PDF - Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi

ANKARA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ
ENERJI HUKUKU-­1 HKS-­303 2015-­2016 GÜZ DÖNEMİ
Alparslan BAYRAKTAR LL.M. 27 Kasım 2015
Doğal Gaz Nedir?
§ Doğal Gaz havadan hafif renksiz ve kokusuz bir gazdır.
§ Yerkabuğu içindeki fosil kaynaklı bir yanıcıdır.
§ Bir petrol türevidir.
IEA: Gazın Altın Çağı
Kaya Gazı (Shale Gas)
Enerjide Dışa Bağımlılık KADER değildir.
World Gas Map: Consumption
(bcm / 2010)
CA 94 SE 2
NR 4 DK 4 RI
ND
44
US
683 ES
35
PT 5 MX
69
CO 9 FR
47
D
Z
CH IT
76
EG
45
T
T
AR 43
C
H
A
U
BG R
O
TR
43
GR 4 IL 5 B
Y
UA
52
S
K
H
U
RS
414
SA
84
T
M
K
Z
IR
139 A
Z
KW 1 4
Q
A
UAE
60
B
R
PR 5 CL 5 V
E
B
E
LI 3
P
L
DE
81
UK
94
FI 4
CH
109
UZ
46
PK
IN
62
B
D
KR
43
TW 14
M
L
V
I
S
G
ZA 4 JP
95
PH 3 ID
40
TH
45
A
U
30
NZ
Dünya Gaz Tüketimi
(bcm / 2010)
CA 94 SE 2
NR 4 DK 4 RI
ND
44
US
683 ES
35
PT 5 MX
69
CO 9 FR
47
D
Z
CH IT
76
EG
45
T
T
AR 43
C
H
A
U
BG R
O
TR
43
GR 4 IL 5 B
Y
UA
52
S
K
H
U
RS
414
SA
84
T
M
K
Z
IR
139 A
Z
KW 1 4
Q
A
UAE
60
B
R
PR 5 CL 5 V
E
B
E
LI 3
P
L
DE
81
UK
94
FI 4
CH
109
UZ
46
PK
IN
62
B
D
KR
43
TW 14
M
L
V
I
S
G
ZA 4 JP
95
PH 3 ID
40
TH
45
A
U
30
NZ
Türkiye Doğalgaz Piyasası
Doğalgazın Hayatımızdaki Yeri...
Doğalgaz Kontratlarımız ve Kullanım Dağılımı
Ø2003’te 6 ilde doğalgaz kullanılırken EPDK’nın
gerçekleştirdiği ihaleler neticesinde 2014 sonu
itibariyle 76 ilde doğalgaz kullanılıyor.
Øİgdaş haricindeki tüm dağıtım bölgelerinde
doğalgaz dağıtımı özel sektör eliyle yapılıyor
Gaz İletim ve Tüketim
Transit Rota ve Enerji Merkezi Türkiye
DÜNYANIN 2. BÜYÜK PETROL VE GAZ PİYASASI
Doğal Transit Rota
DÜNYANIN EN BÜYÜK PETROL VE GAZ REZERVLERİ
Transit Rota ve Enerji Merkezi Türkiye
Sözleşme Özgürlüğü, Mülkiyet Hakkı ve
Düzenleme
§ Sözleşme Hürriyeti, 1982 Anayasası Madde: 48
§ Mülkiyet Hakkı, 1982 Anyasası Madde:35
“Herkes, mülkiyet ...haklarına sahiptir.
Bu haklar, ancak kamu yararı amacıyla, kanunla sınırlanabilir. Mülkiyet
hakkının kullanılması toplum yararına aykırı olamaz”
§ Piyasaların Denetimi, 1982 Anayasası Madde:167
“Devlet, para, kredi, sermaye, mal ve hizmet piyasalarının sağlıklı ve düzenli
işlemelerini sağlayıcı ve geliştirici tedbirleri alır;; piyasalarda fiilî veya anlaşma
sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler.”
DOĞAL GAZ PİYASASININ 4646 SAYILI
KANUNDAN ÖNCEKİ DURUMU
Ø2/1/1990 tarih ve 397 Sayılı KHK Çerçevesindeki Durum:
§ Doğal gazın
yetkisindeydi.
ithali,
dağıtımı,
iletimi,
satışı
ve fiyatlandırılması
Botaş’ın
§ Şehirlerde doğal gaz dağıtımı, işletmesi ve satış yetkisi Bakanlar Kurulunca izin
verilmesi kaydıyla sermaye şirketleri veya Botaş tarafından gerçekleştiriliyordu.
§ Botaş’ın doğal gaz ile ilgili kurulan şirketlere ortak olma hakkı vardı.
§ Yılda 1.000.000 M3’ ten fazla doğal gaz kullanan sanayi kuruluşlarına ve organize
sanayii bölgelerine gaz satış yetkisi Botaş’a aitti.
§ 18/4/2001 tarihli 4646 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırıldı.
DOĞAL GAZ PİYASASININ 4646 SAYILI
KANUNDAN ÖNCEKİ DURUMU
4646 SAYILI DOĞAL GAZ PİYASASI KANUNU
Amaç
§ Doğal gazın KALİTELİ, SÜREKLİ, UCUZ, REKABETE
dayalı esaslar çerçevesinde çevreye zarar vermeyecek
şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, doğal gaz
piyasasının SERBESTLEŞTİRİLEREK mali açıdan
GÜÇLÜ, İSTİKRARLI VE ŞEFFAF bir doğal gaz
piyasasının oluşturulması ve bu piyasada BAĞIMSIZ BİR
DÜZENLEME ve DENETİMİN sağlanması
İkincil Mevzuat
§ Doğal Gaz Piyasasına ilişkin Yönetmelikler;;
1-­Lisans Yönetmeliği
2-­Dağıtım ve Müşteri Hizmetleri Yönetmeliği
3-­Tarifeler Yönetmeliği
4-­Sertifika Yönetmeliği
5-­İletim Şebekesi İşleyiş Yönetmeliği
6-­Tesisler Yönetmeliği
7-­İç Tesisat Yönetmeliği
8-­Doğal Gaz Piyasasında Yapılacak Denetimler ile Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
9-­Sıvılaştırılmış Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul ve Esaslarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik
10-­Yer Altı Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul Ve Esaslarına Dair Yönetmelik
11-­Aynı Yerde Doğal Gaz Depolama Faaliyetinde Bulunmak Üzere Lisans Başvurusunda Bulunan Tüzel Kişilerin Seçimi Hakkında Yönetmelik
§ Doğal Gaz Piyasasına ilişkin Tebliğler,
§ Doğal Gaz Piyasasına ilişkin Kurul Kararları.
4646 SAYILI KANUNDA ÖNGÖRÜLEN MODEL
Ø4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunun’da doğal gaz
piyasa faaliyetleri aşağıdaki şekilde ayrıştırılmıştır ve her piyasa faaliyetinin gerçekleştirilebilmesi için EPDK’dan lisans alınması öngörülmüştür.
§ İTHALAT/İTHALAT (SPOT LNG) § İLETİM
§ DEPOLAMA
§ TOPTAN SATIŞ
§ DAĞITIM
§ İHRACAT
§ SDG DAĞITIMI VE İLETİMİ
§ SDG SATIŞ
İthalat Faaliyeti § Her ithalat bağlantısı için ayrı ithalat lisansı alınması gereklidir.
§ İthalat için teknik ve ekonomik güce sahip olunması gereklidir.
§ İthal edilecek doğal gazın kaynağı,rezerveleri, üretim tesisleri ve iletim sistemi hakkında kesin bilgi ve garanti bulunması gereklidir.
§ İthalatçı şirketler;; sözleşme sürelerini, süre uzatımını, öngörülen yıllık ve mevsimlik ithalat miktarlarını EPDK’ya bildirmek zorundadır, § İthalatçı şirketlerin her biri, en fazla ulusal tüketimin %20 sini ithal edebileceklerdir.
§ İthalatçı şirketler, beş yıl içerisinde ithal edecekleri gaz miktarının % 10 u kadar bir oranını depolama imkanlarına kavuşmak zorundadırlar. § Hazine garantili YID ve YI santralleri en ucuz kaynaktan gaz almak ve gazın
maliyetindeki düşüşü elektrik fiyatlarına da yansıtmak şartıyla Botaş dışındaki başka
bir kaynaktan gaz alabilir.
İthalat Faaliyeti 4646’dan önce BOTAŞ’ın ithalat anlaşması yaptığı ülkelerden ithalat;;
-­Sözleşmeler sona erinceye kadar hiçbir şirket ithalat yapamaz
-­EPDK’nın belirlediği ulusal arz açığını gidermek veya ihraç amaçlı ithalat yapılabilir.
İTHALAT
4646’dan önce BOTAŞ’ın ithalat anlaşması yapmadığı ülkelerden ithalat;;
Kurul, piyasada rekabet ortamının oluşturulması, mevcut sözleşmelerden doğan yükümlülükleri ve ihracat bağlantılarını dikkate alarak belirleyeceği usul ve esaslar dahilinde müracaatları değerlendirerek ithalata müsaade edebilir.
▲BOTAŞ’ın ithalat yaptığı ülkeler dışından yapılacak ithalata ilişkin 725 sayılı Kurul Kararı 29 Nisan 2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Ancak, bugüne kadar anılan Kurul Kararı kapsamında ithalat lisansı verilmemiştir.
Sözleşme Devirleri
§ Botaş ithalat oranını ulusal tüketimin %20sine düşürünceye kadar yeni gaz alım
sözleşmesi yapamaz.
BOTAŞ;; Ø2009 yılına kadar,
ØToplam yıllık ithalat miktarını yıllık ulusal tüketimin yüzde yirmisine düşürünceye kadar,
ØMevcut doğal gaz alım veya satım sözleşmelerinin kısmi veya bütün olarak tüm hak ve
yükümlülükleri ile devredilmesi için,
Øİstekli olan diğer ithalat lisans yeterlilik sahibi ve satıcı şirketten sözleşme devri hususunda
ön onay alan şirketlerin katılacağı devir için ihale yapar.
§ Botaşın yapacağı ihalelere EPDK’dan yeterlik alan ve satıcıdan muvafakat alabilen şirketler
katılabilir. İhaleyi kazanan şirketlerden satıcı ile devir sözleşmesi yapması istenir.
§ Satıcı taraf ile seçilen şirket sözleşme yaptığı takdirde devir gerçekleşir. Satıcının devri
kabul etmemesi durumunda şirket Botaş’tan tüm yurt dışı mükellefiyetleri kabul etmesi
karşılığında miktar devri için ayrı bir ihale yapılır.
§ Yıllık devredilen doğal gaz miktarı toplam doğal gaz miktarının %10 dan daha az olamaz.
Dağıtım Faaliyeti
§ Kurumun açtığı ihaleyi kazanan şirkete şehir içi dağıtım lisansı verilmektedir.
§ İhaleyi kazanan şirket inşa edeceği mahalli doğalgaz dağıtım şebekesinin mülkiyetine de sahip olur. § Belediyeler ihaleyi kazanan dağıtım şirketlerine bedelsiz olarak %10 ve bedelli olarak %10 olmak üzere toplam en fazla % 20 hisse
nispetinde ortak olma hakkına sahip olacaklardır.
§ Lisansı süresi sona eren dağıtım şirketine gösterdiği hizmet kalitesi, teknik ve ekonomik gücü, müşteri memnuniyeti ve diğer faktörlere göre yeniden lisans verilebilecektir. Yeniden lisans verilmediği takdirde Kurum dağıtım faaliyeti için yeniden ihale yapacaktır. Mevcut şebeke satılarak bedeli eski lisans sahibine ödenecektir.
§ Dağıtım şirketleri bütün aboneleri sisteme bağlamakla yükümlü
olacaklardır.
§ Dağıtım lisansı sahibinin doğal gaz alımlarını en ekonomik kaynaktan yapması gerekmektedir. Dağıtım İhaleleri
§ Dağıtım lisansı ihalesi Kurul Kararı ile yapılır ve Resmi Gazetede ilan edilir.
§ EPDK tarafından açılan şehir içi doğal gaz dağıtım lisansı ihalelerine teklif verebilmek için
şirketlerin EPDK’dan yeterlilik alması gerekmektedir. Yeterlilik kapsamında şirketler mali güç ile
tecrübelerine göre değerlendirilir.
§ Teklifler, kapalı zarf usulü ile alınır.
§ En düşük ilk üç teklif belirlenir. Bu tekliflerin sahipleri açık eksiltme yapar ve en düşük teklifi veren
dağıtım lisansı almaya hak kazanır.
§ İhaledeki teklifler, bir kwh doğal gazın sunumu için tek bir bedel olarak verilen birim hizmet ve
amortisman bedeli üzerinden değerlendirilir.
§ En düşük birim hizmet amortisman bedelini veren şirkete şehir içi dağıtım lisansı mülkiyeti dahil
olmak üzere verilirir.
ŞEHİR İÇİ DOĞAL GAZ DAĞITIM LİSANSI İHALESİ (SÜREÇ)
Şehrin Talebi
Şebekenin Tamamlanması
Şehrin
İncelenmesi
Gaz Sunumuna Başlanması
Raporun
Sunumu
Yatırıma Başlanması
İhaleye İlişkin Kurul Kararı
İhale İlanının Yayımlanması
Yeterlilik Değerlendirmesi
Yeterlilik Başvuruları
Yeterlilik
Bildirimi
Şartname Satışı
Doğal Gaz Dağıtım İhalesi
Dağıtım Lisansı
Lisans Alma Öncesi İşlemler
Soru-­Cevap ve Zeyilnameler
Davet Bildirimi
Sonucun Onaylanması
Dağıtım Şirketlerinin Yükümlülükleri § İhale ile belirlenen birim hizmet ve amortisman bedeli, şartnamede belirlenen süre boyunca uygulanır. Bu sürenin bitiminden itibaren Kurul tarafından fiyat tavanına göre belirlenen birim hizmet ve amortisman bedeli uygulanır.
§ İhaleyi kazanan dağıtım şirketleri;;
ü
Lisans aldıkları tarihten itibaren en geç 6 ay içinde yatırıma başlamak
zorundadır.
ü
Lisans aldıkları tarihten itibaren en geç 18 ay içinde dağıtım bölgesi
kapsamındaki bir bölgede gaz arzına başlamak zorundadır.
ü
Lisans aldıkları tarihten itibaren en geç 5 yıl içinde dağıtım bölgesi
içindeki tüm tüketicilere gaz arzı sağlamak zorundadır.
Doğal Gaz Evlerimize Nasıl Ulaşıyor?
Doğal Gaz Kartlı Sayaç
Neden Böyle Bir Uygulama?
Lisansların Genel Esasları
ØTüzel kişiler gösterdikleri her bir piyasa faaliyeti ve aynı faaliyeti
gösterdikleri her bir tesis için ayrı lisans alır.
ØLisanslar hiçbir surette devredilemez.
ØLisans kapsamındaki haklar, Kuruldan izin alınmaksızın üçüncü
şahıslara temlik edilemez.
ØLisanslar bir defada en az on, en fazla otuz yıllık bir süre ile verilir. ØBirden fazla lisansa sahip olan aynı tüzel kişi veya aynı faaliyeti birden fazla tesiste yürüten tüzel kişiler, lisansa tabi her faaliyet veya tesis için ayrı ayrı muhasebe kayıtları tutmak zorundadır
.
Yaptırımlar
-­Kurul, re'sen veya kendisine intikal eden ihbar veya şikayetler
üzerine, doğal gaz piyasasında faaliyette bulunan gerçek veya tüzel
kişilerin ilgili mevzuat hükümlerine aykırı faaliyet ve işlemleri
nedeniyle, doğrudan soruşturma açılmasına ya da soruşturma
açılmasına gerek olup olmadığının tespiti için ön araştırma
yapılmasına karar verebilir.
-­Kurul, doğal gaz piyasasında faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişilere yapacağı yazılı ihtara rağmen mevzuata aykırı durumlarını devam ettirenlere yaptırım ve cezaları uygular. Yaptırımlar
§ Kurul, doğal gaz piyasasında faaliyet gösteren gerçek veya tüzel kişilere yapacağı yazılı ihtara rağmen mevzuata aykırı durumlarını devam ettirenlere yaptırım ve cezaları uygular. § Doğal Gaz Piyasasında Yapılacak Denetimler İle Ön Araştırma ve Soruşturmalarda Takip Edilecek Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik Uyarınca;;
-­Ön araştırma ve soruşturma açılması
-­ Ön araştırma: -­Ön araştırma raporu
-­Soruşturma açılması
-­ Soruşturma: Doğrudan veya ön araştırma neticesinde soruşturma açılmasına karar verilmesi ;;
-­ Soruşturma raporu
-­Soruşturma raporunun tebliği ve 30 gün içinde savunmanın sunulması
-­Ek görüş -­Ek görüşe 15 gün içinde cevap verilmesi
-­Ön Araştırma ve soruşturmaya gerek olmadan savunmanın alınması
-­ Savunma Alınması
Yaptırımlar
-­Savunmanın Kurul tarafından değerlendirilmesi,
-­Kurul tarafından mevzuata aykırı duruma son verilmesi için ihtar
verilmesi,
-­İhtar süresi içinde lisans veya sertifika sahibi tarafından gerçekleştirilen işlem
ve eylemlerin Kurul tarafından değerlendirilmesi,
-­Kanunun 9 uncu maddesinde yer alan idari para cezasının uygulanması ve
mevzuata aykırı duruma son verilmesi için Kanun’da öngörülen sürenin tekrar
verilmesi
-­İdarî para cezalarını gerektiren fiillerin ihtara rağmen düzeltilmemesi veya
tekrarlanması hallerinde idarî para cezaları her defasında bir önceki cezanın iki
katı oranında artırılarak uygulanır. Bu cezaların verildiği tarihten itibaren iki yıl
içinde idarî para cezası verilmesini gerektiren aynı fiil işlenmediği takdirde
önceki cezalar tekrarda esas alınmaz. Ancak, aynı fiil iki yıl içinde işlendiği
takdirde, artırılarak uygulanacak idarî para cezasının tutarı cezaya muhatap
tüzel kişinin bir önceki malî yılına ilişkin bilançosundaki safı satış hasılatının
yüzde yirmisini aşamaz. Cezaların bu düzeye ulaşması halinde, Kurul lisans
veya sertifikayı iptal edebilir.
Yaptırımlar
§Bir lisans veya sertifikanın iptali halinde, yeni bir lisans veya sertifika verilene kadar, verilen hizmetin aksamaması için Kurul gereken önlemleri alır.
§Doğal gaz şehir içi dağıtım lisansının iptal edilmesinin zorunlu hale gelmesi durumunda Kurul hizmetin aksamaması için gerekli tedbirleri önceden almak suretiyle, lisansı iptal eder. Dağıtım şebekesinin mülkiyetini elinde bulunduran lisans sahibinin nam ve hesabına yüz yirmi gün içerisinde ilgili şebekenin satışı ve yeni lisans sahibinin belirlenmesi için ihaleye çıkılır. §Uygulamaya ilişkin usul ve esaslar yönetmeliklerde belirlenir.
Depolama Faaliyeti
Madde:4-­d
§ Depolama kapasitelerinin tümünü sistemin eşgüdümlü ve güvenli bir tarzda işlemesine yardımcı olacak şekilde idare etmek,
§ Depolama kapasitelerinin sistem elverişli olduğu takdirde, tarafsız ve eşit bir şekilde hizmete sunulacağını taahhüt etmek,
DG Yeraltı Depolama
Source: www.gazprominfo.com
Yeraltı Depo Erişim Prensipleri:
Kapasite Kullanımı ve Mevsimsellik
LNG Terminalleri
§ Kargo Yönetimi
• Sınırlandırılmış Depolama Periyodu
• Çıkış Kapasite Tahsisi
Depolama Tesislerine Erişimin Reddi
Erişim Talebi
Depolama
Lisansı Sahbinin
Taleni Reddi
EPDK Kararı
-­Red
veya
-­Depolama Tesisini Hizmetinin Verilmesini İcbar
Sistem Kullanıcısının EPDK’ya
Başvurusu
§ 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu § İletim Şebekesi İşleyiş Yönetmeliği
§ İletim Şebekesi İşleyiş Düzenlemeleri
Standart
Taşıma Sözleşmesi
Taşıtan
Taşıtan
Taşıtan
Tahsisat
Protokolü
Taşıyıcı
Teslim Sözleşmeler
i
İşletme Protokolü
Dağıtım Şirketi
Taşıtan
Gaz Yılı” 1 Ocak günü saat 08.00’de başlayıp bir sonraki yılın 1 Ocak günü saat 08.00’de sona eren zaman dilimini ifade eder.
Taşıtan
§ 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu Sıvılaştırılmış Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul ve Esaslarının (KUE) Belirlenmesine Dair Yönetmelik
EGEGAZ KUE
Terminal
Hizmet
Sözleşmesi
Hizmet
Alan
Depolama Şirketi/
EGEGAZ
BOTAŞ KUE
Terminal
Hizmet
Sözleşmesi
Depolama Şirketi/
BOTAŞ
“LNG Yılı”/”Gaz Yılı” 1 Ocak günü saat 08.00’de başlayıp bir sonraki yılın 1 Ocak günü saat 08.00’de sona eren zaman dilimini ifade eder.
Hizmet
Alan
§ 4646 Sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu § Yer Altı Doğal Gaz Depolama Tesisi Temel Kullanım Usul Ve Esaslarının Belirlenmesine Dair Yönetmelik
TPAO
KUE
Depolama
Hizmet
Sözleşmesi
Hizmet
Alan
Depolama Şirketi/
TPAO
Depolama Yılı”, Her Enjeksiyon Dönemi’nin ilk Gün’ü başlayan ve bir sonraki
Enjeksiyon Hazırlık Dönemi sonunda sona eren birbirini takip eden her 12 aylık süre
anlamına gelir. Şüpheye mahal bırakmamak için, Depolama Yılı, 1 Nisan -­ 31 Mart
tarihleri arasındaki dönemdir.