Şeftali 0 Giriş 1 Kapsam 2 Atıf yapılan standardlar ve/veya

Şeftali
0
Giriş
Bu standard; şeftalinin tanımına, sınıflandırma ve özelliklerine, numune alma ve muayeneleriyle piyasaya arz
şekline dairdir.
1
Kapsam
Bu standard, piyasaya taze olarak arz edilen şeftalileri kapsar, işlenmiş ürünleri ve nektarini kapsamaz.
2
Atıf yapılan standardlar ve/veya dokümanlar
Bu standardda diğer standard ve/veya dokümanlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun
yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste halinde verilmiştir. * işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce
metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.
TS No
TS ISO 874
Türkçe Adı
Yaş meyve ve sebzeler – Numune alma
İngilizce Adı
Fresh fruits and vegetables - Sampling
TS 1219 ISO 873
Şeftali – Soğuk depolama kılavuzu
Peaches - Guide to cold storage
3
Tarifler
3.1 Şeftali
Prunus persica Sieb. ve Zucc. türüne giren kültür ağaçlarının taze meyvesi.
3.2 Yabancı madde
Şeftalinin üzerinde bulunan, kendinden başka kum, taş, toprak, kabuk, yaprak, bitkisel parçalar, yabancı
tohumlar gibi gözle görülebilen her türlü madde.
4
4.1
Sınıflandırma ve özellikler
Sınıflandırma
Şeftaliler; botanik yapılarına göre çeşitlere, kalite özelliklerine göre sınıflara ve iriliklerine göre boylara
ayrılırlar.
4.1.1 Çeşitler
Botanik yapılarına göre başlıca şeftali çeşitleri;
- Flordasun,
- Early Amber (Örli Amber),
- Precocissima (Prekosima),
- Starking Delicious (Starking Delicıs),
- Springtime (Siprinktaym),
- Dixired (Diksiret),
- Earlired (Örliret),
- Redhaven (Rethevın),
- Cardinal (Kardinal),
- Red Globe (Ret Glob),
- Cresthaven (Kresthaven),
- Triogem,
- Loring,
- J.H. Hale (J. H. Heyl),
- Monroe (Monro),
- Black (Blek),
- Glohaven (Glohevın),
- Jefferson (Cefırsın),
- Blanging Gold (Blenging Gold),
- Merill Gem Free (Meril Jem Fri),
- Coronet (Koronet),
- Madison (Medisın),
- Shipper’s Late Red (Şippırs Leyt Ret),
- Washington (Vaşington)
diğer çeşitler kendi adları ile ve orijinleri belirtilerek piyasaya arz edilir.
4.1.2 Sınıflar
Şeftaliler kalite özelliklerine göre;
- Ekstra,
- Sınıf I,
- Sınıf II
olmak üzere üç sınıfa ayrılır.
4.1.3 Boylama
Şeftaliler iriliklerine göre;
- AAAA,
- AAA,
- AA,
- A,
- B,
- C,
- D,
- E
olmak üzere sekiz boya ayrılır.
4.2 Özellikler
4.2.1 Genel özellikler
Şeftaliler, aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır;
 Bütün (tam) olmalı,
 Sağlam olmalı (çürüyerek, kötüleşerek tüketime elverişsiz hale gelenler bulunmamalı),
 Temiz olmalı, gözle görülebilir yabancı madde ihtiva etmemeli,
 Böcekler ve böcek zararları bulunmamalı,
 Aşırı nem ihtiva etmemeli (dış yüzeyinde gözle görülebilir ıslaklık bulunmamalı),
 Yabancı tat ve/veya koku olmamalı,
 Sap olduğunda sapın uzunluğu 2 cm’den daha fazla olmamalı,
 Sap yere paralel olarak kesilmiş olmalı
dır.
Şeftalinin gelişmesi ve durumu aşağıdaki özelliğe imkân verecek durumda olmalıdır;
 Elle toplamaya, ambalâjlamaya ve taşınmaya dayanıklı olmalı,
 Gideceği yere ulaştığında pazar isteklerini karşılayacak uygun olgunluk göstermelidir.1)
4.2.2 Çeşit özellikleri
Şeftali çeşitleri aşağıdaki özelliklerde olmalıdır.
4.2.2.1 Flordasun
Ortalama meyve kütlesi 120 g olan ve meyve eti sarı renkte, çekirdek ete bağlı bir çeşittir.
4.2.2.2 Early Amber
Ortalama meyve kütlesi 150 g olan ve meyve eti sarı renkte, çekirdek ete bağlı bir çeşittir.
4.2.2.3 Precocissima
Meyve şekli basık, ortalama kütlesi 100 g olan ve meyve yeşilimsi sarı zemin üzerine koyu kırmızı renkte,
meyve eti yeşilimsi beyaz, orta derecede sulu, az ekşi, çekirdek ete bağlı bir çeşittir.
1)
Şeftaliler, nakliyata ve ellemeye dayanacak, tüketilinceye kadar iyi bir şekilde kalacak ve gönderildikleri
pazarın isteklerini karşılayacak bir olgunlukta bulunmalıdır. Buna göre meyve kabuğunun yeşil zemin
rengi, sarı etli şeftalilerde sarıya dönmeye, beyaz etli şeftalilerde ise ağarmaya başlamış olmalı ve kırmızı
üst renk donukluğunu kaybederek parlamaya başlamış bulunmalıdır.
4.2.2.4 Starking Delicious
Meyve şekli yuvarlak, hafif uzunca, ortalama kütlesi 184 g olan ve meyve rengi sarımsı yeşil zemin üzerine
parçalı açık kırmızı, meyve eti sarı, orta derecede sulu, tatlı çekirdek ete bağlı bir çeşittir.
4.2.2.5 Springtime
Meyve şekli basık, ortalama kütlesi 90 g olan ve meyve rengi sarı zemin üzerine bir tarafı kırmızı, meyve eti
beyaz sulu, lifli, çekirdek ete bağlı bir çeşittir.
4.2.2.6 Dixired
Meyve şekli basık, ortalama kütlesi 175 g olan ve meyvesi koyu sarı üzerine akıtmalı kırmızı renkte, meyve
eti sarı, az lifli, orta derecede sulu, tatlı, çekirdek ete bağlı bir çeşittir.
4.2.2.7 Earlired
Meyve basık, ortalama 125 g olan ve meyve sarı zemin üzerine koyu kırmızı renkte, meyve eti sarı ince
dokulu, tatlı, lezzetli, çekirdek ete bağlı bir çeşittir.
4.2.2.8 Redhaven
Meyve yuvarlak, ortalama 185 g olan ve meyve sarı zemin üzerine akıtmalı koyu kırmızı renkte, meyve eti
sarı ince dokulu , tatlı, aromalı, çekirdek etten oldukça ayrı olan bir çeşittir.
4.2.2.9 Cardinal
Meyve basık, ortalama kütlesi 161 g, meyvesi koyu sarı zemin üzerine sıvama kırmızı renkte, meyve eti sarı
ince dokulu orta derecede sulu, tatlı, çekirdek ete bağlı bir çeşittir.
4.2.2.10 Red Globe
Meyve yuvarlak, ortalama kütlesi 215 g, meyve sarı zemin üzerine parçalı kırmızı, meyve eti sarı renkte, az
sulu, ince dokulu tatlı, aromalı, çekirdek etten ayrılan bir çeşittir.
4.2.2.11 Cresthaven
Meyve basık, ortalama 248 g, meyve sarı zemin üzerine akıtmalı koyu kırmızı renkte, sarı etli, sulu, tatlı,
lezzetli ve yarmadır.
4.2.2.12 Triogem
Meyve yuvarlak, ortalama 196 g, sarı zemin üzerine akıtmalı koyu kırmızı, sarı etli, orta derecede sulu, az
lifli, az ekşi, yarmadır.
4.2.2.13 Loring
Meyvenin ortalama kütlesi 204 g, meyve sarı zemin üzerine parçalı açık kırmızı, sarı etli, sulu, ince dokulu,
tatlı, lezzetli çekirdek etten ayrı çeşittir.
4.2.2.14 J.H. Hale
Meyve yuvarlak, ortalama 237 g, meyve sarı zemin üzerine sıvama koyu kırmızı, sarı etli, sulu, ince dokulu,
aromalı, yarmadır.
4.2.2.15 Monroe
Meyvesi basık, ortalama 244 g, meyve sarı zemin üzerine sıvama koyu kırmızı renkte, sarı etli, orta
derecede sulu, az lifli, tatlı, yarmadır.
4.2.2.16 Black
Meyve yuvarlak, ortalama 186 g, meyve sarı zemin üzerine akıtmalı koyu kırmızı renkte, sarı etli, sulu, tatlı,
lezzetli ve yarmadır.
4.2.2.17 Glohavan
Meyve basık, ortalama 212 g, meyve sarı zemin üzerine parçalı açık kırmızı, meyve eti sarı, sulu, ince
dokulu, lezzetli, çekirdek etten ayrılır.
4.2.2.18 Jefferson
Meyve basık, ortalama 151 g, meyve sarı zemin üzerine akıtmalı koyu kırmızı renkte, sarı etli, orta derecede
sulu, az lifli, az ekşimsi, yarmadır.
4.2.2.19 Blanging Gold
Meyve basık, ortalama 143 g, meyvesi koyu sarı zemin üzerine akıtmalı kırmızı renkte, meyve eti sarı, ince
dokulu, tatlı, aromalı, çekirdek ete bağlıdır.
4.2.2.20 Merill Gem Free
Meyve basık, ortalama 197 g, meyvesi koyu sarı zemin üzerine akıtmalı koyu kırmızı renkte, meyve eti sarı,
orta derecede sulu, ince dokulu aromalı, çekirdek ete bağlıdır.
4.2.2.21 Coronet
Meyve yuvarlak, ortalama 156 g, meyvesi ince dokulu, sarı zemin üzerine sıvama açık kırmızı renkte, meyve
eti sarı, sulu ,az ekşi aromalı, çekirdek etten oldukça ayrıdır.
4.2.2.22 Madison
Meyve basık, ortalama 146 g, sarı zemin üzerine sıvama koyu kırmızı, meyve eti sarı, sulu, ince dokulu, tatlı,
aromalı, yarmadır.
4.2.2.23 Shipper’s Late Red
Meyve yuvarlak, ortalama 240 g, meyve yeşilimsi sarı üzerine akıtmalı kırmızı renkte, eti sarı, sulu, az lifli, az
ekşimsi, yarmadır.
4.2.2.24 Washington
Meyve yuvarlak, ortalama 208 g, meyve sarı zemin üzerine akıtmalı koyu kırmızı renkte, meyve eti sarı, sulu,
ince dokulu, tatlı, aromalı, çekirdek etten ayrıdır.
4.2.3 Sınıf özellikleri
4.2.3.1 Ekstra
Bu sınıfa en iyi kalitedeki şeftaliler girer. Bunlar, çeşidinin, yetiştirildiği bölgenin özelliklerini göstermelidir.
Görünüşte taze, iyi gelişmiş olmalıdır. Ürünün genel görünümünü, kalitesini, muhafaza kalitesini ve ambalâj
içinde sunumunu etkilemeyecek çok hafif yüzeysel kusurlara (şekil, gelişme yahut renk bakımından hafif
özürler) sahip olabilirler. Bu sınıfa giren şeftaliler renk bakımından bir örnek olmalıdır.
4.2.3.2
Sınıf I
Bu sınıfa iyi kalitedeki şeftaliler girer. Bunlar, çeşidinin, yetiştirildiği bölgenin özelliklerini göstermelidir.
Ürünün genel görünümünü, kalitesini, muhafaza kalitesini ve ambalâj içinde sunumunu etkilemeyecek
aşağıdaki hafif kabuk kusurlara sahip olabilirler. Meyve eti oldukça sağlam olmalıdır. Bununla beraber; şekil,
gelişme yahut renk bakımından hafif özürler bulunabilir. Meyvenin genel görünüşünü ve dayanıklılığını
etkilemeyen kabuk özürleri bulunabilir.
Bunlar;
Uzun şekilli özürlerde özür boyu 1 cm’yi,
Diğer özürlerde özürlü alan toplamı 0,5 cm2’yi
geçmemelidir.
Bu sınıfta sap çukurunda sapın bağlandığı yerde görülen ve çekirdek içine uzanan deliği olan şeftaliler
bulunmamalıdır.
4.2.3.3 Sınıf II
Bu sınıfa daha üst sınıflara giremeyen ancak genel özellikleri karşılayan şeftaliler girer. Ürünün kalitesini,
muhafaza kalitesini ve ambalâj içinde sunumunu etkilemeyecek kabuk kusurlarına sahip olabilirler.
Şekil, gelişme ve renk bakımından meyvenin niteliklerini bozmayan özürler bulunabilir. Meyve kabuğunu
zedelememiş olmak koşulu ile sap kopmuş olabilir.
Meyve etinde belirgin özürler bulunmamalıdır. Her meyvede;
- Uzunluğuna boyu 2 cm’yi geçmeyen kabuk özürleri,
- Bulunduğu takdirde, toplam alanı 1,5 cm2’yi geçmeyen diğer özürler
bulunabilir.
4.2.4 Boy özellikleri
Şeftalilerin boyları, sap ile çiçek çukurunu birleştiren eksene dikey olan en geniş ekvatoral çaplarına göre
belirlenir. Bütün sınıflarda boylama zorunludur. Şeftalilerde boy özellikleri Çizelge 1’de verilmiştir.
Çizelge 1 – Boy özellikleri
Boylar
Meyvenin çapı
Meyvenin çevresi
mm
mm
AAAA
90 ve daha yukarı
280 ve daha fazla
AAA
80 (dahil) - 90
250 (dahil) - 280
AA
73 (dahil) - 80
230 (dahil) - 250
A
67 (dahil) - 73
210 (dahil) - 230
B
61 (dahil) - 67
190 (dahil) - 210
C
56 (dahil) - 61
175 (dahil) - 190
2)
D
51 (dahil) – 56
160 (dahil) – 1753)
E
51’den daha az
160 mm’den daha az
2), 3)
Ekstra şeftalilerde en az çap 56 mm ve en az çevre 175 mm’dir. 31 Temmuz’a
kadar piyasaya arz olunan Sınıf I ve Sınıf II şeftalilerde 47 mm - 51 mm çap ve 150
mm - 160 mm çevre kabul edilebilir.
4.3 Boyut ve toleranslar
4.3.1 Sınıf toleransları
4.3.1.1 Ekstra
Her ambalajda bu sınıfın özelliklerine uymayan fakat Sınıf I’e giren (Sınıf I’in toleransı hariç) şeftalilerden
kütlece veya sayıca % 5 oranına kadar tolerans tanınır.
4.3.1.2 Sınıf I
Her ambalajda bu sınıfın özelliklerine uymayan fakat Sınıf II’ye giren (Sınıf II’nin toleransı hariç) şeftalilerden
kütlece veya sayıca % 10 oranına kadar tolerans tanınır.
4.3.1.3 Sınıf II
Her ambalajda, bu sınıfın özelliklerine veya genel özelliklere uymayan ancak çürüyerek, kötüleşerek
tüketime elverişsiz hale gelenler hariç kütlece veya sayıca % 10 oranına kadar tolerans tanınır.
4.3.2 Boy toleransları
Boylama çevreye göre yapılmışsa ambalaj üzerinde bildirilen boylardan  10 mm, boylama çapa göre
yapılmışsa bildirilen boydan  3 mm’ye kadar farklı şeftaliler, bütün sınıflar için her ambalajda kütlece veya
sayıca % 10 oranına kadar bulunabilir. En küçük boy için tolerans çevreye göre boylamada 6 mm’yi, çapa
göre boylamada 2 mm’yi geçemez.
4.4 Özellik, muayene madde numaraları
Bu standardda verilen özellikler ile bunların özellik ve muayene madde numaraları Çizelge 2'de verilmiştir.
Çizelge 2 – Özellik ve muayene madde numaraları
Özellikler
Genel özellikler
Çeşit özellikleri
Sınıf özellikleri
Boy özellikleri
Boyut ve toleranslar
Piyasaya arz
Özellik
Muayene madde
madde no
no
4.2.1
5.2.2
4.2.2
5.2.2
4.2.3
5.2.2
4.2.4
5.2.2
4.3
5.2.1
6
5.2.1
5
Numune alma ve muayeneler
5.1 Numune alma
Numune partiden alınır. Çeşidi, sınıfı, boyu , ambalâjları, parti numarası aynı olup, bir defada muayeneye
sunulan şeftaliler bir parti sayılır. Şeftali numunesi TS ISO 874’e göre alınır.
Alınan temsili numunelerin ambalâjlama, muhafaza ve lâboratuvara gönderilmesi TS ISO 874’e göre
yapılmalıdır.
5.2 Muayeneler
5.2.1 Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi
Ambalâj ve ambalâj malzemesinin muayenesi gözle, elle incelenerek ve tartılarak yapılır. Sonucun Madde
6'ya uygun olup olmadığına bakılır.
5.2.2 Şeftalilerin muayenesi
Şeftalilerin muayenesi gözle, elle incelenerek, koklanarak, tadılarak, tartılarak, ölçülerek, kesilerek yapılır ve
sonucun Madde 4.2.1, Madde 4.2.2, Madde 4.2.3, Madde 4.2.4 ve Madde 4.3’e uygun olup olmadığına
bakılır.
5.3 Değerlendirme
Muayene sonuçlarının her biri standarda uygunsa parti standarda uygun sayılır. Muayene edilen ürünlerden
biri standarda aykırı görüldüğünde partinin muayenesi durdurulur.
5.4 Muayene raporu
Muayene raporunda en az aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır;
 Firmanın adı ve adresi,
 Muayenenin yapıldığı yerin adı,
 Muayeneyi yapanın ve/veya raporu imzalayan yetkililerin adları, görev ve meslekleri,
 Numunenin alındığı tarih ile muayene tarihi,
 Numunenin tanıtılması,
 Muayenede uygulanan standardların numaraları,
 Sonuçların değerlendirilmesi,
 Muayene sonuçlarını değiştirebilecek faktörlerin mahsurlarını gidermek üzere alınan tedbirler,
 Uygulanan muayene metotlarında belirtilmeyen veya mecburi görülmeyen fakat muayenede yer almış
olan işlemler,
 Numunenin standarda uygun olup olmadığı,
 Rapora ait seri numarası ve tarih, her sayfanın numarası ve toplam sayfa sayısı.
6
Piyasaya arz
Şeftaliler ambalâj içerisinde aşağıdaki gibi piyasaya arz edilebilir;
Ekstra sınıfta;
- Küçük ambalajlar halinde,
- Tek kat ve her bir meyve diğerleri ile temas (katı cepler) etmeyecek şekilde.
Sınıf I ve Sınıf II’de;
- Küçük ambalajlar halinde,
- Bir veya iki kat halinde,
- Dört kattan daha fazla olmayan katı cepler içerisinde (alt kattakilere basınç uygulamayacak şekilde)
arz edilir.
6.1 Bir örneklik
Her ambalâjdaki şeftaliler; çeşit, orijin, boy, olgunluk derecesi ve kalite bakımından bir örnek olmalıdır.
Ambalâjın gözle görülebilir kısmındaki her şeftali, ambalâjdaki her ürünü tam olarak temsil etmelidir. Ekstra
sınıfta ayrıca renkte de bir örneklik aranır.
6.2 Ambalâjlama
Ambalâjlar taşıma sırasında ürünün iyi korunmasını sağlayacak (katı cep şeklinde çukurlar şeklinde) biçimde
ve uygun nitelikteki malzemeden yapılmış, 80 cm x 120 cm veya 100 cm x 120 cm boyutlarındaki paletlere
uyacak ölçülerde olmalıdır. Ambalâj içinde kullanılacak kâğıt veya diğer malzemeler yeni, temiz, kuru ve
insan sağlığına zararsız olmalıdır. Basılı kâğıt kullanıldığında yazılı kısmın dışa gelmesine ve ürüne
değmemesine dikkat edilmelidir.
Ambalâjlar içinde şeftaliden başka hiç bir madde bulunmamalıdır.
Kullanılan kağıt, pul gibi malzemelerin baskısı, etiketlenmesi, zehirli olmayan mürekkeple yazılmalı ve
tutkalla yapıştırılmalıdır. Meyve yüzeyine yapışkan etiket kullanıldığında, çıkarıldığı zaman meyve yüzeyinde
herhangi bir iz bırakmamalıdır.
6.3 İşaretleme
Şeftali ambalâjları üzerine en az aşağıdaki bilgiler okunaklı olarak, silinmeyecek ve bozulmayacak şekilde
yazılmalı ve basılmalıdır:
 Firmanın ticari unvanı veya kısa adı, varsa tescilli markası,
 Bu standardın işaret ve numarası ( TS 42 şeklinde),
 Malın adı (Şeftali),
 Çeşidi (isteğe bağlı),
 Sınıfı,
 Boyu,
 Orijini,
 Meyve eti rengi,
 Meyve adedi (isteğe bağlı),
 Parti, seri veya kod numaralarından en az biri,
 Net kütlesi (en az, kg veya g),
 Büyük ambalâjlardaki küçük tüketici ambalâjlarının sayısı ve kütlesi (isteğe bağlı).
Gerektiğinde bu bilgiler Türkçe’nin yanı sıra yabancı dilde de yazılabilir.
Küçük tüketici ambalâjlarında bu bilgiler bir etikete yazılarak ambalâj içine bırakılabilir.
6.4
Muhafaza ve taşıma
Şeftali 0 ºC ila –1 0C’da, % 90 ila % 95 bağıl nemde 3 ila 5 hafta depolanabilir.
 Şeftali ve içinde şeftali bulunan ambalâjlar işleme yerlerinde, depolarda ve taşıtlarda fena koku yayan ve
bunları kirleten maddelerle bir arada bulundurulmamalıdır.
 İçinde şeftali bulunan ambalâjlar gölgede tutulmalı, çiğ, yağmur ve güneş altında veya dondurucu
soğuklarda bırakılmamalı ve bu şartlarda yüklenip, boşaltılmamalıdır.
 İçinde şeftali bulunan ambalâjların gemilere vinçle yükleme boşaltma işlerinde paletler kullanılabilir.
Şeftalinin soğuk depolanması TS 1219 ISO 873’e uygun yapılmalıdır.
7
Çeşitli hükümler
Üretici bu standarda uygun olarak ürettiğini beyan ettiği şeftali için istenildiğinde standarda uygunluk belgesi
vermek veya göstermek zorundadır. Bu beyannamede satış konusu olan şeftalinin;
 Madde 4'teki özelliklere uygun olduğunun,
 Madde 5'teki muayenelerin yapılmış ve uygun sonuç alınmış bulunduğunun
belirtilmesi gerekir.
Yararlanılan kaynaklar
-
Şeftali, Nektarin ve Erik Yetiştiriciliği, Hasad Yayıncılık, 2003.
Meyvecilik Genel Meyve Tarımı Prensipleri ve Pratik Meyvecilik Yöntemleri. Ziya Kütevin İnkılap Kitabevi,
2001.
UN/ECE FFV-26, 2004.
Şeftali Yetiştiriciliği, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara, 2002.