PDF ( 9 )

Mammra llctitii/' D.rgisi, Say:6, Niran 194
isPANYoL NmDYAsr
DogDr.Yasemin G' iNcEoGLU
rr,ienrtann q' UMYERSrIESI
Iletiqim Faktiltesi
1978
lspanla
yrlndaki yeni demokratik Anayasa nrn ilafindanteri
Onceden' 1966 yasasl basm
Uurrn, rrigUl.'rn"utoat ile kontrol edilmemigtir'
iaafiv",foioln no-al geli$imine engel oluqturuyordu
1
gidSi serbest b-lrak m1$'
986'da lspanyol baslmna yabancl sermaye
y0neuneli!inelyu*" itp-y"f '.""zuaunln Awupa Toplulu[unun
basln grubu taallyerc geQirti.^ .^'gI."*t,u. o zamandan beri' pekgok Sprineer'
vl\iu- ve. Hersant'
#rl. Ot"?g*' g.*lsmann, Hachette' Bauer'
Ispanva'da daha 6nce
Uotf
aJ;";ft:;;fiiu,
kurulmuElar&
uaz a9'ttrttaroan vuarlanuak
.
1984'de,Dev-
edildi$ haldcIspanyol basnr reklam ve sau$la Jinanse
gereli dogmul$r. Bu
r"t suuui*iyooi.., igin yasal bir yapr hazflanmasr
bu yana siibvanrtrr.r,'r."t"uei suiamaurna yot aqnug ve l988den
,irJo
siyonlar
az
ahlm19t1r.
bir devled andran
lsnanva iinter bir devlet olma$na ragmen' federal
Galigya' AnKatalonya'
i'd;;.ptya ,artipttt' Ispanya noayasas
b,,
hsm
bir
i.r"rv".l nt.g"",'v'.lensiya $ui tar riisnr'ler n5rvan'
ve
glbi deniz agur birimleri igeren bolgelere yerel hiikiimel
hnrmaktadr'.B.utblft"fitnr da igeren iizerklik statiisti
dili, Baskqa ve Galisva lehcesi sibi verel diuerin
bdl;i;
91.[-ty'
ndi"Jii*t
t."l"*iJf,"t-.
*;,.
l:ffi;;;;; "il edilmekedir'
kullanrlmasr kabul
EleYizyon
Bu neclenle, 1980'li ylllann bagtnda yerel dili kullanan-
yuyrnrtitigio
t-*i
bblgedayanai isteyen' hatta yasayr beklemeden birer
209
sel televizyon istasyonu kuan Katalonya ve Bask Ulkesi gibi bolge yonedmlednin de baskr$yla, Once 1980 tadbli devlet televizyonu teqkitaikanunu
lte
(M.2\ daha somaz4 Kasrm 1983,te kabul edilen ayn bt karunla,
bdlgelere
anayasal hak ve ozgiirliiklere uymak $artryla "UgiincU kanatdan,, yereidilde
televizyon yayrnr yapma izni verilmesine imkan tanlnm{ff. '
kanaln yasalla$masryle, Katatonya, Bask bolgesi ve Gatig_
.
.
ya'da baflayan bOlgesel t€levizyon ishsyon saysr, Ekim 1
9g9,Ja tetemaOriO
TM3 ve Valensiya televizyonu TV Vhin, Oca{r 1990'da da Mucia
televizyo_
UgUncii
.
nu (RTVMU)'nun yayna ba{lamaslyla dokuzu bulmugtur.
19&1'e kadar Ispanya'dakjbh, ga,f,jtelet Devlet tarafindan
sahipledl_
mi$, Franco rejimi ile sektor larnamen dzel ellere brakdnu$tr. Bu
stireiginde
Ispanyol basm, Ispanya'daki genel ekonomik kizle birtikte
9;k ;iddi';"
girmi$ir.Bu dunm, yeni t€knolojiye ayak uyduamayan birkag
eski gazeFyi
kapanmaya zorlamr$ur.
Bu donemde ortaya grkan gazeteler iiO", iA" g"r_
miglerdn. Ornelin El pais, lspanya'nrn 0nie geteo ieOyu grufirr,"O.
Uiri
olan PRISA tarafindan 1 976 da kuruldu, El periodico (mag-azin piyasasmm
lidederinden olan Grup o Zeta taratt daa 1979'da kumldu). Aynr.
eSa,
V.
TpT{n.L"
si aile
Yo,
I-.
de calicia veya Horaldo Oe aragon gibi gazetelerin rrep_
Sirketl€ridir.
, 1986 basln sektortinde yabancr yatnma izin verilen yrldr.Bovlece
Bertelsman, Griiner und Jahr, Axel Springer, Bauer, VwU,
Uact etie ne
Agosrini adh iinlii basn gruplan Ispanyada iaaliyetlerine bagl.O,t*.
if"" O"
yaDancl sermaye Ispanyol gilnliik ba$nna biiyiik zorluklada
ginnigtir. Sadece.Hersan! Rusconi, Murdoch, Expansion ve Springer gazJr"
vuyrr"rtrn
qirketl€rin bir krslm sermayesini alarak, ga"etete.defi uaitrklanm
iesmlt"q_
_
tirmiSlerdir.
Reklamlann lspanyot gazetelerine olan katk$ Eo50 ile Eo70
a"'l$nda_
oran dergiler igin de ayndr. 1 994'de gazetelerin kirO"
iamasrna yardlm igin grkanlrnrg Devler basln siibvansiyonlan
"yaft^
1990da
sereksiz
bu.tunmug ve bu nedenle de durdurulmugn:r.
-
dr. Aym
Ispanya'daki gazete okuma oranr Avrupa,daki en dii$Uk oranlar
arasmdadrr. 1000 okuyucuya 80 gazeE dusmehedir. Bunun
nedeni, Ispan_
yahm zayf bir okuma geleneline sahip olmasr ve dila
iilkelerde otOuguliUi
yUksek tkajh popiiler gazetelerin olmamasrdrr.
fti
en yiilsek tirajh gazete olan ,,EI pais,' ve ,'ABC,, uiusal niteliktedir.
210
Diuer ulusal sazeteler Madrid de yayunlanan Diado 16 ve iki spor gazetesl'
sanS-ve Marcidr. lspanya da basrlan 90 ila 100 gzercden onerfi olanlan
dece Katalotrya ve Bask ulkesi igin ulusal veya bolgesel olanlardr -ve
yiiztind€n
100.000'den f^z1a gtinliik ttaja sahiptir' Gazeteledn du$iik ttuajlafl
igin 1980'lerde bir
ortaya grkan ekonomik sorunlarm iistesinden gelebilnek
stateji'gelildrildi.Bunlardan bir tanesi, bazt ulusal gazeFlerin, satrglannt
Uotgeseioluak arttrrmak iizere E/Pais ve ABC 6zel baskdar yaylnlamalaigin'
n,ifincisi bazr yayrn gruplanntn, ulusal ve yerel haberl€ri degiltirm€k
16)bir Ugiinyerel gazetelerle iqbirligi anla$rnalarna sahip olmatan,(Grupo
ve diger
yannlayatak
gazeteler
bolgesel
cdAa'urda
ir",
uuzr
ro"ut"ji
(El Periodict
payla$rak
sapanmasdr'
haber
gazetelaiyle
CCAA
;"d*.'-),t ve Bt'Periodico de Aragon'u yavrmlavan GAeo z1l1:84.de
pevtet'e getirltn\ gazetelerle hensa lberica, El Correo Espanol El Pueblo
gazeteler'
Vasco taiafindan kurulmuq COMECOSA ve bolgesel
iit
q:lf"-
Pekcok sazetenin sadece alu mnesi Katalonca ve bid de Baskga ba'srlmatta otup, bairtur Kataloncadspanyolca ve Baskqafispanyolca'drr'
siirGazeplerin aksine' birgok dergi ulusal plaformda etkinliklerini
drajl
diirmehedirler. Haftahktafln tirajlan du$iiktiir' Sadece birkaglnln
iOO.OOO'i
ayUifmeftenir. Bunlann gopu Ispanyol medya gruplanno deneti-
rioJJit. S'ot.y"rinin %25'i Murdoch ortakhglna ait olan Grupo Znttr,rn
herbirinin yaklaqlk
-.g."inf"ti "Interviu", "Tiempo" ve "'Panaroma"'nn
yanrsra, seyahat' spor' ekonomi
iOOIOOO ue zOO.oOO
urajt vardr. Bunlartn
grubu aynca seyaha! tarih' ve amba dergileri de
Oerliteri 0"."u.u,*. ata
yayrnlamaktadr.
yayrnlanna do$uHer ne katlar Ispanya Anayasasl radyo-televizyon
Yayrnctltk kanununun'
dan atlf yapmamaktayia da' 26 Haziran 1934 tarihli
miinhasran devlete ait bir temel iglev oldululu ve
urorJ yuytn
"tletinin yolundaki huktim 1978 Anayasasrndan sonra da
nit
J"ur"'"iiyr" Vu.u,tileceli
gegedi sayllmrytr.
k"nuNitekim ispanya Radyo Televizyon kurumu RTVE nin teqkilat
"Devyaymlaflnl'
nu olan 10 Ocat i980 tadhli kanunda radyo ve televizyon
ParnO^ Uui*an temel kamu hizmetleri" olarak mnlmlalnr$tlr'
i",in
oldulu
fonoofu altlnda olan RTVE' esas gelir kaynaEl reklam
L-un
fr."*ooun
halde, 1987'ye kadar Devlet fonuna sahipti'
3
Ispanya 9aMayls 1988 brihli ve 3 sayrh Ozel Televizyon Kanunu'
211
prnda ve belirli bolgelerde hiiktimedn, temelde devlete
mahsus bir kamu hizmeti olan televizyon yaymr yapma illevinin ',dolayh olarak yiirtittitlnolni,,,
yani hiikiimerin izniyle imtiyaz sahibi ticari kuulu$lar
urafinOan gortilmesi
ni miirnkiin hlmaktadrr. (m.1-3) Kanunda sralanan baSvuru
sahipieri arasrnda U9 kuruluqa ihale yoluyla izin verilmesi OngOrr.lmi(tfir
1fU.+;.
Yabarcr sermaye katdtml qo25 pay ile srmrlanmrgtr.Ihaleyi
kazanan
Gruplar:
_
-Antena 3'iin pay sahipleri araslnda Ant€na 3 Radyosu,
Godo Grubu
lAic,nln yayrncr
(La Vanguardia'nrn yaymcrsr) ve prensa Espanota
sr) vardr.
-Tele 5'in paysahipleri Sunlardr:
Vo25 Ber\t*oni ve go25 ONCE (Bankacrl*,
radyo, rclevizyon ve ga
ze€ gibi pekgok sektorlerde birgok yatmmlan olan ulusa.l
k6ibr orga
nizasyonu).
-Canal +'mn esas pay sahipleri, Fransrz Canal
+ ve pRISA Grubudur.
Televizyon
Ti,
9r.]
snow larl,
progarfafl, biiyuk
gapta reklam gelirine dayanr. Bu du_
eiriginrterini briyiik bn seyirci gekecek hafif egtence (tat_
mler," seriler ve spor miisabakalafl gibi prograndan
s€Sneye mrlar.
l:t t
lspanya'mn co$afi konumu itibaflyla uydu televizyonunu
izlemekE
.bazr zorlul.tarla
kargrlagrlr. Bu sorun biiyiik
-Ln nU-,iu it. tUlrrot
iOf-
gede 90x120 cm) g0ziimlenebilir. Son yrllarda
oyOu y.y,o.,t,i-.it n,Jt,r.
1990 yrh itibanyla Ispanya,daki yaktalkf O.OOO
uyOunun'gog"
geler ve orellerdedh. Bununla birlikte ispaoyol
ef*iryon tairU-nJ^fjr_
t$ O0lgelere bagr olarak 5 veya 7 kana.l;, yabano yayrnta.rn pany.
t
y" g_$itri zor hale ge rccekdr.
**"iiOt-
3.1
18 Arahk l987de kabul edilen ve nim iletilim hizmerlerini
sayrl Telekomiinikasyon Kanunu, nangi tu iaoyo
kaDsavan
tat;"il;;;i;i",
eliyle, hangi radyo yaymlannrn ozel kurufugU, u..,r.rryt.
belirtirken (m 26), Tv yarnlanmn ayn ozel kanuna
y.p,t.-Uii**ri
-trtifme
abi;h;aim Oa
Daglarnlstlr. Aytrl kanunun bazr htikiinreri Fkelle$meleri
onremek iizere
konmu$ ve slnrrh bir bigimde yabancl sermayeye
izin
verilmigtir.
Alusros
1989,a kadar sadece merkezi
212
idue(RTVE) ve CCAA(Com-
munidades Autonomas-l7 otonom bOlge) idatesi (Ugiincii kanallar) tarafindan konrol edilen tv kanallan vardr.Sonradan hiikiimet, iig yeni ulusal kanahn idaresini iig ozel lirkete verdi. Biitiin bu kanallar, Retedsion'un sahibi bu-
lundugu ag ffaflndan yaylnlanmaldadr.
1989 a kadar. lspanya'da 6zel kanallar
yayna balladrlrnda RTVE nin
biitiin ulkeyi kapsayan iki Flevizyon kanalt vudt. Bu iki kana!, tamamen
RTVE tarafindan sahiplenilmil bulunan bir kamu qirketi olan TVE S.A igin
ybnetiliyordu.
1983'de Bask (Euskal Telebista) ve Katalan (TV3) kanallut ve
1985'de rle Galisya kanah (Television de Galicia, TVG) yayna baSlad. Son
iki y dr baska iigiincii kanallar da bagladl. Endiiliis (Canal Sur)' Valensiya
(Canal 9), Madrid (Telemadrid, TM3 ve Mursiya. Ayrca, bu srada aqtk bir
mevzuat olmaksran Bask iilkesi ve Katalonya dordiincU kanallanntyarattlu.
ispanya Radyo TV Kurumu RTVE nin telkilat kanunu olan 10 Ocak
1980 tarini kanunda radyo ve TV yaymlanm, "Devletin tasarrufunda bulunan temel kamu hizmetle!:i" olarak tanlmlamrlur'
TVE, i 988'de bir kalarname ile tek gatr altlnda billestirilen Devlet
Radyolan hrumu RNE gibi, sermaye'sinin tamamr Ispanya Radyo-Televizyon Kuumu RTVE ye ait olan bir kamu iktisadi telekkiiliidiir (state enterprise). Balrnda, RTVE Genel Miiditu taraflndan uyin edilen bir Miidiir bulu'
mrr.
RTYE ise bir kamu Eirketi (kamu kurumu:public corporation) statiisiine haizdir. Tiizel kigilili olup, yayn ilkeleri tehik ve idad denetim aglslndan 10 Ocak 1980 tariNi ve 4 saydl Radyo ve Televizyon Kanununa tabidir.
Ancak i$etrneyle ilgili ili$hlerinde hususi huhrk hiikitnleri gegerlidir.
RTVE, teknik konularda Ulatffma, Tudzm ve [edgim (Communicarions) Bakanhfrmn, genel olarak da Temsilciler Meclisinin RTVE Denetim
Komisyonunun denetimine tabidir. RNE nin butgesi RTVE ninki gibi ve on'
kauna biitqe olarak genel bftgeyle birlilde Padamento
dan ayn olaralq her
hrafindan oylanfi.
y
1983 ve 1990 yrllaflnda merkezi hUkiimet ve bolgesel hUktimetler
radyo istasyonlanmn ruhsat sayllaflnl aflurdllar. Bu durum, lspanya'daki
radyo programlannln biiyiimesine neden oldu. Bu sektordeki esas girigimler
ve kurumlar $unlardr:
213
-RNE: Her bir bdlgede deEi$rk progamlar yaynlayaD bir AM
apr ve
d6rt rane de FM aErna sahiptir.(Katalanca olarak Katalanyadai
-SER: (lspanya nrn en eski 6zel radyo istasyonu. Bir AM
ve bir FM istasyonuna sahiptir. SER aynr zananda ,'Cada Na Dial,,!n (FMde
7 is_
tasyon) ve "Radio Minuto,, pRISA'mndr.
-Antena 3 (1982'de olugtuutmug ve ,,La Vanguadia,nm yayrmclsr
olan ba$n girkeUeri tarafindan sahiplenilmiEtr. tfOUa naeOeyse
eO
FM tadyo istasyonuna sahipti.
-COPE (Hemen her gehirdeki Katolik kilisesi radyo istasyonlafl
tara
frndan olugn:ruimuqtur).
O-nda Cero Radio (Rato alr ile birlEerek 1990da olugturu.lmuqnu).
ve FM' de 104 istasyona sahiptir. SahiUi OUCE
iejn
AM
tforter
panyol Oryanizasyonu)dur.
ls_
-Cadena I berica (1988'de olugturuldu). lspanya,nln
dnemli seh.irle
rindeAM ve FM'den yayln yapan l9 ra<lyo istasyonuna sahiprir.
radyo ve rclevizyon ruhsar ticred yokru. yine
yayn .lspanya'da
kurumlan Devletten ve CCAA biitgelerinden fon
de, kamu
alabilirler. BUtun
bOlgeseltelevizyon kana.llafl, kendilerini finanse etmek igin.ettamcrtrLan
yeterli gelir elde edemediklerinden, CCAA tarafindan desteklenirter.
ion
y larda TVE, yiiksek reklam gelirlerinden dolay hig Devlet fonu almangur
Kamu radyo istasyonlafl, reklamlardan yeterli
igin, radyo ve Elevizyon kururnlanndan fon raniferleri
lider.
gelir edemedikleri
lolu ife noanse eOi-
ispanya'da televizyonu diizenleyen yasa, yerel Flevizyonlara
izin
vermez. Fakat 1980'den beri Ispanya'nrn pekgok bOlgesinde ylrel
releviz_
yonlar goEalm$ur. Bugtin yakla$k 150 yerel
rilevizyon fanatinn cofu Ka_
talonya'dadr. Bu istasyonlar genelde karsrz hruluslardr ve
baa
yerel idarelerden ekonomik destek alrtar.
Offiaria
.. Radyo alamnda, yas4 diiEiik vericili yerel radyo istasyonlannm varh_
gml tanlmlgtr. 1934'den bu yana yerel radyo istasyonlan
vardr. lgg2den
beri
ve releteks yayntan yaprlmakadr. VideoEkst sistemi (Iber_
:d:o-rekst
tex) Telefonica tarafindan idare edilmektedir.
2t4
KAYNAKLAR:
SurCorbella, Joan (1988):Social Communication in Catalonia' General
vey in the 1980's, Barcelona,Generalitat de Catalunya'
EBU Revi€wJanuary 1989.
Francisco-Jose Monies "New Outlook for Radio and TeleYision in Spain"'
EBU Review (hogrammes), March 1986,ss'26-33'
Karal,Giilgiin.ispanya'da Telev@oqRadyo ve Televizyon Yiikek Kuulu, Mayrs 1990.
(1988)Thc hess
Mateo, Roosario de, Corbella, Joan and Viilalta Jaurne
Catalonia in the Eigbdes, Barcelona, Generalitat de Catalunya'
in
teRTVE, Seset ria General. Essentlal Legal Dispcitions for Radio and
levision Broadcasting tn Spain (1988).
ReThe Media in Western Europe, The Euromedia Handbooh Euromedia
search Group, Sage Publicatiotrs,1992.
215