxoz taea qacadb.
Qbs
Saviaj gerni aqartbB
Bbjaqb qar gavadb,
Qel qarnb вогапЫьв
m alnb eavqa quvadb.
Suvlada, kezlevlede
Buzla виг1ав sarqalla,
Q avqan qarla cegetde
Butaqlanb qbrqalla.
Buzlauqdan qavrala
Birer nterek“ Bolalla,
Cunur-munur g^rlede
teren kyrtden tolalla.
Ertden sajbn §kolqa
§kol ga§la вагаПа,
D ersge Birden qadalbB
ада kycny salalla.
E n d , gitge mylkcykge
xar kirn kesi qarajdb,
Beige gete qar toluB
b?bq g erdk marajdb.
Kolxoz malla дадьса
дь1ь eavda turalla,
Birle§ivny kycynden
qarnb keri uralla.
77
Soqmaq b o I ub oramla
ajaqlanb tajdbrad,
Tik ferlede Boranla
ullu kyrtle ojdurad.
Baramtala кев b o I u b ,
kimle tyzde qalalla,
Qaj i§legen qaumla
век quanclb Bolalla.
Alaj в1а Birazdan
вогап, suvuq ketedi,
Salamla§bB дагьвьг
Bbjaqbnlaj getedi.
M ARIJA M BLA AFENDI
T y z e tilin iB , qb sxartblbn be
e k in cl
cbqqanb
Q ojcularb qarbvsuz
yjleni Biri elle,
Ki§i xaqnb a§avdan
kesleri keri elle.
Кев zamannb urunue
Biraz mal da etdile,
Manblajdan ter tegye
ва§1агьп eegitdile.
Be§ qarna§ Bir da egec
ata, ana qolunda,
Кев qbjbnlbq kerdyle
patcaxlbqnb zorunda.
Biri onov etgenne
qalqanla da tbnblaB,
Апь ajtxan sezlerin
tyz aqblda аць1ав.
Be§isi da Birgelej
да§аг1агьп syjdyle,
01 seeeBden ajrblmaj
кев zamannb ijdile.
Zalimlikni zamanb
zalimligin etmese,
Вь1апь unuqduruB
xajvannbca gekmese.
Bajla kieik вь!а da
§kollaqa albnsa,
01 qaum qa taBblqan
oquv, Bilim taBblsa.
Birda i§ek goq edi
uruna Bilmezle dee,
Q avnu, tosnu eskeriB
i§lerin kerm ezle dee.
Z alim likni zam anb
ва§ erkinlik Bermejin,
T am am gahil q o jq a n ed
adam kieik kerm ejin.
O ' seeeBden qaranb
barbSbda qaldbla,
Kesleri da m o lla q a
aldannanla Boldula.
Egecleri Marijam da
gokga xansca ariv ed,
Апь kersen, kezlerin
tuvra qatbB qalbr ed.
O q u r q a da termiliB
kergeninden tilej ed,
K im n i qalaj tu rq an b n
saqb§ etiB Bile ed.
82
й
Alaj в1а zamanb
?uvuqla§bB getgen ed,
Ariv eitgen sanlarb
кевпу suqlanc etgen ed.
D unjaqa nyr salqan gaj
Bolgalb getiB ketdi.
Q b§ keledi dee qorque
xalq da ва§ьп Begitdi.
Terekleden gapraqla
gel urqanlaj aqa ed.
Tyrly-tyrly ganvarla
qb§ ornunda Buqa ed.
Q b^lbqlada xans qalmaj,
BarbSbda galandb.
Bajlanb allarbnda.
antavlarb qalandb.
Sbrtnb, qolnu aqartbB
Bbjaqb qb§ getgen ed,
Xar Bir zatnb Buzlata,
gerni mbdax etgen ed.
O ram laqa qarasan,
tojnu-xarsnb kere en.
TeeseB-ojnaB sen anda
sanlarbub kere en.
Toquz-on yj Bir kynde
Birden kelin ala ed.
Qblnb ol zam anbnda
xam an alaj во1а ed.
83
BoranlatbB tavladan
ась ajaz ura ed.
С ев Ba§cbqla da Birer
terek b o I ub tura ed.
01 kynlede Alij da
qatbn а 1ьв kelgen ed.
Toj eterge yjleri
tam am aqbl Belgen ed.
Ertden в1а ertderek
qbzla gbja ва§1а 11а.
Tojdan qalqan i§leriii
san etmejin ta§lalla.
GuzaealaB, a§bqbB,
fbjbn b o I ub getdile.
M u n u to jq a eltirge
erlej хагьг etdile.
Qalan ceegen kijiniB,
M arijam to jq a teBredi:
„Bu s u v u q q a men tezye
qalaj tu rluq m a" dedi.
„Andan ese tonumu
erlej а1ьв kijeim,
01 palton gavluqnu da
m en sbrtbma ije im “.
Alaj в1а ajlanbB
yjge kirie teBredi.
Biri turtda camlanbB,
erkinlikni Bermedi.
M arijam nb sezyne
BarbSbda kyldyle:
„AjbBdb sana ol sez,
sen ga§ qbzsa“ dedile.
„Са§ ва§ьпь qart etiB
ton kijerge Bolurmu,
Alaj в1а cbrt seni
?a§ syjerge Bolurmu
Ana диав etalmaj,
soquranbB qalqan ed.
Bu ajtblqan sezleden
ujatlb da Bolqan ed.
Bara edi guzaea
tuvra tojqa аЫ ьв,
Terlee cbqqan etine
ась, ajaz qatblbB.
Q b^xb k yn ny ertdeni
^bqbrdata Buzlanb,
Q uru§duruB qojarca
allaj galan qbzlanb.
Avruv BasbB olsaqat
saqb§lanbB Ba§ladb,
Birda cbdae в о Ы т а )
ketdi, tojnu ta$ladb.
Erlej kiriB otovqa
gekdy pecni allbna,
Bu xapar da fajbldb
tegerekni вагьпа,
Апь кегув qatbnla
довви b o I ub keldile,
Kezyv-kezyv tykyrys
„kez B olqandb" dedile.
II
Bek qbjnalbB yjyne
kesi дугув Barqan ed,
Olsaqatdan te§ekge
nibllbgbn da salqan ed.
Atasb em anasb
qajqblanbB turdula.
Tijre-xon§u BarbSb
кеНв-кеПв sordula.
KetiB апь qarbvu
tirilalmaj qalqan ed,
Xar sanbndan avruvu
Birden tutuB alqan ed.
Qarna§larb ysyne
Birda qalmaj keldiie,
Вагь qarae kezyne
„ne B olqandb“ dedile.
AjtbB ea§lad sezlerin
o ru n d u q q a olturue,
D u q u m kiBik kezlerin
gblamuqdan tolturuB.
Xaparbnda Begitdi
qalaj avruB qalqanbn,
Kerti b o I ub avruvnu
ne seeeBden alqanbn.
Ertdenela daqbda
tan atmajbn keldile,
M unu sezyn u§atmaj:
,,kez B olqandb“ dedile.
„Marijamnb avruvun
Biz azbmsbz Bileeiz,
Tbnclbq taesbn kesi deB
tykyryrge keleeiz.
Xar kim tojqa qbzlarbn
fasandbrbB. ijelle,
Andan sora кевупе
aman kezle tijelle.
01 kyn Marijam tojqa
век gasanbB Barqan ed,
B olqan adam kezyne
вагь qatbB qalqan ed.
Tykyrykdy, duadb
endi апь darmanb,
D oktor qarae sav eter
Qoqdu Birda amalb.
Qenil boIub Busaqat
afendige caBbqbz,
Andan а1ьв duala
siz BOjnuna tarbqbz".
Alaj в1а inirde
BarbSbda ketdile,
O lsaqatda yjleri
Bblaj onov etdile:
„Afendini kelyne
getiB igi qarasaq,
01 ajtxannb tolturue
gyregine garasaq.
Razb
b o Iub erikmej
xarnan кеНв qarar ed,
Kereklisin taesa va,
Bir i§eksiz garar ed.
Апь etgen duasb
qaBbl Bolmaj qalbrqa,
£ o q d u amal bu avruv
alajsbz sav B olurqa“.
Bu sez в1а anasb
afendige ketgen ed,
Bek a§bqbB avruvun
Bblaj acbq etgen ed:
„Qanbz Birdi qbZbBbz,
avruB, gatbB qalqandb,
Апь xalb ma Bizni
esieizni alqandb.
Tijreeizde qatbnla
keliB-keliB qajtalla,
Kezyv-kezyv tykyrys
Birer sezny ajtalla.
Qbzcbq kesi alanb
unamajdb sezlerin,
„Taedbm,— dejdi,— suvuqdan"
acalmajdb kezlerin.
Endi tyzyn Bilalmaj
савьв sana kelgenme,
Senden эевев Cbqar deB
aqblbmb Belgenme.
01 qbzcbqdan qbzqanbr
goqdu Bizni zatbBbz,
Ana garar adamqa
qurman Bolsun дапьвьг.
Sende keedy dejdile
avruv Baqqan duala,
Kelmesen, ketefikme,
gyregim век qbjnala.
Beriv-albv zat в1а
seni razb eterBiz,
Tolu велв xaqbnb
em kelyne getereiz.
Ajtcb, дапьт afendi,
gan avrutuB eline,
Qarar gerin ваг ese,
zat keltirme kelyne!
Ne desen da acbqla,
kelyndegin qaldbrmaj,
Amal goqdu Biz seni
kycyny Bir sajdbrmaj“<
Mbndan sora Tavgan da
sezyn во§ав qaradb,
„Afendini kelyne
ne kelir“ dee turadb.
Ill
Ава tonu ysynde,
oqa eellik Belinde,
Xa?i вегку Ba§bnda,
„вег-вег“во 1ив kelynde.
Ва§ьп erge keltyrye,
sezge kiriB teBredi:
„Q bzbqbzqa, ajhajda,
век gararma m e n “— dedi.
„Seni ajtxan sezynden
i§eksiz kez Bolqandb;
Kez tijgen aman zatdb,
кевпу gerge salqandb.
A d am q a oqaj esen,
ol m alq a da tijedi.
Sav Bolurqa syjgenle
dua suvnu icedi.
Bardb mende duala
ol avruvqa gararbq,
Birda adam taBblmaz
ana meni xorlarbq.
Kerek Bolsa, eterme
darmanla век garaqan,
Sav Bolmaj qalmadb
men kyre§ie qaraqan.
Ertden-inir tajmajbn
yjygyzge gyryrme,
Kereklisi caqlb Bir
dua дагьв keryrm e.
Апь в1а Bolmasa,
men darmanla eterme,
Noxdaeavum taeblsa,
xar minutdan geterme.
Alajsbz'a duadan
eirda xajbr Bormajdb,
Qolu в1а gyrysen,
garamaj da qalmajdb.
Busaqat „duagind" ge
qararqa men ketejini,
Avruv neden cbqqanbn
BiliB acbq etejim.
Kitae acsam Bilirme
neden avruB gatxanbn,
Sora etie ва§1агта
ol кйавпь ajtxanbn.
Sana da kec Bolqandb,
teere endi ьгьпа,
ErtdenBla geterme
qajqbSbZ boI qbZbna!'"
Razb b o I ub Tav^an da
qajtbB keldi yjyne,
Afendini ajtxanbn
^omaqladb erine:
„NoxdaBavsuz duala
garamajdb degendi,
Razb b o I ub sezyme
£ь1ь диав Bergendi.
Ne dese da ajtxanbn
qbzqanmajbn Berieiz;
Marijamnb sav etse,
^апьвьгса keryeyz.
Ertdenela kesi da
tan atmaj ^eterikdi,
Bu avruvqa farar kiBik
Bir m adar e te rik d i".
M unu ajtxan sezvne
razb Boldu eri da;
Sav b o I ub qalbr kieik
kerdyle ekisi da.
U§atmadb Marijam
anasbnb sezlerin,
Bir fanbna Burqan ed
mutxuzlannan kezlerin.
Апь eslee anasb
tyz qatbna cekgen ed,
Erineca ада da
i§ni acbq etgen ed,
Allaj
eirda
Bblaj
garar
sezge Marijam
aqbl Belalmaj,
ajtbB дьЫ ь,
kieik keralmaj:
— Мада kez eolqandb dee
апь ycyn qbjnalma,
Alaj ajtxan qaumnu
sezlerine inanma.
I§ni kere turqanlaj
Bkezdy“ derge дагагть?
Suvuq Bergen avruvnu
afendile Baqarmb?
Sen alaqa qaramaj
ва§ха madar -etsen'a,
Terk oquna a§bqbB,
doktorlaqa getsen'a!
Avruv neden cbqqanbn
qaraB, tintie keryrle,
Ala eirda azbmsbz
garar darman Berirle.
Anasbnb gyregi
тьп а ullu qbjnalbB,
£ и а в Be riB teBredi,
afendige inaribB:
— O v men garlb, Marijambm,
e§igimi gaeasa!
Sana allax сат!апьв,
gav taeasb Bolasa.
Xar ne tyrly avruvnu
afendile Baqalla,
Tyrly-tyrly garaqan
dualanb taqalla.
Mana adua garamaz
deB i§ekli eolqanna
Allax kesi gamlanbr
allaj aqbl alqanna.
Alaj ajtsan duala
sana qaBbl Bolmazla,
Tyz inanbB tursan'a,
sav etmej da qojmazla.
Afendini ajtxanbn
keredi da kezyeyz,
Kekden ty§gen kitasla,
goqdu ana sezyeyz.
Eki-yc kynny дугув
doktor izlej Barbrqa,
M ana ne kyn kelgendi
ol gynaxnb albrqa.
Uckulanna еШв’ а,
andan ese elejim,
01 kyn CbqbB дапьш da
gaxanimde kyjejim.
Bbltbr kesin kerdyn da
Bajdbmatnb Bolqanbn,
D oktorqa вагата deB
golda elya qalqanbn.
Maxamet da апьса
alaj bo I ub ketgenin,
A vub Qolda агваБь
ne kynlege ^etgenin.
Kere turuB alanb
m en da alaj eterge,
Barmbd ijaraqan $eri
doktorlaqa keterge?
Mbnda Bolsa kertidi,
вагьв da Bir kelirek,
Ne ajtxanbn е§Шв
^агагьп da Bilirek.
Sez da ajtalmaj Marijam
fuaBSbz B oluB .satdb.
Avruvunu kycynden
aman в 1а tan atdb.
Kece Bolsa, tan atar
dee ne azda ajtmaj ed,
Avruj edi векс1еп-век,
ьгьпа va qajtmaj ed.
IV
Kyn da erge tajanbB
ertden azbq B olqan ed.
Sbrtda-qolda m allaqa
xar kim а§ьп salqan ed
Qanvarla BarbSb
купце CbqbB qaraj ed,
Kyn qalajda gblbd dee
вагь апь maraj ed.
Marijamnb avruvu
Bytyn aman Bolqan ed.
Batmajmbdb kynym dee
dbgalasxa qalqan ed.
Bek a§bqbB Tavgan da
saqlaj edi duala.
Kelmej qaldb afendi
dee fyregi qbjnala.
Tavgan turdu tezalmaj
entda Bir Barajbm dee,
Q alqanbnb sbltavun
kesine sorajbm dee.
Olsaqatdan atlanbB
afendige ketgen ed.
Bir qaedal, eki tymen
„noxdaB avqa" eltgen ed.
Barqanlaj aquna ol
keltirgenin kergen ed,
(^aratmajbn alanb
Bbllaj диав Bergen ed:
„Mana dee kelgeri esen,
Muratbmb acajbtn,
Qyregime tyjylgen
tyjymcekni cacajbm.
Noxdaeavcuq yjyme
kirmej sizge Barbrqa,
brbs etie turama,
xaqsbz qalam albrqa.
Tolu xaqb kelmese,
dua qaBbl Bolmajdb;
A la-веге Bilmesen,
andan ki§i onmajdb.
01 seBeeden duaebz
garamajbn qalbr deB,
Baralmajbn tura em,
Tavgan kellik Bolur dee.
Endi sen da kelgense,
men gerlejim а^ьть;
Hajda ваг da yjyne,
genii keltir xaqbmb.
Etsek kitaB ajtxannb,
allax da kyc sallbqdb,
01 zam anda duaBbz
qaBbl b o I ub qallbqdb.
Busaqatda keltirgen
zatlarbnb Bileme;
Апь kesin во§ипа
keltirgenne kereme.
MbdaxlanbB gyregi
Tavgan qajtbB ketgen ed,
Afendini ajaxanbn
anda acbq etgen ed.
V
Tav?an qatb§ eri da
saqb§lbqqa qaldbla,
yslerinden ketmezca
mbdaxlbqiib aldbla.
„Qalaj в1а Biz апь
kelyne geterikeiz,
AlqbBurun xaqbna
ne zatla eltirikBiz*
DeB кев sezle sele^ie,
muratlarbn acdbla,
yjde B olqan zatlarbn
yj tyeyne cacdbla.
Myrzevcykge satarqa
saqlae turqan gavlarbn
Tavkel b o I ub eltirge
uzatdbla qollarbn.
ТавьЦаппь qaldbrmaj
Tav?an а1ьв ketgen ed,
Caea-gorta olsaqat
afendige eltgen ed.
M unu кегув afendi
ernin-Burnun b§artdb;
Erlej fa v u n qotarbB,
sautun da uzatdb.
98
— Tavgan, дапып, ша endi
duain qaebl Bolluqdu;
01yr kyny getmese,
sav
b o I ub
da qallbqdb.
Allaj dua taqajbm
seirsinir kergenle,
Вагьв sorsan ajtbrla
men duala Bergenle.
Alaj ajta, seie§e,
Qojculaqa kirgen ed,
QatbB turqan gerinde
Marijamnb kergen ed.
Olsaqatdan oquna
cegye апь qatjbna,
Bblaj ajta teBredi,
Bilgic atae atbna:
— Allax-allax M arijam qa
ne ullu kez Bolqandb!
CbBbq kieik sanlarb
tyz qbrblbB qalqandb.
Azbmsbz qaramasaq,
век qbjbndb avruvu,
Xaman dua gazmasaq,
keterikdi qarbvu.
Ertden-inir toxdavsuz
yjygyzge gyryrme,
Kereklisi caqlb Bir
em Baqalb keryrm e.
Busaqatda eojnuna
dua дагьв taqajbm,
Q orquvludu avruvu,
век qadalbB eaqajbm.
Biri aq, Biri qara
eki qocxar sojuquz,
Mylkygyzny Marijamdan
qbzqanmajbn gojuquz.
А1апь qanb в1а
eki dua gazarma;
Kereklim taeblsa va,
men kirrni da ozarma.
M a kitaenb ajtxanb,
endi апь etigiz;
M bnda kesmej qojlanb
агь Bizge eltigiz.
Keslerin gara$dbrbB
ariv kirsiz sojarsbz,
Noxdaeavnu ornuna
etin Bizde qojarsbz.
Ekisini qanbndan
eki zatxa albrsbz,
Ва§ьп давьв taBxada
kirsiz gerge salbrsbz.
Endi men da ketejim,
siz da genii getersiz;
Noxdaeavqa daqbda
Bir zatcbqla etersiz
100
Degen в1а Bi'rgeleJ
Bojav suvdan tartdbrdb;
Qojculanb ol elge
qojla izlej caBdbrdb.
Izlej ketie mbCbmaj
ekisin da taBdbla,
Olsaqatdan onjuna
bzlarbna qajtdbla.
Baqalarbn fer-gerden
gbjb§dbrbB eerdile,
АПагьпа quvqanlaj
yjlerine keldile.
TavkelleniB
кувугуп da
Belek zatnb
Bir cetenne
Marijamnb
aldbla,
ajbrbB
saldbla.
Апь в1а Birgelej
egyzlerin gekdile,
Qocxarlanb da saibB
afendige ketdile.
VI
Апь кегув afendi
quanc etiB syjyndy,
turqan gerinden
erlej turuB kijindi.
QatbB
A lq b n kieik Bolmajbn
garbqlandb-quandb,
A§av cbqdb mana deB
ana tolu inandb.
Erlej eavnu icinde
qocxarlanb kesdirdi,
Icin, ва§ьп qadalbB
soxda, germe etdirdi.
Ekisini qanbndan
fazdb talaj duala,
А1ьв keldi M arijam qa
gyregi век quana.
Kelse-kelsin, ol gazbq
qbjbnla§bB tura ed,
Qan soluvda tblpuvun
qbsxa-qbsxa ura ed.
Апь qaraB kergenlej
Tavgan ere qozqaldb,
£asdbq salbB tyeyne
a§xa-suvqa uzaldb.
TaBblqannb qbzqanmaj
aJetica sbjladb,
Olsaqatdan харагпь
Bblaj ajtbB д ь Ы ь :
— Hajda marga, afendi,
Marijam qbjbn Bolqandb.
D ua suvla icgende,
т а ви купце qalqandb.
Entda ва§ха Bir madar
etmej esen eledi,
M uratbna getmejin,
elym acuv keredi.
Senden эевев Bolmasa,
Bir madar eterikeiz,
Marijamnb da а1ьв Biz
doktorqa keterikBiz.
Kesi da doktorlanb
termilie век izlejdi,
„Meni агь eltsegiz,
sav Bolluqma m en“ dejdi.
M en’a sana ь§апьв,
san etmejin qojqanma,
Senden Бевев Bolur deB
bu aqblnb alqanma.
Acbq etiB ajtsan’a
garar gerin ваг ese.
Ne b§anmaqbz de da
Bizni tynylt alese.
Uckulanna Barwqa
Biraz qbjbn Bolsa da,
Birda вагта] qojmaz eni
b§andbrmaj qojsan’a.
Olsaqatdan afendi
ва§ьп Burdu erlejin,
Andan агь Tavganna
ajtbrqa sez Bermejin:
— Alaj degen ne sezdy,
ana doktor qararmb?
Basxa adam menica,
sav eterge вагагть?
T am e laq a entda m en
Beri sizge kelirme,
Avruvuna gararca
кев duala Berirme.
D oktorqa Barsa va,
aman b o I ub qallbqdb,
Bu zatlanb u§atmaj
allax da camlannbqdb.
01 aqblnb alsaqbz,
sizge ere turmazma,
Вагьп е1ув qalsaqbz,
^anazbqa earmazma.
Alaj ajtbB afendi
dua дагьв Bergen ed,
Bu sezleden anasb
sav Bolurca kergen ed.
Olsaqatdan duanb
suvqa eziB uzatdb;
Icerge syjmese da,
?uq un qojmaj qoratdb.
Icmejin qo jarqa va
Birda goqed amalb,
Kertisida alaj ed
dunjanb ol zamanb.
Andan sora afendi
yjlerine qajtxan ed,
01 ketgenlej Marijam da
tu ru B Bblaj ajtxan ed:
— Anam, дапьт, sen meni
qurum suvla icirte,
Sblxbr etdin ва§ьть
апь в1а esirte.
01 icirgen duala
artbq avruv qo?alla,
San-sanbmb kemiriB
xalek etie во§а11а.
М егек евт icgenni
Betinde nyr qalbrmb,
Ajtcb, anam, Bir ki$i
andan savluq а 1ы т ь ?
Neda qanb xajvannb
darman b o I ub дагагть,
Doktorladan afendi,
ajtcb, igi qararmb?
Afendige gal в1а
siz eltyrtye Barasbz,
Doktorladan da ala
igidi dee turasbz.
Andan ese kesigiz
meni xaqsbz sojuquz,
O q aj desen etimi
a§amajbn qojuquz.
M bdaxlanbB alajda
Bir fanbna Buruldu,
Sez da ajtmaj anasb
saqb§lanbB кев turdu.
Bir zamanda qozqalbB
sezge kiriB teeredi,
Bblaj ajtbB qbzbna
ekinci sez Bermedi.
— Marijam, fanbtn, kezcygym!
ва§ьп qbSbB ajtasa,
Alaj tyl ese, sen
dinini unutasa.
Allax kekden ^Bergen
zatla sana garamaj,
Bir ki§ida Bolu§maz
afendiBiz qaramaj.
Sen da kere turqanlaj
majna kesim sele§dim,
Terk oquna doktorqa
eltejim dee kyre§dim.
E§itdin ne degenin,
хьпь диав Bergenin,
Qanazb da qblm am deB
Bizni er§i kergenin.
01 seni sav etmezlik
Bolsa, Birda Bazmaz ed,
Ujalm aj ant ^etm ezlik
keliB dua gazmaz ed.
Berdi allaj guaela
апь ajtxan sezyne,
Хьпь b o I ub qaradb
m utxuzlannan kezyne.
Ekinci guq ajtalmaj
emda qorqim qalqan ed,
Avruvu da ol kece
Bytyn qbjbn Bolqan ed.
Atdbralmaj tanb da
дь1 caqlb Bir keryndy,
Qatb§bB turqan ва§ь
gyz-min zatxa eelyndy.
Bu dunjadan jynylye
eleme dee qolrqa ed,
Kezlerinden aqqan suv
kekreginden sarqa ed.
VII
Ertdenala ertderek
afendi da kelgen ed,
Stakannb tolturuB
Bbjaqbdan Bergen ed.
— Bygece сьй kez qbsmaj
kitae аса turqanma.
Qaraqan dua izlej
tanna deri qalqanma.
Qaza ketiB kitaenb
muratbuib tolturdum,
Olsaqatdan dua дагьв
ва§ьт Bezie olturdum.
Bu duanb sen icsen,
d o k to rq a dee Barmazsa,
Tbnclbq taBbB sanlarbn
sav Bolniajbn qalmazsa.
lcgenleni avruvu
Birda qalmaj aqadb,
Noxdaeavu Bir kesek
qalqanlad an Baqadb.
01 seBeeden Bir inek
qb zq anm ajb n Berirsiz,
Allax ajtxan i§leni
qaBbl etie keryrsyz.
Bu sezleni yjleri
razb
b o Iub
aldbla,
SajlaB inek eerirge
tavkellenie qaldbla.
Esden ketmej ,,inegi“,
Cbdamajbn gyregi,
Olsaqatdan syrdyrdy
toluB апь tilegi.
Qaramadb „darmanla1',
Marijamnb qarmalla,
Кев golda tilese da,
doktorqa deB Barmalla.
A fendi va
qojsala da
Kelie-ketiB
saBbrlbqb
toxdam aj
unamaj,
tura ed,
cbdamaj.
Bir kynleni kynynde
raxatlansa yjynde,
Ba§laj edi avrutue
tbnclbq taexan gerinde.
Qojculanb mallarbn
,,eslemejin“ хаПагьп,
Xazna qojmaj a§adb
kenne gajbB qoliarbn.
Andan ojum albrca,
kimda eslee qalbrca,
Kerti gutluq ete ed,
cegetde ас вегуса.
Qazbq M arijam onm adb,
ajtxan sezy Bolmadb,
B itdi апь qarbvu,
fa^ar kyny qalm adb.
Qanb ketie aqardb,
erni-Burnu qaraldb,
Q an s o lu v q a cetgende
Bblaj ajtbB taraldb:
— Qa§av meni aladb,
qara ?erge saladb,
Endi, anam , qbjnalm a,
sav Bolur deB inanm a.
Qaratmajbn sezymy
qanna BOjae kezymy,
Afendige sojdurdun
em mylkyny ?ojdurdun.
©lmeklik kerti zatdb,
mana uvun uzatdb,
Afendi qolu в1а
a§brdb „£olu в1а “.
Saqb§landb anasb,
ne eterge Bilmedi,
Tyz ajtadb derge va
kelyne da kelmedi.
„Sandbraq etedi“ deB
alaj u m u t etgen ed,
A§bq-Bu§uq ete ol
afendige ketgen ed.
VIII
Xapar BiliB afendi
erge turdu kelirge,
— D ua gazsam xaqbmb
saq ealuquz Berirge.
Tynene ^azqan duam
xaqsbz b o I ub qalqandb,
Bir i§eksiz avruvu
andan qbjbn Bolqandb.
K e ly m в1а m en sizge
aqblbm b B urqanm a,
N o x daeavnu xajbrbn
acbq ete tu rqan m a.
Busaqatda entda men
sizge вагьв kelejim,
£ а п ь dua taexanma,
erlej дагьв Berejim.
Bbjaqbnlaj xaqbmb
xurgunuma salbrsbz,
M arijam qa дагагьп
esigizge albrsbz.
Kesim ycyn ne azda
Bir kapek almaz edim,
Olsuz dua garasa,
bir sez da salmaz edim.
Tavgan munu e§itiB
Afendiden ujaldb,
Bir duaqa guq Bermej
qojqanbna qbjnaldb.
Ba§ teeenne
виги1ив,
ujalqandan queuluB,
Bblaj ajtbB Ba§ladb,
allbnda ere turue:
— Агь-веп во1а Biz
eslemejin qalqaneb z,
Bir kere va duanb
noxdaeavsuz qojqaimbz.
Endi kelie Bir kersen,
muratbnb eterBiz,
Bir i§eksiz qadalbB
kelyne da feterBiz.
Kesin кеНв Bolumun
kezyn в1а kersen'a,
Qara§dbrbB duanb
ariv ajtbB eersen'a.
Biz Bersek dualanb
u§atmajbn alanb,
Icmejin da qojadb,
Betieizni fojadb.
Sandbraqqa ketiB ol,
qarbvsuzqa fetis ol,
Ва§ь qbSbB sele§ed,
m eni в1а kyre§ed.
T urdu erlej kelirge,
„ d arm an “etiB eerirge,
Q an soluvda turqan na
$etgen edi inirge.
Alaj Bolsada
suvuqan ed
Biz ergerek
toxdae вага
апь
Bolqarib,
ajtxanca,
ed qanb.
A dam nb da tanbmaj,
Birda kezy garbmaj,
Tili da tu tu lq an ed,
allaj kynne q alqan ed.
,,Qanb“ cbqmaj soluvda
век termiliB tura ed,
D ua suvdan auzuna
afendi da quja ed.
Qa§bn-Ba§bn tyjgenlej,
id otca kyjgenlej,
Qanbm savlaj sojma dee
ajtxanbn Bildirgenlej.
Alaj в1а sav saqat
а§ыьМц aradan,
Tytyn cbqa otdanca,
^yrekdegi ^aradan.
Tamam onsuz soIub ol
eirda ki§i tanbmaj,
Kezy qandan tolim ol
ketie Ba§lad ^arbmaj.
Q u jq a n suvu auzundan
Tigelemej teeredi,
01 zam anda afendi
qojdu sora Bermedi.
IX
Ertden saqat altbda
janwar ajnb onunda
Teegen ^eri Bolmajbn
to x d aq an ed qanbnda.
G o k g a xanscbq q u v
tam brbndan avqanca,
b o I ub
Alaj Boldu Marijam da
xanscbq avue qalqanca.
CbBbq kieik sanlarb
uzununa sozuldu,
QbSblbB gajaqlarb
xar tyrsyny B uzuldu.
M b n d a n sora anasb
сасьп gbrtbB gblaj ed,
Tbjalmajbn вагьэь
etin-Butun tbrnaj ed.
„D oktorqa nek eltm edim “
dee sarbnna sala ed,
A zbm lb B olqanbna
Bblaj ajtbB gblaj ed:
„Afendige аШапьв
qalaj aman etgenme,
O v men garlb, Marijam
ajtxan i?ge getgenme.
01 aqbllb, m en teli,
yretgenin Bilmedim,
Anca sajbn tiledi
aqblbmb Belmedim.
B olur kiBik azbmsbz
qbzbm Birda Boltnadb,
Bu qralqa qan gavsuh
Bizge doktor salmadb".
114
Alaj ajtbB elyktiy
сасьп, ва§ьп sblaj ed,
Bir-Birde es gbjalinaj
igi kesek qala ed.
Qbsxa-qbsxa kely da
minut sajbn kete ed,
Atasb da апьса
век kemsizle ete ed.
Qarna§larb едь1ьв
tyz qatbna cekdyle,
Qanbz egecieiz dee
кев gblamuq tekdyle.
Tijre, xon§u BarbSb
qajqbsezge keldile,
Biri qalmaj ala da
ада mbdax edile.
Orunduqdan elygyn
yj tyeyne aldbla,
„Qarad купувуг Bygyn“
dee ortaqa saldbla.
Turdu ere afendi
qanb da век buzu Iub ,
Avaz веге teBredi
tert ^апьпа sozu I ub :
— Allax sizge camlanbB
entda Bir zat etedi,
Sizden ozub Bizge da
Bir ijjeksiz ^etedi.
АИахпь Bir ajtxanb
eki b o Iub Bolmajdb,
A ^alb getgen adam
m a ol kynden qalm ajdb.
UaxdbSb Bolmasa,
m eni duam $arar ed,
Anca etgen zatbma
allax da Bir qarar ed.
01 i§leni unutuB,
bo§
sezleni ajtasbz,
D in ig iz n i qurutuB,
ne zatlaqa qajtasbz.
Ajt kimge doktor qaraB
elyr ?апьп qaldbrdb?
Darm an iciriB дагав
ana дапть saldbrdb?
Bo§unaqa q b jn a lb B
Bygyn агьт etese,
Ters aqblqa inanbB
gaxanimge ketese.
Ва§ь qbSbB ajtxanbn
keltirmejse kelyne,
Апь qojda qara sen
yj tyeynde elyne.
Endi sizni Borcuquz
adetlerin etmekdi,
Xaqb, вогси qalmazca
em kelyne ^etmekdi.
01 zatlanb ysynde
igi tiri Bolqansbz,
Qan,bz eki golcuqda
fu q Bermejin qojqansbz.
M en alanb Birisin
alqbn sizge ajtxanem,
Andan sora daqbda
Bir duacbq sbzqanem.
A la y cyn xaqbm b
taBmaj qalbB ketgenm e,
„Artda Berlik Bolursuz"
dee u m u t da etgenme.
E?da allax ajtsa, siz
razb etmej qojinazsbz,
Bir kesek zatcbq ycyn
Betigizni gojmazsbz.
U n u tm a q b z eterge
m avlut-kemik duasbn,
Tajmaj etie tururSuz
Bajrbm kece gajmasbn.
Ana Berillik zatnb
men ajtxanca cacarsbz,
Qandetleni e§igin
ol zamanda acarsbz.
X
Alajdaqb ellile
tbnblalla ^ага^ьв,
Seir b o I ub qaldbla
Bir-Birine qara§bB.
„Qasaecbqa mal qajqb,
garlb ecgige fan qajqb"
Degen kieik ete ed
ol afendi Bbjaqb.
„Endi Marijam elgendi,
alqbn kiBik kerrnezle,
Busaqatdan ozsala,
Bir kapek da Bermezle.
Bu qajqblb saqatda
nelerin da alajbm,
Z am an ketiB qalqbncb
Bolqanlarbn galajbm*
D e g e n m urat B olqanbn
keeysy da Bildile,
Bir qaum'a u§atmaj,
„во§ ajtasbz* dedile.
Erlej turuB тьсьта]
asbrar qajqb aldbla,
Q u v u b em da к е в т 1ев,
sal aqacxa saldbla.
118
Xalq da aslam $ь]ь1ьв
qaBbibna eltdile,
Mollalanb goluca
qajqblarbn etdile.
Olsaqatdan afendi
^andbrqan ed kezlerin,
Aslam sxat salbrqa
Bardbra ed sezlerin.
Sxat qalaj salbnsa,
,,xaqbn“ alaj ala ed,
01 ne qadar кев Bolsa,
Bytyn quanc во1а ed.
Kycyn ana salqan ed,
avaz BeriB kyre§iB,
Ba§ yly§ny a lq an ed,
sxatbndan yle§iB.
M arijam kerge ty§genlej
aldb ely давьуип,
Кев1е nalat веге ed,
кегув munu савьуип.
Вагь Birden M arijam qa
ullu b u § uv etdile,
Andan sora сась1ьв
yjlerine ketdile.
Q o jculanb allbnda
Bir eelek qart qalqan ed,
A fendi da ketm ejin
ala qatb§ B olqan ed.
Olsaqatdan afendi
M arijamnb saqbnbB,
S ez sele§e в а § Ы ь ,
вагьБьпа gaqblbB.
Bir guq а1ьв kesine
entda Bir zat qo§arqa,
Bbjaqbnlaj bu yjny
qalqanbndan a§arqa.
Andan-mbndan keltirie
ol avazla Beredi,
GbBb kieik gulqarqa
Bblaj ajtbB keredi:
— Ertden-inir toxdavsuz
zijaratxa Barlbqma,
Em gandetge ijerge
men kycymy sallbqma.
Bir ве1ек £ь1пь xaman
quran oqu| turluqma,
Апь gandetge ijer
laqbmlanb qurluqma,
Siz da апь kezynden
Bizni qbznb kerygyz,
Q u v um cu su n qbzqanm aj
eltiB ana Berigiz.
01 kijimle Marijamqa
fandet kijim Bolluqdu,
Q u anc b o I ub fyregi
xar nasbBdan tolluqdu.
Dunja mal ycyn dee
апь mbdax etmegiz,
Adam sezge аИапьв
ters aqblqa ketmegiz...
K e zle ri fblamuqqa
BatbB andan cbqalmaj,
£blamaj B ir'm in u tn u
ne azcbqda turalmaj.
Turqan qaum Marijamnb
kijimlerin fojarqa,
Апь в!а qbzlarbn
„fandetlede" qojarqa.
Olsaqatdan o qu na
acxan elle кувугуп,
Razb b o I ub kesleri
afendini keryryn.
Birin qojmaj вагьэьп
tyz allbna tekdyle,
MbdaxlanbB kesleri
yj tyeyne cekdyle.
Cbdajalmaj anasb
bu i$lege Qblaj ed,
Marijam ty§yB esine,
etin-Butun soja ed.
Afendi va qadalbB
тадаИагьп sajlaj ed,
£ u tlu q в!а uzalbB
Bir-Birine Bajlaj ed.
Xazna qojmaj вагьэьп
qucaqbna ^bjqan ed,
Bu i§lege Tav^an da
Bir zat ajtmaj qojqan ed.
Keslerin da ^uncutuB
sezle в1а aldadb,
Erikmejin ,,Berigiz“ dej
ujaltdb da qojmadb.
Yjge ijie alanb
erlej сасьв kerdyle,
„Allax Bizni bu zatdan
ajbrmasbn“ dedile.
XII
Alaj в1а Bir bjbq
ketgen edi aradan,
Sxat qajqb da ea§landb
^vrekdegi ^aradan,
Qojcularb keserge
eki inek aldbla,
Bir egyzden sora cbrt
malsbz b o I ub qaldbla.
KeliB kerdy afendi
xazbrlannan mallanb,
Q aratm ajbn qaradb
век azsbnbB alanb.
Ba§ teBenne BuruluB,
mbdaxlanbB toxdadb,
Aslam malla kesgenni
Bblaj ajtbB maxdadb:
— © igeninden qbzqanmaj
igi malla kesgenle,
Агь-веп Bulqamaj
axrat ojum etgenle.
Ala malnb qbzqanmaj
вагьп kesiB atalla,
01 qaumnu elgeni
„gandetlede" gatalla.
Allaj yjle ma Bizni
век eaqalb kerelle,
Ne desek da quanbB
xar zatlarbn Berelle,
©lygynden kesini
malbn artxa salqanla,
01 qaum la tylm ydy
„Sandetden" ken qalqanla.
Nek qorqasbz mal ycyn,
savdu sizni Ba§bqbz,
Bu eki inekge da
ol egyzny qo§uquz.
Be§ qarna§sbz Birle§iB
eirden ?alq a kirsegiz,
Be§igiz da Bir eajda
i§leB ga§aj Bilsegiz.
Ala) в1а ol B a jd a n
ullu xajbr albrsbz,
M arijam qa ^ojulqannb
siz ornuna salbrsbz.
Andan o z u b kesigiz
artbq mal da etersiz,
Тав ol aajnb kycynden
Baj
b o I ub
da ketersiz.
Qbzbqbz da ,,<;andetde“
emyrlykge qalbr ed,
Razb boIub kessegiz
ana qaebl Bolur ed,
Saqb§ BasbB Q ojcunu
egyzyn da keltirdi,
MbCbinajbn olsaqat
ycysyn da kesdirdi.
Tijre-xon§u вазьпьв
ycysyn da sojdula,
Bir But в1а gaBxaqnb
afendige qojdula.
Апь eslee afendi
eBgeledi faratmaj,
Yjge ketiB teBredi
Birda kezyn qaratmaj.
Olsaqatdan onlula
Basbndbla ysyne,
„Ne kelse da etereiz,
— dee— , т а апь esine".
Alaj sla qajtarbB
keltirdile ьгьпа,
U§atmajbn toxdadb
ol egyzden агьпа.
Teri qatb§ агвапь
fykledile mbllbkdan,
Ма1ь е1ув kesini
kelgen kieik fajlbqdan.
Belek kynden mavlutxa
kezyv getis ва§1а11а,
Rbsxbnb qalqancbqbn
guqda qojmaj во§а11а.
Bar mallarbn qurutuB
кев saqb§ da etdile,
Ba§xa madar taemajbn
gakblbqqa ketdile.
1932 f.
Отв. ре д ак т ор А.-С. Гербеков.
Т ех ре д ак т ор Ш . Б л и м ю т ов.
Отв. к о р р е к т о р А . Д ж ириков.
С д ан о в п р ои звод ст во 27/Х 1935 г.
П од п и сан о к печати 15/Х1-1935 г.
Ф ор м ат 114х 162>/з 2. Т и п . з н . в 1 бум. л. 51,200, печ. лист 4
Т и р аж 1100.
З а к . № 2477.
Обллито № 178-179.
Т и п ог раф и я К ароблнацивдата
К и сл овод ск 1935 г.