Alke Med 13. Sayısını Okumak İçin Tıklayınız.

Vet. Hek. Burçin SİNAN
DİKLOFENAK SODYUMUN ( LAFENAC ) ANTİBAKTERİYEL ETKİNLİĞİ
Diklofenak sodyum; besi sığırı ve atlarda antienflamatuvar, analjezik ve antipiretik tedavi amacıyla
kullanılmaktadır. Başlıca; enfeksiyöz hastalıklar ve bu hastalıklar ile ilgili yangı olgularında, enfeksiyöz
ve nonenfeksiyöz kökenli eklem hastalıklarında, travma sonrası ortaya çıkan yangısal lezyonlarda,
romatizmal yangı (sekunder bakteriyel enfeksiyonların karıştığı veya karışmadığı), dejenerasyon
tedavisi, akut veya kronik topallık (arthritis, desmitis, tendinitis, miyositis) gibi alanlarda kullanılan
antienflamatuvar bir ajandır. İnsan hekimliğinde ise yıllardır romatoid arthritisin uzun dönemli
semptomatik tedavisinde, osteoarthritis, ankilozan spondilit ve primer nocturnal enuresis tedavisinde
kullanılmaktadır. Ayrıca kısa dönemli olarak akut kas-iskelet zedelenmesi ve dismenore için de faydalı
olabileceği düşünülmektedir.
Güçlü antienflamatuvar etkinliğinin yanı sıra hem Gram (+) hem de Gram (-) bakterileri inhibe edici
etkiye sahiptir. Antibiyotik olmayan bir antienflamatuvar olup, antibakteriyel etkinliğini bakterisidal
olarak duyarlı bakterilerin DNA sentezlerini inhibe etme yoluyla göstermektedir. (Dastidar, Ganguly,
Chaudhuri, & Chakrabarty, 2000)
Son yıllarda, yaygın olarak kullanılan antimikrobiyal ajanlara artan bakteriyel direnç sebebiyle dikkatler
farklı farmakolojik sınıflara mensup antimikrobiyal aktiviteye sahip ilaçlara çevirilmiştir. Bu sebeple
diklofenak sodyum, antibiyotiklere karşı direnç oluşturmuş bakteriyel hastalıkların tedavisinde
destekleyici olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Diklofenak sodyumun in vitro ortamda çeşitli bakterilere karşı antimikrobiyal etkinliğini saptamak
üzere bir çalışma yapılmış ve tablodaki bakterilere karşı oldukça iyi derecede antimikrobiyal etkinliğe
sahip olduğu anlaşılmıştır:
Özellikle E.coli kaynaklı üriner sistem enfeksiyonları başta olmak üzere birçok enfeksiyonda
antibakteriyel etkinliğinden yararlanılmaktadır. Diklofenak’ın insanlara verilen maksimum dozlarının,
fareleri listeriozis, salmonellozis ve tüberkülozdan koruduğu tespit edilmiştir. Bacillus subtilis de yine
diklofenak sodyumun duyarlı olduğu bakteriler arasındadır. (Padma & Yalavarthy, 2015)
Diklofenak sodyum ve ketoprofenin MIC değerlerini karşılaştırmak üzere yapılan bir başka
çalışmada, diklofenak sodyumun duyarlı bakteriler üzerindeki MIC değerlerinin, ketoprofene
kıyasla oldukça düşük –dolayısı ile daha etkili- olduğu aşağıdaki tabloda görülmektedir:
1
Bir başka çalışmada E. Faecalis’ e karşı, amoksisilin ve gentamisin ile beraber uygulanan diklofenak
sodyumun oldukça iyi düzeyde antimikrobiyal etkinlik sağladığı görülmüştür. (Salem-Milani, ve
diğerleri, 2013)
STREPTOMİSİN İLE KOMBİNASYONU SİNERJİZMA YARATIR
Diklofenak sodyum ve streptomisin bir arada kullanıldığında, sinerjik bakterisidal etkinlik yarattığı
saptanmıştır. Streptomisin ile oluşturduğu sinerjik etki; penisilin ve streptomisin kombinasyonlarının
etkinliğini en üst seviyeye taşır. Diğer taraftan, aminoglikozid grubu antibiyotikler ile beraber
kullanılmasının pozitif bir sinerjizma oluşturduğu da bilinmektedir.
Mycobacterium avium complex (MAC) tedavisinde antitüberküler ilaçlarla beraber kombine
edildiğinde, tedavi sürecinin olumsuz etkilenmediği, aksine sinerjizma yarattığı da yine çalışma
sonuçlarında raporlanmıştır. Farelerde Mycobacterium tuberculosis’ e karşı uygulanan diklofenak +
streptomisin kombinasyonu, kontrol grubuna göre anlamlı derecede fark yaratmıştır. (Dutta,
Mazumdar, Dastidar, & Park, 2007)
Fareler üzerinde yapılan bir başka çalışmada, diklofenak sodyumun Salmonella enfeksiyonundan
koruma potansiyeli değerlendirilmek istenmiştir. Bunun için farelere 1.5 µg/g ve 3 µg/g dozlarında
2
diklofenak sodyum önce tek başına, daha sonra streptomisin ile kombinasyon şeklinde verilmiştir.
Araştırma sonucunda; farelerin Salmonella enfeksiyonundan korunmasında, diklofenak sodyumun
streptomisinle kombinasyon şeklinde verilmesinin, tek başına verilmesinden daha etkili olduğu ortaya
çıkmıştır.
Ortamda diklofenak sodyum varlığında ya da yokluğunda yapılan bir çalışmada diklofenak sodyum 397
bakteriye karşı test edilmiştir. Çalışma sonucunda diklofenak sodyumun bakteri türlerinden bazılarına
karşı olan MIC aralıkları aşağıdaki gibi olmakla beraber, hem in vivo hem in vitro çalışmalarda
aminoglikozidlerle beraber istatistiki olarak önemli sayılacak düzeyde sinerjizma şekillendirmiştir.
(Dutta, Annadurai, Mazumdar, & Dastidar, 2007)
BİYOFİLM ETKİNLİĞİ
Diklofenak sodyumun antimikrobiyal özelliğine ek olarak, son zamanlarda, mikrobiyal biyofilmleri
inhibe etme özelliği de keşfedilmiştir. Biyofilm; canlı veya cansız bir yüzeye yapışarak kendi
ürettikleri polisakkarid bir matriks içine gömülü halde yaşayan mikroorganizmaların oluşturduğu
topluluktur. Biyofilmler antibiyotik tedavisinde mikroorganizmalara direnç kazandırırlar.
Antibiyotiklere karşı mikroorganizmalarca kazanılan direnç gelişimi, antimikrobiyal tedaviyi
engelleyici en büyük problemlerden biri haline gelmiştir. Biyofilmler, inatçı enfeksiyonların en
önemli nedenidir ve bakteriyel enfeksiyonların %65’ inden sorumludur diyebiliriz. Hemen hemen her
patojen etken biyofilm tabakası oluşturma yeteneğine sahip olmakla beraber, daha fazla biyofilm
oluşturan bakteriler aşağıdaki tabloda verilmiştir:
3
Araştırma sonuçları; diklofenak, aspirin ve etodalak’ ın %95’lere varan oranla biyofilmleri inhibe etme
etkisi olduğunu göstermiştir. Selekoksib, nimesulid, ibuprofen ve meloksikamın da biyofilm oluşumunu
inhibe ettiği ancak bunun çok daha az bir ölçüde olduğu bilinmektedir. Biyofilmler
ekzopolisakkaritlerinin bir sonucu olarak bağışıklık sistemine dirençlidirler. Fakat diklofenak sodyum,
biyofilm inhibe etme konusundaki üstün özelliğiyle, inatçı ya da tekrarlayan bakteriyal ve fungal
enfeksiyonlar için iyi bir terapötik ajan olmuştur.
Hayvanlarda sıkça görülen mastitis, solunum yolu enfeksiyonları, sindirim sistemi enfeksiyonları ve
ayak hastalıklarının bir çoğu biyofilm oluşturan bakteriler tarafından meydana getirilir ve çoğu kez
tedavileri zordur. Diklofenak sodyum biyofilm oluşturan bakterileri inhibe etme yeteneğiyle, bu
hastalıkların tedavisinde uygun antibiyotik ile beraber (örn: Cephanom) destekleyici olarak
kullanılabilir.
Son zamanlarda ortaya çıkan başka gelişmeler ise; diklofenak sodyumun tavşanları, bir Streptococcus
türünün neden olduğu Nekrotizan fasiit’ den korumasıdır. Ayrıca Caspofungin ile kombinasyon şeklinde
C. albicans’ ın sebep olduğu biyofilm ile ilişkili enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılmış ve olumlu
sonuç alınmıştır. (Bink, ve diğerleri, 2012)
Sonuç olarak, Lafenac (Diklofenak sodyum) iyi bir yangı giderici olduğu kadar, antimikrobiyal
etkinliğinden ötürü iyi bir antibiyotik partneridir. Biyofilm tabakasına olan etkinliği ise, başta hastane
enfeksiyonları olmak üzere dirençli bakteriler ve bunların neden olduğu enfeksiyonların
sağaltımında elimizi güçlendiren çok önemli bir özelliktir.
Kaynakça
Bink, A., Kucharikova, S., Neirinck, B., Vleugels, J., Dijck, P. V., Cammue, B. P., & Thevissen, K. (2012).
The Nonsteroidal Antiinflammatory Drug Diclofenac Potentiates the in vivo Activity pf
Caspofungin Against Candida albicans Biofilms. Journal of Infectious Diseases .
Dastidar, S. G., Ganguly, K., Chaudhuri, K., & Chakrabarty, A. (2000). The anti-bacterial action of
diclofenac shown by inhibition of DNA synthesis. International Journal of Antimicrobial
Agents, 249–251.
Dutta, N. K., Annadurai, S., Mazumdar, K., & Dastidar, S. G. (2007). Potential management of resistant
microbial infections with a novel. International Journal of Antimicrobial Agents, 242–249.
Dutta, N. K., Mazumdar, K., Dastidar, S. G., & Park, J.-H. (2007). Activity of diclofenac used alone and
in combination with streptomycin against Mycobacterium tuberculosis in mice. International
Journal of Antimicrobial Agents, 336–340.
Padma, R., & Yalavarthy, P. D. (2015). Screening of Diclofenac for Antibacterial activity against
Pathogenic Microorganisms. IJAPBC – Vol. 4, 2277 - 4688.
Salem-Milani, Balaei-Gajan, Moosavi, Zohreh, Zakeri-Milani, Parvin, . . . Mehrdad. (2013).
Antibacterial Effect of Diclofenac Sodium on Enterococcus faecalis. Journal of Tehran
University of Medical Sciences .
Umaru, Titilayo, Nwamba, O., C., Kolo, Nwodo, I. a., & U., U. (2009). Antimicrobial activity of nonsteroidal anti-inflammatory drugs with respect to immunological response: Diclofenac
sodium as a case study. African Journal of Biotechnology Vol. 8, 1684–5315.
4