manisa turizm marka kent stratejik kalkınma planı

Transkript

MANİSA
TURİZM MARKA KENT
STRATEJİK KALKINMA PLANI
Projenin Sahibi
: T.C. Manisa Valiliği
AB Projeler ve Dış İlişkiler Koordinasyon Merkezi
Yüklenici Firma
: İlgi Reklam Ajans Prodüksiyon Ltd. Şti
Ümraniye / İstanbul
www.markakent.com 0 216 481 1175
Proje Ekip Lideri
: Yrd. Doç. Dr. Metin Çelik
Marka Uzmanı
Zirve Üniversitesi
[email protected]
Mali Destekleyici Kuruluş : Zafer Kalkınma Ajansı
0 274 271 77 61
[email protected]
“Bu Çalışma Zafer Kalkınma Ajansı’nın desteklediği Manisa Turizm Marka Kent Stratejik
Kalkınma Planı projesi kapsamında hazırlanmıştır. İçerik ile ilgili sorumluluk İlgi Reklam
Ajans Prod. Ltd. Şti’ne aittir ve Zafer Kalkınma Ajansı’nın görüşlerini yansıtmaz.”
MANİSA TURİZM MARKA KENT STRATEJİK KALKINMA PLANI
İÇİNDEKİLER
İÇİNDEKİLER ..................................................................................................................................................... 2
TABLOLAR LİSTESİ .......................................................................................................................................... 9
ŞEKİLLER LİSTESİ .......................................................................................................................................... 10
ÖNSÖZ................................................................................................................................................................. 15
1.
ÇALIŞMANIN AMACI VE YÖNTEMİ ................................................................................................... 16
1.1. Çalışmanın Amacı ................................................................................................................................. 16
1.2. Çalışmanın Yöntemi .............................................................................................................................. 16
1.3. Raporun Hazırlanmasında Yararlanılan Yöntem ve Teknikler .............................................................. 17
1.3.1. Saha Araştırması, Katılımlı ve Katılımsız Gözlem ........................................................................ 17
1.3.2. Birebir Görüşme Tekniği ............................................................................................................... 18
1.3.3. Literatür Taraması .......................................................................................................................... 20
1.4. Analiz ve Raporlama ............................................................................................................................. 21
2.
MANİSA’YA GENEL BAKIŞ ................................................................................................................... 22
2.1. Coğrafi Konumu .................................................................................................................................... 22
2.2. İklim ...................................................................................................................................................... 23
2.3. Nüfus ve Demografik Yapı .................................................................................................................... 24
2.4. Ulaşım.................................................................................................................................................... 29
2.5. Manisa’nın Ticari Yapısı ....................................................................................................................... 31
2.6. Manisa Sanayisi ..................................................................................................................................... 31
2.7. Madencilik ............................................................................................................................................. 32
2.8. Manisa’nın Biolojik Zenginliği ............................................................................................................. 34
2.8.1. Tabiatı Koruma Alanı .................................................................................................................... 34
2.8.2. Orman İçi Dinlenme Alanları ........................................................................................................ 35
2.8.3. Manisa’nın Orman Varlığı ............................................................................................................. 37
2.8.4. Manisa’nın Çayır Mera Varlığı ...................................................................................................... 39
2.8.5. Manisa’nın Sulak Alanları ............................................................................................................. 40
2.8.6. Manisa’nın Endemik Bitki (Flora) Zenginliği ............................................................................... 42
2.8.7. Manisa’nın Endemik Hayvan (Fauna) Zenginliği .......................................................................... 46
2.8.8. Manisa’da Bulunan Av Hayvanları................................................................................................ 48
3.
TURİZM SEKTÖRÜ .................................................................................................................................. 50
3.1. Turizm Kavramı .................................................................................................................................... 50
3.2. Dünya Turizm Pazarı ............................................................................................................................. 50
3.3. Türkiye’nin Dünya Turizmindeki Yeri .................................................................................................. 52
3.4. Türkiye 2023 Turizm Stratejisinde Manisa ........................................................................................... 55
3.5. Türkiye Tanıtım Sitesi www.goturkey.com’da Manisa ......................................................................... 59
3.6. Manisa’da Turizm Sektörü .................................................................................................................... 60
3.6.1. Turist Sayıları ................................................................................................................................ 60
3.6.2. Turistik Altyapı .............................................................................................................................. 66
3.6.2.1. Kültür ve Turizm Bakanlığından Belgeli Tesisler .................................................................. 66
3.6.2.2. Belediyeden Belgeli Tesisler .................................................................................................. 66
3.6.2.3. Manisa’da Bulunan Seyahat Acenteleri ................................................................................. 68
4.
TURİZMDE MARKALAŞMA ve PAZARLAMA ANLAYIŞININ OLUŞTURULMASI ................... 69
4.1.
4.2.
4.3.
Pazarlama Stratejisinin Belirlenmesi ve Pazarlama Planının Hazırlanması .......................................... 69
Turizmde Hedef Kitlenin Önemi ve “Turizm Döngüsü” ....................................................................... 73
Yıllık Tatillerin Manisa’da Geçirilebilecek Şekilde Konumlanma........................................................ 75
İÇİNDEKİLER
2
4.4. Turizm Çeşitlerinin Konseptlere Ayrılarak Pazarlanması ..................................................................... 77
4.4.1. Örnek Turizm Konsepti Safranbolu ....................................................................................................... 78
4.4.2. Örnek Turizm Konsepti : Cumalıkızık ................................................................................................... 79
4.5. Kamu Kesiminde Turizm Pazarlaması Anlayışının Oluşturulması ....................................................... 80
4.6. Özel Sektörün Turizm Pazarlamasına Bakışının Geliştirilmesi ............................................................. 82
4.7. Manisalıların ve STK’ların Geliştirilen Turizm Konseptlerini Sahiplenmesi....................................... 84
4.8. Turizm Marka Değerlerinin Ekonomik Değer Taşıyan Pazarlanabilir Ürünler Haline Getirilmesi ...... 85
5.
MANİSA MARKA KENT YÖNETİM SİSTEMİ .................................................................................... 87
5.1. Manisa Turizm Konseyi ....................................................................................................................... 87
5.2. Marka Kent Ofisi ................................................................................................................................... 88
5.3. Marka Kent Ofisi Birimleri ................................................................................................................... 89
5.3.1. Propaganda Merkezi ...................................................................................................................... 89
5.3.1.1. Hoş Geldin Merkezi (Welcome Center) ................................................................................. 91
5.3.1.2. Seyahat Acentesi İrtibat Ofisi ................................................................................................ 92
5.3.2. Pazarlama Ofisi .............................................................................................................................. 92
5.3.3. Marka Takımları Merkezi .............................................................................................................. 93
5.3.4. Veri Bankası Merkezi .................................................................................................................... 94
5.4. Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı Bütçe ve Kaynakları ......................................... 94
6.
MARKALAŞMA SÜRECİNDE KULLANILACAK TAKTİK ADIMLAR ......................................... 96
6.1. Manisa Turizminde Temel Turistik Ürün Faaliyetleri ........................................................................... 97
6.2. Turizm Tesislerine Yönelik Eğitimler ve Fiziki Düzenlemeler ........................................................... 103
6.3. İletişim Stratejisi ve İletişim Aşamaları ............................................................................................... 106
6.3.1. Kurumsal Kimlik Oluşturma ........................................................................................................ 108
6.3.2. Manisa’ya Özel Tanıtım Müziği (Jingle) ..................................................................................... 109
6.3.3. Tanıtım Materyallerinin Oluşturulması ve Ortak Reklam Anlayışı ............................................. 109
6.3.3.1. Manisa Tanıtım Materyalleri ................................................................................................ 110
6.3.3.2. Televizyon ve Yazılı Medya Reklamları .............................................................................. 111
6.3.3.3. Yeme – İçme Tesislerinde Reklam Alanları Kullanımı ....................................................... 112
6.3.3.4. Yönlendirme ve Bilgilendirme Tabelaları ............................................................................ 114
6.3.3.5. Dükkan & Mağaza Tabelaları .............................................................................................. 115
6.3.3.6. GPS Koordinatları Bilgilendirme Tabelaları ........................................................................ 116
6.3.3.7. Afiş, Poster ve Takvimler .................................................................................................... 116
6.3.3.8. Turizm Konseptlerine Göre Haritalar................................................................................... 118
6.3.3.9. Manisa’ya Davet Reklamları ve Tanıtım Filmleri ............................................................... 118
6.3.4. Sinema Gösterimlerinde Manisa ................................................................................................. 120
6.3.5. Teknoloji Marketlerinde Manisa .................................................................................................. 120
6.3.6. Kültür ve Turizm Bakanlığının Tanıtımlarında Manisa’nın Kullanılması .................................. 121
6.3.7. Avrupa Seçkin Destinasyonlarda Manisa .................................................................................... 122
6.3.8. Manisa’nın Marka Değerlerinin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine Aday Gösterilmesi . 123
6.3.9. Medya Planlanması ...................................................................................................................... 123
6.3.10. Turist Getiren İşletmeler: “Seyahat Acenteleri” ........................................................................ 124
6.3.11. Sinema ve Dizi Platoları ............................................................................................................ 125
6.3.12. İnteraktif ve Web Tabanlı Tanıtım Faaliyetleri ......................................................................... 128
6.3.12.1. İnternet / Web Siteleri ........................................................................................................ 128
6.3.12.2. İnternet Arama Motorları ................................................................................................... 131
6.3.12.3. Sosyal Medyanın Gücü ...................................................................................................... 132
6.3.12.4. Elektronik Posta Tabanlı Tanıtım ...................................................................................... 134
6.3.12.5. Web Rotalarında Manisa .................................................................................................... 134
6.3.12.6. İnternet Tabanlı Sanal Pazarlama ve Tanıtım Girişimleri .................................................. 135
6.3.12.7. Dijital Kent Tanıtım Sistemi .............................................................................................. 138
6.3.13. Otobüs Şirketlerinin Tanıtım Mecrası Olarak Kullanımı ........................................................... 139
6.3.14. Ürün Paketlerinin Tanıtım Mecrası Olarak Kullanılması .......................................................... 140
6.3.15. Müşteri Memnuniyetinin Tanıtım Mecrasına Dönüştürülmesi .................................................. 141
6.3.16. Manisa Dışı Turizm İrtibat Ofisleri .......................................................................................... 142
6.3.17. Turizm Danışma Hattı ............................................................................................................... 143
6.3.18. Kısa Mesaj Sistemi .................................................................................................................... 144
6.3.19. İç İletişim ................................................................................................................................... 145
İÇİNDEKİLER
3
MANİSA MARKA KENT VİZYONU .................................................................................................... 148
7.
7.1.
7.2.
Manisa Marka Kent Vizyonu ............................................................................................................... 148
Manisa Marka Kent Turizm Gelişim İlkeleri ....................................................................................... 148
KONSEPTLER TEMELİNDE MARKALAŞMA: SULTANLARIN ŞEHRİ: MANİSA ................... 151
8.
8.1. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti ............................................................................................. 152
8.1.1. Neden Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti .......................................................................... 152
8.1.2. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti Marka Değerleri .......................................................... 154
8.1.3. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Stratejisi ...................................................................................... 157
8.1.4. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konseptinde Hedeflere Doğru .................................................... 158
8.2. Manisa’da Arkeoloji ve Tarih Turizmi Konsepti ................................................................................. 165
8.2.1. Dünya Turizm Sektöründe Arkeoloji ve Tarih Turizmi............................................................... 165
8.2.2. Türkiye Turizm Sektöründe Arkeoloji ve Tarih Turizmi ............................................................. 166
8.2.3. Manisa'da Arkeoloji ve Tarih Turizmi Marka Değerleri ............................................................. 167
8.2.3.2. Kentsel Sitler: ....................................................................................................................... 174
8.2.3.3. Tarihi Sitler: ......................................................................................................................... 174
8.2.4. Manisa'da Arkeoloji ve Tarih Turizmi Stratejisi .......................................................................... 175
8.2.5. Manisa'da Arkeoloji ve Tarih Turizminde Hedeflere Doğru ....................................................... 175
8.2.5.1. Arkeoloji ve Tarih Turizmi Odaklı Manisa Turu ................................................................. 179
8.3. Lidya’nın Gizemli Toprakları .............................................................................................................. 181
8.3.1. Manisa'da Gizem Turizmi Marka Değerleri ................................................................................ 181
8.3.2. Manisa'da Gizem Turizmi Stratejisi ............................................................................................. 182
8.3.3. Manisa'da Gizem Turizminde Hedeflere Doğru .......................................................................... 182
8.4. Antik Tanrıların Dağı Spil Konsepti .................................................................................................... 184
8.4.1. Antik Tanrıların Dağı Spil Tarih Turizmi Marka Değerleri......................................................... 184
8.4.2. Antik Tanrıların Dağı Spil Tarih Turizminde Hedeflere Doğru .................................................. 185
8.5. Manisa’nın Kültür ve Sanatına Yolculuk Konsepti ............................................................................. 192
8.5.1. Dünya Turizm Sektöründe Kültür ve Sanat Turizmi ................................................................... 194
8.5.2. Türkiye Turizm Sektöründe Kültür ve Sanat Turizmi ................................................................. 196
8.5.3. Manisa'da Kültür ve Sanat Turizmi Marka Değerleri .................................................................. 199
8.5.4. Manisa'da Kültür ve Sanat Turizmi Stratejisi .............................................................................. 211
8.5.5. Manisa'da Kültür ve Sanat Turizminde Hedeflere Doğru ............................................................ 211
8.5.5.1. Kültür ve Sanatta Markalaşan Kent: Manisa ........................................................................ 212
8.5.5.2. Kardeş şehirler vasıtasıyla Manisa’nın markalaştırılması .................................................... 213
8.5.5.3. Manisa’nın doğal, coğrafi ve kültürel marka değerlerinin bir potada eritilmesi .................. 214
8.5.5.4. Mitolojide Manisa ................................................................................................................ 215
8.5.5.5. Sanatın Beşiği Manisa algısının oluşturulması..................................................................... 216
8.5.5.6. Geleneksel El Sanatlarında Usta Turistler Okulu ................................................................. 217
8.5.5.7. Osmanlı Sanatları “Muhteşem Osmanlı’da Yaşam” Konseptinde ....................................... 218
8.5.5.8. Antik Kent Mirası ................................................................................................................ 219
8.6.
Manisa’nın Damak Çatlatan Lezzet Durakları Konsepti ................................................................... 219
8.6.1.
8.6.2.
8.6.3.
8.6.4.
8.6.5.
8.7.
Dünya Turizm Sektöründe Gastronomi Turizmi ......................................................................... 220
Türkiye Turizm Sektöründe Gastronomi Turizmi ....................................................................... 221
Manisa'da Gastronomi Turizmi Marka Değerleri ........................................................................ 223
Manisa'da Gastronomi Turizmi Stratejisi .................................................................................... 223
Manisa'da Gastronomi Turizminde Hedeflere Doğru .................................................................. 224
İnanç ve Huzurun Yolu Manisa ............................................................................................................ 231
8.7.1. Dünya Turizm Sektöründe İnanç Turizmi ................................................................................... 231
8.7.2. Türkiye Turizm Sektöründe İnanç Turizmi ................................................................................. 232
8.7.3. Manisa'da İnanç Turizmi Marka Değerleri .................................................................................. 234
8.7.4. Manisa'da İnanç Turizmi Stratejisi .............................................................................................. 235
8.7.5. Manisa'da İnanç Turizminde Hedeflere Doğru ............................................................................ 235
8.7.5.1. Anadolu’nun İnanç Haritasının Yansıması Manisa’da ......................................................... 235
8.7.5.2. Horasan Pirlerinin İzinde İnanç Turizmi Konsepti .............................................................. 235
8.7.5.3. İnanç Turizminin Diğer Turizm Türleri ile Birleştirilmesi .................................................. 238
8.7.5.4. Manisa Tekkelerinde İki Günlük Bir Gezi Programı ........................................................... 240
İÇİNDEKİLER
4
8.7.5.5.
8.7.5.6.
8.7.5.7.
8.8.
Manisa Mevlevihanesi Dünya Çapında Bir Çekim Merkezi ................................................ 241
Darkale’de İnanç Turizmi .................................................................................................... 242
Emre Köyü’nde İnanç Turizmi ............................................................................................ 243
Kruvaziyer Turizm Bağlantıları ........................................................................................................... 244
8.8.1. Dünya Turizm Sektöründe Kruvaziyer Turizmi .......................................................................... 244
8.8.2. Türkiye Turizm Sektöründe Kruvaziyer Turizmi ........................................................................ 245
8.8.3. Kruvaziyer Bağlantısı .................................................................................................................. 245
8.10. Merkez Efendi’nin Şifası ................................................................................................................... 248
8.10.1. Sağlığın Sultanı: Manisa ............................................................................................................ 248
8.10.1.1. Dünya Turizm Sektöründe Sağlık Turizmi ........................................................................ 248
8.10.1.2. Türkiye Turizm Sektöründe Sağlık Turizmi ...................................................................... 249
8.10.1.3. Manisa'da Sağlık Turizmi Marka Değerleri ....................................................................... 249
8.10.1.4. Manisa'da Sağlık Turizmi Stratejisi ................................................................................... 250
8.10.1.5. Manisa'da Sağlık Turizminde Hedeflere Doğru ................................................................. 250
8.10.2. Bitkisel Tedavi Turizminin Sultanı: Manisa .............................................................................. 252
8.10.2.1. Dünya Turizm Sektöründe Bitkisel Tedavi Turizmi .......................................................... 253
8.10.2.2. Türkiye Turizm Sektöründe Bitkisel Tedavi Turizmi ........................................................ 253
8.10.2.3. Manisa'da Bitkisel Tedavi Turizmi Marka Değerleri ......................................................... 254
8.10.2.4. Manisa Bitkisel Tedavi Turizmi Stratejisi .......................................................................... 258
8.10.2.5. Manisa Bitkisel Tedavi Turizminde Hedeflere Doğru ....................................................... 258
8.10.2.5.1. Manisa Şifalı Bitkiler Kataloğu....................................................................................... 262
8.10.2.5.2. Manisa Botanik Bahçesi’nde “Merkez Efendi Şifalı Bitkiler Bahçesi” .......................... 264
8.10.2.5.3. Diğer tanıtım çalışmaları ................................................................................................. 265
8.10.3. Suyla Gelen Şifa Konsepti ......................................................................................................... 267
8.10.3.1. Dünya Turizm Sektöründe Termal Turizm ........................................................................ 268
8.10.3.2. Türkiye Turizm Sektöründe Termal Turizm ...................................................................... 269
8.10.3.3. Manisa'da Termal Turizm Marka Değerleri ....................................................................... 270
8.10.3.4. Wellness ve SPA ................................................................................................................ 274
8.10.3.4.1. Dünya Turizm Sektöründe Wellness ve SPA Turizmi .................................................... 276
8.10.3.4.2. Türkiye Turizm Sektöründe Wellness ve SPA Turizmi .................................................. 277
8.10.3.4.3. Manisa’da Wellness ve SPA Turizmi Marka Değerleri ................................................. 278
8.10.3.5. Manisa Termal, Wellness ve SPA Turizmleri Stratejisi ..................................................... 279
8.10.3.6. Manisa Termal, Wellness ve SPA Turizmlerinde Hedeflere Doğru .................................. 279
8.10.4. Hirudoterapi ............................................................................................................................... 287
8.10.4.1. Dünya Turizm Sektöründe Hirudoterapi Turizmi .............................................................. 289
8.10.4.2. Türkiye Turizm Sektöründe Hirudoterapi Turizmi ............................................................ 289
8.10.4.3. Bayanların güzellik formülü: Tıbbi Sülük Tedavisi. .......................................................... 290
8.10.4.4. Manisa’da Hirudoterapi Turizmi Marka Değerleri ............................................................ 290
8.10.4.5. Hirudoterapide Hedeflere Doğru ........................................................................................ 291
8.10.5. Çamurla Tedavinin Sultanı Manisa............................................................................................ 293
8.10.5.1. Dünya Turizm Sektöründe Çamur Tedavisi Turizmi ........................................................ 293
8.10.5.2. Türkiye Turizm Sektöründe Çamur Tedavisi Turizmi ...................................................... 294
8.10.5.3. Manisa’da Çamur Tedavisi Turizmi Marka Değerleri ....................................................... 295
8.10.5.4. Çamur Turizminde Hedeflere Doğru ................................................................................. 296
8.10.6. Klimatizm .................................................................................................................................. 297
8.10.6.1. Dünya Turizm Sektöründe Klimatizm Turizmi ................................................................. 298
8.10.6.2. Türkiye Turizm Sektöründe Klimatizm Turizmi ............................................................... 298
8.10.6.3. Manisa’da Klimatizm Turizmi Marka Değerleri ................................................................ 299
8.10.6.4. Manisa’da Klimatizm Turizminde Hedeflere Doğru.......................................................... 300
8.10.7. Yaşlı Turizmi ............................................................................................................................. 302
8.10.7.1. Dünya Turizm Sektöründe Yaşlı Turizmi .......................................................................... 302
8.10.7.2. Türkiye Turizm Sektöründe Yaşlı Turizmi ........................................................................ 302
8.10.7.3. Manisa’da Yaşlı Turizmi Marka Değerleri ........................................................................ 303
8.10.7.4. Yaşlı Turizminde Hedeflere Doğru .................................................................................... 303
8.10.8. Zamanın Etkilerini Durduran Çözüm ve Tedaviler.................................................................... 305
8.10.8.1. Kanın Temizlenmesi – Negatif İyon Etkisi ........................................................................ 305
8.10.8.2. Manyetik Alan Tedavisi ..................................................................................................... 306
8.10.8.3. Taşlar ile Tedavi................................................................................................................. 308
8.10.8.4. Yoga ve Meditasyon .......................................................................................................... 310
İÇİNDEKİLER
5
8.10.8.5. Zayıflama-Obezite İle Mücadele ........................................................................................ 313
8.10.8.6. Akupunktur ........................................................................................................................ 315
8.10.8.7. Bio-enerji .................................................................................................................................... 318
8.10.8.7. Zamanın Etkilerini Durduran Çözüm ve Tedavilerde (Kanın Temizlenmesi, Manyetik Alan
Tedavisi, Taşlar ile Tedavi, Yoga ve Meditasyon, Zayıflama-Obezite İle Mücadele, Akupunktur, Bioenerji Turizmlerinde) Hedeflere Doğru ................................................................................................ 320
8.9. Kırsal Turizm - Ekoturizm................................................................................................................... 325
8.9.1. Dünya Turizm Sektöründe Kırsal Turizm –Ekoturizm ................................................................ 326
8.9.2. Türkiye Turizm Sektöründe Kırsal Turizm -Ekoturizm .............................................................. 327
8.9.3. Manisa'da Kırsal Turizm -Ekoturizm Marka Değerleri ............................................................... 328
8.9.4. Manisa'da Kırsal Turizm -Ekoturizm Stratejisi............................................................................ 333
8.9.5. Manisa'da Kırsal Turizm -Ekoturizm de Hedeflere Doğru .......................................................... 333
8.9.5.1. Darkale’de Ekolojik Tarım ve Turizm ................................................................................. 336
8.9.5.2. Gerçek Köy Yaşamı Konseptinde Neler Yapılabilir? .......................................................... 337
8.9.5.3. Konseptin Organizasyonu .................................................................................................... 338
8.9.5.4. Eko Turizm ve Kırsal Turizmin Diğer Turizm Türleriyle Birlikte Geliştirilmesi ................ 339
8.9.5.5. Kırsal Turizm ve Eko Turizm Odaklı Manisa Turu ............................................................. 341
8.10.
Yayla Turizmi ....................................................................................................................................... 342
8.10.1. Dünya Turizm Sektöründe Yayla Turizmi ................................................................................. 343
8.10.2. Türkiye Turizm Sektöründe Yayla Turizmi ............................................................................... 343
8.10.3. Manisa'da Yayla Turizmi Marka Değerleri ............................................................................... 344
8.10.4. Manisa'da Yayla Turizmi Stratejisi ............................................................................................ 345
8.10.5. Manisa'da Yayla Turizminde Hedeflere Doğru ......................................................................... 346
8.10.5.1. Çok Yönlü Tanıtımla Devam ............................................................................................. 349
8.11. Hasat ve Bağbozumu Turizmi ........................................................................................................... 350
8.11.1. Dünya Turizm Sektöründe Hasat Turizmi ................................................................................. 350
8.11.2. Türkiye Turizm Sektöründe Hasat Turizmi ............................................................................... 351
8.11.3. Manisa'da Hasat ve Bağbozumu Turizmi Marka Değerleri ....................................................... 352
8.11.4. Manisa'da Hasat ve Bağbozumu Turizmi Stratejisi ................................................................... 354
8.11.5. Manisa'da Hasat ve Bağbozumu Turizminde Hedeflere Doğru ................................................. 354
8.12. Doğaya Uyum Manisa Tarzanı Konsepti ........................................................................................... 358
8.12.1. Botanik Turizmi ......................................................................................................................... 359
8.12.1.1. Dünya Turizm Sektöründe Botanik Turizmi ...................................................................... 360
8.12.1.2. Türkiye Turizm Sektöründe Botanik Turizmi .................................................................... 360
8.12.1.3. Manisa'da Botanik Turizmi Marka Değerleri ..................................................................... 362
8.12.1.3.1. Spil Milli Parkı Ve Manisa' Nın Genel Florası ........................................................... 364
8.12.1.4. Manisa'da Botanik Turizmi Stratejisi ................................................................................. 366
8.12.1.5. Manisa'da Botanik Turizminde Hedeflere Doğru............................................................... 366
8.12.1.5.1. MANİSA Botanik Bahçesi ......................................................................................... 366
8.12.1.5.2. Manisa Şifalı Bitkiler Kitabı ...................................................................................... 370
8.12.1.5.3. Bitki Koruma Günü Kutlamaları ................................................................................ 371
8.12.1.5.4. Lidyalıların güzel koku yurdu Manisa ........................................................................ 371
8.12.2. Kuş Gözlemciliği Turizmi ......................................................................................................... 372
8.12.2.1. Dünya Turizm Sektöründe Kuş Gözlemciliği Turizmi ...................................................... 372
8.12.2.2. Türkiye Turizm Sektöründe Kuş Gözlemciliği Turizmi .................................................... 374
8.12.2.3. Manisa'da Kuş Gözlemciliği Turizmi Marka Değerleri ..................................................... 375
8.12.2.4. Manisa'da Kuş Gözlemciliği Turizmi Stratejisi ................................................................. 377
8.12.2.5. Manisa'da Kuş Gözlemciliği Turizminde Hedeflere Doğru ............................................... 377
8.12.3. Binicilik Turizmi........................................................................................................................ 379
8.12.3.1. Dünya Turizm Sektöründe Binicilik Turizmi..................................................................... 379
8.12.3.2. Türkiye Turizm Sektöründe Binicilik Turizmi................................................................... 380
8.12.3.3. Manisa'da Binicilik Turizmi Marka Değerleri ................................................................... 380
8.12.3.4. Manisa'da Binicilik Turizmi Stratejisi................................................................................ 381
8.12.3.5. Manisa'da Binicilik Turizminde Hedeflere Doğru ............................................................. 381
8.12.4. Trekking ve Dağcılık Turizmi ................................................................................................... 383
8.12.4.1. Manisa'da Trekking Turizmi Marka Değerleri ................................................................... 384
8.12.4.2. Manisa'da Trekking Turizmi Stratejisi ............................................................................... 393
8.12.4.3. Manisa'da Trekking Turizminde Hedeflere Doğru............................................................. 393
8.12.5. Kamp- Karavan Turizmi ............................................................................................................ 399
İÇİNDEKİLER
6
8.12.5.1. Dünya Turizm Sektöründe Kamp-Karavan Turizmi .......................................................... 399
8.12.5.2. Türkiye Turizm Sektöründe Kamp-Karavan Turizmi ........................................................ 400
8.12.5.3. Manisa'da Kamp-Karavan Turizmi Marka Değerleri ......................................................... 401
8.12.5.4. Manisa'da Kamp-Karavan Turizmi Stratejisi ..................................................................... 402
8.12.5.5. Manisa'da Kamp-Karavan Turizminde Hedeflere Doğru ................................................... 402
8.12.6. Bisiklet Turizmi ......................................................................................................................... 405
8.12.6.1. Dünya Turizm Sektöründe Bisiklet Turizmi ...................................................................... 405
8.12.6.2. Türkiye Turizm Sektöründe Bisiklet Turizmi .................................................................... 406
8.12.6.3. Manisa'da Bisiklet Turizmi Marka Değerleri ..................................................................... 407
8.12.6.4. Manisa'da Bisiklet Turizmi Stratejisi ................................................................................. 407
8.12.6.5. Manisa'da Bisiklet Turizminde Hedeflere Doğru ............................................................... 407
8.12.7. Foto Safari Turizmi .................................................................................................................... 411
8.12.7.1. Dünya Turizm Sektöründe Foto Safari Turizmi ................................................................. 411
8.12.7.2. Türkiye Turizm Sektöründe Foto Safari Turizmi ............................................................... 412
8.12.7.3. Manisa'da Foto Safari Turizmi Marka Değerleri ............................................................... 413
8.12.7.4. Foto Safari Turizmi Stratejisi ............................................................................................. 414
8.12.7.5. Manisa'da Foto Safari Turizminde Hedeflere Doğru ......................................................... 414
8.12.8. Mağara Turizmi ......................................................................................................................... 417
8.12.8.1. Dünya Turizm Sektöründe Mağara Turizmi ...................................................................... 418
8.12.8.2. Türkiye Turizm Sektöründe Mağara Turizmi .................................................................... 419
8.12.8.3. Manisa'da Mağara Turizmi Marka Değerleri ..................................................................... 420
8.12.8.4. Manisa'da Mağara Turizmi Stratejisi ................................................................................. 422
8.12.8.5. Manisa'da Mağara Turizminde Hedeflere Doğru ............................................................... 422
8.13. Gençlik ve Spor Turizmi Konsepti .................................................................................................... 424
8.13.1. Dünya Turizm Sektöründe Gençlik ve Spor Turizmi ................................................................ 425
8.13.2. Türkiye Turizm Sektöründe Gençlik ve Spor Turizmi .............................................................. 428
8.13.3. Manisa'da Gençlik ve Spor Turizmi Marka Değerleri ............................................................... 430
8.13.4. Manisa'da Gençlik ve Spor Turizmi Stratejisi ........................................................................... 433
8.13.5. Manisa'da Gençlik ve Spor Turizminde Hedeflere Doğru ......................................................... 433
8.14.
Adrenalin Turizmi Konsepti ............................................................................................................... 438
8.14.1. Oryantiring Turizmi ................................................................................................................... 438
8.14.1.1. Dünya Turizm Sektöründe Oryantiring Turizmi ................................................................ 439
8.14.1.2. Türkiye Turizm Sektöründe Oryantiring Turizmi .............................................................. 439
8.14.1.3. Manisa'da Oryantiring Turizmi Marka Değerleri ............................................................... 440
8.14.1.4. Manisa'da Oryantiring Turizmi Stratejisi ........................................................................... 440
8.14.1.5. Manisa'da Oryantiring Turizminde Hedeflere Doğru......................................................... 440
8.14.2. Jeep Safari Turizmi .................................................................................................................... 442
8.14.2.1. Dünya Turizm Sektöründe Jeep Safari Turizmi ................................................................. 442
8.14.2.2. Türkiye Turizm Sektöründe Jeep Safari Turizmi ............................................................... 443
8.14.2.3. Manisa'da Jeep Safari Turizmi Marka Değerleri ................................................................ 444
8.14.2.4. Manisa'da Jeep Safari Turizmi Stratejisi ............................................................................ 444
8.14.2.5. Manisa'da Jeep Safari Turizminde Hedeflere Doğru .......................................................... 444
8.14.3. Motokros ve ATV Turizmi ....................................................................................................... 446
8.14.3.1. Dünya Turizm Sektöründe Motokros ve ATV Turizmi ..................................................... 447
8.14.3.2. Türkiye Turizm Sektöründe Motokros ve ATV Turizmi ................................................... 448
8.14.3.3. Manisa'da Motokros Turizmi Marka Değerleri .................................................................. 449
8.14.3.4. Manisa'da Motokros ve ATV Turizmi Stratejisi ................................................................ 450
8.14.3.5. Manisa'da Motokros ve ATV Turizmlerinde Hedeflere Doğru.......................................... 450
8.14.4. Mikrolight- Yamaç Paraşütü ...................................................................................................... 451
8.14.4.1. Dünya Turizm Sektöründe Mikrolight- Yamaç Paraşütü- Turizmi .................................... 452
8.14.4.2. Türkiye Turizm Sektöründe Mikrolight- Yamaç Paraşütü Turizmi ................................... 453
8.14.4.3. Manisa'da Mikrolight- Yamaç Paraşütü Turizmi Marka Değerleri .................................... 454
8.14.4.4. Manisa'da Mikrolight- Yamaç Paraşütü- Paramotor Turizmi Stratejisi ............................. 454
8.14.4.5. Manisa'da Mikrolight- Yamaç Paraşütü Turizminde Hedeflere Doğru .............................. 454
8.15.
Avcılık ve Balıkçılık Turizmi ............................................................................................................... 457
8.15.1.
8.15.2.
Dünya Turizm Sektöründe Avcılık ve Balıkçılık Turizmi ......................................................... 457
Türkiye Turizm Sektöründe Avcılık ve Balıkçılık Turizmi ....................................................... 458
İÇİNDEKİLER
7
8.15.3.
8.15.4.
8.15.5.
9.
Manisa'da Avcılık ve Balıkçılık Turizmi Marka Değerleri ........................................................ 459
Manisa'da Avcılık ve Balıkçılık Turizmi Stratejisi .................................................................... 460
Manisa'da Avcılık ve Balıkçılık Turizminde Hedeflere Doğru ................................................. 460
Halkla İlişkiler Çalışmaları ...................................................................................................................... 462
9.1. İnsan Yoğun Mekânlarda Halkla İlişkiler Faaliyetleri ......................................................................... 465
9.2. Medya .................................................................................................................................................. 465
9.3. Halkla İlişkiler Faaliyetlerinde Diğer İlgi Grupları ............................................................................. 467
9.4. İnfo Manisa .......................................................................................................................................... 468
9.5. Manisa’nın Dört Mevsiminin Kayda Geçirilmesi ................................................................................ 469
9.6. Manisa Turizm Datalarının Farklı Turizm Türlerinde Kullanılması ................................................... 470
9.7. Manisa Gönüllüleri .............................................................................................................................. 473
9.7.1. 251 Bin dev Öğrenci .................................................................................................................... 474
9.8. Mobil Tanıtım Çalışmaları .................................................................................................................. 475
9.9. Fuarların Tanıtım Mecrası Olarak Kullanımı ...................................................................................... 476
9.10. Festivallerin Tanıtım Mecrası Olarak Kullanımı ............................................................................... 485
9.11. Spor Organizasyonlarının Tanıtım Mecrası Olarak Kullanımı .......................................................... 489
9.12.
İnfo Turlar ............................................................................................................................................ 490
9.12.1. Seyahat Acentelerine Yönelik İnfo Turlar ................................................................................. 491
9.12.2. Turizm Yatırımcılarına Yönelik İnfo Turlar .............................................................................. 493
9.12.3. Kanaat Önderleri ve Gazetecilere Yönelik İnfo Turlar .............................................................. 493
9.12.4. Gazeteciler ve Blog Yazarlarına Yönelik İnfo Turlar ................................................................ 494
9.12.5. Özel Hedef Gruplarına Yönelik İnfo Turlar............................................................................... 494
12. SON SÖZ ..................................................................................................................................................... 495
MANİSA MARKA KENT STRATEJİK KALKINMA PLANI - EYLEM PLANI .................................... 496
KAYNAKÇA ..................................................................................................................................................... 721
İÇİNDEKİLER
8
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1 Manisa ili ve ilçeleri yüzölçümü, nüfus ve nüfus yoğunlukları ............................................................... 25
Tablo 2 Manisa il ve ilçeleri toplam nüfusları ...................................................................................................... 26
Tablo 3. Manisa İl ve İlçeleri Şehir Nüfusları ....................................................................................................... 27
Tablo 4 Manisa İl ve İlçeleri Kırsal Nüfus ............................................................................................................ 28
Tablo 5 Manisa İlçelere göre il/ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu 2011 ............................................................... 28
Tablo 6 2010 Yılı Aylar İtibariyle Anahat Yolcu Taşıma Sonuçları..................................................................... 30
Tablo 7 2010 yılı Manisa İli ve İlçelerinde Orman Ürünleri ................................................................................. 39
Tablo 8 Manisa ve çevresinde en fazla yayılış gösteren familyalar ve içerdikleri takson sayıları ........................ 44
Tablo 9. Spil Dağında Bulunan Endemik Bitkiler ................................................................................................ 45
Tablo 10. Manisa’da Bulunan Av Hayvanları ve Durumları ................................................................................ 49
Tablo 11 Dünya Turizminde İlk On Ülkeye ait Gelirleri (*Milyon dolar cinsinden)* ......................................... 51
Tablo 12 . Dünya Turizminde İlk On Ülkeye ait Turist Geliş Sayıları (Milyon kişi) ........................................... 52
Tablo 13. Yabancı Ziyaretçi ve Ortalama Harcama: 2001-2011........................................................................... 53
Tablo 14. Türkiye’ye Gelen Yabancı Ziyaretçilerin Başlıca Ülkelere Göre Sıralaması ....................................... 54
Tablo 15 Manisa’yı ziyaret eden yerli ve yabancı turist sayıları ........................................................................... 60
Tablo 16. Manisa’yı ziyaret eden yerli ve yabancı turistlerin geceleme sayıları .................................................. 61
Tablo 17 Belediye Belgeli Tesislerde Tesislere Giriş Sayısının İlçelere Göre Dağılımı (2011) ........................... 61
Tablo 18 Bakanlık Belgeli Tesislerde Tesislere Giriş Sayısının İlçelere Göre Dağılımı (2011) ........................... 62
Tablo 19 Belediye Belgeli Tesislerde Geceleme Sayılarının İlçelere Göre Dağılımı (2011) ................................ 62
Tablo 20 Bakanlıktan Belgeli Tesislerde Geceleme Sayılarının İlçelere Göre Dağılımı (2011) ........................... 63
Tablo 21. Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Kalış Süresinin İlçelere Göre Dağılımı (2011) ......................... 63
Tablo 22 Bakanlıktan Belgeli Tesislerde Ortalama Kalış Süresinin İlçelere Göre Dağılımı (2011) ..................... 64
Tablo 23 Belediye Belgeli Tesislerde Doluluk Oranları (2011) ............................................................................ 65
Tablo 24 Bakanlıktan Belgeli Tesislerde Doluluk Oranları (2011)....................................................................... 65
Tablo 25 Bakanlık Belgeli Tesislerin Bölge ve Türkiye'deki Toplamla Karşılaştırılması (2011) ........................ 66
Tablo 26 Türlerine Göre Manisa'da Bulunan Belediye Belgeli Tesisler (2011) ................................................... 67
Tablo 27. İlçeler bazında Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri ......................................................................... 67
Tablo 28. Müze Müdürlüğü ve Bağlı Ören Yerlerinin Ziyaretçi ve Gelir İstatistiği ............................................. 68
Tablo 31 Manisa’da Düzenlenen Yerel Etkinlikler ........................................................................................ 203
Tablo 29 Türkiye’nin Bitki Zenginliğinin Avrupa ile Karşılaştırılması .............................................................. 361
Tablo 30 Manisa ve çevresinde yapılan bu çalışmalar sonucu bölgede en fazla yayılış gösteren familyalar ve
içerdikleri takson sayıları .................................................................................................................................... 365
Tablo 1 Manisa Tarımının Türkiye Tarımı İçindeki Yeri 2011 .......................................................................... 353
Tablo 34 Bakanlığımızca 2013 Yılında İştirak Edilecek Turizm Fuarları .......................................................... 477
Tablo 35 Manisa’da Kutlanan Yerel ve Ulusal Nitelikli Kutlamalar .................................................................. 486
TABLOLAR LİSTESİ
9
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1 ................................................................................................................................................................... 23
Şekil 2 Yıllar İtibarı ile Manisa ilinde Nüfus Değişimi ........................................................................................ 26
Şekil 3 ................................................................................................................................................................... 57
Şekil 4. Marka Kent Ofisi Organizasyon Şeması ............................................................................................. 89
Şekil 5 Spil Dağı Rosvet Tepe – Karakoca köyü ................................................................................................ 385
Şekil 6 Manisa Spil Dağı Oduncu Vadisi Yarkesiği-Atalanı Yaylası ................................................................. 385
Şekil 7 Divlittepe’nin uydu fotoğrafı .................................................................................................................. 409
ŞEKİLLER LİSTESİ
10
Manisa Valisi Halil İbrahim Daşöz’ün yazısı
GİRİŞ
11
GİRİŞ
12
Yrd. Doç. Dr. Metin Çelik
Proje Ekip Lideri
Manisa Dünya Turizm Markası Olma Yolunda
Manisa zengin tarihi ve kültürel geçmişe sahip, fakat yeterli tanıtımı yapılmadığı için
değeri henüz tam manası ile turizm camiası tarafından anlaşılamamış nadide bir il. Dünyanın
ilk parasının basıldığı Sardes, Kral mezarlarının yüzlercesinin bir arada bulunduğu Bintepeler,
Niobe, 26 bin yıllık insan ayak izleri, Peri Bacaları, İncil’de adı geçen 7 kiliseden 3’ü
(Alaşehir, Salihli, Akhisar) ve daha onlarca dünya çapında marka değeri bu il sınırları içinde
yer alıyor.
Manisa sahip olduğu konum itibari ile de turizm destinasyonlarının ortasında yer
alıyor.
Milyonlarca
turistin
geldiği
İzmir,
Pamukkale,
Bergama,
Kuşadası
gibi
destinasyonların geçiş noktasında bulunan Manisa aynı zamanda Ege’nin İstanbul ve Ankara
bağlantı yollarına da ev sahipliği yapıyor.
Fakat Pamukkale’den Bergama’ya Salihli, Akhisar ve Soma üzerinden giden 500 bin
üzerinde turist yeterli ölçüde Manisa’nın değerleri ile temas etmiyor. Kruvaziyer gemileri ile
İzmir’e gelen 500 binin üzerindeki insan Manisa’yı tanımadan geri gidiyor.
Oysaki Şehzadeler Kenti Manisa’nın gerek bölgeden geçen milyonlarca yerli ve
yabancı turiste gerekse sadece Manisa’ya tatile gelecek insanlara sunacağı çok şey var.
İşte Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı bu amaca hizmet etmek için
hazırlandı. Manisa’nın dünya çapındaki marka değerlerinin nasıl turistlik ürünler haline
GİRİŞ
13
dönüştürüleceğinin yönetimi ortaya kondu. Nihai turistlere ve seyahat acentelerine nasıl
ulaşılacağının yol haritası çıkartıldı.
Ve bütün bunların yanında Manisa Marka Değerlerinin oturacağı üst konseptler
belirlendi. Bu plana göre artık Kula’ya gelen turistler kendilerini bir “Muhteşem Osmanlı’da
Yaşam” içinde görecekler. Şehrin turistlik bölgesine girer iken padişah ve sultan kıyafeti
giyecek, Kanuni’nin Cuma Selamlığı’na katılacak, Şehzade Mehmet ile beraber at binecekler.
Yarenler ile karşılanıp mehter ile uğurlanacaklar. Ve Manisa’dan ayrılır iken dünyaya 6 yıl
hüküm sürmüş bir medeniyetin izlerini üzerlerinde taşıyaraklar.
Gelecek Turistler Manisa Merkez ve Kula’da Osmanlıların nasıl bir medeniyet
olduğunu öğrenirlerken, Saruhanlı’da Saruhan Beyin kıvrak zekasını, Salihli’de ise Sardes
Medeniyetininin gizemli yönünü keşfedecekler.
Turistler aynı zamanda Yunus Emre’nin öğretilerinden ders alıp, Şeyh İsa’nın
menkıbelerinin günümüzde hala nasıl geçerli olduğunu görecekler. Manisa’nın hem tarihi
geçmişini iliklerine kadar hissedecekler hem de kültürel aktiviteler ile zenginleştirilmiş
yöresel yemekleri tadabilecekler.
Kısacası elinizdeki bu plan hayata geçirildiğinde Manisa’nın tüm turizm marka
değerleri turizm konseptlerine uygun hale getirmiş olacak ve ilimiz dünya turizm pastasından
hak ettiği değeri alacak.
Tabi bu hayata geçirme çalışmaları bir süreç alacaktır. Bu süreç Kamunun, STK’lar ve
sektör temsilcileri ile beraber çalışması ile sağlıklı yürüyebilir. Sayın Manisa Valisi Halil
İbrahim Daşöz’ün ilçelerde başlattığı Marka Takımları çalışması halihazırda Manisa’da İl
Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından sürdürülen başarılı çalışmalara ivme kazandırmıştır.
İnanıyoruz ki, bu süreç raporun sonundaki eylem planının da hayata geçirilmesiyle ile birlikte
kitle kitle turistlerin gelmesine dönüşecektir.
Bu planın hazırlanması sürecinde bize fikirleri ile destek olan Sayın Manisa Valisi
sayın Halil İbrahim Daşöz’e, ilçe kaymakam ve belediye başkalarına, İl Kültür ve Turizm
Müdürü sayın Erdinç Karaköse ve ekibine, Manisa Valiliği AB Projeler ve Dış İlişkiler
Koordinasyon Merkezi’nden Ural Sevener ve ekibine, turizm ile ilgili STK ve turizm
gönüllülerine çok teşekkür ederim.
Yrd. Doç. Dr. Metin Çelik
Zirve Üniversitesi
Marka Kent Uzmanı
GİRİŞ
14
ÖNSÖZ
Ticari bir ürünün marka olabilmesi için ürünün tasarımı, üretimi, tanıtımı, pazarlaması
ve geri bildirim süreçlerinin çok iyi ve kusursuz düzeyde planlanması gerektiği açıktır. Nasıl
ticari bir ürün tasarımdan satış sonrası geri bildirim süreçlerine varıncaya değin ayrıntılı
planlama gerektiriyorsa marka olmak iddiasındaki bir destinasyonunda bu iddiasını ancak
bütün ilgili süreçleri yürütmek üzere bütün ilgili paydaşları harekete geçirerek yaşama
geçirebilir.
Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı, Manisa’nın markalaşma
sürecinde atılacak adımları belirlemek üzere ilgili paydaşların görevlerini ve sorumluluklarını
ortaya koyarak bu süreçte izlenecek politika, strateji, eylem planı ve projeleri kısacası yol
haritasını belirlemek üzere hazırlanmıştır.
Çalışmanın ilk bölümünde, planın amacı, izlenen yöntem ve teknikler yer almaktadır.
Manisa’nın genel bir resminin verildiği sonraki bölümde ise Manisa’nın coğrafi konumu,
iklimi, bitki örtüsü, ticari yapısı, sanayi yapısı, madencilik, enerji sektörü, tarım hayvancılık,
Manisa’nın doğal ve tarihi değerleri, Manisa’nın korunan alanları ve biyolojik zenginliği ele
alınmaktadır. Çalışmanın üçüncü bölümünde ise, turizm kavramı, dünyada ve ülkemizde
turizm sektörü ile Türkiye Turizm Stratejisi’nde Manisa’nın konumu ve Manisa’da turizm
sektörünün durumu izah edilecektir. Sonraki bölümde de turizmde markalaşma ve pazarlama
anlayışının oluşturulmasında izlenmesi gereken süreçler ele alınacaktır.
Manisa marka kent yönetim sistemi ise Stratejik Kalkınma Planının beşinci
bölümünde ele alınmaktadır. Bu bölümde Manisa marka kent konseyi, marka kent ofisi
birimleri ve planın uygulanması sürecinde bütçe ve finansal kaynaklar açıklanacaktır.
Stratejik Kalkınma Planının altıncı bölümünde Manisa marka kent vizyonu ve turizm gelişim
ilkeleri ortaya konmaktadır.
Şifayı bulacağınız Sultanların Şehri: Manisa başlıklı yedinci bölümde turizm
gelişimindeki kaldıraçlar olan konseptler ayrıntısı ile izah edilecektir. Sekizinci bölümde
Manisa turizminde temel turistik ürün faaliyetlerinin neler olduğu dokuzuncu bölümde ise
turizm tesislerine yönelik eğitimler ve düzenlemelerin neler olması gerektiği açıklanacaktır.
Son bölümde ise Manisa’nın markalaşma sürecinde izlenecek iletişim, halkla ilişkiler gibi
faaliyetlerin nasıl yönetileceği ele alınarak bu süreçte info turların nasıl ve kimler için
organize edileceği anlatılacaktır. Markalaşmanın ciddi çaba gerektirdiği ve kamu, özel sektör,
üniversite ve toplumun
dayanışmasının ve plana desteklerinin şart olduğu bir an olsun
unutulmamalıdır.
ÖNSÖZ
15
1. ÇALIŞMANIN AMACI VE YÖNTEMİ
Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planının amacı, yöntemi ve planın
hazırlanması kapsamında izlenen yöntem ve teknikler bu kısımda ele alınacaktır.
1.1.
Çalışmanın Amacı
Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı, yerel bazda turizm
stratejilerinin ve eylem planının Türkiye Turizm Stratejisi 2023 ve Eylem Planı 2007-2013
çalışmaları dikkate alınarak belirlenmesi amacı ile hazırlanmıştır. Turizm odaklı olarak
hazırlanan stratejik kalkınma planı aynı zamanda markalaşma hedefine ulaşmayı teminen tüm
paydaşlara il ve ilçeler düzeyinde turizm türleri kapsamında yürütecekleri altyapı, eğitim,
tanıtım, pazarlama ve iletişim konularında izlemeleri gereken yol haritasını bir vizyona bağlı
olarak ortaya koymuştur. Manisa’daki kamu ve özel sektör olmak üzere tüm turizm
paydaşlarının görüşlerinin alınması, detaylı alan çalışmaları, analiz ve raporlama çalışmaları
ile hazırlanan bu planın, tüm süreçleri itibariyle turizm sektörüne bir yol haritası olması
amaçlanmıştır.
Plan, Türkiye Turizm Stratejisi 2023 kapsamında marka kent olarak belirlenen
Manisa’nın kuvveden fiile geçirilmesini hedeflemekte, potansiyelin önerilen turizm
konseptleri, stratejiler altyapı ve üstyapıya yapılacak yatırımlar ve eylem planı ile hayata
geçirilmesini amaçlamaktadır. Plan kapsamında sürdürülebilir turizm yaklaşımı çalışmanın
ana ekseni kabul edilerek, vizyondan projelere bu eksen sürekli olarak göz önünde
tutulmuştur. Turizmin en önemli varlık sebebi olan doğal, tarihi ve sosyo-kültürel çevrenin
bozulmadan
kullanılması
ve
gelecek
kuşaklara
daha
nitelikli
olarak
aktarılması
hedeflenmiştir. Şüphesiz, çalışmanın en önemli amaçlarından biri de turizm konusundaki
potansiyel yatırım alanlarının ve konularının mantıksal bir bütünlük ve eylem planı
çerçevesinde kurgulanmasıdır.
1.2.
Çalışmanın Yöntemi
Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı’nın hazırlanmasında yararlanılan
yöntem ve teknikler ile işin fizibilite çalışmalarından raporlanmasına kadar olan tüm iş
süreçleri işin şartnamesinde yer alan hükümlere ve ilkelere uygun olarak gerçekleştirilmiştir.
ÇALIŞMANIN AMACI VE YÖNTEMİ
16
1.3.
Raporun Hazırlanmasında Yararlanılan Yöntem ve Teknikler
Çalışmanın ana faaliyetleri;
 Saha Araştırması, Katılımlı ve Katılımsız Gözlem
 Birebir Görüşme Tekniği
 Literatür Taraması
1.3.1. Saha Araştırması, Katılımlı ve Katılımsız Gözlem
Turizm odaklı hazırlanan Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı yerinde, sahada
yapılan gözlemlere dayanmaktadır. Planın hazırlık aşamasında Manisa’nın turizme konu
olabilecek her
alanı
–Kula’dan, çamur
banyoları termal
alanlara, bintepelerdeki
tümülüslerden, camiler, türbeler ve Sart antik kentine- kısacası bir çok noktasına bizzat
gidilerek buralarda katılımlı ve katılımsız gözlemlerde bulunulmuştur. Planda veri toplama
yöntemi olarak kullanılan gözlem tekniğindeki yaklaşım, incelenen olay, durum, ortam gibi
olgular, kimi zaman tesadüfi kimi zaman ise özel olarak belirlenmiş bir andaki durumu
gözlenerek, muhataplarına herhangi bir soru sormadan tespit edilmesidir. Dolayısıyla yapılan
tespitler, doğal olarak ortaya çıkan durumların oluştukları sırada sistematik olarak
incelenmesine dayanmaktadır. Bu teknikte araştırmacının konu hakkında yeterli bilgi ve
tecrübeye sahip olması ayrıca önem taşımaktadır. Hayattaki bir çok olay ve durum
göründüğünden çok daha farklı olabilmektedir. Bu nedenle Manisa’da toplanan verinin yansız
ve doğru olabilmesi için Yrd. Doç. Dr. Metin Çelik liderliğinde alanında uzman bir ekip görev
almıştır. Yapılan gözlem çalışmalarının Manisa’daki gündelik yaşamın tam içinde yer
alınarak yapılması, araştırmada toplanan verilerin güçlülüğünü ve güvenilirliğini sağlamıştır.
Gözlem çalışmaları literatür taraması ve birebir görüşmelere paralel olarak
yürütülmüştür. Gözlem çalışmaları sırasından tespit edilen tüm bulgular sistematik bir şekilde
yazılı veya dijital ortamda kaydedilmiş, raporlama çalışmalarında değerlendirilmiştir.
Katılımcı olunmayan gözlemle veri toplama tekniğinde araştırmacı kimliğini
saklamaz. Araştırmacı, gözleyeceği bireylere kimliğini ve özellikle de ne tür bir araştırma
yaptığını, araştırma yapmasının nedenini açıkça belirtir. Bu gözlem şeklinde araştırmacının
olaylara bakış açısı daha geniş bir perspektif içinde olur.
Manisa’da büyük oranda katılımsız -yani araştırmacının kimliğinin bilindiği- gözlem
tekniği kullanılmıştır. Bu tekniğin uygulanmasında konaklama veya yeme-içme tesisi gibi
17
bulunulan ortamlarda görülen eksiklikler veya sorunlar, ilgili idarecilere iletilerek kısa sürede
çözüme kavuşturulmalarına katkı sağlanmıştır.
Katılımlı Gözlem; Araştırma yapan kişinin kimliğini gizleyerek, toplumun bir üyesi
gibi onlarla yani yaşam koşulları içinde araştırdığı kümedeki bireyleri ve onların
problemlerini gözleyerek not almasıdır.
Saha çalışmalarının bir kısmında katılımlı gözlem tekniği uygulanmıştır. Bu tekniğin
en önemli kazanımı çevredeki insanların doğal davranışlarının gözlenebilmesi, dolayısıyla da
daha objektif ve güvenilir veri toplanabilmesidir. Bu teknikte araştırmacının kendisi
potansiyel bir müşteri durumunda olduğundan dolayı verilen hizmetin kalitesi, personelin
tutum ve davranışları, ortamın hijyeni gibi konular doğrudan tespit edilebilmektedir. Elde
edilen veriler plan kapsamında değerlendirilmiştir.
1.3.2. Birebir Görüşme Tekniği
Manisa’da yapılan alan araştırması kapsamında turizm sektörü ile ilgili kanaat
önderleri, kaymakamlar ve belediye başkanları gibi yerel ölçekte karar vericiler, turizm
yatırımcıları ve işletmecileri, esnaflar, zenaatkarlar, gazeteciler ve sivil toplum kuruluşu
yetkilileri ile birebir görüşmeler yapılmıştır. Saha çalışmaları kapsamında yapılan inceleme ve
görüşmelerde;
18

Manisa’nın turizm alanındaki marka değerleri (yerel mutfağı, zenaatları, doğal,
coğrafi, tarihi, kültürel, tarımsal, iklimsel vb. zenginlikleri)

Turizmin Manisa’daki bugünkü durumu ve sorunları,

Manisa’nın turizm potansiyeli ve yatırım alanları çerçevesinde görüşmelerde
bulunulmuştur.
Görüşmeler sonucunda elde edilen bilgi, belge ve kayıtlar rapor kapsamında
değerlendirilmek üzere bilimsel yöntemlerle sınıflandırılmıştır.
Bu görüşmelerde kimi zaman gözlem tekniği ile her bir görüşmedeki temel hususlar
not altına alınırken kimi zaman ise görüşmeler görsel ve/veya dijital kayıt altına alınmıştır. Bu
kayıtlar daha sonra kelime kelime deşifre edilerek çalışma kapsamında numaralandırılan ses
kayıt belgeleri oluşturulmuştur. Bu deşifreler çalışmanın ilgili kısımlarında yararlanılan en
önemli kaynaklar olmuştur. Kısacası, çalışmanın temel yapısı yerel düzeyde yapılan
araştırmalara, kayıtlara bilgi ve belgelere dayandırılmıştır.
19
1.3.3. Literatür Taraması
Mevcut olan kaynak ve belgelerin incelenerek veri toplanmasına literatür taraması
denmektedir. Stratejik Kalkınma Planının hazırlık aşamasında yerinde elde edilen
broşürlerden kitaplara ve ansiklopedilere kadar ayrıntılı ve sistematik bir literatür/kaynak
taraması yapılmıştır. Literatür taraması ile Manisa’nın araştırma probleminin yani
markalaşma hedefinin potansiyeli ortaya konulmuş ve Manisa’nın genel durumu, sektörler
itibarı ile durumu tarihsel bir perspektif içinde açıklanmıştır1. Stratejik Kalkınma Planı
kapsamında yararlanılan kaynaklar kaynakça kısmında belirtilmiştir.
Bu çerçevede planın hazırlanması kapsamında yararlanılan temel kaynakların
çerçevesi aşağıdaki gibidir. Turizm sektörüne ve ilgili tüm bilim dallarına dair
yararlanılabilecek ulusal ve uluslararası alandaki; Uzmanlar, Kütüphaneler/Kitaplıklar,
Belgelikler (Arşivler), Ansiklopediler, Kitaplar, Kitapçıklar, Broşürler, Kataloglar, Dergiler,
Gazeteler, Makaleler, Resmi yayınlar, Tezler, Konferans Dokümanları, Araştırma Raporları,
Elektronik Ortamda Literatür Tarama Yöntemleri (Konu Katalogları, Arama Motorları, Sanal
Kütüphaneler, çeşitli resmi veya özel web siteleri vb.), Görsel ve işitsel medya kaynakları
(ulusal veya uluslararası film veya video, TV ve radyo programları, ses kayıtları vb.) mümkün
20
olan ölçülerde taranmış ve yararlanılmıştır. Yalnız burada belirtilmesi gereken şöyle bir husus
bulunmaktadır. Hazırlanan bu çalışmada yukarıdaki kategorileri bulunan bir çok kitaptaki
bilgilerden esinlenilmiş ve stratejiler oluşturulmuştur. Bu sebepten yararlanılan kaynakların
hepsi kaynakçada yer almamaktadır.
Bunların yanı sıra Kültür ve Turizm Bakanlığı, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü,
Manisa Valiliği, üniversite, çeşitli sivil toplum örgütleri, TÜRSAB, farklı seyahat acenteleri,
turizmciler, özel şahısların blog benzeri web siteleri, farklı ilçelerin ticaret odaları, meslek
kuruluşları gibi resmi ve özel kişi ve kuruluşların her türlü yazılı kaynakları taranmaya
çalışılmıştır. Bu kaynaklardan elde edilen bilgiler gerek saha çalışmasının yürütülmesinde
gerekse raporlamada büyük yarar sağlamıştır.
1.4.
Analiz ve Raporlama
Saha araştırması, birebir görüşme tekniği ve literatür taraması sonucu elde edilen
bilgiler, veriler, fotoğraflar ve kayıtlar raporun farklı bölümlerinde değerlendirilmek üzere
kategorize edilmiştir.
Raporun kurgusu ve genel stratejik yaklaşımın belirlenmesinin ardından saha
araştırması, birebir görüşme tekniği ve literatür taraması sonucu elde edilen her çeşit bilgi ve
belgenin rafine bir şekilde raporda yer almasına özellikle gayret edilmiştir. Kısacası yapılan
her görüşme, okunan ya da incelenene her yayın veya broşür raporun yaklaşımında,
cümlelerinde, faaliyet ve proje önerilerinde ve bölümlerinin oluşturulmasında esin kaynağı
olmuştur.
Raporun oluşturulmasında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın Türkiye Turizm Stratejisi
2023, Eylem Planı 2007-2013 referans belge olarak alınmıştır. Bunun dışında, Zafer
Kalkınma Ajansı Bölge Planı, farklı iller için hazırlanmış olan Marka Kent Stratejik Kalkınma
Planları çalışmada yararlanılan temel kaynaklar arasında yer almaktadır.
21
2.
MANİSA’YA GENEL BAKIŞ
Bu bölümde Ege Bölgesi’nde verimli Gediz Ovasında kalan Manisa ilinin coğrafi
konumu, iklimi, bitki örtüsü, nüfus ve demografik yapısı, ulaşım bilgileri ve ilçe bilgileri ele
alınacaktır.
2.1.
Coğrafi Konumu
Manisa ili, Türkiye’nin batısında, Ege Bölgesinin, Ege Bölümünde yer almaktadır. İl
topraklarının büyük bir bölümü Gediz Havzası içinde, küçük bir bölümü de kuzey batıda Ege
(Bakır çay) Havzası içinde bulunmaktadır.
Manisa, coğrafi olarak 27 08’ ve 29 05’ doğu boylamları ile 38 04’ ve 39 58’ kuzey
enlemleri arasında yer alır. İlin doğusunda en uç noktası Selendi-Kürkçü köyü, Batıda en uç
noktası Merkez ilçede Düzlen köyü, Kuzeyde en uç noktası Soma-Türkali köyü, Güneyde en
uç noktası Sarıgöl Aşağıkızılçukur köyüdür.
İl merkezinin yüksekliği 71 m. olup, Merkezde en yüksek nokta Spil dağı 1513 m.
yüksekliğinde, ilin en yüksek noktası Salihli Bozdağlar Kumtepe 2070m. yüksekliğinde, en
yüksek ilçe merkezi de Demirci ilçesi 850 m. yüksekliğindedir.
İdari yönden, doğudan Uşak ve Kütahya, batıdan İzmir, kuzeyden Balıkesir, güneyden
Aydın, güneydoğudan Denizli illeri ile çevrilidir. İlin yüzölçümü 13.810 km2 dir. İlçe sayısı,
Merkez ilçe ile beraber 16, Belediye sayısı 74, köy sayısı 779, köy altı yerleşim birimi
493’tür. İlin komşu illere olan uzaklıkları; Aydın 156 km., Balıkesir 137 km., Denizli 206
km., İzmir 36 km., Kütahya 316 km., Uşak 193 km. dir.
22
Şekil 1 Manisa İl Haritası
Manisa adının Yunanistan’da Teselya Bölgesi doğusunda, Magnesia’da yaşayan
Magnetlerle ilişkili oldukları sanılmaktadır. Yunan tarihçilerine göre Magnetler Anadolu’ya
gelerek, biri Büyük Menderes (Maiandro) diğeri de Gediz (Hermos) kıyısında iki kent
kurdular. Gediz kıyısında Sipilos dağının kuzey eteklerinde kurulan kent “Magnesia upo
sipilo” adıyla anılmaktadır. Bu ad, Roma döneminde “Magnesia ad Sipylum” oldu. Manisa
adı da Magnesia sözcüğünün değişime uğramasıyla bugünkü şeklini almıştır.
2.2.
İklim
Manisa’da Akdeniz iklimi ile beraber İç Anadolunun karasal iklim özellikleri
hakimdir. Ovalar ve ovaları çevreleyen vadilerde karasal nitelikli Akdeniz iklimi görülürken,
23
yüksek dağlık bölgeler ve platolar ile kuzey ve kuzeydoğusundaki dağlar ve platolarda iç
anadolunun karasal nitelikli ikliminin etkileri görülür.
Manisa ovalarına hâkim olan iklim, Akdeniz kara iklim tipi olarak da adlandırılır. Yaz
aylarında sıcaklık yükselirken yağışlar kış aylarında yoğunlaşır. Ovaların çevresindeki dağlar
deniz etkisini kesecek kadar yüksek olmadığından ve denize dik konumlarından dolayı
denizin etkisi batıdan doğu doğru azalan ölçüde hissedilir. Ovalık kesimlerin ikliminde denize
yakınlık nedeniyle yumuşama söz konusudur. Ancak Manisa şehri Manisa dağının etkisi
altındadır. Dağın şehre bakan çıplak ve sarp yüzü yazın yanıcı, kışın dondurucu bir etki
yapmaktadır.
Yaz ayları oldukça sıcak geçer. Manisa merkezde yılda ortalama olarak 162 gün yaz
günü olarak tespit edilmiştir. Sıcaklığın sıfırın altına düştüğü yıllık ortalama gün sayısı 26 dır.
Yıllık ortalama sıcaklık 17.5º C dir.
Batı Anadolu bölgesi, Akdeniz iklim tipinin yağış özelliklerini taşır. Yağışlar
genellikle kış aylarında görülürken, yazlar kurak geçer. Yıllık ortalama 82 günü yağışlı
geçmektedir. Ortalama yağış miktarı 713.6 kg dır. İl topraklarında yükselti ve yeryüzü
şekillerine bağlı olarak iklim şartları değişiklik gösterdiğinden ovalar vadilerde ender görülen
kar yağışı dağlık ve yüksek kesimlerde daha fazla gerçekleşmektedir.
2.3.
Nüfus ve Demografik Yapı
Ülkemizde tarımdaki makineleşme sonucu kırsal iş olanaklarının azalması ve
yatırımların ülke çapında dengesiz dağılımı kentlere göç olayını hızlandırmıştır.
24
Manisa genelinde ülke geneline paralel olarak kırsal kesimden özellikle istihdam
verebilen ilçe merkezlerine nüfus akışı meydana gelmektedir. Manisa merkez, son yirmi yıl
içerisinde Ege Bölgesinde nüfusu oransal olarak en hızlı artan il merkezi olmuştur.
Manisa ili İzmir’in ardından Ege bölgesinde en fazla nüfusa sahip ilimizdir. İlin
yüzölçümü Türkiye’nin %1,69’u, nüfusu ise Türkiye’nin %1,79’u kadardır. İl nüfus
yoğunluğu (102) olarak Türkiye (97) ortalamasının biraz üzerindedir. Bununla birlikte Selendi
(32), Gördes (33) ve Köprübaşı (34) ilçeleri nüfus yoğunluğu en az ilçelerken Turgutlu (305),
Merkez (285) ve Salihli (127) ilçeleri nüfusu en yoğun ilçelerdir.
Tablo 1 Manisa ili ve ilçeleri yüzölçümü, nüfus ve nüfus yoğunlukları
Alan(göl
İlçe adı
dahil)
km²
Türkiye
Manisa
Yüzölçümüne
Manisa
Nüfus
Oranı(%)
783.562,38
nüfusuna
oranı (%)
Nüfus yoğunluğu
(km²ye düşen kişi
sayısı)göl hariç
97
74.724.269
13.228,50
1,69
1.340.074
1,79
102
Merkez
1.231,83
9,31
349.236
26,06
285
Ahmetli
297,59
2,25
16.373
1,22
55
Akhisar
1.706,98
12,90
159.650
11,91
94
Alaşehir
1.015,26
7,67
99.110
7,40
98
Demirci
1.473,06
11,14
49.562
3,70
34
Gölmarmara
288,34
2,18
15.749
1,18
57
Gördes
947,44
7,16
30.857
2,30
33
Kırkağaç
549,40
4,15
47.165
3,52
86
Köprübaşı
318,23
2,41
9.907
0,74
34
Kula
918,41
6,94
47.030
3,51
51
1.272,90
9,62
155.446
11,60
127
356,99
2,70
36.366
2,71
103
Manisa - il
Salihli
Sarıgöl
25
Saruhanlı
839,37
6,35
54.343
4,06
65
Selendi
700,97
5,30
22.648
1,69
32
Soma
838,87
6,34
102.642
7,66
124
Turgutlu
472,86
3,57
143.990
10,74
305
Aşağıda yer alan şekilde Manisa’nın yıllar itibarı ile nüfusu verilmektedir. Buna göre,
2007 yılına kadar Manisa toplam nüfusunun her yıl arttığı bu tarihten sonra yatay bir seyir
izlemeye başladığı görülmektedir. 2011 yılında Manisa nüfusu yaklaşık %2,9 oranında
azalmış bulunmaktadır.
Şekil 2 Yıllar İtibarı ile Manisa ilinde Nüfus Değişimi
İlçeler itibarı ile nüfus artış hızları incelendiğinde Turgutlu ilçesinin neredeyse her yıl
nüfusunun arttığı diğer tüm ilçelerde ve il toplamında bir düşüş yaşandığı görülmektedir.
Tablo 2 Manisa il ve ilçeleri toplam nüfusları
İlçe Adı
2007
Nüfus
Nüfus
Nüfus
Artış Hızı
Artış Hızı
Artış Hızı
%0
2008
%0
2009
%0
2010
Manisa
1 319 920
-2,4
1 316 750
11,5
1 331 957
35,1
1 379 484
Merkez
332 346
-8,1
329 675
32,2
340 466
68,3
364 547
Ahmetli
15 830
21,0
16 166
-8,0
16 037
-14,8
15 801
Akhisar
157 161
8,2
158 455
2,5
158 857
-1,5
158 614
Alaşehir
97 541
10,2
98 543
13,2
99 851
56,4
105 644
Demirci
51 958
-27,7
50 539
-0,1
50 533
-1,6
50 454
Gölmarmara
16 087
-4,5
16 014
-1,3
15 993
-9,8
15 837
Gördes
33 171
-20,4
32 500
-13,3
32 070
-22,9
31 345
26
Kırkağaç
50 903
-193,1
41 964
116,5
47 148
329,4
65 542
Köprübaşı
9 851
18,1
10 031
-20,2
9 830
4,2
9 871
48 034
-0,5
48 009
-10,2
47 521
-9,6
47 065
Salihli
155 016
10,7
156 689
-8,7
155 333
3,3
155 841
Sarıgöl
35 893
2,5
35 983
5,4
36 179
1,5
36 234
Saruhanlı
58 205
-1,0
58 149
-27,3
56 584
-21,4
55 386
Selendi
24 355
-19,0
23 896
-4,4
23 791
-28,7
23 117
Soma
97 739
25,3
100 240
7,7
101 011
11,9
102 224
135 830
29,5
139 897
6,1
140 753
8,6
141 962
Kula
Turgutlu
Kaynak: TÜİK Başkanlığı
Şehir nüfusu açısından da karşımıza benzer bir tablo çıkmaktadır. 2011 yılında
Turgutlu, Soma, Salihli ve Akhisar ilçelerinin nüfusları az da olsa artarken Köprübaşı ve
Alaşehir ilçelerinde dramatik bir nüfus azalması kaydedilmiştir.
Tablo 3. Manisa İl ve İlçeleri Şehir Nüfusları
Nüfus
İlçe Adı
2007
Artış Hızı
Nüfus
2008
%0
Artış Hızı
Nüfus
2009
%0
Artış Hızı
2010
%0
Manisa
841 059
3,5
843 999
29,0
868 809
61,9
924 267
Merkez
281 890
-10,4
278 967
43,5
291 374
84,2
316 973
Ahmetli
9 517
46,4
9 969
-5,3
9 916
-12,8
9 790
Akhisar
96 393
30,9
99 423
14,7
100 897
12,5
102 167
Alaşehir
45 971
12,4
46 544
29,6
47 942
120,5
54 082
Demirci
18 642
-3,8
18 572
51,3
19 550
30,7
20 160
9 938
-8,2
9 857
-1,7
9 840
-9,2
9 750
Gördes
10 295
52,0
10 845
-3,0
10 812
-32,4
10 467
Kırkağaç
26 006
-219,1
20 889
243,9
26 660
530,0
45 294
Köprübaşı
5 002
71,0
5 370
-16,3
5 283
-5,7
5 253
Kula
23 863
8,9
24 076
6,8
24 241
5,4
24 372
Salihli
96 594
-1,5
96 449
0,6
96 503
8,5
97 323
Sarıgöl
13 045
13,0
13 216
14,3
13 406
10,1
13 542
Saruhanlı
15 151
17,6
15 420
-5,5
15 336
0,9
15 350
6 903
-1,6
6 892
10,0
6 961
-28,3
6 767
70 683
32,6
73 027
15,4
74 158
15,9
75 345
111 166
29,4
114 483
12,6
115 930
14,6
117 632
Gölmarmara
Selendi
Soma
Turgutlu
27
İlçeler itibarı ile kırsal nüfus artış hızları incelendiğinde neredeyse her ilçenin son
yıllarda kırsal nüfus kaybettiği görülmektedir.
Tablo 4 Manisa İl ve İlçeleri Kırsal Nüfus
İlçe Adı
Nüfus
Nüfus
Nüfus
Artış Hızı
Artış Hızı
Artış Hızı
2007
%0
2008
%0
2009
%0
2010
Manisa
478.861
-12,8
472 751
-20,5
463 148
-17,3
455 217
Merkez
50 456
5,0
50 708
-32,4
49 092
-31,4
47 574
Ahmetli
6 313
-18,5
6 197
-12,3
6 121
-18,1
6 011
Akhisar
60 768
-29,0
59 032
-18,3
57 960
-26,5
56 447
Alaşehir
51 570
8,3
51 999
-1,7
51 909
-6,7
51 562
Demirci
33 316
-41,3
31 967
-31,3
30 983
-22,5
30 294
6 149
1,3
6 157
-0,6
6 153
-10,8
6 087
Gördes
22 876
-54,9
21 655
-18,5
21 258
-18,0
20 878
Kırkağaç
24 897
-166,7
21 075
-28,2
20 488
-11,8
20 248
Köprübaşı
4 849
-39,5
4 661
-24,8
4 547
15,5
4 618
Kula
24 171
-9,9
23 933
-27,7
23 280
-25,5
22 693
Salihli
58 422
30,6
60 240
-23,7
58 830
-5,3
58 518
Sarıgöl
22 848
-3,6
22 767
0,3
22 773
-3,6
22 692
Saruhanlı
43 054
-7,6
42 729
-35,3
41 248
-29,8
40 036
Selendi
17 452
-26,0
17 004
-10,3
16 830
-28,9
16 350
Soma
27 056
5,8
27 213
-13,3
26 853
1,0
26 879
Turgutlu
24 664
30,0
25 414
-23,5
24 823
-20,1
24 330
Gölmarmara
Tablo 5 Manisa İlçelere göre il/ilçe merkezi ve belde/köy nüfusu 2011
Toplam
İlçe Adı
Türkiye
İl/ilçe merkezleri
Belde/köyler
Toplam
Erkek
Kadın
Toplam
Erkek
Kadın
Toplam
Erkek
Kadın
74 724
37 532
37 191
57 385
28 853
28 532
17 338
8 679
8 659
269
954
315
706
575
131
563
379
184
223
225
Manisa
1 340 074
671 361
668 713
891 084
447 927
443 157
448 990
434
556
Merkez
349 236
175 889
173 347
301 218
151 689
149 529
48 018
24 200
23 818
Ahmetli
16 373
8 143
8 230
9 878
4 891
4 987
6 495
3 252
3 243
Akhisar
159 650
79 280
80 370
104 777
52 133
52 644
54 873
27 147
27 726
Alaşehir
99 110
49 930
49 180
47 722
24 127
23 595
51 388
25 803
25 585
28
Demirci
49 562
23 744
25 818
20 350
9 474
10 876
29 212
14 270
14 942
Gölmarmara
15 749
7 792
7 957
9 734
4 837
4 897
6 015
2 955
3 060
Gördes
30 857
15 039
15 818
10 411
5 095
5 316
20 446
9 944
10 502
Kırkağaç
47 165
26 844
20 321
27 350
17 050
10 300
19 815
9 794
10 021
Köprübaşı
9 907
4 863
5 044
5 267
2 568
2 699
4 640
2 295
2 345
47 030
23 259
23 771
24 713
12 211
12 502
22 317
11 048
11 269
Salihli
155 446
76 857
78 589
97 810
48 038
49 772
57 636
28 819
28 817
Sarıgöl
36 366
18 080
18 286
13 758
6 754
7 004
22 608
11 326
11 282
Saruhanlı
54 343
26 923
27 420
15 364
7 648
7 716
38 979
19 275
19 704
Selendi
22 648
11 318
11 330
6 609
3 309
3 300
16 039
8 009
8 030
Soma
102 642
51 406
51 236
76 138
38 203
37 935
26 504
13 203
13 301
Turgutlu
143 990
71 994
71 996
119 985
59 900
60 085
24 005
12 094
11 911
Kula
2.4.
Ulaşım
Manisa ulaşım bakımından ciddi bağlantılara sahiptir. Gerek karayolu, gerek
demiryolu açısından Ege bölgesinin Anadolu’ya, Anadolu’nun ise Ege’ye açılan kapısıdır.
Manisa, kara ve demiryolu bağlantıları ile ulaşımı sağlamaktadır.
Karayolları toplam 1092 km uzunluğunda yol vardır. (İl yolu 512 km, karayolu 580
km). İzmir- İstanbul karayolu, Kum Çayı vadisi boyunca güneybatı-kuzeydoğu istikameti
boyunca Manisa yerleşim merkezi ile Kenan Evren Sanayi Sitesi boyunca şehrin kenarından
geçer. İzmir-Ankara E 23 Karayolu il sınırları içinden doğu-batı yönünde Turgutlu, Ahmetli,
Salihli, Kula ilçelerinden geçer. Ayrıca Alaşehir-Sarıgöl ilçeleri bağlantısı ile Denizli'ye,
Salihli-Demirci karayolu ile Kütahya'ya, Akhisar-Bergama, Manisa, Menemen bağlantılarıyla
Çanakkale illerine ulaşılmaktadır.

İzmir-Manisa arası yaklaşık 40 kilometre(km) mesafede ve araçla yaklaşık 30 dakika
kadar sürmektedir. Yapımı başlayan tünel çalışması ile bu mesafe ve ulaşım zamanı
azalacaktır.

Denizli-Manisa arası yaklaşık 207 kilometre(km) mesafede ve araçla yaklaşık 3 saat
15 dakika kadar sürmektedir.

Balıkesir-Manisa arası yaklaşık 141 kilometre(km) mesafede ve araçla yaklaşık 1 saat
45 dakika kadar sürmektedir.

Aydın-Manisa arası yaklaşık 138 kilometre(km) mesafede ve araçla yaklaşık 1 saat 30
dakika kadar sürmektedir.
29
Manisa’daki demiryolu ağı ise; İzmir, Balıkesir, Eskişehir ve Ankara güzergahı
üzerinde yer almaktadır. Manisa’da demiryolu ağının toplamı 265 km’dir.
Tablo 6 2010 Yılı Aylar İtibariyle Anahat Yolcu Taşıma Sonuçları
Aylar
Yolcu (Adet)
Gelir (Tl)
Ocak
89.435
402.574,75
Şubat
85.464
361.214,75
Mart
96.061
394.723,00
Nisan
100.261
413.107,75
Mayıs
102.887
420.774,50
Haziran
106.325
458.153,25
Temmuz
104.410
468.067,25
Ağustos
72.226
348.867,00
Eylül
99.055
438.612,25
Ekim
89.394
379.468,25
Kasım
93.715
403.663,00
Aralık
86.250
367.388,75
Manisa ili sınırları dahilinde 2 Gar Müdürlüğü, 4 Gar Şefliği, 19 adet İstasyon
bulunmaktadır. Gar ve İstasyonlar; Muradiye İstasyonu, Horozköy İstasyonu, Manisa Gar
Müdürlüğü, Karaağaçlı İstasyonu, Saruhanlı İstasyonu, İshakçelebi İstasyonu, Kapaklı
İstasyonu, Akhisar Gar Şefliği, Bakır İstasyonu, Kırkağaç İstasyonu, Çobanisa İstasyonu,
Turgutlu Gar Şefliği, Urganlı İstasyonu, Ahmetli İstasyonu, Sart İstasyonu, Salihli Gar
Şefliği, Yeşilkavak İstasyonu, Kavaklıdere İstasyonu, Piyadeler İstasyonu, Alaşehir Gar
Şefliği, Soma Gar Müdürlüğü, Akhisar İstasyonu, Karaoğlanlı İstasyonu, Süleymanlı
İstasyonu, Emiralem İstasyonu olmak üzere 25 noktadır. İlerleyen bölümlerde bu
istasyonların turizmde markalaşma süreçlerinde nasıl yer alacağı anlatılacaktır.
30
2.5.
Manisa’nın Ticari Yapısı
Ticaret sektörü ülke ekonomisinin sanayi sektöründen sonra ikinci ağırlıklı sektörüdür.
Ege Bölgesi ekonomisinin en önemli ve ağırlıklı sektörlerinden birisi de ticaret sektörü olup,
bağlı olarak bölge illerinin ekonomilerinde de bu özellik benzer bir şekilde görülmektedir.
Financial Times tarafından Manisa 2004 yılında Avrupa’da Geleceğin En Uygun
Yatırım Kenti seçilmiştir. Bu durum Manisa sanayisi ve ticareti için göz kamaştırıcı umutlar
vaat etmektedir.
Manisa, karayolu ve demiryolu bağlantıları ile sanayi, ticaret ve turizm şehri olan
İzmir ili ile birleşmiş derecede yakın bulunması ticaret potansiyelinin gelişmesini sağlamıştır.
Bu yakınlık aynı zamanda diğer bölge illerine ulaşımı da kolaylaştırdığı gibi ihracat açısından
çok büyük avantajlar da sağlamıştır.
Ticaret sektörü Manisa il ekonomisi içinde üçüncü ağırlıklı ana ağırlıklı sektör
konumundadır. Manisa’nın sahip olduğu tarım ve hayvancılık potansiyeli, madencilik
potansiyeli ve sanayi üretim yapısı mevcut ticari hayatın gelişmesinde ve canlılığında önemli
bir yer tutmaktadır. Manisa’da ticaret sektörü % 15,2 pay almaktadır. Ticaret sektörü içinde
ise toptan ve perakende ticaret % 91 pay ile ağırlıklı alt sektör olmaktadır.
Manisa’nın ulusal boyutta bir çok markası vardır. Vestel, Keskinoğlu, Köfteci Ramiz
gibi. Bu markaların Manisa’nın turizmde markalaşmasında nasıl rol oynayacakları ilerleyen
bölümlerde izah edilecektir.
2.6.
Manisa Sanayisi
Manisa, ekonomisi ağırlıklı olarak sanayi, tarım ve ticaret sektörlerine dayalı olup,
sanayileşme düzeyi yüksek olan bir ildir. Manisa’da küçük, orta ve büyük ölçekli sanayi
tesisleri bulunmaktadır.
31
Vestel gibi Türkiye sanayisinin lokomotif şirketlerinden biri Manisa’dadır. Palamut
Meşesi ve Valeks Dünyada sadece Salihli’de bulunan iki adet fabrikada üretilmektedir.
Türkiye’de az sayıda bulunan basınçlı kaplar sanayi İstanbul ve Bursa’dan sonra Manisa
merkez ve Salihli’de üretim yapmaktadır.
Bunların yanında diğer ticaret konusu olan tarımsal ürünler içinde çekirdeksiz kuru
üzüm ilk sırada yer almakta daha sonra ise zeytin ve diğer taze sebze, meyve ve hububat gibi
diğer tarım ürünleri ile Soma ilçesinde üretimi yapılarak satılan kömür il ticareti içerisinde
önemli bir yer tutmaktadır. Sanayinin sürekli gelişme trendinde olması Manisa’ya yarı mamul
ve mamul mal giriş çıkışını artırarak mevcut ticaret hacminin genişlemesini de sağlamaktadır.
Ege Bölgesindeki İllerin sanayisine göre bir değerlendirilmesi yapıldığında, İzmir İli
% 37 lik bir oran ile bölge illeri arasında birinci sırada yer almaktadır. İzmir’i sırasıyla %18
ile Denizli, % 11 ile Manisa, % 9 ile Uşak, % 7 ile Afyonkarahisar, %7 ile Aydın, %6 ile
Muğla, %5 ile Kütahya, takip etmektedir. (ww.manisatso.org.tr erişim tarihi:15.12.2012)
2.7.
Madencilik
Manisa ili sınırları dahilinde bulunan metalik madenler; Altın, Gümüş, Kurşun, Bakır,
Çinko, Demir ve Antimuan dır.
Altın: Salihli Sart bölgesinde ortalama 96 mg/m3 altın tenörlü 30 milyon ton plaser altın
yatağı mevcuttur.Altınla birlikte aynı plaser zon içerisinde titan, zirkon ve kuvars çakılları da
bulunmaktadır. Yapılan teknolojik çalışmalar altınla birlikte titan, zirkon, kuvarsın da
ekonomik değerde olduğunu ortaya çıkarmıştır. Saha ruhsatı etibanka aittir. Halen özel sektör
rodövansla işletme yapmaktadır.
Titan: Manisa bölgesinde yapılan titan aramalarında Gördes, Salihli, Eşme bölgelerinde titan
madeni oluşumları tespit edilmiştir. Yapılan etüdler sonunda, Gördes-Benlieli yöresinde
32
ortalama %1 TİO2 tenörlü 1 milyon ton, Gördes ve Demirci'de %0.5 TİO2 tenörlü 8 milyon
ton, Salihli-Sart bölgesinde %1 tenörlü 30 milyon ton titan oluşumları bulunmuştur.
Kömür: Soma havzasında yapılan jeolojik ve teknolojik çalışmalar sonunda 800 milyon ton
görünür + muhtemel linyit kömürü rezervi tespit edilmiştir. Soma bölgesinde, özellikle
Evciler, Kozluören, Cinge yörelerinde T.K.İ. ve özel sektör işletmeleri mevcuttur. Gördes
Çıtak yörelerinde ekonomik boyutlarda linyit oluşumları bulunmaktadır.
Jeotermal: Alaşehir-Sarıkız Kaplıcaları, Turgutlu-Urganlı Suları, Salihli Çamur Hamamları,
Salihli-Kurşunlu, Kula-Acısu Madensuyu, Kula-Selendi Eymir, Soma-Menteşe, Demirci
Belediyesi Hisar, Borlu yörelerinde yapılan çalışmalarda jeotermal rezervleri tespit edilmiştir.
Halen kaplıca niteliğinde yararlanılan bu bölgelerde derin sondajlar yapıldığında (1000 m.
Üzerinde) yüksek sıcaklıkta yataklar bulunabileceği saptanmıştır.
Feldspat: Demirci-Gördes bölgelerinde birçok feldspat yatağı mevcuttur. Bunların birçoğu
işletilmektedir. Türkiye'deki seramik fabrikalarının potasyum feldspat ihtiyacının yaklaşık
%90 ı bu bölgeden karşılanmaktadır.
Zeolit : Gördes, Demirci, Selendi bölgelerinde geniş yayılım gösteren zeolitli tüfler tespit
edilmiştir. Gördes, Kıranköy, Kuşluk köy, Kayacık yörelerindeki zeolitlerin bir kısmı
işletilmektedir. Toplam rezerv 20 milyon ton civarında tespit edilmiştir. Zeolit en çok tarım,
hayvan yemi ve çimento katkı maddesi olarak, atıksuların arıtılmasında kullanılmaktadır.
Gördes bölgesinde yapılan zeolit işletmesi tavuk yemi olarak satılmaktadır.
Uranyum: Köprübaşı yöresinde yapılan etüdlerde %0.05 U308 tenörlü uranyum yatağı
bulunmuştur. Bu cevher Köprübaşı'nda kurulan pilot tesislerde zenginleştirme işlemi ile %50
tenörlü "Sarı Pasta" elde dilmiştir.
Mermer: Saruhanlı, Nuriye civarındaki kireç taşları mermer olarak işletilebilir özelliktedir.
Akhisar, Sırtköy, Süleyman köy civarında ekonomik değerde mermer yatakları mevcuttur.
Gölmarmara, Değnekler, Kayaaltı civarında kahverengi mermerler ekonomik değerdedir.
Demirci-Tokmaklı yöresinde oniks mermerler ekonomik değerdedir.
33
Kireçtaşı : Manisa civarında, büyük rezervler gösteren birçok kireçtaşı oluşumları mevcuttur.
Özellikle Gürle, Emlakdere, Spil dağı yörelerinde çimento hammaddesi ve kireç yapımı için
uygun bir çok kireçtaşı yatakları mevcuttur.
Manisa ili sınırları içinde bulunan diğer madenler ise;
Asbest, Bakır-Kurşun-Çinko, Civa, Çimento Hammaddeleri, Fosfat (P), Kaolen (Kao),
Manganez ( Mn ), Manyezit (Mag), Saruhanlı-Heybeli Sahası, Nikel (Ni), Pirofolit (Prf),
Tuğla-Kiremit:2
2.8.
Manisa’nın Biolojik Zenginliği
Manisa’nın il sınırları içinde yer alan yükselti farkları, dağlar, yaylalar, vadiler,
mağaralar, ormanlar kısacası coğrafi açıdan farklılıklar Manisa’nın biyolojik açıdan epey
zengin olmasına neden olmuştur. Bu kısımda, ilde yer alan orman, çayır-mera, sulak alan,
bitki-hayvan zenginliği ve av hayvanları zenginliği ele alınacaktır.
2.8.1. Tabiatı Koruma Alanı
Tabiatı Koruma Alanları; Bilimsel ve eğitim bakımından önem taşıyan nadir,
tehlikeye düşmüş veya kaybolmaya yüz tutmuş ekosistemler, türler ve tabii olayların meydana
getirdiği seçkin örnekleri ihtiva eden ve mutlak korunması gerekli olup, sadece bilim ve
eğitim amaçları ile kullanılmak üzere ayrılmış tabiat parçalarıdır. Türkiye genelinde toplam
35 adet Tabiat Koruma Alanı vardır.
Manisa’da,
Alaşehir
İlçesinde;
Karaçam
Gen
Kaynakları
Koruma
Ormanı
bulunmaktadır. Orman gen kaynakları; orman ağaç türleri içindeki ve türleri arasındaki
mevcut irsel karakterlerin ekonomik, sosyal ve bilimsel değerlerinin tümünün bir arada
anlaşılmasıdır. Orman gen kaynaklarının korunmasında amaç; gerek tür içindeki, gerekse
türler arasındaki genetik çeşitliliği en yüksek seviyede tutmak ve gerektiğinde bu çeşitlilikten
yararlanmaktır. Yok olacak bir orman gen kaynağının yerine yenisini getirmek bu gün için
olanaksızdır. Karaçam; 250-1400 m. rakımlarında yayılış gösteren, 30-40 m. boy, 200 cm. çap
yapabilen, 850 yıl doğal ömrü olan asli orman ağacımızdır. Şeneriana, Murat Dağlarının
2
Türk Standartları Enstitüsü Manisa Mahalli Temsilciliği, Maden Tetkik Arama Genel Müdürlüğü
34
güney yamaçlarında fertler halinde bulunmakta, sadece Alaşehir'de aşağıdaki özelliklerde
meşcere halinde bulunmaktadır.
2.8.2. Orman İçi Dinlenme Alanları
Süreyya Orman İçi Dinlenme Yeri: Süreyya Orman İçi Dinlenme Yeri, Manisa Merkez
ilçede, 1978 yılında 5 ha' lık alana kurulmuştur. Manisa-İzmir karayolu üzerinde, Manisa' ya 9
İzmir' e ise 22 km mesafededir.
Dinlenme yerinde Gazino-Restaurant şeklinde kullanılabilen 1 adet büfe, yağmur
korunağı, 1 adet 2x2 li wc, 1 adet 3x3 wc, çoçuk oyuncak grupları, 100 adet piknik masası
bulunmaktadır. Dinlenme yerinin Manisa-İzmir yolu üzerinde bulunması, Manisa'ya yakınlığı
nedeniyle kullanımında fazlaca yoğunluk mevcut olup, zeminde örtü kalmamış, tamamen
toprak meydana çıkmıştır. Bilhassa büfeler çevresinde yoğun kullanım alanının çevre
düzenlemesi yapılması gerekmektedir. Toprak sertleşmesinin (plantasyon olarak getirilmiş)
etkileri, fıstık çamlığı alanına bile yansımış, ağaçlar cılız hale gelmiştir.
Yağışlı ve soğuk havalar haricinde Cumartesi-Pazar günleri çok yoğun, hafta içi ise
80-100 araç/gün yoğunluğunda kullanımı vardır. Dinlenme yerinin çevresi Devlet Ormanıdır.
Yol, su, elektrik mevcut olup, elektrik Orman İşletme Müdürlüğü'ne ait trafodan temin
edilmektedir.
Mevlevihane Orman içi Dinlenme Yeri: Mevlevihane Orman içi Dinlenme Yeri, Manisa'nın
merkezinde 3 km uzaklıkta, Spil Dağı eteklerindedir. 1973 yılında 16 ha'lık alana
kurulmuştur. Şehir bitişiğinde olup, yoğun kullanıma sahiptir. Günlük kullanım 100
araç/gün'den aşağı düşmemektedir. 1 adet altıgen ikiz büfe, 2x2 wc, çocuk oyun grupları ve
50 adet piknik masası mevcuttur. Bunların yanı sıra Mevlevihane'den orman içinde yapılan
kısa bir yürüyüşle de ulaşılabilen Trap alanında Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü'ne ait Poligon
ve Trap sahası ile kır gazinosu bulunmaktadır.
Kocamurtuluk Orman İçi Dinlenme Yeri: Manisa' nın Gördes ilçesinde 1978 yılında 10
ha'lık bir alana kurulmuştur. Yol, su ve elektrik tesisleri, otopark mevcut, Belediye mücavir
alanı içerisindedir. Yaz aylarında yoğun kullanımı vardır. Şehir merkezine bitişik olması, kış
aylarının güzel-güneşli günlerinde de kullanılmasını sağlar.
35
Çınarlıçeşme Orman İçi Dinlenme Yeri: Manisa merkezinde olup, 1978 yılında 7 ha'lık
alana kurulmuştur. Çınarlıçeşme, Manisa Merkez ilçe, Muradiye-Osmancalı-Şakran yolu
üzerinde, Manisa' ya 20 km uzaklıktadır. Yağmur korunağı, wc 'si mevcuttur.
Sevişler Barajı Orman İçi Dinlenme Yeri : Soma Savaştepe karayolundan sapılarak Sevişler
köyü batısında kurulmuş bulunan Sevişler sulama barajı dolgusu kenarına 1987 yılında 30
ha'lık bir alana, baraj göletini görebilen uygun bir yere kurulmuştur. 1 adet bekçi evi, giriş
kapısı, futbol sahası, çocuk oyun üniteleri mevcuttur. Olta balıkçılığı için potansiyel
mevcuttur. Mayıs-Ekim arası yoğun ziyaretçileri olup, diğer aylarda münferittir.
Güldürdek Orman İçi Dinlenme Yeri : Demirci-Söğütçük köyü yolu üzerinde 1981 yılında
kurulmuştur. Demirci' ye 22 km mesafede, 14 km asfalt kaplama, 8 km stabilize yoldur.
Söğütçük köyüne 5 km, Söğütçük-Simav-Sındırgı asfaltına 8 km uzaklıktadır. Demirci Dağı
silsilesinin kuzeye bakan yamacına, karaçam ormanlarının içine kurulmuştur. Çok geniş içme
suyu imkanlarına ve alabalık yetiştiriciliği için yeterli kalite ve miktarda suya sahip olup, yapişlet-devret projesi uygulama imkanı mevcuttur. Piknik alanında futbol, basketbol, voleybol,
sahaları düzenlenmiş, Mayıs-Ekim ayları arası Cumartesi-Pazar günlerinde yoğun kullanımı
mevcuttur. Yılın diğer ayları ve hafta içi günlerinde ise münferit ziyaretçileri vardır.
Başalan Çayırı Orman İçi Dinlenme Yeri: Demirci-Simav yolu yakınında, Demirci' ye 10
km mesafede, 9 km asfalt, 1 km stabilize yolla ulaşılmaktadır. Başalan Çayırında da
genişletme çalışmaları yapılmalı, Kükürt Kayası Tepesine yürüyüş patikaları düzenlenmelidir.
Musaca Çamlığı Orman İçi Dinlenme Yeri: Akhisar-Sındırgı karayolu üzerinde, 15. km'de
Orman İşletme Müdürlüğü, Karaköy orman dışı deposunu yakınına, 1993 yılında
36
kurulmuştur. Akhisar ilçe nüfusunun 80.000 civarında olması, denize mesafesi nedeniyle
yörede orman piknik yapılması, rağbetin artmasına sebep olmaktadır.
2.8.3. Manisa’nın Orman Varlığı
Yeşil alanlardaki 3-5 derecelik düşük sıcaklık, şehirlerin yüksek ısıdaki havası ile
karşılıklı etkileşirler. Isınan şehir havası yükseldikçe onun yerini daha düşük sıcaklıktaki
ormanın temiz havası doldurur. Rüzgar hareketi ile 15 derecelik bir ısı farkı ve 0.07 milibar
basınç farkı ile; 12 km/saat hızında bir rüzgar meydana gelir. Bu hızdaki bir rüzgar ise büyük
bir şehrin havasını bir saatte yenileyebilir.
Ormanların, havada gaz ve katı olarak bulunan kirleticileri azaltıcı, radyoaktiviteyi
önleyici etkileri büyük önem taşımaktadır. Örneğin yapraklı ağaçlar (kayın), 1.0 hektarda 68
ton toz tutabilmekte iken, 1.0 hektar ladin ormanı ancak 32 ton toz tutabilmektedir. Ayrıca
yapılmış olan bir tespite göre 25 m boy ve 15 m tepe çapına sahip, 100 yaşındaki tamamen
serbest yetişmiş bir kayın ağacı; yılda 800 evin CO2' ini bağlayarak, oksijene çevirir.
Bitkiler ortamın rutubetini arttırır ayrıca su havzalarının su miktarını ve kalitesini
arttırmaktadır. Manisa içerisindeki mevcut ormanlarda her yıl üretilen değişik orman
ürünlerinin üretilmesi ve değerlendirilmesiyle yöre halkına iş alanı ve geçim kaynağı
sağlanmaktadır.
Bu tespitlere göre; bitkilerin ve özellikle ormanların, bütün tüketici faktörlere rağmen,
atmosferdeki oksijen varlığının ve diğer unsurları ile insan hayatının bu yönde garantisi
oldukları kabul edilmelidir.
Ormanların en önemli yararlarından biride erozyon önleyici etkileridir. Yapılan
araştırmalar neticesinde Ülkemizin her yıl erozyon sonucu Kıbrıs Adası büyüklüğünde
verimli toprağını kaybettiği belirlenmiştir, bu durum ormanların önemini ortaya koymaktadır.
Manisa ilinde son 50 yılda toplam 8.027 ha' lık erozyon önleme çalışması yapılmıştır.
Manisa ilindeki ormanlar, daha çok sarp ve dağlık bir topografya üzerinde yayılış
göstermektedir. Makro iklim bakımından kısmen Akdeniz, kısmen de Karasal iklim tipine
girmektedir. Doğu ve batı istikametindeki dağlar nedeniyle hava kütleleri iç kısımları yeteri
kadar etkisi altına alamadığından, il içerisinde yer yer önemli mevzii farklılıklar gösteren
iklim değişikliklerine rastlanmaktadır. Yıllık ortalama yağış miktarı 450-1060 mm arasında
değişmekte olup bu nedenlerle batıdan içeriye doğru gidildikçe toprak, iklim ve topografyanın
değişmesi nedeniyle bitki türleride değişmektedir.
37
Manisa İlinde, Manisa, Akhisar, Gördes, Demirci Orman İşletme Müdürlüklerinin
bünyelerinde toplam ormanlık saha 500.578 hektardır. Son 50 yılda 43 bin hektar
ağaçlandırma ve 8 bin hektar erozyon çalışması yapılarak, Manisa’da 51 bin hektarlık saha
ormanlık alanlarımıza ilave edilerek 646 bin hektarlık orman varlığına Manisa sınırları
dahilinde erişilmiştir. Bu ormanlık sahanın ormansız 650 bin hektar sahaya oranlarsak
yaklaşık % 50 oranında ormanlık alan var demektir. Bu da Türkiye ortalaması olan % 26’nın
üzerindedir.
Amenajman plan verilerine göre; ormanlık alanlar 497.129.00 ha olup, bu alanların
210.544.00 ha’lık kısmı verimli, 286.585.00 ha’lık kısmı ise gayri verimli alanlardan
oluşmaktadır.
Manisa il sınırları içerisinde ormancılık çalışmaları; Manisa, Akhisar, Gördes ve
Demirci Orman İşletme Müdürlükleri tarafından yapılmaktadır. İl sınırları içerisindeki
ormanlarda yayılış gösteren başlıca ağaç türleri; kızılçam, karaçam, yapraklılardan meşe ve
son yıllarda yapılan ağaçlandırmalarla dikilen fıstık çamı, münferit ve az miktarda çınar,
söğüt, kestane, ardıç, karaağaç, kızılağaç, ahlat, kocayemiş, ıhlamur, zeytin (yabani), defne,
menengiç vs bulunmaktadır. Bunlar alanları itibarı ile 350 bin hektar yapraklı, 296 bin hektar
iğnelidir.
İl içerisindeki ormanların toplamı 497.129 hektardır. Bunun hemen hemen tamamı
devlet ormanıdır. Tescil edilmiş özel orman miktarı 110.4 hektardır.
Orman Bölge Müdürlüğü'nün Manisa ili dahilinde kalan orman alanlarının büyük
bölümü genel olarak bozuk niteliktedir. Manisa ili dahilindeki genel saha 1.335.269 ha olup,
bunun 497129 ha'ı normal ve büyük sahalar dahil olmak üzere orman alanı, 838.140 ha' ı
ormansız alandır. Ağaç türü olarak, iğnelilerden Kızılçam, Karaçam, Asli türler başta
gelmekte olup yapraklı tür olarak Meşe baltalığı ve diğer maki formasyonu teşkil etmektedir.
İl sınırları içerisindeki Devlet Ormanlarından üretilip kullanıma sunulan belli başlı orman
ürünleri aşağıdaki gibidir.
38
Tablo 7 2010 yılı Manisa İli ve İlçelerinde Orman Ürünleri
KULLANIM
YERİ
Endüstriyel
Tomruk
İL
MANİSA AKHİSAR DEMİRCİ GÖRDES TOPLAMI
(TON)
120.571
134.341
31.366
57.061
343.339
12.063
26.794
18.425
14.123
71.405
252
568
1.366
Tel Direk
546
Maden Direk
734
2.858
1.148
2.734
7.474
Sanayi
7.783
31.258
2.132
4.891
46.064
Kağıtlık
34.246
25.401
9.409
12.360
81.416
Lif-Yonga
86.930
48.031
23.047
22.385
180.393
Yakacak
50.456
16.401
10.990
18.788
96.635
2.8.4. Manisa’nın Çayır Mera Varlığı
Taban suyu yüksek olan ya da yılın belirli dönemlerinde su kapsamı yükselen veya
kolaylıkla sulanabilme imkanı bulunan, genellikle düz olan, kendine özgü bitkilerin
oluşturduğu ve biçmeye elverişli, sürekli ve canlı bir bitki örtüsünü kapsayan arazi tipine
çayır denilmektedir.
Yurdumuzda oldukça geniş bir alan kaplayan çayır ve meralar, sadece hayvanlarımıza
yeşil ve kuru ot sağlayan yem alanları değildir. Çayır ve meraların toprak ve su muhafazası,
su toplama havzası, pınar ve memba sularına kaynak olması, tabii fauna ve av hayvanlarına
barınak olması, büyük şehir ve endüstri merkezlerinin kirlettiği havayı temizlemesi, halkımıza
önemli bir rekreasyon alanı sağlaması ve yeşil örtüsü ile çevreyi güzelleştirmesi gibi hayati
derecede önemli başka fonksiyonları da vardır.
39
Bir veya birkaç köye veya beldeye, hayvanlarını otlatmaları ve otundan yararlanmaları
için tahsis edilen, öteden beri bu amaçla kullanılan arazilere Mera denilmektedir. Meralar
exentif ve yükseklik, topografya, toprak, iklim ve vejetasyon bakımlarından büyük
değişikliklerle son derece çeşitlidir. Bir alan ekseriye ekolojik tabiatı ve ekonomik durumu
dolayısıyla meradır veya sulama imkanının olmayışı o alanın tarla ziraatına elverişli olmasını
önler.
Mera otsu ve çalı vejetasyonu taşıyan sürülmemiş alanlardır. Mera kompleksi sadece
toprak ve vejetasyonu değil, aynı zamanda bunlarla beraber bulunan atmosfer, su ve hayvan
hayatını da içerisine alır. Meraların çoğunluğu yerli bitkilerle kaplıdır.
Manisa ili, 1.381.000 ha. yüzölçümü ile Türkiye'nin büyük illeri arasında yer alır. il
topraklarının % 33' ünde tarımsal üretim yapılmaktadır. Bu alan 456.429 ha’dır. Doğal çayır,
mera alanlarının genişliği 71.944 ha olup oranı % 5 tir. Manisa’da işletmeler tarafından tescili
yapılmış çayır ve mera alanları bulunmamaktadır.
2.8.5. Manisa’nın Sulak Alanları
Doğal ve yapay, devamlı veya geçici, suları durgun ve akıntılı, tatlı, acı veya tuzlu,
denizlerin gelgit hareketlerinin çekilme devresinde 6 m' yi geçmeyen derinlikleri kapsayan,
başta su kuşları olmak üzere canlıların yaşama ortamı olarak önem taşıyan bütün sular,
bataklık, sazlık ve turbiyerleri kapsayan alanlar sulak alanlar olarak tanımlanır. Türkiye sulak
alanlar bakımından Rusya ve Bağımsız Devletler Topluluğu hariç Avrupa ve Orta Doğunun
en zengin sulak alanlarına sahiptir. Ülkemizde toplam alanı 1 milyon hektarı aşan 250 kadar
sulak alan mevcuttur. Bunlardan 63 kadarı uluslararası nitelikte öneme sahip sulak alandır.
Ülkemizde ki sulak alanlar konum itibari ile her hangi bir ülkedekinden çok daha fazla önem
taşımaktadır. Bunun nedeni Türkiye'nin Avrupa, Asya ve Afrika kıtaları arasındaki kuş göç
yolları üzerinde bulunmasından kaynaklanmaktadır. Manisa dahilinde "sulak alan" ilan
edilmiş alan bulunmamaktadır. Bununla birlikte, aşağıda yer alan göl, gölet ve baraj gölleri
sulak alan özelliği göstermektedir. (Manisa İl Çevre Durum Raporu, 2010)
Gölmarmara Gölü
: Manisa'nın doğusunda, Gölmarmara İlçesi sınırları içinde yer
almaktadır. İl merkezine 63 km uzaklıktadır. Tabii olarak Gördes çayı ile beslenmektedir.
Zengin yaban hayatı mevcut olup, sazan balıkçılığı yapılmaktadır.
40
Manisa ilinin tek doğal gölüdür. Adını verdiği Gölmarmara ilçesi yerleşim merkezi
yakınında, Salihli ilçesine 14 km uzaklıktadır. Göle, Akhisar yada Salihli üzerinden veya
Halitpaşa-Gölmarmara yoluyla ulaşmak mümkündür. Bir tektonik çöküntü alanının sularla
dolması sonucunda oluşmuştur. Gölün denizden yüksekliği 74 m olup, yüzölçümü 11.9 km2
ve maksimum derinliği 3-4 m' dir.
Etrafı sulak, çayırlar ve sazlıklarla kaplıdır. Kuzeyde, güneyde ve batıda gölü
çevreleyen kanallarda da bitki örtüsü sık ve zengindir. Kuş çeşitliliğine imkan veren zengin
bir doğal çevre oluşmuştur. Ancak, tarım yapılan bu yörede avcılıkta hayli yaygındır. Yörede
kuluçkaya yatan kuşlar; tepeli batağan, kuğu, angıt, pastaş, dalagan, uzunbacak, yılan kartalı,
kızılbacak, mahmuzlu kız kuşudur. Gülen sumrununda yörede kuluçkaya yatma ihtimali
fazladır. Yine tepeli kutanın da bu yörede kuluçkaya yattığı tahmin edilmekte ise de bu
kesinlik kazanmamıştır.
Göl ve çevresi kışın, su kuşları için önemli bir bölgedir. Tutan, karaboyunlu batağan,
karabatak, çamurcum, bozdalagan, sakar meke yöredeki önemli örneklerdir. Deniz kartalı da
kışı bu yörede geçirmektedir. Sulama amacıyla kullanılan göl son yıllarda yaşanan
kuraklıktan olumsuz etkilenmiş, çevresindeki doğal denge ve yaban hayatı zarar görmüştür.
Maksimum göl hacmi 336.000.000 m3 tür. Gölün su stoğunu arttırmak amacıyla DSİ
41
tarafından " Marmara Gölü Besleme İletim Tesisi ve Pompaj İstasyonu" adıyla yeni bir proje
uygulanmaktadır.
Demirköprü Barajı: Köprübaşı ilçesi sınırları içindedir. Köprübaşı, Demirci, Salihli ilçeleri
sınırlarında, İl merkezine 105 km, Salihli'ye 30 km kadar uzaklıktadır. Gediz nehri ve
kolundan Demirci çayı üzerinde kurulu bulunmaktadır. Enerji ve sulama amaçlı bir suni
gölettir.
Sevişler Barajı: Soma ilçesi, Sevişler, Ürizler, Naldöken köyleri arasında Bakırçayı'nın kolu
üzerinde kurulu bulunmaktadır. Sulama ve Soma Termik Santral su ihtiyacını temin amaçlı
kurulmuştur. Balık üretimi yapılmakta, ördek, karameke gibi su kuşlarını barındırmaktadır.
Afşar Barajı : Sarıgöl ve Alaşehir ilçeleri arasında, Gediz nehrinin Derbent çayı üzerinde
kurulmuştur. Sulama amaçlıdır.
Sülüklü Göl: Çeşmebaşı köyü hudutlarında bulunmaktadır. 5 dekar civarında, tabii göl olup,
içerisinde
sülük
yaşamaktadır.
Yöre
ahalisi
tarafından
bu
sülükler
şifa
olarak
kullanılmaktadır.
2.8.6. Manisa’nın Endemik Bitki (Flora) Zenginliği
Manisa, bulunduğu coğrafyanın özelliklerinden dolayı, batı-doğu doğrultusunda
toprak, jeolojik, morfolojik yapı ve iklim durumu itibariyle farklılıklar gösterir. Bu farklılık
bitki örtüsünde de değişiklikler meydana getirir. Batı-doğu yönündeki bu bitki örtüsü
farklılaşması düzenli ve kesindir. Kademelenme biçiminde değildir. Dağ kütlelerinin deniz
etkisini kesmesi, yer yer Akdeniz iklimi ve Karasal iklim, bitki türlerinin iç içe bulunmasına
yol açmaktadır. Yükseltiye bağlı olarak ova bitkileri, makiler, kuraklığa dayanıklı ve sürekli
yeşil kalabilen Akdeniz bitkileri ve ormanlar şeklinde bir yayılma göze çarpar. Ormanlar
genelde 1000 m. üzerindeki yüksekliklerde topluluklar halinde bulunur. Palamut, Meşe,
Kızılçam, Karaçam yaygın orman bitkileridir. Ormanlarda az miktarda Ahlat, Karaağaç, Çınar
ve Ardıç' ada rastlanır. İlde sık görülen maki bitki türleri ise; geniş yapraklı taş ıhlamuru,
mastık, kocayemiş, funda, ladin, zeytin ve az miktarda defne, kuşkonmaz ve üvezdir. Yağış
42
rejiminin etkileri, ormanlardaki insan tahribatı, erozyon nedenleriyle ormanlık alanlarda bitki
örtüsünün fakirleşmesi göze çarpmaktadır.
Manisa ili genelindeki bitki örtüsünün sık rastlanan başlıca türleri şunlardır; Karaçam,
Kızılçam, Ardıç, Kavak, Söğüt, Ceviz, Kestane, Gürgen, Meşe, Palamut, Karaağaç, Dut,
Defne, Çınar, Kaya armudu, Taşayvası, Orman çileği, Yabanielma,Vişne, Ahlat, Böğürtlen,
Üvez, Geven, Erguvan, Korunga, Yonca, Katır Tırnağı, Üçgül, Beyaz tırfıl, Sütleğen, Somak,
Hatmi, Menengeç, Ebegümeci, Ilgın, Çiğdem, Ladin, Mersin, Sarmaşık, Sandal, Turp,
Meyankökü, Gelincik, Yüksükotu, Sığırkuyruğu, Hindiba, Isırgan, Kuzukulağı, Labada,
Horozibiği, Menekşe gibi bitkilerdir.
Son yıllarda, yüksek kesimlerdeki doğal bitki örtüsünü olumlu anlamda etkilemek ve
ekonomik fayda sağlamak amacıyla, delice - zeytin aşılaması, menengeç - antep fıstığı
aşılaması, ceviz, kestane, fıstık çamı yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Spil Dağı, flora bakımından oldukça zengindir. İzmir Orman Başmüdürlüğü' nün talebi
üzerine Ege Üniversitesi Botanik Kürsüsünün tayin ettiği bir araştırma heyetinin tespitine
göre dünyanın başka yerinde bulunmayan endemik bitki türlerine sahip olduğu dikkati çeker.
Bu heyetin raporuna göre, 600 m.' ye kadar kızılçam, daha yukarıya doğru karaçam hâkimdir.
Saçlı meşe bu iki tür arasında karışık olarak bulunur. Spil Dağı'nın gül şeklindeki laleleri
dikkati çeker. Osmanlı İmparatorluğuna bir devir açan Lale Devri lalelerinin Spil Dağı' ndan
götürüldüğü iddia edilmektedir.
Zengin bir bitki örtüsüne sahip olan Türkiye'de floristik araştırmalar 18. Yüzyılın
başlarından itibaren başlamış ve sürekli yeni türler ortaya çıkarken, bilinen türler içinde yeni
yayılış alanları tespit edilmiştir. Çalışmalar sonucunda P.H. Davis tarafından hazırlanan
"Flora of Turkey and East Aegean Islands" adlı 10 ciltlik eser iyi bir kaynak olmuştur
(DAVIS 1967, 1988). Manisa ili bu eserde B1 karesinde yer almaktadır. Bu eserin
hazırlanması sırasında Manisa ilinin değişik bölgelerinden bitki toplanmış ve kayıt verilmiştir.
Ancak bu eserin hazırlanması sırasında sadece belli yörelerden bitki toplandığı düşünülürse
Manisa ilinin tamamını içeren ayrıntılı bir araştırma bulunmamaktadır. Bu düşünceden
hareketle Türk Botanikçileri tarafından son yıllarda bu bölgedeki florayı incelemek amacıyla
çeşitli floristik çalışmalar yapılmıştır. Bu düşünceden hareketle Manisa ilinin florasıyla ilgili
detaylı bilgi elde etmek için yapılan bu çalışmaların tek tek incelenmesinin daha doğru
olacağı kanatindeyiz. Yapılmış olan floristik çalışmalara bakacak olursak;
Duman (1988) Manisa Dağı (Spil Dağı) Milli Parkının Flora ve Vejetasyonu üzerinde bir
çalışma yapmıştır. Bu çalışmaya göre; bölgede 81 familyaya ait 593 takson tespit edilmiştir.
43
En fazla tür içeren familyalar; Compositae (79), Legüminosae (72), Labiatae (43). Bunları
Cruciferae, Caryophyllaceae ve Gramineae takip eder.
Bölgede yapılan Fitososyolojik çalışmalar sonucunda şu birlikler tespit edilmiştir;
1.
Maki vejetasyonunda Quercus coccifera birliği
2.
Akdeniz orman vejetasyonunda Pinus brutia birliği- Pinus nigra subsp. pallasiana
birliği
3.
Akdeniz orman-Akdeniz dağ stebi geçiş vejetasyonunda Vicia cracca subsp.
stenophylla birliği - Paeonia peregrina birliği Juniperus sabina birliği
Tablo 8 Manisa ve çevresinde en fazla yayılış gösteren familyalar ve içerdikleri takson sayıları
FAMİLYA
SPIL
Akçakertik
YUNT D.
D.1917m.
Tepe (Demirci)
(1075m.)
KAMPÜS
GÜRLEKÖYÜ
Fabaceae
72
51
57
37
34
Asteraceae
79
41
55
34
44
Poaceae
32
25
41
24
27
Lamiaceae
43
27
15
20
17
Apiaceae
31
11
19
15
10
Brassicaceae
41
17
20
14
18
Rosaceae
24
17
12
11
13
Bölgedeki bu birliklerden Paeonia peregrina ve Juniperus sabina ülkemizde ilk olarak
tanımlanmıştır. Tanımlanan birlikler Quercus pubescentis sınıfına ve Querco-Cedretalia libani
ordosuna girmektedir.
44
Manisa’da yetişen endemik bitki türlerinden en tanınmışı Anemone bilanda yani
Manisa Lalesi'dir. En yoğun olduğu alan Spil Dağı Milli Parkıdır. Milli Park sınırları
içerisinde ki diğer endemik bitki türleri ise şunlardır; Origonum sp. (Mercan köşk) Gentiona
lutea (Kuşat otu) Paeonia mascula (Şakayık) Galanthus sp. (Kardelen) Centaurea cyanus
(Peygamber çiçeği) Matricaria chamomilla (Alman papatyası) Anemone coronaria (Taşlı kır
lalesi) Lilium candidum (Beyaz zambak) Cyclomen sp. (Sıklemen)
Tablo 9. Spil Dağında Bulunan Endemik Bitkiler
Tür Adı:
Acantholimon acerosum var.
Familya Adı:
Çiçeklenme Zamanı:
Plumbaginaceae
6-8. ay
Amelanchier parviflora var. parviflora
Rosaceae
5.-7. ay
Asperula lilaciflora ssp. lilaciflora
Rubiaceae
6.-7. ay
Asperula nitida ssp. hirtella
Rubiaceae
7. ay
Asperula tenuifolia ssp. pruinosa
Rubiaceae
6.-8. ay
Galium brevifolium ssp. brevifolium
Rubiaceae
2.-7. ay
Galium penduliflorum
Rubiaceae
5.-7. ay
Chaenorhium litorale ssp. pterosporum
Scrophulariaceae
7.-9. ay
Scrophulariaceae
4.-7. ay
Scrophulariaceae
5.-7. ay
Dianthus lydius
Caryophyllaceae
6-7. ay
Silene anatolica
Caryophyllaceae
7. ay
Silene sipylea
Caryophyllaceae
8. ay
Silene urvillei
Caryophyllaceae
5. ay
Euphorbia cardiophylla
Euphorbiaceae
3.-6. ay
Astragalus angustiflorus ssp. anatolicus
Fabaceae
5.-6. ay
Astragalus condensatus
Fabaceae
5.-7. ay
Astragalus ptiloides var. cariensis
Fabaceae
6.-7. ay
Astragalus ptiloides var. ptiloides
Fabaceae
6.-7. ay
Marrubium rotundifolium
Lamiaceae
5.-7. ay
Origanum sipyleum
Lamiaceae
6.-8. ay
Satureja parnassica ssp. sipylea
Lamiaceae
9. ay
Brachystachyum
Scrophularia libanotioa ssp. libanotica
var. Mesogitana
Verbascum cheiranthifolium var.
asperulum
45
Sideritis sipylea
Lamiaceae
5.-8. ay
Stachys tmolea
Lamiaceae
5.-8. ay
Lamiaceae
5.-8. ay
Thymus zygioides var. lycaonicus
Lamiaceae
4.-6.ay
Limonium tmoleum
Linaceae
5.-6. ay
Thymus sipyleus ssp. sipyleus var.
sipyleus
MONOKOTİLLER
Carex divulsa ssp. coriogyne
Cyperaceae
Crocus olivieri ssp. balansae
Iridaceae
1-3. ay
AUium pictistamineum
Liliaceae
5.-6. ay
AUium reuterianum
Liliaceae
7.- 8. ay
Hyacinthella lineata
Liliaceae
3.-5. ay
Bromus sipyleus
Poaceae
6.-8. ay
Ventenata subnervis
Poaceae
4.-5. ay
2.8.7. Manisa’nın Endemik Hayvan (Fauna) Zenginliği
Ülkemizin bulunduğu coğrafik konum nedeni ile değişik ekolojik faktörlerin bir arada
olması çok çeşitli hayvan türlerinin Anadolu’da barınmasına imkan vermiştir. Baran ve Atatür
(1998)' e göre Avrupa' da yaşayan 150 memeli türünden 120'si ülkemizde yaşamaktadır, yine
ülkemiz kuş göç yolları üzerinde bulunması itibarı ile 70 kuşun kışladığı, 426 kuş türünün
barındığı çok zengin kuş popülasyonuna da sahiptir.
Anadolu kurbağa ve kertenkeleler yönünden de çok zengin bir faunaya sahiptir. Baran
ve Atatür (1998)' Türkiye herpetofaunası isimli kitabında 122 kurbağa ve sürüngen türünü
renkli resimlerle tanıtarak Türkiye herpetofaunasına büyük katkıda bulunmuşlardır.
46
Ege bölgesinde bulunan Manisa, Batı Anadolu’ya ait fauna elemanlarını bünyesinde
barındırmaktadır. Spil Dağı'nda halen bol miktarda; kurt, çakal, domuz ve tilki vardır. Aynı
zamanda sansar, porsuk, sincap, kirpi ve gelincik gibi hayvanlara rastlanır. Yırtıcı kuşlardan
doğan, atmaca, kartal ve akbabalar ötücü kuşlardan ise çok çeşitli türleri mevcuttur. Avcıların
anlattığına göre yakın zamana kadar bu bölgede sülün, çil keklik, ayı, karaca ve dağ keçisine
rastlandığı halde bugün, bu hayvanların nesilleri tükenmek üzeredir.
Anadolu, birçok canlının geçmişte ve bugün yayılışını önleyen, coğrafik açıdan önemi
olan dağ silsilelerinden oluşmuş birçok doğal bariyere sahiptir. Bu bariyerler sadece
Türkiye'deki canlıların çeşitlenmesini sağlamamış, kıtalar arasında da biyolojik bileşim
bakımından önemli farkların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Anadolu'nun flora ve fauna
bakımından tür zenginliği de bu nedene dayanmaktadır. Birçok canlı grubunun evrimsel
olarak farklılaşması bu bariyerlerin etkisiyle gerçekleşmiştir. Özellikle buzul dönemlerinde ve
buzul sonrası dönemlerde, bu bariyerler, geçişleri büyük ölçüde önlediği için, popülasyon
farklılaşmalarına ya da yayılışların sınırlanmasına neden olmuştur.
Ülkemizin fauna/hayvan varlığı envanteri henüz tamamen bitirilmiş değildir. Özellikle
omurgasız hayvanlar (böcekler, yumuşakçalar vs.) üzerindeki çalışmalar oldukça azdır.
Omurgalı hayvanlar ise sayıca daha az olduklarından ve daha çok dikkat çektiklerinden daha
iyi bilinmekte ve tanınmaktadır. Özellikle kuş ve yabani hayvanlar faunası tamamen
bilinmekle birlikte yöresel olarak tam araştırılmış değildir.
Manisa ili, coğrafi büyüklüğü, toprak yapısı, iklim ve bitki örtüsünün elverişliliği
nedeniyle, oldukça çeşitli ve zengin bir yabanıl hayvan varlığına sahiptir. Spil Dağı Milli
Parkında bulunan "Yılkı Atları" yörenin endemikleridir. Bunun haricinde endemik olmamakla
beraber Türkiye genelinde nadir yörelerde yetişen "Karaca" bulunmaktadır.
47
Başta doğu ve kuzeydeki dağlar ve platolar olmak üzere, ilin yüksek kesimlerinde
seyrek olarak geyik ve karacaya rastlanmaktadır. Karaca; Manisa’nın 4 bölgesinde
bulunmaktadır.

Merkez İlçe, Sarıçam, Bahadır, Çakmaklı köyleri çevresi.

Akhisar İlçesi, Arabacıbozköy, Evkavtepe, Beyce, Yatağan, Kırkağaç, Soma, Eynez
köyleri ile Bergama ilçesine sarkan ormanlık alanda.

Soma İlçesi, Şifa Dağı ( Deniş, Evciler, Beyce, Göktaş, Yağcılı, Tabanlar yöreleri.)

Demirci İlçesi, Söğütçük Köyü (Hoşçalar, Kargınşıhlar, İrişler, ve Çamköy) ormanları
Yukarıda adı geçen bölgelerde çok sayıda olmakla beraber sayıları gün geçtikçe
artmaktadır. Aynı yörelerde daha sık olarak domuz, tilki, çakal, sincap, kirpi, tavşan gibi
yaban hayvanları bulunur.
İlde kanatlı hayvanlar olarak; atmaca, şahin, akbaba, doğan, kerkenez, turaç, kara ve
gri ağaçkakan, kaya kırlangıcı, ev kırlangıcı, üveyik, yaban güvercini, kaya güvercini, puhu,
arı kuşu, dağ bülbülü, kuzgun, sığırcık, çulluk, keklik, leylek türleri bulunmaktadır. Nehirler
ile Marmara Gölü ve baraj havzalarında mevsimine göre yaban tavuğu, ördek ve yaban
kazlarına rastlanmaktadır. Marmara Gölü su alanı, sulak çayırları, sazlıkları ile su kuşları için
önemli bir kışlak ve kuluçka yeridir.
Kutan, Karaboyunlu Batağan, Karabatak, Çamurcum, Bozdalağan, Sakar Meke, Yılan
Kartalı, Kızıl Bacak, Mahmuzlu Kızkuşu, Kuğu, Angıt türleri yılın önemli bölümünü bu
alanda geçirirler.Yine ilin göl ve barajlarında sazan, aynalı sazan, yılan balığı, tatlı su levreği,
yayın gibi balık türleri bulunmakta ve avlanmaktadır. İldeki zengin yabanıl yaşam, kontrolsüz
ve bilinçsiz avlanma ve kullanılan tarım ilaçları nedeniyle büyük zarar görmekte, türü tükenen
kimi hayvanlar nedeniyle doğal denge bozulmaktadır.
2.8.8. Manisa’da Bulunan Av Hayvanları
Manisa Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Başmühendisliğine bağlı üretme istasyonu
mevcut değildir. Manisa İlinde mevcut av türleri ve durumları aşağıdaki listede
gösterilmektedir.
48
Tablo 10. Manisa’da Bulunan Av Hayvanları ve Durumları
Adı
Bulunduğu Yerler
Mevcut
Durumu
Tilki
Tüm dağlık, ovalık arazilerde
Çok sayıda
Tavşan
Az sayıda
Domuz
Çok sayıda
Keklik
Az sayıda
Sansar
Az sayıda
Kurt
Alaşehir, Demirci, Selendi İlçelerinde
Az sayıda
Çakal
Tüm dağlık arazide
Az sayıda
Karaca
Turgutlu, Akhisar, Soma, Kırkağaç Demirci İlçelerinde
Az sayıda
Çulluk
Az sayıda
Üveyik
Tüm dağlık, ovalık arazilerde (Göçmen)
Az sayıda
Tahtalı
Tüm dağlık, ovalık arazilerde (Göçmen)
Az sayıda
Porsuk
Az sayıda
Ördek
Tüm sulak alanlarda (Göçmen)
Az sayıda
Kaz
Tüm sulak alanlarda (Göçmen)
Az sayıda
49
3.
TURİZM SEKTÖRÜ
Bu bölüm kapsamında turizm sektörünün dünyadaki, Türkiye’deki ve Manisa’daki
konumu genelden özele doğru ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. İlk kısımda, turizm kavramı
ve sektör olarak turizm ele alınırken, ikinci kısımda dünyada, turizm sektörünün gelişimi,
üçüncü kısımda ise Türkiye turizm sektörü incelenecektir. Son kısımda ise Manisa’da turizm
sektörü ele alınacaktır.
3.1.
Turizm Kavramı
Turizm; sosyal, kültürel ve doğal çevreyle sürekli etkileşim içinde olan, ülke
ekonomilerindeki önemi süratle artan dinamik bir sektördür. Kişi başına düşen gelirin, refah
düzeyinin artması, ulaşım ve haberleşme teknolojisindeki hız, keşfedilmeyeni keşfetme
tutkusu, turizmin gelişimine ve farklılaşmasına önemli katkı sağlamaktadır. Turizmin; döviz
sağlayan, yeni istihdam alanları meydana getiren, sosyal ve kültürel hayatı etkileyen, siyasal
bakımdan önemli toplumsal-insancıl fonksiyonların gerçekleştirilmesini kolaylaştıran nitelik
kazanması, ülkelerin dikkatinin turizm üzerinde yoğunlaşmasını sağlamıştır. Özellikle
gelişmekte olan ülkeler, karşılaştıkları ekonomik sorunların ve darboğazların aşılması için
turizmin meydana getirdiği dinamizmden azami ölçüde faydalanmaya çalışmaktadır.
3.2.
Dünya Turizm Pazarı
TURİZM SEKTÖRÜ
50
Dünya Turizm Örgütü (WTO) verilerine göre, dünyadaki her üç turistten biri AB
vatandaşıdır. Ancak, son yıllarda AB ve ABD'nin turizm pastasından aldığı paylar giderek
azalmakta, başta Çin olmak üzere Güneydoğu Asya ve Pasifik ülkeleri, turistik açıdan
yükselen cazibe merkezleri haline gelmektedir. Dünya Turizm Örgütü, 2010 yılında 1 milyar
turistin uluslararası seyahate çıktığını ve 2020 yılında ise 1,5 milyar turistin uluslararası
geziye katılacağını öngörmektedir. 1950 yılında uluslararası düzeyde seyahat eden kişi
sayısının dünyada 25 milyon olduğu düşünülürse 60 yılda yaşanan artışın boyutu daha iyi
kavranabilir.
Dünya turizm sektörünün küresel yapısını belirleyen en önemli aktörler tur
operatörleridir. Gerek çok uluslu şirketlerin zincir işletmelerinin, gerekse gelişmiş ülkelerin
tur operatörlerinin sektör üzerindeki belirleyici ağırlıkları, turizm gelirlerinin büyük bir
kısmının bu işletmelerde toplanmasına yol açmaktadır.
Aşağıdaki tablodan da görüleceği üzere dünyada turizmden en çok gelir elde eden
ülkeler yine gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdir. Buradan da anlaşılacağı üzere
gelişmişliğin temel ölçütlerinden olan sanayileşme turizmin gelişmesine engel değil, aksine
gerekli yatırımların gerçekleştirilmesinde ekonomik destektir. Önemli olan bir yörenin
değerlerini tam olarak tespit edebilmek ve orayı doğru stratejilerle turizm merkezi haline
dönüştürebilmektir. Bu da ticari zekâ ve kabiliyet ile doğru orantılıdır.
Tablo 11 Dünya Turizminde İlk On Ülkeye ait Gelirleri (*Milyon dolar cinsinden)*
Sıra
Ülkeler
2000
2009
2010
2011
1
A.B.D.
82,9
94,2
103,5
116,3
2
İspanya
30,0
53,2
52,5
59,9
3
Fransa
33,0
49,5
46,6
53,8
4
Ç.H.C.
16,2
39,7
45,8
48,5
5
İtalya
27,5
40,2
38,8
43
6
Almanya
18,7
34,6
34,7
38,8
7
Birleşik Krallık
21,9
30,1
32,4
35,9
8
Avustralya
9,3
25,4
29,6
31,4
TURİZM SEKTÖRÜ
51
9
Macao (Ç.H.C.)
3,2
18,1
27,8
27,2
10
Hong Kong (Ç.H.C.)
5,9
16,4
22,2
26,3
11
Türkiye
7,6
21,3
20,8
23
Dünya Geneli
475
852
926
1200
*Kaynak: Dünya Turizm Örgütü(World Tourism Barometer Volume 10 January 2012),
3.3.
3
Türkiye’nin Dünya Turizmindeki Yeri
Gelişmekte olan birçok ülke açısından turizmin en önemli yönü, ekonomik
yararlılığını diğer sektörlere nazaran daha kısa sürede gösterebilmesidir. Bir turizm
yatırımının getiri sağlamadan önceki hazırlık dönemi, diğer sektörlerdeki yatırımlara oranla
çok daha kısadır. Turizm, başarılı bir tanıtım kampanyasından bir ya da iki yıl sonra, büyük
gereksinim duyulan döviz gelirini sağlayabilen, gelir ve istihdam artışı oluşturabilen bir
sektördür. Özellikle gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınmalarını gerçekleştirmede
karşılaştıkları en büyük sorun olan döviz darboğazının aşılmasında, turizm sayesinde elde
edilen dövizler bir çıkış yolu olabilmektedir
Tablo 12 . Dünya Turizminde İlk On Ülkeye ait Turist Geliş Sayıları (Milyon kişi)
Sıra
Ülkeler
2000
2009
2010
2011*
1
Fransa
77,2
76,8
77,1
-
2
A.B.D.
51,2
55,0
59,8
-
3
Çin
31,2
50,9
55,7
-
4
İspanya
46,4
52,2
52,7
56,9
5
İtalya
41,2
43,2
43,6
-
6
Birleşik Krallık
23,2
28,2
28,3
-
7
Türkiye
9,6
25,5
27,0
31.3
8
Almanya
19,0
24,2
26,9
-
9
Malezya
10,2
23,6
24,6
-
10
Meksika
20,6
21,5
22,3
-
Dünya Geneli
674
882
939
980
Kaynak: Dünya Turizm Örgütü, 2012
En fazla turist alan ve yukarıdaki listede ülkemizin önünde yeralan ilk altı ülke
değerlendirildiğinde, bu ülkelerden Fransa, İspanya ve İtalya dışında kalan üçünün dünya
3
http//:dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/unwto_barom12_04_july_excerpt_0.pdf, erişim tarihi: 29.08.2012
TURİZM SEKTÖRÜ
52
ticaret, sanayi ve eğitim sektöründe önde gelen ülkeler olduğu görülmektedir. Fransa, İspanya
ve İtalya’nınsa genelde kitle turizmi doğrultusunda turist aldıkları belirtilmelidir.
Uygarlıkların beşiği kabul edilen, çok zengin bir kültürel ve tarihi mirasa sahip olan
Türkiye, eşsiz doğal güzellikleriyle birlikte değerlendirildiğinde, turizm potansiyeli
bakımından dünyanın en önemli ülkelerinden biri durumundadır. Özellikle dünyada iki büyük
dinin üç milyar civarındaki mensubunu ilgilendiren tarihsel olayların cereyan ettiği bir ülke
konumundadır. Türkiye, Hristiyanlığın inanç çekim merkezlerine sahip bir ülkedir. Hz.
İsa’nın öğretilerini yaymaya çalıştığı, ilk kiliselerin kurulduğu ve Hristiyanlık tarihinin en
önemli olaylarının yaşandığı yerdir. Türkiye’nin bu zenginlikleri paha biçilmezdir.
Hristiyanlığın doğduğu yer Filistin ise de geliştiği, serpildiği yer Anadolu’dur. Anadolu’da
Türklerin kendi dini olan İslamiyet’e ait eserlerin yanı sıra, çok sayıda kilise, sinagog ve diğer
ibadethaneler vardır. Bu eserler, Türkiye’nin rekabet gücünü arttırmakta ve diğer ülkelerden
daha avantajlı duruma getirmektedir.
Son on yıl içinde Türkiye turizmde elde ettiği geliri iki katın üzerine çıkarırken
ziyaretçi sayısı 2,5 kat artmıştır.
Tablo 13. Yabancı Ziyaretçi ve Ortalama Harcama: 2001-2011
TURİZM GELİRİ
ZİYARETÇİ
ORT.
Değişim
(Bin $)
SAYISI
HARC. ($)
%
2001
7 386 246
11 276 532
655
.
2002
9 009 677
12 921 981
697
6,4
2003
9 676 623
13 701 418
706
1,3
2004
12 124 059
17 202 996
705
-0,1
2005
13 929 300
20 522 621
679
-3,7
2006
12 556 829
19 275 948
651
-4,1
2007
13 989 952
23 017 081
608
-6,6
YILLAR
TURİZM SEKTÖRÜ
53
2008
16 801 618
26 431 124
636
4,6
2009
15 853 074
27 347 977
580
-8,8
2010
15 577 357
28 510 852
546
-9,1
2011*
17 798 294
31 324 528
568
10.4
Kaynak: Kültür ve Turizm Bakanlığı
1980’lerden beri turizm sektöründe izlenen rasyonel politikalar sonucu Türkiye tüm
dünyada turizm sektöründe aranan bir destinasyon olmuştur. Bölgesel düzeyde Akdeniz
çanağında bulunan İtalya, İspanya, Yunanistan ve Mısır gibi ülkeler son yıllardaki ekonomik
ve siyasi kriz sonucu turizm sektöründe hem gelir kayıpları hem de ziyaretçi kayıpları
yaşamışlardır. Bununla birlikte Türkiye’nin de ziyaretçi sayısı artarken elde ettiği gelirde
kayba uğraması veya aynı oranda artmaması bakanlık dâhil tüm sektörün dikkatle incelediği
bir konu olmuştur.
Aşağıda yer alan tablodan da görüleceği üzere Türkiye’nin coğrafi konumu, sahip
olduğu inanç turizmi zenginliği ve pazara kaliteli ürün sunabilme imkânları, Türkiye’nin turist
profilini belirleyen temel etmenlerdir. Aşağıda yer alan tablo incelendiğinde ülkemize gelen
turistlerin yarısı yani her gelen iki turistten biri başta Almanya, İngiltere, Bulgaristan ve
Hollanda gibi AB ülkelerinden gelmekteyken dört turistten birisi ise BDT ülkelerinden
gelmektedir.
Tablo 14. Türkiye’ye Gelen Yabancı Ziyaretçilerin Başlıca Ülkelere Göre Sıralaması
2009
2010
(%) Değişim
Almanya
4 488 350
4 385 263
-2,30
İngiltere
2 426 749
2 673 605
10,17
Hollanda
1 127 150
1 073 064
-4,80
Fransa
932 809
928 376
-0,48
Belçika
592 078
543 003
-8,29
İtalya
634 886
671 060
5,70
Avusturya
548 117
500 321
-8,72
İspanya
376 215
321 325
-14,59
Yunanistan
616 489
670 297
8,73
İskandinav Ülkeleri
1 098 637
1 204 325
9,17
Bulgaristan
1 406 604
1 433 970
1,95
366 698
355 144
-3,15
14 051 895
14 209 364
1,12
Romanya
AB Toplamı
TURİZM SEKTÖRÜ
54
2 694 733
3 107 043
15,30
574 700
568 227
-1,13
5 480 640
6 075 484
10,85
ABD
667 159
642 768
-3,66
Japonya
147 641
195 404
32,35
1 383 261
1 885 097
36,28
311 582
109 559
-64,84
27 077 114
28 632 204
5,74
Rusya Fed.
Ukrayna
BDT Toplamı
İran
İsrail
Toplam
Dünya Seyahat ve Turizm Konseyi tarafından yayınlanan raporda Türkiye'nin önde
gelen rakiplerinden olan İspanya, Yunanistan, İtalya ve Mısır turizminin küçüldüğü ifade
edilmiş, bu küçülme İspanya turizminde %4,9, Yunanistan’da %1,8, İtalya’da %5,5 ve Mısır
için ise %2,8 oranında gerçekleşmiştir. Buna karşın, Türk turizminde yüzde 1,3 oranında
büyüme olmuştur. Dünya Turizm Örgütü ise, Madrid’de gerçekleştirdiği basın toplantısında
Türkiye'nin küresel ekonomik krize rağmen turist sayısının en iyi artış gösterdiği ülkeler
arasında olduğunu açıklamıştır. Ayrıca 2011 yılında patlak veren Kuzey Afrika ve Orta Doğu
ve Arap Yarımadasındaki ülkelerde görülen iç karışıklıklar başta Arap turistler ve tatilini bu
yörelerde geçirmeyi düşünen tüm dünyadaki turist potansiyelinin ilgisini bölgeye yakın oluşu
da göz önünde tutularak Türkiye’ye yönlendirmesine sebep olmuştur.
Türkiye, hâlihazırda dünya turizmine yön veren ilk 10 ülke arasındadır. Ülkemiz
Türkiye Turizm Stratejisi -2023 vizyonunda ortaya konan ilk 5 ülke arasına girme hedefine
ulaşabilmek amacıyla birçok iddialı adımlar atmaktadır4.
3.4.
Türkiye 2023 Turizm Stratejisinde Manisa
Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye Turizm Stratejisi 2023’te
vizyon; “Sürdürülebilir turizm yaklaşımının benimsenerek istihdamın artırılmasında ve
bölgesel gelişmede turizmin öncü bir sektör konumuna ulaştırılması ve Türkiye'nin 2023
yılına kadar, uluslararası pazarda turist sayısı ve turizm geliri bakımından ilk beş ülke
arasında önemli bir varış noktası ve uluslararası bir marka haline getirilmesinin
sağlanmasıdır.” olarak tanımlanmıştır. Vizyon İlkeler aşağıda verilmektedir;
4
http://www.euractiv.com.tr/yazici-sayfasi/link-dossier/turk-turizminin-ekonomik-krizden-daha-azetkilenmesinin-nedenleri-000105
TURİZM SEKTÖRÜ
55

Bölgeler arasındaki gelişme farklıklarının giderilerek sürdürülebilir kalkınma hedefine
katkıda bulunulması,

Turizmde rekabetin ucuz ürün yerine markalaşan turizm bölgeleri oluşturularak
sağlanması,

Var olan turizm bölgelerinin sürdürülebilirlik perspektifi içinde yeniden ele alınarak
planlanması ve kaliteli yaşanabilir çevreler oluşturulması,

Turizm gelişiminin hükümetlerin sosyo-ekonomik hedeflerini desteklemesi,

Turizmin gelişiminin sürdürülebilir çevre politikaları ile desteklenmesi,

Uluslararası iş birliğinin güçlendirilmesi,

Sektörel gelişme politikaları ve hedeflerinin genel ulusal gelişme politikaları ve
hedefleri ile uyumlu olması,

Küresel eğilim taleplerinin izlenmesi ve buna yönelik planlama ve uygulamalar
yapılması,

Turizmin varış noktası odaklı ve çok fonksiyonlu olarak geliştirilmesi,

Turizmde ürünün çeşitlendirilerek sezonun bütün bir yıla yayılması,

Sürdürülebilir turizmin tanıtılarak eko-turizm, kırsal turizm ve agro-turizm
konularında kamu, özel ve sivil toplum kuruluşlarının bilinçlendirilmesi,

Yurtiçi ve yurtdışı tanıtım ve pazarlamanın etkin kılınması,

Yöreye özgü farklı turizm türlerinin birbirine entegrasyonunu sağlayarak çok çeşitli
turizm imkânlarını sağlık, eğitim vb. farklı sektörel kullanımlarla bir arada sunulabilen
alternatif turizm odaklı (sağlık ve termal, golf, kış sporları, doğa turizmi vb.) turizm
kentlerinin oluşturulması,

Turist profili odaklı turizm ürünü oluşturulması,

Nitelikli turist sayısının ve turizm gelirlerinin artırılması,

Turizmin geri kalmış bölgeler ve özellikle dezavantajlı grupların sosyo-ekonomik
konumlarının güçlendirilmesinde bir araç olarak kullanılması,

Turizmle ilgili altyapı ve ulaşım yatırımlarında özel sektörün etkinliğinin özendirilerek
kamunun yükünün hafifletilmesi,

Turizm sektöründeki karar verme süreçlerinde merkezi-yerel-sivil aktörlerin beraber
çalışmasının ve iş birliği içinde olmasının sağlandığı yönetişim mekanizmalarının işler
kılınması,

Turizm planlamasının bütüncül planlama yaklaşımı ile merkezi-yerel yönetimlerin
eşgüdümü sağlanarak, yönetsel organizasyonun ve finans olanaklarının birlikte ele
alınması,
TURİZM SEKTÖRÜ
56

Turizm eğitimi ile işgücü kalitesinin artırılması ve sektörde sertifikasyon sisteminin
etkin bir şekilde uygulanması,

Turizmin yoğunlaştığı yerlerde ortaya çıkan altyapı ve çevre sorunlarının yerel
yönetimlerin ve özel sektörün de katkılarıyla çözümlenmesi,

Yöresel mimari değerlerin korunarak turizm hizmetine sunulduğu sıra dışı konaklama
ünitelerinin desteklenmesi olarak belirlenmiştir.
Kültür ve Turizm Bakanlığı Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013)
içerisinde yer alan ‘Kentsel Ölçekte Markalaşma Stratejisi’ kapsamında kültürel ve doğal
değerlere sahip kentlerimizin markalaştırılarak, yerli ve yabancı turistler için çekim noktası
haline getirilmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, kültürel ve tarihi geçmiş kıstas alınarak
Kültür Turizmi Geliştirilecek 15 Marka Kent seçilmiştir. Bu iller; Adıyaman, Amasya, Bursa,
Edirne, Gaziantep, Hatay, Kars, Konya, Kütahya, Manisa, Mardin, Nevşehir, Sivas, Şanlıurfa
ve Trabzon’dur.5
Aşağıda verilen Türkiye Turizm Stratejisi 2023 kavramsal yaklaşımı haritasından da
görüleceği üzere Manisa, Türkiye Turizm Stratejisi Kavramsal Eylem Planı’nda Manisa
Marka Kent olarak konumlandırılmıştır. Ayrıca Manisa Ankara İzmir arasında ana ulaşım
aksında bulunduğundan dolayı turizm gelişim aksında da ilin konumunun altı çizilmiştir.
Şekil 3 Türkiye Turizm 2023 Haritası
Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013) ile Eylem Planı (2007-2013) çalışmasında
şehir markalaşmasını sağlamak üzere Kentsel Ölçekte Markalaşma en önemli stratejilerden
biri olarak sunulmaktadır.
5
Türkiye Turizm Stratejisi 2023, Kültür ve Turizm Bakanlığı 2007
TURİZM SEKTÖRÜ
57
Markalaşma yolu ile zengin, kültürel ve doğal değerlere sahip kentlerimizin turistler
için bir çekim noktası haline getirilmesi öngörülmektedir. Kültür turizmi açısından
markalaştırılması düşünülen illerde, Türkiye Turizm Stratejisi Eylem Planı (2007-2013)
kapsamında;

uluslararası standartlarda şehir müzeleri kurulması,

tarihi, kültürel ve mimari özelliği olan yapıların ve ören yerlerinin restorasyonunun
yapılması,

sokakların sağlıklaştırılması

ulaşım sistemi ile ilgili düzenlemelerin yapılması,

kongre turizmine yönelik tesis ve aktivitelerin canlandırılması,

sanat köyleri kurulması gibi kültürel aks düzenlemelerinin yapılması,

kent merkezinde turizm danışma bürolarının açılması,

yerel idare ve ilgili kuruluşlar ile işbirliği yapılarak altyapı ve üstyapı eksikliklerinin
tamamlanması
gibi fiziksel ve sosyal düzenlemelerin gerçekleştirilmesi hedeflenmektedir.
Markalaşma stratejisi farklı sektörlerin, profesyonel grupların, üniversitelerin ve sivil
toplum örgütlerinin katılımıyla gerçekleştirilecek uzun soluklu ve geniş kapsamlı bir
çalışmadır. Markalaşma amacı ile gerçekleştirilecek projelerin başarıyla uygulanması, marka
kentlerin içinde yer aldığı bölgelerin sosyo-ekonomik gelişmesine hızlandırıcı bir etki
sağlayacak ve bu kentlerde; dünyanın ve ülkemizin dört bir yanından gelecek ziyaretçilerle
kültür alışverişi sağlanacak ve böylece sosyal ve ekonomik olarak kentsel yaşamın kalitesi
olumlu yönde farklılaşarak yaşam kalitesinde belirgin bir iyileşme görülecektir.
Marka kültür kentlerinin yaşama geçmesiyle, her şehirde binlerce kişilik istihdamın ve
turizm alanlarında yatırımların gerçekleşmesi öngörülmektedir.
Manisa’nın markalaşma sürecinin asıl aktörü bu işi başaracak olan kamu yöneticileri,
girişimciler, sivil toplumun değerli temsilcileridir. Kısacası Manisa’lılardır.
Turizm çeşitlerinden, kültür turizmi son yıllarda ülkemizde ve dünyada öncelikle
tercih edilmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı da tarihi, kültürel, doğal ve kendine özgü
farklı yapısı bulunan kentlerde ‘Marka Kültür Turizmi’ çalışmalarını başlatmıştır. Marka
Kültür Turizmi çalışmaları ile büyük bir kültür turizm potansiyeline sahip olan Manisa İli,
ulusal ve uluslararası anlamda Marka Kent olma vizyonu ortaya koymuştur.
Manisa kültür turizmi açısından binlerce yıllık geçmişi ile ilklerin şehridir. İlk paranın
basıldığı Manisa, termal turizm açısından da önemli turizm potansiyeline sahip kentlerimizin
TURİZM SEKTÖRÜ
58
başında gelmektedir. ‘Marka Kültür Turizmi’ projesi ile marka olmada büyük adımlar atmış
olan Manisa’yı ulusal ve uluslararası anlamda ‘Marka Kent’ konumuna taşıma aynı zamanda
Kültür ve Turizm Bakanlığının da Stratejik Planında yer almaktadır.
3.5.
Türkiye Tanıtım Sitesi www.goturkey.com’da Manisa
Ülkemizin tanıtımı ve pazarlanması için kurulan goturkey.com sitesinde önemli ana
destinasyonlar arasında belirtilmeyen Manisa genişletilmiş listede de yer almamaktadır. Bu
listede Ağrı, Diyarbakır, Mardin gibi iller Hisarönü gibi küçük beldeler yer alırken
Manisa’nın bu listede yer almaması üzerinde düşünülmesi ve bu konuda gerekli adımların
atılması gereken bir konudur.
TURİZM SEKTÖRÜ
59
3.6.
Manisa’da Turizm Sektörü
Bu kısımda Manisa’ya gelen yerli ve yabancı turist sayıları ile konaklama altyapısı ele
alınacaktır.
3.6.1. Turist Sayıları
Manisa'ya gelen turist sayısı, Ege Bölgesine gelen turist sayısının %7,4’ünü
oluşturmaktadır. 2011 yılında Manisa’ya yaklaşık 14.000 yabancı ve yaklaşık 300 bin yerli
turist gelmiştir. Bu rakam bölgeden geçen turist sayısı dikkate alındığında çok düşük bir
rakamdır. Kesin rakamlarlara ulaşmak mümkün olmasada Pamukkale’den Bergama yönüne
gitmek için Manisa içinden 500 bin turistin geçtiği tahmin edilmektedir. Bu turistlerin
Manisa’da konaklama yapmaları ve Manisa’nın turizm değerlerini ziyaret etmeleri hazırlanan
bu planın en önemli amaçlarındandır.
Ege bölgesinde konaklama yapan turist sayılarında yabancı turist çoğunluğu varken,
termal kaynaklar nedeni ile Manisa için yerli turist çoğunluğu söz konusudur.
Kalış süreleri ile doğru orantılı olarak, tur gruplarının ziyaret ettikleri yerler: Manisa
Müzesi, Sultan ve Muradiye Külliyeleri, Niobe, Kybele, Sart Ören Yeri ile sınırlı kalmakta,
münferit turistler ise; özel bir geliş nedenleri yoksa, Merkez İlçe ve yakın civarda mevcut
tarihi ve doğal güzelliklerin hemen hepsini görmek istemektedirler. Manisa Merkez ve
İlçelerinde yapılan festival, şenlik ve benzeri faaliyetlerin dış turizm açısından fazla bir
fonksiyonu yoktur. Bunların içinde 455 yıllık geçmişi ile geleneksel Manisa Mesir Şenlikleri
ve son bir kaç yıldır Sart Ören Yerinde kutlanan Sart Hıdırellez Şenlikleri en fazla ilgi
görenleridir.
Tablo 15 Manisa’yı ziyaret eden yerli ve yabancı turist sayıları
MUZE ÖREN
YERLİ
Y AB A N C I
YERİ
T U R İS T
T U R İS T
6 1 .4 7 3
1 3 7 .7 5 2
1 0 .7 6 8
T O P L AM
2 0 9 .9 9 3
TURİZM SEKTÖRÜ
60
Tablo 16. Manisa’yı ziyaret eden yerli ve yabancı turistlerin geceleme sayıları
YILI
2010
GECELEME
TOPLAM
YERLİ
Y AB A N C I
GECELEME
1 9 9 .2 2 6
2 4 .9 6 1
2 1 1 .7 7 2
Tablo 17 Belediye Belgeli Tesislerde Tesislere Giriş Sayısının İlçelere Göre Dağılımı (2011)
TESİSE GİRİŞ SAYISI
İLÇELER
YABANCI YERLİ
TOPLAM
Merkez
119
13 865
13 984
Akhisar
60
14 480
14 540
Alaşehir
66
18 147
18 213
Demirci
12
23 750
23 762
Gölmarmara
5 761
5 761
Gördes
8 640
8 640
Kırkağaç
30
13 323
13 353
Köprübaşı
4
14 936
14 940
5 235
5 235
Kula
Salihli
127
36 766
36 893
Sarıgöl
52
2 123
2 175
7
804
811
1 642
1 642
17 462
17 462
Saruhanlı
Selendi
Soma
Turgutlu
12
18 798
18 810
Toplam
489
195 732
196 221
GENEL TOPLAM
6 846 474 15 565 115
22 411 589
Yerli ve yabancı turistler açısından belediye belgeli tesislere giriş sayıları incelendiğinde Manisa’yı
2011 yılında çok az sayıda (489 kişi) yabancının belediye belgeli tesislerde konaklayarak ziyaret ettiği ortaya
çıkmaktadır. Yabancıların en fazla Salihli, Manisa Merkez, Alaşehir ve Akhisar’a yöneldikleri görülmektedir.
Yerli turistler açısından ise tesise giriş sayısı incelendiğinde Salihli, Demirci, Turgutlu, Alaşehir ve Soma’nın en
fazla ziyaret edildiği alanlar olarak görülmektedir.
TURİZM SEKTÖRÜ
61
Tablo 18 Bakanlık Belgeli Tesislerde Tesislere Giriş Sayısının İlçelere Göre Dağılımı (2011)
TESİSE GELİŞ SAYISI
İLÇELER
YERLİ
YABANCI
TOPLAM
Merkez
7 289
50 718
58 007
Akhisar
1 540
25 464
27 004
Alaşehir
70
12 560
12 630
257
7 433
7 690
1 385
21 333
22 718
Sarıgöl
43
166
209
Toplam
10 584
117 674
128 258
19 264 058
14 350 129
33 614 187
Kula
Salihli
GENEL TOPLAM
Yerli ve yabancı turistler açısından Bakanlık belgeli tesislere giriş sayıları incelendiğinde Manisa’yı
2011 yılında 10.584 yabancının ziyaret ettiği ve bu tesislerde konakladıkları ortaya çıkmaktadır. Yabancıların en
fazla Manisa Merkez, Salihli ve Akhisar’a yöneldikleri görülmektedir. Yerli turistler açısından ise tesise giriş
sayısı incelendiğinde Manisa Merkez, Akhisar, Salihli ve Alaşehir’in en fazla ziyaret edildiği alanlar olarak
görülmektedir.
Tablo 19 Belediye Belgeli Tesislerde Geceleme Sayılarının İlçelere Göre Dağılımı (2011)
GECELEME
İLÇELER
YABANCI
YERLİ
TOPLAM
Merkez
746
31 361
32 107
Akhisar
207
27 126
27 333
Alaşehir
299
42 095
42 394
Demirci
12
23 750
23 762
Gölmarmara
5 761
5 761
Gördes
8 640
8 640
Kırkağaç
76
20 615
20 691
Köprübaşı
4
15 809
15 813
5 642
5 642
Kula
Salihli
337
75 146
75 483
Sarıgöl
194
2 870
3 064
7
2 116
2 123
1 848
1 848
17 666
17 666
Saruhanlı
Selendi
Soma
TURİZM SEKTÖRÜ
62
Turgutlu
Toplam
GENEL TOPLAM
12
42 077
42 089
1 894
322 522
324 416
22 662 247
27 066 987
49 729 234
Tablo 20 Bakanlıktan Belgeli Tesislerde Geceleme Sayılarının İlçelere Göre Dağılımı (2011)
GECELEME
İLÇELER
YABANCI
YERLİ
TOPLAM
Merkez
19 274
91 680
110 954
Akhisar
3 963
30 899
34 862
Alaşehir
322
12 560
12 882
Kula
673
8 687
9 360
2 182
32 814
34 996
Sarıgöl
886
3 690
4 576
Toplam
27 300
180 330
207 630
Salihli
GENEL TOPLAM
78 888 865
27 616 616 106 505 481
Belediye belgeli tesislerde ortalama kalış süreleri yabancılar açısından incelendiğinde
yabancıların Türkiye ortalamasının üzerinde Manisa’da kaldıkları yerli ziyaretçilerin ise
Türkiye ortalamasına yakın düzeylerde kalış yaptıkları ortaya çıkmaktadır.
Tablo 21. Belediye Belgeli Tesislerde Ortalama Kalış Süresinin İlçelere Göre Dağılımı (2011)
ORTALAMA KALIŞ SÜRESİ
İLÇELE
TOPLAM
Merkez
6,3
2,3
2,3
Akhisar
3,5
1,9
1,9
Alaşehir
4,5
2,3
2,3
Demirci
1,0
1,0
1,0
Gölmarmara
-
1,0
1,0
Gördes
-
1,0
1,0
Kırkağaç
2,5
1,5
1,5
Köprübaşı
1,0
1,1
1,1
-
1,1
1,1
2,7
2,0
2,0
Kula
Salihli
TURİZM SEKTÖRÜ
YERLİ
YABANCI
63
Sarıgöl
3,7
1,4
1,4
Saruhanlı
1,0
2,6
2,6
Selendi
-
1,1
1,1
Soma
-
1,0
1,0
Turgutlu
1,0
2,2
2,2
Toplam
3,9
1,6
1,7
GENEL TOPLAM
3,3
1,7
2,2
Bakanlık belgeli tesislerde ortalama kalış süreleri yabancılar açısından incelendiğinde
yabancıların ve yerlilerin Türkiye ortalamasının altında Manisa’da kaldıkları ortaya
çıkmaktadır.
Tablo 22 Bakanlıktan Belgeli Tesislerde Ortalama Kalış Süresinin İlçelere Göre Dağılımı (2011)
ORTALAMA KALIŞ SÜRESİ
İLÇELER
YABANCI
YERLİ
TOPLAM
Merkez
2,6
1,8
1,9
Akhisar
2,6
1,2
1,3
Alaşehir
4,6
1,0
1,0
Kula
2,6
1,2
1,2
Salihli
1,6
1,5
1,5
Sarıgöl
20,6
22,2
21,9
Toplam
2,6
1,5
1,6
GENEL TOPLAM
4,1
1,9
3,2
TURİZM SEKTÖRÜ
64
Manisa'daki dış turizm hareketlerini, organize turlarla ya da münferiden gelen,
çoğunluğu Avrupalı turistler oluşturmaktadır. Mevcut tesislerin, yatak kapasitesi sınırlı olması
nedeniyle, organize tur gruplarının konaklama taleplerinin tümüne cevap verilememekte, bu
nedenle programında ya da güzergahında Manisa bulunan turların ancak bir kısmı ilde
konaklama yapabilmektedir. Bunların konaklama süreleri 1-2 gün arasında değişmektedir.
Önemli bir kısmını yazar, araştırmacı ve tez hazırlayan öğrencilerin oluşturduğu münferit
turistlerin kalış süreleri ise, tur gruplarına oranla daha uzundur.
Tablo 23 Belediye Belgeli Tesislerde Doluluk Oranları (2011)
DOLULUK ORANI(%)
İLÇELER
YABANCI
YERLİ
TOPLAM
Merkez
0,41
17,36
17,77
Akhisar
0,17
22,80
22,97
Alaşehir
0,15
21,28
21,43
Demirci
0,02
37,18
37,20
Gölmarmara
-
39,46
39,46
Gördes
-
39,45
39,45
Kırkağaç
0,10
25,91
26,00
Köprübaşı
0,01
34,93
34,94
-
10,44
10,44
Salihli
0,12
26,43
26,55
Sarıgöl
1,27
18,72
19,99
Saruhanlı
0,05
16,10
16,16
Selendi
-
21,10
21,10
Soma
-
19,92
19,92
Turgutlu
0,01
26,44
26,45
Toplam
0,14
23,96
24,10
15,45
18,46
Kula
GENEL TOPLAM
33,91
Tablo 24 Bakanlıktan Belgeli Tesislerde Doluluk Oranları (2011)
DOLULUK ORANI(%)
İLÇELER
TURİZM SEKTÖRÜ
YABANCI
YERLİ
TOPLAM
Merkez
8,79
41,79
50,58
Akhisar
5,78
45,03
50,80
Alaşehir
0,92
35,84
36,76
65
Kula
1,83
23,56
25,39
Salihli
1,40
21,10
22,51
Sarıgöl
17,29
72,01
89,31
Toplam
5,24
34,65
39,89
38,12
13,34
51,46
GENEL TOPLAM
3.6.2. Turistik Altyapı
Bu kısımda Manisa’da bulunan ve turistik altyapıyı oluşturan konaklama tesisleri
hakkında bilgiler yer almaktadır.
3.6.2.1. Kültür ve Turizm Bakanlığından Belgeli Tesisler
Aşağıda yer alan tablodan da görüleceği üzere Manisa’da 4’ü Turizm Yatırım Belgeli
14’ü ise Turizm İşletme Belgeli olmak üzere 18 Bakanlık Belgeli tesis bulunmaktadır.
Aşağıda yer alan rakamlar Manisa’nın sanayi, tarım ve ticaret alanındaki gücünün turizm
sektöründe ortaya çıkmadığını bize göstermektedir.
Tablo 25 Bakanlık Belgeli Tesislerin Bölge ve Türkiye'deki Toplamla Karşılaştırılması (2011)
TURİZM YATIRIMI BELGELİ
TURİZM İŞLETMESİ BELGELİ
TESİS
ODA
YATAK
TESİS
ODA
YATAK
SAYISI
SAYISI
SAYISI
SAYISI
SAYISI
SAYISI
4
292
690
14
719
1 622
Ege
259
35 753
82 427
645
68 688
145 922
Türkiye
877
114771
252 984
2 647
299 621
629 465
Manisa
3.6.2.2. Belediyeden Belgeli Tesisler
Manisa’da belediye belgeli konaklama tesis sayısı 47, toplam yatak sayısı 911 ve
toplam yatak sayısı ise 2018’dir. Bu verilerde Manisa’nın turizm potansiyelinin konaklama
TURİZM SEKTÖRÜ
66
kapasitesine tam yansımadığı ve konaklama alanında yatırımlara ihtiyaç duyulacağını bize
göstermektedir.
Tablo 26 Türlerine Göre Manisa'da Bulunan Belediye Belgeli Tesisler (2011)
TESİS
ODA
YATAK
SAYISI
SAYISI
SAYISI
Otel
47
991
2 018
Motel
1
6
12
Pansiyon
1
6
22
Kaplıca
5
253
740
54
1 256
2 792
7 033
173 632
395 671
İL TOPLAMI
TÜRKİYE
Tablo 27. İlçeler bazında Belediye Belgeli Konaklama Tesisleri
MERKEZ
8
155
327
8 155
327
AKHİSAR
8
166
324
8 166
324
ALAŞEHİR
8
191
357
8 191
357
DEMİRCİ
4
75
221
2
35
61
GÖLMARMARA
1
14
40
1
14
40
GÖRDES
1
30
60
1
30
60
KIRKAĞAÇ
4
57
129
3
53
114
KULA
2
76
148
1
40
SALİHLİ
4
180
443
3
SARIGÖL
2
25
69
SELENDİ
2
9
SOMA
4
TURGUTLU
6
TOPLAM
Oda Sayısı
Yatak Sayısı
KAPLICA
Tesis Sayısı
Yatak Sayısı
KAMPİNG
Oda Sayısı
Yatak Sayısı
Oda Sayısı
Tesis Sayısı
Yatak Sayısı
Oda Sayısı
KÖYÜ
Tesis Sayısı
TATİL
PANSİYON
Tesis Sayısı
Yatak Sayısı
Oda Sayısı
MOTEL
Tesis Sayısı
Oda Sayısı
Tesis Sayısı
OTEL
Yatak Sayısı
Oda Sayısı
Tesis Sayısı
TOPLAM
Yatak Sayısı
İLÇE ADI
2
40 160
76
1
36
94
173
1
86 270
2
25
69
37
2
9
37
89
180
4
89
180
214
447
5 107
213
54 1281 2782
48 1008
2031
TURİZM SEKTÖRÜ
1
4 15
72
1 107 234
1
4 15
5 269 736
67
Tablo 28. Müze Müdürlüğü ve Bağlı Ören Yerlerinin Ziyaretçi ve Gelir İstatistiği
ZİYARETÇİ
GELİR
SAYISI
TOPLAMI
Manisa Müzesi
3.045
2.817
Sart Gymnasıum
22.021
58.750
Sart Artemis
17.551
65.000
St. JEAN(PHİLADELPHİA)
8.907
26.100
Akhisar Tepe Mezarlığı
8.122
23.856
59.646
176.523
Ziyaret Yeri
Aigai Ören Yeri
Genel Toplam
3.6.2.3. Manisa’da Bulunan Seyahat Acenteleri
Manisa’da TÜRSAB’a kayıtlı 8 adet seyahat acentesi bulunmaktadır. Fakat Manisa
Bölgesi gerek İzmir’e gerekse Denizli ve Aydın gibi milyonlarca turist ağırlayan bir
coğrafyaya komşu olduğu için yüzlerce seyahat acentesinin ve rehberin interlandı içindedir.
Bu sebepten Manisa, özellikle İzmir’de yerleşik olan seyahat acentelerinin birebir pazarı
durumundadır.
TURİZM SEKTÖRÜ
68
4. TURİZMDE MARKALAŞMA ve PAZARLAMA ANLAYIŞININ
OLUŞTURULMASI
Bu bölüm Manisa Stratejik Kalkınma Planının mantıksal çerçevesinin belirlenmesi ve
yaklaşımının ortaya konması bakımından önemlidir. Planın daha sonraki bölümlerinde ortaya
konan konsept yaklaşımlarında, altyapı, üstyapı, eğitim, iletişim, pr-halkla ilişkiler
kısımlarında uygulanması öngörülen proje ve faaliyetlerin nasıl, hangi araçlar ve hangi
birimlerin gözetiminde, hangi birimlerin sorumluğunda belirlendiğini bu bölümde ortaya
konan yaklaşımlar ve mekanizmalar açıklığa kavuşturmaktadır.
4.1.
Pazarlama Stratejisinin Belirlenmesi ve Pazarlama Planının
Hazırlanması
Yoğun rekabet şartlarında turizm destinasyonları, devamlılıkları için içinde bulunulan
döneme göre o dönemin şartlarına uygun yönetim strateji, yöntem ve teknikleri uygulama
mücadelesi içerisine girerler. Bu mücadelede ticari bir ürün gibi destinasyonun devamlılığında
önemli olan, onların ziyaretçilere, turistlere ve acentelere sunduğu imkanlar, fırsatlar ve
turistlere yönelik izledikleri politikalardır. Buna ilave olarak, destinasyonların dışarıdan gelen
ziyaretçilere sunduğu ürünlerin, ziyaretçilerin beklentilerini karşılaması destinasyonun
faaliyetlerini sürdürmesinde hayati öneme sahiptir. Çünkü beklentiyi karşılamayan bir
ürünün/destinasyonun
satın
alınması
demek,
destinasyon
ile
turist
arasında
baş
gösteren/gösterebilecek çatışmalara neden olabilecek, hatta o turistin bir daha o destinasyonu
tercih etmemesine neden olacaktır.
Örneğin son yıllarda Türkiye’nin ortadoğu pazarından aldığı turist sayısında çok ciddi
bir artış söz konusudur. Gerek Türkiye imajının eskiye nazaran daha fazla yükselmesi gerekse
Türk dizilerinin oluşturduğu fenomen kişiler Arap ülkelerinden gelen turist sayısının çok
artmasına sebep oldu. Fakat Arap turistin kaldığı otelinden yediği yemeğe kadar Avrupalı
turistten farklı olduğunu gören turizmciler otel odalarını ve menülerini değiştirdiler.
İstanbul’da bir çok otel oda metrekarelerini 25 m2 den 50 m2 ye çıkardı. Menülerde “helal”
sertifikalı ürünler tercih edilmeye başlandı.
TURİZMDE MARKALAŞMA ve PAZARLAMA ANLAYIŞININ OLUŞTURULMASI
69
Bu gibi trend ve durumlara ayak uyduramayan turizmci ve destinasyonları oldukça
büyük ekonomik kayıplar beklemektedir. Bu kapsamda, turizm sektöründe başarılı olmak
isteyen destinasyonlar, turistleri memnun etmekle kalmayıp, rakipleriyle karşılaştırma
yapmak suretiyle memnuniyette onların daima bir adım önünde olmaya yönelik politikalar ve
uygulamaları izlemek durumundadırlar.
Bu çerçevede, öncelikle markayı yalnızca bir tanıtım ve pazarlama konusu olarak
değil, stratejinin de bir parçası olarak görmek, hangi hedefe ulaşılmak isteniyorsa, o kapsamda
tanıtımı-pazarlamayı yaparak markalaşmayı konumlandırmak gerekmektedir.
Bugün turizmin en karlı müşterilerini taşıyan kruvaziyerlerin Türkiye’deki en önemli
durak noktasını İzmir oluşturmaktadır. İzmir’e gelen turistler Efes’e gitmek için 100 km yol
gitmektedirler. Oysaki yine yabancı inanç turistleri için çok önemli kutsal mekanlar olan
Salihli İzmir’e 97 km, Akhisar 91 km ve Alaşehir 136‘dir.
Avrupa Kruvaziyer Konseyi’nin organizasyonlarını yapan Ashcroft Associates firması
tarafından yayınlanan sektörün önemli dergilerinden Cruise Insight, İzmir’i, dünyadaki en
önemli 50 transit yolcu limanı arasında 42’nci sırada gösterdi. İzmir Ticaret Odası Yönetim
70
Kurulu Başkanı Ekrem Demirtaş, 20 Aralık itibariyle Alsancak Limanı’na yapılan 286 seferle
kente 508 bin kruvaziyer yolcusu geldiğini, Çeşme ve Dikili limanlarına gelen 48 gemiyle
birlikte, İzmir’in bu yıl 334 seferle 517 bin turist ağırladığını ve geçen yıl İzmir’e 272 seferle
504 bin kruvaziyer yolcusu gelmesine karşın, bu sene sefer sayısında 15 gemilik artış
olduğunu 22 Aralık 2012 tarihinde yaptığı röportajda belirtti. (www.hurriyet.com.tr Erişim
Tarihi: 24.12.2012)
Bugün denize kıyısı olmayan Amasya’da kruvaziyer turizmi başlamıştır. İzmir’e her
yıl artan bir sayı ile 500 binin üzerinde kruvaziyer turisti gelmektedir. Manisa gibi dünya
çapında turizm değerleri olan bir il bu potansiyele sadece 40 km uzaklıktadır. İşte bu noktada
pazarlama stratejisi ve planının önemi ortaya çıkmaktadır. Nasıl ki bir ürün pazarlanır iken
avantajlı yönleri bulunup hedef kitlenin beğenisine sunuluyor ise aynı şekilde Manisa’da
kruvaziyer kitlesi gibi, Pamukkale’den Bergama’ya giden 500 binin üzerindeki turist
potansiyeli gibi avantajlı yönlerini maddi değere dönüştürmeyi bilmelidir. Bu noktada denize
kıyısı olmadığı halde Amasya’nın kruvaziyer turistlerini Samsun’dan alarak Amasya’ya
getirmesi önemli bir turizm pazarlaması başarı öyküsüdür.
Manisa’nın marka kent olarak konumlandırılması için kavramsal stratejik bir
yaklaşıma ihtiyacı vardır. Bu kavramsal yaklaşımda da birtakım ilkelere dikkat etmek gerekir.
Bunlardan ilki, Mevlana’nın söylediği gibi: ‘Ya göründüğün gibi ol yada olduğun gibi görün’
düsturudur. Yani Manisa’nın kendinde olmayan değerleri tanıtması, pazarlaması değil kendi
öz değerlerini ön plana çıkarak bir pazarlama anlayışına sahip olması gerekmektedir. Bu
noktada, başka bir kimlik Manisa’nın üzerine giydirmeye çalışılır ise başarılı olunamaz.
Öyleyse Manisa markasını gerçekten var olan birtakım değerlerin üzerine inşa
etmemiz gerekiyor. İkincisi, Manisa gerçekten çok zengin değerlere sahip bir destinasyondur.
71
Termal kaynakları, şifalı bitkileri, doğa, kültür ve tarih turizmi fırsatları çok çeşitlidir.
Manisa’nın her yönünü tanıtmak ve pazarlamak mümkün değildir. Bunlar arasında seçim
yapıp, odaklanılmalıdır. Bu seçimi yaparken de, Manisa için katma değer meydana getirme
potansiyeline sahip olanlar seçilmelidir.
Üçüncü önemli nokta ise; seçilen stratejiler ve politikalar Manisa’yı kolaylıkla benzer
destinasyonlardan farklı kılacak özelliklere sahip olmalıdır. Bu nedenle henüz başkaları
tarafından sahiplenilmemiş bir konuda odaklanarak Manisa’yı özellikle de dünyanın önde
gelen insanları için yaşanılacak, öğrenilecek ve gezilecek bir destinasyon olarak
konumlandırmak gerekmektedir. Bu noktada, şifa konseptinin üzerinde önemle durulmalıdır.
“Sağlığıma Manisa’da kavuştum”, “Huzuru Manisa’da buldum” gibi basit fakat kolay
anlaşılabilir sloganların
kullanılması
da Manisa’nın
bir odak tema çerçevesinde
pazarlanmasına katkıda bulunacaktır. Bir diğer örnekte de “Şehzadeler Şehri” Türkiye’de
Amasya ve Trabzon’unda iddiasıdır. Manisa bu sloganı kullanır iken diğer şehirlerden daha
fazla şehzade barındırdığını iddia edebilir ve haklı olduğunu ispat edebilir. Ama yine de hedef
kitle nezdinde bir kavram kargaşasına kurban gidecektir. Oysaki “Sultanlar Şehri” gibi farklı
bir konseptle kendini konumlandırması Manisa’yı diğer rakipleri karşısında bir anda ön plana
çıkaracaktır.
Pazarlamanın konusunun belirlenmesinin ardından Manisa’ya gelecek hedef kitle
üzerinde özenle çalışmak ve onları belirlemek gerekmektedir. Turizmde pazarlama
çalışmaları planlanırken, hedef kitle analizi araştırmalarından elde edilen verilere göre, pazar
bölümlendirmesine (segmentasyon) gidilerek, taktiksel adımlar bu bölümlere göre atılmalıdır.
Bu noktada, Manisa destinasyonu temel alındığında turizm türleri dikkate alınarak hedef
kitlenin belirlenmesinde üzerinde durulması gereken kriterler aşağıda verilmektedir. 6
Coğrafi Bölümlendirme: Bu kriterde destinasyon coğrafi olarak bölümlere ayrılır.
Dağlar, ovalar, nehirler, havzalar, ilçe, köy sınırları, şehir merkezleri, kırsal alanlar, v.b. Bu
şekilde belirlenen her bir bölüm için hedef kitleler ve bunlara yönelik olarak politikalar
belirlenir. Dağcılık için genelde hareket etme sorunu olmayan gençlere göre düzenlemeler
yapılması gerekirken şehirlerde yaşlı nüfusa dönük olarak parklar, dinlenme alanları engelliler
için erişim olanaklarının da dikkate alınması gerekir.
6
Orhan ARSLAN: Turizmde Niş Pazarlama Stratejileri ve Uygulamaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi,
Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006, s.16
72
Demografik Bölümlendirme: Bu kriterde ise ele alınan destinasyon; demografik yapıya
dönük analizlere uygun olarak değerlendirilir. Yaş, cinsiyet, meslek, gelir, eğitim millet, din,
medeni durum v.b değişkenlere göre bölümlendirilir.
Psikografik Bölümlendirme: Destinasyon özelinde beklenen turist profilinin önceden
analiz edilmesine yönelik fırsatlar sunar. Turistlerin sosyo-psikolojik kişilikleri, sosyal
sınıfları, yaşam tarzı gibi değişkenlerin dikkate alınarak yapıldığı bölümlendirmedir.
Manisa’nın termal alanlarında Avrupa pazarına dönük bir tanıtım ve pazarlama kampanyası
yürütüldüğünde tesislerin içi ve dışında bireyselliğin ve privacy’nin korunması ve buna
yönelik düzenlemeler yapılması önemlidir. Benzer şekilde Amerikalılar geniş alanları tercih
ederken Japonların banyoda tercihlerinin duş değil küvet olduğu unutulmamalıdır.
4.2.
Turizmde Hedef Kitlenin Önemi ve “Turizm Döngüsü”
Yukarıda da vurgulandığı gibi bir destinasyonun tanıtım ve pazarlamasında en önemli
kısım destinasyonun her noktasının bilinmesi buna yönelik analizler yapılması ve bundan
sonra geliştirilen politikalar ve stratejilere paralel olarak hedef kitleler üzerinde
yoğunlaşılmasıdır. Salihli de bulunan Sart antik kenti, Bintepeler veya tarihi ve arkeolojik
değerlerin daha çok kültür turizmi meraklısı Japonlar ve elli yaş üzeri Amerikalı ve Avrupalı
turistlere hitap edeceği açıktır. Dolayısı ile turizm döngüsü çerçevesinde önemli halkalardan
birini oluşturan “hedef kitle”nin önemi göz ardı edilmemelidir. Turizm odaklı marka
takımlarının öncelikli hedefi, “her turizm konsepti için ve her özel hedef kitle için turizm
döngüsü”nü hayata geçirmektir.
Hedef kitleye yönelik yapılacak pazarlama stratejilerinin yapılandırılması, hedef
kitlenin sosyal, ekonomik ve demografik özelliklerinin ortaya konması ile mümkün olabilir.
Turistik ürün ya da hizmetin sunulacağı hedef kitleye ait bilgilerin derinliği, onları
destinasyona çekme yönünde hazırlanacak iletişim faaliyetlerinin planlanmasında büyük
faydalar sağlayacaktır. Turizm pazarlamasının öncelikli amaçlarından biri, Manisa’nın
ekonomik kalkınmasında turizm gelirlerini arttırmak olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle
amacın Manisa’ya olan talebi artırmak ve gelen turistlerin daha fazla konaklamasını
sağlamak olduğu unutulmamalıdır. Hedef kitle analizlerinin destinasyonun doğal, kültürel,
tarihi ve turistik özellikleri dikkate alınarak yapılması gerekmektedir. Bu analizin ardından
propaganda, pazarlama stratejileri ve iletişim dilinin belirlenmesi aşaması gelmektedir.
73
Manisa'nin sahip olduğu turizm çeşitliliği göz önüne alındığında, birbirinden farklı
hedef kitle gruplarının bazı bölgelerde birbirleri ile karşılaşmaları ve ortak altyapı ve tesisleri
kullanmaları sözkonusu olabilecektir. Örneğin kültür turizmi için gelenlerin bir kısmının aynı
zamanda Salihli’de bulunan termal otellerde konaklamaları iki ayrı hedef kitlenin bir arada
bulunmasına neden olabilecektir. Bunun gibi Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti
çerçevesinde Manisa şehir merkezine gelen ve burada cami, han, çarşı, bedesten, çeşme v.b.
tarihi yapıları gezmek isteyen gruplarla şifa turizmi veya sağlık turizm için gelen grupların
ortak turizm altyapısını kullanmaları, aynı konaklama ve yeme içme tesislerinden
yararlanmaları sözkonusu olabilecektir. Bu durum aslında turizm sektörünün en önemli hedefi
olan barışın kurumsallaşması ve uygarlıkların birbirini tanımasına da hizmet edecektir. Tüm
bu sürecin yönetilmesine ve turistin çıkış noktasına vardıktan sonra çevresine memnuniyetini
bildirecek kadar destinasyonda mutlu olmasına “Turizm Döngüsü” denmektedir.
Hedef kitleye destinasyondan beklentilerini kaliteli bir şekilde sunmak, bir hayalin –
elle tutulmayan bir deneyimin- pazarlandığı turizm endüstrisinin en önemli noktalarından
biridir. Bu nedenle hedef kitlenin istek ve beklentilerini bilmek oldukça önemlidir. Kısaca
turizm döngüsü; destinasyona geliş, turistik bölgelerde rehberlik hizmetleri, turistik ürün
alışverişi, yeme-içme, eğlence, konaklama ve destinasyondan ayrılma olarak ifade edilen bu
sistematiğin, turistlerin istek ve beklentilerine göre şekillendirilmesi ile en üst seviyede bir
turist memnuniyeti elde edilmesidir.
Bu açıdan düşünüldüğünde, bir turistin Manisa’ya geldiği andan itibaren temas ettiği
her türlü hizmetin güvenilir biçimde yüksek standartta sunulması çok önemlidir. Turistin
Manisa sınırları içine adımını attıktan sonra ayrılana kadar geçen sürede tüm aktivitelerinin
aynı hassasiyette planlanması gerekir. Bu tüm Manisa’nın her yerinin düzenli olması gerektiği
anlamına gelmemektedir. Turistler ya ellerindeki broşür ve haritalara göre yada rehberler
eşliğinde Manisa’yı gezeceklerdir. İşte bu noktada hazırlanacak gezi materyallerinde sadece
hijyenik ve düzenli mekanlara turistleri yönlendirmek yeterlidir. Zaten yabancı bir kişi
yönlendirme haricinde kendi insiyatifi ile gezmek istemeyecektir.
74
4.3.
Yıllık Tatillerin Manisa’da Geçirilebilecek Şekilde Konumlanma
(Bu başlıkta yer alan yöntem, Kalkınma Planı’nın en önemli yaklaşımlarından birini izah
etmektedir.)
Ülkemiz, son on yıldır turizmde dünyada birinci lige çıkarak gerek turizm sayısı
gerekse gelirde ilk on ülke arasına girmeyi başarmıştır. Türkiye, tesislerinin yeniliği, hizmet
kalitesi açısından Akdeniz çanağında bulunan rakiplerine hayli fark atmış durumdadır.
Bununla birlikte, turizmin 3s denilen şekilde (deniz, kum, güneş) kıyılarda odaklanması ve
Türkiye’nin bunu da kitle turizmi ve her şey dahil pazarlama biçimiyle yapması turist başı
elde edilen turizm gelirlerinde istenilen noktalara ulaşmamıza engel olmakta yukarıda da
değinildiği üzere turist sayımız artarken gelirimiz aynı şekilde artmamakta hatta gelir göreli
bir şekilde düşmektedir.
Bir diğer olumsuz tarafı ise turizmden elde edilen gelirin kıyılar özelinde belli bir
coğrafyaya sıkışması ve sadece kıyı turizmine odaklanılmasıdır. Kıyı turizminde rekabette
Türkiye’nin en önemli avantajı ise her şey dahil politikası çerçevesinde ucuz fiyat sunmasıdır.
Günün birinde Türkiye turizm pazarında ucuz fiyatı veremeyecek bir duruma geldiğinde
Akdeniz çanağında 3s turizmi sunan bir ülke daha düşük fiyat garanti ettiğinde Türkiye’de
turizm sektörü hepten bitmek ile karşı karşıya kalacaktır. Dolayısı ile Türkiye yürüttüğü bu
irrasyonel politikayı bir an önce terk ederek rakiplerine göre benzersiz konumda olduğu,
termal, kültür ve doğa turizmi gibi alanlarda turizm yatırımlarını çeşitlendirmeli turizmi 12
aya ve tüm yurdun sathına yaymaya gayret göstermelidir. Türkiye Turizm Stratejisi -2023
paralelinde hazırlanan Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı turizmi
çeşitlendirmek ve tüm yurda yaymak hedefine uygun olarak hazırlanmıştır. Bu minvalde,
75
konseptler geliştirmiş, bu minvalde turizm çeşitleri bazında stratejiler ve hedefler
belirlemiştir.
Akdeniz çanağı dışında yer alan bölgelerde turizmin en önemli sorunu kısa süreli
konaklama bazense günü birlik ziyaretlerdir. Bu durum yerel bazda turizm ekonomisinin
oluşamamasına ya da cılız kalmasına neden olmaktadır. Manisa turizm rakamları
incelendiğinde gerek Turizm Bakanlığı belgeli konaklama tesislerinde (3,2) gerekse Belediye
Belgeli konaklama tesislerinde ortalama kalış süresi (2,2) Antalya ve İstanbul’la
karşılaştırılamayacak düzeydedir. Bu durumu aşmak için yapılması gereken Manisa’da turizm
çeşitliliği alanında planda öngörülen altyapı ve üstyapı yatırımlarının tamamlanmasıdır.
Kısacası yerli ve yabancı turistlerin Manisa’da uzun süreli tatil yapılabileceğine ikna edilmesi
ve buna yönelik altyapının ciddi bir şekilde öngörülen süreler ve biçimlerde tamamlanması
Manisa’yı turizm sektöründe ortalama kalış süresinde hak ettiği üst noktalara taşıyacak ve
turizm sektörünü de güçlendirecektir. Tüm bu gelişmeler de, Manisa bazında yerel bir turizm
ekonomisinin oluşmasına neden olarak turizm gelirinin ülkemizde daha dengeli bir şekilde
paylaşılmasını sağlayacaktır.
Planda öngörüldüğü şekliyle özellikle doğa, tarih, kültür, termal, bitkisel tedavi gibi
alanlarda her bir konseptin Manisa’nın uzun süreli konaklama paketleri ile birlikte
pazarlanması gerekmektedir. Sözgelimi termal tesislere gelen ziyaretçilerin en az 15-20 gün
bu tedaviyi almaları gerekmektedir. Fakat bu sürede onları en azından günde bir kez
Manisa’nın farklı bir değerini gösterme şeklinde düzenlenecek tur programı ile Manisa’da
uzun süre konaklanabileceğine ikna etmek gerekmektedir. Benzer şekilde UNESCO’nun
İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Listesine giren Mesir Macunu Festivali için
dışarıdan gelen ziyaretçiler bu ziyareti en az 7-10 gün süre için yapmalı bu süre içinde Spil
Dağı Milli Parkı, Niobe, Kybele, Mevlevihane, şehir içindeki tarihi eserler, Kula’daki jeopark,
peri bacaları, Kula evleri, Hristiyanlık için önemli olan üç tarihi kilise, Bintepeler, Sart,
Thyateria, Aigai ören yerlerini görmeli, Manisa’nın eşsiz yerel mutfağı ile tatmalıdır.
Planda hemen hemen her konsept altında uzun süreli konaklamanın nasıl
gerçekleştirilebileceğini gösteren uzun süreli konaklama içeren tur programları önerilmiştir.
Bu plan kapsamında öngörülen yaklaşım takip edildiğinde konaklama sektöründe bulunan
turizm yatırımcıları her mevsim kesintisiz para kazanabileceği için her sezon kalitesinden
ödün vermeyecek aynı personeli çalıştırmaya devam edecektir. Kısacası oluşturulan istihdam
ve yerel turizm ekonomisi ile nihayetinde kazanan Manisa olacaktır.
Yerli turistler açısından da Manisa yıllık tatilin geçirilebileceği şekilde çok rahatlıkla
fonksiyonlaştırılabilir. Bir aile önce bir gün Darkale köyünü ziyaret edip yöresel aktiviteleri
76
katılır, diğer gün Menteşe kaplıcalarında konaklar. Hem termalden faydalanır hem de doğa
yürüyüşleri gerçekleştirir. Sonraki gün Akhisar’da Katmer ile başlayan kahvaltı keyfinden
sonra tarihi mekanları gezer ve Gölmarmara üzerinden Tekelioğlu’na gelir. Tekelioğlu’nda
konaklayan aile hem yöresel aktivitelere katılıp hasat turizmi gerçekleştirir hem de
Gölmarmara’da balık tutma aktivitesi yapar. Sonraki gün Salihli’nin tarihi eserlerini gezen
turist akşamında Kula’ya gelir. Kula’da Yaren Ekibi ile karşılanan konuklar enfes yöresel
yemekleri yine yöresel kına gecesi eğlenceleri ile birlikte yerler. Diğer gün Muhteşem
Osmanlı Kenti Kula’da köy kahvaltısı ile güne başladıktan sonra Osmanlı kıyafetleri içinde
yeniçerileri seyrederler, şehzadelerin günlük yaşantısına şahit olurlar. Erkekler at binerler
iken, bayanlar Ebru öğreniler. Çocuklar ise şehzadelerin oynadıkları oyunlar ile günü
geçirirler. Sonraki iki günü de Manisa Merkez ve Spil Dağında geçirecek olan aileler bir
haftalarını Manisa’da dolu dolu yaşayabilirler.
4.4.
Turizm Çeşitlerinin Konseptlere Ayrılarak Pazarlanması
Turizm sektörü tüm dünyada öncelikle destinasyon ve fiyat özelinde rekabetin olduğu
bir sektördür. Bu noktada turistler öncelikle kafalarında destinasyonu veya turizm türünü
tespit etmekte daha sonra da fiyat üzerinden nihai kararını vermektedirler. Örneğin İngiliz bir
tüketici deniz tatilini hedeflemesinin ardından fiyatları karşılaştırarak nihai kararını
vermektedir. Dünya Miras Listesi çerçevesinde ülkeleri gezen Japon turist Türkiye’ye
gelmeyi karar verdiğinde tatil paket fiyatlarını ve tur programlarını karşılaştırarak son kararını
vermektedir. Bu çerçevede turizm sektöründe bir destinasyonun turizm pazarına hangi
zenginlikler ve markalarla çıktığı onun turizm gelirini, turist profilini ve turizmin sezonluk mu
yoksa yıllık mı olduğunu belirlemektedir.
Bu çerçevede, Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı’nda Manisa için
bir çok konsept öngörülmüştür. Her bir konsept başlıbaşına bir tatil paketi olup bazı
konseptlerin altında da uzun süreli konaklamayı sağlayacak öneri tur programları
yerleştirilmiştir. Böylece, termal turizm için gelen turist Manisa’ya 10 gün süre ile geldiğinde
bu konsept bazında kür tedavisi alırken Manisa’da otantik köy kahvaltısı, odun köftesi,
Manisa kebabı gibi gastronomi değerlerini tadarken Spil’den Sart’a yani doğadan arkeoloji ve
tarihe uzanan anlamlı bir yolculuğa çıkacaktır. Benzer şekilde Muhteşem Osmanlı’da Yaşam
konsepti çerçevesinde Manisa’ya gelen konukların da Manisa Merkez, Kula, Alaşehir, Sart,
Gölmarmara ve Akhisar’da bulunan ve olmazsa olmaz şeklinde mutlaka görülmesi gereken
yerlerine uzun süreli konaklama içeren programlarla görmeleri sağlanacaktır.
77
Konseptlerin her birinin akılda kalıcı bir marka değer ve sloganla müşterilere
sunulması gerekmektedir. Şifanın Sultanı, Termalin Sultanı, Damak Çatlatan Lezzet Durakları
Manisa’da gibi. Konsept yaklaşımının Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı
çerçevesinde iletişim, tanıtım, PR ve pazarlama adımlarının da birlikte alınması ile Manisa
tüm dünyada termalden doğaya, kültürden inanca 10’u aşkın alanda markalaşacaktır. Raporun
daha sonraki bölümlerinde konseptler tek tek ele alınarak her bir konsept çerçevesinde
Manisa’nın konumu, genel stratejisi ve bu stratejiye ulaşmak için yapılması gerekenler
verilmiştir. Aşağıda destinasyon bazında konsept olmayı başarmış Safranbolu ve Cumalıkızık
örnekleri yer almaktadır.
4.4.1. Örnek Turizm Konsepti Safranbolu
UNESCO Dünya Miras Listesinde yer alan 11 değerimizden biride Safranbolu’dur.
1994 yılında listeye giren Safranbolu bozulmamış kentsel dokusu, sosyal yapısı ve çevresiyle
turistlere tarihi ortaçağ Türk kentini vaat etmektedir. Bu vaat sonucunda dünyada ve
ülkemizde kültür turizmi pazarında bir marka haline gelen Karabük'ün Safranbolu ilçesinde
2011 yılında bir önceki yıla oranla yüzde 27 oranından artışla 204 bin 28 yerli ve yabancı
turist konaklama yaptı. Konaklama yapmadan gelen turist sayısının ise 1,5 milyonu aştığı
düşünülmektedir.
1975 yılında Safranbolu'da başlayan korumacılık bilinci ile Osmanlı döneminden
kalma tarihi konaklar restore edildi ve 1999 yılından itibaren ilçede turizm hareketi başladı.
İlçede büyük oranda Uzak Doğu turistleri ön planda yer almaktadır. 2010 yılına kadar
Safranbolu'yu ziyaret eden turistlerin başında Japonlar gelmekteyken 2010 ve 2011 yılında
Tayvan'lı turistler atılım yaparak birinci olmuşlardır7.
7
http://www.sabah.com.tr/Turizm/2012/01/06/safranboluda-turist-bereketi
78
4.4.2. Örnek Turizm Konsepti : Cumalıkızık
Osmanlı sivil mimarisinin en güzel örneklerini oluşturan ve içlerinde hala yaşamların
sürdürülebildiği evlerin olduğu, özgün yapısıyla günümüze kadar bir açık hava müzesi gibi
ulaşabilmiş, tarihi-doğal-kültürel değerleri ile koruma altına alınan, UNESCO dünya tarihi
miras listesine aday olan Cumalıkızık Türkiye’nin ve dünyanın önemli bir kültür mirasıdır.
Yaklaşık 10 hektarlık bir alanda kurulmuş olan Cumalıkızık Köyü’nde bulunan 270
dolayındaki evin %60’ında halen oturulmaktadır. Tescilli yapı sayısı 133’dür. Bunlardan ikisi
anıtsal yapı (cami ve hamam), 128’ i de sivil mimarlık örneği yapıdır. Ayrıca köy meydanında
tescili yapılmış iki anıtsal çınar ve caminin doğusunda çeşme vardır. Cumalıkızık’ta köyün
geçmişine ışık tutan, köyde yaşayan halk tarafından bağışlanan XVIII., XIX. ve XX. yüzyıla
ait çeşitli eşyaların sergilendiği, 1992 yılında açılan Etnografya Müzesi bulunmaktadır.
Köyün tarihsel dokusu ve yapıları, 1980’de Anıtlar Yüksek Kurulu’nun 12730 sayılı kararı ile
koruma altına alınarak her türlü yapılaşma izne bağlanmıştır. Ertesi yıl “Kentsel ve Doğal Sit
Alanı” olarak belirlenmiştir.
79
Cumalıkızık burada çekilen dizilerle ünlenerek pansiyon bazında konaklama imkanları
gelişmiştir. Günümüzde binlerce yerli ve yabancı turistin akınına uğrayan bu Osmanlı Köyü
dünya çapında haklı bir üne kavuşmuştur (Gürer).
4.5.
Kamu Kesiminde Turizm Pazarlaması Anlayışının Oluşturulması
Turizm günümüzde kamu sektörü tarafından yönlendirilen ama özel sektör tarafından
yürütülen bir sektör konumundadır. Kamu, turizm sektöründe üst ölçekli planlama, denetim,
altyapı, tanıtım, eğitim, teşvik, v.b. politikalar ve stratejileri geliştirir. Bu alanlarda projeler
uygular. Bu çerçevede, Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planında öngörülen
stratejilerin, politikaların ve projelerin hayata geçirilmesi için yerel düzeyde başta Valilik,
Kültür Turizm İl Müdürlüğü, Kaymakamlıklar, Belediyeler ve Manisa Celal Bayar
Üniversitesi gibi kamu sektörü aktörlerince bilinmesi ve desteklenmesi gerektiği açıktır.
Kamu sektörünün bu belgenin uygulanmasında vazgeçilmez birer paydaş oldukları
unutulmamalıdır. Çalışma kapsamında verilen Marka Kent Eylem Planında bu durum açıkça
ortaya konmuştur. Dolayısıyla, tüm kamu kurumları nezdinde ortak bir duruşun ve algının
belirlenmesi raporda ortaya konan vizyon, hedef, konseptler ve projelerin farkında olunması
ve bunlara kamu kurumlarınca destek olunması Manisa’nın markalaşmasını sağlayacak en
önemli etmen olduğu unutulmamalıdır.
Manisa Valisi Halil İbrahim Daşöz’ün talimatları ile ilçelerde kurulan Marka
Takımları bu amaçla çalışmalarına başlamış durumdadırlar. Özellikle Akhisar Marka Takımı
mutat toplantılar yaparak ilçenin marka değerlerini ortaya çıkarmakta ve şehir dışında tanıtım
aktivitelerine katılmaktadırlar.
Benzer şekilde raporda ortaya konan vizyon, hedef, konseptler ve projelerin merkezi
düzeyde faaliyet gösteren kamu kurumları (Kültür ve Turizm Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik
Bakanlığı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı, Karayolları Genel
Müdürlüğü, YÖK, v.b.) tarafından da bilinmesi ve sahip çıkılması raporda öngörülen
80
projelerin uygulanması açısından önemlidir. Marka Kent Stratejik Kalkınma Planında
öngörülen vizyona ancak bu şekilde ulaşılabileceği bilinmelidir.
Marka Kent Ofisi tarafından, kamu kesiminde yer alan ve turizmle ilgili olan
paydaşlara ortak bir algı ve anlayış oluşturulabilmesi için aşağıdaki eğitimlerin verilmesinde
yarar bulunmaktadır. Yapılacak eğitim çalışmalarının Marka Kent Stratejik Kalkınma Planına
hakim, bölgeyi bilen, turizm pazarlaması çalışmalarında tecrübeli profesyonelleri tarafından
verilmesi önemlidir. Bu eğitimlerde;
1. Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı vizyonu, ilkeleri, turizm gelişme konseptleri
2. Manisa’nın Markalaşma Sürecinde Kullanılacak Yöntemler
3. Marka Kent Eylem Planı
4. Manisa Marka Kent Yönetim Sistemi
5. Turizmde tanıtım ve pazarlama
6. Marka Kent tanıtım ve pazarlama stratejileri
7. Turizm Davranışı Eğitimi
8. Destinasyon/ürün/tesis markalaşması
9. Turizmde temizlik, dürüstlük ve iletişimin önemi
Eğitim programları ortalama 1 hafta sürecek şekilde planlanabilir ve eğitim
sonrasındaki uygulamalar Marka Kent Ofisi tarafından takip edilebilir. Eğitim çalışmaları
yanında, çeşitli ortak projeler de geliştirilmesi ve birden çok turizm konseptinin birleştirilerek
pazarlanması sağlanabilir.
Pazarlama konusunun dışında, doğrudan turizmle ilgili çalışan kamu personeline
detaylı turizm eğitimleri de verilebilir. Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nde görevli
enformasyon memurlarından, il ve ilçe zabıta memurlarına kadar, halkla iç içe ve bilgi
dağıtım noktası olarak görülebilecek her kamu çalışanına yönelik, detaylı bir Turizm
Değerleri Eğitimi verilmesinde fayda vardır.
81
Kısacası, Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı’nda önerilen konsept
yaklaşımları ve bu konseptlerin hedef kitleye göre şekillendirilmesi ve pazarlanması için tüm
kamu
kurumları
çalışanlarında
turizm
pazarlamasına
yönelik
ortak
bir
anlayış
oluşturulmasında yarar görülmektedir.
4.6.
Özel Sektörün Turizm Pazarlamasına Bakışının Geliştirilmesi
Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı kapsamında öngörülen turizm hamlesinin
başlatılması, Manisa’da topyekûn bir turizm kalkınmasından bahsedilebilmesi için, turizm
sektöründe veya turizm sektörü ile ilgili hizmet veren (konaklama, yeme-içme, ulaşım, v.b.)
her türlü işletmenin bu kalkınma hamlesinin bir paydaşı haline gelmesi önemlidir.
Bir destinasyonun turizm sektöründe toplam kaliteyi sağlamasında en önemli unsurlar
şunlardır:
i) destinasyona kolay ulaşım,
ii) destinasyonun güvenilir olması,
iii) destinasyonun temiz olması,
iv) tesislerin temiz ve söz verilen şekilde olması,
v) çalışanların temiz, güvenilir ve eğitimli olmaları şeklinde özetlenebilir.
Bu ilkelerin turizmle ilgili işletmelerde çalışan turizm profesyonelleri tarafından
büyük ölçüde özümsemesi, Manisa’nın turizm alanında bu planda belirlenen daha büyük
hedefleri yakalayabilmesini kolaylaştırabilir. Örneğin, saha çalışmaları sürecinde Manisa
Merkez’deki belediye işletmeli bir otelin “asker gününde” fiyatları 2 katına çıkardığı
gözlemlenmiştir. Bu tarz günübirlik fırsatçı uygulamalar ile karşılaşacak turistlerin veya
seyahat acentelerinin zihinlerindeki Manisa algısı çok olumsuz olacaktır.
Özel sektör özelinde eğitim organizasyonlarının yapılmasına yönelik iş ve işlemler
Marka Kent Ofisi tarafından yapılabilir. Manisa’nın marka kent hüviyeti kazanması için bir
bütün olarak tanıtım/pazarlama anlayışının geliştirilmesinin önemli olduğu unutulmamalıdır.
Bu eğitimler turizm profesyonelleri, dernekler, üniversite veya Kültür ve Turizm Bakanlığı
uzmanları veya danışmanları tarafından sağlanabilir. Bu eğitimlerin finansmanında Zafer
Kalkınma Ajansı veya Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan destek alınabilir.
Marka Kent Ofisi marifetiyle seyahat acenteleri ile işbirliklerine gidilmesi, ulusal ve
uluslararası pazarlama kanallarına girilmesi, internet tabanlı pazarlama sistemine dâhil
82
olunması noktasında turistik işletmelere yönlendiricilik desteği verebilir. Bu sistemlerin bir
bütün olarak turizm profesyonellerine aktarılması ise eğitimler yolu ile olabilir. Turizm
profesyonellerinin farklı pazarlama alanlarında eğitilmesi ve eğitimler sonunda yapılacak
beyin fırtınaları ile Manisa‘da yeni pazarlama türlerinin uygulamaya geçmesi söz konusu
olabilecektir.
Özel sektörün bir çok yönde kurdukları güç birlikleri bugün bir çok il ve ilçede nerede
ise her sektörde hayata geçmiştir. Bu sistem dahilinde yatırım maliyeti yerel bir yatırımcıyı
aşan fakat ciddi yatırım potansiyeli bulunan alanlarda bazen ticaret ve sanayi odalarının
girişimleri bazen de birkaç yatırımcının bir araya gelmesi ile gelecek vaat eden sektörler ve
alanlarda yatırım yapılabilmektedir. Salihli’de kurulan Lidya Sardes Termal Otel bu
birlikteliğe güzel bir örnektir. Bu hareketlerin temel hedefi aşağıda özetlenmektedir.

KOBİ’lerin işbirliği-güçbirliği anlayışında bir araya gelerek “Ortak Sorunlara Ortak
Çözümler” üretilmesi,

KOBİ’lerin tedarik, pazarlama, düşük kapasite kullanımı, rekabet gücü zayıflığı,
finansman başta olmak üzere tek başlarına çözümünde zorlandıkları birçok soruna
çözüm bulunması,

KOBİ’lerin bir araya gelerek kapasite ve rekabet gücü yüksek işletmelere dönüşmesi,

Ölçek ekonomisinden yararlanılarak kaynak tasarrufu sağlanması,

KOBİ’ler arasında ortaklık ve işbirliği kültürünün geliştirilmesi.
Günümüzde, Adana, Antalya, Mersin, İzmir ve Tarsus’ta bu tip güç birliği
girişimlerinin kurularak gelecek vaat eden alanlarda yatırım yaptıkları görülmektedir.
Salihli’de Lidya Sardes Termal Otel’de birden çok ortakla bir dayanışma ile kurulmuş ve
bugüne ulaşmış bulunmaktadır.
Unutulmamalıdır ki, bir kentin marka olabilmesi için marka değerlerini altyapı ve
üstyapı olarak geliştirdikten sonra sürekli tanıtım yapması mecburidir. Hedef kitle olan
seyahat acentelerinin ve potansiyel turistlerin her fırsatta karşısına çıkılmalıdır. Örneğin
Akhisar İlçesi Kasım 2012 tarihinde İstanbul’da 250 seyahat acentesine kendisini tanıtan 5
destinasyondan biri olmuştur.
83
Bu süreçte destinasyonun aralıksız tanıtımının ve pazarlanmasının yapılmasında büyük
yarar bulunmaktadır. Unutulmamalıdır ki, en ünlü destinasyonlar olan Paris, Londra, New
York sürekli tanıtım yapmakta ve sürekli olarak kendini pazarda görünür kılmaktadır.
Şüphesiz, bilinmeyen, görünmeyen bir ürünün alıcısı olmaz. Bugün New York’la ilgili
çekilen binlerce film bir çok turistin oraya gidiş nedenini oluşturmaktadır.
4.7.
Manisalıların ve STK’ların Geliştirilen Turizm Konseptlerini
Sahiplenmesi
Marka Kent Stratejik Kalkınma Planına Manisa’da kamu ve özel sektörden daha fazla
halkın ve halkın kurduğu sivil toplum kuruluşlarının destek olması önemlidir. Marka Kent
Stratejik Kalkınma Planının geniş kitleler tarafından bilinmesi ve ona destek olunması planın
başarı ve uygulama şansını artıracağı açıktır. Bu amaçla, plan hakkında STK’lar özelinde
bazen sokak sokak tanıtım toplantıları ve eğitim seminerleri düzenlenmeli ve Manisa’lıların
planda öngörülen yaklaşımları benimsemeleri ve destek olmaları sağlanmalıdır.
Doğrudan turizm alanında olmayan bir esnafın dükkânında Manisa turizm marka
değerlerini sergilemesi ve bunlar hakkında bilgi sahibi olması bile bir algı haritası
oluşturmaya katkı sağlayabilir. Manisa turizminin markalaşmasında kullanılacak ortak dilin
tüm sektörlerde ve yerel halkta kullanılması, markalaşma sürecinde oldukça önemlidir.
Bu çerçevede 251 Bin Dev Öğrenci projesi de algının oluşmasında yardımcı olacak en
önemli dinamiklerden biri olabilir. Okullarda öğrencilere verilecek eğitimler ile onbinlerce
turizm elçisi Manisa’yı tüm dünyaya duyurabilir.
Unutulmamalıdır ki, çocuk ve genç yaşlarda turizm bilinci ve sevgisi ile yetişmek
ileriki yaşlarda öz değerlerden taviz vermeksizin sürekli olarak memleketinin daha çok
kazanmasına gayret etmesine neden olur. Kısacası, “Memleketini en çok seven onun için en
84
çok çalışandır” düsturu bir kez daha hayata geçecektir. 251 Bin Dev Öğrenci arasından ileri
yaşlarda binlerce rahmetli Talat Zurnacı gibi girişimciler, binlerce, esnaf, binlerce bürokrat,
pansiyon, restoran sahibi çıkacaktır. Bu nedenle, Manisa’nın değerlerinin ve turizm
potansiyelinin ve tabii ki bu planın Manisa’daki öğrencilere aktarılması uzun vadede
Manisa’yı bölgesinde ve ülkemizde bir yıldız haline getirecektir.
4.8.
Turizm Marka Değerlerinin Ekonomik Değer Taşıyan
Pazarlanabilir Ürünler Haline Getirilmesi
Sürdürülebilir turizmin temel hedefi yerel ekonomiye ve yerel istihdama katkı
sağlamaktır. Eğer bu katkı sağlanamıyorsa turizmin sürdürülebilirliğinde de sorunlar
yaşanıyor demektir. Destinasyon bazında turizm marka değerlerinin ticari bir ürüne
dönüşmesi tanıtımı ve pazarlanması başlı başına bir süreç olduğu gibi turizmde kullanılacak
bir ürünün de turistik bir ürüne dönüşmesi tanıtımı ve pazarlanması başlı başına bir süreçtir.
Sözgelimi Merkez Efendi günümüzde yalnızca tarih sayfalarında ve Mesir Macunu
Festivalinde anılırken “Merkez Efendi’nin Şifası”nın bir turizm konsepti olarak kullanılması
onun Manisa ile birlikte anılmasına ve markalaşmasına neden olacaktır. Kısacası bir turizm
ürünü haline gelecektir. Benzer şekilde Kula’da üretilen keçenin veya leblebinin de turistik bir
obje olması istendiğinde onun daha küçük ölçekte, ambalajlı ve hediye türünde
markalaştırılarak üretilmesi gerektiği açıktır.
Manisa’nın ünlü Mesir Macununu yıl boyu bulmak mümkündür. Bunun yanı sıra Yunt
Dağı, Kula, Gördes ve Demirci halıları ile ün yapmış Manisa'da, geleneksel el dokuması
halılar, altın ve gümüş takılar, pamuklu iç ve dış giyim eşyaları ziyaretçiler tarafından büyük
ilgi gören eşyalardır. Ayrıca bakır, gümüş, pirinç, tahta oyma gibi hediyelik eşyalar ve Manisa
bezi, bürümcük giysiler ile çeşitli oyalar satın alınabilir. Manisa’nın marka değerlerinin
turistik bir obje haline getirilmesi konusunda el sanatları, pazarlama ve kendi işini kendin kur
85
gibi eğitimler verilebilir. Bu eğitimler de Zafer Kalkınma Ajansı veya Kültür ve Turizm
Bakanlığı’nın desteği alınabilir.
Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından gerçekleştirilen “Hediyelik Eşyada
Manisa Markası” projesi bu amacı güden Türkiye’nin bugüne kadar gerçekleştirdiği en
kapsamlı projedir. Bu proje içerisinde Manisa’nın turistlik değer ifade eden yüzlerce eseri
dizaynları da yapılarak ürün formatına sokulmuştur.
Manisa’da yetiştirilen tarımsal ürünler de, üzerinde önemle durulması gereken marka
değerleridir. Bu ürünlerden kuru üzüm hali hazırda ticari (sofralık) birer ürün olarak
değerlendirilmektedir. Hediyelik veya turistik bir ürün olarak hala geliştirilmemiştir. Oysaki
bu eşsiz marka değerlerinin birer turistik ürün olarak konumlandırılması da söz konusu
olabilir.
Bu mantıktan yola çıkan Akhisar Marka Takımı, Akhisar Belediyesinin öncülüğünde
zeytin şekeri üretmiştir. Zeytin’e çok farklı bir form katan girişimci bir firma, kamunun da
desteği ile ilçe turizmine ve ekonomisine çok faydalı bir ürün ortaya çıkarmıştır.
86
5.
MANİSA MARKA KENT YÖNETİM SİSTEMİ
Bu bölümde Manisa’nın turizmde marka kent olma süreçlerinin yönetimi ve bu süreci
yönetecek birimler açıklanacaktır. Marka Kent Yönetim Sistemi bünyesinde oluşturulacak
birimlerin başında Manisa Turizm Konseyi gelmektedir. Bunun dışında Marka Kent Ofisi ve
ofis birimleri ile Marka Takımları da aşağıda ele alınacak başlıklar arasındadır.
5.1.
Manisa Turizm Konseyi
Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. kuruluş yılını hedefleyen ve 2023 turizm perspektifini
ortaya koyan Türkiye Turizm Stratejisi 2023 belgesinde kentlerin markalaşma yolunda bir
yönetim sistemine sahip olmaları gerekliliği ortaya konmuştur. Bu yönetimi sağlamanın en
önemli birimlerinin ise ulusal, il ve nokta düzeyinde kurulacak Turizm Konseyleri olduğu
belirtilmiştir. Turizm Konseylerinin kamu, özel sektör, üniversite ve STK’ların temsilcilerince
yönetişim ilkesi çerçevesinde oluşturulması özenle belirlenen bir ilke olarak 2023 planında
belirtilmektedir.
Manisa Marka Kent Yönetim Sisteminin oluşumunda da üst ölçekli politikalar ile
uyumlu bir yapı ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu doğrultuda Manisa’da kurulacak Manisa
Turizm Konseyi; politika uygulama, değerlendirme ve yönlendirme organı olarak görev
yapacaktır.
Manisa Valiliği’nin himaye ve başkanlığındaki Manisa Turizm Konseyi marka
çalışmaları konusunda icracı birim olarak Marka Kent Ofisi’ni kullanacaktır. İlerleyen
bölümde Marka Kent Ofisinin teşekkülünden de bahsedilecektir. Turizm Konseyi’nde yer
alacak diğer birimler ise Manisa Belediye Başkanlığı, Sanayi ve Ticaret Odası Başkanlığı,
Ticaret Borsası, İlçe Belediye Başkanlıkları ve Kaymakamlıklardır.
İl Genel Meclisi ise
yatırım ve altyapı faaliyetlerini yürüten kurum olarak Turizm Konseyi’nin asli üyeleri
arasında yer alacaktır. Yukarıda bahsedilen kurum ve kuruluşların yanı sıra turizm sektörünün
temsilcileri olarak değerlendirilen seyahat acentesi, konaklama işletmecileri, turizm rehberleri
ve katkısı olacağı düşünülen sivil toplum kuruluşlarından temsilciler Turizm Konseyi’ne üye
olarak dâhil edilebilir.
87
5.2.
Marka Kent Ofisi
Manisa Turizm Konseyi çalışmalarını ve gündemini belirlemek, Manisa Turizm
Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı’nın uygulanması çalışmalarını yürütmek üzere Marka
Kent Ofisi kurulacaktır.
Manisa Marka Kent Ofisinin fiziki bir çalışma mekânı, profesyonel bir yönetimi ve alt
marka takımlarının oluşturulması önemlidir. Bu marka takımları her bir turizm konseptinde
öngörülen proje ve faaliyetlerin uygulanması gerekli koordinasyon çalışmalarının yapılması,
ve Manisa’nın turizm konseptleri bazında bir dünya destinasyonu olması için çalışmalarını
çok yönlü bir şekilde gerçekleştirecektir. Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma
Planı kapsamında belirlenen eylem planlarını uygulayacak gerektiğinde revizyona gidilmesini
teklif edecektir. Turizm alanında markalaşmak isteyen tüm işletme sahiplerinin ve yerel
yönetimlerin, gerekli bilgileri alabilecekleri merkez olarak konumlandırılacak olan Marka
Kent Ofisi, markalaşmanın yanı sıra iletişim ve pazarlama süreçleri hakkında başvuranları da
yönlendirecektir.
Marka Kent Ofisi, rapor kapsamında yer alan doğa turizmi, sağlık/şifa turizmi, kültür
turizmi gibi tüm konseptler için benzer hizmetler üretecek, markalaşma sürecini en alt
düzeyden başlayarak yönlendirecektir.
Marka Kent Ofisinin hizmet verdiği binada, markalaşma çalışmaları için kullanılmak
üzere geniş, bir toplantı salonu bulunmasında yarar görülmektedir. Bu mekân aynı zamanda
Manisa’nın marka değerleriyle donatılabilir. Manisa’nın turizm alanında markalaşmasına
ilişkin her türlü evrak, fotoğraf, video, bilimsel çalışma ve diğer benzeri bilgiler bir arada ve
belirli bir kategori sistemi içerisinde yer alabilir. Böylelikle Manisa’nın markalaşma sürecinin
arşivi, hafızası, fiziki adresi Marka Kent Ofisi olarak konumlandırılabilir. Ayrıca merkezde
sabit duracak ekip propaganda ve pazarlama çalışmalarını da yürütecektir.
88
Şekil 4. Marka Kent Ofisi Organizasyon Şeması
Manisa
Marka Kent Ofisi
Propaganda
Pazarlama
Marka Takımları
Merkezi
Ofisi
Merkezi
Welcome Center
Hoş Geldin
Merkezi Merkezi
5.3.
Veri Bankası
Merkezi
Seyahat Acentesi
İrtibat Ofisi
Marka Kent Ofisi Birimleri
Bu bölümde Marka Kent Ofisi’nde farklı işlevler taşıyan birimlerin görevleri,
görevlerin ifasında izlenecek yol ve diğer açıklamalar yer almaktadır. Ofis’in birim yapısı,
süreç içerisinde ihtiyaçlara göre Turizm Konseyi tarafından yeniden yapılandırılabilecek
şekildedir. Gelişen süreçte turizmin çeşitlenmesi ve ortaya çıkacak ihtiyaçlara yönelik yeni
birimler kurulması veya birimler arası birleştirmeler yapılması mümkündür.
5.3.1. Propaganda Merkezi
Propaganda Merkezi, Manisa’nın tanıtımı ve imajı konusunda görev yapması için
oluşturulacaktır. Çalışmalarını çeşitlendirirken veya projeler üretirken Manisa algısının doğru
konumlandırmasına da özen gösterecektir. Propaganda Merkezi, turizm çeşitlerine özel ne tür
satılabilir ürünler geliştirilebileceğini, tüm turizm konseptlerinin dijital ve sosyal medyada
nasıl yer alabileceğini, gerek Manisa turizm sektörü içerisinde gerekse ülke geneli turizm
sektörü bağlamında ele alacaktır.
Bu çerçevede gerektiğinde kullanılmak üzere Manisa tanıtım materyallerinin
hazırlanması ve arşivlenmesi bu merkezin görevleri arasında olacaktır. Manisa doğal yaşam
belgeseli,-Manisa’da Arkeoloji ve Kültür, Merkez Efendi’nin Şifası, Muhteşem Osmanlı’da
Yaşam, Lidya’nın Gizemli Toprakları, Kurtuluş Savaşında Manisa Ruhu, Manisa’nın
89
Lezzetleri, Manisa’da İnanç Turizmi gibi farklı konseptlere dair tanıtımlar hazırlanacaktır. Bu
tanıtımlar ayrı ayrı olabildiği gibi birbirleriyle ilişkili olarak da sunulabilir. Yılın aynı
zamanlarında yapılabilecek aktiviteler bir arada tanıtılacak böylece turistler uzun süreli
konaklamaya yönlendirilecektir.
Her bir turizm konseptine dair el broşürleri, tanıtım kitapçıkları, ilanlar, billboard
afişleri vb çalışmalar bu merkezden yürütülecektir. Turizm sektörüne ilişkin çalışmaların yer
aldığı gazete, dergi, web siteleri, turizm ve doğa derneklerinin dergileri, üniversite yayınları,
gibi her türlü mecraya Manisa turizmini tanıtan/anlatan yazılar yazılacaktır. Yayınlar sürekli
takip edilerek ilgili kişi veya kurumlarla iletişim halinde olunacaktır.
Manisa turizm türlerinin kişisel bloglarda, forumlarda konu edilmeleri için çeşitli dosyalar
hazırlanacak ve paylaşımlarda bulunulacaktır. Facebook, Twitter gibi sosyal paylaşım
sitelerinde ilgili tanıtım çalışmaları takip edilecektir.
Propaganda
Merkezi’nde
turizm
firmaları
yönlendirilecek,
gelen
potansiyel
yatırımcılara kılavuzluk edilerek yatırım alanları konusunda bilgi verilecektir. Yatırımcıları
yönlendiren temel bilgiler, broşürler ve akış şemaları ilgililere verilecektir.
Pansiyonculuk konusunda hazırlanacak kısa tanıtım filminde, bu alandaki yurtiçi ve yurtdışı
başarı öyküleri ve yol haritaları da ilgililere sunulacaktır. Bunun gibi örnekler farklı turizm
konseptleri için düzenlenecektir.
Manisa’da propaganda hizmetlerinin 3 kişilik bir ekip tarafından gerçekleştirilmesi
planlanmaktadır. Turizmin çeşitlenmesi ve gelişen süreçte yeni ihtiyaçların ortaya çıkması ile
ekibin genişletilmesi söz konusu olabilecektir. Propaganda Merkezi ekibinin görev dağılımı
şu şekilde olacaktır;

Turizm Geliştirme ve Projelendirme Sorumlusu: Yukarıda bahsedilen çerçevede,
turizmde paket programların nasıl oluşturulabileceği, Manisa ’da turizmin nasıl
geliştirileceğine dair çalışacak, aynı zamanda Manisa’nın dışarıdaki yüzü olacaktır.
Manisa’nın tanıtımlarını yaparken Kültür ve Turizm Bakanlığı gibi ulusal veya
uluslararası resmi kurumlarla, İstanbul’daki seyahat acenteleriyle, yurt dışındaki
seyahat acenteleriyle vb. irtibat halinde olacaktır.

Dijital ve Sosyal Medya Pazarlama Sorumlusu: Merkezin bilgisayar ve web tabanlı
işlerinden sorumlu olacaktır. Çalışmaların facebook, twitter gibi sosyal medya
mecralardan hızlı bir şekilde duyurulmasını sağlayacaktır. E-mailing ve veri bankası
çalışmalarından da sorumlu olacaktır.

Turizm
Profesyonelleri
Sorumlusu:
Manisa’da
turizm
paydaşlarıyla,
profesyonelleriyle sürekli bir arada ve iletişim halinde olacaktır. Sürekli sahada
90
çalışarak, paydaşların sorunlarını ve ihtiyaçlarını tespit edilmesi ve çözümler
aranmasına çalışacaktır. Turizm paydaşları ile Manisa Marka Kent Ofisi arasında bir
tür köprü vazifesi görecektir.
5.3.1.1. Hoş Geldin Merkezi (Welcome Center)
Manisa’da İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü tarafından şehir merkezinde Hoşgeldin
Merkezi kurulmuştur. Türkiye’ye örnek teşkil edecek olan bu merkezin aşağıdaki gibi
fonksiyonlaştırılmasında fayda vardır.
Propaganda Merkezine bağlı olarak çalışacak Hoş Geldin Merkezi, grup halinde ya da
münferit olarak gelen turistlerin Manisa’da nereleri gezebileceği, hangi konseptler
çerçevesinde ne tür aktiviteleri yapabileceği, bu aktiviteler için gerekli ekipmanları nereden
nasıl temin edebileceği, konaklama alternatifleri, yeme-içme konusunda hangi restoran ve
kafelerin ne tür özelliklere sahip olduğu gibi birçok konuda bilgi alabileceği bir mekân olarak
tanımlanabilir.
Hoş Geldin Merkezinde Manisa’nın tüm turizm marka değerlerinin konseptler halinde
sunulması esastır. Merkezin bir data toplama alanı olarak da kullanılabilmesini teminen,
merkezi ziyaret eden kişilerin kayıtları alınacak ve turizm anketleri uygulanabilecektir.
Merkezin içerisinde simülasyon teknolojisiyle hizmet veren bir oda, duvarlarında
gelen turistlerin ve seyahat acentelerinin Manisa’nın turizm çeşitlerini hissedebilecekleri
şekilde hazırlanmış görselleri yer alacaktır. Turistlere bölgeye dair avantajlı teklifler, rehber
hizmetleri, haritalar, navigasyon cihazları, tanıtım broşürleri gibi imkânlar sunulabileektir.
Tüm turizm tesislerine dair rezervasyon ve satın alma işlemleri için gerekli teknik donanım bu
tesiste bulunacaktır.
Manisa’da yer alan turizm işletmeleri de bu merkezde birer görevli bulundurabilecek,
tercih eden turistlerle doğrudan iletişime geçebileceklerdir.
91
Manisa’da ana bir Hoş Geldin Merkezi’nin yanı sıra Manisa ilçelerinde de “Yerel Hoş
Geldin Merkezleri” kurulabilir. Bu merkezler; turizm aktivitelerinin, konaklama imkânlarının,
yiyecek içecek mekânlarının bir arada bulunduğu noktalar olabilir. Merkezlerde nitelikli
halkla ilişkiler uzmanlarının çalışması ve doğru bilgilendirme yapılması önemlidir.
5.3.1.2. Seyahat Acentesi İrtibat Ofisi
Propaganda Merkezi altında faaliyet gösterecek bu ofis seyahat acenteleri ve tur
operatörleri ile sürekli olarak ilişkide bulunacak ve seyahat acentelerini real time
bilgilendirmeye tabi tutacaktır. Ofis aynı zamanda seyahat acenteleri ve tur operatörlerine
yönelik hazırlanan infoturların düzenlenmesinden ve bunların basınla paylaşılmasından da
sorumlu olacaktır. Türkiye’de ve dünyada Manisa turizm konseptlerine uygun olarak turizm
faaliyetlerine aracılık eden tüm seyahat acentelerinin bilgileri bu ofiste toplanacaktır. Örneğin
doğa merkezli turizm marka takımının organize ettiği bir trekking turu, bu ofis tarafından
Türkiye’deki ve dünyadaki tüm trekking acentelerine duyurulacaktır.
5.3.2. Pazarlama Ofisi
Pazarlama ofisi, Manisa marka değerlerinin, doğrudan satış tekniklerinin geliştirilmesi
ve
nihai
satış
prosedürlerinin
konumlandırılacaktır.
oluşturulması
konularında
görevli
birim
olarak
Pazarlama Ofisi’nin bu görevi yerine getirirken birlikte çalışacağı
birimlerin başında Veri Bankası Merkezi gelmektedir. Veri Bankası Merkezi tarafından
toplanarak sınıflandırılan bilgiler, pazarlama ofisi çalışanları tarafından pazarlama planlarında
ve iletişim mecralarında kullanılacaktır.
Pazarlama ofisi sürekli olarak Manisa’nın turizm konseptlerine dair, hedef kitle
analizlerine göre plan ve projeler hazırlayacaktır. İlçelerdeki çeşitli aktiviteleri turizm
alternatifleriyle birleştirerek tur paketleri haline getirecektir. Manisa seyahat acentelerinin
hazırlanan tur paketlerini müşterilerine sunmalarını teşvik edecektir.
Pazarlama ofisi; kurumsal işletmelerin insan kaynakları yöneticileri, sivil toplum
kuruluşları, üniversite kulüpleri, okul aile birlikleri ve daha birçok potansiyel turist grupları
ile irtibat sağlayacaktır. Bu hedef gruplara özel duyurularda bulunmak, hedef gruplara özel tur
paketleri hazırlamak Pazarlama ofisi’nin görevlerindendir.
92
Turizm paydaşları arasındaki ortak iş yapma kültürü oluşturulması konusunda
Propaganda Merkezi ve Pazarlama Ofisi birlikte çalışacaklardır. Örneğin konaklama
işletmecileri, restoran işletmecileri ve doğa merkezli turizm konusunda çalışan seyahat
acenteleri ortak çalışma zemininde buluşturulacaktır.
Manisa turizmi yılın sadece belli aylarında yüksek turist talebi ile karşılaşmaktadır.
Turizm faaliyetlerini 12 aya yaymak üzere Pazarlama Ofisi tarafından çeşitli kampanyalar
organize edilecektir. Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı’nda öngörülen
trekking güzergahlarında tematik yürüyüşler düzenlenebilir. Böylece bir süre sonra turistlerin
ve acentelerin “Bu ay Manisa ’da neler var, hangi kampanyalar yapılıyor” gibi bir merak
içinde olması sağlanabilir.
5.3.3. Marka Takımları Merkezi
Marka Takımları Merkezi Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı’nda
öngörülen konseptler ve geliştirilmesi öngörülen turizm türleri ve alanlar özelinde çalışmalar
yapacak ve gönüllülerden oluşturulacak bir merkez olarak görev yapacaktır. Manisa Turizm
Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı’nın en can alıcı yanı Marka Takımlarının gönüllülere
bırakılması olacaktır. Böylece marka takımları Gündem 21 çerçevesinde kurulan sivil
inisiyatifler gibi birer sivil toplum kuruluşu gibi çalışarak öngörülen konseptlerin gelişmesi
için gayret göstereceklerdir. Marka takımları faaliyet yürütülen alanlarda; her türlü araştırma,
gözlem, bilgi edinme, taktik adımların uygulanmasında düzenleyici rol üstlenebilecek olan
yetkin kişilerden oluşacaktır. Bu ekipler; Manisa geneline hitap ederek il genelinde gerekli
yerlerle irtibatı sağlayacak, çeşitli konseptler altında düzenlenebilecek iç toplantıları
gerçekleştirecek ve diğer ilçelerin/şehirlerin markalaşma çalışmalarını incelemek için
benchmarking toplantılarına katılarak bilgi ve görüş alışverişi yapacaktır. Aynı zamanda;
gelecek uygulama adımlarının atılmasında da destek işlevi görerek sürecin ilgili sektör ve alt
katmanlarda, doğru ve yaygın şekilde anlaşılması ve desteklenmesi açılarından işlevler
üstlenecektir.
93
5.3.4. Veri Bankası Merkezi
Marka Kent Ofisi’nin turizm konseptlerinin markalaştırılması aşamasında ve Manisa
’ya dair bilgiye ihtiyacı olan herkese hizmet verilecek bir “Veri Bankası Merkezi”
oluşturulacaktır.
Merkezde, kapsamı olabildiğince geniş tutulacak envanter verilerinin yanı sıra hedef
kitlelere göre kategorize edilmiş turist iletişim bilgileri, hedef kitle analizleri ve diğer bilgiler
depolanacaktır. Bu verilerin toplanması ve devamlı suretle güncellenmesi sağlanacaktır.
Manisa ’da var olan değerlerin tespit ve envanter aşamasının sağlıklı bir şekilde yürütülmesi
önemlidir. Bu açıdan farklı alt veri tabanlarından oluşacak bir “Turizm Paydaşları Veri
Tabanı”nın hayata geçirilmesinde fayda vardır. Veri tabanında; kamu, özel sektör, sivil
toplum kuruluşları, kişiler ve kurumlar, üst başlıklar olmak üzere Manisa turizm sektörüyle
ilgisi olan her kesimin bilgilerine yer verilecektir. Örneğin sağlık turizmi için Manisa’ya gelen
bir turiste Manisa Turizm Paydaşları Veri Tabanında yer alan bilgilere dayanılarak sağlık
turizm alanları ve sarf malzemesi satan işletmelerin adresleri, araç kiralama işletmelerine ait
bilgiler, hangi hizmetleri nerede alabileceğine dair bilgiler (yemek, WC, ulaşım altyapısı vb.)
sunulacaktır. Veri Tabanı sayesinde kenti ziyaret eden turistlerin memnuniyetinin artırılması
sağlanacaktır. Veri Tabanı sisteminin esas amacı, iletişimin en üst düzeyde ve tüm
kanallardan sağlanabildiği bir sistemin oluşturulmasıdır. Veri tabanı, zamanla oluşacak
ihtiyaçlara göre marka takımları tarafından yeniden düzenlenebilecektir.
5.4.
Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı Bütçe ve
Kaynakları
Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı’nın uygulanması ve planda
öngörülen konseptlere dayalı yatırımların hayata geçirilmesi, altyapı, eğitim, tanıtım,
pazarlama ve iletişim alanlarında yürütülecek proje ve faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde
belirli bir bütçeye ihtiyaç duyulacaktır. Bu bütçenin oluşturulmasında, genel yönetimden yerel
yönetimlere, bütçe aktarımları gerçekleştirilebileceği gibi, Zafer Kalkınma Ajansı ve AB
fonlarına sunulacak projeler aracılığı ile de öngörülen proje ve faaliyetlerin gerçekleştirilmesi
mümkündür.
Ayrıca daha önce farklı alanlarda değerlendirilen küçük bütçeli faaliyetlerin, belirli bir
strateji içerisinde bir arada değerlendirilmesi ile de bütçelerin aynı hedefe yönelik
94
kullanılması sağlanabilir. Bu çerçevede hali hazırda yararlanılabilecek kaynaklara aşağıda yer
verilmiştir. Bu liste, marka takımları tarafından süreç içerisinde çoğaltılabilir.

Zafer Kalkınma Ajansından alınacak Teknik Destekler ile eğitim ve danışmanlık
ihtiyaçlarının karşılanması,

Zafer Kalkınma Ajansından alınacak Mali Destek ve Doğrudan Faaliyet Desteği ile alt
strateji ve planlamaların oluşturulması,

IPARD Proje desteği ile kırsal turizm projelerinin desteklenmesi,

İŞKUR ve Üniversite ile işbirliği içinde eğitim programlarının gerçekleştirilmesi,

İl Özel İdaresi aracılığı ile tanıtım materyallerinin hazırlanması,

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tanıtım materyallerin çoğaltılması,

Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından restorasyon ve sokak sağlıklaştırmalarının
yapılması,

Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın katılım sağladığı uluslararası turizm fuarlarında
Manisa’nın da yer alması,

İl Özel İdaresi ile Manisa merkez ve ilçe belediyeleri tarafından altyapı ve üstyapı
çalışmalarının yapılması,

Zafer Kalkınma Ajansı Mali Destekleri ile belirlenen önceliklerin hayata geçirilmesi,

Manisa Ticaret ve Sanayi Odası ve Zafer Kalkınma Ajansı ile fuarlara katılımın
sağlanması,

Zafer Kalkınma Ajansı ve Kültür ve Turizm Bakanlığı ile yatırımcı ve turizm
profesyonellerine info gezilerin yaptırılması,

Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı’ndan kırsal turizmin geliştirilmesinde
kullanılmak üzere kırsal kalkınma teşvikleri alınması,

AB ve KOSGEB Hibe Programlarına uygun başvuruların yapılması.
95
6.
MARKALAŞMA SÜRECİNDE KULLANILACAK TAKTİK
ADIMLAR
Manisa, ülkemizin tarihi açıdan önemli destinasyonları arasındadır. Verimli topraklar
üzerine kurulan Manisa binlerce yıl önemini korumuş Lidyalılardan Romalılara,
Selçuklulardan Osmanlıya önemli bir merkez olagelmiştir. Manisa günümüzde de yaşayan ve
yaşatılması gereken bir coğrafyadır. Manisa şifa, doğa ve kültür ekseninde Osmanlı tarihi
mirası ile pazarlanması gereken bir destinasyondur.
Manisa’nın sahip olduğu bu avantajın turizmde markalaşma yolunda kullanılması
açısından turiste verilecek mesajın önemi büyüktür. Bu nedenle turiste sunulacak ürün ya da
hizmet ne kadar eşsiz olursa olsun, asıl önemli olan turisti Manisa’ya çekebilecek bir mesaj
bulmak ve hedef kitlenin algısına hitap ederek bu mesajları ulaştırmaktır. İletişim stratejisinin
başarısı ürün ya da hizmetin satın alınması yönünde müşteriyi harekete geçirmesi ile
ölçülmektedir.
Dünyada yaklaşık yılda bir milyar kişi seyahat etmektedir. Turizm hareketliliğinde
binlerce varış noktası yani destinasyon bulunmaktadır. Bununla birlikte, bu destinasyonlar söz
konusu bir milyarlık turist grubunu kendi bölgesine çok çeşitli biçimlerde davet etmektedirler.
Bu davetlerde çok çeşitli mecralar kullanılarak hedef kitle etkilenmeye çalışılmaktadır. Bu
etkileme/etkilenme süreci aynı zamanda bir pazarlama sürecidir. Bu süreç boyunca bölgenin,
ülkenin ve en son varış noktasının tanıtımı ve pazarlanması rol oynamaktadır. Bu süreç
boyunca tatilini geçirecek olan müşteri/hedef kitle, aynı anda seyahat acentesi, havayolu,
sigorta, banka, telekomünikasyon, ulaşım, gıda, temizlik ve daha binlerce farklı endüstriden
davet mesajları almaktadırlar. Bu mesaj çeşitliliği içerisinde bir destinasyonun hedef kitlesine
ulaşması ve onu kendi bölgesine çekebilmesi tanıtımı ve pazarlamayı ne kadar etkin
kullanması ile ilgilidir. Bu pazarlama ve iletişim sürecinin yönetimi aşamasında
yatırımcıların, işletmecilerin, destinasyon yöneticilerinin ve halkın belirlenen stratejiyi
özümsemesi ve sahip çıkması önemlidir.
Markalaşma sürecinde iletişim yönetiminin ardından özenle ele alınması gereken diğer
konu halkla ilişkiler faaliyetleridir. Bu kısımda sözkonusu faaliyetlerin neler olduğu ve nasıl
planlanması ve organize edilmesi üzerinde durulacaktır.
Markalaşma sürecinde kullanılacak bir diğer önemli yöntem ise info turlardır. Info
turlar, bir destinasyonun geniş kitlelere tanıtılması aşamasında faydalanılan en etkili
MARKALAŞMA SÜRECİNDE KULLANILACAK TAKTİK ADIMLAR
96
yöntemler arasındadır. Bu yöntemle varış noktasını en etkili tanıtacak alanında uzman kişilere
ulaşılması hedeflenmektedir. İnfo turların planlanması da destinasyonun iletişimi ve
pazarlanmasında olmazsa olmaz koşullardan biridir. Üçüncü alt bölümde info turlarda
öncelikli olan gruplar tek tek ele alınarak nelere dikkat edilmesi gerektiği vurgulanacaktır.
6.1.
Manisa Turizminde Temel Turistik Ürün Faaliyetleri
Destinasyon planlamasında ve ünikliğinin ortaya çıkarılmasında en önemli nokta
kurumsal kimliğin sürekli olarak her objede üründe bulundurulması gerekliliğidir. Kurumsal
kimliği pekiştiren ve onu uzak coğrafyalara taşıyan bir unsurda hediyelik eşyalardır. Turistler
gittikleri her yerden ucuz ve o destinasyonu betimleyen bazen işlevsel (açacak, anahtarlık,
zarf açacağı, v.b.), bazen süs (biblo v.b.) bazense komik
ucuz hediyelik eşya alma
eğilimindedirler. Bu hediyelik eşyanın destinasyon imajına zarar vermemesi aksine onun
iddiasını ve marka değerini güçlendiren tarzda olmasına özen gösterilmelidir. Turistik
hediyelik eşyaların tasarımı ve üretim kalitesi destinasyonlara olumlu bir imaj
yükleyebilmektedir.
Manisa’da İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Manisa genelinde çok kapsamlı bir tarama
yapmış ve ilçe ilçe sanat türlerini ve icra eden ustaları ortaya çıkarmıştır. Müdürlük aynı
zamanda hediyelik eşya üretiminde dizaynlarda oraya koyarak yerel girişimcilerin önünü
açmıştır.
Aşağıda, turistik ürünlerin üretimi ve tasarımları hakkında önerilere yer verilmektedir.

Manisa’da; hemen hemen her turizm bölgesinde rastlanabilen ithal ve plastik turistik
ürünlerin yerine, yerel atölyelerde üretilen yerel istihdama ve üretime katkıda bulunan
yöresel ürünlerin, turistik ürün olarak kullanılması teşvik edilebilir. Kula’daki özürlü
vatandaşlar tarafından yapılan ağaç çocuk oyuncakları hem bir istihdam oluşturmakta
hem de çocuklu ailelere yönelik hediyelik birer meta olmaktadır.
97

Halk Eğitim Merkezleri ve Celal Bayar Üniversitesi’nin öncülüğü ile plastik ya da alçı
gibi dayanıksız malzemeler kullanılarak yapılmış turistik ürünlerin yerine, şık
tasarımlı, dayanıklı ve kolay taşınabilir hediyelik eşya formları üzerinde çalışılabilir.

Sart harabelerine gelen kültür turistleri için; t-shirt, kupa, anahtarlık vb. ürünlerin
üzerine Lidya uygarlığının simgeleri ya da kahramanları işlenebilir. Ayrıca Lidya
uygarlığı ile özdeşleştirilen para gibi, borsa gibi unsurlar da bu objelerin üzerine
konulabilir.

Lidya kültürüne ait olan arkeolojik bulgular temelinde hediyelik eşya formları
üretilebilir. Örneğin Lidya Bardağı gibi

“Tantalos İşkencesi”, “Pelops’un Kararı”, “Kybele” ve “Niobe’nin Dramı”
efsanelerinin tanıtım mecralarında kullanılabilmesini teminen, bu betimlemelerin
turistik ürünler üzerinde de yer alması sağlanabilir. Buzdolabı magnetlerinden, yağlı
boya tablolara ve vazolara kadar birçok üründe bu betimlemelere yer verilebilir.

Tantalis, Sart ve Bintepeler mevkiinden çıkan arkeolojik kazılardan çıkan eserlerin
turistik ürün halini alması için özellikle Güzel Sanatlar Fakültesi öğretim üyeleri ve
öğrencilerinin destekleri ile yeni ürün çalışmaları yapılabilir. Örneğin Bintepe
Tümülüslerinden, Aigai kazılarında belli objeler bulunmuştur. Bu tarihi objelerin
replikası
yapılarak
günümüz
çocuklarının
oynayabileceği
turistik
ürünler
oluşturulabilir. Lidya dönemi kahramanlarına ait biblolar da turistik ürün olarak
üretilebilir.

Gördes, Kula ve Yuntdağı’nda yapılan halı dokumacılığının teşvik edilebilmesi için
kamu kurumları tarafından verilecek plaketlerin minyatür halı formunda tasarlanması
yoluna gidilebilir.

Devlet güvencesinde ilk para basılması konusunda dünyadaki ilk örnek Sart antik
kentidir. Bu paranın replikası yapılarak turistik obje olarak sunulabilir. Akhisar’da
98
bulunan Thyateira’da ise üzerinde “coin” yazılı paralar bulunmuştur. Bölgesel bir
marka değeri olarak bu paraların hediyelik eşya formunun üretilmesinde yarar vardır.

Osmanlılar zamanında Şehzade Sancağı olan Manisa’da eğitim gören şehzadelerin
birer bibloları turistik hediye amaçlı olarak üreilebilir.

Manisa’da hala yaşayan keçeciliğin üniversitelerin moda ve stilistlik bölümleri ile
işbirliği içerisinde, farklı alanlarda kullanımlarının sağlanması yoluyla, modern hayata
katılmasına yönelik çalışmalar yapılabilir. Keçeden üretilecek ürünler birer turistik
ürün değeri kazanabilirler.

Kula’da bulunan ve hala yaşayan bakırcılık, demircilik, semercilik, v.b. zanaatlerin
turistik anlamda bir ürüne dönüşebilmesi ve bu zenaatlerin genç kuşaklar tarafından
sahiplenilmesi amacıyla kurslar düzenlenmeli ve ürünlerin hediyelik eşya formuna
dönüştürülmesi için çalışmalar yapılabilir.

Salihli ilçesi Gökeyüp köyünde üretilen çömlekçiliğin değişik formlarda akademi,
Zafer Kalkınma Ajansı ve Manisa Valiliğinin destekleri ile turistik ürüne
dönüştürülmesi çalışmaları yapılabilir.

Manisa’da takı tasarımı bölümünün tamamen hayata geçmesi ile üniversite bünyesinde
turistik ürün olarak takı tasarımı konusu geliştirilebilir. Bu atölye ayrıca turistlerin
tezgâh
başında
kendi
toprak
eşyalarını
üretebileceği
bir
tesis
olarak
konumlandırılabilir.

Akhisar’da minyatür kağnı ve at arabası üretimi hediyelik eşya unsurları ön plana
çıkarılabilir. İlçeye geçmişte adını veren “Thyateira” antik kenti bulguları hediyelik
eşya formunda turistlere sunulabilir.
99

Turizmle doğrudan ya da dolaylı olarak bağlantılı olan iş kollarında çalışan personelin
eğitimi, sunulan hizmetin kalitesinin artırılması noktasında önem taşımaktadır. Bu
tesislerde çalışan personele yönelik iletişim, kişisel gelişim ve işbaşı eğitimleri
verilebilir.

Kamu kurumlarının eğitim olanakları kullanılarak ilgi duyan kişilere Halk Eğitim
Merkezleri aracılığı ile turistik ürün tasarımı ve üretimi eğitimleri verilebilir. Kamu
kurumları, bu çalışmalar neticesinde özel sektörün üretim alanlarında yönlendirme
çalışmasında bulunabilir.
Kooperatifçilik temelli bir örgütlenme ile yöresel değerlerin turistik ürün olarak
değerlendirilmesi söz konusu olabilir. Aşağıda bu başlıklar çerçevesinde ortaya konulan
önerilere yer verilmiştir.

Tarihte ilklerin uygarlığı olan Lidya uygarlığına ait hediyelik eşya formlarının
tasarlanmasına öncelik verilebilir. Orijinal detaylara yer verilmiş arkeolojik replikalar,
Kybele figürleri, önemli tarihsel ve mitolojik kahramanlarla ilgili küçük biblo gibi
turistik eşya formlarının ortaya konulabilmesi için Güzel Sanatlar Fakültesi’nde ya da
Halk Eğitim Merkezi’nde atölye ve eğitim çalışmaları yapılabilir.

Osmanlı döneminde önemli bir şehzade sancağı olan Manisa’da eğitim gören
şehzadeleri ve Osmanlı dönemini betimleyen eserler küçültülmüş maketler halinde
turistlere yönelik olarak oluşturulabilir. Bu konuda Halk Eğitim Merkezi bünyesinde
maket yapımı eğitimleri düzenlenebilir.

Manisa’nın alışveriş alanı olarak kabul edilen Yeni Han, Kurşunlu Han ve Rum
Mehmet Paşa Bedesteninde yer alan işletmelerde çalışan personele yönelik olarak,
Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Manisa Celal Bayar Üniversitesi koordinasyonunda
yabancı dil eğitimleri düzenlenebilir.

İlçe Belediye Başkanlıkları ve İŞKUR ortaklığında, özellikle kadınlara yönelik
geleneksel el sanatları meslek edindirme kursları düzenlenebilir. Bu kurslarda
edinilecek mesleki bilgilerin, birer turistik ürüne dönüşmesi sağlanabilir.

Manisa’da ev hanımları tarafından yapılan elişi turistik ürünlerin çeşitlendirilmesi ve
günlük kullanıma uygun ürünler üretilmesi için Manisa Celal Bayar Üniversitesi
Güzel Sanatlar Fakültesi ve üniversitelerin moda tasarım bölümleri ile işbirliği
içerisinde eğitimler düzenlenebilir.

Kültür ve Turizm Bakanlığının ülkemizdeki 16 kişilik “Yaşayan İnsan Hazineleri”
listesi içerisinde Kula’da yaşayan Aşık Halil Yıldız da yer almaktadır. Halen bu
100
sanatını icra eden Aşık Halil Yıldız 1933 Kula doğumludur. Aşıklık geleneği Kültür
ve Turizm Bakanlığı destekli bir kurs ile gelecek kuşaklara öğretilebilir. Kursiyerlerin
orta ve uzun vadede aşıklık geleneğine katkıda bulunabilecekleri unutulmamalıdır.

Yunt Dağı’nda yaşayan yöresel el sanatları ürünlerinin yapıldığı köylerdeki
tezgâhların sürekliliğinin sağlanması adına kooperatifçilik yönünde çalışmalar
yapılarak üretilen ürünlerin turistik ürün olarak değerlendirilmesi söz konusu olabilir.
Hali hazırda satışı gerçekleştirilen turistik ürünlerin dağıtım noktalarının belirli bir
standarda getirilmesi ile “ürün kalitesi–dağıtım noktasının ulaşılabilirliği” dengesi kurulabilir,
turistlerin kolaylıkla ulaşabileceği yeni satış noktaları oluşturulabilir. Aynı zamanda yukarıda
söz edilen çeşitli kurs ve eğitimler sonucunda ortaya çıkarılacak turistik ürünler için de satış
noktaları düzenlenebilir. Aşağıda, bu konuya ilişkin önerilere yer verilmiştir.

Manisa genelinde üretilen ve Manisa’da marka değeri olan el sanatları, meyve ve
sebzeler, süt ürünleri, salça ve diğer tüm Manisa değerlerinin ambalajlı bir şekilde
turistlere sunulabilmesi için Manisa merkezin yanı sıra, Spil Dağı Milli Parkı ve Sart
antik kenti yakınlarında turistik ürün satış noktası oluşturulabilir.

Ankara güzergahında yer alan Kula – Turgutlu hattı üzerinde yaz aylarında yoğun
turist akışı yaşanmaktadır. Bu güzergâh üzerinde bulunan dinlenme tesisleri ve yol
üstü meyve tezgâhlarında bir standardizasyon çalışması yapılarak, Manisa marka
değerlerinin tüketici zihninde belirli bir imaja sahip olması sağlanabilir.

Manisa genelinde her ilçenin kendine has yöresel ürünleri bulunmaktadır. Özellikle
kadın girişimcilerin destekleneceği bir yöresel ürün satış noktası oluşturulması
konusunda AB hibe fonlarına başvurular yapılması söz konusu olabilir. Her ilçede
merkezi bir noktada oluşturulacak bu yöresel ürün pazarlarında, kadın üreticilerin
ürettikleri yöresel ürünleri pazarlamalarına olanak sağlanabilir.

Kuru üzüm, zeytin ve zeytinyağı, Manisa’nın en önemli tarısal-ticari-turistik ürünleri
arasında yer almaktadır. Ankara güzergahı üzerinde bu ürünlerin belli bir
101
standardizasyon çerçevesinde satış işleri gerçekleştirilebilir. Turist gruplarının bire bir
üzüm hasadında, zeytinyağı üretiminde deneyim sağlaması ile ilgili düzenlemeler
yapılabilir. Turistik ürün satış noktalarında sadece bu ürünlerin satışının ötesine
geçilerek yenilikçi (zeytinyağlı sabun ve zeytin sütü gibi) ürünlerin tanıtımı ve satışı
da gerçekleştirilebilir. Hatta bu alanda farklı ürün gruplarının (Cam, seramik, el
dokuması vb. Manisa el sanatları) hediyelik eşya olarak tanıtımı ve satışı da söz
konusu olabilir.
Özellikle iç turizm açısından düşünüldüğünde yiyecek maddelerinin önemli bir turistik
ürün olarak kabul edildiği görülmektedir. Birçok şehrimiz, sahip olduğu lezzetlerle zihinlerde
yer etmiştir. İç turistlerin, gerçekleştirdikleri şehir seyahatlerinde şehrin lezzet unsurlarını
turistik ürün olarak satın aldıkları görülmektedir. Manisa’nın sahip olduğu gıda temelli
turistik ürünlere ilişkin önerilere ise aşağıda yer verilmektedir.

Yıllık üretim kapasitesi yaklaşık 250 bin ton olan kuru üzümün % 90’a yakın kısmı
Manisa’da yetiştirilmektedir. Üzümün bakımı, toplanması ve işlenmiş ürün haline
gelmesi aşamaları bir turistik gezi konusu olabilir.

Benzer şekilde Salihli kirazı çok önemli bir üretim kapasitesine sahiptir. Kirazın
bakımı, toplanması ve nakli aşamaları bir turistik gezi konusu olabilir.

Manisa’nın ünlü mesir macununun, klasik sunum tekniklerinin dışına çıkılarak
ambalajlanması ve bu ürünün farklı bir kıvamla turistik ürün haline getirilmesi
mümkündür. Madlen çikolata kalınlığında üretilecek mesir macunları teker teker
ambalajlanarak ikramlık ve hediyelik olarak kullanılabilir. Özellikle bayram
ziyaretlerinde mesir ikramları ile karşılaşan kişiler, mesirin ikramlık formuna ilgi
duyabilir. Mesir üreticilerine bu konuda yönlendirme ve pazarlama seminerleri
verilebilir.
102

Manisa’nın sahip olduğu yerel mutfak da önemli bir gastronomi değeridir. Akıtma,
pekmez peltesi, pişi, saç pidesi, pestil, kaçamak, katmer ve Manisa kebabı gibi
ürünlerin standardize edilerek aynı lezzette üretilmesi için çaba gösterilebilir. Yerel
mutfak ürünlerinin turistik ürün olarak il dışına gönderilebilmesi çalışmaları da
yapılabilir. İsteyen turistlerin beraberinde bu ürünleri götürebilmelerini sağlamak
üzere, Manisa Celel Bayar Üniversitesi Gıda Mühendisliği bölümünün katkıları ile
yemek mutfak ürünlerinin bir turistik ürün haline dönüştürülmesine yönelik çalışmalar
yapılabilir.

Ankara-İzmir yolu üzerinde, Kula Belediyesi tarafından yapılan hoş geldiniz
tanıtımları çoğaltılarak, bir mesaj bütünlüğü içerisinde, “Kula’nın lezzetlerini tattınız
mı?” benzeri tanıtım billboardları hazırlanabilir.

Kula’da geleneksel olarak üretilen leblebinin ufak paketlerde turistik ambalajlarla
üretilmesi sağlanabilir.

Yerel ürünler arge çalışması ile daha cazip yenilebilecek ürünlere dönüştürülebilir.
Örneğin, Akhisar’da üretilen zeytinden zeytin şekeri imal edilmiştir. Bu gibi ürünlerin
adedi arttırılabilir.
6.2.
Turizm Tesislerine Yönelik Eğitimler ve Fiziki Düzenlemeler
Günümüzde müşteri memnuniyetinin oluşturulması aşamasında en önemli nokta
güvendir. Müşteri aldığı üründe karşılaştığı herhangi bir sorunda garanti güvencesi aldığında
onun için diğer konular önemsiz olmaktadır. Manisa’da müşteri memnuniyetinin günümüzde
en önemli yanı olan ürüne garanti verme konusunun işlenmesi ve bunun üzerinden üretimin
pazarlanması kısa ve orta vadede başarıyı getirecektir.
Ayrıca gıda üretiminde hijyene son derece önem verilmeli, gerekirse üretim yerleri
resimler veya online çekimlerle müşterilere gösterilmelidir. Ayrıca müşterilerden de fikir
alınarak müşteri memnuniyeti için kalite standartları geliştirilebilir. Bu standartlar; Belediye
Başkanlığı, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, İl Sağlık Müdürlüğü, İl Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Müdürlüğü vb. kurumların temsilcilerinden oluşan bir komisyon marifetiyle
yapılabilir.
Standartları karşılayan turizm işletmelerine yerel ölçekte “kalite sertifikası” verilerek
işletmeler teşvik edilebilir. Böylelikle kalite belgesine yönelik bir talep oluşturulması
sağlanabilecektir.
103
Manisa’da yer alan turizm tesisleri, bünyelerinde çeşitli eğitim seviyelerine haiz kişiler
çalıştırmaktadır. Personel değişim hızı yüksek iş kollarından biri olan turizm sektöründe
çalışan personelin tümünün turizm eğitimi almadığı ön kabulünden hareketle aşağıda bazı
eğitim programlarından örnekler verilmiştir. Bu durum, çalışan kişilerin mutlak eğitim
ihtiyacı içerisinde olduğunu belirtmemekle birlikte, konu ile ilgili olarak kamu kurumlarında
ücretsiz olarak verilen eğitim imkânlarını ortaya koyması açısından önemlidir. Eğitimle ilgili
düzenlemeler aşağıdadır.

Manisa genelinde turiste doğrudan ya da dolaylı olarak hizmet sunan meslek
sahiplerine yönelik mesleki yabancı dil eğitimleri verilebilir. Bu konuda Kültür ve
Turizm Bakanlığının eğitim programlarından ücretsiz bir şekilde faydalanılabilir.

Kalkınma Ajansının proje desteğinden veya Kültür ve Turizm Bakanlığının, turiste
doğrudan ya da dolaylı olarak hizmet sunan tesislerde çalışan personele yönelik olarak
düzenlediği iletişim eğitimlerinden faydalanılabilir.

Kalkınma Ajansının proje desteğinden veya konaklama ve yeme-içme tesislerinde
çalışan personelin eğitimi için, Kültür ve Turizm Bakanlığının ücretsiz işbaşı
eğitimlerinden (kat hizmetleri, ön büro, yiyecek üretimi, servis) faydalanılabilir.

Ev pansiyonculuğu için fiziksel açıdan uygun evlere sahip Kula’da Kalkınma
Ajansının proje desteğinden veya Kültür ve Turizm Bakanlığının ücretsiz olarak
düzenlediği ev pansiyonculuğu eğitimleri verilebilir.

Çeşitli kamu kurumlarına ait atıl durumdaki taşınmazların, belirli protokoller
çerçevesinde diğer kamu kurumlarına devri ve bu devir sonrasında çeşitli
fonksiyonlarla turizm sektöründe hizmet vermesi söz konusu olabilir. Bu konuda
marka takımlarının tüm Manisa genelini araştırması neticesinde turizm alanında
kullanılabilecek yeni tesislerin bulunması mümkündür.

Manisa’da gönüllü ve profesyonel rehber eğitimi kursları düzenlenebilir.

Ulaşım sektöründe rol alan seyahat firmaları, taksi, minübüs esnafının turizm
konusunda eğitilmeleri sağlanabilir.
104

Turizm sektöründe çalışan personele turistik ürün oluşturma ve pazarlamaya dönük
eğitimler verilebilir.

İlkokul öğrencilerine kentlilik bilinci eğitimi verilebilir.

Hediyelik eşya tasarımı kursları artırılabilir.

Yöresel el sanatları kursları zenginleştirilebilir.

Yöresel el sanatları envanteri oluşturulabilir.

Turizm sektöründe çalışan personele sosyal davranışlar konusunda eğitim almaları
sağlanabilir.

Turizm işletme sahip ve yöneticilerine yöneticilik eğitimi verilebilir.

Kullanmakta
olduğu
evin
birkaç
odasında
pansiyonculuk
yapacaklara
ev
pansiyonculuğu eğitimi verilebilir.

Hizmet sektörünün tüm aktörleri özel eğitime tabi tutulabilir.

Turizm sektörüne yönelik hijyen konulu eğitim programına devam edilebilir.

Yaygın turizm ve fiyat istikrarı eğitim programının düzenlenebilir.

Yabancı dil eğitim programı düzenlenerek yeni turist rehberlerinin yetiştirilmesi
sağlanabilir.

Yetişkin ve öğrencilere verilecek kültür varlıklarımızla ilgili bilinçlendirme eğitimi
verilebilir. 251 Bin Dev Öğrenci turizm gönüllüsüne dönüştürülebilir.

Şehrin markalaşması sürecinde halkın sahip olduğu değerler konusunda bilinçlenmesi
ve bütünleşik bir markalaşma çalışması için düzenlenerek sokak toplantıları
düzenlenebilir.
Altyapıyla ilgili düzenlemeler aşağıdadır.

Manisa Merkez, Kula, Sart Antik Kenti, Bintepeler mevkii, Kula Jeopark Alanı, ile
diğer kültürel alanlarda bisiklet güzergahları belirlenebilir.

Bintepelerin ören yeri çevre düzenleme projesinin yapılması, ziyaretçi güvenliğinin
sağlanması ve Bintepelere görsel efektler eklenerek bilgilendirme/tanıtım panolarının
yapılması mümkündür.

Manisa
müzesi,
hanlar,
tarihi
camiler,
çeşmeler,
hamamlar
ve
sebillerin
restorasyonlarının tamamlanarak turizme kazandırılabilir.

Manisa Sarayı bir cazibe merkezi ve müze olarak yeniden inşa edilebilir.

Orman alanlarında, Marmaragölü ve baraj göllerinde kamp ve karavanlar için
düzenlemeler yapılması sağlanabilir.
105

Kula şehir merkezi ve jeopark alanları, Sart Antik kenti ve Bintepeler mevki ile,
Yamanlar Dağı, Yunt Dağı, Bozdağlar, Demirci Dağları, Çal Dağında, Soma’da
Darkale, Gördes’de Köseler Köyü, Salihli’de Tekelioğlu gibi köylerde yürüyüş
parkurları ve dinlenme yerleri oluşturulabilir.

Spil Dağı’nda futbol takımlarının kamp yapmasına yönelik tesisler kurulabilir.

Osmanlı Mezar Taşları Müzesi kurulabilir.

Tarımda ilk makineleşen bölgelerden biri olan ve tarım sektörüne dayalı kalkınma
gösteren Manisa’da bir tarım müzesi kurulabilir.

İlk sanayileşen alanlar arasında sayılan Manisa’da bir sanayi müzesi kurulabilir.

Manisa’dan çıkan en önemli uygarlıklardan biri olan Lidya için Lidya Kültürü Müzesi
ve Araştırma Merkezinin kurulabilir.

Yeşil Alan ve umumi wc’lerin artırılabilir.

Şehir Merkezide bulunan binaların dış yüzey güzelleştirilmesinin yapılması ve
binalara Manisa’ya has bir karakter taşıyacak duvar, çatı veya yapısal özellik katacak
binalarda ortaya çıkan çirkin görüntüler giderilebilir.

Manisa’ya ait mimari özelliklerin tespit edilerek Manisa’ya ait bir mimarı yapı tipinin
yeni yapılan binalarda da uygulanmasının teşvik edilmesi ve bu amaçla belli alanların
belirlenmesi sağlanabilir.
6.3.
İletişim Stratejisi ve İletişim Aşamaları
Manisa Merkez Efendi’den gelen şifası, termal alanları, eşsiz doğası ve tarihsel ve
arkeolojik alanları kısacası kültürel birikimi ile eşsiz bir ildir. Ancak Manisa’nın sahip olduğu
bu değerler tanıtılmasında sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunları aşmak ve ilin sahip olduğu
kültürel ve doğal zenginlikler, bitkisel tedavi ve termal alanlar gibi konularda da ülkenin ilk
akla gelen destinasyonu olmasına yönelik akılcı ve pratik iletişim ve pazarlama çalışmalarının
yürütülmesinde yarar bulunmaktadır. Akılcı ve pratik iletişim ve pazarlama çalışmalarının
hedef kitlesinin belirlenmesi ve bu hedef kitleye dönük olarak ne gibi iletişim stratejileri ve
araçlarının kullanılacağı bu bölümün konusudur.
Bu noktada, iletişim stratejileri ve araçlarının stratejik planının genel yaklaşımı ile
uyumlu olması gerekmektedir. Markalaşma ve tanıtım stratejisinde başarının temeli,
markalaşma idealine ilin bütün aktörlerinin inanmış olmasıdır. Kendilerini bu süreçte
106
markalaşmanın bir neferi olarak görmeleri gerekmektedir. Bu bütünleşme ve idealin arkasında
yer alma şüphesiz kısa, orta ve uzun vadede başarıyı da Manisa’ya getirecektir.
Manisa’nın etkili analizinin ardından Manisa’nın tarih, şifa, doğa, gastronomi, termal
ve kültür turizmi gibi ayrıntıları önceki bölümlerde verilmiş konspetlerde markalaşabileceği
ortaya çıkmıştır. Bu noktada, Lidya Uygarlığı, Merkez Efendi’nin Şifası, Muhteşem
Osmanlı’da Yaşam, Manisa Tarzanı ve Termal Alanlar Manisa’nın temel marka değerleri
arasında yer almaktadır. Bu marka değerlerinin belirlenmesinin ardından her birine özgü
paket turların oluşturulması ve diğer değerlerle bütünleştirilmesi gerekmektedir. Bu aşamanın
ardından ise tanıtım faaliyetlerinin planlanması aşaması gelmektedir. Tanıtım faaliyetlerinin
koordinasyon içerisinde yürütülmesi amacıyla her ilçede ve önemli her noktada bir tanıtım ağı
kurulmasında yarar bulunmaktadır.
Bu ağ, merkezde internet üzerinden planlama yapan ve organizasyon yapan bir ağ
şeklinde organize edilebilir. Ağ sayesinde turizmle ilgili bulunan kamu, özel, üniversite ve
STK’ların koordinasyonu sağlanarak turist anketleri, ihtiyaç analizi anketleri, yatırımcı,
girişimci ve çalışanların eğilimleri, ihtiyaçları analiz edilerek Manisa’nın turizmdeki
kapasitesi ve potansiyeli değerlendirilerek ileriye doğru daha güçlü adımlar atması
sağlanabilir.
Bu ağ sayesinde Spil Dağı’na botanik turizmi için gelen turistlerin Tantalis antik kenti
harabelerini, Kybele anıtını veya bölgede yer alan diğer turistik alanları görmeleri koordine
edilebilir.
Manisa iletişim materyallerinin de yukarıda belirlenmiş olan genel konseptlere göre
şekillendirilmesi gerekmektedir. Her bir turizm konsepti için tanıtım kitabı, prestij kitabı,
kataloglar, broşürler, haritalar ve afişler hazırlanabilir. İletişim faaliyetleri ile yöreye gelen
turistlere sunulacak hizmetin kalitesi artacağı gibi böylece başarılı bir turizm döngüsü de
sağlanmış olacaktır.
Bu çerçevede, tanıtım ve dağıtım noktası arasında güçlü bir ilişki de kurulmuş
olacaktır. Örneğin, Spil Dağı şifalı bitkilerinin faydaları ile ilgili bir tanıtımda Spil Dağında
yetişen o şifalı bitkilerin satış noktalarında şık bir ambalaj içerisinde satışa hazır olması da
önemli bir husustur. Kısacası, tanıtılan ürünlerin turistik ürün haline getirilerek reyonda
hediyelik olarak sunulmaları gerekmektedir. Aksi takdirde başarılı tanıtım yapılabilir fakat hiç
satış yapılamaması veya düşük satış paradoksuna düşülmesi söz konusu olabilir. Bu durum
ise turistik değerlerin gelir olarak kullanılmamasına ve bölge ekonomisine katkıda
bulunmamasına neden olur.
107
6.3.1. Kurumsal Kimlik Oluşturma
Manisa 2007 yılında kabul edilen Türkiye Turizm Stratejisi-2023 çalışmasında Kültür
Turizmi alanında belirlenen 15 marka kentten biridir. Bununla birlikte bugüne kadar
Manisa’nın kurumsal kimliğinin oluşturulması anlamında ciddi bir adım atılmadığı
görülmektedir. Turizmde Marka Kent konumlandırmasının sağlanması yolunda en önemli
adımlardan birisi de kurumsal kimliğin oluşturulmasıdır. Belli bir simge, logo, slogan veya
marka değeri turistin zihninde destinasyonun algısına neden oluyorsa destinasyon kurumsal
kimlik algısını başarıyla yönetmiş demektir. Bu kapsamda, Paris, Eiffel Kulesi ile; Sydney,
Opera Binası ile; Kahire ise Mısır Piramitleri ile akla gelmektedir. Manisa, bu noktada kentin
simgesini ve logosunu seçmek durumundadır.
Kurumsal kimliğin katılımcı bir süreç sonunda belirlenmesi kurumsal kimliğe yerel
halkın sahip çıkması açısından önemlidir.
Bu konunun ilgili kurumlar ve halk tarafından tartışılması önemlidir. Çünkü bir kent,
kendini ne ile özdeşleştiriyorsa o nokta üzerine stratejilerini kurmalıdır.
Manisa’nın markalaşmasına ve marka kimliğinin oluşturulmasına yönelik imaj
çalışmaları kapsamında;

Logo’nun oluşturulması,

Sloganın oluşturulması,

Logo-type ve Logo‘nun iletişim mecralarına uygulanması,

Mevcut tanıtım materyalinin yeni kurumsal kimlik uyarınca düzenlenmesi,

Duyulduğunda Manisa’yı hatırlatan onunla özdeşleşen bir ezgi, özgün bir melodinin
oluşturulması, (yörenin kendi geçmişinden bile çıkarılabilecek bu müzik Manisa’nın
markalaşma sürecine katkıda bulunabilecektir.)

Manisa için bir kültürel kimlik oluşturulması. Trabzon deyince horon ya da hamsi,
Aydın dendiğinde Efe, Kayseri için ise pastırma akla geliyorsa bunun zihinlerde
olumlu bir karşılığı bulunmalı. Elbette Manisa deyince akla ilk gelen Mesir
Macunudur. Fakat bunun geniş kitleler üzerindeki algısını şu an tespit etmek zordur.
108
Bu yüzden bu semboller ya da değerler yeniden ve bilinçli bir şekilde üretilebilir.
Sadece bir olgunun üzerinde durmaktan ziyade Manisa’yı temsil edebilecek nitelikte
bir liste hazırlanmalı ve bunun katılımcı arama toplantıları ile tespit edilmesi yoluna
gidilmelidir.
Bu sürecin ardından, seçilecek simge üzerinden logo ve kurumsal kimlik
materyallerinin tasarlanması sürecine geçilmelidir. Manisa ve çevresinde OSB içinde veya
tarım alanlarında üretilen ki her ürün üzerinde kurumsal kimlik hissedilmelidir. Bununla
birlikte mevcut olan tanıtım materyallerinin, hızla yeni kurumsal kimlik çerçevesinde
düzenlenmesi bölgenin algısının oluşmasına olumlu katkıda bulunacaktır. Ana logo
belirlenmesinin ardından her turizm çeşidi ve ilçeler için alt logolar dizayn edilecektir.
6.3.2. Manisa’ya Özel Tanıtım Müziği (Jingle)
Manisa’nın binlerce yıllık kültürel birikimi, mitolojik önemi, Osmanlı tarihindeki ve
Cumhuriyet dönemindeki önemine binaen, bu zenginliği notalarında yansıtacak özgün bir
reklam müziğinin yapılması Manisa’nın algısının geniş kitleler üzerinde oluşturulmasında
önemlidir. Yeni bir beste ve müzik üretimi söz konusu olabileceği gibi, Manisa türkülerinden
de faydalanılarak özel bir tanıtım müziği/ jingle üretilebilir.
Bu özel tanıtım müziği/ jingle Manisa’da kamu, özel, üniversite ve STK’larda telefon
bekleme müziği olabileceği gibi aynı zamanda Manisa’nın okullarında zil olarak da
kullanlılabilir.
6.3.3. Tanıtım Materyallerinin Oluşturulması ve Ortak Reklam Anlayışı
Bugüne kadar, Manisa tanıtımı için başta Valilik olmak üzere, Belediye Başkanlığı,
ilçe belediyeleri, Ticaret ve Sanayi Odası ve diğer sivil toplum kuruluşları tarafından birçok
tanıtım materyali hazırlanmıştır. İlerleyen dönemlerde tasarlanacak Manisa tanıtım
malzemelerinin, kurumsal kimlik temelinde tüm ilgili tarafların işbirliğinde ve görüşü alınarak
hazırlanması, kurumsal kimliğin gelişmesinde ve geniş kitleler çevresinde tutunmasına neden
olacaktır.
Manisa’nın tanıtım mecrasında kullanılabilecek ürünlerin belirlenmesinden önce
sahada araştırma yapılması ve bu araştırmanın sonuçlarının kurumsal kimlik gözetilerek
109
senaryoların oluşturulması gerekir. Bu senaryolar, yazılı, görsel materyaller ile tanıtım
filmleri için de bir yol haritası niteliği taşıyacaktır. Bu noktada her bir kurumun tanıtım
materyali oluşturulmasına yönelik bütçeleri birleştirilerek bir ölçek ekonomisi oluşturulacak
tanıtıma ayrılan para daha rasyonel ve etkin bir şekilde kullanılabilecektir.
6.3.3.1. Manisa Tanıtım Materyalleri
Manisa tanıtım materyallerinin oluşturulması aşamasında ilin doğa, kültür ve sağlık
alanındaki çeşitliliğinin ön planda tutulması önemlidir. Hazırlanacak tanıtım kitleri hedef kitle
grupları gözetilerek oluşturulmalıdır. Her bir turizm çeşitliliği özelinde hedef kitle öncelikleri
de mutlaka belirlenmeli ve bu belirlemenin ardından kaynak planlamasına ve ardından tanıtım
materyalleri oluşturulmasına gidilmelidir. Örneğin, kültür turizminde birinci önceliğin
yabancı turistler, ikinci öncelin ise medya ve gazeteciler olarak belirlenmesinin ardından buna
yönelik kaynak ayrılması ve tanıtım materyallerinin oluşturulmasına gidilebilir. Ayrıca
özellikle gönüllü turizm elçileri ve gönüllü dev öğrencilerin eğitimi açısından, Manisa turizm
marka değerlerinin yer aldığı eğitim materyallerinin de oluşturulması gerekir. Manisa için
oluşturulacak tanıtım materyallerinin bir kısmı aşağıda sıralanmıştır;

Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti/Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Merkez Efendi’nin Şifası Konsepti/Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Suyla Gelen Şifa Konsepti/Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Kurtuluş Savaşında Manisa Ruhu Konsepti/Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Manisa Arkeoloji ve Tarih Turizmi Konsepti/Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Lidya’nın Gizemli Toprakları Konsepti/Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Manisa’nın Lezzetleri Konsepti/Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Manisa’da İnanç Turizmi Konsepti/Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Manisa İmaj Filmi / VIP Katalog / Klasik Katalog

Manisa Turizm Potansiyeli Filmi / Kataloğu / Broşürü / Kiti

Homeros’un Manisa’sı Kataloğu / Broşürü / Kiti

Manisa’nın Kuşları Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Manisa’nın Şifalı Bitkileri Kataloğu / Broşürü / Kiti / Web Sitesi

Manisa’da Yaşayan Kültürler Belgeseli

Flyer ve Turizm Çeşitlerine Göre Harcıalem El İlanları
110

İndirim Kupon Broşürleri

Manisa’da Doğa Sporları Turizmi Potansiyeli Filmi / Broşürü / Web Sitesi

Manisa’da Yatırım Potansiyeli Filmi / VIP Kataloğu / Web Sitesi

Manisa Film Platoları Filmi / Kataloğu / Broşürü / Web Sitesi

Manisa’da Hafta Sonu Ne Yapılır Filmi ve TV Programları

Manisa’da Gençlik Turizmi Filmi / Kataloğu / Broşürü / Web Sitesi

Manisa’da Kırsal Turizm İmkânları Filmi / Broşürü / Web Sitesi

Profesyonel Seyahat Acenteleri Filmi / Kataloğu / Broşürü / Kiti

Seyahat Acentelerinin Gösterebileceği Videolar

Manisa Tur Güzergâhları Filmi / Kataloğu / Broşürü / Kiti

Manisa’da Konsept Bazlı İlgili Tur Otobüsleri İçin Güzergâhların Filmleri

Oryantiring Turizmi Filmi / Kataloğu / Broşürü

Motor / Motokros / Bisiklet Turizmi Filmi / Kataloğu / Broşürü

Avcılık ve Balıkçılık Turizmi Filmi / Kataloğu / Broşürü / Web Sitesi

Karavan-Kamping Turizmi Filmi / Kataloğu / Broşürü

Destinasyon Filmleri / Broşürleri

Motivasyon Programları Filmi / Broşürü

Turist Rehberleri Eğitim Filmi / Kitabı

Pansiyonculuk Eğitim Filmi / Kitabı

Sosyal Davranışlar ve Turist Ağırlama Filmi / Kitabı

Halk İçin Temel İngilizce / Arapça / Almanca Eğitim Filmi / Kitabı

Esnaflar İçin Temel İngilizce Eğitim Filmi / Kitabı

Hijyen Eğitim Filmi / Kitabı

Öğrenci Filmleri

Turizm Elçisi Olma Filmi

Genel Turizm Web Sitesi ve Sosyal Medya Siteleri
6.3.3.2. Televizyon ve Yazılı Medya Reklamları
Gerek turizm değerlerinin tanıtımında gerekse Manisa’da üretilen tüm ürün ve
hizmetlerde kurumsal kimlik çerçevesinde belirlenen simge, logo ve amblemlerin
kullanılması Manisa’nın Marka Kent imajının pekişmesine neden olacaktır.
111
Turizm değerlerinin tanıtımında veya genel olarak destinasyonun tanıtımında yazılı ve
görsel materyaller önemli iletişim mecraları olarak kabul edilmektedir. İnternette youtube,
facebook, v.b. gibi ortamlar için hazırlanan hazır videolar, TV için hazırlanan videolar, yazılı,
görsel ve işitsel medya reklamları ve tanıtım için hazırlanan basın kitleri önemli unsurlar
arasındadır. Manisa için tasarlanan reklam tasarımları ve sonrasında bastırılan reklam
afişlerinin tasarım aşamasında kurumsal kimlik ihmal edilmeden turizm konseptlerinin göz
önünde tutulmalıdır.
Bu doğrultuda Manisa’nın
marka değerleri
çerçevesinde belirlenen turizm
konseptlerinin ayrı ayrı çalışılması nihai hedefe doğru götürecek doğru bir seçim ve yönelim
olacaktır. Yazılı medyada kullanılacak afişlerde Manisa’nın sahip olduğu marka değerleri
mümkün olduğu kadar detaylı anlatılabilir. Nitekim yazılı medya mecralarının asıl amacı bilgi
vermektir. Her bir turizm konsepti için en az 5 reklam tasarımı yapmak gereklidir. Bir
dergiye, gazeteye reklam verileceğinde elde olan bu malzemeden kullanmak hem zaman hem
maliyet açısından faydalı olacaktır. Televizyon reklamlarında ve hazırlanacak kısa
tanıtımlarda (vtr) ise her bir konseptin insan zihninde bir iz bırakmasına çalışılmalıdır.
6.3.3.3. Yeme – İçme Tesislerinde Reklam Alanları Kullanımı
Manisa önemli bir yol güzergahıdır. Doğu-batı yönünde İzmir’e doğru D-300 karayolu
üzerinde bulunan Manisa ili kuzeyden-güneye de Balıkesir - Denizli üzerinde önemli bir
bağlantı noktasıdır. Gerek İstanbul-İzmir gerekse Ankara-İzmir yolları üzerinde olan Manisa
aslında hergün onbinlerce aracın geçiş güzergahıdır. Bu nedenle yol güzergahlarında bir çok
restoran yer almaktadır. Bu restoranlarda Akhisar Köftesi, Manisa Kebabı, Salihli Odun köfte
gibi Türkiye’ye mal olmuş damat tadları servis edilmektedir.
112
Bu restoranların çoğu yemek sunumu esnasında yemek servis altlığı kullanmaktadır.
Doğrudan turistik işletmeler olarak görülebilen yeme-içme tesislerinde kullanılan, bu tanıtım
mecrasının Manisa’nın tanıtımına hizmet etmesi amacı ile kullanılması söz konusu olabilir.
Gerek masalar üzerinde bulunan cam tabakanın altına yerleştirilecek büyük haritalar, gerekse
yemek servisi için kullanılan, kâğıt yemek servis altlıkları birer turizm değerleri tanıtım
mecrası olarak kullanılabilir ve turistik harekete dönüşebilecek bir bilgilendirme zemini
oluşturulabilir.
Bu noktada kurumsal kimliğin pekiştirilmesin marka değerini ve marka kenti de
pekiştireceği unutulmamalıdır. Bu mecrada kullanılan materyaller üzerinde pratik krokiler ve
kısa bilgilerin kullanılması turistlerin ilgileri ve algılarının yönlendirilmesinde daha etkili rol
oynayacaktır.
113
6.3.3.4. Yönlendirme ve Bilgilendirme Tabelaları
Gerek turistlik mekanlar gerekse tarihi yapıların yönlerini tarif eden tabelalar sadece
kırmızı bir plakadan ibaret olmamalıdır. Örneğin, Artemis Tanpınağı tabelasında hem fotoğraf
hem de slogan yer almalıdır.
Gruplar dışında seyahat edenler dışında kalan turistlerin bir destinasyondaki en büyük
yardımcıları yönlendirme ve bilgilendirme tabelalarıdır. Bu nedenle tabelaların turistte algının
oluşmasında etkili olduğu belirtilmelidir. Bu nedenle, tabelaların turistik değerlerin
tanıtımında ilk algıyı şekillendirmek gibi bir önemi vardır. Görsel açıdan kuvvetli yeterli
sayıda ve bilgi aktarma noktasında yeterli içeriğe sahip bir tabela ağı, turistin zihninde turizm
merkezi imajını güçlendirecektir. Bu nedenle, Manisa genelinde yer alan doğa, kültür ve
termal gibi tematik turizm alanlarında, belirli bir standartta üretilmiş, yeterli sayıda ve zengin
içerikte tabelalar oluşturulması turizm hareketliliğinden azami pay alınmasında önemlidir.
Karayollarının kenarında yer alan tabelalar klasik düzende sadece yönlendirilen yerin
adını ve kalan kilometreyi göstermektedir. Ancak Manisa’ya turistleri yönlendirmek transit
geçenlerin Manisa’da daha fazla vakit geçirmesini mümkünse konaklamasını sağlamak için
yönlendirme tabelalarının ilginç bir şekilde tasarlanması gerekektedir. “Aradığınız Şifaya 5
114
Dakikanız Kaldı”,
“Muhteşem Osmanlı’da Yaşam”, “Merkez Efendi’nin Şifası”
yönlendirme tabelalarında kullanılabilecek bazı örneklerdir.
Yönlendirme ve kilometre tabelalarında kalan kilometre bilgisinin yanı sıra yöreyi ve
turizm türünü tanıtan başta logolar olmak üzere fotoğrafların ve piktogramların yer alması da
yararlıdır.8 Kalan kilometre bilgisinden çok yöreye ulaşmanın kaç dakikada aldığını belirtmek
de ayrı bir yönlendirme tekniği olarak kullanılabilir.
Manisa
genelinde yapılacak bir çalışma ile yönlendirme ve bilgilendirme
tabelalarında bir standardın oluşturulması sağlanmalıdır. Özellikle, doğa, kültür, şifa ve termal
açılardan turistik çekim noktalarını gösteren tabelalar üzerinde yönlendirilen yerde bulunan
sosyal donatı listesi (yeme-içme, WC, banklar vs.), yüksek çözünürlüklü bir resim ve kısa bir
tanıtım yazısı ile insanların o yöne yönlenmesine yardımcı bilgilerdir. Bunların sözkonusu
levhalarda yer alması mutlaka sağlanmalıdır. Yönlendirme ve bilgilendirme tabelalarında
yabancı dil kullanımı da önemlidir. Böylece bölgeden geçen yabancı turistlerin de bölgeye
yönlendirilmesi sağlanabilecektir.
6.3.3.5. Dükkan & Mağaza Tabelaları
Kurumsal kimlik ögelerinin belirlenmesinin ardından bu ögelerin Manisa’nın farklı
noktalarında ve farklı amaçlarla kullanılması marka kent imajını güçlendirecektir. Bu
alanlardan biri de şüphesiz yerleşim merkezleri ve yol üzerlerinde bulunan dükkan veya
mağaza tabelalarıdır. Bu tabelaların da belli bir standartta, kalitede ve görsellikte olması
önemlidir. Özellikle turizm işletmelerinin, marka ofisinin yönlendirmesi ve kendi aralarında
belirleyecekleri bir sistemle, görsel tanıtım levhalarında bir düzen kurmaları imaj bütünlüğü
8
Piktogram ya da piktograf bir eşyayı, bir objeyi, bir yeri, bir işleyişi, bir kavramı resmetme yoluyla temsil
eden semboldür. Bu sembollere dayalı yazı sistemine "piktografi" denir. Piktografi; temsili ve grafiksel çizimler
şeklinde kullanılan bir anlatım biçimidir. http://tr.wikipedia.org/wiki/Piktogram
115
yaratacaktır. Bu levhalarda Manisa’nın kurumsal kimlik logosunun, renklerinin bulunması ile
Manisa markası daha güçlü bir şekilde algılanacaktır.
6.3.3.6. GPS Koordinatları Bilgilendirme Tabelaları
Doğa sporları olan trekking, tırmanma-dağcılık, eko-turizm, kuş gözlemciliği, avcılıkbalıkçılık, bisiklet, karavan, motokros, binicilik, oryantiring, foto-safari, yayla turizmi,
botanik turizmi ve mağara turizmi gibi turizm türlerinde doğa tutkunlarının önemli
endişelerinden biri de kaybolma ihtimalleridir. Bu endişeyi en aza indirmek için bu tür
turizmin yapılacağı alanlara GPS koordinatlarının üzerinde yer aldığı bilgilendirme
tabelalarının konması faydalıdır. Böylece özellikle zorluk seviyesi yüksek doğa turizmi
türlerinde bu güzergahlar üzerinde turistlerin kaybolma korkusu en aza indirilerek doğayla baş
başa kalma arzuları karşılanabilir.
Bu tabelalar üzerinde aynı zamanda bulunulan noktanın yakınlarında yer alan flora,
fauna zenginliği, kültürel zenginliklere ait kısa bilgiler de yer alabilir.
6.3.3.7. Afiş, Poster ve Takvimler
Afiş ve posterler çoğu ev ve işyeri dekorasyonunda bazen dış mekanda da
kullanılabilen sanatsal çalışmalardır. Sanatsal düzeyde hazırlanan bir poster ya da afiş, belki
de çoğu insanın gördüğü bir manzarayı, çok farklı bir gözle görüp deklanşöre basıldığında
ortaya çıkmaktadır. Bu afişlerin elde edilmesi için geleneksel ödüllü fotoğraf yarışmaları
düzenlenebilir. Bu durum kendi içinde de bir turizm aktivitesi oluşturacaktır. Bu resimlerden
alınan afiş ve posterler yurtiçi ve yurtdışında tanıtım amacı ile kullanılabilecektir. Bu afiş ve
posterlerin Manisa’nın turizm değerlerinin dört mevsimdeki halini göstermesi uygun
116
olacaktır. Yüksek çözünürlükte hazırlanması gereken bu afiş ve posterlerin alınacağı veri
bankasındaki resimler takvim, broşür ve ekran koruyucu resmi olarak da kullanılabilir.
Karadenizlilerin duvarlarında yer alan Uzungöl ve Ayder Yaylası fotoğrafları
Ülkemizde, masa üstü ve duvar takvimleri özellikle ofis ortamlarında yoğun bir
şekilde kullanılmaktadır. Manisa tanıtımlarında takvim kullanımı konusunda ise her bir aya,
ilgili mevsimde yapılabilecek turizm türleri ile ilgili tematik resimler yerleştirilebilir. Yaz
mevsiminde mesir macunu şenlik fotoğrafları gibi gastronomi değerlerine ait imajlar
kullanılabilir.
Takvimlerde
fotoğrafların
yanında
Manisa’ya
ilişkin
bilgilerin/
mesajların
verilmesinde fayda vardır. “Şimdi Mesir Macunu Şenlikleri”, “Şimdi Salihli Kirazı Zamanı”,
ya da “Şimdi Manisa’da Bağbozumu/Pekmez Zamanı”gibi sloganlara yer verilerek insanlar
Manisa’ya davet edilebilir.
117
6.3.3.8. Turizm Konseptlerine Göre Haritalar
Manisa ’da önerilen her turizm konseptine uygun il, ilçe ve lokal ölçekte kroki
şeklinde rahatlıkla okunabilir ve anlaşılabilir harita çalışmasının yapılmasında fayda vardır.
Doğa turizmi özelinde hazırlanacak bu haritaların, yön ve parkur planlarının da
verilmesinde yarar vardır. Bu haritalarda, doğa tutkunlarının ihtiyaç duyabilecekleri doğal
alanlarla ilgili temel bilgiler, her türlü ulaşım bilgisi, sosyal donatı alanları ve yerleşim
alanları bilgilerine de yer verilmelidir. Turizm haritalarında genelde tüm ilin karayolları
haritalarının üzerlerine marka değerleri serpiştirilir. Fakat haritadaki detaylardan marka
değerlerine fazla yer kalmaz. Oysaki gelen turistin tüm ili gezmesine imkan yoktur. Bu
sebepten Manisa’ya inanç turizmi merkezli gelen bir turiste Alaşehir’de St. Jean, Kula’da
Yunus Emre, Sart’ta Sinagog, Akhisar’da Ulu Cami ve ihtiyaç olacak sosyal donatılar
gösterilmelidir.
Haritaların turistler tarafından kolayca anlaşılabilmesi, taşınması ve okunabilmesi için
fonksiyonel bir şekilde tasarlanması önemlidir. Bu haritalar, dijital ortamda da kullanıma
sunularak, zamanla Manisa ’daki yeme içme, konaklama tesislerine, yemek servis altlıklarına
vb. yaygınlaştırılabilir. Bu sayede, bir turistin farklı zamanlarda da diğer turizm türlerine
katılması sağlanabilir.
6.3.3.9. Manisa’ya Davet Reklamları ve Tanıtım Filmleri
Günümüz insanı ürün pazarında yönlendirilen bir obje konumundadır. Reklamını
görmediği algısının oluşmadığı ürünlere yönelmemekte ve onlara itibar etmemektedir. Bu
durum birer turizm ürünü olan destinasyonlar için de öyledir. Manisa hakkında algısı / bilgisi
olmayan bilgisayarında bir resim dahi bulunmayan fakat tatil fikri olan yerli ya da yabancı
ziyaretçinin Manisa’ya gele ihtimali zor azdır. Bu nedenle kısa öz ve hedef kitleye uygun
olarak hazırlanacak davet reklamları ve tanım filmleri hedef kitlede Manisa algısı
oluşmasında büyük bir rol oynar.
118
Bu nedenle, Manisa’yı tanıtan ve ziyaretçileri Manisa’ya davet eden tematik reklam
filmlerinin ve tanıtım filmlerinin çekilmesi ve bunların hazır bir havuzda tutulması çok
önemlidir. Bu raporda belirlenen marka değerleri, özgün bir anlatım ve animasyon destekli bir
prodüksiyon ile tanıtım filmleri haline getirilebilir. Bu tanıtım filmlerinin yüksek
çözünürlüklü ve canlı bir tempoyu yansıtacak karelerle dolu bir yapım olması yararlıdır.
Hazırlanacak reklam fimleri içinde yeralan slogan, müzik ve seslenmeler de oldukça
önemlidir. Çünkü içeriği okutan ya da izleten başlıktır. Örneğin prodüksiyonlarda Şifa
Turizminin tanıtımında, “Merkez Efendi’nin Şifası”, Sart antik kenti çevresinde düzenlenen
doğa turizmi etkinliklerinde “Lidyanın Gizemli Toprakları” veya Manisa’nın tanıtımında
“Muhteşem Osmanlı’da Yaşam” gibi davetkâr ifadeler kullanılabilir.
Yukarıdaki reklam afişinde tek karede 4 farklı turizm çeşidi ve bu çeşitlerden alınan
mutluluk gösterilmektedir. Aynı mantıkta Akhisar’daki Ulu Camii’de 3 kutsal dine hizmet
etmiş dünya çapında eşsiz bir eserdir. Bu caminin de aynı kreatif yaklaşım ile 3 bin yıldır
ayakta durduğu gösterilebilir.
119
6.3.4. Sinema Gösterimlerinde Manisa
Medya planlamasında önemli bir unsurun kaynak ve zaman planlama olduğu
unutulmamalıdır. Sinema salonlarında film öncesinde görülen reklamlar bu anlamda en etkili
tanıtım mecraları arasında bulunmaktadır. Sinema salonları için hazırlanan reklam filmlerinin
hedef kitlesinin çocuk ve gençler olması gerektiği unutulmamalıdır. Örneğin İzmir’deki
sinemalarda “Haftasonu Tatlı bir Spil Kaçamağı” yada “ Şehzade Mehmet Sizi Kula’ya Davet
Ediyor” reklam filmleri gösterilebilir. İzmir’liler ailece Kula’ya gelebilirler, yolda Salihli
odun köftesini yiyebilir, Kula’da at binebilir, Akşemsettin’in Şehzade Mehmet’i nasıl
yetiştirdiğini görebilir. (ayrıntılar Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti bölümünde)
6.3.5. Teknoloji Marketlerinde Manisa
Büyük kentlerdeki alışveriş merkezleri tanıtım ekranlarında, teknoloji marketlerinde,
metro istasyonları, otobüs ve tren garları ile otobüslerin içinde Manisa tanıtım filmleri
gösterilebilir. Tanıtım filmleri için de HD kayıt özellikli profesyonel kamera çekimleri ile
Manisa marka değerlerinin profesyonel düzeyde kayıt altına alınması önemlidir.
15-40
yaş
arası
nüfusun
yoğun
bir
şekilde
ilgi
gösterdiği
teknoloji
mağazalarındasatışta olan LCD, LED, Plazma, Neo-Plazma, 3D televizyonları sürekli çeşitli
görseller ve filmler göstermektedir. Bu alan için hazırlanacak spot Manisa filmleri Manisa’nın
tanınırlığına şüphesiz önemli katkılar sunacaktır. Son yıllarda tüm dünyada teknoloji
marketlerde 3D teknolojisini insanlara yakından tanıtmak üzere platformlar oluşturulmaktadır.
Bu çerçevede, Manisa’nın marka değerlerinin HD ve 3D olarak çekimlerinin yapılarak DVD
ya da Blu-Ray formatında bu satış noktalarına ulaştırılması önemlidir. Böylelikle tüm
Türkiye’de, teknoloji marketlerinde yer alan teşhir ürünleri, birer Manisa tanıtım mecrası
olarak kullanılabilecektir. Manisa bu konuda oldukça avantajlıdır. Türkiye’nin ve hatta
Avrupa’nın en iyi teknoloji markalarından biri olan Vestel Manisa’dadır. Vestel kendi 3
boyutlu cihaz demolarını Sipil’de yada Kula’da çekebilir.
120
Vestel’in aynı zamanda havaalanlarının bir çoğunda da mini showroomları vardır.
Buralarda da gösterilecek filmlerde Manisa tercih edilebilir.
6.3.6. Kültür ve Turizm Bakanlığının Tanıtımlarında Manisa’nın Kullanılması
Ulusal düzeyde turizmin yönetimi, pazarlanması ve tanıtımından sorumlu bulunan
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın yurtdışı tanıtım birimleri olan müşavirlikler ve ataşelikler
vasıtasıyla yürüttüğü uluslararası reklam faaliyetleri oldukça başarılıdır. Bakanlık outdoor
reklamları, fuarlar veya kent panoları tanıtımında her yıl çeşitli ödüller almaktadır.
Türkiye tanıtımlarında Kapadokya, İstanbul, Belek ve Pamukkale gibi destinasyonları
kullanılmaktadır. Önümüzdeki yıllarda Manisa’nın da tekil düzeyde marka konseptleri
121
çerçevesinde uluslararası alanda tanıtılması için gerekli çalışmaların yapılmasında fayda
vardır
6.3.7. Avrupa Seçkin Destinasyonlarda Manisa
Avrupa Birliği adaylık sürecinde olan Türkiye, AB’nin birçok kültürel ve sosyal
programında faydalanıcı olarak yer almaktadır. Bu projelerden biri de Avrupa Seçkin
Destinasyonlar Projesi (EDEN - European Destination of Excellence)’dir. Bir yarışma
formunda yürütülen EDEN projesinde ödüle layık görülen destinasyon, bir yıl boyunca
Avrupa Birliği’nin turizm argümanları içerisinde gündemde kalmaktadır. Ayrıca düzenlenen
ödül geceleri aracılığıyla Avrupa Komisyonu’nda stant tahsisi, Uluslararası EDEN Ağı’na
katılım, Avrupa Komisyonu web sayfası ve Komisyon Bülteni’nde sayfa tahsisi gibi araçlarla
tanıtım olanakları sağlanmaktadır. Her yıl değişen yarışma kriterleri ve kapsama alanı Kültür
ve
Turizm
Bakanlığının
web
sayfasındaki
ilgili
bölümlerinden
ya
da
http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/tourism/eden/ adresinden öğrenilebilir. 2013 yılı teması
açıklandığında bu temaya ilişkin Manisa
başvurusunun hazırlanarak Kültür ve Turizm
Bakanlığı’na iletilmesinde fayda vardır.
122
6.3.8. Manisa’nın Marka Değerlerinin UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesine
Aday Gösterilmesi
Bugün dünyada çok önemli bir tanıtım mecrası da UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası
Listesi’dir. Dünya’da özellikle bu listeyi temel alarak seyahat eden milyonlarca turist
bulunmaktadır. Manisa’nın tarihi ve arkeolojik değerlerinin de bu listeye girmesi için Valilik
ve Belediye Başkanlığı işbirliği ile gerekli çalışmaların yapılması profesyonel bir başvuru
dosyansının hazırlanması önemlidir. Dünya Kültür Mirası Listesi’nde ülkemizden Divriği Ulu
Cami ve Darülşifası gibi tekil ünik eserlerin yanı sıra Tarihi Yarımada ve Kapadokya gibi
alanların bulunduğu göz ardı edilmemelidir. Bu noktada Hitit, Frig ve Lidya krallarının
bulunduğu Bintepeler, Sart antik kenti, Kula evleri ve Sipil Dağı alan düzeyinde Ağlayan
Kaya (Niobe) ve Sultan Cami ise tekil düzeyde adaylık için dosyası hazırlanabilecek değerler
arasındadır.
Bu konuda Manisa Valiliği’nin çabaları ile Mesir Macunu Festivali İnsanlığın Somut
Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne alınmıştır.
6.3.9. Medya Planlanması
Yazılı ve görsel medyada Manisa’nın marka değerlerinin tanıtım ve pazarlaması
önemlidir. Buna yönelik olarak bir hazırlık yapılması ve marka değerlerine ilişkin tematik
kısa tanıtım filmlerinin hazırlanmasında fayda vardır. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam, Merkez
Efendi’nin Şifası, Suyla Gelen Şifa, Kurtuluş Savaşında Manisa Ruhu, Manisa’da Arkeoloji
ve Tarih Turizmi, Lidya’nın Gizemli Toprakları Konsepti, Manisa’nın Lezzetleri, Manisa’da
İnanç Turizmi, Spil Dağı gibi tematik konularda kısa filmler hazırlanarak mümkün olduğunca
çok kanala ve yapımcıya gönderilmelidir. Bu yapımlarda dikkat edilmesi gereken en önemli
123
nokta, hazırlanmasından, pazarlanmasına ve satışına
kadar geçen sürecin kusursuz
işletilmesidir.
Yukarıda da vurgulandığı gibi bu reklam ve tanıtım filmlerinin filmlerin her bir
konsept ve alt konsept için ayrı ayrı geliştirilmesinde yarar bulunmaktadır. Kula’da kültür
turizmi, Salihli’de arkeoloji ve sağlık turizmi, Manisa’da şifa ve tarih turizmi gibi alanlarda
çekilecek reklam filmleri ile bu alanların tanınırlılığı artırılabilir.
Merkez
Efendi’nin
Şifası
belgeselinde
geçmiş
yıllardaki
mesir
festivali
etkinliklerinden derlenen videolar da kullanılarak servis edilebilir.
Yazılı ve görsel medya ile ilişkilerin bir basın bülteninden ibaret olmaması,
gönderilecek materyallerin zenginleştirilmesi önemlidir. Günümüzde servis edilecek
videoların kargolarla iletilmesinden ziyade, Youtube ve benzeri video paylaşım sitelerine
yüklenmesi, linkinin e-posta yolu ile duyurulması, daha hızlı ve maliyeti düşük bir yöntem
olarak kabul görmektedir.
6.3.10. Turist Getiren İşletmeler: “Seyahat Acenteleri”
Turistleri yönlendiren ve destinasyon tercihlerinde onlara yardımcı olan turizm
profesyonellerine de eğitim ve bilgilendirilme amaçlı broşürler, leafletler ve filmler
hazırlanmalıdır.
Seyahat acenteleri ülkemizde 1618 sayılı Kanuna göre kurulan ve bu kanunla turistik
hareketliliğin
koordinasyonundan
sorumlu
olan
meslek
kolunu
ifade
etmektedir.
Profesyonellere mevcut potansiyeli tanıtmak ve profesyonellerin deneyimleri, birikimleri ve
müşteri kitlelerinin Manisa’ya aktarmasını sağlamak için hazırlanacak medya tanıtım
malzemelerinin daha zengin bir içerikle hazırlanması ve servis edilmesi gerekmektedir.
Çünkü sözkonusu firmalar alanlarında uzman olduklarından dolayı daha ayrıntıda bilgiye ve
yönlendirmeye
ihtiyaç
duyarlar.
Profesyonellere
yönelik
olarak
hazırlanan
bu
124
bilgilendirmelerde daha çok tematik marka değerlerinin yanı sıra modern konaklama
mekânları ve hizmet kalitesi ön plana çıkarılabilir. Konferans salonları, özgün ve popüler satış
merkezleri, araç kiralama merkezleri, toplu yemeklerin organize edilebileceği hizmet alanları
vb. mekânlarda çekimlerin yapılmasında fayda vardır. Profesyonel için Lidya Sardes otelin
sadece termal otel olması bilgisi yeterli değildir. Otelde kaç oda bulunduğu, toplantı salon
kapasitesi, sinevizyon imkanı olup olmadığı gibi detaylar seyahat acentesinin aradığı
anekdotlardır.
Bu çalışmalar sonucunda seyahat acenteleri müşterilerine doyurucu bir destinasyon
tanıtımı yapabilir. Aynı zamanda da kendi tecrübeleri ve yönlendirmeleri ile destinasyonun
daha geniş bir perspektifte pazarlanmasını sağlanabilir.
6.3.11. Sinema ve Dizi Platoları
Filmlerin ve televizyon dizilerinin teşvik ettiği turizm hareketlilikleri gün geçtikçe
daha fazla ilgi uyandıran bir konu haline gelmektedir. Bununla beraber, gerek turist sayısı
gerekse de turizm gelirleri açısından sağlaması muhtemel katkılara rağmen, turizm
organizasyonlarının pek çoğunun konuya olan ilgisinin yeterli olduğunu söylemek mümkün
değildir. Filmlerin ve televizyon dizilerinin potansiyel etkilerinin bilimsel araştırmalarla tam
olarak açıklanmamış olması, bu durumun nedeni olarak ifade edilebilir.
Bu gün, orta büyüklükte bütçeye sahip olan bir film, sinema, VCD, DVD ve TV
aracılığı ile yüz milyondan fazla tüketiciye ulaşabilmektedir. Televizyon dizileri de aynı
şekilde büyük bir izleyici kitlesine ulaşarak, turizm merkezlerinin çekiciliğini kayda değer
biçimde artırabilmektedir.
TV dizilerinin ve filmlerin ilgi uyandıran, dikkati çeken bir başka faydası; film ve dizi
yıldızları ülkelerine döndükten sonra ortaya çıkabilir. İnsanların televizyon dizilerini, filmleri
izledikten sonra, bölgeyi, ülkeyi, şehri ziyaret etmeleri filmler ve diziler tarafından teşvik
edilmiş turizm hareketliliği olarak adlandırılmaktadır.
Görsel iletişim araçları neyin moda, ilgi çekici ve dikkate değer olduğuna ilişkin
olarak bireylerin algılamalarını etkileyebilmektedir. Filmler ve televizyon dizilerindeki
oyuncuların davranışları, canlandırdıkları karakterlerin özellikleri ve filmlerin ve dizilerin
konuları (romantizm, şiddet, komedi vd.) seyredenlerin beğendiği özelliklerle paralellik
oluşturduğunda, seyredenler kendilerini dizi-film kahramanlarının yerine koymakta ve onlarla
kendilerini özdeşleştirmektedirler.
125
Filmlerin ve TV dizilerinin destinasyona yönelik turizm talebini olumlu nasıl olumlu
yönde etkilediğine dair uluslar arası örnek vermekte yarar vardır. “Cesur Yürek” filminin
ardından Wallace Anıtına giden ziyaretçi sayısı %300, “Er Ryan’ı Kurtarmak” adlı filmden
sonra ise Normandiya kıyılarında giden turist %50 artmıştır.
Televizyonlar, artık sadece dünya’da olup bitenlerle ilgili bilgi vermekle kalmamakta,
boş zamanları değerlendirirken insanlar için önemli birer alternatif haline gelen spor, evden
alış-veriş, yabancı dil, inanç ve seyahat programları ile de önem kazanmaktadır. Televizyon
dizileri de, turizm sezonunun uzaması, talebin mevsimsellik özelliğinin ortaya çıkaracağı
olumsuz etkilerinin azaltılması, istihdama katkı sağlanması ve ekonomik hareketliliklerin
teşvik edilmesi vb. gibi, filmlerin destinasyonda yarattığı olumlu etkilere benzer etkiler ortaya
koymaktadırlar.
Ülkemizde son yıllarda Mardin’de, Kapadokya’da ve tabii ki İstanbul’da çekilen
birçok dizi bu bölgeye olan yerli ve yabancı bir çok turistin gelmesine neden olmaktadır.
Benzer şekilde Yaşayan Osmanlı, Kula Evleri, Lidya Uygarlığı veya Manisa Tarzanı gibi
konuları işleyen filmlerda Manisa’nın bir film platosu olarak kullanılması önemlidir.
Dizi filmler de Türkiye’nin Orta Doğu ve Balkan coğrafyasında çok etkili olduğu
ispatlanmıştır. “Asmalı Konak” dizisinin Kapadokya’yı, “Kınalı Kar” dizisinin Cumalıkızık’ı
ve “Sıla” dizisinin Mardin-Midyat’ı ülke gündemine taşıdığı söylenebilir. Benzer şekilde
içeriği çok zayıf olmasına rağmen Muhteşem Yüzyıl İstanbul Topkapı’ya olan ilgiyi
artırmıştır. Bu dizilerin yayımı boyunca bölgede hem turist sayısı hem de turistik ürün
çeşitliliği artmıştır.
126
Manisa’nın
ve
çevresinin
sahip
olduğu
değerlerin
yeni
konseptlere
göre
belgelendirilmesinin yanı sıra, özel ve nadir mekânların filmlerde ve dizilerde kullanılması
sağlanmalıdır. Kula tam bir doğal plato olma özelliğine sahiptir. TRT Osmanlı dönem filmi
çekebilmek için Kocaeli Sekapark’ta büyük bir Osmanlı kasabası oluşturmuştur. Oysaki
Kula’nın bugünkü durumu istenilen görselliği sağlamaktadır.
Bunun için öncelikle film yapımcılarının Manisa’ya ilgilerinin artması, alana hâkim
olmaları gerekmektedir. Yapımcılara ve yönetmenlere yönelik info turlar düzenlenerek
ücretsiz konaklama, rehberlik ve lojistik destek imkânları sunulabilir. Gelen ekiplerin
organize olmalarına yardımcı olunarak, yerelde sorun yaşanmamaları sağlanabilir. Sinema
127
filmi ve dizi prodüksiyonlarının Manisa’ya çekilebilmesi için yapımcıları cezp edecek (teknik
ekibin konaklama hizmetlerinde indirimli fiyatlar, reklam karşılığı lojistik hizmetler verilmesi
gibi) teşvik mekanizmaları oluşturulabilir. Bu organizasyonlar, ayrı bir ekip tarafından ayrı bir
bütçeye sahip marka takımlarınca üstlenilebilir.
Benzer şekilde, müzik prodüksiyon şirketleri ile irtibata geçilerek müzik kliplerinin
Manisa’da çekmelerine yönelik bilgilendirmeler ve tanıtımlar yapılabilir. Söz konusu
sanatçıların basın ve halkla ilişkiler faaliyetlerini yöneten ajanslara ve menajerlerine,
Manisa’nın sahip olduğu marka değerleri, doğal güzellikler ve kültürel detaylar, yüksek
çözünürlüklü fotoğraf ve kaliteli tanıtım filmleri eşliğinde sunulabilir.
6.3.12. İnteraktif ve Web Tabanlı Tanıtım Faaliyetleri
Günümüzde internet seyahatin ve konaklamanın birebir olarak karar verildiği tanıtım
ve satış işleminin gerçekleştirildiği bir mecra olmuştur. Bu mecranın Manisa özelinde nasıl
kullanılabileceği aşağıda ayrıntıları ile ele alınacaktır.
6.3.12.1.
İnternet / Web Siteleri
Bir ürünün varlığı eğer o ürün ilgilisine ulaşmıyorsa pek bir şey ifade etmez.
Manisa’da organize edilecek turizm hamlesinin mümkün olduğunca çok platformdan ya da
iletişim kanalından kitlelere ulaştırılması önemlidir. Turizmle ilgili yaşanan gelişmeleri, bir
turizm destinasyonunda gerçekleştirilen mevsimsel aktiviteleri real time haberlerle tanıtmak
için internet eşsiz olanaklar sunmaktadır. Manisa’yı bir çok turizm segmentinde farklı hedef
kitlelere
uluslar arası, ulusal ve yerel pazara sunmada internetten profesyonel düzeyde
yararlanmak
gerekir.
Manisa’ya
özgü
profesyonel
düzeyde
hazırlanacak
www.manisaxx.com.tr ve benzeri internet sitelerinde, Manisa’ya ait tüm tanıtım
materyallerini, haber bültenlerini, afişleri, posterleri kullanmak mümkün olacaktır. Manisa
turizminin genel tanıtımını yapan bu sitenin yanı sıra her bir turizm türüne özel internet
siteleri de hazırlanabilir.
Manisa’ da hazırlanan her bir turizm konseptine uygun özel ve standart düzeyde web
sitelerinin hazırlanması önemlidir. Bu sayede giderek spesifik bir hal alan müşteri-turist
tercihlerine hitap edebilecek alanların oluşturulması sağlanabilir.
128
Gastronomi unsurlarına dikkat eden bir turist grubuna yönelik olarak Manisa Kebabı,
Akhisar Köftesi gibi yemeklerden de oluşan gastronomi turizmi sayfası oluşturulabilir. Şifa
turizmi ile ilgili web sitesinde bitkisel tedavi, sülüklü göl ve termal turizm vurgulanırken
Manisa’da kültür turizmi başlığı altında faaliyet gösterecek web sitesinde Muhteşem
Osmanlı’da Yaşam: Manisa, Bintepeler, Lidya’nın Gizemli Toprakları, Sart Harabeleri,
Manisa Osmanlı Sarayı gibi değerlerin tanıtımı yapılabilir. Bu sitelerde söz konusu turizm
türlerinin coğrafi bazda dağılımının yanında, konaklama kapasitesi, ulaşım-altyapısı, yemeiçme tesisleri gibi konularda da tatmin edici bilgilerin verilmesi gerekir. Unutulmamalıdır ki
tarih için gezen turistlerin bir çoğu Sipil’e çıkmayacak, Yamaç paraşütü sevenler de
Alaşehir’e gitmeyecektir.
Bunun dışında örneğin doğa turizminde outdoor etkinliği yapan bölgedeki firmalar,
oteller, araç kiralama şirketleri, turizm ve doğa dernekleri, rehberler bu sitenin çatısı altında
buluşarak, gerektiğinde sanal ortamda koordine olabilmelidirler. Bu web sitelerine aynı
zamanda dijital koleksiyon, indeks gözüyle de bakılması gerekir. Manisa’ya dair haritalar,
turizm konseptleri, güzergâhlar, tarihteki konumu içeriğe eklenebilir. Web sitelerinin, blog ve
sosyal paylaşım platformları aracılıkları ile tanıtımını yapmak gerekmektedir.
129
Bu web sitelerinin hedefinin Manisa’daki turizm çeşitlerini ve turizm etkinliklerini
görmeyene göstermek, duymayana duyurmak olmalıdır. Etkin reklamlarla, Muhteşem
Osmanlı’da Yaşam, Lidya’nın Gizemli Toprakları, mitolojik öyküler, gastronomi turizmi
anlatılmalıdır. Öyle ki resimler, bannerlar ve anlatımlar, izleyende “görmeliyim,
“yaşamalıyım”, “tatmalıyım” duygusu uyandırmalıdır. Kuş gözlemciliği anlatılırken, kuş
sesleri kaydedilmeli siteye eklenmelidir. Siteyi ziyaret eden “Spil Dağı’na gitmeliyim ve bu
Anemon’u gözümle görmeliyim” heyecanını duymalıdır.
Bir diğer konuda Manisa’da Özel Günler temalı modern konseptlere özgü web
sitelerinin oluşturulmasıdır. Bu sitede, anemonun ne zaman ortaya çıktığı, bağbozumunun,
zeytin hasadının veya ilkyaz çiçeklerinin ne zaman açtığı, kazı alanlarında ilk kazı
çalışmasının ne zaman başladığı bilgileri real time olarak da duyurulmalıdır.
Ayrıca, Manisa’da mevsimin o dönemine ait kısa sanal geziler de konabilir. Manzarası
ve romantizmiyle öne çıkan konaklama tesisleri lanse edilebilir. Kültür araştırmacılarının
desteğiyle, Manisa’nın mitolojik öyküleri, masalları ve efsaneleri özel günlerle bağlantılı
olarak aktarılabilir.
130
Manisa için fark oluşturacak bir diğer web sitesi ise sanal mağaza olabilir. Bu sanal
mağazada Manisa’ya ait mesir macunu, tıbbi ve aromatik bitkiler, Kula leblebisi, Sultan kuru
üzümü v.b. Manisa’ya ait özel hediyelik ürünleri bir çatıda toplayacak web sitesi Manisa’nın
ürünlerine yurtiçi ve yurtdışından erişimi kolaylaştırabilir. Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın
sanal mağazası9 mantığında hazırlanacak web sitesi, grafik tasarımıyla Manisa’nın ürünlerinin
markalaşmasına şüphesiz katkıda bulunacaktır.
Bu web sitelerinden biri de Manisa’ya yatırımcı çekmek yatırımları yönlendirmek
amacıyla kullanılabilir. Sitede Manisa’ya termal turizm, doğa turizmi, kırsal turizm, kültür
turizm alanlarında nerelerde yatırım yapılabileceğinin yanı sıra sanayi, tarım ve hizmetler
alanları ile ilgili hukuki süreçler yer alabilir.
6.3.12.2.
İnternet Arama Motorları
Manisa’nın mevcuttaki www.manisakulturturizm.gov.tr web sitesinin hedefi pagerank artırmak değildir. Turizm sektörünü pazarıyla buluşturmaktır. Önemli olan bu web
sitesini kaç kişinin tıkladığından ziyade meraklısına, ilgilisine ulaşıp ulaşmadığıdır. Bu
bakımdan arama motorlarına kayıt ekstra önem kazanmaktadır. Sitelerin içeriği, dizinler
halinde belirlenerek, site ağacı oluşturulabilir. İçeriğin özgün olması ve özgün
kelimelerle(Manisa’ya ait) motora kaydedilmesi web sitesinin değerini artıracaktır. Bu işleme
arama motoru optimizasyonu ismi verilir. Arama motoruna “köfte” kelimesi yazıldığında ilk
sıralarda Akhisar, Salihli çıkmalı, “cami” yazıldığında Hatuniye camii, “Kahve” yazıldığında
Cilveli Kahve çıkmalıdır.
9
http://www.ges.gov.tr/tr/cok-satan-urunler
131
Günümüzde insanlar web sitesinin tam adresini bilse bile, doğrudan adres çubuğuna
yazmak yerine, ana sayfa olarak kullandıkları Google üzerinden istedikleri web sitesine
ulaşmayı tercih etmektedirler. Dolayısıyla arama motorlarına daha önce detaylandırılan
konsept ile anahtar kelimelerle kaydolmak önemlidir. Manisa’nın internet dünyasının bilgileri
içinde kaybolmaması için site ağacının çıkarılması, anahtar kelimeler belirlenerek arama
optimizasyonunun gerçekleşmesi ile bu alanda önemli bir rekabet üstünlüğü elde edilebilir.
Ayrı ayrı her bir site ve alt sayfalarına kod olarak web sitesi tanıtım bilgilerinin girilmesi
faydalı olacaktır.
Google arama motoru internetin kilit anahtarı gibidir. Google arama motoru üzerinden
verilen “Google Adwords” reklamları, hedef kitlenin özellikleri ve lokasyonlarına göre
planlama yapılabilen bir mecradır. Bu mecra, gelişmiş özellikleriyle ekonomik bütçelerle
reklam kampanyaları düzenlemeye olanak vermektedir.
Google’da aynı zamanda önceden belirlenen anahtar kelimelerle, hedef kitlenin
bulunduğu bölgeye göre de reklam vermek mümkündür. Örneğin Alaşehir’in eski adı
Philadelphia’dır. Amerika Birleşik Devletlerinde de Philadelphia adında bir şehir
bulunmaktadır. Philadelphia Amerika’nın bağımsızlık bildirgesinin de yazıldığı çok önemli
bir şehirdir. Bu şehirden internete giren kullanıcılara yönelik bir reklam kampanyası
düzenlenebilir. Kampanyada “ Şehrinize adını veren toprakları görmek istemez misiniz”
denilebilir. Böylece çok düşük bütçelere Amerikalılara ulaşılabilinir. Bununla birlikte, turizm
konseptlerine göre de reklamlar verilebilir.
6.3.12.3.
Sosyal Medyanın Gücü
Sosyal ağlar, bireyleri internet üzerinde toplum yaşamı içinde kendilerini
tanımlayarak, aynı kültürel seviyesinde rahatlıkla anlaşabilecekleri insanlara internet iletişim
metotları ile iletişime geçmek için ve aynı zamanda normal sosyal yaşamda yapılan çeşitli
jestleri simgeleyen sembolik hareketleri göstererek insanların meydana getirdiği sanal
ortamdaki sosyal iletişim kurmaya yarayan ağlara "sosyal ağlar" denilmektedir. Sosyal ağların
yararları:

İstediğiniz zaman bilgiye ulaşabilirsiniz.

Seyahat edeceğiniz yer, konaklama yapacağınız tesisler veya seyahat edeceğiniz
firmalar hakkında anında deneyimlerinizi paylaşabilirsiniz.

Eski arkadaşlarımızı bulabileceğiniz gibi yeni arkadaşlıklar da edinebilirsiniz.
132

Gruplar kurabilir ve de çeşitli düşünceler ortaya koyabilirsiniz.
Günümüzde sosyal ağlar giderek yayılmakta ve kullanımı bireyler, toplumlar için gerekli
hale gelmektedir. Facebook sosyal ağların başında gelen siteler arasındadır.
Sosyal ağlar son yılların en önemli iletişim aracı haline gelmiştir. Youth Insight
Gençlik Araştırma şirketinin Türkiye’deki lise ve üniversite öğrencileri üzerine yaptığı
araştırma sonuçlarına göre;10 Türkiye, genel kullanım açısından dünyadaki dördüncü büyük
Facebook nüfusuna sahiptir.

Şu an Türkiye’de 30.5 milyon Facebook kullanıcısı vardır.

Bu kullanıcıların yüzde 53’ü 13-24 yaş aralığındadır.

Ortalama bir Facebook kullanıcısının 415 arkadaşı vardır ve 1 milyon kişiye
ulaşmanın yolu sadece 2500 kişiye ulaşmaktan geçmektedir.

Üniversitelilerin %73’ü her gün en az bir kere facebook’a bakmakta, twitter hesabı
olanlar ise haftada en az dört kere hesaplarına giriş yapmaktadır.
Bu durum ülkemizin nüfusunu oluşturan kişilerin büyük kısmının sosyal medya
üzerinden haberleri almakta ve birbirleri ile bu iletişimde olduklarını bize göstermektedir.
Sosyal ağlarda açılacak Manisa sayfası üzerinden etkinliklerin paylaşılması ve bunların
takvimlenmesi, en iyi fotoğraf gibi oylamalar, Manisa’nın çevresinde oluşacak sanal ağı daha
da zenginleştirebilecektir.
Facebook, Twitter, G+, Foursquare, Linkedin ve turizm sektörü açısından
“tripadvisor”
ve instagram gibi sosyal medyada yer alan siteler turizm sektörünü
uyandırmak ve geliştirmek açısından oldukça önemlidir. Bu sitelerde; mesaj sayısı, tweet ve
retweet sayısı, arkadaş sayısı, yorum, fotoğraf eklenmesi, beğeniler gibi kriterler bir arada
değerlendirilerek destinasyona olan ilgi yönlendirilebilmektedir.
10
http://www.halklailiskiler.com/youth-insighttan-sosyal-medya-arastirmasi.html
133
6.3.12.4.
Elektronik Posta Tabanlı Tanıtım
Elektronik posta adreslerine bırakılan tanıtım mailleri yoluyla yapılan bilgilendirme ve
satış stratejisine e-mailing adı verilmektedir. Yukarıda farklı bölümlerde de önerildiği gibi,
internet üzerinden yapılan tanıtımların bir yolu da yukarıda e-mail listesi oluşturarak, kişilerekurumlara elektronik posta üzerinden ulaşarak Manisa’daki etkinlikler ve fırsatlar konusunda
bilgilendirmektir. Manisa’nın etkili bir mail tanıtımı için Manisa’daki kamu-özel sektör
üniversite ve STK’ların e-mail veri bankalarından yararlanılabilir. Turizm sektörü özelinde de
oteller, yeme-içme tesisleri, spor ve doğa kulüpleri, dernekler, seyahat acenteleri ve çeşitli
işletmeler ile Manisa dışındaki hemşeri derneklerle ilişki kurulmalıdır. Bu adreslere
Manisa’nın turizm bakımından tanıtımı ile ilgili güncel ve tatmin edici bilgilerinin aktarılması
gerekir. Güncel olmayan ve çok genel bilgiler sonucunda bir süre sonra sistem çalışmaz hale
gelebileceği gibi gönderilen postaların spam olarak değerlendirilmesi riski sözkonusu
olabilecektir. Bu noktada, aktivitelerin zamanından bir miktar önce duyurmaya da özen
gösterilmelidir. Kısacası, il ve ilçeler düzeyinde önemli turizm aktiviteleri hakkında ilgililerin
tam zamanında bilgilendirilmesi e-posta ağının güvenilirliğini sağlayacaktır. E-mailing
sistemi ile örneğin, “Mesir Macunu Şenlikleri”, “Bağbozumu Günleri”, v.b. gibi faaliyetler,
takviminden önce duyurulabilir.
6.3.12.5.
Web Rotalarında Manisa
Yahoo ve Google gibi büyük bir internet yayın ağlarının Maps & Earth hizmetlerinde,
doğa turizmine yönelik bisiklet, trekking v.b. alanları gösteren parkurlar ve önemli noktalar
yer almaktadır. Bu araçlara bakıldığında Manisa’da iyi düzenlenmiş sportif turizm alanlarının
134
olduğunu gösteren tanıtımlar yayınlanabilir. Doğa, kültür, termal, kırsal, inanç ve tarih turizmi
alanları güzergâhları, GPS kayıtları ve resimleri Maps’e, Earth’e eklenebilir.
Ayrıca, www.wikiloc.com adlı internet sitesi, dünya üzerinde doğa merkezli turizm
türlerinin yapılabileceği noktalara ait GPS koordinatlarını kullanıcılara sunmaktadır. Söz
konusu site kullanılarak Sipil’de yürüyüş, bisiklet, moto-safari, tırmanma, off road, daha
birçok turizm aktivitesine ait ayrı ayrı rotalar bulmak mümkündür.
GPS temelli bu çalışma, marka takımının yönlendirmesi ile kolaylıkla yapılabilecek ve
ciddi oranda etki meydana getirebilecek bir tanıtım faaliyetidir. Manisa doğa, kırsal ve kültür
turizm alanları özelinde hazırlanacak rotaların GPS kayıtları ve resimleri söz konusu internet
sitelerine yüklenebilir.
6.3.12.6.
İnternet Tabanlı Sanal Pazarlama ve Tanıtım Girişimleri
Günümüzde internet tabanlı promosyonlar, turizm tesisleri tarafından yoğun olarak
kullanılmaktadır. İnternet üzerinde oluşturulan ve üyeliğe dayalı fırsat şirketleri bu alanda
135
önemli bir pazar payına ulaşmıştır. Her gün yenilenen günün fırsatı konsepti ile ürün ve
hizmetler büyük oranda indirimlerle satışa sunulmaktadır.
İnternet ortamında ya da cep telefonu uygulamaları ile Manisa’daki konaklama ve
yeme içme tesislerinden promosyonlar verilerek Manisa’nın tanıtımı ve cazibesine katkıda
bulunulabilir. Limitli bir zaman içerisinde satışa sunulan promosyonlu ürünler sayesinde
birçok küçük turizm işletmesi kendini ulusal boyutta tanıtma fırsatı bulmuştur. Manisa turizm
paydaşları bir araya gelerek, Manisa’ya özgü şehir fırsatı sitesi oluşturabilir. Marka takımları
bu sürecin planlı bir şekilde yürütülmesi noktasında sorumluluk üstlenebilir.
Manisa turizminin daha iyi tanıtılabilmesi için, tanıtım ve turizm altyapı alanlarında
proje sahibi olanların, projelerini doğrudan Valiliğe ulaştırabilmeleri adına, İl Kültür ve
Turizm Müdürlüğünün internet adresinde “Manisa turizmi için bir projem var” linki
oluşturulabilir. Müdürlük personeli tarafından aylık olarak derlenecek bu başvuruların
değerlendirilmesi sonucunda, geliştirilebilecek olan projelerin, Zafer Kalkınma Ajansı başta
olmak üzere ilgili hibe fonlarına sunumu gerçekleştirilebilir. Bu konuda Manisa Valiliği AB
Projeler ve Dış İlişkiler Koordinasyon Merkezi ile birlikte çalışmalar yürütülebilir.
136
Günümüzde çoğu kurumsal işletme, akıllı telefonlar için uygulama üretmek suretiyle
bu telefon kullanıcılarına özel hizmetler sunmaktadır. Manisa turizminin geliştirilmesi
noktasında akıllı telefon uygulamaları üretilebilir. Bu uygulamalar sayesinde Manisa’nın
konaklama ve yeme içme şirketleri bilgileri verilerek Manisa’nin marka değerleri ile ilgili
bilgilere yer verilebilir.
Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün “Sanal Gerçeklik Projesi” kapsamında
Manisa’nın doğal zenginliklerinin, antik kentlerin, Osmanlı kültürel değerleri ve somut kültür
varlıklarının 360 derece panoramik çekimleri yapılmaktadır. www.manisafx.com sitesinden
halihazırda gösterimler yapılmaktadır.
Bu sitenin yada içinde 360 derece çekimlerinde yer aldığı farklı bir turizm sitesinin
aynı zamanda ilde gerçekleşecek her türlü sosyal ve sanatsal faaliyetlerin tanıtımının yapıldığı
diğer web sitelerinin bilgilerinin verildiği bir tanıtım mecrası olarak işlev görmesinde fayda
vardır. Büyük ölçekli haritalar ile birlikte GPS koordinatları, Google Maps bağlantılı “nereler
gezilmeli, nerede ne yenir, nerede kalınır” gibi çok bağlantılı bir destinasyon, planlama sitesi
olarak kullanılabilir. İnternet sitesinde yer alacak “Manisa’yı Tanıtalım” başlıklı bir forum
sayfası aracılığı ile Manisa hakkında bilgi almak isteyen kişilerin iletişime geçebileceği
interaktif bir alan oluşturulabilir.
Karşılaştırma, detaylı inceleme ve filtreleme gibi avantajlar sunan internet mecrası,
turizm sektörünün tanıtımı ve pazarlamasında etkin bir şekilde eşsiz avantajlar sunmaktadır.
Analiz şirketi IPK International’ın yayınladığı rapora göre, Avrupa genelinde ilk kez 2011
yılında internet üzerinden seyahat satışı oranı tüm satışların yarısına ulaşmıştır.11 Manisa’da
turizmin gelişimi odaklı web siteleri hazırlanacağı gibi etkinlik odaklı yerel web siteleri de
hazırlanabilir. Erişilebilirlik ve tanıtım mecrası olarak görülen internetin, bir reklam ve satış
11http://www.turizmguncel.com/haber/online-satislar-avrupada-yuzde-55i-buldu-almanya-
klasikten-vazgecmedi-h9736.html
137
mecrası olarak uzmanlarca planlanması ve uygulanması söz konusu olabilir. Özellikle sosyal
medya ve bloglar, mal ve hizmet pazarlamasında kullanılan özel marketler halini almıştır.
Günümüzde internet odaklı tanıtım teknikleri kullanılarak, hedef destinasyon odaklı
tanıtım faaliyetleri yürütmek mümkündür. Bu kapsamda, internet üzerinden dünyada ülke ve
şehir bazında pazarlama, rezervasyon ve satış yapmak mümkündür.
visitlondon.com,
parisinfo.com, goturkey.com bu alanda verilecek örnekler arasındadır.
6.3.12.7.
Manisa’ya
Dijital Kent Tanıtım Sistemi
gelecek
turistleri
dijital
platform
üzerinden
bilgilendirecek
ve
yönlendirecek sanal bir kent tanıtım portalı kurulmalıdır. Bu portal genel olarak “Dijital Kent
Tanıtım Sistemi” olarak adlandırılmaktadır.
Dijital Kent Tanıtım Sisteminde talep edenler hem videofon hem de 3G sistemi ile otel
rezervasyonu yaptırabilirler. Ülkenin veya dünyanın herhangi bir yerinden Manisa’ya doğru
yola çıkan biri dijital platformdan Manisa’nın otel, transfer ve yeme-içme fiyatlarını
öğrenebilir. Güzergâh üzerinde özellikle benzin istasyonları ve dinlenme tesislerine konacak
olan kiosklar, önemli bir tanıtım aracı olabilir. Kamuya açık kalabalık noktalarda bu
kiosklardan bağlanılabilmeli ve alışveriş noktaları, “Manisa Tanıtım Noktası” adı altında bir
tanıtım yaparak özel bir yere sahip olabilirler.
138
Bu noktalarda Manisa’da yer alan otel bilgileri, etkinlik takvimi ve daha birçok turistik
hizmetin sunumunun yanı sıra, otel rezervasyonu gibi özellikler de bu kiosklar üzerinde
bulunabilecektir.
Kiosklarda dâhili hoparlör ve toplu ulaşım araçlarında kablolu kulaklıklarla tanıtım
filmlerine ilişkin sesli yönlendirmeler de dinlenebilir.
Sistem üzerinde otel rezervasyonlarının yapılabilmesi amacıyla videolu görüşme ve
3G sistemi kullanılabilir. Böylece ülkenin veya dünyanın herhangi bir yerinden Manisa’ya
gelmek isteyen bir turistin dijital platformdan Manisa’nın
otel, yeme-içme ve transfer
fiyatlarını öğrenebilmesi ve rezervasyon yapabilmesi fırsatı sağlanabilir.
6.3.13. Otobüs Şirketlerinin Tanıtım Mecrası Olarak Kullanımı
Ülkemizde taşımacılığa ilişkin bazı istatistikler incelendiğinde, karayolunun sahip
olduğu üstünlüğü görmek mümkündür. Ülkemizde; yolcu taşımacılığının %92,5’i karayolları
ile yapılmaktadır.12
Manisa’da ise bu oran şehirde havaalanı olmadığı için daha yüksektir. Manisa’ya
gelen ziyaretçiler otobüsler vasıtası ile gelmektedir. Bu nedenle otobüslerin dış alanı, koltuk
başlıkları, servis takımları, koltuk arkaları tanıtım fırsatı olarak değerlendirilebilir. Manisa’nın
turizm imkânlarının ve tesislerin tanıtılabileceği örnek tur programları koltuk arkalarına
yerleştirilebilir. Otobüslerde son yıllarda genele hitap eden TV’ler olduğu gibi hemen her
koltukta TV, akıllı bilgisayarlar bulunmaktadır. Bu ekranlara Manisa turizm marka değerlerini
aktaran belgesel nitelikli tanıtım filmleri eklenebilir.
12
http://www.tof.org.tr/makaleler.php?makaleno=37
139
Manisa’da hizmet veren şirketlere ait mobil araçlar, şehir içi otobüsler de Manisa’nın
turizmde marka olmasına destek verebilir. Bu alanda en yaygın örnek otobüs firmalarının araç
giydirme faaliyetidir. Manisa’ya turist ve yolcu taşıyan seyahat firmalarına ait otobüslerde
hem araç giydirme hem de otobüs içi bazı reklam mecraları kullanılabilir.
Şehir içindeki otobüsler ve minibüsler de araç giydirme ve afiş mecrası olarak
kullanılabilir. Böylece şehir içi ulaşımı devamlı kullanan Manisalıların turizm bilincinin
gelişmesi, marka turizm değerleri algılarının pekişmesi sağlanarak marka kent olma yolundaki
ortak akla ve çabaya katıda bulunulacaktır.
Manisa’da tarihi eserlerin yanına kısa mesafeye yayın yapan televizyon ve radyo
yayını vericileri yerleştirilebilir. Bu sayede tarihi eserin yanına gelen bir kişi, araç veya
otobüs radyosunu açtığında yada televizyonunu açtığında oradaki eser ile ilgili sesli yada
görüntülü bilgi alabilir.
6.3.14. Ürün Paketlerinin Tanıtım Mecrası Olarak Kullanılması
Manisa günümüzde sanayisi hızla gelişen ve bu gelişime uygunluğu sayesinde de
Financial Times tarafından Avrupa’nın yatırıma en elverişli bölgesi olarak seçilmiş bir ildir. İl
aynı zamanda üzüm, tütün ve zeytinde önemli bir üretim payına sahip ve bu sayede tarımsal
üretimde Türkiye’de ilk üçte yer almaktadır.
Palamut Meşesi ve Valeks Dünyada sadece Salihli’de bulunan iki adet fabrikada
üretilmektedir. Türkiye’de az sayıda bulunan basınçlı kaplar sanayi İstanbul ve Bursa’dan
sonra Manisa merkez ve Salihli’de üretim yapmaktadır.
140
Sanayisinin gelişmiş olmasına bağlı olarak ilde üretilen her türden sanayi ürünlerinin
ticari hayat içerisinde yeri tartışılmaz. Bunun yanında diğer ticaret konusu olan tarımsal
ürünler içinde çekirdeksiz kuru üzüm ilk sırada yer almakta daha sonra ise zeytin ve diğer taze
sebze, meyve ve hububat gibi diğer tarım ürünleri ile Soma ilçesinde üretimi yapılarak satılan
kömür il ticareti içerisinde önemli bir yer tutmaktadır. Sanayinin sürekli gelişme trendinde
olması Manisa’ya yarı mamül ve mamül mal giriş çıkışını artırarak mevcut ticaret hacminin
genişlemesini de sağlamaktadır.
Özellikle sanayi ürünlerinin ambalajları önemli bir tanıtım mecrasıdır. Örneğin ticari
ürünler üzerinde yer alan “Made in…” etiketi kişiye elinde bulundurduğu ürün hakkında
belirgin bir imaj sunabilir. “Made in Germany” etiketli bir ürün, “Made in China” etiketine
sahip bir ürüne karşı algısal olarak bir üstünlük sağlamaktadır.
Ambalajların ürün tanıtımında kullanılmasına ilişkin olarak, Manisa’da üretilen
ürünlerin üzerinde Manisa Marka değerlerinin tanıtım resimleri basılabilir. Bu resimlerin
kurumsal kimlik imajı ile birlikte düşünülerek tasarlanması ve bulunması önemlidir. Bu
anlamda ülkemizde boğaz köprüsü resmi İstanbul ile Zeugma ise Gaziantep ile tam anlamı ile
örtüşmüştür. Yine Manisa OSB’de üretim yapan ve tüm ülkede dağıtım noktalarına sahip
şirketlerine ait dağıtım araçları ve ürün ambalajları Manisa Marka Değerleri ile donatılabilir.
Yine Vestel’in fırın ve diğer mutfak ürünlerinin yanında Manisa Yemek Tarifleri
broşürü dağıtılabilir.
6.3.15. Müşteri Memnuniyetinin Tanıtım Mecrasına Dönüştürülmesi
Turizm sektöründe arkadaş tavsiyesi destinasyon seçiminde önemli bir etmendir.
Eulogio Bordas’ın yaptığı bir araştırmada, “Arkadaş Tavsiyesi”nin turizm destinasyonu
seçimine etkisi %35 olarak ölçülmüştür. Aynı araştırmada “Seyahat Acentesinin
Tavsiyesi”nin %25 oranında etkili olduğu görülmektedir. “Tur Operatörlerinin Katalogları”
ise tatil müşterisinin %19’unu etkilemektedir. “Basında Çıkan Haberler ve Raporlar” toplam
141
%13’lük pay alırken “Reklam Faaliyetleri”nden etkilenerek tatil destinasyonu seçimine karar
verenlerin oranı %4 seviyesindedir.13
Günümüzde bir çok forum, blog, sosyal paylaşım sitelerinde interaktif olarak
değerlendirmeler ve fikir alışverişi yapılarak destinasyon seçimi gerçekleştirilmektedir. Bu
noktada şüphesiz en önemli adres “tripadvisor”dır. Bu adreste yıldızlama, beğenme ve yorum
paylaşma gibi birçok interaktif etkinlik bulunmaktadır. Bu sayede, seyahat öncesi kararlar
daha sağlıklı bir şekilde diğer deneyimler ışığında verilmektedir.
Böylece, tatil seçimi arifesindeki kişi, bilmediği bir destinasyonu seçmektense daha
önce o destinasyonu deneyimleyip olumlu referans olan arkadaşlarının tavsiyesine
uymaktadır.
Manisa’da müşteri memnuniyetinin en üst seviyede tesis edilmesi sonucu, bu bölgede
aldığı hizmetten memnun ayrılan turistlerin yakın çevrelerine, Manisa
ile ilgili olumlu
yorumlar yapması ve yönlendirmelerde bulunması söz konusu olabilir. Bu nedenle yeni bir
turistin bölgeye kazandırılması için çalışmalar yapılmasının yanı sıra, gelen turistin
Manisa’dan memnun bir şekilde ayrılmasına da azami önem verilmelidir.
6.3.16. Manisa Dışı Turizm İrtibat Ofisleri
Manisa coğrafi olarak ülkemizin batısında yer almakta yolların bağlantı noktasında
bulunmaktadır. İzmir, Denizli, Aydın, Uşak gibi kentlere yakınlığı söz konusudur. Özellikle
İzmir ve Bursa’da birer irtibat ofisinin kurulması, zamanla bu ofislerin İstanbul ve Ankara
gibi Büyükşehirlerde de yaygınlaştırılması söz konusu olabilir. Bu ofisler sabit bir ofis
şeklinde olabileceği gibi kiosklar veya illeri gezen mobil bir araç şeklinde de tasarlanabilir.
Kentin tanıtımının ve bilinirliğinin artırılmasını ana amaç edinen bu ofislerin yönlendirmeleri
Marka Ofisi’nden gerçekleşecektir.
Bu irtibat ofislerinin zamanla büyütülmesi ve turizm dışındaki alanlarda da
branşlaşmaya giderek, Manisa ürün ve hizmetleri hakkında bir bilgilendirme noktası halini
alması sağlanabilir.
Günümüzde hemen her büyük otelin ve grubun İstanbul’da danışma ofisleri vardır.
Manisa’nın da benzer bir anlayışla ileriki süreçte Beyoğlu veya Şişli mevkiinde satış ofisi
oluşturması faydalı olabilir. Bu ofiste Manisa ve turizm tesisleri konusunda yetkin birkaç
13
Eulogio BORDAS, The 7 Myths of Tourism Marketing, New Paradigms For City Tourism
Management, WTO Forum, İstanbul, 1-3 July 2005
142
kişinin istihdam edilerek turizm tesislerinin yeme-içme, konaklama gibi hizmetleri satışa
sunulabilir. Geçiş sürecinde, yaklaşık bir yıl, mevcut bir satış ofisiyle anlaşılabilir. Burada
Manisa’daki turizm tesislerinde sunulan hizmetlerin satışlarının yapılabilmesi için, turizm
paydaşları bir araya getirilerek gerekli altyapının kurulması sağlanabilir. Gerekirse online
olarak geliştirilecek sistemlerle turizm merkezleri ile bağlantılar da kurulabilir. Ofis
çalışmalarının oturması ile ildeki büyük şirketlere yönelik kurumsal propaganda çalışmaları
da yürütülebilir.
6.3.17. Turizm Danışma Hattı
Modern yeme-içme işletmelerinin, konaklama tesislerinin veya turistik ürünlerin satış
sonrası müşterilerinin değerlendirilmelerinden hareketle varsa ticari kusurların en aza
indirmeleri ve böylece müşteri memnuniyetini maksimize etmeye çalışmaları beklenen bir
durumdur. Bunun yerel ölçekte değerlendirilmesi varsa yanlışlıkların bertaraf edilmesi
destinasyonun uzun süreli olarak yaşatılması açısından önemlidir. Manisa’da yapılan tüm
iletişim çalışmalarında, turistlere sürekli yönlendirmeler yapılsa dahi, 24 saat kesintisiz
hizmet verecek bir turizm danışma hattının kurulması önemli bir husustur.
Manisa’yı ziyaret eden turistlerin günün her saati bu hizmeti kullanabilmesini
sağlamak üzere, gece on ikiden sabah sekize kadar danışma hattı farklı cep telefonlarına da
yönlendirilebilir. Bu uygulamadaki amaç turistlerin zihninde Manisa ziyaretleri boyunca 7
gün 24 saat kendileri ile birebir ilgilenecek bir turizm altyapısının onlara sunuluyor olmasıdır.
Bu durum turistin kendini güvende hissetmesini sağlayacaktır.
Manisa Turizm Danışma Hattı’nın operasyon merkezi de Manisa Hoş Geldin
Merkezi’nde yer almalı, gelen her türlü geri bildirim, şikayet ve yardım başlıkları bu
merkezden ilgili kamu ve özel sektör kurumlarına yönlendirilmelidir.
143
6.3.18. Kısa Mesaj Sistemi
Günümüz teknolojisi, özellikle cep telefonu teknolojisi, pazarlama dünyasına
inanılmaz yenilikler ve hedef kitleye ulaşma yolları getirmiştir. Bu teknolojik yenilerden bir
tanesi de destinasyon çevresinde bulunan mobil cihaz kullanıcılarına servis sağlayıcılar
üzerinden mesaj gönderilebilmesidir. Manisa sınırları içerisinde olan potansiyel turistlere
SMS gönderilmesi için bir servis sağlayıcı ile anlaşılabilir.
Manisa’da potansiyeli olan turizm çeşitlerinin başarı ile uygulandığı mekanlarda da
SMS kampanyası yapılabilir. Örneğin, yaz aylarında İzmir’de Çeşme, Foça gibi sahillerde,
baz istasyon bazlı sms kampanyaları düzenlenerek Manisa’nın marka değerlerine davet
mesajları atılabilir.
Benzer şekilde, kısa mesaj sistemiyle gelen müşterilere onay koduyla, Manisa’da
bulunan konaklama ve yeme-içme sektöründe yeralan firmalar tarafından belirli oranlarda
indirim yapılablir. Örneğin otobüs ile Manisa’dan geçen yolculara SMS gönderilmesi için, yol
üzerindeki baz istasyonu sahibi GSM firmaları ile anlaşılabilir. O bölgeden geçen bütün
abonelere otomatik mesaj gönderilebilir. “Manisa’da neler kaçırdığınızın farkında değilsiniz,
Şu anda Manisa’dan geçmeyip misafirimiz olsaydınız nefis odunda köfte veya dünyanın en
lezzetli/çeşitli sebze yemeklerinden yiyebilirdiniz” gibi kısa mesajlar iletilebilir.
İstanbul’dan İzmir’e giden yolcular Akhisar’dan sabah geçerken “Akhisar’ın meşhur
katmerini yemeden geçmeyin” mesajı atılır iken, öğleden sonra geçenlere köfte ve diğer leziz
ev yemeklerinin SMS’i atılabilir.
144
SMS kampanyalarının bilboard ve il/ilçe içindeki afişler ile desteklenmesinde fayda
vardır.
Hem tanıtım hem de doğrudan turist çekmeye yönelik yapılacak bu organizasyonların
sekretaryası Marka Kent Ofisi ve Propaganda Merkezi tarafından eşgüdüm içinde
yürütülebilir.
6.3.19. İç İletişim
Turizmde gözden kaçırılmaması gereken en önemli nokta mevcut turizm değerlerinin
yerli halk tarafından da kullanılması ve farkında olunmasıdır. Bir destinasyonun bütün
müşterilerini dışarıdan bekleme gibi bir beklentisi asla olmamalıdır. Bu nedenle, Manisa’nın
bütün marka değerlerini öncelikle Manisa’lıların kullanımlarına açmak bu şekilde planlama
yapmak en doğru bir harekettir. En az dış hedef kitle kadar önemli olan iç hedef kitle –
Manisa’da yaşayanlar ve Manisalılar - “İç İletişim Sürecini” oluşturmaktadır.
İç iletişim stratejilerinde dikkat edilmesi gereken husus, Manisa’nın turizm alanındaki
stratejik hedefleri doğrultusunda bir iletişim planının hazırlanmasıdır. Kurumsal iletişim ve
halkla ilişkiler alanında yerel halkın desteğini sağlamaya yönelik adımlar atılmalıdır. Algı
yönetimi metotlarının kullanımı ile Manisa‘ya turist olarak gelecek dış hedef kitlenin yanı sıra
iç hedef kitleye de ulaşılabilir. Bintepelerde 2013 yılında ziyarete açılacak tümülüsün ilk
ziyaretçileri Manisalılar olmalıdır.
Manisa’nın turizmde marka değerlerinin ve önündeki gelişim fırsatlarının bizzat yerel
halk tarafından anlaşılması ve sahiplenilmesi gerekmektedir. Bu bilinç gelişimi ve iç iletişim
süreçleri Marka Ofisi tarafından planlanacak bir süreçtir.
Bu süreç boyunca iç iletişimin önemli bileşenlerinden biri ihtiyaç analizi anketleridir.
Bu anketlerde Manisa halkına turizm potansiyeline ne kadar inandıkları, bu konuda sahip
oldukları marka değerlerini ne kadar bildikleri, yapılacak aktivitelerde yer alma istekleri gibi
sorular sorulabilir.
Yapılan anketlerin belirli sürelerde tekrarlanması ve ölçümlemelerin yapılması hem
ürün geliştirme hem de altyapı ve üstyapı eksikliklerinin saptanması, tanıtma ve pazarlama
faaliyetlerinin planlanması açısından oldukça önemlidir. Bu tür bilimsel araştırmaların
yapılmasında profesyonel ve akademik katkı alınabilir.
Yerel ölçekte Manisa’da bulunan seyahat acenteleri, konaklama ve yeme içme
firmaları iç iletişim sürecinde hedef kitle arasındadır. Ulusal ölçekte ise Manisa dışında yer
145
alan turizm acenteleri ve operatörlerinin bölgeye çekilmesi sağlanmalı e-posta sistemi ile
devamlı olarak süreç hakkında bilgilendirilmelidir. Özellikle yeni açılan destinasyonlar hızlı
bir şekilde Manisalılara duyurulmalıdır. Örneğin Darkale Eko Turizm köyündeki aktiviteleri
önce Manisalılar test etmelidir.
6.3.20. 251.000 Dev Öğrenci Kampanyasının Turizm Sektöründe Kullanılması
251 Bin Dev Öğrenci projesi de Manisa’da turizm algısının oluşmasında yardımcı
olacak en önemli dinamiklerden biri olabilir. Okullarda öğrencilere verilecek eğitimler ile
onbinlerce turizm elçisi Manisa’yı tüm dünyaya duyurabilir.
251.000 Dev Öğrenci Projesi proje arkadaşlığı temelinde bir barış ve kardeşlik
projesidir. Proje sayesinde Manisa’nın kültür hayatı zenginleşirken öğrencilerin sosyal,
kültürel konularda farkındalıkları artırılarak birbirleriyle kaynaşmaları sağlanacaktır
(http://www.251bindevogrenci.org/projeKitap2.pdf).
Projenin amaçları kısaca, proje kitapçığında aşağıdaki şekilde özetlenmektedir.
Öğrenci merkezli, proje tabanlı ve demokrasi odaklı eğitim anlayışı içinde;
 Öğrencilerin sosyalleşmesi ve ekip çalışması becerilerini geliştirmek,
 Öğrencilerin kültür düzeyini artırmak,
 Öğrencilerin proje üretme uygulama ve analiz yeteneklerini geliştirmek,
 Manisa’ya ve ilçelerine dev eserler kazandırmak,
 Manisa’da dev bir öğrenci kitaplığının oluşmasına katkıda bulunmak,
 Öğrencilerin farkındalıklarının artmasına katkı sağlamak,
 Manisa’nın tanıtım ve markalaşmasına katkıda bulunmak,
 Kültürel yaşamı zenginleştirmek,
 Öğrencilerin spor ve sağlıklı yaşam konularında bilinçlenmelerini sağlamak,
 251.000 Dev Öğrencinin Manisa’da dev bir marka değer olmasını sağlamaktır.
146
Amasya’da yürütülen 90.000 Dev Öğrenci Kampanyası çerçevesinde fonda toplanan
kaynak Amasya’nın ulusal TV ve basında tanıtımın ve reklamında da kullanılmıştır. Kısacası
etkinlik direkt olarak Amasya’nın kültür ve turizminin tanıtımına destek olmuştur. Manisa’da
proje kapsamında bugüne kadar kitap satışı ve yılbaşı kart satışı gibi etkinlikler
gerçekleştirilmiştir.
Unutulmamalıdır ki, çocuk ve genç yaşlarda turizm bilinci ve sevgisi ile yetişmek
ileriki yaşlarda yurttaşlarımızın öz değerlerinden taviz vermeksizin sürekli olarak
memleketinin daha çok kazanmasına gayret etmesine neden olur. Kısacası, “Memleketini en
çok seven onun için en çok çalışandır” düsturu bir kez daha hayata geçecektir. 251 Bin Dev
Öğrenci arasından ileri yaşlarda binlerce rahmetli Talat Zurnacı gibi girişimciler, binlerce,
esnaf, binlerce bürokrat, pansiyon, restoran sahibi çıkacaktır. Bu nedenle, Manisa’nın
değerlerinin ve turizm potansiyelinin ve tabii ki bu planın Manisa’daki öğrencilere aktarılması
uzun vadede Manisa’yı bölgesinde ve ülkemizde bir yıldız haline getirecektir.
147
7.
MANİSA MARKA KENT VİZYONU
Bu bölümde Türkiye Turizm Stratejisi 2023 çalışmasında marka kent olarak belirlenen
Manisa ilinin 2023 yılı vizyonu ve turizm gelişim ilkeleri verilecektir.
7.1.
Manisa Marka Kent Vizyonu
2023 yılında bir milyon turist sayısı ve elli bin yatak kapasitesi ile,
kültür, tarih ve şifa turizmlerinde lider, şehirlerin sultanı: Manisa
7.2.
Manisa Marka Kent Turizm Gelişim İlkeleri

Manisa’da turizm gelişiminin sürdürülebilir çevre politikaları ile desteklenmesi,

Manisa il sathında turizmde ürünün çeşitlendirilerek sezonun bütün bir yıla yayılması,

Turizmin özel sektör tarafından sürdürülen kamu tarafından yönlendirilen ve yol
gösterilen ekonomik bir faaliyet olarak kabul edilmesi,

Turizmle ilgili altyapı ve ulaşım yatırımlarında özel sektörün etkinliğinin özendirilerek
altyapı yatırımlarında kamunun yükünün hafifletilmesi,

Turizmin varış noktası odaklı ve çok fonksiyonlu olarak geliştirilmesi,

Turizmde gelişmenin taraflar(kamu, özel sektör, yerel yönetimler, STK'lar) arasındaki
yakın ilişki ve işbirliğinin iyi yönetişim ve etkin toplum katılımı çerçevesinde
kurulmasına bağlılığının kabulü,

Turizmin Manisa’nın geri kalmış bölgeleri ve özellikle dezavantajlı gruplarının sosyoekonomik konumlarının güçlendirilmesinde bir araç olarak kullanılması,

Turizm gelişiminin yerel yönetimlerin ekonomik, sosyal ve çevresel hedeflerini
desteklemesi,

Manisa’da doğal, tarihi, kültürel değerlerin koruma-kullanma dengesi içinde
sürdürülebilir turizmin araçları olarak kullanılması,
148

Manisa’da turizmde rekabetin ucuz ürün yerine markalaşan turizm bölgeleri
oluşturularak sağlanması,

Manisa ekonomisi içinde turizmin önemli bir sektör haline getirilmesi,

Nitelikli turist sayısının ve turizm gelirlerinin artırılması,

Manisa’da varolan turizm bölgelerinin sürdürülebilirlik perspektifi içinde yeniden ele
alınarak planlaması ve kaliteli yaşanabilir çevreler oluşturulması,

Manisa’da sürdürülebilir turizmin tanıtılarak eko-turizm, kırsal turizm ve agro-turizm
konularında kamu, özel ve sivil toplum kuruluşlarının bilinçlendirilmesi,

Manisa’da Turizm hareketlerinde merkezi-yerel-sivil aktörlerin beraber çalışmasının
ve işbirliği içinde olmasının sağlanması,

Uluslararası işbirliğinin ve fon kaynakları ile ilişkilerin güçlendirilmesi,

Manisa’da turizm planlamasının bütüncül planlama yaklaşımı ile merkezi-yerel
eşgüdüm sağlanarak, yönetsel organizasyonun ve finans olanaklarının işbirliği ile ele
alınması,

Manisa’da il genelinde turist profili odaklı turizm ürünü oluşturulması,

Kültürel ve yöresel mimari değerleri kullanan alternatif, sıra dışı konaklama
ünitelerinin Manisa’da desteklenmesi,

Yöreye özgü farklı turizm türlerinin birbirine entegrasyonunu sağlayarak çok çeşitli
turizm imkanlarını sağlık, eğitim, v.b. farklı sektörel kullanımlarla bir arada
sunulabilen alternatif turizm odaklı (sağlık ve termal, golf, doğa turizmi vb.) turizm
kentlerinin oluşturulması,

Manisa’nın ilçeleri ile birlikte –özellikle Kula- Osmanlı medeniyetinin yaşatılacağı bir
müze kent biçiminde planlanması,

Manisa’nın suyla gelen şifa özelliğinin güçlendirilmesi için termal kaynakların
rasyonel kullanımının teşvik edilmesi,

Kurtuluş Savaşında Manisa Ruhunun yaşatılması için kültürel yolların düzenlenmesi,

Merkez Efendinin Şifası konsepti çerçevesinde bitkisel tedavi ürünleri ve
yöntemlerinde Manisa’nın markalaşmasının desteklenmesi,
149

Lidya’nın Gizemli Topraklarında arkeoloji ve tarih tutkunlarını bölgeye çekecek çevre
düzenleme, trekking güzergahları ve müzelerin açılması,

Manisa’nın yerel mutfağının turizmin hizmetine sunulması için geleneksel yemek
hazırlama ve sunumlarının standart hale getirilmesi,

Manisa’nın inanç turizminde de marka olması için bu değerler özelinde restorasyon ve
restitüsyon çalışmalarının yapılarak bu değerlerin turizmin hizmetine sunulması,
150
8.
KONSEPTLER TEMELİNDE MARKALAŞMA: SULTANLARIN
ŞEHRİ: MANİSA
Turizm sektöründe destinasyonların bilinirliliği onların turizm pazarında belli
konseptler çerçevesinde tanıtım ve pazarlanmasına dayanmaktadır. Bu sürecin sonunda
konseptlere bağlı olarak destinasyonların bir veya birden fazla konsept çerçevesinde algıları
oluşur. Bu süreç tamamı ile bilinçli pazarlama ve iletişim yöntemleri ile yönlendirilen bir
süreçtir.
Dünya turizm pazarında bugün Paris “Işık Şehri”, “Louvre Müzesi”, “Aşk Şehri” ,
“Eiffel” v.b. konseptlerle tanınırken, Karlovy Vary termal değerleri, Londra Buckingham
Sarayı, Big Ben, Parlamento Binası ile tanınmaktadır. Paris ve Milano sanat ve moda ile öne
çıkarken, İtalya tarih ve kültür çerçevesinde tanıtım stratejilerini oluşturmaktadır.
Manisa için de yapılması gereken marka değerlerinin bir kısmının özel konseptler
altında birleştirilmesidir. Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı kapsamında, iletişim, tanıtım,
pazarlama
ve
müşterilerde
tutunum
algısı
oluşturmak
üzere
konseptler
demeti
oluşturulmuştur.

Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti

Merkezefendi Şifa Konsepti

Doğaya Uyumda Manisa Tarzanı Konsepti

Kurtuluş Savaşında Manisa Ruhu Konsepti

Antik Tanrıların Dağı Spil Konsepti

Manisa’da Arkeoloji ve Tarih Turizmi Konsepti

Lidyanın Gizemli Toprakları Konsepti

Manisa’nın Damak Çatlatan Lezzet Durakları Konsepti

İnanç ve Huzurun Yolu Manisa Konsepti

Manisa’nın Kültürüne Yolculuk Konsepti

Manisa’da Adranalin Konsepti

Gençlik ve Spor Turizmi Konsepti
Yukarıda verilen konseptler demeti Manisa’nın marka değerleri çerçevesinde
belirlenmiştir.
Turizm
marka
değerlerinde
genelden
özele
her
bir
turizm
türü
151
değerlendirilirken dünyadaki, ülkemizdeki durum ile Manisa’nın konsepti ele alınmıştır. Daha
sonra da her bir konsept için turizm gelişim stratejisi ve yapılması gereken faaliyet başlıkları
tek tek verilmiştir. Bu konseptlerin altında ilgili turizm çeşitleri serpiştirilmiştir. Plan
kapsamında önerilen konseptler bu bölüm kapsamında tek tek ele alınacaktır.
8.1.
Bu kısımda Manisa için yeni bir marka değeri olan Muhteşem Osmanlı’da Yaşam
Konsepti ele alınacaktır. Yalnız unutulmaması gerekir ki; hazırlanan bu plan Manisa’ya
markalaşma perspektifinden bakan bir çalışmadır. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti
gibi spesifik bir konuda ayrıntılı çalışma yapacak uzman bir ekip oluşturularak ve mimari
çizimleri ile birlikte bir proje ortaya çıkarılabilir.
8.1.1. Neden Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti
Osmanlı İmparatorluğu 1299–1920 yılları arasında üç kıtada hüküm sürmüş ve sadece
dönemine değil tüm insanlık tarihine damgasını vurmuş muhteşem bir medeniyettir.
Osmanlıların Anadolu’da, Balkanlardan Kuzey Afrika’ya, Arap Yarımadasından Kafkaslara
kadar olan bölgelerde kültürel izlerini görmek mümkündür. Özellikle bu izler dini yapılar
(camiler, medreseler), ticari yapılar (hanlar, hamamlar, bedestenler, çarşılar), sivil yapılar
(çeşmeler, konaklar) ve askeri yapılar (kaleler, tahkimatlar) özelinde kendini göstermektedir.
Bu izlerin en fazla yoğunlaştığı alanlar başkent İstanbul’un yanı sıra Sancak Merkezleridir.
Bugün Muhteşem Osmanlı’da Yaşam turizmi denilen bir turizm türü olmasa da tarih
meraklıları Osmanlı zamanında savaşlara konu olan alanları, önemli dini ve askeri binaları
ziyaret etmekte ve bu bölgelere çeşitli turlar da düzenlenmektedir. Bu noktada İstanbul’da
Topkapı Sarayı, Sultanahmet ve tarihi yarımada turları buna örnek gösterilebilir. Hatta sadece
Türkiye’de değil, Bosna’da, Balkanlar ve Kafkasya’da da gerçekleşen turizmin bir çoğunda
Osmanlı eserleri gezilmektedir.
152
Dünya’da da başta Avrupa olmak üzere Japonya dahil bir çok ülkede Osmanlı
İmparatorluğu merak konusudur. Türkiye’ye gelen turistler Bursa’yı, Edirne’yi ve İstanbul’u
ilgiyle gezmektedirler.
Ege ve Akdeniz Bölgesine gelen turistler de Antalya’ya Kuşadası’na, Bergama’ya
geldiklerinde çoğunlukla Roma, Antik Yunan ve Helen uygarlıklarının izleri ve kalıntıları
görmektedirler. Oysa Türkiye sadece bunlardan ibaret değildir. En az bin yıllık özgün bir
tarihimiz ve birikimimiz bu topraklarda mevcuttur. Bunun en zirvesinde de Osmanlı kültür ve
medeniyeti yer almaktadır. Roma ve Hıristiyanlık kültüründen ziyade Türk ve İslam
kültürünü merak edenlerin Ege’de ve Akdeniz’de ziyaret edebilecekleri toplu bir mekan
bulunmamaktadır. Bu merakı görsel olarak karşılayabileceği tek yer Manisa’dır.
Manisa kendi döneminde dünya siyasetine yön vermiş, dengeleri değiştirmiş Fatih
Sultan Mehmet, Yavuz Sultan Selim ve Kanuni Sultan Süleyman gibi dünya çapında tanınmış
ve dirayetli Osmanlı hükümdarlarının şehzadelik yaptıkları yerdir. Osmanlı Devleti geleceğin
hükümdarlarının yetişmesi için Manisa’ya döneminin en önemli siyaset, musiki ve edebiyat
hocaları yönlendirerek Manisa’nın kültürel ve sosyal alandaki kalitesini yükseltmiştir. Onun
için Manisa’ya sadece şehzadelerin yaşadığı bir yer olarak bakmak mantıklı değildir.
Şehzadeleri yetiştirecek nitelikte nice alim ve müderris de Manisa’da yaşamıştır.
Manisa’daki tüm Osmanlı soyut ve somut marka değerleri bir araya toplanarak
Muhteşem Osmanlı’da Yaşam konseptiyle ilişkilendirildiğinde Manisa, dünyada tek
olabilecek bir turizm destinasyonuna dönüşecektir. Bu sayede yüzbinlerce turist sadece
Manisa’yı görmek için gelebilecektir. Aşağıda bu konsepti hayata geçirmek üzere önerilere
yer verilmiştir. Ancak yukarıda da belirtildiği gibi bu ve diğer konseptlerin ayrı bir bilimsel
ekip tarafından daha kapsamlı bir fizibilitesinin çıkarılması gerekmektedir. Aşağıda konseptin
çerçevesini çizecek önerilere yer verilmiştir.
153
8.1.2. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti Marka Değerleri
Manisa’da Osmanlı hâkimiyeti ilk kez 1390’da Yıldırım Bayezid’le başladı. 1415’te
Çelebi Mehmed’in Saruhan Bey’i bertaraf etmesiyle Saruhanoğulları topraklarında Osmanlı
hakimiyeti yeniden kuruldu.
Manisa’da sancakbeyliği yapan ilk şehzadeler, Yıldırım Bayezid’in oğulları Ertuğrul
ve Süleyman olmakla beraber, şehrin şehzadeler diyarı oluşu Sultan II. Murad devrinde
başlamıştır.
Osmanlı hakimiyetine geçen yerlerde devlet otoritesinin yerleşmesi için, ilhak edilip
sancak haline getirilen eski beyliklerin merkezlerine çoğu defa şehzadeler tayin edilirdi.
Saruhan sancağının merkezi olan Manisa, diğer sancaklardan farklı olarak, İstanbul’a daha
yakın olduğu için, şehzadelerin sancağa çıkarıldığı dönem boyunca önemini korudu.
“Saruhan Tahtı” denilen Manisa, özellikle “ Ulu Şehzade”ler (veliaht şehzade) için
saltanat eğitiminin verildiği bir şehirdi. Saruhan tahtına oturan ilk şehzade Ertuğrul (13901392), son şehzade Sultan III. Mehmed’dir (1584-1595).
1. Saruhan tahtına oturan ilk Şehzade Ertuğrul (1390-1392)
2. Sultan II. Murad,
3. Şehzade Alâeddin (1437),
4. On iki yaşındaki Şehzade II. Mehmed, Burada “Saray-ı Amire” olarak anılan bir saray
inşa ettirdi ki, bu saray daha sonra buraya gelen şehzadelerin ikametgahı oldu.
5. Fatih’in ortanca oğlu Şehzade Mustafa
6. Şehzade Abdullah
7. Şehzade Şehinşah,
8. Şehzade Korkut,
9. Şehzade Alemşah
10. Şehzade Mahmud
11. Şehzade Korkut
12. Yavuz Sultan Selim,
13. Kanuni Sultan Süleyman
14. Kanuni Sultan Süleyman’ın büyük oğlu Şehzade Mustafa
15. Kanuni Sultan Süleyman’ın oğlu Şehzade Mehmed,
16. Şehzade Selim
17. 1546’da Manisa da doğan Şehzade Murad,
154
18. Son Şehzade
II.Murad’ın oğlu Şehzade Mehmet’tir. 1595’te tahta çıkmasının
ardından bir kez daha Manisa’ya Sancak Beyi olarak Şehzade atanmamıştır.
Osmanlılar döneminde Şehzade Sancağı olan Manisa birçok Osmanlı eseri
barındırmaktadır. İstanbul, Edirne ve Bursa’dan sonra Osmanlılar tarafından Anadolu’da en
çok imar edilen Manisa, Osmanlı mimarisinin en zengin örneklerini taşıyan dördüncü
şehirdir14. Manisa’nın Osmanlılar zamanındaki önemli konumu ve muazzam tarihi eser ve
kültürel birikimi Manisa’yı, Edirne ve Bursa gibi bir konuma yerleştirmektedir. Yunan işgali
sırasında maalesef birçok tarihi eser yakılıp yıkılmıştır. Zamanımıza ulaşanlarından önemlileri
şunlardır:
Hâtuniye Külliyesi: Sultan İkinci Bâyezid’in hanımı Hüsnü Şah Hâtun 1490’da yaptırmıştır.
Külliye; câmi, sıbyan mektebi, Kurşunlu Han, medrese ve hamamdan meydana gelmiştir.
Medresesi yıkılmıştır. Kurşunlu Han gördüğü tâmirler yüzünden, orijinal yapısını
kaybetmiştir. Minâresinin gövdesi zikzaklı burmalarla bezenmiştir. Geometrik oymalarla
süslü minberi orijinaldir. Külliye ilk dönem Osmanlı mîmârîsinin en güzel örneklerindendir.
Câminin yanındaki türbe 1881’de ölen Sadrazam Rüştü Paşa’ya âittir.
Sultan Külliyesi: Yavuz Sultan Selim Hanın Hanımı Ayşe Hafsa Sultan yaptırmıştır. Külliye;
câmi, sıbyan mektebi, sultan hamamı, Dârüşşifâ, medreseden meydana gelmiştir. Mesir
macunu bu külliyede bulunan câmiden halka atıldığı için Mesir Câmii adı ile de bilinir.
Câminin mihrab ve minberi Osmanlı sanatının üstün yapılarındandır. Dış medrese yıkılmış
olup, iç medrese günümüzde müftülük olarak kullanılmaktadır. Dârüşşifa kısmı ise
günümüzde sağlık müzesidir.
14
www.cografya.gen.tr/tr/manisa/turizm.html
155
Murâdiye Külliyesi: 1582-1585 seneleri arasında yapılmış olup Mîmar Sinan’ın eseridir.
Külliye; câmi, medrese, imârethâne, sıbyan mektebinden meydana gelmektedir. Sıbyan
mektebi yıkılmıştır. Külliyeyi Sultan Üçüncü Murâd Han yaptırmıştır. Câmisi Manisa’daki
Osmanlı devri câmilerinin en değerlisidir. Kesme taştan yapılan câminin sağ ve solunda iki
ince minâre bulunmaktadır. Giriş kapısı ağaç oymacılığının bir şâheseridir. Sütun kapı, duvar
ve kubbede yer alan oymalı mermerler, çiçek motifli ve âyet-i kerîmelerle süslü çiniler ve
diğer çeşitli süslemelerle Türk süsleme sanatının en güzel örneklerindendir. Medresesi,
Etnografya Müzesi; imârethâne kısmı ise Arkeoloji Müzesi olarak kullanılmaktadır. Sultan
İkinci Abdülhamid Han zamanında külliye esaslı bir şekilde tâmir edilmiştir.
Ulu Câmi: Manisa’nın en eski câmisidir. Saruhan Beyin torunu İshak Bey tarafından 1366’da
yaptırılmıştır. 14 sütun üzerine üç yönde revakla çevrilmiştir. Sütunlarının bâzıları Bizans
kilisesine âittir. Câminin yanında bir medrese vardır. Medrese kapısı yanında tek şerefeli
kilim desesini andıran ve yeşil, mavi, sarı ve mor renkli çini tuğlalarla süslü kısa gövdeli
minâresi vardır. Minber abanoz ağacından yapılmış olup, âyet-i kerîme yazılarıyla süslüdür.
Minber Türk ağaç oymacılığının güzel örneklerinden olup, Manisa Etnografya Müzesindedir.
Medrese, Bizans kilise harâbeleri üzerine yapılmıştır. Boyu 36,55 m, eni 32,55 metredir.
Çeşnigir Câmii: Çeşnigir Sinan Bey tarafından 1474’te yaptırılmıştır. Mihrabı geometrik
oymalarla bezelidir. Yanında Karamanoğullarının yaptırdığı kitaplık bulunmaktadır.
İvaz Paşa Câmii: İvaz Paşa bin Abdülmümin tarafından 1488’de Mutlu Mahallesinde
yaptırılmıştır. Yanında medrese odaları vardır. Ağaç minberinin oymaları Türk el sanatının en
ince görüntülerini sergiler.
156
Yıldırım Câmii: Yıldırım Bâyezîd Han, Alaşehir ilçesini aldığı zaman yaptırmıştır. Ankara
Savaşı çıkınca kubbeleri tamamlanamamıştır. Daha sonra yanına bir minâre ve üzerine ahşap
çatı yaptırılmıştır.
Şeyh Sinan Câmii: Alaşehir ilçesinde Şeyh Sinan bin Mahmûd Faik tarafından 1465’te
yaptırılmıştır. Selçuklu mîmârî tarzındadır. Câminin yanında bir zâviye ve Şeyh Sinan’ın
türbesi vardır.
Kula Evleri: On sekiz ve on dokuzuncu asır yapısı olan bu evler Osmanlı mîmârîsinin
özelliklerini taşır. Türk gelenek ve çevre şartlarına uygun olarak yaptırılmıştır. Evlerin tavan
ve kapı oymaları çok güzeldir. Târihî eser olarak koruma altına alınan Kula evlerinden
Beyoğlu evi, Büyük Göldeliler ve Küçük Göldeliler evi en önemlileridir.
Manisa Merkez ve ilçelerde Osmanlı dönemi daha bir çok cami, külliye ve tarihi obje
vardır. Ayrıntılı olarak bu bilgilere Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’nün web sitesi ve
tanıtım materyallerinden ulaşılabilir.
Ayrıca İl Merkezi ve ilçelerdeki diğer Osmanlı öncesi yapılmış eserler de –
Akhisar’daki Ulu Camii gibi- bu konsept çerçevesinde fonksiyonlaştırılabilir.
8.1.3. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Stratejisi
“Manisa’nın dünyada Osmanlı’yı tanımak isteyenlerin tercih edeceği öncelikle
mekan haline getirmek”
157
8.1.4. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konseptinde Hedeflere Doğru
Muhteşem Osmanlı’da Yaşam konseptinin
yaşatılabileceği 2 alternetif ortaya
bulunmaktadır:
Birincisi: Manisa sarayı araştırılarak (Saray-Amire) aynı bölgede veya daha uygun bir
alanda kültür merkezi ve yaşayan müze olarak hizmet verecek bir Osmanlı Sarayı binasının
inşa edilmesi. Bu binada Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kenti konseptinin yaşatılması,
İkincisi: Manisa Kula İlçesinin tarihi evlerinin bulunduğu bölgenin Osmanlı
Konseptinde yeniden düzenlenmesi,
Aşağıda her iki alternatif için de öneriler bulunmaktadır. Bu alternatiflere karar
verecek mecra kamu yöneticileridir. Birinci opsiyonu aynı zamanda girişimci bir turizmci de
gerçekleştirebilir.
Manisa’nın
Muhteşem
Osmanlı’da
Yaşam
Konsepti
çerçevesinde
rekabet
üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında daha ileri noktalara taşıyabilmesine ilişkin tespit
ve önerilere aşağıda yer verilmektedir.

Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kenti konsepti için; Osmanlı tarihi uzmanı, sanat
tarihçisi, mimar ve turizmcilerin yoğunlukta olduğu bir marka takımının teşkil
edilmesi,

Manisa merkezde ve Kula’da araç ve yayaları bir kültür hattı ekseninde birleştiren
aksların oluşturulması ve buna yönelik şehir planlarının hazırlanması,

Manisa’nın “Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kenti” envanter ve kataloğunun
çıkarılması,

Manisa’nın “Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kenti” konseptinin turizme katkıda
bulunması için markalaştırılması,

“Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kenti” konsepti turizmi için gerekli olan rehberlik
mekanizması hakkında esnafa, öğrencilere ve gönüllülere eğitim verilmesi,

Bir kısmı hali hazırda ışıklandırılan Sultan Cami, Muradiye ve Hatuniye Külliyeleri,
Çeşnigir Cami, Ulu Cami, İvaz Paşa Cami başta olmak üzere Manisa merkez ve
ilçelerde bulunan Osmanlı eserlerinin ışıklandırarak eserlerin gece görülmesi gereken
değerler haline getirilmesi,
158

Manisa merkez, Kula, Akhisar, Alaşehir ve Gölmarmara’da bulunan cami, han,
hamam, bedesten, çeşme, v.b. Osmanlı eserlerine özgü yönlendirme ve bilgilendirme
tabelaları oluşturmak,

Manisa merkez ve ilçelerde konaklama tesislerinde çalışanların Osmanlı teması
çerçevesinde giydirilmesi (bu tesislerde çalışanlar, tesis ve işletmelerdeki tüm
personelin (garsonlar, servis yapanlar, resepsiyondakiler vb.) tamamen Osmanlı
kıyafetleri giymelerinin sağlanması,

Manisa merkez ve ilçelerde konaklama tesislerinde Osmanlı teması çerçevesinde
konaklama ve yeme içme programlarının tanıtımı ve pazarlanması, konaklama
tesislerinin Osmanlı dönemindeki gibi dekore edilmesi,

Manisa merkez ve ilçelerde konaklama tesislerinde odaların ve salonların Osmanlı
teması çerçevesinde adlandırılması, Örneğin Kral Odasına Kanuni Odası, Suit Odalara
Şehzade Odası ve diğer odalara Sultan odaları denmesi gibi,

Manisa’da Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kent Müzesinin açılması,

Manisa Merkez, Kula, Akhisar, Alaşehir ve Soma gibi tarihi ve turistik alanlarda
yemek menülerinde Şehzade Kahvaltısı, Sultan Kahvaltısı, gibi özel yemek
programlarının markaların oluşturulması,

Köfteci Ramiz gibi Manisa marka restoranlarda Osmanlı temalı menüler eklenmesi,
159

Gerek Kula’daki evlerde gerekse diğer konaklama mekanlarında Kula Yaren ekipleri
ile hem karşılama yapılması hem de akşam eğlencelerinin tertip edilmesi,

Soma Darkale Köyünün Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Köyü Olarak Restorasyonu ve
Tanıtımı,

Darkale Köyünde otantik Muhteşem Osmanlı’da Yaşam: Şehzade Kahvaltısı sunumu
hazırlanması,

Darkale Köyündeki halkın Turist grupları geldiğinde Osmanlı dönemindeki gibi
kıyafetler ile dolaşması,

Manisa merkez, Kula, Soma-Darkale’de geleneksel Türk yaşantısını temel alan
folklorik özelliklerin yarenlik, kız isteme, mani atışması, v.b. geleneklerin turistlere
profesyonel olarak sunulması,

Şehir planı revize edilerek Osmanlı temasının öne çıkarılması, şehir mobilyalarının,
döşemelerin ve aydınlatmanın Osmanlı teması çerçevesinde tasarlanması,

Şehzade Mustafa Parkı, Kanuni Meydanı gibi Manisa Merkez’deki ve Kula’daki
parklara, meydanlara Osmanlı temalı isimlerin verilmesi,

Manisa
genelindeki
hamamların
işletmecilik
yönünden
Osmanlı
konseptine
uyarlanması,
160

Turistlerin de rahat kullanabileceği, maliyeti düşük Osmanlı dönemi kıyafetleri
yapılması, geleneksel kıyafetler sanat tarihçilerinin ve tasarımcıların eli ile yeniden
tasarlanması ve kiralanarak giyilebilir ve anı fotoğrafı çekilebilir hale getirilmesi,

Kula’da Marka Takımı tarafından belirlenecek konulara göre evler ve konakların
fonksiyonlaştırılması, (hangi evde müzik ve musiki, hangi evde şehzade eğitimi, hangi
konakta Osmanlı eğlencelerin yapılacağının belirlenmesi ve bu alanların özel
konseptlere göre dizayn edilmesi),

Mesir Saçım törenlerinde olduğu gibi Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kenti konseptini
tamamlayacak teatral etkinliklerin oluşturulması,

Mesir Derneği ve Üniversite ile ortaklaşa tiyatro bölümü ya da kulübü ile Osmanlı
Konsepti için özellikle Cuma-Cumartesi-Pazar günleri için özel canlandırmalar
yapılması, Örneğin: Saat 12’de elçi kabulü, Kanuni Sultan Süleyman’ın Cuma
Selamlığına çıkarak halkı selamlaması, Pazar günleri mehter gösterisinin yapılması,
v.b.

Dünya’dan Osmanlı Şehzadelerinin nasıl eğitim aldığını görmek için Manisa’ya
gelinmesinin sağlanması. Bu amaçla eğitim ve eğitimcilerin markalaştırılması,
Manisa’nın şehzade eğitiminde öne çıkarılması ve çevre düzenlemesinin yapılması,

Osmanlı Yaşam Kenti konsepti marka takımı üniversite tarih bölümü ile işbirliği
yaparak bir Şehzadenin günlük yaşamını, nasıl eğitim aldığını, hangi oyunları
161
oynadığı vb. bilimsel bir bakış açısı ile belirleyerek ve bu eğitimi kısa sürelerde
verebilen turistlik merkezlerin açılması,
Bu merkezlerde eğitim alanlara sertifika verilmesi,

Sertifikalı eğitim programlarında, kadınlar, çocuklar ve gençlere becerilerine göre
farklı programların planlanması,

Manisa’da ve Kula’da eski evlerin/konakların bir kısmının yaşayan geleneksel sanat
evleri olarak organize edilmesi, Ebru konağı, Hat Konağı, Tezhip Konağı v.b.

Sanat müziği faaliyetlerinin yerli ve yabancı turistlere hitap edecek şekilde
geliştirilmesi,

Hat, Ebru ve Tezhip konusunda ünlü marka değerleri kişilerin de markalaştırılması,
hat ve tezhip meraklılarının ilgisini çekecek sertifikalı kurslar düzenlenmesi,

Kula’da yerli ve yabancı turistler için geleneksel sanatları birkaç gün gibi kısa sürede
veren sertifikalı kurs programlarının açılması, Bu kurslara katılanlara Tezhip Ustası,
Ebru Ustası, Ahşap Oyma Ustası, Hat Ustası, gibi sembolik fakat hatıra niteliğinde
Türkçe ve İngilizce sertifikalar verilmesi,

Manisa şehir merkezinde, Bursa ve Amasya illerindeki olduğu gibi Manisa’da yaşamış
şehzadeler hakkında bilgiler alınan bir Şehzadeler Müzesinin açılması,

Yılın belli dönemlerinde, Manisa’da Osmanlı savaş sanatı oyunlarında Manisa’da
geleneksel olarak oynanan cirit oyunu ve at yarışlarının canlandırılmasının
sağlanması, binicilik ve cirit konusunda oyunlar düzenleyen Selendi ve Kula’nın
turizm bakış açısı ile teşvik edilmesi,

Manisa Merkez ve Kula’da Muhteşem Osmanlı’da Yaşam konsepti çerçevesinde
Cuma ve Cumartesi akşamları özellikle akşamları Osmanlı usulü düğün merasimleri,
kına gecelerinin gerçekleştirilmesi, gündüz saatlerinde de kız isteme ve gelin alma
törenlerinin profesyonel olarak turistler için organize edilmesi,
162

Osmanlı konseptini ifade eden logo, slogan gibi kurumsal kimlik öğelerin
hazırlanması,

Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kenti Konseptinin uluslararası boyutta tanıtılması,

Muhteşem
Osmanlı’da
Yaşam
Kenti’nin
duyurulması
amacıyla
tanıtım
malzemelerinin hazırlanması, (Basın Kiti, Tanıtım Filmleri, Broşür, Katalog ve
Flyerlar vb.)

Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kenti konseptinin gerek turizmcilerin gerekse halkın
zihninde canlanabilmesi için simülasyonların hazırlanması,

Tarihi kliplerin masraflarına destek olunarak ilk etapta Manisa’da kliplerin
çekilmesinin sağlanması,

Muhteşem Osmanlı’da Yaşam temalı kapsamlı bir web portalı hazırlanması, (Portal
aynı zamanda Osmanlı hakkında bilgi alınabilecek bir data merkezi niteliğini de
taşıyacaktır. )

Bölgede çocukların eğlenerek öğrenecekleri etkinlik araştırmasının ve tanıtımının
yapılması,

Sultan Yaylası ve Kırkağaç’ta şehzade kamplarının kurulması,

Bölgede sürekli olarak yapılacak sanat, müzik, tiyatro gibi etkinliklerin tasarlanması
ve hayata geçirilmesi, bu amaçla marka takımının haricinde bir etkinlik ekibinin
kurulması, tur operatörü ve seyahat acentelerinin beklentilerine göre yeni etkinliklerin
organize edilmesi,

Tüm dünyada Osmanlı üzerinde yapılan ve yapılacak araştırmaların merkezinin
Manisa olmasının sağlanacağı bir merkez kurulması, bu merkezde alanında uzman
akademisyen ve araştırmacıların sadece araştırma yapması değil aynı zamanda
dünyadaki Osmanlı meraklılarına data sağlayarak yeni araştırmalara öncülük
yapmasının planlanması,

Özellikle Kula’da pansiyonculuğun teşvik edilmesi gerekirse ilk etapta kaymakamlık
ve Belediye tarafından işletmelerin ayakta tutulması ve Kula’nın “Osmanlı Kentinde
Konakladım” biçiminde tanıtımı ve pazarlanması,

Kula’da arastada geleneksel el sanatı yapan keçeci, bakırcı, demirci, semerci, saraç vb.
zanaatkarların işlerini yapmalarına engel olmadan turistler tarafından izlenmeleri ve
bu deneyimi yaşamalarına olanak sağlanması tanıtım ve pazarlama açısından önemli
bir girişimdir. Bu çerçevede Avanos’ta ve Göreme’de turistlerin çömlek yapımları bu
konuda güzel örneklerdendir. Böylece bu deneyimi yapan yerli ya da yabancı ziyaretçi
163
bakır işlemesinin veya bir oyuncağın yapım sürecine girerek unutulmaz bir deneyim
yaşayacaktır.

Sultan Yaylası, Kula, Atalanı Yaylası, Saruhanlı ve Kırkağaç İzci Kampında Şehzade
Otağı, Padişah Otağı adı altında çeşitli düzenlemelerde bulunarak burada cirit, ata
binme yağlı güreş gibi geleneksel sporların yapılabileceği gençlere yönelik Osmanlı
temalı izci kampları tertip edilmesi,

Osmanlı temalı şehzade bibloları, sultan bibloları, savaş aletleri bibloları gibi
hediyelik eşyalar yapılması ve bunların Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Manisa adı
altında pazarlanması,

Kula’da Taptuk Emre Türbesi’nin Manisa turlarında mutlaka uğranılacak bir konuma
getirilmesi ve burada turist gruplarına otantik kahvaltı ve köy yemekleri
yiyebilecekleri bir mekanın düzenlenmesi,

UNESCO’nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne 2012
yılında Mesir Macunu Festivali’nin alınması Manisa için büyük bir kazanımdır. Bu
festivalin önümüzdeki yıllarda daha farklı Osmanlı dönemi sultan ve şehzade
kıyafetleri bolca kullanılarak organize edilerek yurtdışında da tanıtımının yapılarak
tıpkı İspanya’da halkın boğaların önünde koştuğu San Fermin Festivali gibi canlı ve
uluslararası bir konuma getirilmesinin sağlanması,

Dünya’da bir eşi bulunmayacak Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Kentinin Türkiye’nin
yurtdışındaki reklamlarında tanıtımının sağlanması,

Bayramlar ve özel günlerde Hafsa Sultanın ve Merkez Efendi’nin temsili olarak mesir
dağıtacağı organizasyonlar düzenlenmesi,

Mesir saçım organizasyonunun aynı zamanda tur otobüslerinin de satın alabileceği bir
günlük gösteri haline dönüştürülmesi,
164
8.2.
Toplumların geçmişine ışık tutan arkeoloji birçok bilim dallarıyla ortak çalışmalar
yapmaktadır.
Kelime
olarak
arkeoloji
arkhaios=
eski,
logos=bilim
kelimelerinin
birleşmesinden oluşmuştur. Bu kavramın geniş kapsamlı bir tanımı yapılacak olursa, “Kazı ve
yüzey araştırmalarıyla insanlık tarihini başlangıcından itibaren insan ve yaşadığı ortama
ilişkin olarak, ele geçen her türlü maddi ve manevi bulgu, olgu ve kalıntıyı tümevarım ve
tümdengelim yöntemlerle ve inter disipliner bir yaklaşımla inceleyip sentezleyerek, bugün
yaşam süreçlerini tamamlamış olan topluluk ya da toplumların uygarlık tarihlerinin içinde
yaşadıkları ortam ve bu ortam ile ilişkilerini gün ışığına koyarak yeniden tasarımını yapan bir
bilim dalı” olarak tanımlanmaktadır (Yalçınkaya, 2006). Türk bilim insanlarının arkeoloji
yaklaşımları genelde Kıta Avrupa ekolü ile uyumlu olduğu için Kıta Avrupa ekolü içinde
kabul edilmektedir. Arkeoloji ve tarih turizmi ise insanlık tarihi açısından önemli yerlere
yapılan ziyaretleri kapsamaktadır.
8.2.1. Dünya Turizm Sektöründe Arkeoloji ve Tarih Turizmi
Tüm dünyada arkeoloji ve tarih turizminde hemen ilk akla gelen yerler Dünya
Kültür Miras Alanlarıdır. Uluslararası önem taşıyan ve bu nedenle takdire ve korunmaya
değer doğal oluşumlara, anıtlara ve sitlere “Dünya Mirası” statüsü tanınmaktadır. Sözleşmeyi
kabul eden üye devletlerin UNESCO’ya başvurusuyla başlayan ve Uluslararası Anıtlar ve
Sitler Konseyi (ICOMOS) ve Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği
(IUCN) uzmanlarının başvuruları değerlendirmesi sonunda tamamlanan bir işlem dizisinden
sonra aday varlıklar Dünya Miras Komitesinin kararı doğrultusunda bu statüyü
kazanmaktadır.
2011 yılı sonu itibariyle Dünya genelinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kayıtlı
936 kültürel ve doğal varlık bulunmakta olup bunların 725 tanesi kültürel, 183 tanesi doğal,
28 tanesi ise karma (kültürel/doğal) varlıktır. Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi
toplantıları ile bu sayı artmaktadır. Detaylı bilgilere Dünya Miras Merkezi’nin resmi web
sitesi olan http://whc.unesco.org/en/list adresinden ulaşılabilmektedir. Dünya kültür mirası
olmasa da, önemli savaşlara sahne olan alanlar, ören yerleri, höyükler, tümülüsler, kaleler,
165
mabetler, sivil mimarlık eserleri ve kalıntıların bulunduğu alanlar arkeoloji ve tarih turizmi
çerçevesinde ziyaret edilen başlıca alanlardır.
Uluslararası önem taşıyan ve bu nedenle takdire ve korunmaya değer doğal
oluşumlara, anıtlara ve sitlere “Dünya Mirası” statüsü tanınmaktadır. Sözleşmeyi kabul eden
üye devletlerin UNESCO’ya başvurusuyla başlayan ve Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi
(ICOMOS) ve Uluslararası Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN)
uzmanlarının başvuruları değerlendirmesi sonunda tamamlanan bir işlem dizisinden sonra
aday varlıklar Dünya Miras Komitesinin kararı doğrultusunda bu statüyü kazanmaktadır.
2011 yılı sonu itibariyle Dünya genelinde UNESCO Dünya Miras Listesi’ne kayıtlı
936 kültürel ve doğal varlık bulunmakta olup bunların 725 tanesi kültürel, 183 tanesi doğal,
28 tanesi ise karma (kültürel/doğal) varlıktır. Her yıl gerçekleşen Dünya Miras Komitesi
toplantıları ile bu sayı artmaktadır. Detaylı bilgilere Dünya Miras Merkezi’nin resmi web
sitesi olan http://whc.unesco.org/en/list adresinden ulaşılabilmektedir.
UNESCO’nun dünya çapında, İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası, Dünya
Belleği ve MAB adı altında üç farklı listesi daha bulunmaktadır. Bu listelerde her yıl yapılan
üst
düzey
toplantılarda
yeni
teklifler
sonucu
sürekli
olarak
artmaktadır.
(http://www.unesco.org.tr/?page=15:64:1:turkce)
8.2.2. Türkiye Turizm Sektöründe Arkeoloji ve Tarih Turizmi
Ülkemizin, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün sorumluluğu altında
yürüttüğü çalışmalar neticesinde bugüne kadar UNESCO Dünya Miras Listesi’ne 11 adet
varlığımızın alınması sağlanmıştır. Bu varlıklardan;

İstanbul'un Tarihi Alanları

Safranbolu Şehri (Karabük)

Hattuşaş (Boğazköy) - Hitit Başkenti (Çorum)

Nemrut Dağı (Adıyaman - Kahta)

Xanthos-Letoon (Antalya - Muğla)

Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (Sivas)

Truva Antik Kenti (Çanakkale)

Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (Edirne)
166

Çatalhöyük Neolitik Kenti (Konya)
kültürel olarak;

Pamukkale-Hierapolis (Denizli)

Göreme Milli Parkı ve Kapadokya (Nevşehir)
hem kültürel, hem doğal miras olarak listeye alınmıştır
UNESCO’nun dünya çapında, İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Listesinde
ülkemizden 10 değer bulunmaktadır. 2012 yılı Aralık ayında yapılan toplantıda Mesir
Macunu Festivali de bu listeye girmeye hak kazanmıştır.
8.2.3. Manisa'da Arkeoloji ve Tarih Turizmi Marka Değerleri
Antik Dönemde Lydia bölgesinin batı sınırını oluşturan ve "Magnesia ad Sipylum"
olarak isimlendirilen günümüz Manisa'sı, Gediz vadisini batıdan doğuya kucaklayan
Bozdağların kuzeybatı ucunda, ayrı bir kitle halinde yükselen Spil dağının kuzey batı eteğinde
kurulmuştur.
Manisa (Magnesia)’nın Sipylum ve daha önceleri Tantalis olduğunu öğrendiğimiz adı,
mitolojide Tanrı Zeus ile Plouto'nun oğlu olarak kabul edilen Sipylos Dağı'nda hüküm süren
Lydia Kralı Tantalos ile ilişki kurmamızı gerektirmektedir. Bugünkü Manisa'nın 7 km
doğusunda, Sipylos'un kuzey yamacında, pekçok kalıntı vardır. Bunlar arasında kaya
mezarları, tümülüsler, batı yüzeyindeki Kybele Yontusu, Yarıkkayanın çevresindeki iskan
izleri, araştırmacıların açıklamalarıyla paralellik gösteren tespitlerdir.
M.Ö. 3 bine ait Manisa'nın kuzey ve kuzey doğusundaki iskan yerlerinde bulunan Batı
Anadolu'ya özgü kırmızı, cilalı çanak çömlekler bulunmuştur. M.Ö. 2 bine ait ise seramik
buluntular, yazılı belgelere rastlanmıştır. Homeros'un yaşadığı devirde Maionlar adı verilen
167
bir kavmin yaşadığı bilinen bölgeye antik dönemlerde Lydia adı verilmekteydi. Lydia'lıların
bu bölgeye hangi tarihte geldikleri (Akdeniz, 2011) kesin olarak bilinmiyor ama bazı
bilimadamları onların bu bölgeye Tunç Çağı sonunda (M.Ö. 1200 civarında) yani Friglerle
aynı dönemde geldiklerini düşünmektedirler .
Mitolojiye göre Lydia'lılara adını veren Lydos adında bir kahramandır ve bu kahraman
aynı zamanda Lydia Devleti'nin kurucusudur. Lydia'lıların başkenti Sardes’tir. Sardes
kentinin ve çevresindeki bazı küçük yerleşim merkezlerinin nekropollerinde yapılan kazılarda
elde edilen buluntular, Lydia halkının Bronz çağında Anadolu'nun çok önemli yerleşimleri
olan Karataş, Sema Höyük, Aphrodisias, Yortan, Babaköy ve Troia ile ilişkileri olduğunu
gösterir. Lydia halkının yaşam belirtilerini günümüzde de görebiliriz. Lydia ev modelleri
Sardes kazı bahçesinde eski örneklerine uygun olarak inşa ettirilerek sergilenmektedir. Yine
Lydia'lıların oluşturdukları Krali nekrapol bugün Salihli-Gölmarmara arasında Bintepeler
olarak bilinen sahadadır.
Manisa Bizanslıların elinde ve sağlam surlarla çevriliydi. Moğol istilası sebebiyle
Türkmen Boyları Batı Anadolu'da tek tek bağımsız beylikler kurmaya başladılar. Saruhan
Bey, Salihli ve Alaşehir civarında (1300) Saruhanoğulları Beyliğini kurdu. Osmanlı
hakimiyetini tekrar kuran Çelebi Mehmet, 1410'da Manisa'yı 2. aldı. "Saruhan Tahtı" denilen
Manisa, özellikle "Ulu Şehzade" (Veliaht Şehzade) nin saltanat stajı yaptığı kenttir (Başoğlan,
2010). Böylece Manisa 16. YY sonlarına kadar, "Şehzadeler Şehri" olarak ün kazandı.
Şehzadelerin taht mücadeleleri (Özden, 2011), gelmeleri, ayrılmaları ve özellikle de padişah
olarak başkente gidişleri, Manisa için önemli olaylar olduğu gibi burasının sanki 2. bir
başkent olarak görünmesini de sağladı.
Yukarıda verilen kısa tarihten de görüleceği üzere Manisa binlerce yıllık bir geçmişe
ve kültürel birikime sahip bulunmaktadır. Aşağıda arkeoloji ve tarih turizminde gezilebilecek
168
Manisa’da bulunan arkeolojik, kentsel ve tarihi sit alanlarının bir kısmı verilmektedir. Daha
ayrıntılı bir liste için Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü’ne başvurulabilir.
8.2.3.1. Arkeolojik Sitler
Arkeolojik sitler, antik bir yerleşkenin veya eski bir medeniyetin kalıntılarının
bulunduğu ve korunması gereken yerlerdir. Manisa’da bu kapsama giren yerler aşağıda
verilmiştir.
Merkez İlçe
Manisa Kalesi (Magnesia, Sandıkkale): Bizans Döneminde inşa edilmiştir. Manisa Merkez
İlçenin güneyinde Spil Dağı'nın kuzey yamaçlarındaki Sandıkkale adıyla anılan tepe üzerinde
bulunan kaleye, kent merkezinden itibaren otomobil ile yaklaşık 2 km lik bir asfalt yol veya
yaklaşık 15-20 dk.lık bir tırmanışla ulaşmak mümkündür. Ayrıca antik Magnesia ad Sipylum
Kenti'nin yerleşim alanı da bu civardadır. Tepe doğal ve arkeolojık sit alanıdır.
Kybele Kaya Kabartması: Kentin güney doğusunda , Manisa-Turgutlu yolu üzerinde ,
Akpınar Mevkiinde, Sipylos Dağı'nın eteklerinde, Hititler tarafından kayaya oyulmak
suretiyle yapılmış, ana tanrıça Kybele'ye ait kaya rölyefidir. Kente 7 km. uzaklıkta olan kaya
kabartmasına otomobille ya da Manisa Otogarından kalkan Turgutlu, Salihli otobüsleriyle
ulaşmak mümkündür.
Aigai Antik Kenti: Manisa Merkez ilçeye bağlı, Köseler Köyünün yaklaşık 4-5 km.
güneyinde kurulmuş ve tarihi M.Ö. 8-7 y.y. lara kadar uzanan bir kenttir. Kentte HellenistikRoma dönemine ait yapı kalıntıları mevcuttur.
Yoğurtçu Kalesi: Manisa Merkez ilçeye bağlı Uzunburun Köyü sınırları içindedir. Burada
dış sur ve iç kaleden oluşan ve halkın Yoğurtçu kalesi olarak adlandırdığı yapı komplexi, Geç
Roma yada Bizans Döneminde inşa edilmiş olmalıdır.
169
Geç Roma Yerleşmesi: Manisa, Merkez, Uzunburun Köyü (Mersintepe) sınırları içindeki
Geç Roma Dönemi yerleşmesidir.
Fatih Sarayı: Merkez,Fatih Park alanı ve civarı, III. derece arkeolojik sit olarak tescil
edilmiştir.
Arkeolojik Sit : Merkez Tilki Süleymaniye köyü sınırları içindedir.
Salihli İlçesi
Bintepe Nekropol Alanı: Ahmetli, Salihli ve Gölmarmara ilçelerinin sınırları dahilinde, geniş
bir alana yayılmış olan bölgede, Lydia Kralları ve ailelerinin anıt mezarları bulunmaktadır.
Eski Balıkhane Nekropolü ve Ahlatlıtepecik Yerleşimi: Salihli ilçesi,Tekelioğlu köyü
sınırları içindeki Prehistorik dönem yerleşimi ve mezarlık alanıdır.
Çakallar Tepesi: Salihli ilçesi Sindelli köyü sınırları içindedir. Yaklaşık 25.000 yıl öncesine
ait insan topluluklarının varlığını kanıtlayan fosil insan ayak izlerinin bulunduğu alandır.
Sardes Ören Yeri: Sart kasabası sınırları içindedir. Tarihi M.Ö.3 bine kadar inen ve Lydia,
Hellenistik, Roma, Bizans dönemlerinde iskan edilmiş olan antik Sardes kentinin
kalıntılarının bulunduğu alandır.
Hacıoğlan Nekropolü: Sart kasabası sınırlarında yer alan Hellenistik dönem nekropolüdür.
Roma Dönemi Nekropol Alanı: Beylikli köyü, Gölyeri mevkiindedir.
Yapı Kalıntıları ve Mezarlar: Kabazlı Köyü, Kaysan mevkiindedir.
Kula İlçesi:
Mağazadamları Mevkii: Hamidiye köyü, palankaya mahallesi sınırları içinde Roma
dönemine ait yerleşim ve nekropolis alanı.
Kentsel Sit: İlçe merkezinde, 270 konut ve 11 dükkandan oluşan yapı grubunun, sivil
mimarlık örneği olarak tescilini içeren Kentsel Sit olgusu mevcuttur.
170
Karadivlittepe – Kuladivlittepe: Sandal köyü sınırları içindeki bu sönmüş volkanik dağlar,
lav akıntı sahaları ile birlikte Doğal Sit alanı olarak tescil edilmişlerdir.
Doğal Oluşumlar: Yurtbaşı köyü sınırları dahilindeki volkanik arazi, rüzgar etkisiyle peri
bacalarını andıran bir görünüm almıştır. Bu saha Doğal Sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Akhisar İlçesi:
Tepe Mezarlığı Ören Yeri: İlçe merkezindeki antik Thyateira Kentinin Roma ve Bizans
dönemine ait yapı kalıntılarının bulunduğu alan.
Antik Yapı Kalıntıları: Paşa mah. Ali Şefik Ortaokulu bahçesindedir.
Akropolis: İlçe merkezinde şu anda üzerinde Akhisar Devlet Hastanesinin bulunduğu antik
Thyateira kentinin akropolisi olan saha.
Oda Mezar: Akhisar, Hacıishak mahallesi.
Seyit Ahmet Mezarlığı: Akhisar, Seyit Ahmet Mahallesinde Roma dönemine ait buluntuların
ele geçirildiği Geç Roma Dönemi Nekropolü.
Telli Kavak Nekropolü: Erdelli köyü sınırları içindeki Prehistorik dönem nekropol alanıdır.
Kaletepe: Ovaköy sınırları dahilinde, Akhisar-Sındırgı yolu üzerinde bulunan Geç Roma
Kalesidir.
Hierakome Antik Kenti: Akhisar ilçesi, Sazoba köyünün yaklaşık 1,5 km kadar güneyindeki
Kumtepe olarak anılan mevkide antik kentin yerleşim ve nekropol alanı mevcuttur.
Höyük: Mecidiye kasabası sınırları içindeki Prehistorik yerleşim sahasıdır.
Üyecek Höyük: Erdelli köyü sınırları içindeki Prehistorik yerleşim sahasıdır.
Mermer İdol Atölyesi: Kulaksızlar köyü sınırları içinde bulunan ve Prehistorik dönemlerde
kullanılmış olduğu saptanan mermer idol atölyelerinin bulunduğu saha.
Apollonis Antik Kenti: Mecidiye köyünün 2 km kadar kuzeyinde, antik Apollanis kentinin
kalıntılarının bulunduğu saha.
Nekropol Sahası: Kayalıoğlu kasabası, Karayuntdağ mevkii.
171
Nekropol Sahası: Furunlu köyü, Heybelitepe mevkii.
Gördes İlçesi:
Iulia Gordos Antik Kenti: Eski Gördes mevkiinde antik Iuia Gordos kentinin bulunduğu
alan.
Eski Gördes Mezarlığı: Eski Gördes mevkiindedir.
Antik Yerleşim Yeri ve Kaya Mezarları: Oğulduruk köyü sınırları içinde bulunmaktadır.
Kharakıpolıs Antik Kenti: Karayakup köyü, Kaletepe mevkii.
Soma ilçesi:
Arastepe: Darkale köyü sınırları dahilindeki antik yerleşim kalıntılarının bulunduğu alan.
Keltepe Kale: Deniş köyü sınırları içinde antik kalıntıların bulunduğu saha.
Üyücek Tepe Höyüğü: Soma ilçesi, Yağcılı çayı üzerinden ayrılan bir tali yol ile
ulaşılmaktadır. Tepe üzerinde, Geç Dönem kaba seramıklerın yanında, kalkholit ve Erken
Bronz Çağı seramikleri de bulunmaktadır.
Selendi İlçesi:
Roma Nekropolü: Mıdıklı köyü sınırları dahilinde bulunan ve Roma döneminde kullanılmış
olan nekropol.
Alaşehir İlçesi
Toptepe: Hellenistik dönemde kurulmuş olan antik Philadelphia kentinin kalıntılarının
bulunduğu alan.
Sur Kalıntıları: Antik kentin etrafını kuşatan ve Bizans döneminde inşa edilmiş olan surlara
ait kalıntılar.
Gavurtepe Höyüğü: Yöredeki Prehistorik yerleşim merkezinin bulunduğu alan.
St. Jean Kilisesi: Bizans döneminde yapılmış olan kilisenin, sadece üç adet payesi günümüze
kadar gelebilmiştir.
172
Nekropol Alanı: Esentepe mahallesi. ve Kiriştepe ile Devlengeç deresi arasında kalan alan.
Sarıgöl İlçesi:
Kaklık Nekropolisi: Dindarlı köyü sınırları içindedir. Roma döneminde kullanılmış bir
nekropol alanıdır.
Turgutlu İlçesi:
Asartepe: Urganlı bucağı sınırları dahilinde yer alan prehiztorik yerleşim merkezidir.
Saruhanlı İlçesi:
Aluştepe Nekropol Alanı: Nuriye Kasabası sınırları dahilindedir.
Baykuştepe Höyüğü: Koldere kasabası sınırlarındadır.
Bintepeler Sit Alanı: Bintepeler sit alanının bir bölümü, Büyükbelen Kasabası sınırları
dahilindedir.
Kırkağaç İlçesi:
Stratonikeia Antik Kenti: Siledik köyü sınırları dahilindedir.
Abidintepe Tümülüsü: Bakır kasabası, Harta mevkii.
Eski Mezarlık: Alifakı köyü, Azizkuyusu mevkii.
Eski Mezarlık: Bakır kasabası sınırları dahilinedir.
Gubaktepe,
Aktaşkaya,
Ortakaya, Tilkıtepe, Tabantepe, Aztepe: Karakurt Baraj alanı
ve çevresinde yer almaktadır.
Kaya Mezarları: Zeytintepe ve Karamantepe de bulunmaktadır.
Kilise: İnderesi doğusundaki doğal oyuntu içindedir.
Savunma Yapısı: Çaltıcak Baraj Gölünün maksimum su seviyesi dışında kalacak İnderesi
batısındadır.
173
Demirci İlçesi:
Kaya Sığınakları: Çataloluk köyü, Sarıtaş mevkii (Delikliyar mevkii)
Saittai Antik Kenti: İcikler köyü sınırları içindedir.
Mimari, mahalli, tarihsel, estetik ve sanat özelliği bulunan, bir arada bulunmaları sebebiyle
teker teker taşıdıkları kıymetten daha fazla değeri olan kültürel ve tabii elemanlarının (yapılar,
bahçeler, bitki örtüleri yerleşim dokuları, duvarlar v.b.) birlikte bulundukları alanlardır.
Manisa’da tescil edilmiş kentsel sit alanları mevcuttur.
8.2.3.2. Kentsel Sitler:
Manisa Kentsel Sit Alanı: Hatuniye Camii, Kurşunlu Han, Yeni Han, Bedesten, Cumhuriyet
Hamamı, Yeni Alaca Hamam ve Eski Garaj alanının içinde bulunduğu ve genelde bit pazarı
olarak bilinen saha Ticaret Kentsel Sit olarak tescil edilmiştir. Hatuniye Külliyesi Sultan II.
Beyazıt'ın eşi Şehzade Şehinşah'ın annesi olan Hüsn-i Şah Hatun tarafından 1490 yılında
yaptırılmıştır. Külliye bir cami ile bu camiyi çevreleyen imaret hane ve sübyan mektebinden
meydana gelmiştir. Külliyeye gelir sağlamak amacıyla 1497 yılında Kurşunlu Han inşa
edilmiştir. Külliyenin imaret ve medrese bölümü yanıp yıkıldığı için günümüze ulaşmamıştır.
Hatuniye Camii enine dikdörtgen bir plana sahiptir ve caminin üstü merkezde sekizgen bir
tanbur üzerine oturtulan yüksek ve büyük bir kubbe ile bunun iki yanına yerleştirilen ikişer
küçük kubbeyle örtülmüştür. 1497'de inşa edilen Kurşunlu Han iki katlıdır ve açık avlulu
kareye yakın dikdörtgen planlıdır. Taç kapısı (ana kapı) batı cephesindedir. Yapının üst örtüsü
orjinalinde kurşun olup sonradan kiremit çatı ile kapatılmıştır. Ancak son onarımda kurşuna
çok benzeyen galvanizli saç kaplama kullanılmıştır.
Kula Kentsel Sit Alanı:
Kula İlçe merkezinde, 270 konut ve 11 dükkandan oluşan yapı grubunun, sivil mimarlık
örneği olarak tescilini içeren Kentsel Sit olgusu mevcuttur.
Soma – Darkale Kentsel Sit Alanı:
Osmanlı Dönemi Anadolu Türk mimarisi özelliklerine sahip, sivil ve dini yapıların
oluşturduğu özgün yerleşim dokusunun korunması amacıyla, söz konusu köy yerleşimi,
Kentsel Sit Alanı olarak tescil edilmiştir.
8.2.3.3.
Tarihi Sitler:
174
Tarihi sitler, önemli tarih olaylarını geçtiği ve bu nedenle korunması gereken yerlerdir.
Manisa İl sınırları içerisinde aşağıda yer alan üç tarihi şehitlik bulunmaktadır.

Garnizon Şehitliği (Merkez İlçede),

Kula Şehitliği,

Salihli 5 Eylül Şehitliğidir.
Bunlara ek olarak ilçelerde birçok tarihi sit bulunmaktadır
8.2.4. Manisa'da Arkeoloji ve Tarih Turizmi Stratejisi
Manisa’nın Sart harabelerinin ve Bintepe Tümülüslerinin UNESCO Dünya
Miras Listesine alınması
8.2.5. Manisa'da Arkeoloji ve Tarih Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın arkeoloji ve tarih turizmi konusundaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı
turizm anlamında daha ileri noktalara taşıyabilmesine ilişkin tespit ve önerilere aşağıda yer
verilmektedir.

Manisa’nın arkeolojik eserler ve tarihi alanlara elverişli alanları envanteri ve
katalogunun çıkarılması,

Lidyalıların dokuma, ayakkabı ve kadın süs eşyası modellerinin bulunarak bunların
birer süs eşyası ve ticari ürün olarak üretilmesi “Baccaris” adında Lidyalılar
zamanında kullanıldığı ortaya çıkan markanın yerel ticari ürünlerde kullanılması,

İncil’de adı geçen Jezebel adlı kadın isminin de şarap gibi markalarda kullanılması,

Bölgede bulunan arkeoloji tarih konusunda uzman olan kişiler bir araya getirilerek
marka takımı oluşturulması,

Tarih turizminde potansiyel araştırmasının yapılması, bu araştırmanın yapılmasının
ardından bölgenin potansiyeli ve geliştirilebilecek alanların ortaya konması,

Akhisar’da ve Salihli’de bulunan paraların hediyelik eşya olarak basılması,
175

İncil’de adı geçen ilk yedi kiliseden üçünün Akhisar, Sart ve Alaşehir’de bulunması
nedeniyle bu olgunun tanıtımlarda güçlü bir şekilde kullanılması,

Akhisar Gökçeler köyünde bulunan altın buzağı figürünün Manisa’nın simgelerinden
biri olarak kullanılması,

Turizm odaklı ortak bir tarih kitabının hazırlanması,

Manisa’da Lidya Savaş Baltası LABRİS figürünün tişörtler, şapkalar, anahtarlıklar,
v.b. gibi hediyelik eşyalarda kullanılması,

Bölgede bulunan arkeolojik eserler ve tarihi alanlar öyküleri ile birlikte sunularak
Manisa’nın ciddi bir çekim merkezi haline getirilmesi,

Arkeolojik eserler ve tarihi alanların marka değerlerini bir turizm acentesinin
satabilmesi için bunlarla ilgili anekdotların çıkarılması, burada geçen efsaneler
(“Tantalos İşkencesi”, “Pelops’un Seçimi”, Niobe’nin Sonsuz Hüznü”, “Kybele”,
“Spil’in Zirvesinde Zeus Hikayeleri”, v.b.), ilgi çekici yerlerin belirlenmesi, resimli
kitap haline getirilerek seyahat acentelerine dağıtılması,

Akhisar Akçaalan civarında cilalı taş döneminden kalma yerleşim yerlerinin turizme
kazandırılmasının sağlanması,
176

Arkeolojik eserler ve tarihi alanların marka değerlerinin yanında web sitesinde Manisa
bilgileri açık kaynak olarak verilerek, sitede rehberler için ayrı bölüm verilmesi,

Halen İngiltere’de tarihi Akhisar’ın adı olan Thyateria kilisesi ekümenik bir kilisedir.
300.000 üyesi olan bu Kilise’de Akhisar’ın tanıtımının yapılarak bölgede inanç
turizminin geliştirilmesi,

Tarihi dönemlerle ilgili broşür ve haritaların hazırlanması,

Turizm alanında kullanılacak mekanların modern aydınlatma teknikleri ile
aydınlatılması,

Anemon Arkeoloji ve Etnografi Müzesi çalışmalarının iki yıl içinde tamamlanması,

Üniversite ve ilgili kuruluşların iş birliği ile yeni kazı alanları oluşturularak tümülüs ve
höyüklerin
Anadolu’nun
Piramitleri
markası
ile
turizme
kazandırılmasının
sağlanması. 2013 yılında ziyarete açılması planlanan tümülüsün sayılarının
arttırılması,

Akhisar’da bulunan havranın da tanıtımlarda kullanılması,

Bilimsel kazılardan elde edilen etkinliklerin her yıl PR aktivitesi olarak meraklıların
maillerine gönderilmesi, hedef kitlenin ilgisinin canlı tutulması,

Anadolu’da Sart’ta bulunan en eski sinagogun Manisa ve yöresinin tanıtımında güçlü
bir şekilde kullanılması,

Tarihi Roma Yolundaki eserlerin restore edilerek turizme kazandırılması, bu alanlarda
çevre düzenleme projeleri hazırlanması,

Akhisar’ın Gladyatör mezarları ile tanıtımının yapılması ve bu çerçevede Akhisar’da
tüm dünyadan belli fiziksel özelliklere sahip insanları üyeliğe kabul eden Gladyatörler
Derneği veya Grubunun kurulması, Örneğin boyu 1,80 metre ve 90 kilonun üzerinde
olanlar gibi.

Akhisar’da Thyateria ve Salihli Sart yakınlarında gladyatör gösterim merkezleri
kurulması, burada turistlere gladyatör giysileri ve şapkalarının verilerek onların
gladyatör deneyimi yaşamalarını sağlamak, bu çerçevede çok kısa süreli kurslarla yerli
yabancı ziyaretçilere anı amaçlı Gladyatör sertifikaları sunmak,

Marka Takımının ve müze yetkililerinin tarihsel alanlar ve güzergahlar üzerinde
belirleyeceği turizmde kullanılabilecek tarihi eserlerin bir zaman takvimi içerisinde
restore edilmesi,

Lidya uygarlığı ile ilgili olayların geçtiği alanlarda, Örneğin, Krois, Gyges, veya Aigai
hakkında güçlü anlatımlar ve sunumlar yapılması,
177

Manisa’nın arkeolojik eserler ve tarihi alanları için elverişli alanları özelinde çevre
düzenleme projeleri yapılması (güvenlik önlemleri alınmalı ve yönlendirmebilgilendirme levhaları konulmalı),

Bu tarihi alanlar hakkında arkeoloji tutkunlarına farklı güzergahları ve yöresel
özellikleri gösteren mola noktaları ve tur güzergahlarını gösteren haritaların
sunulması,

Arkeoloji amaçlı olarak seçilen alanların yakınlarında yer alan mağara, şelale, ilginç
ağaç ve kaya oluşumu, sportif alanlar, kamping alanları vb. çekicilikler için çevre
düzenlemeleri yapılması, başta ulaşım olmak üzere gerekli altyapıların tamamlanması,

Salihli –Sindeler Köyü civarında bulunan fosil ayak izlerinin bulunduğu alanda
“İnsanlığın İzinde” adlı ulusal düzeyde geleneksel bir yürüyüş etkinliği düzenlenmesi,

Arkeolojik eserler ve tarihi alanlar için gelen turistlerin geldikleri zaman ihtiyaç
duydukları otopark, su, elektrik ve tuvalet gibi sosyal ihtiyaçlarının karşılanması,

Akhisar Merkezde arkeolojik sit alanının karşısında 7D sinema salonu bulunmaktadır.
Akhisar’ın eski dönemlerini gösteren filmler hazırlanıp bu sinemalarda gösterilmesi ile
eski dönemin ziyaretçilerin zihninde canlandırılması,

Eski dönemleri yansıtan “Zamanda Yolculuk” projelerinin gerçekleştirilmesi,

Sardes’teki Sit alanında gladyatör gösterilerinin yapılması, İncil’de adı geçen 3
kilisedeki dönemsel aktivitelerin o dönemin kıyafetlerini giyen oyuncular tarafından
belli bir bedel karşılığında gelen gruplara yönelik hayata geçirilmesi,
178

Başta Aigai olmak üzere Lidya dönemi ve öncesi antik kentlerin simülasyonlarını ve
minyatürlerini yaparak açık ve kapalı müzelerde teşhir edilmesi,

Manisa’da Saruhan Beyliği döneminin ayrıntılı araştırılarak bu dönemin eserleri,
yöneticileri ve yönetim biçimi ile ilgili basit bilimsel bir eser hazırlanarak bunun
katalog, broşür, takvim gibi belge ve görsellere dönüştürülmesi

Saruhan Beyliği dönemi eserlerinin “Saruhan Turu” adı altında toplanması ve
pazarlanması,

Saruhanlılar zamanında ve akıllı bir fikirle Manisa’nın Bizanslılardan bir Kadir
Gecesinde alınması hatırasının yaşatılması için geniş kitlelerin katıldığı sembolik
Manisa’nın fethi yürüyüşlerinin fenerlerle düzenlenmesi,
8.2.5.1. Arkeoloji ve Tarih Turizmi Odaklı Manisa Turu
Manisa’da bir haftasını geçirmek üzere gelen yerli ve yabancı ziyaretçiler için tarih ve
arkeoloji ekseninde geliştirilen 6 gece ve 7 günü kapsayan öneri tur programı aşağıda
verilmektedir.
 1. Gün –
 Manisa’da Otele giriş
 Mesir Macunu Saçım Töreni
 Şehir Turu
 Esnaf Lokantasında Yemek
 Hafsa Sultan Hamamı
 Manisa Kebabı
 2. Gün MANİSA MARKA KENT VİZYONU
179
 Salihli’ye hareket
 Adala’da otantik kahvaltı
 Sart Antik Kenti,
 Salihli Odun köftesi ile öğle yemeği
 Bintepeler ziyareti
 Kula’da akşam yemeği
 Kula’da konaklama
 3. Gün –
 Kula’da otantik köy kahvaltısı
 Peri bacaları ve jeopark alanınında trekking
 Alaşehir’de öğle yemeği
 Toptepe eski Philadelphia kenti yerleşim yeri, St. Jean Kilisesi, Sur Kalıntıları,
Roma Nekrapol Alanı ve Gavurtepe Höyüğü gezileri
 Alaşehir’de – akşam yemeği – konaklama
 4. Gün  Tesis’te kahvaltı
 Akhisar’a hareket
 Akhisar’da Kelle Paça yemeği
 Ulu Cami, Thyateria, Hierakome ve Apollonis antik kentlerinin yerinde
incelenmesi
 Akhisar köftesi/pidesi akşam yemeği
 Akhisar’da konaklama
 6. Gün
 Akhisar’da katmer ile kahvaltı
 Manisa’ya hareket
 Spil Dağı Milli Parkı’nın Tantalis harabelerinin gezilmesi
 Ayvacık Köyü’nde öğle yemeği
 Niobe, Kybele ve Mevlevihane ziyaretleri
 Manisa’da akşam yemeği ve konaklama
180
8.3.
Lidya’nın Gizemli Toprakları
Turizmin 12 aya yayılması stratejisi açısından da katkı sağlayabilecek bir turizm çeşidi
olan gizem turizmi, gizeme ve doğaüstü olaylara ilginin gün geçtikçe arttığı ve son
zamanlarda dünyada adını iyice duyuran, bir ekstrem turizm veya korku turizmi olarak yeni
bir trenddir. Gizem Turizmi olarak nitelendirilen, fenomen ve mistik olaylara ilginin
artmasına bağlı olarak, çevrede yaşanan fenomen olay ve gizemli ortamların varlığının
insanda meydana getirdiği ruh halinin ve heyecanın turizm amaçlı kullanımıdır. Bu
anlamda zengin tarihi geçmiş ve çeşitli coğrafi zenginlikler Manisa’da kullanılabilecek
öğelerdir. Bölge bu turizm tutkunları için Türkiye’de ilk niteliğinde bir destinasyon olabilir.
Mitolojik öykülerde adı geçen birçok konuya ev sahipliği yapan Spil Dağı Milli Parkı
gizem ve merak turizmi açısından keşfedilmesi gereken yerlerdir. Benzer şekilde, Bintepeler
de bulunan yüzlerce tümülüs, Sart antik kenti ve şifa olarak mesir macunun da kullanılan
birçok bitki, Lidya Kral Yolu keşfedilmesi gereken alanlardır.
8.3.1. Manisa'da Gizem Turizmi Marka Değerleri
Antik çağlardan beri Sypylos adıyla bilinen dağın kuzey eteklerinde kurulup gelişen
Manisa (Magnesia Ad Sipylus) kenti, yaşamını günümüze dek kesintisiz sürdürebilmiş
yerleşim yerlerinden biridir. Lydia’lıların Manisa yöresine hangi tarihlerde geldikleri kesin
olarak bilinmiyor ama bazı bilim adamları onların bu bölgeye Tunç Çağı sonunda (M.Ö. 1200
civarında) yani Friglerle aynı dönemde geldiklerini düşünmektedirler. Mitolojiye göre
Lydia’lılara adını veren Lydos adında bir kahramandır ve bu kahraman aynı zamanda Lydia
Devleti’nin kurucusudur. Lydia’lıların başkentidir. Sardes kentinin ve çevresindeki bazı
küçük yerleşim merkezlerinin nekropollerinde yapılan kazılarda elde edilen buluntular, Lydia
halkının bronz çağında Anadolu’nun çok önemli yerleşimleri olan Karataş, Sema Höyük,
Aphrodisias, Yortan, Babaköy ve Troia ile ilişkileri olduğunu gösterir. Bu döneme ait en
önemli eser Sardes Örenyeri’ndeki Artemis Tapınağı’dır.
Lidya uygarlığı adeta bir ilkler uygarlığıdır. Şöyle ki, tarihte ilk parayı bulan ve devlet
güvencesinde basan, ilk olarak ayakkabıyı kullanan ve mitolojik öykülere konu eden, kadın
süslemeleri ünlü bir uygarlıktır. Lidya uygarlığı yalnız bunlarla değil tarihte o güne kadar
181
görülmeyen mühendislik harikası kanallar ve yollar yapan ve bunda matematiksel işaretler
kullanan bir uygarlıktır.
Lidya uygarlığının çok kültürlü yapısı bugün bile bizlere örnek olacak türdendir.
Medeniyetleri kaynaştırmış ve ortaya bugünkü Amerika gibi kozmopolit bir devlet ortaya
çıkmıştır. Lidya’da Yahudiler, Hıristiyanlar, çok tanrılı pagan inançları ve kent tanrıları
kültürü yüzlerce yıl bir arada yaşamıştır. Buna en iyi kanıt şüphesiz Sart antik kentinde
bulunan kilise, sinagog yapıları ile Artemis tapınağıdır. Antik çağda ve mitolojide tarihte
Sypylos olarak bilinen bugün Spil şeklinde anılan Manisa’nın yanındaki dağ Olympos
dağından sonra gelmekteydi.
8.3.2. Manisa'da Gizem Turizmi Stratejisi
Manisa’nın “Lidya’nın Gizemli Toprakları”
adı altında marka değerlerinin tespit
edilerek tanıtımda kullanılması,
8.3.3. Manisa'da Gizem Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın, Lidya uygarlığı açısından sahip olduğu arkeolojik ve kültürel mirası
değerlendirildiğinde ortaya çıkan rekabet üstünlüğünün, temel tanıtım faaliyetlerine konu
edilmesi önemlidir. Bu rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında daha ileri noktalara
taşıyabilmesine ilişkin tespit ve önerilere aşağıda yer verilmektedir.
 Sart antik kentinde, Bintepeler’de ve Spil Dağında, Lidya uygarlığı konulu tematik
trekking ve bisiklet gibi tur güzergahlarının belirlenmesi,
 Lidya Uygarlığı temalı puzzellar, boyama kitapları ve oyunlar bulunarak bunların
tanıtım amaçlı olarak kullanılması,
 Lidya uygarlığı ile ilgili olayların geçtiği alanlarda, Örneğin, Midas, Tantalos, Pelops,
Niobe, Krois, Gyges, veya Aigai hakkında güçlü anlatımlar, belgeseller, simülasyonlar
ve sunumlar yapılması,
182
 Midas’ın yıkandığı yer olarak bilinen –çamur kaplıcalarının altı- yerlerin çevre
düzenlemelerinin yapılması,
 Profesyonel turist rehberlerinin Lidya uygarlığı alanında uzmanlaşmasına yönelik
eğitim seminerleri verilmesi, kaynak eğitim materyalleri hazırlanması,
 Bölgeler arası geçiş güzergâhlarının belirlenmesi ile Sart antik kenti ve Bintepeler
alanının antik dönemdeki ihtişamının canlandırılması,
 Bu mekanların “Zamana Yolculuk” konsepti çerçevesinde tiyatral biçimde
çanlandırılması.
 Salihli’de Sart antik kenti yakınında Lidya Uygarlığı Müzesinin açılması,
 Sart’ta bulunan Artemis Tapınağı’nın turizm anlamında değerlendirilebilmesi için,
Manisa Celal Bayar Üniversitesi ile işbirliğiyle, dünyada önemli astrologların bir
araya getirildiği bir organizasyon düzenlenmesi,
 Akhisar’da bulunan kehanet taşının tanıtımlarda kullanılması ve iyi muhafaza edilerek
her gelen turistin kehanet taşının etrafında tuttuğu dileğin gerçekleştiği şeklinde
promosyon yapılması,
 Lidya’nın en önemli kralları olan Krois ve Gyges hakkında görsel ve yazılı tanıtıcı
materyaller hazırlanması ve bunların Lidya Uygarlığı tanıtımlarında kullanılması,
183
 Yahudiliğin en eski mabetlerinin bulunduğu Sart ve Philadephia antik kentlerinin ve
Lidya Krallığının uluslararası tanıtımda kullanılması,
 Tarihi, milattan önce yedi yüzlü yıllara kadar uzanan Sart antik kentinde kazı
çalışmalarına yurtdışı ve yurtiçinden güçlü sponsorlar bulunması, böylece kazı
araştırmalarının hızlandırılması,
 Lidya’nın yazıtları ve öykülerinin çocuklar ve turistlere yönelik olarak bir AB projesi
ile hazırlanması,
 Lidya Kral Yolu’nda bir turizm yolu olarak çevre düzenleme projesi hazırlanması,
 Yaşayan Lidya adı altında Sart antik kentinde simülasyonlar ve çeşitli etkinliklerde
bulunulması,
 Spil’deki harabelerin Atlantis kentine ait olduğuna inanan bilim adamlarının tezleri
işlenerek Manisa’nın tanıtımında kullanılması,
 Lidya Kültürü Araştırma Enstitüsü kurulması,
 Bintepeler ve Sart antik kentinde Lidya Uygarlığı Film platosunun ulusal ve
uluslararası film stüdyolarını bölgeye davet edilerek kurulmasının sağlanması,
 251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında öğrencilere, Manisa’nın Lidya dönemi
değerlerinin ilgili çeşitli oyunlar, sergiler ve yarışmalar çerçevesinde öğretilmesi,
 Başta Aigai olmak üzere Lidya dönemi ve öncesi antik kentlerdeki yaşamın
öğrencilerce canlandırılması çalışmalarının yapılması,

Çift taraflı Lidya savaş baltası olan Labris’in hediyelik eşyalar üzerinde kullanılması,
8.4.
Homeros’un ünlü tarih kitabı İlyada’da Spil Dağı en önemli yörelerden biridir. Batı
uygarlığında önemli bir yere sahip Homeros’un efsanevi kitabı İlyada çerçevesinde yapılacak
tanıtımlarla Manisa tarih turizminde şüphesiz hak ettiği yere ulaşacaktır.
8.4.1. Antik Tanrıların Dağı Spil Tarih Turizmi Marka Değerleri
Görkemli Spil Dağı, Niobe Kayası ve çevresi, Kybele Yontusu, Homeros’un
destanlarında anlattığı Tantalos, çocukları Niobe ve Pelops, benzerlerine çok az kentin
sahip olduğu, Manisa’nın kıskanılacak zenginliğidir.
İzmirli ozan Homeros’un İlyada’sında Spil’in adı çok sık geçer. Spil’de yaşananlar
uzun uzun anlatılır. Tantalis kentinin kralı Tantolos, Tantolos’un taşa dönüştürülen kızı
184
Niobe, denizleri aşıp, çıktığı adaya adı verilen Pelops’un Spil’de yaşadıkları anlatılır.
Ölümlü Tantolos, ölümsüzler sofrasının değişmeyen konuğudur Spil’in doruklarında.
Ölümlü Tantalos, ölümsüzlük ister tanrılardan. Ölümsüzler, bir ölümlünün ölümsüzlük
istemesine bozulurlar. Bozulurlar da, Spil’in doruklarında bir kuyuda ölümsüzlüğe tutsak
ederler Tantalos’u. İçine atıldığı kuyunun dibinde su vardır, eğilip içemez, kuyunun
ağzından içeri meyveler sarkar uzanıp alamaz. Çektiği işkence, varlık içinde yokluğu
yaşayanların işkencesidir. Bu işkencenin adına “Tantalos İşkencesi” denir. Efsaneye göre
Tantalos’un kızı Niobe’de sonsuz bir azapla Spil’in eteğinde sonsuza kadar çekeceği üzüntü
ile kayaya dönüşmüştür. Daha sonra kayanın adı halk arasında “ağlayan kaya” olarak
adlandırılacaktır. Kültür taşınması devam etmektedir. Bir farkla Niobe’nin adı yok olmuş
ama efsaneye göre çektiği acı ve taşlaşması unutulmamıştır. Tantalos’un oğlu ve Niobe’nin
kardeşi Pelops da antik tanrılara kurban edilmiş fakat daha sonra Zeus ona tekrar hayat
vermiştir. Hatta gökyüzünde bir süre onlara hizmet etmiştir. Tüm bu anlatılar geçmişte
zengin bir kent devleti olan ve Spil Dağı’nın eteklerinde kurulan Tantalis’te geçmiş ve
Homeros tarafından İlyada destanında anlatılmıştır. Kısacası, mitolojiye göre Spil’e
hükmeden Tantalis’in ölümlü soyluları Tanrılarla görüşmüş ve hatta onlarla yarışmışlar,
onlarla aynı masaya oturmuşlar, onları kimi zaman kandırmaya çalışmışlar ve sonsuz
cezalandırılmaya tabii tutulmuşlardır. Bu gün Tantalos’un bulunduğu suyun Yamanlar
Dağı’ndaki Karagöl olduğuna inanılmaktadır. Kısacası Spil Dağı’nın her yanı antik
öykülerin mekânlarıdır.
8.4.2. Antik Tanrıların Dağı Spil Tarih Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın Spil Dağı ve mitolojideki benzersiz konumunun Manisa’yı turizm
alanında daha ileri noktalara taşıyabilmesine ilişkin tespit ve önerilere aşağıda yer
verilmektedir.

Spil Dağında doğa merkezli turizm ürünlerinin oluşturulmasında İlyada Destanı’ndan
faydalanılabilir. Destanda geçen, Tantalis kenti ve mekanlar için özel tur programları
organize edilebilir,

Destanda adı geçen bitkiler ve hayvanların ayrı bir tur programı şeklinde
programlanması sağlanabilir,

Spil Dağı, mitolojide oldukça önemli bir bölgedir. Spil Dağı hakkında yüzyıllar boyu
önce dilden dile sonra kitaplar aracılığıyla bütün insanlığa, mitolojik hikâyeler
185
anlatılmıştır. Spil Dağları eteklerinde ya da şehir merkezinde, kaynağını mitolojiden
alan heykel bahçeleri ve anıt alanları düzenlenerek, tiyatral gösterilerin yapılabileceği
mekânlar oluşturulabilir.

Destanda adı geçen mekanlara (Tantalis Harabeleri, Ağlayan Kaya, Karagöl, v.b.)
yönelik çevre düzenleme projeleri hazırlanması ile bu alanlar için yönlendirmebilgilendirme levhaları konması önemlidir. Genellikle Truva ile özdeşleşen İlyada
Destanı’nın mekanlarından birinin de Manisa olduğu vurgulanabilir.

Spil Dağı, Tantalos, Pelops, Niobe ve Kybele için Ödüllü, Roman, Öykü, Kısa film ve
fotoğraf yarışmaları düzenlenebilir.

Homeros’un dizelerinde geçen lotus, çiğdem ve sümbül çiçekleri Spil Dağı’nda bir
arada bulunmaktadır. “Homeros’un çiçeklerine yolculuk” şeklinde bir trekking
güzergahı oluşturularak bu bölgenin etkin bir tanıtımı gerçekleştirilebilir.

Spil Dağı’nda İlyada Destanı’nda yer alan çiçeklerin isteyen turistler tarafından bizzat
dikiminin gerçekleştirilebildiği ve tüm dünya insanlarının emeği ile oluşmuş bir
“Homeros Bahçesi” kurulması sağlanabilir.

“Spil Dağı’na Hoş Geldin Merkezi kurulması ile bu merkeze gelen turistlere endemik,
tıbbi ve aromatik bitkilerin gözlemlenebileceği koordinatlar, trekking güzergahları ve
zorluk dereceleri hakkında yazılı ve görsel bilgiler verilebilir. Hediyelik eşya satışı
gerçekleştirilebilir.

Hoş geldin merkezinde Spil Dağı ve çevresinde görülen kuş türleri, göç zamanları ve
kuş gözlem istasyonlarının koordinatlarının da sunulması sağlanabilir.

Spil Dağı ve çevresinde yer alan mesire yeri doğal aktivitelerin ve spor türlerinin
yapılabileceği rekreasyon alanı olarak yeniden planlanarak çevre düzeni projeleri ile
turizmde daha etkili bir şekilde kullanılması önerilmektedir.

Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü’nün
Spil Dağı Milli Parkı bulunan tanıtım ve yönlendirme tabelalarının farklı dillerde de
hazırlamasında fayda vardır. Özellikle yurtdışında bilinirlik düzeyi çok yüksek olan
İlyada destanına ilişkin bilgilendirmelerin yabancı dillerde aktarılması gerekmektedir.

Karagöl mevkiinde bulunan ve Tantalos’un ebedi cezalandırıldığı gölet, hem doğa
yürüyüşleri hem de rekreasyon amacıyla kullanılabilir.

Spil Dağı’nın şifalı bitkileri adı altında bir park ve serada bu bitkilerin sunumunun
yapıldığı botanik müzesi kurulabilir.

Türkiye’de 11.017 bitki türü bulunmaktadır. Bunlardan 3.711’i ülkemize özgüdür. Spil
Dağı’nda yetiştiği bilinen bitki türlerine ilişkin bilgilerin, bu alanda faaliyet gösteren
186
seyahat acenteleri, uluslararası botanik turizmi gruplarına ait sosyal medya ortamları
ve akademik yayınlarda yer alması için çalışmalar yapılabilir.

Turist gruplarına sunulacak bilgilerin güncel ve doğrulanabilir nitelikte olması
önemlidir. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Ziraat Mühendisliği bölümünde, özellikle
Spil Dağı’ndaki botanik zenginlik konusunda güncel envanteri oluşturmak adına bir
çalışma yapılmalı, bu çalışma “Homeros’un diyarındaki çiçekler” sloganı ile botanik
turizmi tanıtımlarında kullanılabilir.

Spil Dağı ve civarında bulunan anıt ağaçların saptanması ve tescillenmesi ile yörede
gezilebilecek noktaların artırılması, dolayısı ile turistlerin Manisa’da geçirdikleri
sürenin uzatılması sağlanabilir.

Sanatsal bir ürün ortaya çıkarmak için sanatçıların sık sık doğa ile baş başa sakin
ortamlar aradığı bilinmektedir. Doğa ile baş başa, sessiz ve sakin bir ortamda
ressamlar, şairler ve şarkı sözü yazarları ve benzeri sanat gruplarından sanatçıların bir
sanat kampı çerçevesinde Manisa’da/Spil Dağı’nda ağırlanması için yöre köyleri bu
organizasyon kapsamında değerlendirilebilir.

Spil Dağı florası, faunası, arkeolojik kalıntıları, mitolojik öyküleri çerçevesinde foto
safari, bisiklet, turları düzenlenmesi gerekmektedir. Bu turların gezi programlarının
mailing listeleri ile acentelere ulaştırılması önemlidir.

Spil Dağı Milli Parkı’nın ekolojisini canlandıracak projeler yürütülmesi, doğaya zarar
vermeyecek turizm faaliyetleri, uygun tarım çalışmaları v.b. Bu bağlamda ekolojik bir
master planının hazırlanması, yürürlüğe konması, uygulanması ve işleyen bir milli
park yönetiminin faaliyete geçirilerek, bitki ve hayvanların son sığınma yerlerinin
korunma çalışmalarının başlatılması gibi konularda Valilik, Belediye Başkanlığı,
Üniversite ve sivil toplum kuruluşlarının işbirliği içinde çalışmaları gerekmektedir.

Spil Dağı ekolojisi, mitolojisi ve diğer değerleri ile ilgili hediyelik eşya ürünleri
tasarım yarışmaları düzenlenebilir. Bu tasarımların üretime geçmesi ile şehir girişçıkışında, Milli Park’ta, turistik noktalarda satışı teşvik edilebilir.

Her ürünün bir satış sloganına ihtiyaç duyması gibi, Spil Dağı’nın da bir slogana
ihtiyacı vardır. Özellikle iletişim fakültesi öğrencileri arasında ya da sosyal medya
üzerinde, doğa merkezli turizm türlerinin her birinde kullanılmak üzere, farklı
sloganlar oluşturulması için yarışmalar düzenlenebilir.

Arıcılık, İlyada Destanı’nda da yer alan önemli bir konudur. İlyada Destanı’nda bal,
aynı zamanda şifa kaynağı olarak yaraların iyileştirilmesinde de kullanılmaktadır. Bu
özellik tanıtım etiketlerinde de kullanılabilir. Manisa’nın özellikle Menteşe ve Yunt
187
bölgelerinde bol miktarda üretimi gerçekleştirilen balın Homeros’un destanı ile
bağlantısı kurulabilir. Bu özelliği ile Manisa Balının “Homeros’un Şifalı Balı” sloganı
ile diğer bölgelerde üretilen ballardan farklılaşması sağlanabilir ve önemli bir
ekonomik girdi sağlanabilir.

Antik dönemin en önemli tatlandırıcı malzemesi olarak balın ön plana çıkarılabilmesi
için “ballı kek ve süt”ten oluşan bir menü, tur programlarının atıştırmalığı olarak
kullanılabilir. Bu durum, Manisa turlarını diğer turistik bölge turlarından farklılaştırma
yolunda önemli bir unsur olarak kullanılabilir.

Spil Dağı’nda “Homeros’un Kuşları”nın konsept olarak geliştirilmesi, bölgedeki kuş
gözlemciliği potansiyeline vurgu yapılmasını sağlayabilir.

Spil Dağı’na ilişkin efsaneler ve Manisa’nın kayıp şehir Atlantis olabileceğine dair
çalışmalar turizm alanında değerlendirilebilir. Efsaneler turizm alanında tanıtımın en
büyük destekçileri durumundadır. Özellikle Atlantis efsanesi üzerinde durularak
Manisa’nın uluslararası alanda tanıtımı gerçekleştirilebilir. M.Ö 360 yıllarında Platon,
"Kritias ve Atlantis" kitabında günümüzden 11.000 yıl önce var olduğu kabul edilen
efsanevi bir ülkeyi ve bu ülkenin başkenti Atlantis sitesini anlatmaktadır. Kitapta, iç
içe halka surlarla çevrelenen ve üç limanı olan bu büyük kent parlak bir uygarlık
merkezi olan ve sanat eserleri göz kamaştırıcı olan Atlantis’te Akropolün ortasındaki
Kleio ve Poseidon'a adanmış tapınağın dışı tamamen gümüş kaplı ve anahtarları
altından yapılıp içi ve dış çevresi altın heykellerle süslenmiş olduğu anlatılmıştır.
Büyük bir depremle yok olan Atlantis’le ilgili efsaneler eski Mısır'dan Yunanistan'a
geçmiş ve yankılarını günümüze kadar korumuştur. Ülkelerinin turizm potansiyelini
arttırmak isteyen devletler ve kuruluşlar Atlantis'in toprakları üzerinde bulunduğunu
kanıtlamak
için
arkeolojik
izleri
araştırmışlar
ya
da
araştırmalara
destek
sağlamışlardır. Böylece Akdeniz’de, Tera ve Girit adasından; Pasifik Okyanusunda
Bahama Adalarına kadar uzanan farklı coğrafyalarda Atlantis'in yer aldığını
188
ispatlamaya çalışan görüşler doğmuştur. Yukarıda da açıklandığı üzere bu durum
tamamen geniş halk kitleleri tarafından bilinen efsanelerin tanıtım amacıyla
kullanılması ve bu yolla turizmden elde edilen gelirin artırılması esasına
dayanmaktadır.

İngiliz arkeolog Peter James "The Sunken Kingdom" adlı kitabında, Atlantis’in
kurulucu olan Atlas'tan itibaren Atlantis krallarının soyağacını Atlas, Tantalos, Niobe,
Genç Tantlaslar ve Pelops olarak belirlemiştir. Kral Tantolos'un Manisa Dağı (Spil)
üzerinde, Yarık Kaya mevkiinde kurduğu ve adını verdiği Tantalis kentine de
dayanarak Atlantis'in Manisa'da Spil Dağı’nda bulunduğu tezini savunmuştur. Bazı
buluntuları günümüze kadar korunabilen Tantalis kentinin büyük bir fay yangı (Yarık
Kaya) yakınında kurulmuş olması Atlantis efsanesi ile uyum sağlamaktadır, ilk çağın
önemli yazarlarından Pausanios'in "Tantalos'un mezarının Spil Dağı’nda bulunduğunu
ve kendisinin bir mezar gördüğünü" belirtmesi de bu tezi doğrulayabilecek diğer bir
kanıttır. Peter James'in Atlantis'in Manisa'da bulunduğunu savunması Avrupa'da ve
dünyada arkeoloji çevrelerinde büyük ilgi uyandırması üzerine İngiliz BBC
Televizyon ekibi Manisa'ya gelmiş ve hazırladığı belgeseli tüm dünyaya yayınlamıştır.
Ancak uluslararası düzeyde büyük merak uyandıran, büyük yayıncı kuruluşların bile
araştırma ve belgesel çekimi için geldiği Manisa bu efsaneyi turizm alanında yeterince
kullanamamaktadır.15 Atlantis ile ilgili uluslararası bilimsel arkeoloji sempozyumları
düzenlenerek bu konunun devamlı olarak tartışılması sağlanabilir.
15
Ertan Yurderi, http://www.derki.com/gezikolik/item/1591-efsaneler-sehri-manisa
189

Film yapım şirketleri ile görüşmeler yapılarak Manisa’da bir Atlantis filmi
yapılmasına yönelik çalışmalar yapılabilir. Film yapımcılarına lojistik destek verilerek
Manisa’nın bir plato olarak kullanılması teşvik edilebilir.

Spil Dağı efsaneleri ve Manisa’nın tarihi öneme haiz unsurları dünyaca ünlü Demirci
el ve makine halıları, Yunt Dağı halıları16 üzerine işlenebilir. Antik, Yörük, Milas,
Uşak, Yağcıbedir, Kars el halıları olarak da adlandırılan ve Demirci’de üretilen bu
halılar özellikle yabancı turistler için önemli bir turistik ürün alternatifi oluşturmaya
adaydır. Ayrıca bu halılardan çanta, torba ve heybe türü hediyelik eşyalar da üretilerek
turistlerin günlük hayatında kullanabilecekleri fonksiyonel ürünlerin oluşturulması da
mümkündür. El sanatlarından; hediyelik çan, bakır işleri, gümüş takıları gibi ürünlerde
modern çizgilerle işlenecek “Antik Tanrıların Dağı: Spil” konsepti özgün turistik ürün
alanında önemli bir açığı kapatacaktır.

Dünya üzerinde bazı şehirlerin adının Troya’dan ve Homeros’un İlyada’sından
esinlenerek konduğu bilinmektedir. Fransa’nın başkenti ve dünyanın en meşhur
şehirlerinden biri olan Paris; Amerika Birleşik Devletleri’nin çeşitli eyaletlerinde yer
alan “City of Troy - Alabama”17, “City of Troy - New York”18, “City of Troy –
Michigan”19, “City of Troy – Ohio”20 ve “Troy – Idaho”21 bu şehirlerden bazılarıdır.
Aynı şekilde Manisa’da yer alan Antik kent Philedelphia ismi Amerika Birleşik
Devletleri’nde Pennsylvania eyaletinde yer alan Philedelphia şehrine verilmiştir.
Amerika Birleşik Devletlerinin en yüksek nüfusa sahip 5. şehri olan Philedelphia,
oldukça önemli bir ekonomik ve kültürel merkez konumundadır. Bu önemli şehirde
yaşayan kişilere yönelik olarak “Yaşadığınız Şehrin İsmi Nereden Geliyor?
16
Manisa Turizm Rehberi
http://www.troyal.gov/
18
http://troyny.gov/Home.aspx
19
http://troymi.gov/
20
http://www.troyohio.gov/
21
http://www.troyidaho.net/
17
190
Keşfetmeye hazır olun!” şeklinde sloganlaştırılabilecek bir tanıtım
projesi
başlatılabilir. Amerikalı seyahat acenteleri bu konuda proje ortağı haline getirilebilir.
Bu konuda, Philedelphia ile birlikte ismi Troy olan ve yukarıda anılan şehirler
birleştirilerek Çanakkale, İzmir ve Manisa’yı içine alan bir Batı Anadolu turu organize
edilebilir.

Bölgenin dünya çapında değerini vurgulamak ve tanıtımını yapmak üzere “Dünya
Antik Medeniyetler Fuarı” ismiyle bir fuar organizasyonu yapılabilir.

Gediz Irmağı kıyısında Manisa’nın Salihli ilçesine bağlı Sindel köyü sınırları içinde
1969 yılında MTA tarafından eşine ender rastlanan İlk İnsan Ayak İzleri gün ışığına
çıkarılmıştır. Ayak İzleri, Kula merkezli bir yanardağın çıkardığı tüflerin içinde yer
almaktadır. Bırakılan izlerin üstü 5–100 m yüksekliğinde bazalt curuf ile kaplıdır. İlk
İnsan Ayak İzleri termoluminesans (ısı yoluyla uyarılmış ışıma) yöntemiyle
tarihlendirilerek (5 bin yıl hata payı ile) 26.000 yıl öncesine ait olduğu saptanmıştır.
Bu izlerden 50 tanesi halen MTA Tabiat Tarihi Müzesi’nde sergilenmektedir. Bir
191
örneği de Manisa Müzesi’nde bulunmaktadır.22 “İlk insanın ayak izleri” adı verilen bu
fosil ayak izlerinden dünyada Fransa, İtalya ve Macaristan’da üç örneği daha vardır. 23
Ancak onlarda sadece bir insanın ayak izi bulunurken Divlittepe’de bir erkek, bir
kadın, bir çocuk ve tavşan veya köpek olduğu tahmin edilen hayvan ayak izleri de
vardır.24 Dünyanın en önemli doğa müzesi olmaya aday olan bu bölgenin tanıtımı için
“Dünya Antik Medeniyetler Fuarı” kullanılabilir. Fuar kapsamında düzenlenecek
bilimsel toplantılarda ise konuya ilişkin uluslararası yayınların ele alınması
sağlanabilir.
8.5.
Manisa’nın Kültür ve Sanatına Yolculuk Konsepti
Kültür turizmine yönelik tanımlar genel olarak kültür tanımı ekseninde gelişmekte ve
anlam kazanmaktadır. Kültür turizminin kapsamı, kültürel faaliyetlere ve kültür sanayine
ilişkin tanımlamalara bağlı olarak genişlemekte veya daralabilmektedir. Dünya turizm
örgütünün sınırlı kültür turizmi tanımı, insanların şehir turları, sanat gezileri, festival ve diğer
kültürel etkinlik ziyaretleri, tarihi eser gezileri gibi kültürel motivasyonlarla yaptıkları
hareketleri bu çerçevede değerlendirmektedir. Kültür turizmi insanoğlunun geçmişten
bugüne kadar biriktirdiği mekânların, geleneklerin, sanat formlarının, kutlamaların,
deneyimlerin tümünün turizm olgusu içinde sunumudur. Kültür turizmi için gelen insanlar
aslında modern yaşam değil bölgenin insanlarını, geçmişte uygarlıkların katman katman
oluşturduğu mekanları, bu mekanların üzerinde oluşturulan yaşam biçimlerini, gelenekleri
görenekleri deneyim etmeye gelirler.
22
Manisa Rehberi 2012, s. 126
Manisa İli Master Planı, Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, IV.
Bölge Müdürlüğü, Manisa Şube Müdürlüğü, 2012, s.81
24
SATURDER Salihli ve Çevresi Tur Seçenekleri Çalışması, S. 6 ve
23
192
Kültür turizmini oluşturan esas ‘kültürel miras’tır. Günümüzde kültürel miras kavramı
giderek, sanat dışı faaliyet alanları da dahil olmak üzere, yeni varlık ve faaliyet kategorilerini
de kapsayacak şekilde genişlemiştir. UNESCO, kültürel mirası, her türlü tarihi anıt ile
geleneksel ve popüler kültürü ya da halk kültürünü ve sanat dışı faaliyetleri da kucaklayan
somut ve somut olmayan kültürel miras olmak üzere çeşitlendirmiştir. Bunlar arasında sözlü
gelenek, töreler, diller, müzik, halk oyunları, törenler, festivaller, geleneksel tıp ve eczacılık,
mutfak ve yemek gelenekleri, endüstriyel miras gibi kültürel öğeler ile kültürel miras alanları,
tarihi kentler, kültürel peyzajlar, taşınır kültürel miras, aletler ve yaşam alanları gibi, kültürün
maddi yanlarıyla ilişkili her türlü kültür öğesi sayılabilir.
Kültür turizminin ayrılmaz bir parçası da tarih turizmidir. Tarih bilimi diğer bilim
dallarından farklı olarak birçok insanın günlük yaşamının içerisindedir ve ilgi alanındadır. Bu
ilgi her geçen gün artmaktadır. Bu ilgiye bağlı olarak bu insanların tarih konusundaki amatör
ya da profesyonel uğraşısı turizm sektörünün ilgi alanına girmiş ve tarih turizmi oluşmuştur.
İnsanların tarihi bir mekan yada olaya ilişkin bilgi edinmek, hissetmek, anmak gibi duygularla
bir yerden başka bir yere seyahat etmeleri ve ilgili mekanda konaklamaları, harcamalarda
bulunmaları tarih turizmini oluşturmaktadır.
El sanatı ürünleriyle fabrikasyon ürünler arasındaki nitelik farkı kitle turizmi ile kültür
turizmi arasındakine benzemektedir. Az sayıda fabrika aynı üründen milyonlarcasını kısa
sürede imal edebiliyor. Tur operatörleri ve seyahat acentaları da milyonlarca gezgini benzer
biçimde tatile göndermektedir. Kitle turizmi olarak adlandırılan bu yaklaşım ucuz ve türdeş
ürünleri (güneş, plaj, otel) sunmayı hedefler ve karı ençoklamaya odaklanır. Bireysel
farklılıklarını göz ardı eden bu anlayışa tepki olarak özel ilgi turizmi adı altında daha küçük
gezgin topluluklarına hitap eden yeni seyahat tipleri ortaya çıkmaktadır. Kültür turizmi
kavramı bu gelişmelerin ışığında yükselmiştir. Kültürel öğelerin turistik ürün tasarımında
kullanımı
özgünlük
ve
kalite
sağlamakta
ve
turistlerin
ziyaret
deneyimini
zenginleştirmektedir. Hediyelik eşya alışverişi turistlerin başlıca harcama alanlarından biridir
ve bu harcamalarda kültürel bağlamı olan el sanatları başlı başına bir çekicilik olarak turizmde
önem taşımaktadır. (Öter, 2010)
193
8.5.1. Dünya Turizm Sektöründe Kültür ve Sanat Turizmi
Son elli yılda uluslararası düzeyde turizm pazarında ağırlıklı olarak gelişen üç turizm
türü vardır: Bunlardan ilki “kitle turizmi”, ikincisi hızla büyümekte olan sanata, kültürel
mirasa ve kültürel aktivitelere özel ilgisi olan turiste hitab eden “kültür turizmi”, üçüncüsü ise
doğal yaşamla iç içe olmak isteyen turistlerin tercih ettiği eko-turizmdir. Bu üç turizm türünün
kombinasyonu teknoloji, servis ve kaliteli hizmet ile desteklendiğinde destinasyonların tüm
yıl boyunca dolu olması ve turistlerin daha eğlenceli bir tatil geçireceği şüphesizdir.
Kültür turizmi seyahat sanayinin en hızlı gelişen sektörüdür ve bu turizm için gelen
turist, diğer turistlerden günde 62 dolar, her ziyarette 200 dolar fazla harcama yapmaktadır.
Ayrıca kültür turizmi için gelenler ziyaretleri esnasında birden fazla destinsayonu ziyaret
etmektedirler ve bu turizm türünü seçenlerin büyük bir kısmı yüksek gelir seviyesindendir.
Kültür turizmi sektörü başlangıçta çok yatırım isteyen ancak zamanla diğer turizm türlerinden
çok daha fazla getirisi olan bir türdür.
Günümüzde turizm harcamalarında kültür odaklı turistik faaliyetlerin artış eğiliminde
olduğu görülmektedir. Örneğin Avrupa Komisyonu tarafından yürütülen bir araştırma, AB
genelindeki turizm varış noktalarının %30’unun, sahip olduğu kültürel miras nedeniyle tercih
edildiğini göstermektedir. (Bellini vd, 2007) Eğer sözkonusu tercih nedenlerine kültürel
etkinlikler ve festivaller eklenecek olursa, bu oranın %50 seviyesine yükseleceği tahmin
edilmektedir. (Klein, 2001) Europa Nostra (2006) adlı kültürel miras odaklı girişim,
Avrupa’daki turistik aktivitelerin %50’sinin kültürel mirasa yönelik gezi ve ziyaretlerden
kaynaklandığını iddia etmektedir.
Kültür turizminin bir alt bileşeni olan tarih turizminin tüm dünyada meraklısı çok
olmasına rağmen tek başına bu turizm türü için hareket eden turist kitlesi azdır. Tarih boyunca
194
yaşanan savaşlara sahne olan meydanlar, barış anlaşması yapılan saraylar veya mekânlar, bir
idamın yapıldığı alan, toplama kampları v.b. alanlar bu turizmin yapıldığı mekânlar
arasındadır. Bununla birlikte, bu turizm türü diğer turizm türlerini bütünler niteliktedir.
Örneğin, kitle turizmine, kültür turizmine, kırsal turizme veya doğa turizmine katılan
ziyaretçiler belli bir zaman diliminde de bu turizme vakit ayırmaktadırlar. Bu nedenle,
yalnızca bu alana özgü bir turizm geliri çok fazla değildir.
Turistlerin yapmış oldukları alışverişlerin ekonomiye doğrudan ve dolaylı, gerçek ve
parasal yönlü etkileri bulunmaktadır. Turistik alışverişler sonucunda ülkeye bırakılan dövizin
ülke ekonomisine doğrudan katkısı ulaştırma, konaklama gibi kalemlere yapılan harcamalara
göre daha yüksektir, çünkü ülke içinde tüketilen gıda, günlük kullanım ürünleri ve satın alınan
hediyelik eşyalarda yerli olma niteliği yüksektir. Zaten turistlerin bir amacı da yerel olanı,
ülke ve bölgenin özgün kültürünü tanımaktır. Turistlere hediyelik eşya satışı gizli bir ihracat
özelliğini da taşımaktadır. El sanatları bu bakımdan turistlerin alışverişlerine sıkça konu
olmaktadırlar. Turistler gittikleri ülkelerde genel olarak üç tür ürün satın almaktadır; kullanım
amaçlı (işlevsel) ürünler (ör; radyo, çanta vb.), anı (hatıra) veya hediyelik eşyalar (dekoratif
objeler, cam biblo, takılar vb.) ve bunların ikisinin karışımı olan ürünler (ör; belli bir bölgenin
özelliğini yansıtan işlevsel ve anı amaçlarına hizmet edebilecek ürünler (özel üretim bir çakı,
Hereke halısı vb.). Hediyelik eşya satışı çok önemli miktarlara ulaşabilmektedir. Örneğin;
Hong Kong’un turizm gelirlerinin yarısı hediyelik eşyaların satısından sağlanmaktadır.
(Heung 1998: 383-386). Turizmin perakende ticarete etkisinin güçlü olduğu ve bazı turistlerin
sadece alışveriş yapmak için seyahat ettikleri görülmektedir. Böylece turistik alışveriş gelir
kapısı olmanın yanında başlı başına çekim gücüne de dönüşebilmektedir. Hong Kong
örneğinde alışverişlerin turistin gezi bütçesi içindeki payı % 60’lara kadar çıkabilmektedir.
El sanatları ürünlerine olan talep ise 1976’dan 1995’e dek sürekli artmış, turist
harcamaları içindeki payı % 3,2 ile % 7,3 arasında değişmiştir. 2005’te Türkiye’ye gelen
yabancı ziyaretçilerin % 7,77’si salt alışveriş, % 9.56’sı salt kültür amacıyla geldiğini beyan
etmiştir (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, 2009). El sanatları ürünlerinin pazarlanması çok
büyük yatırımlar gerektirmemesi nedeniyle ekonomik sonuçları kısa sürede görülebilir.
1998’de Dünya Bankası ve yerel sivil toplum örgütlerinin işbirliğiyle Tunus, Lübnan ve Fas
el sanatı ürünlerinin Internet üzerinden satışını hedefleyen bir proje (Souk Virtuel) başarıyla
başlatılmıştır. El sanatlarının kırsal kesimlerde işsizlik sorununu çözümleyici yönü de
bulunmaktadır. Hindistan’ın Lucknow kasabasında 1984’te kurulan bir el sanatçıları
kooperatifi sadece bayanları çatısı altında toplamıştır. Kooperatif sayesinde daha önce
195
tüccarlara mahkûm olan ve düşük ücretlerle el sanatı yapan kadınlar ekonomik yönden
özgürleşmişler ve kendi ürünlerini kendileri pazarlar hale gelmişlerdir. Kooperatifin başarısı
nedeniyle üye sayısı hızla artmış ve 1996’da 5000 kişiye ulaşmıştır. El sanatı ürünlerini
satmanın ötesinde kooperatif kanalıyla kadınların sağlık, eğitim, temizlik gibi konulardaki
gereksinimlerine de katkı sağlanmıştır (Matarasso 2001: 3-10).
8.5.2. Türkiye Turizm Sektöründe Kültür ve Sanat Turizmi
Ülkemizin kültür miras konusunda zenginliği tartışılamaz. Topraklarımızda pek çok
uygarlık ve kültür yaşamış ve yeni kuşaklara paha biçilmez değerde bir miras bırakmıştır.
Ancak henüz koruma bilincinin oturmaması ve koruma projelerinin yüksek maliyet
gerektirmesi sebebiyle kültür varlıklarımız ciddi tehdit altındadırlar. Sit alanları her ne kadar
koruma statüsüne alınmış yerler olsa da gerçek anlamda korunamamaktadır. Yeni
yapılaşmalar tarihi doku ile uyumsuz gelişmekte ve tarihi dokuyu bozmaktadır.
Kültürel miras, bir üretim faaliyeti olarak ekonomik bir öneme sahiptir. Ülkemizde
böylesine kültür değerlerinin varlığı, önemli bir kalkınma fırsatı meydana getirmektedir. Bu
değerlerin varlığı, bölgede turizm yoluyla genel kalkınmayı artırma stratejisinin önemli bir
dayanağı olabilir. Kültürel mirasın geliştirilmesi konusunda ulusal, bölgesel ve yerel düzeyde
çeşitli idareler kadar kar amacı güden ve gütmeyen özel sektör kuruluşlarının da harekete
geçirilmesi gerekmektedir; bu da yenilikçi ve pazara dönük bir plan ile sağlam ve etkili bir
yönetim çerçevesinde mümkün olabilecektir.
Ülkemizde özellikle Kapadokya, Lidya, Antik Yunan, Roma, Bizans, Selçuklu ve
Osmanlılardan kalan merkezler ile Cumhuriyetimiz açısından Çanakkale savaşlarının
yapıldığı Gelibolu ve civarı, Başkomutanlık Meydan muharebesinin yapıldığı Afyon, Sakarya
savaşının yapıldığı Polatlı ve civarı önemli kültür turizmi alanları arasında yer almaktadır.
Manisa kültüründe ve tanıtımında önemli bir yeri olan Mesir Macunu her yıl Mart
ayının üçüncü haftasında yapılan şenliklerle kutlanmaktadır. 2012 yılının Aralık ayında
yapılan UNESCO toplantısı ile Mesir Macunu Festivali dünyada “İnsanlığın Somut Olmayan
Kültür Mirası” listesine girmeye hak kazanmıştır. Bu Manisa için ciddi bir kazançtır.
196
Türkiye’de turistik alışverişe konu olan el sanatları çoğunlukla
geleneksel ve
dekoratif niteliklidir. Örneğin; halı dokumacılığı, kuyumculuk, seramikçilik, çömlekçilik, taş
süslemeciliği, ağaç oymacılığı, ebru, hat, minyatür, tezhip sanatları gibi. El sanatı turizm
endüstrisi ile yoğun etkileşime girmekte ve turistlerin alışverişlerinde özel bir yer tutmaktadır.
Turistlerin özgünlük arayışı içinde el sanatçılarının üretimlerine yönelmelerinde fayda vardır.
Türkiye gibi turizm endüstrisi büyüyen ülkelerde bu turizm türü büyük bir potansiyel
oluşturmaktadır. Turizm merkezlerinde el sanatları ürünlerinin (özgün veya taklit) yoğun
olarak satıldığı görülmektedir. Ancak, sanayileşen toplumlarda el sanatçılarının sayılarının
gittikçe azalması ve bazı geleneksel mesleklerin ve becerilerin unutulmaya, yok olmaya yüz
tutması kültür mirası içinde önemli yer tutan el sanatlarının geleceği açısından risk
taşımaktadır. El sanatıyla genellikle hobi olarak veya ek gelir kapısı olarak ilgilenilmektedir.
Sadece el sanatıyla geçimini sağlayan ustaların çoğu yaşlı, düşük eğitimli ve iş
değiştiremeyecek konumdadırlar. Bunların yanında yoğun bir el sanatı sevgisi taşıyan ve
zorluklarına rağmen geçimini bu işle sağlayanlar bulunduğu gibi, geçim kaygısı olmayan
yüksek gelirli kişilerin de zevk amacıyla ve kültürel etkinlik olarak el sanatıyla ilgilendikleri
görülmektedir. Bu son değinilen el sanatçıları için eserlerini satmaktan çok anlayanlara
göstermek, tanıtmak daha önemlidir. Bazı el sanatçılarının ise Türk kültürünü yaşatma
ödevini herhangi bir resmi talep olmadan kendiliğinden benimsedikleri ve bu doğrultuda
ulusal kültür mirasına katkıda bulundukları görülmektedir.
Antalya'nın Kaş ilçesine bağlı Çukurbağ Köyü'nde bulunan 'Eflatun Ekolojik Tarım ve
Sanat Çiftliği', konuklarına tatil içinde sanat, yoga ve ekolojik tarım öğrenme olanağı
sunuyor.
197
Kaş'a 10 dakika uzaklıktaki Çukurbağ Köyü Düdenağzı Vadisi'nde 450 metre
yükseklikte kurulan EflatunKamp; sanat, spor ve kültürün iç içe sunulduğu bir tatil imkanı
sunuyor. Bu kampa tatile gelenler, yoga ve spor ile güne başlıyor. Tatilciler sebze ihtiyaçlarını
ise bahçelerde organik yetiştirilen ürünlerden karşılıyor.
Kampta, sanatsal faaliyetler de yürütülüyor. Resim, ebru sanatına yönelik
çalışmalardan arta kalan zamanlarda, bölgedeki tarihi mekanlara yürüyüş düzenleniyor.
Kültürel yürüyüşler genellikle Simena, Kekova, Kynaei, Fellos, Leton, Patara gibi antik
kentlere yapılıyor. Kamp etkinliklerine, Kaş'tan gelen yabancı turistler de günübirlik
katılabiliyor.
Amerika'dan gelen Dina Bucalocostantis, burada organik tarımla uğraştığını belirterek,
"Sanat ve sporla doğal bir ortamda tatil yapıyorum. Tatil için mükemmel bir yer" dedi.
Avustralya'dan gelen Kendra Sutherland, organik tarım ve sağlıklı yaşamla ilgilendiğini
söyleyerek, "Bunun için buradayım. Burada beni cezbeden bu oldu" dedi. İspanyol James
Nunn, bu kampın birçok alternatifi bir arada barındırdığını aktarırken, "Organik tarım, yoga,
sanat ve sporla birlikte, doğal bir ortamda farklı etkinlikler var. Bunun için burada tatil
yapıyorum" diye konuştu.
Kampın sahibi ressam Aydın Çukurova, Eflatun Kamp'ın yoga, organik tarım, kültür
yürüyüşleri ve sanatı içinde barındıran, doğal ortam içinde sertifikalı bir yer olduğunu
aktardı. Çukurova, "İnsanlar buraya kendi ölçeğinde, köy ortamında sanat, organik tarım,
yoga öğrenmeye ve kültür yürüyüşleriyle yöreyi tanımaya geliyor. Tatillerini de alternatif
olarak değerlendirmiş oluyorlar" dedi.
(http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/86%20pdf/15.pdf)
198
8.5.3. Manisa'da Kültür ve Sanat Turizmi Marka Değerleri
Manisa’nın binlerce yıllık tarihi, zengin bir kültüre sahip olmasına neden olmaktadır.
Bu durum Manisa’nın sosyal hayatına, törenlerine, düğünlerine, özel günlere, mutfağına,
kıyafetlerine, el sanatlarına ve folkloruna yansımaktadır.
Manisa; Hitit, Frigya, Lidya, Pers, Makedonya (İskender), Bergama, Roma ve
Bizanslılardan sonra 1076'da Selçuklu Türkleri tarafından fethedilmiş, bu bölgeye Türkmen
boyları yerleştirilmiş, Hıristiyanlar Ege adalarına çekilerek Ege bölgesi gibi Manisa da
Türkleşmiş ve bu bölgede 1076'dan bu yana Türk-İslâm kültürü yerleşmiş ve kökleşmiştir.
Türklerden önceki kültürler unutulmuş sâdece şehir, saray ve heykel kalıntıları kalmıştır.
Manisa bölgesinde sâdece Türk-İslâm kültürü hâkimdir.
Zaman içinde yaşam koşullarında meydana gelen değişiklikler geleneklerde de kendini
göstermektedir. Ancak küçük yerleşim birimlerinde, eski gelenek ve göreneklerin birçoğu
hala yaşatılmaktadır. Geleneksel ritüeller daha çok kız isteme, söz kesme, nişan, düğün,
hastalık, adak adama ve asker uğurlama gibi olaylarda yoğun bir biçimde görülür.
Düğünler, düğün sahiplerinin sosyal ve ekonomik durumlarına, yaşadıkları yöreye
göre farklılıklar gösterir. Düğün gelenekleri özellikle kentsel kesimde eskiye oranla daha
sadeleşmiş görünmektedir. Manisa Merkezde kaybolmaya yüz tutmuş eski düğün gelenekleri
kısaca şöyledir: Erkek tarafı kızın evine görücü gönderir. Kız görücüler tarafından beğenildiği
takdirde, birkaç gün sonra erkeğin yakınlarından birkaç kişi, kız evine giderek kızı ister. Kız
evinin büyükleri birkaç gün düşünme süresi ister. Kızın babası, babası yoksa evin büyüğü, bu
evliliği uygun gördüğü takdirde, düşünme süresi sonunda tekrar gelen erkeğin ailesine süslü
bohça ya da şase içinde kravat, çorap v.b. hediyelerle birlikte bir mendil verilir ki buna söz
mendili denilir. Mendil verildikten sonra, oğlan evine söz şerbeti denilen şerbet ikram edilir
ve nişan günü kararlaştırılır.
199
Nişan gününden önce, kıza alınan çeşitli armağanlar nişan selesi adı verilen süslenmiş
seleler içine konularak kız evine gönderilir. Bu seleler bir süre muhafaza edilerek tebrik
etmeye gelenlerin görmesi sağlanır. Nişan için tespit edilen tarihte, erkek evi akraba ve
yakınlarını toplayarak kız evine giderler, kendi aralarında eğlenerek nişan yüzüklerini
takarlar. Nişanlılık süresi içine tekabül eden dini bayramlarda kız evi damada, oğlan evi
geline giyecek türünden hediyeler alır, kurban bayramında ise kız evine gönderilen hediyelere
süslenmiş bir koç ilave edilir.
Eski düğünler çarşamba, perşembe, cuma veya cuma, cumartesi, pazar olmak üzere üç
gün sürerdi. Düğünden önce oğlan evi, kızın çeyizlerini almak üzere araba gönderir, kızın
arkadaşları veya kardeşleri çeyiz sandıklarının üzerine oturur ve oğlan evi bahşiş vermeden
kalkmazlardı. Çeyiz, kızın gelin gideceği eve serilerek, isteyen bayanların evi ziyaret ederek
çeyizi görmesi sağlanır, buna çeyiz bakma denir.
Gelin gitmeden önce gelin hamamı ve düğünden önceki akşam kına gecesi yapılır.
Kına gecesinde kadınlar kendi aralarında eğlenir ve kızın ellerine kına yakılır. Düğün günü
oğlan evi gelini almaya geldiğinde, gelin evden çıkmadan önce babası, maddi gücüne göre
kızın beline altın, gümüş ya da kırmızı kurdeleden bir kuşak takar, gelin at veya otomobil ile
baba evinden alınarak, geze geze damadın evine götürülür. Damadın evine gelindiğinde, gelin
içeri girerken başına buğday, leblebi, şeker veya para serpilir, orada bulunanlar tarafından
toplanan buğday, para ya da şeker bereket getirmesi için muhafaza edilir. Gelin damat evinde
yüzü kapalı oturur, akşam yemeğinden önce, damat gelinin duvağını açarak yüz görümlüğü
adıyla anılan bir takı takardı. Yemekten sonra damat arkadaşlarıyla yatsı namazına camiye
gider, namazdan çıktıktan sonra ellerinde yanan mumlarla eve dönülür ve damat sırtı
yumruklanarak eve bırakılırdı.
Yöresel Yemekler: Manisa yöresi, uygun iklim koşulları, ekilebilir alanların genişliği
ve verimliliği nedeniyle, kimi yerlerde yılda birkaç ürün alınabilen, bağ ve bahçe tarımının
yaygın olduğu bir ilimizdir. Sebze ve meyve çeşitliliğinin yanı sıra, malzemeleri çok taze
kullanabilme imkanı da yöre mutfağının önemli bir özelliğini oluşturmaktadır. Bu unsurların
yanı sıra, tarihi geçmişi ve aldığı göçlerin de Manisa mutfağına etkileri olmuş, farklı yemek
kültürlerinin karışımı yöre mutfağına zenginlik katmıştır.
Türk mutfağında yer alan belli başlı çeşitlerin hemen hepsi yöre mutfağında yer
almakla birlikte, Manisa Kebabı, Ekmek Dolması, Nohutlu Mantı ve Kırkağaç Köftesi gibi
200
yöreye özgü geniş bir mutfak kültürü mevcuttur. Gastronomi turizmi ile ilgili bölümde
Manisa’nın özgün yemek kültürüne ilişkin geniş bilgi literatüründen söz edilmektedir.
Manisa, tarihinden gelen köklü gelenek ve kültür hayatının hala yaşatılan bölümüyle
zengin bir mirası barındırmakla beraber, modern çağın kültür ve sanat hayatına yön verecek
proje ve aktivitelerden de geri durmamaktadır. Özellikle son yıllarda Manisa Belediyesi’nin
yapmış olduğu yoğun çalışmalarla birlikte, Manisa’nın kültürel etkinliklerde de etkili bir kent
haline gelmesi sağlanmıştır. Manisa’nın kültür ve sanat etkinlikleri çerçevesinde İzmir’e akan
nüfusun, kent içerisinde kalarak geliştirilen mevcut faaliyetleri değerlendirmesi yolunda
öncelikle Manisa Kültür Merkezi yenilenerek kamu hizmetine sunulmuştur. Baştan aşağı
yenilenen Kültür Merkezi bünyesinde oluşturulan Lale Salonu, Lale Fuaye ve Vip
Salonlarında farklı kültürel ve sanatsal etkinlikler gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Tiyatro,
konser, film gösterimi, konferans gibi etkinlikler burada takip edilebilir.
Sanatsal
faaliyetlerin
takip
edilebileceği
bir
başka
mecra
Belediye
Şehir
Tiyatroları’dır. Burada her ay düzenli olarak oynanan oyunlarla birlikte, ünlü tiyatrocuların
oyunlarının da sergilenmesi yönünde çalışmalar yürütülmektedir.
201
Kültür ve sanat etkinliklerinin beşiği olarak konumlandırılmaya çalışılan Manisa’daki
önemli bir diğer gelişme, son iki yıldır düzenlenerek geleneksel hale getirilmeye çalışılan
Altın Üzüm Kısa Film Festivali’dir. Bu festival ile birlikte hem genç yeteneklere imkan
tanınarak sanatçılara destek olunmaya çalışılmakta hem de ünlü yönetmen ve sanatçılar
şehirde ağırlanarak kamuoyunun dikkati buraya çekilmektedir.
Günümüzün sınırsız dünyasında kurulan iletişim ağıyla, farklı ülke ve şehirlerle ortak
projeler kurulabilmekte, kültürlerin paylaşımı sağlanmakta ve gerçekleştirilen farklı
etkinliklerle bir sinerji yaratılmaya çalışılmaktadır. Özellikle şehirler ve belediyeler arasında
kurulan bu tarz birliktelikler, geniş çaplı insan iletişimlerini sağlayarak dünya barışına katkıda
bulunmaktadırlar. Bu yolda Manisa büyük adımlar atmış ve dünyanın farklı coğrafyalarından
kendine kardeş şehir ve belediyeler edinmiştir. Manisa’nın kardeş şehirleri;

Üsküp, Makedonya

Prijedor, Bosnahersek

Ingolstadt, Almanya

Güzelyurt, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti

Yiwu, Çin’dir.
Dünyanın farklı coğrafyalarıyla kurulan bu ortaklıklar, Manisa’nın kültürel
zenginliğini arttıracak ve destekleyecek bir ortam oluşturmasını sağlar. Bu zenginliğin
değerlendirilmesi ve Manisa’nın tüm bu şehirler arasında ortak ve kurucu bir misyon
oluşturması önemlidir.
UNESCO’nun dünya çapında, İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Listesinde
ülkemizden 10 değer bulunmaktadır. 2012 yılı Aralık ayında yapılan toplantıda Mesir
Macunu Festivali de bu listeye girmeye hak kazanmıştır. Yılda bir kez toplanan Somut
Olmayan Kültürel Miras Hükümetlerarası Komitesi daha önceki toplantılarında Türkiye’nin
sunduğu 9 mirası İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Listesine almıştı. Buna göre,
2008 yılında İstanbul’da yapılan 3. Hükümetlerarası Komite toplantısında Meddahlık
Geleneği ve Sema Törenleri, 2009 yılında Birleşik Arap Emirlikleri’nin başkenti Abu
Dhabi’de yapılan 4. Hükümetlerarası Komite Toplantısında Aşıklık Geleneği, Karagöz ve
Nevruz, 2010 yılında Kenya’nın başkenti Nairobi’de yapılan 5. Hükümetlerarası Komite
toplantısında Geleneksel Sohbet Toplantıları (Yaren, Barana, Sıra Geceleri) , Kırkpınar Yağlı
Güreşleri ve Alevi Bektaşi Ritüeli Semah, Endonezya’nın Bali adasında 2011 yılında yapılan
6. Hükümetlerarası Komite Toplantısında ise Tören Keşkeği İnsanlığın Somut Olmayan
Kültürel Mirası Temsili Listeye alınmıştı.
202
Köklü tarihiyle göz dolduran Manisa, kökü oldukça eskiye dayanan ulusal ve yerel
şenlik ve festivalleriyle de kültür gündeminde esaslı bir yer teşkil etmektedir. Yukarıda da
bahsedildiği gibi özellikle tarihi mesir macunu şenliklerinin UNESCO’nun listesine girmiş
olması bu duruma en güzel örnektir. Hemen hemen Manisa’nın tüm ilçelerine özgü
gerçekleştirilen şenlik ve festivallerin isim, yer ve tarih bilgisi aşağıdaki tabloda mevcuttur:
Tablo 29 Manisa’da Düzenlenen Yerel Etkinlikler
ETKİNLİK ADI
Geleneksel Manisa Mesir Şenlikleri
YERİ VE
NİTELİĞİ
TARİHİ
Manisa- Ulusal
Mart Ayının 3. Haftası
Manisa Yerel
6-7-8 Eylül
Manisa Hıdırellez Kültür-Bahar Bayramı
Manisa –Yerel
6 Mayıs
Manisa Ahilik Kültür Haftası
Manisa- Yerel
Ekim Ayı İçi
Sancaklı Bozköy Kiraz Şenlikleri
Sancaklı Bozköy- Yerel
Haziran Ayı
Ahmetli İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Ahmetli- Ulusal
6- Eylül
Akhisar İlçesinin Kurtuluş Kutlamaları
Akhisar – Ulusal
6- Eylül
Akhisar Çağlak Festivali
Akhisar – Ulusal
Nisan Ayının Son Haftası
Alaşehir Üzüm Şenliği
Alaşehir – Yerel
4-5 Eylül
Alaşehir’in Kurtuluşu ve Üzüm Festivali
Alaşehir – Yerel
5 Eylül
Gördes İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Gördes –Ulusal
5- Eylül
Demirci İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Demirci – Yerel
30-Ağustos
Demirci Asker Uğurlama Töreni
Demirci – Yerel
Demirci – Yerel
Gölmarmara İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Gölmaramara – Ulusal
6- Eylül
Gölmarmara Kavun –Karpuz Festivali
Gölmaramara – Ulusal
Temmuzun Son Haftası
Gölmarmara Hıdırellez
Gölmarmara – Ulusal
Mayıs Sonu
Kırkağaç İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Kırkağaç – Ulusal
12- Eylül
Kırkağaç Çam Mesiresi
Kırkağaç – Ulusal
1-11 Mayıs
Köprübaşı Kültür Şenliği
Köprübaşı – Yerel
19 Mayıs
Kula İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Kula – Ulusal
4- Eylül
Saruhanlı – Ulusal
6-7-8 Eylül
Saruhanlı – Ulusal
7- Eylül
Saruhanlı –Yeni Osmaniye Kültür Şenliği
Saruhanlı – Yerel
Kafkas Şenliği
Büyükbelen Trap ve Skit Yarışları
Saruhanlı –Ulusal
18-19 Mayıs
Salihli Tiyatro Şöleni
Salihli – Ulusal
15-20 Kasım
8 Eylül Manisa’nın Düşman İşgalinden
Kurtuluşu ve Bağbozumu Şenlikleri
Hacırahmanlı Bağbozumu Kültür, Sanat Turizm
Festivali
Saruhanlı İlçesi Kurtuluş Kutlamaları ve
Bağbozumu Şenlikleri
203
Salihli Nevruz ve Mesire Şenlikleri
Salihli – Yerel
21 Mart
Salihli 25. Şiir İkindileri
Salihli – Yerel
14 Nisan
Taytan Üzüm Şenliği
Salihli Taytan – Yerel
14-15 Ağustos
Durasallı Nevruz ve Mesire Şenlikleri
Salihli Durasallı – Ulusal 21- Mart
Sart Hıdrellez Şenlikleri
Salihli Sart – Ulusal
6- Mayıs
Sarıgöl İlçesi Kurtuluş ve Üzüm Şenlikleri
Sarıgöl – Ulusal
4- Eylül
Adala Şeftali ve Kültür Şenliği
Salihli Adala – Ulusal
Temmuzun 2.Haftası
Selendi İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Selendi – Ulusal
3- Eylül
Soma İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Soma – Ulusal
13- Eylül
Kara Elmaskültür ve Sanat Festivali
Soma – Yerel
28 Mayıs
6 Eylül Kurtuluş ve Kültür Sanat Şenliği
Urganlı Yerel
6 Eylül
Turgutlu Hıdırellez Şenlikleri
Turgutlu – Yerel
6 Mayıs
Turgutlu İlçesi Kurtuluş Kutlamaları
Turgutlu – Ulusal
7- Eylül
Manisa’nın bir diğer önemli marka değeri mitolojik söylenceleridir. Manisa yöresi
söylencelerinin pek çoğu antik döneme ilişkindir. Sipylos Dağı eteğinde kurulmuş olan
Tantalis Kenti ile Kral Tantalos arasında bir bağ kurulmaktadır. Tantalos söylencesini bize
aktaran İzmirli Homeros olmuştur. “Tantalos İşkencesi” mitologyanın en acıklı öykülerinden
biridir. Onun kızı Niobe ile tanrıça Leto’nun çekişmesi, Apollon ile Artemis’in Niobenin
çocuklarını öldürmeleri anlatılır. Sonraki dönemlerde yaratılan efsaneler de önemli yer tutar.
Taptuk Emre, “Dur Hasan Hoca” söylencesi, Saruhanoğulları dönemine uzanır. Sarıbad
Hamamı söylencesi, Sarıkız efsanesi, Yılan Hisarı’ndaki canavar efsanesi ve diğerleri, yörede
söylencenin çeşitliliğini ve zenginliğini gösterir. Yerel dilde söylenen masallar Türk
edebiyatının ürünleri arasında yerini almıştır25. Bu söylenceler Manisa’nın markalaşma
sürecinde kültürden tarihe, doğadan şifaya kadar farklı türlerdeki turizm türlerinde
değerlendirilebilirler.
25
Manisa Rehberi 2012, Manisa Valiliği Kültür Tanıtım Yayını, syf.184
204
Manisa il merkezi ve ilçelerde hala yaşamaya çalışan el sanatları geleneksel el
sanatları bulunmaktadır. Kula’daki arastada ya da Salihlide bugün hala kalaycıları, keçecileri
semercileri görmek mümkünken Salihli’de geleneksel toprak kap (güveç) yapımı hala
sürdürülmektedir. Günümüzde turistlerin en çok hoşlandığı noktalardan biri de geleneksel
sanatın ve el işlerinin içine girme aktivitesidir. Kapadokya’da Avanos’ta çömlek yapımına
katılan turistler bu aktivitelerden olağanüstü zevk alarak bu performansı fotoğraflayarak ömür
boyu unutamayacağı bir deneyime sahip olmaktadır. Manisa’ya gelen turistlerin de aşağıda
yer alan geleneksel el sanatlarının icrasına katılmalarının sağlanması hem Manisa turizmine
hem de o turistlerin yaşamlarına çok şey katacaktır. Manisa’da yer alan el sanatlarının
belirginleri hakkındaki kısa bilgiler şu şekilde özetlenebilir.
HALI DOKUMACILIĞI: Manisa yöresinde 13. yüzyılda yerleşmeye başlayan Yörük ve
Türkmen Boyları, yerleşik düzene geçtikten sonra da gelenek ve göreneklerini koruyarak el
sanatlarından en önemlisi olan halı ve kilim dokumacılığını sürdürmüşlerdir. Özellikle 17. ve
18. yüzyıldan bu yana ülkenin önemli dokuma merkezleri olarak Kula, Gördes, Demirci ve
Yunt Dağı köyleri ön plana çıkmışlardır. Taban halıları kadar seccadeleri de ünlü olan bu
beldelerden bir kısmında hala dokumacılık sürdürülmektedir. Gelişen teknolojiyle birlikte
halıcılık geri planda kalarak, motif, renkler ve kalite anlamında yozlaşmaya başlamış olsa da,
burada hala geleneksel biçimde işlerini yürüten ustalar, UNESCO’nun tanımıyla “İnsan
Hazineleri” varlıklarını korumaktadırlar.
GÖRDES HALILARI: Osmanlı Sarayı’na dokunan halı ve özellikle seccadeleriyle öne
çıkan Gördes, 17. ve 18. yüzyılda Batı Anadolu’nun en önemli halıcılık merkezlerinden biri
olmuştur. Türklerin halı dokumacılığında kullandığı ‘çift düğüm’ denilen ilmek tipi, dünya
literatürüne ‘Gördes Düğümü’ olarak geçmiştir. Daha çok seccadeleri ile ün kazanan Gördes
halıcılığının en belirgin özelliği mihrap kemeridir. Ters (V) şeklinde ve basamaklı olan
mihraplarla, at nalı şeklinde olan mihrap kemerleri Gördes seccadelerinin geleneksel
205
şemasıdır. Desenlerine göre adlandırılan Gördes halılarından bazılarının isimleri şöyledir;
Sütunlu Gördes, Tarıklı Gördes ve Avizeli Gördes. Doğal boyalarla renklendirilen Gördes
halılarında temel renk, koyu kırmızı, mavi, deve tüyü ve kremdir. 1908 yılında İzmir’de
İngiliz sermayedarlarının kurduğu İngiliz halı kampanyası ( The Oriental Carpet
Manifacturers Lmt) 1934 yılına kadar içerisinde Gördes ve Kula’nın da bulunduğu Batı
Anadolu’da halı dokutturup batı ülkelerine ihraç etmiştir. Bu dönemde Gördes halıları da
yozlaşmaya uğramış, geleneksel motifler yerini çiçekli desenlere bırakmıştır (Hediyelik
Eşyada Manisa Markası Projesi).
KULA HALILARI: Gördes halılarıyla aynı dönemde ün kazanan Kula halıları, Gördes
halılarıyla benzerlik göstermektedir. Gördes gibi Kula’nın seccadeleri de ünlüdür. Çözgü, atkı
ve ilmeklerinde yün kullanılmış olan Kula halılarına doğal boyaların sağlamış olduğu kalıcı
ve uyumlu renk zarafeti eşlik eder. Ana renk sarı ve mavinin tonlarıdır. İlmeklerde Gördes
düğümü kullanılmış olmasına rağmen düğüm sıklığı Gördes halılarına göre daha gevşektir.
Desenlerine göre adlandırılan Kula halılarından bazıları Çubuklu Kula, Manzaralı Kula,
Kömürcü Kula gibi isimler alır. Ancak Kula halılarının geleneksel modellerinden biri olan
"Kömürcü Kula" olarak adlandırılan halılarda renk yelpazesi yerini sadece siyah, koyu
lacivert ve kırmızı renklere bırakmıştır.
YUNT DAĞI HALILARI: Kula ve Gördes halılarından farklı olarak Yunt Dağı Halıları,
Asya’dan Anadolu’ya göçte Oğuz boylarının beraberinde getirdiği geleneksel Türk desen
şemasını günümüze kadar koruyabilmiştir(Hediyelik Eşyada Manisa Markası Projesi).
Yuntdağı bölgesinde yer alan bölgelerde genellikle, Örsel, Örencik, Belen, Siyekli, Pelitalan,
Süngüllü, Karahüseyinli, Kozaklar'da halı dokumacılığı ekonomik değeri olan bir el sanatı
olarak devam etmektedir. Hayvancılığın önemli geçim kaynağı olduğu Yuntdağı yaylasındaki
köylüler kendi koyunlarının yünleri ile halı dokumuş, kendi dağlarının otları ile halı iplerini
boyamışlardır. Genel olarak 26x33 düğüm sıklığında olan Yuntdağ halılarında ana renkler
206
koyu kırmızı, koyu mavi ve deve tüyü renktedir. Atkı ve çözgü ipleri yün olan halıların baş ve
son uçları gevşek olarak şekillendikten sonra uzunca bırakılan saçaklar saç örgüsü şeklinde
örülür.
MANİSA BEZİ DOKUMACILIĞI: Manisa bezi özellikle Osmanlı zamanında tercih edilen
ve kullanılan bir üründür. Osmanlı donanması için yelken bezi ve tente bezi olarak başvurulan
Manisa bezi, o dönemde oldukça ünlüdür. Anadolu’da da farklı kullanım alanlarında tercih
edildiğini görürüz. Astarlık, alaca, tülbent, makrame, yastık ve gömleklik olarak
kullanılmıştır. En gözde ürün ise ‘Manisa Alacası’dır. Son zamanlarda yeniden ele alınan
Manisa bezi, yerli halk tarafından üretilmektedir. Dokunan Manisa bezlerinden masa örtüsü,
şal, elbise, hac kıyafeti ve gömlek üretilmektedir. Aynı zamanda bu üretim aşamasının Manisa
yerlileri
için
bir
istihdam
alanı
olarak
tasarlanmasını
sağlamıştır
(http://www.milligazete.com.tr/haber/osmanli-sarayi-nda-kullanilan-manisa-bezi-yenidenhayat-buldu-235045.htm).
KİLİM DOKUMACILIĞI: Kilimler, geleneksel Türk yaşamında ev döşemesinin önemli
unsurlarından biridir. Gelin çeyizinde ve erkek evinin temel unsuru olarak, koruma ve bereket
büyüsü motifli kilimler tercih edilmektedir. Yer yaygısı olarak kullanımının dışında heybe,
zahire çuvalı ve bebek salıncağı gibi farklı kullanım alanları mevcuttur. Kilim
dokumacılığının cicim, sumak ve zili gibi teknikleri mevcuttur. Manisa’da ticari amaçlı yoğun
olarak kilim dokunan yerler Manisa Merkez, Yunt Dağı Köyleri, Sarıgöl ilçesi Güneydamları
ve Şeyhdavutlar Köyleri ile Selendi ilçesi Karakozan, Eskin, Kazıklı, Dumanlar, Kürkçü,
Karabeyler, Zıraman, Kınık, Mıdıklı, Yukarı Güllüce, Aşağı Güllüce, Karaselendi, Avlaşa,
Çinan ve Kabaklar köyleridir. Selendi’nin Tavaklar Köyü’nde bir kooperatif mevcuttur. Yurt
dışına ihraç edilen ürünlerde geleneksel motiflerle birlikte, modern renk ve modellere de yer
verilmektedir.
TEKSTİL İŞLERİ: Özellikle çiçek desenlerinin dokunmasıyla ortaya çıkan, geleneksel Türk
evini ve giysisini süsleyen, eskilerin deyimiyle “el emeği, göz nuru” ürünlerdir. Kaftanlar,
bindallılar, cepkenler, yatak takımları, divan yastıkları, perdeler ve bohça nakışları gibi işlerle
döşenen evler, çiçek bahçesini andıran rengârenk bir edaya büründürülürler. Eski zamanlarda
gelinlik kızların bolca nakış yaparak hüner ve marifetlerini sergiledikleri bir alandır. Maraş
işi, Çin iğnesi, ciğer deldi gibi desenlerine özgü isimlerle adlandırılırlar. Dikiş makinelerinin
üretilerek artmasıyla kaybolmaya yüz tutmuş tekstil işleri, Manisa’da hala kadınlar arasında
sürdürülmeye çalışılmaktadır.
207
KEÇECİLİK: Koyun yetiştiriciliği ile birlikte ortaya çıkan keçecilik, dokumacılıktan daha
eski bir geçmişe sahiptir. Keçecilik, göçebe yaşama özgü bir ürün olarak ortaya çıkıp
gelişmiştir. Keçe yapımı, Asya'dan bu yana göçebe yaşamın bir mirası olarak takip
edildiğinde, yakın zamana kadar yaygı, kepenek ve koşum takımlarının parçaları olarak
günlük hayatın vazgeçilmez unsuru iken giderek geçmişe gömülmeye yüz tutmuştur. Manisa,
Kula, Alaşehir ve Demirci'deki keçe atölyelerinden tamamına yakını kapanmış ve bu meslek
terk edilmiştir. Ancak Akhisar'da bir atölye ile Kula'daki birkaç atölye hediyelik eşya ve
turizm pazarına yönelerek varlığını sürdürebilmiştir.
OYALAR: Oya, Türkiye’ye has zarif el sanatı örneklerinden biridir. Anadolu Türkçesi
dışında hiçbir batı ve doğu dilinde bu deyime rastlanmaz. Oya sadece dilde değil, geleneksel
kullanım ağı içerisinde de biricik olma özelliğine sahiptir. Çeyiz sergilerinde gelinin
becerilerini sergilediği bir ürün olmakla beraber, spesifik olarak seçilen renk ve motiflerle
genç kızlar ve kadınların dile dökemedikleri hislerinin ifade aracı olarak da kullanılmaktadır.
Mutluluk, özlem, kırgınlık gibi duygular oyalar aracılığıyla ifade edilebilir. Örneğin genç kız
aşıksa mor sümbüllü yazmayı, nişanlı ise pembe sümbüllü yazmayı takardı. Nergis çiçeği
umutsuzluğu, badem çiçeği aşkı ifade ederdi. Her ne kadar modern çağda bu anlamlar
yitirilmeye yüz tutsa da, oyalar kadınlar tarafından işlenip kullanılmaya devam edilmektedir.
Oya, yapılış tekniğine göre isimlendirilir. Manisa’da kullanılan çeşitleri şöyle ifade edebiliriz;
İğne oyaları, tığ oyaları, mekik oyaları, firkete oyaları, koza oyaları, yün/çaput oyaları, mum
oyaları, boncuk oyaları, Manisa oyaları.
DEMİRCİLİK: Türklerin göçebe olduğu dönemlerde koşum takımları ve tarım aletleri gibi
ihtiyaçlar demirciler tarafından üretilirdi. Günümüzde çivi, kapı menteşeleri ve kilitler
demirciler tarafından üretilen el emeği estetik yapılı ürünlerdir. 18 ve 19. yüzyıllarda yapılan
208
Kula evlerinde bu emek ürünlerine bolca rastlamak mümkündür. Günümüzde Kula çarşısının
bir sokağı hala ‘Demirciler Arastası’ adını taşımakta ve sayıları azalmış olsa da demirciler
hala burada çalışmaktadır.
BAKIRCILIK: İlk çağlardan beri varlığını koruyan bakır, son zamanlarda saltanatını
mutfaklarda ve dekorasyon eşyası olarak sürdürmektedir. Bakırın bu evrimi bakırcılığı
olumsuz etkilemiş, unutulmaya yüz tutmasına sebep olmuştur. Ancak tarihi boyunca
bakırcılığa rastlanan Kula’da, halen devam etmektedir. Kula ilçe merkezinde konumlanmış
olan bakırcılar, gelişen teknolojiye rağmen varlıklarını hediyelik ve süs eşyası olarak
kullanılacak bakır kaplar üreterek sürdürmektedirler.
KALAYCILIK: Bakırcılıkla paralel yürüyen bir meslek olarak kalaycılık, hediyelik
eşyaların bakırdan üretilmesiyle yeniden gündeme gelebilecektir. Günümüzde Manisa’da bu
mesleği sürdüren Kula, Akhisar ve Akşehir’de olmak üzere sadece 3 kişi mevcuttur.
KUYUMCULUK: Manisa’da kuyumculuk yok olmaya yüz tutmuş el sanatlarından birisidir.
Lidyalıların altın rafinerisi kurarak adeta kuyumculuğun bir meslek olarak temelini attıkları
Manisa’da, kuyumculuk şu zamanlarda gümüş ve altın takı yapıp satan birkaç kişinin
varlığıyla yaşatılmaktadır.
TENEKECİLİK: Akhisar ve Kula’da iki dükkân tarafından sürdürülen tenekecilik de
Manisa’da unutulmaya yüz tutmuş el sanatlarındandır. Çatıları çerçeveleyen yağmur
oluklarını yaparak sürdürülmeye çalışılmaktadır.
209
ÇANCILIK: Çancılık Manisa’da babadan oğula geçen bir meslek olarak hala
sürdürülmektedir. Özellikle eski Türk evi mimarisinde kullanılan çanlar, şimdilerde yurt içi ve
dışına pazarlanmaktadır.
DEBBAĞLIK: Debbağlık yani tabaklık mesleğinin tarihi Selçuklu Devleti’ne kadar
uzanmaktadır. 17. ve 18. yüzyıllarda debbağlık Manisa’da önemli bir iş kolu olarak ortaya
çıkmıştır. Salihli ve Kula eski debbağlık merkezleridir. Manisa’da bu meslek hala
sürdürülmektedir. Gelişen teknolojinin de desteğiyle Kula’da 70’e yakın işletme bu mesleği
modern vizyonda sürdürmektedir.
SARAÇLIK: Eskiden koşum takımları, eyerler, avcıların fişeklikleri ve silah kılıflarının
yapımı gibi geniş alanı işgal eden saraçlık, şimdilerde unutulmaya yüz tutmuş nadide el
sanatlarından biridir. Manisa’da sadece 8 atölye aracılığıyla varlığı sürdürülmektedir.
SEMERCİLİK: Taşımacılığın motorlu araçlarla yapılması, eşek ve atlara yapılan semerlerin
tarihe karışmasına sebep olmuştur. Dolayısıyla semercilikte unutulmaya yüz tutmuştur.
Manisa’da semercilik sipariş üzerine üretilen ve turistik açıdan minyatür biçimde üretilen
semerler aracılığıyla sürdürülmeye çalışılmaktadır.
AHŞAP OYMACILIĞI: Özellikle Kula’da 18 ve 19. yüzyıllarda yapılan ahşap evler
aracılığıyla varlığına rastlanan ahşap oymacılığı, günümüzde Kula Belediyesi’nin açtığı
kurslarla yaşatılmaya çalışılmaktadır. Ayrıca Manisa Merkez’deki Yeni Han’da bulunan bir
atölye oymacılık yapmaktadır. Hayvan figürleri, bastonlar, oymalı çerçeveler ve enstrümanlar
yapılan atölyede oymacılık, geçmişe göre daha dar bir alanda hizmet vermektedir.
210
YAYLI AT ARABASI YAPIMI: Akhisar ilçesi 20. yüzyıl başlarında yaylı at arabası
yapımında ustalaşmış atölyeleri ve bu arabaları renk renk desenler, manzara resimleri ile
süsleyen sanatkârları ile ün yapmıştır. Günümüzün değişen yaşam düzeninde bu arabaları
üreten atölyeler, günün şartlarına uyarak aslının tamamen aynı fakat daha küçük ölçülerde
arabalar yaparak hayatta kalabilmişlerdir. Akhisar'ın minyatür arabaları bugün nostalji
arayanlar için çok sevilen bahçe yada iç mekan süsleri olarak kullanılmaktadır.
SERAMİK (GÜVEÇ YAPIMI): Salihli ilçesine bağlı olarak Gökeyüp beldesinin en önemli
ekonomik etkinliği tamamen kadınlar tarafından yer tezgâhlarında üretilen güveçlerdir. Hala
kadınlar tarafından üretiliyor olması önemlidir. Çünkü kalkeolotik çağın sonlarına kadar
seramik kaplar kadınlar tarafından elde üretiliyordu. Bu çağın sonlarında çömlekçi çarkının
bulunmasıyla birlikte atölye boyutuna geçilmiş ve bu sanat erkekler tarafından icra edilir
olmuştur. Erkeklerin yakındaki ocaklardan kazıp getirdikleri kil ve mikalı şist karıştırılıp,
yoğrulup kadınların hünerli parmaklarında güveç olarak şekillendikten sonra erkeklerin
evlerinin önlerinde yaktıkları ateşlerde, açıkta pişirilmektedir. Bugün Kula seramik ustalarının
son temsilcisi, saksılar, testiler ve güveçler üretmeye devam eden Nail Kahraman’dır
(Hediyelik Eşyada Manisa Markası Projesi).
8.5.4. Manisa'da Kültür ve Sanat Turizmi Stratejisi
Manisa’nın yerel halk kültürünün ve el sanatlarının sözlü tarih geleneği ile
derlenmesi ve halk kültüründen ve yaşayan el sanatlarından bütün yönleriyle turizmde
yararlanılması için çalışmalar yapılması,
8.5.5. Manisa'da Kültür ve Sanat Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa kültür ve sanat turizmleri açısından oldukça zengindir. Osmanlı şehzadelerinin
burada yaşaması, Yunan kültürüne ait kalıntılarla birlikte efsanevi mitlerin beşiği olması,
geleneksel el sanatları ve müziğin hala yaşaması bu zenginliğin göstergeleridir. Tüm bu
kaynaklar değerlendirilerek kültür ve sanat turizmi farklı konseptlerle ilişkilendirilerek
üretilecek markalaşma stratejilerini aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
211
8.5.5.1.
Kültür ve Sanatta Markalaşan Kent: Manisa

Kültür turizmi envanterinin ve katalogunun hazırlanması,

Manisa’da kültür turizmine elverişli tarihi mekanların her biri özelinde çevre
düzenleme projesi yapılması,

Kültür turizmi amaçlı olarak seçilen alanlarda güzergah üzerinde yer alan mağara,
şelale, ilginç ağaç ve kaya oluşumu, sportif alanlar, kamping alanları vb. çekicilikler
için çevre düzenlemeleri yapılması, başta ulaşım olmak üzere gerekli altyapıların
tamamlanması,

Manisa’da düzenlenen yerel, ulusal ve uluslararası organizasyonların marka takımları
aracılığı ile tanıtımlarının sağlanması,

TRT veya benzeri televizyon kanallarında uzun soluklu bölgenin kültür turizmi
değerlerini anlatan belgesellerin hazırlanması,

Ankara- İzmir ana yol güzergâhı üzerindeki Alaşehir, Salihli, Turgutlu ve Manisa ile
İstanbul Bursa İzmir ana yol güzergâhı üzerindeki Soma, Kırkağaç, Akhisar, Saruhanlı
ve Manisa’da bulunan dinlenme alanlarının mescitlerinde ya da bölge etrafındaki diğer
yerlerde, kültür turizmi ile ilgili takvimler ve posterlerin reklam amacı ile
kullanılması,

Kula’da evlere pansiyonculuk fonksiyonu getirmek için başta eğitim olmak üzere
gereken ihtiyaçların saptanması,

Manisa Kültür Merkezi’nin kültür ve sanat etkinlikleri çerçevesinde değerlendirilmesi,
farklı şehirlerden sanatçı ve tiyatro oyunlarının davet edilerek buranın aktif bir kültür
merkezi haline getirilmesi,

Başlangıç olarak insanların Kültür Merkezi’ne çekilmesini sağlamak için, her ay farklı
bir oyunun ücretsiz oynanmasının sağlanması,

Manisa’nın İzmir’e olan yakınlığı düşünülerek İzmir’den insanların buraya gelmesini
kolaylaştıracak imkânların belirlenmesi ve insanların Kültür Merkezi’ndeki aktiviteleri
takip etmelerinin sağlanması,

Altın Üzüm Kısa Film Festivali’ne Kibariye ve Demet Evgar gibi Manisalı ünlü
sanatçı ve yönetmenler davet edilerek, kamuoyunun dikkatinin buraya çekilmesi,

Manisa’da hala yaşayan yerel festivallerin uzun yıllar daha sürmesi için çeşitli
tedbirler alınması ve yerel ihtiyaç programlarının saptanması,
212

Babasının Manisalı olduğunu söyleyen dünyaca ünlü sanatçı Yasmin Levy, hemen
hemen her yıl Türkiye’de konser turneleri düzenlemektedir. Bu bilgiden hareketle
düzenlenecek bir Yasmin Levy konseri, Manisa’yı gündeme taşıyacaktır.

2013’te vizyona girmesi planlanan Onur Ünlü yönetmenliğinde çekilen ‘Sen
Aydınlatırsın Geceyi’ adlı sinema filmi, Manisa’nın Akhisar ilçesinde çekilmiştir.
Başrolünde Demet Evgar da oynamaktadır. Bu filmin galasının ve tanıtımlarının
Manisa’da yapılmasının sağlanması,
8.5.5.2. Kardeş şehirler vasıtasıyla Manisa’nın markalaştırılması

Kardeş şehirlerle geliştirilecek ortak projelerle Manisa’nın farklı coğrafyaların
buluşma noktası olmasının sağlanması ve birleştirici bir misyon yüklenmesi,

Manisa’da gerçekleştirilen Mesir Şenlikleri ve Ahilik Haftası gibi kutlamalara kardeş
şehirlerin davet edilmesi, kültürel etkileşimin sağlanması ve kültürümüze ait
değerlerin dünyada tanınmasının sağlanması,

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı’nda kardeş şehirlerdeki çocukların
Manisa’ya davet edilerek ortak bir programla kutlanması, bu programın geleneksel
hale getirilmesi,
213

Manisa’ya davet edilecek kardeş şehirlere özgü seyahat ve konaklama kampanyaları
oluşturularak buraya gelmelerinin kolaylaştırılması,

Manisa’nın
Alaşehir
ilçesinin
eski
adı
Philadelphia’dır.
Amerika
Birleşik
Devletleri’nde aynı isimle bulunan günümüz kenti ise, Amerika’nın bağımsızlık
bildirgesinin yazıldığı, tıpkı Alaşehir gibi tarihi misyona sahip bir kenttir. Bu tarihi
ortaklıktan hareket edilerek Amerika’daki Philadelphia kenti ile de kardeş şehir
olunması yolunda adımlar atılması,

Atılacak adımlar çerçevesinde Manisa’ya davet edilecek kişiler için uygun
kampanyalar üretilmesi ve bunun duyurulması,

8.5.5.3. Manisa’nın doğal, coğrafi ve kültürel marka değerlerinin bir potada
eritilmesi
Özellikle Atalanı, Yunt Dağı, Selendi ve Kula’da binicilik ve cirit sporlarının
geliştirilmesi,

Akhisar’da bir zeytin işleme ve zeytinciliği anlatan bir “zeytin müzesi” kurulması,

Kula’nın geleneksel evlerinde kullanılan volkanik taşın
yörede inşaatlarda
kullanılmasının sağlanması,

Kula’nın tanıtımında kullanılan yaren grubunun çoğaltılması,
214

Kula’da evlerde yapılan armut turşusu, soda şişesi salçası, şeftali reçeli gibi ticari
olmayan ürünlerin ticarileşmesi için bayanlara müteşebbislik ve kendi işini kendin yap
eğitimleri verilmesi,

Kula evlerinin minyatür versiyonlarının üretilmesi ve bunların hediyelik eşya olarak
satışa sunulması,

Bu mekanların girişinde kabul noktaları oluşturulması ve buralarda ziyaretçilere farklı
güzergahları ve yöresel özellikleri gösteren mola noktaları ve tur güzergahlarını
gösteren haritaların sunulması,

Akhisar’da üretilen zeytin şekerinin ticari bir marka haline getirilerek hediyelik olarak
üretilmesinin sağlanması,

Şeyh İsa’nın yolunu gözleyenler yaklaşık 500 yıldır bir araya gelerek anılarını
tazelemektedirler. Bu çerçevede Akhisar’da yapılan Çağlak Festivalinin tanıtımının
tüm yurtta düzenlenmesi,

Selendi ve Kula’da cirit ve ata binme konusunda sertifikalı eğitimler verilmesi,

Hediyelik eşyada Baccaris ve antik kent adlarının kullanımının sağlanması,

251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında öğrencilere, Manisa’nın kültür turizmiyle
ilgili değerlerinin çeşitli oyunlar, sergiler ve yarışmalar çerçevesinde öğretilmesi,

251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında kültür turizmine konu turizm etkinliklerinin
öğrencilerce gerçekleştirilerek onların enerjilerini ve üretimlerini turizme ve tarihe
kanalize etmelerini sağlamak,
8.5.5.4. Mitolojide Manisa

Tantalos söylencesi senaryolaştırılarak bir tragedya yazılabilir. Yazılacak bu tragedya
şehrin kalıntıları arasında kurulacak bir sahnede turistler için canlandırılabilir. Böylece
mitoloji canlandırılarak şehrin akılda kalıcılığı ve cazibesi arttırılabilir,

Homeros'un aktarımı broşür haline getirilerek oraya gelen turistlere sunulabilir, bu
broşürün farklı dillerde basılması,

Söylencelerin revize edilerek birer masal halinde yazılması ve bunların bir kitap
halinde “Büyüklere Masallar” konsepti içerisinde sunulması,

Her bir söylencenin anlatıldığı broşürlerin basılması,

'Muhteşem Osmanlı'da Yaşam konsepti çerçevesinde 'Dur Hasan Hoca' söylencesinin
canlandırılması (bu söylencelerin tragedyalara paralel biçimde tiyatrolaştırılması
dikkat çekebilir),
215

Tiyatro geceleri düzenlenerek hafta içerisinde bir gecenin 'antik kentin mirası gecesi',
bir gecenin 'Yaşayan Osmanlı gecesi' bir diğer gecenin 'Efsaneler ve Büyüklere
Masallar Gecesi' olarak planlanarak sunulması ve o gece söz konusu konseptin
atmosferinin oluşturularak sunulması,

“Sarıkız”, “Tabtuk Emre” gibi şahsiyetlere ait söylencelerin Şifa turizmi, inanç turizmi
kapsamındaki etkinliklerde değerlendirilmesi,
8.5.5.5. Sanatın Beşiği Manisa algısının oluşturulması

Sanat turizmine yönelik marka değerlerinin envanter çalışmalarının yapılması
önemlidir. Elde edilen veriler doğrultusunda sanat turizminin Manisa genelinde nasıl
değerlendirileceğine ilişkin stratejiler yürütülmesi,

Sanat turizmi açısından geniş bir yelpazeye hitap eden zengin kaynaklara sahip
Manisa’da, özellikle bu kaynakların yoğun olarak toplandığı Kula, Salihli, Akhisar,
Soma, Merkez
ve Alaşehir
gibi
ilçelerin
sanat
turizminin
beşiği
olarak
konumlandırılması, bu çerçevede taşıdığı özellikler kapsamında köylerin de dahil
edilmesi, seçilen köylerin birer sanat evleri biçiminde yapılandırılması,

Genel olarak turizmin özel olarak da sanat turizminin gelişmesi için seyahat acenteleri
ile iş birliğine gidilmesi, seyahat acentelerinin bölgeye sanat turları düzenlemeleri için
info turlar düzenlenmesi, bölgenin sanat turizmini anlatan ve marka değerlerini tanıtan
kitapçık ve broşürler basılarak bunların seyahat acentelerine ulaştırılması,

Yurt dışından insanların Manisa’ya gelmesini sağlamak için tanıtımların uluslararası
mecrada yer almasının sağlaması, hazırlanacak broşür, kitapçık ve mini belgesellerin
yurt dışındaki seyahat acentelerine gönderilmesi, tanıtımla birlikte bölgeye
düzenlenecek turları kolaylaştırmak için ulaşım ve konaklama gibi konularda gerekli
tüm bilgiler sağlanması,

Sanat turizminin değerini arttıracak şeylerden biri de, sanatsal malzemenin sadece
seyirlik bir ürün olarak sergilenmesi değil mevcut sanatın inceliklerinin anlatılmasıdır.
Örneğin bir Mimar Sinan şaheseri olan Muradiye Külliyesi’nin giriş kapısı ağaç
oymacılığının en güzel örneklerinden biridir. Sütun kapı, duvar ve kubbede yer alan
oymalı mermerler, çiçek motifli ve ayet-i kerimelerle süslü çiniler ve diğer çeşitli
süslemelerle Türk süsleme sanatının inceliklerinin sergilendiği bir yapıdır. Tüm bu
incelikler, özel animasyonlar hazırlanarak, plazmalar veya kiosklar aracılığıyla
tanıtılmalıdır.
216
8.5.5.6. Geleneksel El Sanatlarında Usta Turistler Okulu

Manisa’nın geleneksel sanatları kentin farklı yerlerinde açılacak “Geleneksel El
Sanatlarında Usta Turistler Okulu”nun şubelerinde turistlere özel konseptlerde
sunulabilir. Okulun merkezi bilhassa “Muhteşem Osmanlı’da Yaşam” konseptinde yer
alması,

Kula’da bulunan demirci, bakırcı, keçeci, saraç, semerci, el dokumacılığı,
boyamacılık, halıcılık gibi zanaatların haftanın belli günlerinde gösterilmesi ve
deneyim kazanma imkanının turistlere sunulması, hatta verilecek birkaç saatlik
kursların ardından ziyaretçilere sembolik ve anı niteliğinde “ustalık belgesi”
sunulması,

Kula evlerinde hat, tezhip ve ebru gibi geleneksel sanatlara ilişkin sertifikalı
eğitimlerin verilmesi, eğitimlerin çeşitli sürelerde kurs programları çerçevesinde
tasarlanması, eğitimlerin ana hedefinde işin tekniğinin öğretilmesi olması ve sembolik
sertifikalar verilmesi,

Gördes ve Kırkağaç’a giden turistleri halı/kilim tezgahının başına geçirerek onlara halı
ve kilim tekniği konusunda bilgi verilmesi ve deneyim kazandırarak turistlere Halı /
Kilim Sertifikası verilmesi,

Gökeyüp beldesinde üretilen toprak kapların ve güveçlerin üretim sürecine yerli ve
yabancı ziyaretçilerin de gitmelerinin ve deneyim yaşamalarının sağlanması,

Gördes ve Kırkağaç’ta halı ve kilim yapım atölyelerinin ziyaret edilmesi ve üretim
sürecinin deneyimlenmesinin sağlanması,

Manisa bezi dokumacılığı yapılan atölye ve kursların turistlerce gezilip, bu sürecin
deneyimlenmesinin
sağlanması
amacıyla
1
haftalık
hızlandırılmış
eğitimler
düzenlenmesi ve kurslar sonunda ürettikleri ürünlerin sergilenmesi,
217

Kursiyerlere isimlerinin işlendiği Manisa bezlerinin hediye edilmesi,

Manisa’ya özgü oya, iğne oyası, firkete oyası gibi el sanatlarına yönelik turistlerin bu
süreci gözlemleyebileceği mekanların oluşturulması, bu el sanatlarının birer hediyelik
eşya olarak satışa sunulması,

Ahşap Oymacılığı başlı başına bir sanat dalı olarak ele alınarak bu daldaki modern
örnekleri sergileyen Yeni Han’daki atölyenin gezdirilmesi, buradaki etnografik
müzenin de geziye dahil edilmesi, denemek isterlerse turistlerin oymacılığı kısmen de
olsa tatmalarının sağlanması ve buradaki hediyelik eşyaların satışa sunulması,

Akhisar’da at arabası yapım atölyesi yakınına küçük etnografik bir müze açılması,

Yöresel sanatların yaşatılması için halk eğitim merkezleri ve meslek liselerinde özel
kurslar ve eğitimler düzenlenmesi,

Yaşayan el sanatlarının yerinde görülmesi için özel turlar düzenlenmesi,
8.5.5.7. Osmanlı Sanatları “Muhteşem Osmanlı’da Yaşam” Konseptinde

Manisa hem Osmanlı şehzadelerinin kenti hem de Yunan kültürünün hala yaşadığı
antik kentin mirasçısıdır. Farklı kültürel özellikleri bünyesinde barındıran kent, farklı
sanat aktivitelerine ev sahipliği yapabilecek niteliktedir. “Muhteşem Osmanlı’da
Yaşam” konsepti çerçevesinde üretilecek stratejiler kapsamında tasarlanacak köy
evleri, konsept çerçevesinde döşenerek, Osmanlı müziğinin icra edildiği ve turistlerce
dinlenebileceği yaşayan bir sanat evi haline getirilebilir.

Geleneksel sanatların ve yaşam biçiminin devam ettiği köylerden olan Darkale’nin
Osmanlı Mirası konsepti çerçevesinde düzenlenmesi,

Yerel zanaatların halen sürdürüldüğü alanlarda, turistlere yönelik yerel kıyafetler ile
üretim araç ve gereci sunularak fotoğraf çekmeleri ve üretim deneyimini
yaşamalarının sağlanması,

Spil Dağı eteklerinde bulunan Mevlevihaneye götürülen turistlere sema töreni ve nasıl
yapıldığı konusunda bilgiler verilmesi, Mevlevihane’de yerli ve yabancı turistlere
fotoğraf için Mevlevi kıyafetleri giydirilmesi, sema deneyimi yaşamaları sağlanarak
Mevlevi Sertifikasının sunulması,

Manisa’da bulunan Celal Bayar Üniversitesi Güzel Sanatlar Tasarım ve Mimarlık
Fakültesi’nden, burada sanat turizminin geliştirilmesine yönelik faydalanılması,
fakülte bünyesindeki müzik ve el sanatları bölümüyle, Manisa’da gerçekleştirilmesi
218
planlanan müzik aktiviteleri ve turistlere yönelik el sanatlarına ilişkin kurs ve
gösterilerde iş birliğinin yapılması,

Sanat turizminin geliştirilmesine yönelik aktivite ve stratejilerle ilgili olarak,
üniversitenin Güzel Sanatlar Bölümü’nden danışmanlık talep edilmesi,

“Geleneksel El Sanatlarında Usta Turistler Okulu” başlığı altında ele alınan tüm
uygulamaların “Muhteşem Osmanlı’da Yaşam” Konseptinde de değerlendirilmesi.
8.5.5.8. Antik Kent Mirası

Tragedyalarıyla ünlü Yunan kültürünü yansıtmak, yaşatmak ve turistlerin ilgisini
çekmek için, Artemis Tapınağı’nda bir sahne kurularak amatör tiyatro gruplarıyla
tragedyalar sergilenebilir.

Salihli’de bulunan Gymnasium, konser, film gösterimi, tiyatro ve tragedyaların
sahnelenmesi için oldukça elverişlidir. Sözü edilen sanatsal aktivitelerin burada
düzenlenerek, tarihin ve kültürün sanatla birleştirilerek sunulması,

Akhisar’da gladyatör eğitim merkezi kurulması,

Salihli, Akhisar ve Alaşehir’de gladyatör gösterilerinin düzenlenmesi,

Çift taraflı balta olan Labris’in Manisa’da üretilen el sanatları üzerinde kullanımının
sağlanması,
8.6. Manisa’nın Damak Çatlatan Lezzet Durakları Konsepti
Dünya üzerinde değişik kültürlerle birlikte kültürlerin en önemli bileşenlerinden
birisi olan mutfak kültürü ve lezzetlerini tanımaya yönelik olarak gerçekleştirilen turizm
türü gastronomi turizmi olarak adlandırılmaktadır.
Tanımından da anlaşılacağı üzere bu turizm türünde en önemli belirleyici unsur yeme
içme ve mutfak kültürüdür. Dolayısıyla dünya üzerinde bu konuda potansiyel sahibi olan
ülkeler aynı zamanda mutfak kültürü zengin olan ülkelerdir.
İtalya, Fransa, Türkiye, Kuzey Afrika ve başta Çin olmak üzere diğer uzak doğu
ülkeleri bu konuda öne çıkan bölgelerdir.
219
Gastronomi turizminde esas amaç yeme ve içme üzerine kuruludur. (Hall ve Sharpes,
2003) Gastronomi turizmi, yiyecek-içecek tatmak ve bu konuda deneyim ve şarap evlerini
ziyaret etmek olarak tanımlanabilir. Yemek turizmi, aynı zamanda, yeme ve içmenin dışında,
kimlik, kültür, üretim, tüketim ve giderek önem kazanan sürdürülebilirlik konularıyla
ilişkilidir. (Hall ve Mitchell, 2000)
8.6.1. Dünya Turizm Sektöründe Gastronomi Turizmi
Dünyada gastronomi turizminde Akdeniz havzası, Uzakdoğu, Kuzey Afrika bölgeleri
gibi öne çıkan bazı bölgeler vardır. Akdeniz Havzası’nda İtalya, Fransa, İspanya ve
Yunanistan gibi ülkeler, doğuya doğru gidildikçe Hindistan, Çin ve Japonya sahip oldukları
değişik damak tatlarıyla gastronomi turizminde öne çıkan ülkelerdir.
Bazı örnekler sunmak gerekirse İtalya, turizm tanıtım politikasını yaparken sadece
kültürel mirasını değil, aynı zamanda mutfağında yer alan “pasta” dediği makarnayı, farklı
çeşitlendirmelerle hazırladıkları pizzayı pazarlamaktadır. Toscana Bölgesi şarap sayesinde
dünyanın en tanınmış bölgelerinden biri haline gelmiştir. Yine Fransa’da Bordeaux,
Bourgogne şaraplarıyla meşhur olan bölgelerdir. Şarap Fransa ile anılır olmuştur. Şaraba ait
her şey Fransa ile özdeşleştirilmiştir. Her millet kendi mutfak sanatının üstünlüğünü duymak
ve duyurmak istemektedir. İspanyol mutfağı dendiğinde de aklımıza “Paella“ gelmektedir.
Valensiya Yöresinin bu çok meşhur yemeği neredeyse İspanyol mutfağına damgasını
vurmuştur. Ayrıca günün belli saatlerinde atıştırılan “tapas” adlı meze ve kanepeleri çok
bilinmektedir (www.gurmeguide.com.,28.03.2009).
Yine milyonlarca Kuzey Avrupalı turist Truf mantarını, Floransa usulü et yemeklerini
ve Lucca’nın zeytinyağını tatmak için İtalya’nın Toscana bölgesini ziyaret etmektedir. Özel
ilgi turları olarak devam eden gastronomik seyahatler özellikle gazete ve dergilerin yemek
yazarları, mutfak gastronomi konusunda seçilmiş kurum ve kuruluşlar, araştırmacılar,
220
araştırmacı yazarlar, gurmeler tercih edilmekte seyahat etmeyen insanlarda ülkelerin yöresel
mutfakları konusunda merak uyandırmaktadırlar. Böylece gastronomiye yönelik seyahatler
turizmde de farklılık oluşturmaktadır (Küçükaltan, 2009).
8.6.2. Türkiye Turizm Sektöründe Gastronomi Turizmi
Türkiye’de gastronominin gelişmesi ve özellikle ihtisaslaşması esasen turizm sektörü
ile bir paralellik göstermiştir. Türkiye’de turizmin altyapı anlamında atılım yaptığı 1980’li
yıllardan hemen sonra turizmin ayrılmaz bileşeni olan mutfak, eğlence kültürü 1990’lı
yıllarda gelişmeye başlamıştır. Türkiye’de ilk marka ve zincir restoranlar bu tarihlerde ortaya
çıkmıştır. Türk mutfağı dünya mutfakları arasında ilk üç sırada yer almasına rağmen ne tek
başına gastronomi turizmi yeterli olarak vurgulanmış ne de tamamlayıcı ve destekleyici bir
turizm atraksiyonu olarak etkin şekilde kullanılabilmiştir. Bu konuda iki kıta arasında kurulu
bulunması, bitki örtüsü çeşitliliği ve üç tarafının denizlerle çevrili olmasının yanında zengin
bir tarihi derinliğinin ve bir imparatorluk geçmişinin olması sebebi ile geniş ve özgün bir
mutfak kültürüne sahip olmasına rağmen, bu kültür üzerine yeterince akademik araştırma
yapılmamakta
ve
turizm
tanıtım
ve
organizasyonlarında
bu
özellik
yeterince
kullanılmamaktadır.
Türkiye’de de kendi içerisinde gastronomi turizminde tekdüze ve bir bölgeye dayalı
olarak bu turizm türü gelişmektedir. Güneydoğu Anadolu gastronomi turizminde Türkiye’de
ilk akla gelen bölgedir. Oysa Türkiye pazarlanabilecek çok geniş bir yerel mutfağa sahiptir.
Türk mutfağı için verilen bilgiler, farklı yiyecek ve içecek çeşitlerini sıralamayı içermektedir.
221
Bu bilgiler, yerel ve küresel bağı sağlamaktan ve tanıdıklık ve yabancılığı uzlaştırmaktan
uzaktır. Bu durum, Türk mutfağına yabancı olan birisi için, yemekleri tanımasını
zorlaştırmaktadır.
Dünya ülkelerinde turizm kazancının yüzde 30 gibi büyük bir bölümünü oluşturan
gastronomi turizmi Türkiye’de de gelişmeyi beklemektedir. Bütün dünyada gastronomik
aktiviteler giderek önem kazanırken Türkiye’de bu konunun önemi henüz yeterince
anlaşılabilmiş değildir. Dünya mutfaklarının hepsinden daha zengin olan Türkiye’de
gastronomi turizminin gelişmesi için yeni adımlar atılmaya başlanmıştır. Ancak hala yeterli
seviyede değildir.
Dünyada
pazarlanmasında
Destinasyonlara
turizmle
ilgili
“gastronominin”
ait
gastronomik
gelişmeler
önemli
incelendiğinde,
bir
unsurların
turistik
destinasyonların
role
sahip
olduğu
görülmektedir.
yoğun
olarak
kullanıldığı
pazarlama
faaliyetlerinde, turistlere sunulan bu yeni ürüne olan talep ve gastronomik turizm
faaliyetlerinden elde edilen gelir çok ciddi sayısal verilerle kanıtlanmaktadır. Gastronomi,
Türkiye’de de birçok destinasyona değer katacaktır. Dünyanın en zengin mutfakları arasında
yer alan Osmanlı ve Türk mutfağı, doğru bir konumlandırma ve yaratılacak çekici bir imajla,
destinasyonların markalaşmasına büyük katkılar sağlayacaktır. Avrupa’da “iyi yemek
yemeğe” gösterilen ilgi son yıllarda bir akıma dönüşmüş, gelir seviyesi yüksek entelektüel
turistlerin katıldığı “gurme turları” ya da “gastronomi turları” en çok satan turizm
ürünlerinden biri olmuştur. “İyi bir yemek, etnik bir mutfak keşfi ya da iyi bir şarap” için
İtalya’ya ya da Fransa’ya turlar düzenleyen gruplar, ülkemiz gastronomi turizminin gelişmesi
için de önemli örneklerdir. Örneğin Barcelona, her yıl düzenlediği yiyecek-içecek aktiviteleri
ile turizm gelirlerinin önemli bir bölümünü gastronomiden elde etmiştir. Türkiye’de de
gastronomi son yılların en popüler konularından birisidir.
Türkiye’nin pazar payının ve turizm gelirlerinin, üst gelir grubu turistlerin payının,
kişi başı harcamanın ve kalış sürelerinin arttırılmasında, mevsimselliğin azaltılarak turizm
talebinin 12 aya yayılmasında “gastronomi turizmi” büyük katkılar sağlayabilir.
222
8.6.3. Manisa'da Gastronomi Turizmi Marka Değerleri
Manisa yöresi, uygun iklim koşulları, ekilebilir alanların genişliği ve verimliliği nedeniyle,
kimi yerlerde yılda birkaç ürün alınabilen, bağ ve bahçe tarımının yaygın olduğu bir ilimizdir.
Sebze ve meyve çeşitliliğinin yanı sıra, malzemeleri çok taze kullanabilme imkânı da yöre
mutfağının önemli bir özelliğini oluşturmaktadır. Bu unsurların yanı sıra, tarihi geçmişi ve
aldığı göçlerin de Manisa mutfağına etkileri olmuş, farklı yemek kültürlerinin karışımı yöre
mutfağına zenginlik katmıştır. Türk mutfağında yer alan belli başlı çeşitlerin hemen hepsi
yöre mutfağında olduğu gibi oldukça orijinal bazı yemekler de burada yapılmaktadır.
Bunlardan bazıları aşağıda verilmektedir.
Manisa kebabı, odun köftesi, simit ekmeği, ekmek dolması, nohutlu mantı, börülce
tarator, Alaşehir kapaması, şevket-i bostan, yaprak sarması, yalancı sarma – Akhisar, kapama
– Alaşehir, Demirci kebabı – Demirci, Şura – gördes, sinkonta, mantar tatlısı, höşmerim, Kula
güveci, kabaklı pide, su böreği-Kula, Kula şekerli pidesi, Kula leblebisi, fırında sebzeli
Manisa köftesi, biberli cacık, susamlı aşure, dörek aşı, kıstırma, kuru fasulye piyazı, kıymalı
canfes böreği, cilveli kahve, sirkeli havuç, eşek helvası salatası, Kırkağaç köftesi, kapama –
Kırkağaç, odun köftesi – Salihli, enginar dolması – Sarıgöl, börülce tarator – Saruhanlı, peynir
tatlısı – Selendi, çığırtma – Soma, ekmek dolması –Turgutlu, tava köftesi- Turgutlu, su
muhallebisi.
8.6.4. Manisa'da Gastronomi Turizmi Stratejisi
Manisa’nın yerel lezzetlerini turizmde destekleyici unsur olmaktan çıkarıp,
uluslararası gastronomi turlarının başlatılması,
223
8.6.5. Manisa'da Gastronomi Turizminde Hedeflere Doğru
Gastronomi turizminin tüm turistlere hitap eden bir turizm türü olması titizlikle
üzerinde durulması gerekliliğini getirmektedir. Manisa’nın gastronomi turizmi konusundaki
rekabet üstünlüğüne ve Manisa’yı turizm anlamında daha ileri noktalara taşıyabilmesine
ilişkin tespit ve önerilere aşağıda yer verilmektedir.
 Manisa, tarih boyunca Anadolu’da kurulmuş olan medeniyetlerin nerdeyse tümüne ev
sahipliği yapmıştır. Bu zengin altyapı mutfak kültürünün farklı yemek kültürleriyle
kaynaşmasını sağlamış ortaya tatlısından, et yemeklerine, yeşilliğinden hamur işlerine
leziz bir menü çıkmıştır.
 Yemeklerle oluşturulacak konseptler Manisa’nın öncelikle gastronomi turizminde ve tüm
turizm türlerinde markalaşmasına destek olacaktır.
 Manisa yemeklerinin markalaştırılması için özel bir planlama yapılabilir. Gastronomi
turizmi için çalışacak bir marka takımı oluşturulabilir. Marka takımı, Manisa’ya özgü
yemeklerden en leziz ve yörenin özelliklerini yansıtan birden fazla çeşit seçip tanıtımları
bu yemekler üzerinden yapabilir.
 Türk Mutfağında yer alan belli başlı çeşitlerin hemen hemen hepsi Manisa’ya has bir
üslupla ortaya konmaktadır. Yöreye özgü orijinal yemeklerin yanı sıra özgün yorumlanan
klasik yemekler de Manisa farkıyla sunulabilir. Örneğin kuzu kapama, “Manisa’nın Kuzu
Kapaması” gibi bir sunumla menüye konulabilir.
 Tahıl sebze ve meyvelerle birlikte yöreye özgü çeşitli bitkiler Manisa mutfağının temelini
oluşturur. Bunun yanı sıra et süt, yumurta da ana besin kaynakları arasındadır. Ayrıca göl
ve deniz ürünlerinin de yöre mutfağında önemli bir yeri vardır. Yenilebilir bitki çeşitliliği
bakımından oldukça zengin olan ve farklı salatalarla zenginleşen Manisa’nın yöre
mutfağı, marka takımlarınca araştırılabilir, turistik bir gastronomi merkezi için altyapı
hazırlıklarına başlanabilir. Yemeklerle ilgili bir envanter çalışması yapılması yapılacak en
ciddi adımlardan biri olabilir.
 Bu envanter çalışması ile bölge mutfağına has yemeklerin, salataların, tatlıların tariflerinin
olduğu bir yemek kitabı hazırlanabilir.
 Yemek kitabının yanında bir web sitesi hazırlanabilir. Manisa’nın değişik otlar katılarak
hazırlanan salataları, şifa yönleriyle bu sitede anlatılabilir. Manisa mutfağında kullanılan
hem şifalı hem de lezzetli bitkilerin yararlarından söz edilebilir. Yemeklerin miktarlarıyla
birlikte tarifleri sitede yer alabilir. Arama motorlarında başka bir yemek tarifi aranırken
Manisa mutfağının tanınma ihtimali doğmuş olur.
224
Hem Zeytinyağlı Hem Köklü bir Menü
 Manisa mutfağını farklı kılan, beslenmede zeytinyağlıların ön planda olmasıdır.
Ebegümeci, arapsaçı, kazayağı, şevket-i bostan, ıstirofiga, radika, gelincik, hardal, turp
otu malatra, hindibağı, laleotu (kapurcak), ısırgan videsi gibi yaban ortamda yetişen
bitkiler zeytinyağlı ve etli yemeklerde yaygın olarak kullanılan malzemelerdir. Hindibağı
ve Istirofiga otları yöreye özgü salatalarda; laleotu ya da kapurcak ise genellikle etli pide
yapımında kullanılır.
 Ege ve İç Batı Anadolu'ya özgü haşhaşlı ekmek-pide çeşitleri Manisa’da da yapılmaktadır.
Ekmek ve pide çeşitleri gibi yöresel ürünler sertifikalandırılabilir. İşletmelerin
tezgâhlarında yöresel ürünleri öne çıkarması tavsiye edilebilir.
 Anadolu’nun birçok yöresinde olduğu gibi, erişte, salça, tarhana, reçel, sebze ve meyve
kurutma da bu gün daha çok Manisa’nın kırsalında devam eden bir gelenektir. Ayrıca
düğün, kına gecesi, mevlit, çeyiz veya hıdrellez gibi özel yemekler yapılır. Düğün
yemekleri ve kış hazırlıkları konsepti adı altında turistlere yönelik kurslar açılabilir. Bir
günlük verilen kurslar sonunda yapılan reçelleri, erişteleri, tarhanaları yanına almak
turistlerin hoşuna gidecektir.
 Kültürler gibi yemek ve pişirme usulleri de modern dünyanın çarkları arasında
erimektedir. Bu bakımdan marka takımları spesifik olarak yemek kültürünün aktarımı için
kurslar düzenleyebilir, yemeklerin yeni kuşaklara aktarımına destek olabilirler. Bu kurslar
İşkur ile işbirliğiyle düzenlenip, turizm alanında istihdama yardımcı olabilir.
225
Sağlıklı, Özgün Pratik Köfte Çeşitleri Dünya Markası Olabilir mi?
 Salihli’nin odun köftesi Manisa’da tescillenen ilk yemeklerden biridir. Akhisar Köftesi de
Ege bölgesinde tanınan bilinen bir yemektir.
 Ege Bölgesinde çok iyi tanınan Akhisar Köftesi “Köfteci Ramiz” adıyla Türkiye’nin en
yaygın kurumsal köfteci markası olmuştur. Köfteci Ramiz’in kurucuları bir üniversite
bünyesinde bir “Köfte Akademisi” bölümü kurulmasına öncülük yapacaklarını
belirtmişlerdir. Bu konuda akademik çalışmaların başlamasında fayda vardır.
 İsveç köftesi, ana vatanından binlerce km uzak ülkelerde pratik sunumu ve doyurucu
özelliğiyle tanınmış fazlaca tüketilen bir besin olmuştur. Bunun gibi Manisa’nın köfteleri
de Manisa’ya gelen veya geçen turistler için tercih edilir hale getirilmesi için çalışılabilir.
Alışveriş merkezlerinde, dinlenme tesislerinde işletmeleri Manisa markasıyla köfte
satmaya yönlendirmek mümkün olabilir.
 İstanbul ve Ankara İzmir yolları üzerinde bulunan Manisa, yolculuk yapan milyonlarca
insanın yemek için konaklayacağı bir yer olabilir. Yol kenarlarına yapılacak özendirici
tabelalar ile yemek için duraklayanlara aynı zamanda diğer turizm türlerindeki imkânlar
tanıtılabilir. Salihli ve Akhisar girişinde yer alacak tanıtım tabelalarında Salihli Odun
Köftesi gibi tanımlarla gastronomi marka değerleri ön plana çıkarılabilir.
226
 Köfte kadar tercih edilme potansiyeli olan bir diğer tür de Manisa kebabıdır. Marka
takımları, işletmelere ana yemek olarak köfte veya kebabın olduğu, tatlısı, salatası
Manisa’ya özgü olan fakat hazırlanması pratik olan bir menü hazırlayıp verebilir.
 Hijyene ve yöresel kodların korunmasına dikkat edilmesi için, marka takımlarınca
konaklama, yeme-içme tesisleri ile acentelere hijyen eğitimi verilebilir.
 Manisa kebabı ve Manisa köfteleri, yöresel kıyafetler giymiş aşçılarca tarif edilerek
videoya çekilebilir. Hazır bir tanıtım materyali olan video TV’lerin gündüz programlarına
yollanabilir.
Kula Leblebisi
 En az Çorum ve Tavşanlı leblebisi kadar kaliteli olan Kula Leblebisi için marka takımları
özel bir tanıtım çalışması ve markalaştırma yapabilir.
 Manisa’nın ziyafet kültürü, sıra gecesi benzeri etkinliklerle yaşatılabilir. Bu amaçla
Manisa’nın bağ evleri fonksiyonlaştırılabilir. Manisa’yı gezen turistler için akşam bağ
evlerine rezervasyon yaptırılabilir. Düğün ambiyansları, kına gecesi organizasyonları,
yemeklerin organizasyonlarıyla birleştirilerek bir mizansen hazırlanabilir.
Vejetaryen Menü Bir Turizm Aktivitesine Dönüştürülebilir
 Manisa’da yenilebilir bitki türleriyle yapılan yemek ve salatalardan Manisa’ya özgü bir
vejetaryen menüsü oluşturulabilir. Bitkisel çeşitlilik şifalı yönleri öne çıkarılarak
tanıtılabilir. Vejetaryen yemeklerin markalaşma süreçlerinde yer alması ve diğer turizm
türleriyle değerlendirilmesi faydalı olabilir.
 Et yememek batı dünyasında ve ülkemizde bir kesim arasında giderek yaygınlaşan bir
seçenek oluşturmaktadır. Bu bakımdan leziz bitki yemekleri ile bir alternatif
oluşturulabilir. Menüler, turistik işletmelerin tanıtıldığı broşürlerde yer alabilir. Menülerin
227
içeriği yabancı turistler göz önüne alınarak İngilizce hazırlanabilir. Manisa’ya özgü
tatlarla hazırlanan bir vejetaryen menü Manisa’nın markalaşmasına katkı sunabilir.
 Tabiat dostu vejetaryen turistler için Spil Dağı merkezli bir tur programı hazırlanabilir.
Spil dağında bir köy evinde konaklayan turistler, köylülerden seçilecek bir rehberle
birlikte ve yöreye özgü yenilebilir otları toplayabilirler. Bu sırada foto safari ve trekking
yapılmış olur. Toplanan bu bitkiler, köy pansiyonun mutfağında Manisa’ya özgü biçimde
pişirilip yenebilir. Bir anlamda deneysel mutfak aktivitesi olarak tanımlanacak turun
tanıtımında Manisa mutfağının temelinde Lidya, Roma ve Osmanlı yemek kültürünün
olduğu vurgulanabilir.
 Spil dağı, doğa merkezli turizm türleri bakımından zengin bir destinasyondur. Gastronomi
turizmi ile zenginleştirilerek trekking, foto safari, botanik turizmi gibi turlar daha çekici
hale getirilebilir.
 Eko turizme açılan köylerde kooperatif kurulabilir. Bu kooperatifler aracılığı ile köy
kadınlarının yaptığı reçel, marmelat, şurup gibi ürünler turistik satış noktalarında ve büyük
şehirlerdeki yöresel ürün satış mağazalarında satışa sunulabilir. Soma Belediyesi’nin en
üst katında Somalı ev kadınları yemek yapmaktadır. Burası bir nevi gastronomi turizmi
merkezi olarak düzenlenebilir.
 Cumartesi ya da pazar köy kahvaltısı ve bir gece konaklamalı program teklifleri
hazırlanabilir. Bu hazır programlara öncelikle Somalı kadınların ürettikleri yöresel tatların
sunumu ile başlanabilir. Turlar, cumartesi akşamı gelip Soma’da konaklayıp pazar sabahı
kahvaltı alıp yola devam edebilirler. Programın tanıtımı “lezzetli ve eğlenceli bir hafta
sonu için Soma’ya gelin” sloganıyla yapılabilir.

Manisa’da
kahvaltı
veya
gastronomi
ile
ilgili
oluşturulacak
konseptlerin;
hizmetlerdeki kalite standartları, tanıtım & iletişim çalışmaları, diğer turizm
aktivitelerindeki yeri gibi birçok alt bileşenle birlikte planlanması gerekmektedir.
228
Osmanlı Mutfağından Günümüze Su Muhallebisi ve Üzüm Tatlıları

Bir devirde Osmanlı saray sofralarının önemli bir tatlısı su muhallebisi, Ali Ünsal’ın el
arabasıyla satılmaktadır. Bir anlamda tarihi bir tadı yapabilen lezzet ustası Ali Ünsal
gibi ustalar marka takımlarınca araştırılıp desteklenebilir.

Gül kokulu pembe bir şerbetle süslenen su muhallebisi konseptleştirilerek
markalaştırılabilir.

Manisa’da yapılacak kültür turlarında ara öğünde su muhallebisi sunulabilir.
Manisa’nın Su Muhallebisi ismi ile Türkiye geneline yayılması sağlanabilir. Bu
markalaşma sürecini olumlu etkileyecek bir adım olacaktır.

Manisa mutfağında yer alan tatlı besinlerin çoğu üzüm kaynaklıdır. Pekmez, lokum,
şıra, günbalı, tava balı, ekşi bulama, şerbet, hoşaf üzümden yapılan ürünlerin başında
gelmektedir. Ayrıca üzüm ve çeşitli meyvelerden "ak reçel", şerbet, hoşaf ya da
komposto yapılarak soğuk içecek olarak da kullanılır. Turistik hizmet veren
işletmelerde
bu
tatlıların
mutlaka
Manisa
vurgusuyla
menülere
eklenmesi
gerekmektedir.

Salihli kirazı, Manisa’nın bir başka gastronomi marka değeri olabilecek potansiyele
sahiptir. Kirazın sadece bir meyve olarak sunulmasının yanı sıra farklı gastronomi
ürünleri içinde kullanılması, Kirazlı dondurma, kirazlı pasta, kiraz suyu, kirazlı buz
(ice-slush) gibi ürünlerle turistlerin her mevsim Salihli kirazını deneyimleyebilmeleri
sağlanabilir.

Önemli yemek gurmeleri ve yemek dergileri editörlerinin katılımıyla konusu sadece
Salihli kirazı olan bir festival düzenlenebilir.
229

Tarihi 26 bin yıllık olduğu düşünülen Adala, İzmir-Ankara yolu üzerinde yer
almaktadır. Yeşil doğası ve suları ile eşsiz bir manzara sunmaktadır. Fosil ayak izleri,
Kız Köprüsü, Suuçtu Şelalesi ve piknik alanı ile bütünleşik turizm konseptine uygun
bir mekândır. Adala Köprüsü’nün hemen yanında bulunan restoranlarda alabalık
yapılmaktadır. Alabalık yöre yemekleri ile menü haline getirilebilir.

Tabiatın içinde su kenarındaki bu yeme-içme tesisleri için yurt içi ve yurt dışına
yönelik iletişim çalışmaları yapılabilir. Burada “Tarihi Alabalık Manisa’da yenir”
algısı oluşturulabilir. Özellikle çevredeki fosil ayak izleri ve balıklarla bu konsept
geliştirilebilir.

Kent merkezlerinde ızgara, kebap, fast food gibi yemekler yiyen uzun yol turistleri,
hem tat hem de değişiklik bakımından tencere yemeği tercih edebilir. Marka
takımlarınca, yeme içme tesislerine bu tip farklı tercihlerle ilgili bilgi veren eğitim
seminerleri düzenlenebilir.
Gastronomi Turizmi Etkinlikleri

Manisa’da gastronomi turizminin gelişmesi ve tanıtılmasında üniversiteler ile
yürütülecek akademik çalışmaların ciddi desteği olabilir. Örneğin lisans ve yüksek
lisans tezlerinde Manisa’nın gastronomi turizmi potansiyelleri araştırma konusu
olabilir. Marka takımları, akademisyenleri, öğrencileri ve yöre halkını buluşturarak,
araştırmaya sevk edecek çalışmalar yürütebilirler.

Manisa’ya akademik ve idari toplantılar, sanat atölyeleri, kongre, fuar, seminer ve
paneller için gelen konuklara yöresel ikramlar yapılabilir. 3-4-5 yıldızlı otellerin
menülerine yöresel yemeklerden en azından birkaçının Manisa’ya özgü isimlerle yer
alması için iletişim çalışması yapılabilir.

Gastronomi alanında uluslararası yapılan eğitim-öğretim turları marka takımlarınca
araştırılıp Manisa’ya davet edilebilir. Ziyaretler marka takımlarınca haber yapılıp
ulusal ve yerel basına servis edilebilir.

Kültür ve Turizm Bakanlığı 2011 yılında düzenlediği “Geleneksel Türk Mutfağı
Kampanyası” kapsamında marka takımları Manisa mutfağı ve işletmeleri ile ilgili
çalışmalar yapabilir.

Manisa’nın genelinde olmakla beraber özellikle Akhisar’da Köy Hayırları çok
yaygındır. Genellikle yaz aylarında yapılan köy hayırlarının turizm sitelerinde ve
230
facebook gibi sosyal sitelerde duyurulması sayesinde bu geleneksel adet turizmin
hizmetine sunulabilir.
8.7. İnanç ve Huzurun Yolu Manisa
Turizm pazarında geliştirilebilecek çeşitli alternatif ürünlerden biri de inanca dayalı
turizm faaliyetlerinin organizasyonudur. İnanç turizmi olarak adlandırılan bu alternatif turizm
ürünü (Timoty ve Olsen, 2006:1) doğrudan doğruya herhangi bir ülke destinasyonunun sahip
olduğu kültürel ve dinsel miras ile yakından ilişkilidir. Diğer bir ifade ile inanç turizmine
konu edilebilecek kaynaklara sahip olmak inanç turizmi için bir yandan temel zemini
oluşturmaktadır.
İnsanların dini inançlarını gerçekleştirmek amacıyla önemli çekim merkezlerine
yaptıkları ziyaretlerin turizm olgusu içinde değerlendirilmesine “inanç turizmi”
denilmektedir. İnanç turizmi kültür turizminin bir alt birimi olarak görünse de “ibadet amaçlı”
ziyaretler olması sebebiyle diğer turizm türlerinden farklıdır. Amaç kişilerin dini köklerini
aramak için yaptıkları arkeolojik bir araştırma ve ibadettir. Bununla birlikte bu ziyaretler
esnasında dolaylı bir kültürlenme söz konusu olduğundan “inanç turizmi” kavramı “kültür
turizmi” kavramını belli bir noktada yakalamaktadır.
8.7.1. Dünya Turizm Sektöründe İnanç Turizmi
Dünyada inanç merkezlerine göz atacak olursak özellikle Hıristiyanlık, Yahudilik ve
İslam’ın kutsal mekanları birbirine çok yakındır. Kudüs, Mekke bunlardan ilk akla
gelenlerdir. Kutsal kitaplarda tasvir edilen olaylar ve mekânlar birbiriyle çok yakın ilişkilidir.
231
Bu bağlantıda Anadolu’nun önemi büyüktür. İlkçağ medeniyetlerinin Anadolu’da gelişmesi,
Hıristiyanlığın ilk dönemlerinde Havarilerin, Ortaçağ’da ise Musevilerin bulundukları
ülkelerde karşılaştıkları ağır baskı ve yok etme politikaları sonucu Anadolu’ya sığınmış
olmaları, İslamiyet’e ait eserlerin yanı sıra çok sayıda kilise, sinagog ve diğer eserlerin
Anadolu’da yer almasına neden olmuştur.
İnanç turizmi faaliyetlerinin, ortak inanç paydasında buluşan çok sayıda insanı
ilgilendirmesi, bu alanda ortaya çıkabilecek turistik hareketliliğin boyutunu ve dolayısıyla
ekonomik potansiyelini ortaya koymaktadır. İnsanların inançlarının gereği olarak gördükleri
hac gibi seyahatlere katılmaları ya da kutsal mekânlara ilişkin kültürel merak, dinlerin kutsal
merkezlerinin bulunduğu turistik destinasyonlarda yoğun bir turistik hareketliliğin
yaşanmasına neden olabilmektedir. Dünya Turizm Örgütü (DTÖ) tahminlerine göre dünya
genelinde her yıl 300 milyon turist inanç merkezli olarak seyahat etmektedir. Bu seyahatler ile
oluşan pazarın ekonomik büyüklüğü ise 18 milyar $ olarak hesaplanmaktadır (Wright,
2007:1) Bu istatistikler, inanç turizminin alternatif bir turistik ürün olarak, ülke
destinasyonları için gelir potansiyeli bağlamında taşıdığı önemi açıkça ortaya koymaktadır.
Buna ek olarak , Dünya Turizm Örgütü (DTÖ), inanç turizminin de içerisinde bulunduğu niş
pazarlarda turistik hareketlerin 2020 yılına kadar %20 artacağını öngörmektedir (Mckelvie,
205:69).
8.7.2. Türkiye Turizm Sektöründe İnanç Turizmi
Türkiye, coğrafi konumu itibariyle eski dünya kıtaları olan Asya, Avrupa ve Afrika
arasında doğal bir köprü gibidir. Bu nedenledir ki tarihin ilk devirlerinden beri kıtalar arası
insan ilişkileri Anadolu topraklarında olmuştur.
Uygarlık geçmişinin çok eski oluşunun yanı sıra yaşamış olan kavimlerin çeşitliliği de
Türkiye’nin arkeolojik ve kültürel zenginliklerini benzersiz kılmaktadır.
232
Her ne kadar İsa Peygamber Filistin’de doğmuş ve orada ölmüşse de Havarileri
Anadolu topraklarına sığınmış, Hz. İsa’nın öğretilerini yaymaya çalışmış, ilk kiliseler bu
topraklarda kurulmuş ve Hıristiyanlık tarihinin en önemli olayları bu topraklarda yaşanmıştır.
Hıristiyanlığın doğduğu yer Filistin ise geliştiği, serpildiği yer Anadolu’dur. Anadolu
coğrafyasının en önemli kesimleri Antakya’dan başlayan Tarsus’a, Demre’ye, Yalvaç’a,
Pamukkale’ye, Efes’e, İznik’e ulaşan güzergah önemli bir dini inanç güzergahı olmuştur.
Anadolu aynı zamanda birçok peygamberin yaşadığı ve hatta doğduğu coğrafyadır.
Sadece Şanlurfa’da onlarca peygamberin hayatı geçmiştir. Hz. İbrahim Aleyhisselam doğmuş,
Hz. Yakup, Hz. Şuayp, Hz. Eyüp, Hz. Yusuf gibi birçok peygamber hayatlarının büyük bir
kısmını Urfa’da geçirmişlerdir.
İslami dönemin de birçok veli zatının naaşlarını bağrında barındıran Anadolu Hz.
Mevlana, Hacı Bayram Veli, Yunus Emre gibi önemli İslam bilginlerini de dünyaya tanıtmış
ve milyonlarca yabancı turistin gelmesine vesile olmuştur.
Milletimizin İslami anlayışı paralelinde derin saygı ve hoşgörü içerisinde günümüze
kadar ulaşan bu kişilerin eserleri, Türkiye’nin rekabet gücünü arttırmakta ve diğer ülkelerden
daha avantajlı hale getirmektedir.
Ancak Türkiye elindeki özellikli ürün avantajına rağmen inanç turizmi faaliyetlerini
destinasyonun önemli bir hareketliliği haline getirememiştir. İnanç turizminin küresel turizm
pazarına sunulabilecek bir ürün olarak ele alınması, 1995 yılında inanç turizmi projesi ile
gündeme gelmiştir. (Tunç ve Saç, 1998). İlerleyen süreçte yabancı tur operatörleri, basın
mensupları ve din adamlarına yönelik inanç turizmi tanıtım turları düzenlenmiştir. Bununla
birlikte Türkiye destinasyonunda inanç turizminin başlıca bir ürün olarak ele alınması henüz
çok yenidir.
233
8.7.3. Manisa'da İnanç Turizmi Marka Değerleri
Manisa tarih boyunca üç büyük dinin bir arada yaşadığı tarihi bir yer olagelmiştir.
İncil'in vahiy bölümünde adı geçen, Hıristiyanlığın batıya doğru yayılmasında önemli
katkıları olan ve Yedi Kiliseler adıyla anılan, Ege Bölgesi'ndeki yedi kiliseden üç tanesi
Sardes Kilisesi, Akhisar da Thyateira Kilisesi ve Alaşehir'de Philadelphia Kilisesi Manisa ili
sınırları içindedir. Bu üç kilise ve Museviliğe ait en eski ibadethanelerden biri olan Sardes
Sinagogu ile Manisa merkezdeki Ulu Camii, Sultan Camii ve Muradiye Camii, Haki Baba, 7
Kızlar, Karaca Ahmet ve Tabduk Emre Türbesi gibi türbeler inanç turizmi kapsamında ziyaret
edilen eserlerdir. Sardes; Ege Bölgesinde Efes'ten sonra gelen büyük ve önemli antik
yerleşimlerden biridir. Sadece Türkiye içinde değil, dünya inanç turizminde önemli pay
alması gereken Manisa, ne yazık ki bu özellikleri açısından yeterince tanıtılmamış ve turizm
potansiyeli olarak değerlendirilememiştir.
Manisa Merkez ve İlçelerindeki İnanç Turizmi Marka Değerlerinin ayrıntılı listesi
Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğünden tedarik edilebilir.
Yiğitbaş Ahmet Şemsettin Marmaravi (1435-1504)
234
8.7.4. Manisa'da İnanç Turizmi Stratejisi
Manisa’nın inanç turizminde semavi dinlerin buluşma noktası olarak tanıtımı ve
pazarlanması,
8.7.5. Manisa'da İnanç Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın inanç turizmi konusundaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm
anlamında daha ileri noktalara taşıyabilmesine ilişkin tespit ve önerilerin bir kısmına aşağıda
yer verilmektedir.
8.7.5.1. Anadolu’nun İnanç Haritasının Yansıması Manisa’da
İnanç turizmi, kültür ve tarih turizmi ile ortak değerleri paylaşan bir turizm türüdür.
Manisa’da, inanç turizmi kapsamında; Müslümanlık, Hıristiyanlık ve Yahudiliğe ait önemli
ziyaret merkezleri bulunmaktadır. Manisa’nın inanç turizmine elverişli tarihi mekanlarında
çevreye en az zararı vermek için çeşitli düzenlemeler yapılmalı ve turizme hazır hale
getirilmelidir.
M.S. 53-56 tarihlerinde aziz Pavlus Batı Anadolu'ya gelmiş, Hıristiyanlığın yayılması
için çalışmalar yapmıştır. Bu çalışmalar sonucunda Ege Bölgesi’ndeki kurulan yedi kiliseden
üçü olan Sardes, Thyateira ve Philadelphia Manisa ili sınırları içindedir. Bu bilgi turizm
bakımından çok kıymetlidir. Bu çerçevede Manisa kiliseleri marka takımları tarafından basın
medya ve turizm sektörü yanında Avrupa ve Amerika'daki kilise birliklerine, tanıtılmalıdır.
Kiliselerin mimari, tarihsel ve dini yönü detaylı araştırmalarla ortaya konmalı ve mekanların
resimleriyle süslenecek broşürler ve tanıtım kitleri hazırlanmalıdır. Hristiyan dünyasına
turizm hizmeti veren acentelerine özel bir tur programı hazırlanabilir.
8.7.5.2. Horasan Pirlerinin İzinde İnanç Turizmi Konsepti

Manisa’da tarih turizmi ve inanç turizmi doğru politikalarla sentezlenerek ve bir bütün
halinde turistlere sunulabilir. Bu bakımdan inanç turizmi envanterinin ve kataloğunun
hazırlanması iyi bir başlangıç olabilir.
235

İnanç turizmi kapsamında ziyaret edilebilecek Revak Sultan, Yedi Kızlar
Türbesi(Gülgün Hatun), Şeyh İsa, Ayn Ali, Şeyh Terzi Ahmed Efendi, çeşitli
yayınlarla tanıtılabilir. Özellikle temsili şahsiyetleri tanıtan sempozyum ve anma
günleri yapılabilir. Sempozyumda Manisa’nın diğer turizm türlerine dair tanıtımlar
yapılabilir.

Akhisar’da ilmin ve bilgeliğin temsilcisi olarak kabul edilen Şeyh İsa’nın manevi
şahsiyeti etrafında Çağlak festivali isimli törenler düzenlenmektedir. Festival
esnasında gerçekleştirilen oyunlar, etkinlikler, ziyafetler, özellikle kırsal turizm ve
kültür turizmine ilgi duyan turistlere cazip gelebilir. Bu bakımdan marka takımları,
Şeyh İsa ve Çağlak Festivalini ulusal çapta tanıtılabilir. Şeyh İsa ve Çağlak Festivali
isimli Facebook ve Twiter sayfaları açılıp, yıl boyunca güncelleme yapılabilir.
Festivale ilgi uyandırılabilir. Festival aynı zamanda Manisa’daki diğer turizm
türlerinin tanıtımı için iyi etkili bir zemin olabilir.

Fatih döneminde Bosna’ya yerleşip, irşad faaliyetlerinde bulunan Ayvaz Dede
Akhisarlıdır ve adına yüzyıllardır törenler yapılmaktadır. Törenler bugün başta
Türkiye olmak üzere birçok bölgeden turisti ve basın kuruluşunu bölgeye çekmektedir.
Ayvaz Dedeyle ilgili birden fazla belgesel çekilmiştir. Ayvaz Dede’nin dervişlik
yolculuğuna Akhisar’dan başlaması Akhisar için bir marka değeri taşımaktadır. İlgili
tanıtımlarda Ayvaz Dede’nin tanınırlığından istifade edilmelidir.
236

Marka takımları, manevi arayışta turistler için Ayvaz Dedenin İzinde isimli bir tur
programı hazırlayabilirler. 15. Yüzyılda Anadolu’dan Balkanlar’a köprü kuran
Horasan erenlerinden olan Ayvaz Dede’nin hikmetli yolculuğunu kapsayan tur
programı Akhisar’da başlayıp, Bosna’da sonlanabilir. Özellikle Manisa ve yakındaki
İzmir Denizli gibi tur şirketlerine bu paket program pazarlanabilir.

Akhisar’dan başlayan turda, tarihi pagan devre uzanan Ulu camii, Thyateria Antik
Kenti ve Kilisesi, Musevi mezarlığı ziyaretleri bulunmalıdır. Manisa’dan İzmir’e
hareketle ardından Bosna’ya uçakla geçilebilir. Grubun başındaki rehber, Horasan
Erenlerinin
gayesini,
hedefini,
Akhisar’ın
pagan
devrinden
Museviliğe
ve
Hristiyanlığa uzanan tarihinin manevi şahsiyetler üzerindeki etkisini anlatabilir. Böyle
bir tur programı bir ya da iki kere yapılsa dahi basına tanıtılmalıdır. Manisa’dan
Bosna’ya uzanan rota, basından ilgi görecek dolaylı bir şekilde ilgiyi Manisa’ya
çekecektir.

Manisa’da makamı olan bir diğer Horasan Ereni de Karaca Ahmet’tir. Karaca Ahmet
Anadolu Selçuklu Devleti`nin dağılış döneminde Hristiyan misyonerlerin Ege
Bölgesi`ndeki propagandalarına karşı Hacı Bektaşi Veli ve Alp Erenler ile birlikte
Manisa-Akhisar dolaylarında tebliğ çalışmalarında bulunmuştur. Bu bilgiyi göz
önünde bulundurarak Manisa’da Horasan erenlerini, pirlerini kapsayan bir tur
programına Karaca Ahmet Sultan dahil edilebilir.

Rehberlerin Hristiyan ve Müslüman devre ait efsane ve menkıbeleri aktarmaları
turistlerin bölgeyi heyecanla gezmelerine neden olabilir. Turistlere, inanç turizmi ve
kültür turizmi kapsamında turlar paket halinde sunulabilir. Turistin bölgede daha fazla
zaman harcamasına yönelik bu çalışmalar sonucunda gezi programının uzaması ve
konaklamanın gerçekleşmesi hedeflenmelidir.

Tüm
Anadolu
coğrafyasında
tanınan
Sarıkız’ın
efsanesine
Manisa’da
rastlanılmaktadır. Anadolu’nun birçok yerinde makamı bulunan Yunus Emre’nin şeyhi
Taptuk Emre’nin Kula’da bir makamı bulunmaktadır. Yörede her iki manevi
kahramana dair efsane ve menkıbelerin anlatılması hem inanç hem de kültür turizmi
bakımından bir marka değeridir. Türkiye’de faaliyet gösteren Yunus Emre
Dernekleriyle inanç turizmi noktasında koordineli çalışılabilir.

Yukarıda sözü geçen efsaneler levhalarla anlatılabilir. Gece görünebilmesi için
ışıklarla peyzaj yapılabilir. Manisa merkezden itibaren yönlendirici tanıtım levhaları
konulabilir. “Taptuk Emre’nin Köyüne Gider” veya “Sarıkız’ın Suya Dönüştüğü
237
Pınara gider” gibi. Böylece kente başka turizm aktiviteleri için gelen turistler inanç
turizmine yönlendirebilir.

Özellikle Pamukkale’den Bergama’ya uzanan ve yılda 500 binden fazla turistin geçtiği
yol üzerinde, dinlenme alanlarında, mescitlerinde ya da bölge etrafındaki diğer
yerlerde, manevi şahsiyetlerle ilgili takvimler ve posterlerin reklam amacı ile
kullanılabilir.
8.7.5.3. İnanç Turizminin Diğer Turizm Türleri ile Birleştirilmesi

İncil de adı geçen yedi kilisenin yedisinin de Türkiye toprakları içinde olduğu
düşünülmektedir. Alaşehir’de bulunan Philadelpheia Kilisesi de bunlardan biridir.
M.S. 40 yıllarında Hıristiyanlığın yaygınlaşması ile birlikte Pavlus'un müritlerinin
toplandığı bir yer olduğu yönünde emareler bulunmaktadır. Philadelpheia Kilisesi,
Pavlus
döneminde kurulmuştur. Alaşehir,
barındırdığı
tarihi
miras
birlikte
düşünüldüğünde birden fazla turizm türünün birliktelik içinde ele alınabileceği bir
destinasyondur. Tarih turizmi ve inanç turizmi başta yöresel yemeklerinin zenginliği
sebebiyle gastronomi turizmi gibi turizm türleri ile birlikte ele alınabilir.

Philadelpheia Kilisesinde Hıristiyanlığın izini süren turiste levhalarla Kurşunlu Han,
antik şehir tanıtılabilir. Kırsal turizm merkezlerine, konaklama imkanlarına özendirici
broşürler verilebilir. Kilisenin hemen yakınında Alaşehir’e özgü yöresel tatlar, Oğmaç
çorbası, Sura, Kabakaşı, ısırganlı pide, saraylı sarması satışa sunulabilir. Burada dikkat
edilmesi gereken husus, yemeklerin yöresel yöntemlerle pişirilmesi ve takdimidir.
Böylece turist, Manisa kültürüne dokunabilir, yöre halkı doğrudan gelir elde edebilir.
238

Bununla birlikte Museviliğe ait en eski ibadethanelerden biri olan Sardes Sinagogu bir
başka cazibe merkezi oluşturmaktadır. Hıristiyan turistlere hem kiliseler hem sinagog
kalıntıları hem de Camii'leri kapsayan bir tur programı hazırlanabilir.

Akhisar'daki Ulu camii birçok özelliğiyle nadide bir eseridir. Ve araştırmaların
gösterdiğine göre bu mabed ilk olarak bir Yahudi mabedi olarak insa edilmiştir. Bunun
delili olarak da Yahudi mimarların taşlarda bıraktıkları izler kabul edilmektedir. Bu
izlerden başlanarak Ulu camii için özel bir tanıtım konsepti hazırlanabilir. Ulu camiini
bir dönem mabed olarak kabul eden bir diğer zümrede hristiyanlardır. Buradan
hareketle üç dinin mabedi sloganıyla tanıtım çalısmaları yapılabilir. Basın
mensuplarının desteğiyle dünya çapında bir vizyon hazırlanabilir. Üç dinin mabedi
konsepti ingilizcenin yani sıra İspanyolca. İtalyanca ve İbranice hazırlanabilir.

Batı dünyası 21.yy’da doğu tıbbına ve halk hekimliği uygulamalarına ilgi duymaya
başlamıştır. Seyahat hareketine katılan turistlerin bir kısmı gittikleri yerlerden şifa
vereceğine düşündükleri karışımları, taşları uygulamaları satın almaktadır. Kilise için
Alaşehir’e gelen turistlere, yöresel yemeklerin yanı sıra Alaşehir’e has halk hekimliği
uygulamalarından Tarhana Yakısı, kül bastı, su nanesi vs… satılabilir.

Türkiye’de Hristiyanlara ait olan inanç merkezlerinin çevresinde halkın turizm ile
kurduğu ilişkiyi genellikle ekonomik tabanlı olarak düşünmesi için kitle eğitimlerinin
verilmesi gerekmektedir. Başta Hz Peygamberin ardından Anadolu’nun manevi
mimarları, Yunus’un, Hacı Bektaş-ı Veli’nin, Mevlana’nın başka din mensuplarına
hoşgörüsü anlatılabilir.

Eğitimler turizm eğitimleri kapsamında düzenlenmelidir. Eğitimlerde Anadolu
halkının hoşgörüsü ve misafirperverliği öne çıkarılmalıdır. Eğitimler sistematik olarak
esnafa, turizm sektörü çalışanlarına ve gönüllü rehberlere verilebilir.

Manisa’da önemli inanç turizmi merkezlerinin ilçelerde olması doğa turizmi
olanaklarının kullanılmasına, pazarlanmasına destek olabilir. Örneğin turistlerden
fiziksel gücü yerinde olanlara bisikletle kiliseleri veya türbeleri gezmeleri önerilebilir.
Bu sıralarda yaban hayatı gözlemleme, fotoğraflama, yöre halkı ile birebir temasta
bulunma gibi imkânlar sunulmuş olur. Turistlere bu bisiklet turunda kırsalda gönüllü
rehberler eşlik edebilir.

Manisa’da Hristiyanlar için önemli dini merkez ve yapıların listesi çıkarılabilir. Bu
liste etrafında marka takımlarınca belirlenecek bir tur planı, diğer turizm türleri
alternatifleriyle birleştirilerek acentelere sunulabilir. Uluslararası fuarlarda tanıtılabilir.
239

Gizem, inanç turizmi içinde olmazsa olmaz motivasyonlardan biridir. Manisa’da başta
Bintepeler, Niobe (Ağlayan Kaya)ve Spil için çeşitli ilişkiler kurularak gizemli
söylenceler oluşturulmuştur. Bu gizem beslenmeli, marka takımları inanç turizmi
kapsamında gizemli söylenceleri bir halk edebiyatı uzmanı danışmanlığında
toparlamalı ve yayınlamalıdır. Yayının minvali gizem turizmini beseleyecek türde
olmalıdır.

Takvimler ve imsakiyelere manevi şahsiyetleri tanıtan materyaller eklenebilir, İnanç
Turizmi marka değerleri ile ilgili kitapçıklar, kataloglar, ansiklopedik bilgilerin yer
aldığı basılı yayınlar hazırlanabilir.
8.7.5.4.

Manisa Tekkelerinde İki Günlük Bir Gezi Programı
Manisa Mevlevihanesi, Vak Vak Tekkesi, Kabak Tekkesi, Seyyid Hoca Tekkesi 26 ve
günümüze ulaşmayan tekkelerin mevkilerini kapsayan bir tekke turu programı
hazırlanabilir.

Manisa’da günümüze gelemeyen tekke ve dergâhlar Ahi Hüseyin, Seydi Baba, Şeyh
İlyas, Güreşçiler Tekkesi, Karaköy’deki Falcızade Tekkesi, Şeyh Abdi Zaviyesi ile
Yarhasanlar Mahallesi’ndeki Yar Hasan Dede Tekkesi, Ali Hüseyin Zaviyesi, Dere
Hamam Mahallesi’nde Barak Zaviyesi, Eyne Ali Mahallesi’nde Eyne Ali Baba
Zaviyesi, Haki Baba zaviyesin yeri ayrıca bir tur programı oluşturabilecek potansiyele
sahiptir. Tekkeler, Anadolu’nun tarihinde, kültürel bakımdan büyük önem
taşımaktadır. Tekkelerde ibadetin yanı sıra, binlerce yıla uzanan bir kültür aktarımı
gerçekleştirilmektedir. Örneğin Anadolu’da Âşık edebiyatı ve Âşıklık geleneği
tekkelerde teşekkül etmiştir. Bu bakımdan marka takımlarınca yönlendirilecek bir
sanat tarihi uzmanı veya İslami edebiyat uzmanı eşliğinde Tekke kültürü, felsefesi,
26
İslam Ansiklopedisi(2003), cilt 27, s.585-586. Ankara.
240
edebiyata, sanata ve siyasete etkisi anlatılarak, günümüze ulaşmayan tekkelerin yerleri
gezilebilir. Bu gezi turistlere hem gizem hem de keşif duygusunu tattırabilir.
8.7.5.5. Manisa Mevlevihanesi Dünya Çapında Bir Çekim Merkezi

Spil Dağı eteklerinde bulunan Mevlevihane, kitabesinden öğrenildiğine göre; Saruhan
Bey’in torunu İshak Çelebi tarafından 1368-1369 yıllarında yaptırılmıştır. Alanından
çok önemli bir uzman Barihüda Tanrıkorur’un incelemelerine göre Manisa
Mevlevihanesi büyük restorasyon hatalarına rağmen orijinalliğine koruyan en eski
Mevlevi âsitanesidir.27 Bu orijinallik dünya çapında bir şöhrete sahip Mevlevilik
açısından bir marka değeri taşımaktadır. Gerek Mevlevi gerekse Mevleviliğe ilgili
turistlere etkili bir tanıtım yapılmalıdır. Tanıtımlarda, Türk mimarisinin en eski
tasarım şeması olan Orta Asya ve Horasan bölgesinden sivil mimaride uygulanan “evhankah” tipi kullanıldığı vurgulanabilir.

Marka takımları Manisa Mevlevihanesi ismiyle Facebook ve Twiter sayfaları açıp,
resim ve özellikleriyle ilgili bilgiler paylaşabilirler.

Marka takımları koordinesiyle, dünyaca ünlü Mevlevi uzmanları, takipçileri ve
mistizmle ilgili araştırma yapan gezginlerin katılacağı bir sempozyum düzenlenip,
Mevlevihanenin orijinalliği akademik sahada tartışılabilir. Sempozyum bildirileri
basılıp turistik satış ünitelerinde ve saygın kitapçılarda satışa sunulabilir.

Modern gezginlerin bir kısmı derviş meşreplidir. Bir nevi geçmişteki pirlerin izinde
deneyim yaşamak istemektedirler. Bu bakımdan Mevlevihane ve tekkelerin
yakınlarında konaklama imkânları oluşturulabilir.

27
Manisa’da çeşitli noktalarda, Mevlevi Tatlısı ve macunu satılabilir.
İslam Ansiklopedisi(2003), cilt 28, s.1-2. Ankara.
241

İzmir’e gelen kruvaziyer turistlerinden Mevleviliği merak edenlerin Manisa’ya
çekilmesi mümkün olabilir.

Türkiye’de inanç turizmi odaklı çalışan tur şirketlerine, derneklerine ve yazarlarına
Manisa’nın inanç turizmi envanterinin yer aldığı tanıtım materyali gönderilebilir.
İnanç turizminde yönlendirme gücü olan kurum ve kişilere info tur organize edilebilir.

Manevi hassasiyetleri ve mistizm merakı olan çiftler için inanç turizmi ve evlilikbalayı turizmi birleştirilebilir. Manisa’da doğayla baş başa manevi izleri tanıma
fırsatları verilen paketler sunulabilir.

Marka takımları tarafından belirlenen güzergâh ve tur planı içine alınan kilise,
manastır ve kalıntıları çevresinde Manisa’yla özdeşleşen yerel ürünler, etnografik
değeri olan hediyelik eşyalar, halk tıbbı uygulamaları, Mevlevi besinleri satışa
sunulabilir.

İnanç ve kültür turizminde özgünlük unsurunun belirlenmesi ve belirtilmesi eseri
diğerleri arasında tercih edilebilir yapabilir. Örneğin Manisa’da bazı hazirelerde eski
mezar taşları bulunmaktadır. Bunlardan mezarlık tepeliklerinde naturistik dekor içinde
camii tasvirleri olan mezar taşları Manisa’ya has bir karakteri yansıtmaktadır. Bu
bakımdan arkeolog, sanat tarihçileri, şarkiyatçılar ve araştırmacılara yaptırılacak bir
info turla eserlerin özgün yönleri ortaya çıkarılabilir ve bir yayınla kültür dünyasıyla
paylaşılabilir.
8.7.5.6. Darkale’de İnanç Turizmi

Dünyada ana akım turizm hareketi, bütünleşik turizm anlayışında ilerlemektedir.
Turist, bir destinasyona sadece bir eseri görmeye ya da tek yönlü bir aktivite yapmaya
değil kısa zamanda birçok farklı eser görmeyi, değişik lezzetler tatmayı, renkli
kültürlerle temas
etmeyi
istemektedir.
Konaklama tercihini
de beklentileri
242
doğrultusunda konseptli işletmelerde yapabilmektedir. Örneğin Darkale’ye Minareli
Camii’nin Bizans malzemelerinden devşirilmiş minaresini görmeye gelen bir turist,
Darkale’nin sivil mimari özelliklerine, yöresel lezzetlerine, sosyal dokusuna
yönlendirilebilir. Konaklama yapması özendirilebilir. Bir güne sivil mimari gezisi
programı yapılırken bir diğer güne, Darkale etrafında trekking ve fotoğraf çekme turu
yapılabilir. Menteşe kaplıcalarına yönlendirilebilir. Bu bakımdan ivedilikle Darkale’de
köy pansiyonculuğu başlatılmalı, kültürel hayatın çekiciliği konaklama yapacak
turistlere aktarılmalıdır.

8.7.5.7. Emre Köyü’nde İnanç Turizmi
Emre Köyü’nde bulunan Taptuk Emre Türbesi ve Yunus Emre’ye ait olduğuna
inanılan kabir her yıl binlerce kişi tarafından ziyaret edilmektedir. Ayrıca burada
bulunan ve duvarlarında resimler bulunan Carullah bin Süleyman Camii de bir çok
ziyaretçi ağırlamaktadır. Emre Köyü Kula’da bulunan Sandal ve Kara Divlit
Yanardağları, Volkanik oluşumlar, peri bacaları, Kula evleri, Sart harabeleri ve Emir
Kaplıcalarına çok yakın bir konumdadır. Tüm bu noktalar ve Emre Köyü’nün
potansiyeli dikkate alındığında burada ivedilikle köy konaklama mekanları
oluşturulmalı, kültürel hayatın çekiciliği konaklama yapacak turistlere aktarılmalıdır.
Ayrıca trekking, bisiklet ve foto safari için güzergahlar belirlenmelidir.
243
8.8. Kruvaziyer Turizm Bağlantıları
Kruvaziyer turizmi “deniz yoluyla çeşitli limanlara uğrayarak keyif amaçlı seyahat”
olarak tanımlanmaktadır. Kruvaziyerler yüzen oteller özelliğinde olup, otellerin sağladığı tüm
imkânları misafirlerine sağlamaktadırlar.28
Bir güzergâh dâhilinde yol alan lüks gemilerin, belirlenen liman şehirlerine
demirlemesi ile şehrin tarihi ve turistik merkezleri gezilmektedir. Gece ise limanlar arasında
yolculuk yapılmakta ve gemi içinde çeşitli animasyonlarla tatil keyfi çeşitlendirilmektedir.
8.8.1. Dünya Turizm Sektöründe Kruvaziyer Turizmi
Lüks gemilerle yapılan turizm türüne kruvaziyer turizmi denilmektedir. Kruvaziyer
turizminin dünyadaki geçmişi 1800’li yılların ortalarına kadar uzanmaktadır. Bu tarihlerde
ABD ve Avrupa arasında zengin kişileri taşıma amaçlı gemiler çalışmaktaydı. 1900’lü
yıllardan itibaren kruvaziyer seyahatler artmaya başlamıştır. Havacılık sektörünün gelişmesi
kruvaziyer turizmde durgunluğa sebep olmuşsa da asıl gelişme 1960’lı yıllardan itibaren
yeniden önem kazanmaya başlamış ve bugünkü popülaritesine kavuşmuştur. 2. Dünya
Savaşı’nın hemen sonrasında yolcu gemileri yeniden eski popülaritesini yakalamıştır. Bu
dönemde ABD’nin United States transatlantiği (1952 yılında hizmete girmişti) ve İngilizlerin
ünlü Queen Elizabeth II transatlantiği (1967) en ünlü transatlantikler oldular.
Kruvaziyer turizminde en önemli gezi yerleri başında Karayipler, Bahamalar,
Akdeniz, Norveç Fiyortları ve İngiliz Adaları gelmektedir.
Dünyada cruise gemileriyle
seyahat eden insanların yaklaşık yüzde 70'ini Amerikalılar oluşturmaktadır. Avrupa'da ise
İngiltere ve Almanya birer milyon yolcu ile öne çıkmaktadırlar. Kruvaziyer denilen lüks
gemilerle yapılan ve üst gelir grubuna mensup kişilere hitap eden kruvaziyer turizmi her yıl
yüzde 10 civarında büyüme kaydetmektedir. Dünya çapında 15 milyon kişinin seyahat ettiği
lüks gemilerle yapılan bu turizm türü yaklaşık 30 milyar dolarlık bir büyüklüğe ulaşmıştır.
28
Dowling, 2006’dan aktaran Eda Atılgan İNAN, Serkan AKINCI, Aslıhan KIYMALIOĞLU, M. Savaş
AKYÜREK: Kruvaziyer Turizminde Turistlerin Tavsiye Niyetlerinde Destinasyon İmajının Etkisi, Ege
Akademik Bakış Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 3, Temmuz 2011, s: 488
244
8.8.2. Türkiye Turizm Sektöründe Kruvaziyer Turizmi
Türkiye, lüks gemilerle yapılan ve üst gelir grubuna hitap eden kurvaziyer turizmi
açısından Akdeniz ülkeleri arasında İspanya, İtalya ve Yunanistan'ın ardından 4. sırada yer
almaktadır. Ülkemizi kruvaziyer turizmi açısından değerlendirirsek, şu başlıklar altında
toplamamız mümkündür:
1.
Ülkemiz insanlarının kruvaziyer gemilerini turistik gezi amaçlı kullanması açısından.
2.
Ülkemizin sahip olduğu kruvaziyer gemilerle dünya kruvaziyer turizmi pastasından
pay alması açısından.
3.
Üç yanı denizlerle çevrili ülkemizin kruvaziyer gemilerin uğrak limanı olarak bu
pastadan pay alması açısından.
Görünen odur ki ilk iki seçenekte –özellikle de ikincisinde- durum çok ümitli değil.
Çünkü son kruvaziyer gemilerimizden M/V Akdeniz’in emekli olmasından; genç kruvaziyer
gemimiz M/V Karadeniz’in ise özelleştirme adı altında Türk bayrağından çıkmasından sonra
elimizde hiç kruvaziyer tipi gemimiz kalmamıştır. Dolayısı ile elimizde sadece üçüncü
seçeneğimiz bulunmaktadır.
8.8.3. Kruvaziyer Bağlantısı
Kruvaziyer turizminde Türkiye’deki en önemli duraklardan biri İzmir diğeri ise
Aydın-Kuşadası’dır. Manisa, her iki limana da oldukça yakın bir konumda bulunmaktadır.
Tek mesele kruvaziyer turistlerin tur programlarına Manisa’daki tarihi, doğal, kültürel ve
arkeolojik değerlerin alınıp alınmaması ile ilgilidir. Bu noktada;
Manisa’nın dünyadaki en eski üç havradan birine ev sahipliği yapması,
İncil’de geçen yedi kiliseden üçünün Manisa’da bulunması,
Dünyada paranın ilk olarak kullanıldığı medeniyete ev sahipliği yapması
Yaşayan ve yaşanılası Osmanlı mekânlarına sahip olması gibi özelliklerle şehzade
sancağı olan önemli bir şehir olması,
Zengin mutfağı,
Yerel el sanatları,
Mitolojik öykülere ev sahipliği yapması
gibi hususların ön plana çıkarıldığı bir sunum ile kruvaziyer turizmi yapan acenteler
ile görüşmeler yapılabilir.
245
Kruvaziyer turizmde önemli olan bir diğer husus ise inilen liman ile çevrede
gezilebilecek marka değerlerinin birbiri ile uyumlu olmasıdır. İzmir ve Kuşadası’na
kruvaziyer gemiler ile gelen turistlerin gezdiği alanların başında Meryem Ana Evi
bulunmaktadır. Hıristiyan inancına göre oldukça önemli olan Meryem Ana Evi ile Manisa’da
bulunan ve Hıristiyanlar için önemli olan kiliselerin (Sardes, Thyateira ve Philadelphia) yer
aldığı antik kentler birlikte ele alınabilir.
Manisa’nın önündeki en güzel örnek, Efes Antik kenti gibi ülkenin en önemli antik
kentlerinden birinin kruvaziyer turistlerini çekmesidir. İzmir ile Efes Antik kenti arasındaki
100 km’lik mesafe bu turistler tarafından kat edilmektedir. Bu nedenle, inanç turistleri için
çok önemli kutsal mekânlar olan Salihli’nin İzmir’e 97 km, Akhisar’ın 91 km ve Alaşehir’in
136 km’lik mesafeleri turizm yatırımcılarını ve yöneticileri korkutmamalıdır.
Kruvaziyer turistlerinin yoğun bir ilgi gösterdiği Efes ile Manisa’daki Sardes Antik
kentinde yer alan Artemis Tapınağı, Roma Dönemine ait hamam, gynasium kompleksi ve
bazilikal planlı synagog; Philadelphia Antik kentinde yer alan kazılarda kısmen ortaya
çıkarılmış Roma Dönemi Tiyatrosu, 6.yy.'da Bazilikal planlı St.Jean Kilisesi'nin üç adet
payesi; Thyateira ve Aigai Antik kent alanları birlikte ele alınabilir. Bu sayede birlikte
destinasyon modeli ile İzmir ve Manisa illerinin turizm alanında entegrasyonu sağlanabilir.
Dünyanın en önemli 42. transit yolcu limanı olarak gösterilen İzmir Limanı ile birlikte Çeşme
ve Dikili limanlarına gelen toplam kruvaziyer turist sayısı 500 binin üzerindedir.29 Bahsedilen
entegrasyonun sağlıklı bir şekilde kurulabilmesi ile hem bu turistlerin ülkemizde kalış günleri
artırılabilir hem de Manisa’ya fazladan 500 bin turistin giriş yapması sağlanabilir.
Bu çerçevede kruvaziyer tur operatörlerine Manisa’da info turlar düzenlenmesi en
akıllı çözüm olarak görülmektedir. İzmir ve Kuşadası’na gelen kruvaziyer şirketlerinin Efes,
Bergama, Pamukkale gibi programlarına konaklamalı eklenecek Manisa turları ile kruvaziyer
turistler bölge ekonomisine, konaklama ve yeme-içme tesislerine olumlu katkılarda
29
www.hurriyet.com.tr Erişim Tarihi: 24.12.2012
246
bulunabileceklerdir. Bu noktada, daha önce de değinildiği gibi denize kıyısı olmayan
Amasya’nın Samsun bağlantılı olarak kruvaziyer turistleri Amasya’ya çekmesi güçlü, anlamlı
ve Manisa için örnek bir başarı öyküsüdür.
İlk bakışta, denize kıyısı olmayan Amasya ile “Kruvaziyer Turizmi”nin bir araya
gelmesi hayalleri zorlasada, 2
yıl öncesinden bunun mümkün olabileceği
öngörülmüştü.
Samsun limanının, turizm potansiyeli en yüksek hinterlandı konumundaki Amasya,
sahip olduğu kültürel birikim ve tarihi doku ile Samsun limanına uğrayan kruvaziyer
yolcuları için güçlü bir çekim etkisi yaratarak, bu yolcular için turistik bir destinasyon
olmasına dayanan bu öngörü, 2 yıllık yoğun çalışmalar ve temaslar neticesinde 2012
yılında öngörüden çıkıp realiteye dönüşmüştür.
2012 yılı itibari ile Amasya’nın turizm çeşitliliği içinde “Kruvaziyer Turizmi”nin
de yer aldığı, Amasya’yı ziyaret eden kruvaziyer yolcuları ile kanıtlanmıştır. Orantur
tarafından düzenlenen ve 11’cisi olan M/S Hamburg Bahama Nassau Bayraklı Yolcu
Gemisi ile Türkiye’ye gelen Alman turistler Samsun İline indikten sonra hiçbir yere
uğramadan kara yoluyla Amasya’mıza geldiler. Bu yıl Transbalkan, Yeni Yüzler ve
Tura Seyahat Acentaları ile İlimize 11 gemi geldi ve bu sayı yılsonuna kadar 17’ye
ulaşacaktır.
(http://www.amasyakulturturizm.gov.tr/belge/1-100711/kruvaziyer-turizmi-veamasya.html)
247
8.10.
Merkez Efendi’nin Şifası
Manisa binlerce yıldır şifanın merkezi olarak insanlığa hizmet vermiştir. Geleneksel
tıp dönemlerinden Osmanlı’ya Osmanlı’dan günümüze değişmeyen bu özelliği şüphesiz
Manisa’nın bir marka değeridir. Bu bölümde, Manisa’nın şifa alanındaki bütün değerleri
potansiyelleri, stratejileri ve hedefleri ile birlikte ele alınacaktır.
8.10.1. Sağlığın Sultanı: Manisa
Dünyanın birçok ülkesinde medikal tedavi ihtiyacından hareketle yapılan seyahatlerin
sağlık turizminin önemli bir boyutunu oluşturduğu ve bu trendin hızlı bir gelişim sürecinde
olduğu görülmektedir.
Sağlık turizm kapsamında insanlar kendi ülkelerinden veya başka ülkelerden tıbbın
birçok dalından sağlık hizmeti satın almak üzere medikal sağlık merkezlerine seyahat
etmektedirler. Zaman, kalite, maliyet gibi bir çok faktörün etkisiyle yapılan medikal tedavi
amaçlı seyahatler sağlık turizminin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.
Sağlık turizm merkezleri sağlık ve turizm işletmeciliği birikimlerinin bir çatı altında
uygulanmasını gerektirmekte ve büyük yatırımlarla gerçekleşebilmektedir. Otelcilikte olduğu
gibi son yıllarda markalaşan sağlık turizm merkezlerinin hastaneler zincirleri oluşturdukları
görülmektedir.
8.10.1.1.
Dünya Turizm Sektöründe Sağlık Turizmi
Sağlık turizmin, dünyada hızla gelişen küreselleşme sürecinde, hem sağlık hem de
turizm sektörü açısından yükselen bir trend ve gelişen bir alan olduğu görülmektedir.
Günümüzde sağlık turizmi konusunda vizyon ortaya koyan, açılım yakalayan, markalaşan,
önemli mesafe alan ülkeler bulunmaktadır. Bunlardan Hindistan, Küba, Kosta Rika,
Macaristan, Belçika gibi ülkeler sağlık turizmi alanında stratejik bir vizyon ortaya koymuş ve
mesafe kat etmişlerdir.
Hindistan bu pazarda en dikkat çekici ülkelerin başında gelmektedir. Hindistan’da göz
tedavisi için gelen hasta sayısında bir önceki yıla oranla %300’lük bir artış kaydedilmiştir.
248
Lazerli göz cerrahisi Avrupa ülkelerine göre oranla 1/7 fiyatına yapılmaktadır. Hindistan’ın
2012 yılında sadece tedavi amaçlı yurtdışından beklediği hastalardan elde edeceği gelirin
yaklaşık 2 milyar dolar olacağı tahmin edilmektedir.
Kosta Rika ve Küba tüp bebek ve kısırlık tedavisinde ve göz cerrahisinde marka olma
yolundadır. Macaristan diş tedavisinde, estetik cerrahi ve obezite tedavisinde ise Belçika önde
gelen ülkeler arasında sayılmaktadır.
8.10.1.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Sağlık Turizmi
Giderek büyüyen bir alt sektör konumundaki medikal turizmin oluşmasın için gereken
unsurların çeşitliliği ve kalitesi açısından ülkemiz son derece zengin kaynak potansiyeline
sahiptir.
Sağlık turizmini oluşturan ve yukarıda belirtmeye çalıştığımız unsurlardan biri olan
medikal alanında ülkemizde son yıllarda özel sektörde büyük yatırımların gerçekleştiği
görülmektedir. Dünyanın farklı ülkelerinden çok sayıda hasta tedavi için ülkemizdeki özel
sağlık kuruluşlarını tercih etmektedir. Altyapı ve donanımların yüksek kalitesi ile dünyaca
ünlü Türk doktorları tarafından modern yöntemlerle gerçekleştirilen tıbbi operasyonlar
Avrupa ve ABD’ye oranla ülkemizde çok daha ucuza mal olmaktadır.
Örneğin, ABD’de tüp bebek tedavisi 15-16 bin dolar iken Türkiye’de 2500-3000
dolara yapılmaktadır. Lasik operasyonlar AB ülkelerinde 4000 ile 8000 Euro arasında
değişirken Türkiye’de 600 Euro bedelle gerçekleştirilmektedir. Açık kalp ameliyatı Avrupa
ülkelerinde 25000 Euro iken Türkiye’de A sınıfı hastanelerde 10000 dolara yapılmaktadır.
(Soydan, 2006)
Medikal merkezlerin yüksek kalitesi, hekimler ve diğer sağlık personelinin deneyim
ve başarıları, cazip fiyatlar, doğal tarihi ve kültürel zenginlikler, termal kaynak potansiyeli,
kaliteli turizm işletmeciliği ve Türk konukseverliği, Türkiye’nin genel tedavi turizmi
konusunda rekabet üstünlüğü sağladığı unsurlar olarak sıralanmaktadır. (Yıldırım ve
Altunkaya, 2006)
8.10.1.3.
Manisa'da Sağlık Turizmi Marka Değerleri
249
Manisa öteden beri güzel havası ve Spil Dağı ile şifanın arandığı bir merkez olmuştur.
Darüşşifaların bulunduğu Manisa’da, Merkez Efendi ile tamamen doğal hammaddeler ile
üretilen mesir macunu Manisa’nın bu alandaki markalarından biridir.
Benzer şekilde, Türkiye Cumhuriyeti’nin tek ruhsat verdiği ilaç Şevketi Bostan bitkisi
ilacıdır ve Manisa’da 1931 yılında ruhsat verilmiştir. Lityazol Cemil adıyla 1932 yılından
1995 yılına kadar binlerce milyonlarca insana şifa kaynağı olmuştur. Termal, içmeler ve sülük
tedavisi de Manisa’da tarihsel bir geçmişe sahip tedavi turizmi alanlarıdır. İzmir’e yakınlığı
ve mevcut sanayi, tarım ve ticaret altyapısı düşünüldüğünde Manisa’nın medikal turizminde
markalaşması önünde hiçbir engel bulunmadığı rahatlıkla söylenebilir.
Manisa’da Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi başta olmak üzere Merkez, Demirci,
Kırkağaç, Salihli, Selendi, Akhisar, Sarıgöl, Soma, Alaşehir, Saruhanlı, Turgutlu, Gördes ve
Kula’da 14’ü devlet hastanesi olan toplam 37 sağlık kuruluşu bulunmaktadır. Bunlardan 17
tanesi özel kuruluştur.
İldeki özel hastaneler;
Özel Grandmedical Hospital(Merkez), Özel Sekiz Eylül Hastanesi(Merkez), Özel
Manisa Hastanesi (Merkez), Özel Egeumut Hastanesi (Turgutlu), Universal Manisa
Hastanesi(Merkez), Özel Vatan Hastanesi (Merkez), Universal Hospital (Merkez), Özel
Salihli Can Hastanesi, Özel Salihli Hastanesi, Özel Medigüven Hastanesi (Salihli), Lidyacan
Diyaliz Merkezi(Salihli), Salihli Ağız ve Diş Sağlığı Merkezi, Özel Doğuş Hastanesi
(Akhisar), Özel Akhisar Hastanesi, Akhisar Ticaret ve Sanayi Odası Ağız ve Diş Sağlığı
Merkezi, Alaşehircan Diyaliz Merkezi, Egegöz Göz Hastanesi (Merkez), Özel Soma Vefa
Hastanesi (Soma)’dir.
8.10.1.4.
Manisa'da Sağlık Turizmi Stratejisi
Manisa’nın sağlık turizminde Ege bölgesinde ve Türkiye’de önemli bir merkez haline
gelmesi
8.10.1.5.
Manisa'da Sağlık Turizminde Hedeflere Doğru
250
Manisa’nın Sağlık Turizmi konusundaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında
daha ileri noktalara taşıyabilmesine ilişkin tespit ve önerilere aşağıda yer verilmektedir.

Sağlık turizminin bölgeye gelmesi için sağlık tesislerinin teşvik edilmesi sağlanabilir.

Manisa’nın şifa verici yönünü tamamen ön plana çıkarabilmek için hastane ve benzeri
dinamiklerin geliştirilmesi ve uluslararası boyutlara taşınabilir.

Geleneksel tıp alanında yapılacak etkinlikler de uluslararası doğal ilaç ve şifalı otlar
sempozyum ve kongre etkinliklerinin organizasyonu sağlanabilir.

Marmara Gölü kenarında ve Spil Dağı’nda sağlık turizme de hizmet edecek terapi
ormanı kurulabilir.

Manisa’da kurulacak terapi ormanına, huzur bulurken zayıflama ya da kozmik
merkezlerde sağlık bulma amaçlı gelenleri çekmek için tanıtım kampanyaları
yapılabilir.

Sağlıklı yaşam koçluğu denilen tedavinin ön plana çıktığı yoga yapıldığı ve insanların
kendilerini psikolojik olarak rahatlamayla aynı zamanda tedavi ettikleri ve
tamamlayıcı tıp ya da geleneksel tıpta ileri ülkelerden Çin, Japonya, Güney Kore’ye
yönelik tanıtım kampanyaları yapılabilir.

Sağlıklı yaşam koçluğunun Spil Dağı, Gölmarmara Gölü, Salihli ve Soma’da
(Menteşe Kaplıcaları civarı) geliştirilebilir.

Manisa’nın bir an önce şifa turizmi ve bitkisel turizm ve kozmik yaşam gibi konularda
basılı eserlerinin ortaya konulması, bu eserlerde marka değeri olan Merkez Efendi’nin
de kullanılarak değerlendirilmesi sağlanabilir.

“Wellness” sektöründe Manisa’nın potansiyelini pratiğe geçirmek üzere Ar-Ge
faaliyetleri yürütülebilir.

Üst başlığının ya da konseptinin “Şifa” olduğu, şifalı bitkilerin de yetiştirildiği bir
botanik bahçesinin kurulması, bahçenin aynı zamanda, konunun uzmanı doktorların
gözetiminde bitkilerin özelliklerinin anlatıldığı tanıtıcı yazılar ve bilgilendirici
programları da sağlama konusunda danışmanlık hizmetinin de verilebildiği, bir
araştırma merkezi fonksiyonun da olması sağlanabilir.

İçeriğinde sülükle tedavi gibi yararı ispatlanmış geleneksel yöntemlerin, doğal
beslenme biçimlerinin, doğal yollarla vücut temizliği ve zindeliğin sağlanması gibi
olguların yer aldığı videolar hazırlanabilir.

Doğal besinler ve şifalı bitkiler üzerine TV’lere yönelik belgeseller hazırlanması, bu
belgesel programlarında Şifa’nın sadece bitkileriyle değil, termaliyle havasıyla
suyuyla kısaca tüm alt başlıklarıyla bölge özelinde izi sürülebilir.
251

Yaşlı turizmi için kentsel mobilyalar, altyapı, yürüme yolları, yaya geçitlerinin sesli
olması gibi yaşlılara kolaylık sağlayacak imkanlar geliştirilebilir.

Yaşlı turizmi ile ilgili sağlık ve ambulans hizmetleri, acil ve yoğun bakım ünitelerinin
varlığı sağlanabilir.

Yaşlı turizmine yönelik rakımı yüksek olmayan kolay ulaşılabilecek mutedil iklime
sahip alanların seçilmesi ve buraların yaşlı turizmi açısından geliştirilmesi için çevre
düzenleme projeleri hazırlanabilir.

Bölgede bulunan yaşlılar çok huzurlu ve rahat yaşamaktadırlar. Bu kapsamda, bölgede
açılacak huzurevleri ve bakımevleri için öncelikle bazı teşvikler verilmesi, daha sonra
da bu tesislere ilgiyi artırmak için info turlar düzenlenebilir.

Özellikle Avrupa’daki sigorta şirketleri ile temasa geçilerek bölgede Gölmarmara
Gölü kenarı, Spil Dağı, Ayvacık Köyü, Yaykır Köyü, Darkale Köyü ve Atalan
Yaylasına yakın olan alanların yaşlı turizminin geliştirilmesi için teşvik edilebilir.

Manisa merkezi, Salihli, Akhisar ve Soma ilçeleri hem tarihi bir dokuya sahip olup
güzel bir zaman geçirme söz konusudur, aynı zamanda geriatri ve gastronomi
noktasında çok güzel marka değerleri ve zevkle yaşanabilir bir ortamı vardır. Bu
çerçevede
turizm
çeşitlerinde
karma
paketler
oluşturulup
gelen
turistlerin
memnuniyetinin artırılması sağlanabilir.

Gördes ve Kırkağaç gibi nüfus baskısı az doğası büyük ölçüde bozulmamış yerlerde
sağlık için sanatoryum gibi konaklama ve tedavinin birleştiği bütünleştiği özel
tesislerin kurulmasının teşvik edilmesi, bu tür tesislere uygun kamu arazilerinin tahsis
edilmesi sağlanabilir.

251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında öğrencilere Manisa’nın sağlık turizmi
potansiyeli anlatılarak Manisa’nın bu alandaki geleneksel ününün gelecek kuşaklara
aktarılması sağlanabilir.
8.10.2. Bitkisel Tedavi Turizminin Sultanı: Manisa
Fitoterapi bitkilerle tedavi anlamına gelmektedir. Terim ilk olarak Fransız hekim
Henri Lenclerc (1870–1953) tarafından La Presce Medical adlı tıp dergisinde kullanılmıştır.
Hastalıkları tedavi etmek için insanoğlu çok eski çağlardan beri bitkilerden fayda
ummuş ve karşılığını da fazlasıyla almıştır. Günümüzde fitoterapi eczacılığın Farmakognozi
252
ana bilim dalı altında ele alınır. Geçmişteki fitoterapi uygulamaları ile günümüz arasında en
büyük fark artık bitkilerin bütünüyle değil özellikle faydalı olan parçasının tedavi amacıyla
kullanılmasıdır. Örneğin eskiden bir bitkinin uçucu yağından faydalanmak için onun çayı
yapılıp içilirken şimdi o bitkideki uçucu yağ ekstre edilerek tek başına kullanılmaktadır. Bu
da bitkinin diğer faydasız ancak yan etkileri olan bölümlerinden hastayı uzak tutmaktadır.
Günümüzde fitoterapinin en çok geliştiği ülke Almanya’dır.
8.10.2.1.
Dünya Turizm Sektöründe Bitkisel Tedavi Turizmi
Fitoterapi bugün artık birçok ülkede gelişmekte olan bir bilim dalı haline gelmeye
başlamıştır. Bu özelliği ile sağlık turizminin bir alt dalı olabilecek potansiyele sahiptir. Başta
ABD, Batı ülkeleri, Japonya ve İsrail’de doğal tedaviye dönülmüştür. Almanya’da
eczanelerde satılan ilaçların % 80’i ve Türkiye de ise % 1′i bitkiseldir. Zaman içinde tüm
dünyada büyük bir ilgi odağı haline gelen bitkisel ilaçlarla yapılan tedaviler, Amerika ve
Avrupa’nın birçok şehrinde doktorlar nezaretinde açılan büyük tedavi merkezlerine
dönüşmüştür. Örneğin, İsviçre’de 10.000 doktorun çalıştığı, bitkisel tedavilerin uygulandığı
klinik bu konuya örnek gösterilecek önemli bir yerdir. İngiltere’de, Moskova’da aynı formda
merkezlerin çalışmalarını yürüttüğü bilinmektedir.
21.yüzyıl, bitkisel tedavilerin dünyadaki açılımını netleştirmiştir. Ve bu konuyla ilgili
çalışmalar her geçen gün daha da resmiyet kazanarak gelişmektedir. İngiliz bitkisel tıp birliği
bilimsel komitesi Avrupa’daki Herbal Academi ve Kolejler Doğal Tedavi Enstitüleri bu
konunun önemini yayınladıkları, ana yayın organları ve eğitimlerle ortaya koymaya
çalışmaktadır.
8.10.2.2. Türkiye Turizm Sektöründe Bitkisel Tedavi Turizmi
Günlük gazeteler incelendiğinde ve özellikle gündüz yayın kuşağındaki televizyonlar
izlenildiğinde geleneksel tıbbın aslında ne kadar büyük bir kabullenme oranının olduğu
rahatlıkla gözlemlenebilir. Gün geçmiyor ki, bir bitkisel tedavi uzmanı televizyonlarda
konuşmasın, ya da günlük bir gazete köşesini ayırmasın. Halkın bu denli gündeminde olan
Fitoterapi maalesef henüz yeterince önem verilen bir bilim dalı değildir. Oysa Fitoterapi’nin
en çok geliştiği Almanya’nın bitki örtüsünün Türkiye ile kıyaslandığında oldukça az bir
çeşitliliğe sahip olduğu görülür. Fitoterapinin ana unsurunun doğal bitkiler olduğu
253
kiler
düşünülürse bitki örtüsü çeşitliliğinin bu bilim dalı için ne kadar önemli olduğu ortadadır. Bu
gerçeklik bütün açıklığı ile ortada iken, Avrupa’nın en zengin bitki örtüsü çeşitliliğine sahip
ülkesi olarak Türkiye’nin Fitoterapi konusunda bugün bulunduğu konum, sosyal ve ekonomik
açıdan ülkemiz adına üzüntü vericidir. Sağlık ve kültür turizminin diğer kolları ile birlikte
düşünüldüğünde fitoterapinin ülkemiz adına ciddi bir potansiyelinin olduğu ortadadır.
8.10.2.3. Manisa'da Bitkisel Tedavi Turizmi Marka Değerleri
Manisa’da yüzlerce yıldır geleneksel tıp adı altında uygulanan çok çeşitli tedavi
usullerinin bugün de geniş bir sahada yaygın olarak kullanıldığı görülmektedir. Manisa termal
açıdan da oldukça zengindir. Nerede ise her ilçede bir termal kaynak, ılıca veya içmece
bulmak mümkündür. Manisa’da özellikle Spil Dağı’nda 70’i şifa verici özelliğe sahip 120
çeşit endemik bitki bulunmaktadır. Bunların arasında en ünlüsü kuşkusuz Manisa lalesidir.
Manisa lalesi, Anemone türlerine (ranunculaceae) verilen genel bir addır30.
İ.Ö. 5. Yüzyılda Batı Anadolu’da hüküm süren Karya Devleti’nin oluşturduğu
medeniyetin en belirgin özelliği bitkisel tedavi idi. Karya Medeniyeti’nin bu özelliği, onlardan
sonra aynı topraklarda hüküm süren Persler, Roma, Bizans, Abbasi, Selçuklu ve Osmanlı’ya
intikal eder. Karya Devleti’nin oluşturduğu zengin medeniyet, onların, ‘KOCA KARYA’
olarak anılmasını sağlamıştır. Karya’lılardan intikal eden bitkisel ilaçlara, “Koca Karya İlacı
denilmekte iken, bu ifade “Koca Karı İlacına” dönüşerek günümüze kadar ulaşmıştır. Koca
Karya Medeniyeti’nin bitkisel ilaç yapımındaki zenginliğinin altında, yaşadıkları Ege
Bölgesi’nin sahip olduğu endemik bitki zenginliğinde aramak gerekir31.
Avrupa’da çok kullanılan depresyon ilacı, Latince adı Hyperium Perforatum olan sarı
kantaron bitkisinden elde edilmektedir. Sarı kantaron, yara iyileştirici özelliği nedeniyle
Osmanlı ordusunda, kılıç yaralarının tedavisinde kullanıldığından bir adı da kılıç otu olup
Salihli’deki Kılıç Yaylası, adını üstünde bolca yetişen bu bitkiden almaktadır.
Türkiye’de ilk orijinal ve doğal yollarla patent alan ilaç Manisa’dan çıkmıştır. Şevketi
Bostan bitkisinden elde edilen ilaç binlerce yıldır yöre insanı tarafından şifa amaçlı
kullanılmaktadır. Benzer şekilde, Merkez Efendi’nin tedavi amacı ile kazandırdığı mesir
macunu Manisa’nın orijinal değerleri ve bitkisel tedavileri arasında yer almaktadır.
Pala, M.,2012, Manisa İçin Yenilikçi Fikirler – Amele Kentinden Refah Kentine, Manisa Düşünce Birliği
Yayını
30
31
254
Manisa şifalı bitkiler açısından oldukça zengindir. Tarih boyunca bu zenginliği birçok
efsaneye ve söylenceye kaynaklık etmiştir. Özellikle Spil Dağı yüzlerce şifalı ota ev sahipliği
yapmaktadır. Fakat bu zenginlik hakkında bütüncül bilimsel bir katalog çalışması
yapılmamıştır. Manisa içinde Sefer Yasemin gibi Türkiye çapında dağıtım yapan firmalar
bulunmasına karşın Manisa, bu zenginlikten ticari anlamda yeterince yararlanamamaktadır.
Sefer Yasemin’in yanı sıra Manisa’da bitkisel ürünler konusunda ticari anlamda
faaliyette bulunan irili ufaklı şirketler bulunmaktadır. Ege Lokman olarak anılan Mehmet
Emin Güngör’ün oğlu Şevki Güngör, 1990’dan beri faaliyet gösteren Nurs Lokman
Hekim, Yeşil Deva markasıyla 2007 yılında Ege Üniversitesi ve Celal Bayar Üniversitesi
öğretim üyelerinin de aralarında bulunduğu bir kadro tarafından kurulan Deva Ticaret, Dr
Mesir markasıyla üretim yapan ELTA İthalat İhracat Limited Şirketi bunlardan bazılarıdır.
Bu tür kuruluşlar Manisa’nın markalaşmasında değerlendirilebilecek önemli marka
değerleridir. Burada önemli olan husus işbirliği yapılacak işletmelerin çalışmalarında bilimsel
etik kuralların temel alınmış olmasıdır.
Bilimsel düzeyde detaylı araştırmalardan sonra mesir macunu gibi yöreye özgü ticari
ürünlerin geliştirilmesi bölgenin bu alanda da markalaşmasına katkıda bulunabilir.
255
Merkez Efendi 16. yüzyılın ilk yarısında yaşayan ünlü bir tıp ve din adamıdır.
Kanuni’nin annesi Hafsa Sultan’ın hastalığı döneminde Manisa’da 41 çeşit baharattan
hazırladığı mesir macunu hastalığa şifa olunca 473 yıldır kutlanılan geleneksel mesir macunu
şenliklerinin düzenlenmesine vesile olmuştur. Hoş ve lezzetli kokusu olan mesir macunu, halk
arasında iştah açıcı, kan dolaşımını düzenleyici, yorgunluğu giderici, hormonları çalıştırıcı
özellikleriyle talep görmektedir.
MERKEZ EFENDİNİN HAYATI (1460-1552)
Ailesinin Selçuklu Germiyanoğulları’nın bir koluna bağlı olduğu tahmin edilmektedir. 32 Denizli'de
ilk öğrenimini babası Hafız Mustafa Efendinin yanında tamamladı. 1493'te İstanbul'a dönerek
tasavvuf eğitimini tamamladı. I. Süleyman'ın (Kanuni) annesi Ayşe Hafsa Sultan'ın Manisa'da
yaptırdığı imaretin yanındaki zaviyeye şeyh oldu. Burada, yalnız şeyhliği, eğiitim-öğretim
etkinlikleri ile değil, aynı zamanda hekimliği ile de ünlendi. "Mesir" denilen macunu ilk o yaptı ve
Nevruz günü halka macun dağıtma geleneğini başlattı.33
Sünbül Sinan Efendi'nin ölümü üzerine İstanbul'a dönerek onun yerine şeyh oldu. Bir gün,
günümüzde kendi adını taşıyan Silivrikapı ve Topkapı arasındaki semtte gezinirken, söylendiğine
göre, yeraltından bir su sesi duydu. Toprağı kazdırdığında karşısında içi su dolu bir havuz çıktı.
Burada bir cami ile bir hamam yaptırdı. Damat Çelebi Lütfi Paşa'nın eşi Şah Sultan bu camiye
vakıflar tahsis ettiği gibi Merkez Efendi adına başka camilerde yaptırdı.
Merkez Efendi’nin vefatından sonra kabrinin üzerine, yine Şah Sultan tarafından yaptırıldığı
sanılan türbenin ilk yapıldığı zamanki halinde kalamadığı, II. Mahmut döneminde duvar hizaları
aynen korunarak yeniden yapıldığı biliniyor 34. Merkez Efendi'nin türbesi ve yanındaki kuyu
eskiden olduğu gibi günümüzde de dilekte bulunulmak için halkın ziyaret ettiği bir yerdir. İyi bir
Kuran yorumcusu olduğu söylenilen Merkez Efendi'nin yazılı bir yapıtına rastlanmamıştır.
Eskiden sadece Sultan Camii’nin kubbe ve minarelerinden saçılmak için üretilen mesir
macunu günümüzde her gün üretim yapmakta ve bu kazanç Manisa halkına daha iyi hizmet
verebilmek ve Manisa mesir macununun tanıtımı için yine Manisalılara dönmektedir. Sultan
Camii kubbe ve minarelerinden saçılmak için üretilen geleneksel yöntemlerle Anatolya ticaret
tarafından üretilen mesir macunu 15 bayan tarafından üstün hijyen koşullarıyla birlikte hiçbir
teknolojik alet kullanmadan tamamen el emeği ile hazırlanmaktadır. Manisa mesir macunu
terkibinde kullanılan 41 çeşit baharata sadık kalınarak hazırlanan bu macun, halk arasındaki
manevi değerinin sebebi olarak her yıl bir öncekinden daha coşkulu ve heyecanlı festivallerle
kutlanmaktadır.
32
http://www.bayar.edu.tr/manisa/mesir.php
http://www.bayar.edu.tr/manisa/mesir.php
34
http://www.zeytinburnu.com.tr/Sayfa/292/tarihi-yerler/merkez-efendi-turbesi.aspx
33
256
Her yıl Mart ayının üçüncü haftası Manisa'da toplanan on binlerce insan, gökyüzüne
açılan on binlerce el, dünyadaki en güzel kardeşlik ve barış fotoğrafıdır. Özellikle mesir
macununun kaynağı olan Spil Dağı Milli Parkında bitkileri tanıtıcı levhalar, görseller ve
yürüyüş parkurları düzenlemesinin de yapılması önemli görünmektedir.
MESİR MACUNUNUN BİLEŞENLERİ
Mesir macunu 41 değişik baharattan oluşmaktadır. Bu baharatlardan bazılarına örnek verelim;
ANASON: İştah açıcı ve karminatif olarak kullanılır. Karminatif etki barsaklardaki
fermantasyona engel olmasından ileri gelir.
HİNDİSTAN CEVİZİ ve BEŞBASE: Kaynatılmış suyu mide ağrılarına iyi gelir. Etkisi
bileşimdeki uçucu yağlardan ileri gelir.
ÇİVİT: Halk arasında kabakulak ve pnömonide iyi gelir. Bebeklerin ağız mukozasındaki
ağrılı yaraların tedavisinde kullanılır.
ÇÖPÇİNİ: Kökünün kaynatılmış suyu ekzemede kullanılır. Bileşimindeki tanenden dolayı
astrenjan etkisi vardır.
ÇÖREK OTU: Gaz söktürücü olarak kullanılır.
DARFÜLFÜL: Bedeni ısıtıcı ve öksürük kesici olarak kullanılır
HARDAL TOHUMU: İştah açıcı ve mideyi yatıştırıcı olarak toz halinde kullanılır. Cilt
hastalıklarında iltihabı ve ağrı giderici etkisi vardır.
HAVLİCAN: Öksürük kesici ve ağız kokusu giderici olarak kullanılır. Sindirimi kolaylaştırır,
gazı dağıtır, balgamı giderir.
HİYARŞENBE: Mushil olarak kullanılmaktadır. Bileşiminde antrekion türevi vardır.
KAKULE: Lezzet verici , gaz söktürücü, iştah açıcı olarak kullanılır.
KARABİBER: Öksürük kesici, uyarıcı ve baharat olarak kullanılmaktadır.
KARANFİL: Ağız kokusu giderici, diş çürüklerinde ve ağrılarında kullanılır. Bileşimindeki
karanfil esansı antiseptik ve ağrı gidericidir.
KEBABE: İdrar ve solunum yolları antiseptiği olarak kullanılır.
KİMYON: Baharat, gaz söktürücü, iştah açıcı ve terletici olarak kullanılır.
257
Mesir macunun asıl kullanımında bulunan baharat çeşitlerinin bir kısmının doğa da artık
bulunmuyor olması nedeni ile mevcut baharatlar ile bu işlem yürütülmektedir. İşte kullanılan
diğer baharat çeşitleri; Yenibahar, Zencefil, Galanya, Krem tartar, Kişniş, Havlıcan, Anason,
Sakız, Safran, Tarçın, Udülkahr, Hardal, Misrafi, İksir, Meyan Kökü, Kalemi barit, Tiryak,
Sarı helile, Kara helile, Raziyane, Zerdecub
MESİR MACUNUNUN TIBBİ DEĞERİ
Yukarıda bazılarını saydığımız bazı bitkilerin farmakolojik özellikleri göz önünde
bulundurularak macunu iştah açıcı, gaz giderici, barsak paristalizmi arttırıcı, idrar yaptırıcı,
uyarıcı ve afrodizyak etkileri taşır. Eski hekimlerin düşüncelerine göre insanların kışın kuru
gıda aldıklarından kanları koyulaşır, pislenir, iç organları çalışma düzenini kaybeder. Bu
nedenle insanların sıvı dengesini ayarlamak gerekir. İlkbaharda yeşil, taze bol gıda ortaya
çıkınca o devrin insanları kan aldırmak, lavmanla barsakları boşaltmak, divretiklerle bol idrar
yaptırmak sureti ile vücudun dengesini kendilerine göre ayarlarlardı. Bu işe gecenin ve
gündüzün eşit olduğu nevruz gününde başlamak gerekirdi. Hipokrattan beri gelen ve
hekimlerce kabul edilen dört unsur teorisinin bir neticesidir.
MESİR MACUNUNUN FAYDALARI
İştah açıcı; gaz giderici, kuvvet verici, idrar yaptırıcı, yorgunluk giderici, hormonları hareket
ettirici etkileri vardır. Bunların yanı sıra zehirli hayvan sokmalarına karşın bir etkisi de
mevcuttur. Halk arasındaki bazı inanışlardan alıntılar vererek yazımıza nokta koyalım.







Bu macundan kim yerse yesin o yıl boyunca hiçbir zehirli hayvan sokmaz.
Nevruz günü ağır hastalar bile yese iyi olur.
Macunu yiyen gelinlik çağındaki genç kızlar o yıl içerisinde evlenirler.
Macunu yiyen o sene boyunca bütün hastalıklardan korunur.
Cinsi kuvveti arttırdığına inanılır.
Çocuğu olmayanlar alırsa arzuları gerçek olacağına inanırlar.
Çocuk hastalıklarına iyi gelir.
8.10.2.4. Manisa Bitkisel Tedavi Turizmi Stratejisi
Manisa’nın bitkisel tedavide mesir macunu gibi geleneksel marka değerlerini
artırması ve bu alanda markalaşmanın sağlanması,
8.10.2.5. Manisa Bitkisel Tedavi Turizminde Hedeflere Doğru
258
Dünyanın birçok ülkesinde medikal tedavi ihtiyacından hareketle yapılan seyahatlerin
sağlık turizminin önemli bir boyutunu oluşturduğu ve bu trendin hızlı bir gelişim sürecinde
olduğu görülmektedir.
Sağlık turizm merkezleri sağlık ve turizm işletmeciliği birikimlerinin bir çatı altında
uygulanmasını gerektirmekte ve büyük yatırımlarla gerçekleşebilmektedir. Otelcilikte olduğu
gibi son yıllarda markalaşan medikal turizm merkezlerinin hastaneler zincirleri oluşturdukları
görülmektedir. Manisa öteden beri güzel havası ve Spil Dağı ile şifanın arandığı bir merkez
olmuştur. Darüşşifaların bulunduğu Manisa’da, Merkez Efendi ile tamamen doğal
hammaddeler ile üretilen mesir macunu Manisa’nın bu alandaki markalarından biridir.
Benzer şekilde, Türkiye Cumhuriyeti’nin tek ruhsat verdiği ilaç Şevketi Bostan bitkisi
ilacıdır. Bu ilaca Manisa’da 1931 yılında ruhsat verilmiştir. Lityazol Cemil diye 1932 yılından
1995 yılına kadar binlerce insana şifa kaynağı olmuştur35.
Termal, içmeler ve sülük tedavisi de Manisa’da tarihsel bir geçmişe sahip tedavi
turizmi alanlarıdır. İzmir’e yakınlığı ve mevcut sanayi, tarım ve ticaret altyapısı
düşünüldüğünde Manisa’nın sağlık turizminde markalaşması
önünde hiçbir engel
bulunmadığı rahatlıkla söylenebilir.
Manisa’nın çeşitli alanlardaki kanaat önderlerinin bir araya gelerek oluşturduğu
“Manisa Düşünce Birliği Topluluğu”nun Ocak 2012’de yayımladıkları kitap kapsamında da
Manisa’nın önemli marka değerlerine yer verilmekte ve Manisa’yı markalaştıracak 15
projeden bahsedilmektedir. Bu 15 projenin 11 tanesi Şifanın Sultanı: Manisa konseptinde
değerlendirilebilir projelerdendir. Aşağıda yer alan projeler birbirleriyle ilintili bir biçimde
geliştirilebilir niteliktedir. Bununla birlikte Marka Kent ekibinin yaptığı çalışmalar sonucu
belirlediği önerilerle de paralel kapsamdadır. Bu bakımdan önerilerin kurulacak Şifa Marka
takımları tarafından ele alınarak belirli bir plan dâhilinde uygulanması önemlidir. Başta
Mustafa Pala’nın hazırladığı bu öneriler aşağıdaki gibidir:
1.
Manisa Mesir Kültürel Tıp Merkezi Projesi
2.
Lale, Aroma Bitki Üretimi ve Endüstrisi Projesi
3.
Mesir Şifalı Bitki Üretimi ve İlaç Sanayi Projesi
4.
Modern Tıp ve Kültürel Tıbbın Uyumlulaştırılması Projesi
5.
Hafsa Sultan Tıp Müzesi
6.
Mesir Şifa Çarşısı
7.
Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Araştırma Merkezi
35
http://www.greenilac.com/pdf/lityazolcemil.pdf
259
8.
Kültürel Tıp uygulamaları Araştırma Merkezi
9.
Mesir Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Vadisi
10.
Mesir Organik Tarım Projesi
11.
Spil Sağlıklı Doğal Hayat Projesi
12.
Niobe Antik Kültür Kentleri Projesi
13.
Şehzadeler Şehri Osmanlı Sarayı Projesi
14.
Tarzan Aile Ormanı Projesi
15.
Kültür Köyleri Projesi
Manisa’nın bitkisel tedavide rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında

Manisa’nın bitkisel tedavide markalaşmasını ve yol haritasını belirlemek üzere
Merkez Efendi şifa marka takımı kurulması ve il genelindeki tüm çalışmaların bu
takımda yer alan ekipçe yönlendirilmesi,

Bitkisel tedavide markalaşma çalışmaları şifa turizminin diğer türleriyle birlikte ele
alınması ve ortak hizmetler geliştirilmesi. Örneğin termal turizm kapsamında gelen
turistlere yönelik özel tanıtımlar yapılması, termalin şifa özelliğine uygun olarak şifalı
otlardan elde edilen bitkisel ilaçların da tanıtılması, birer şifa köyü haline getirilen
termal merkezlerde konunun uzmanları nezaretinde danışmanlıklar verilmesi,
ürünlerin satılması,

Belgesel filmler insanların hem zihinsel etkinliklerini, hem de duygusal etkinliklerini
harekete geçirmeyi amaçladıklarından dolayı markalaşma sürecinde etkili olan
mecralardan biridir. Yüzlerce yıla mal olmuş “Merkez Efendiden Gelen Şifa”
belgeselinin çekilerek farklı çevrelere yönelik yapılacak tanıtımlarda gösterilmesi,

Dârüşşifa, İslâm ve Türk Dünyasında pratiğe ve gözleme dayalı sağlık bilgileri veren,
hastaları tedavi eden sağlık ve eğitim kurumlarına verilen adlardan biridir.
"Dârüşşifa", bileşik bir ad olup, Arapça Dâr (Ev, yer, mahal) ve Şifa (hastalıklardan
kurtulma, iyileşme ve dinlenme hali) sözcüklerinin birleştirilmesinden oluşmuştur. Bu
gün kullandığımız hastanenin karşılığı olup, şifa, sağlık evi demektir. Bu kuruluşlara
örnek olarak Osmanlı zamanında yapılmış 1399'da Bursa'da Yıldırım Bayezid,
1470'de İstanbul'da Fatih Sultan Mehmet, 1488'de Edirne'de Sultan II. Bayezid,
1550'de İstanbul'da Haseki Hürrem Sultan, 1556'da Süleymaniye, 1583'de Üsküdar'da
Nurbânu Valide Sultan, 1591'de Manisa'da Yavuz Sultan Selimin eşi ve Kanuni
Sultan Süleyman'ın annesi Hafsa Sultan ve son olarak 1617 yılında İstanbul'da
260
Sultan II.Ahmet tarafından kurulan ve değişik adlarla anılan dârüşşifalar bu tür hizmet
yapılarının en ünlülerindendir36. Bu kurumlar içerisinde Sultan II. Bayezid Külliyesi
Dârüşşifası, yeni adıyla; Trakya Üniversitesi Edirne Sağlık Müzesi, yüzyıllar önce ruh
hastalarının su ve müzik sesiyle tedavi edildiği bir hayır kurumudur. Edirne II.
Bayezid Külliyesi, 2004 yılında "Avrupa'nın En İyi Müzesi" seçilerek, Edirne adını
Avrupa'ya duyurmuştur.
Bu yaklaşımdan hareketle Merkez Efendi müzesinin açılması ve bu müzenin bir
bölümünün Osmanlı dönemindeki tedavi usullerinin de anlatıldığı bir tür “Merkez
Efendi Darüşşifa Mektebi” haline getirilmesi. Bu çalışma Muhteşem Osmanlı’da
Yaşam
konsepti
içerisinde
değerlendirilerek
konunun
uzmanları
eşliğinde
geliştirilebilir. Bu noktada hali hazırda Manisa’da çalışmalarını yürüten Sefer
Yasemin veya Ege Lokman gibi kişi ve kurumlardan destek alınabileceği gibi Mesir
Macunu Festivaline sıklıkla iştirak eden Maranki’den de destek istenebilir.

“Merkez Efendi Darüşşifa Mektebi” kapsamında teorik ve uygulamalı eğitimler
verilmesi, bu çerçevede kısa ve uzun süreli programlar hazırlanması, üniversite ile
işbirliği haline eğitimlerin içeriğine göre sertifikalar verilmesi,

Eğitimlere uzaktan gelen kişiler için konaklamalı, diğer turizm çeşitlerini de içine alan
uygun fiyatlı alternatifler oluşturulması, kongre, seminer gibi dışa dönük çalışmalarda
özellikle bu organizasyonların tanıtılması,

Mektep bünyesinde hazırlanan bitkisel karışımların özel hazırlanmış ambalajlarda
satışa sunulması,

Merkez Efendi Darüşşifa Mektebi’nin oluşturulmasında bilimsel altlık oluşturulması
için Alaşehir Meslek Yüksek Okulu Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Programı kapsamında
Celal Bayar Üniversitesi ile işbirliği yapılması,

Mektep bünyesinde oluşturulacak kütüphanede üniversitenin laboratuar ve alan
çalışmalarıyla elde ettiği bilgilerin paylaşılması,

Merkez Efendi şifasının tanıtımı için Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi ve ilgili
meslek yüksek okulları ile işbirliği yapılarak seminer ve paneller düzenlenmesi,

Şifa turizminden nasıl ekonomik yarar sağlanacağını anlatan üniversite destekli bir
çalışma yapılması,

Manisa’da alternatif-doğal tıp, tıbbi ve aromatik bitkiler temalı uluslararası sağlık
fuarının her yıl düzenlenmesi,
36
http://www.edirneden.com/goster.php?id=581
261

“Merkez Efendi Şifası” adının gıdada ve baharatta markalaştırılması,

Mesirin yenilikçi bir bakış açısıyla birçok gıda ürünüyle üretimin yapılması ve
markalaştırılması (mesirli bisküvi, mesirli ekmek, mesir lokumu, mesirli kurabiye,
mesir şekerleri (akide şekeri, horoz şekeri), mesir reçeli, mesir hapları, mesirli revani,
mesirli baklava)

Bu ürünlerin tamamı markalaştırılarak Manisa’yı temsilen hediyelik formlarda
hazırlanabilir ayrıca bu ürünler gastronomi turizmi kapsamında da değerlendirilebilir,

Merkez Efendi’den Gelen Şifa markasıyla Manisa’nın farklı marka değerlerinin
pazarlanması, Örneğin İlyada Destanı’nda da yer alan arıcılık ve bal yaraların
iyileştirilmesinde kullanılmaktadır. Menteşe ve Yunt bölgelerinde bol miktarda
üretilen balın Homeros’un destanı ile ilgisi vurgulanabilir. “Homeros’un Şifalı Balı”
sloganı ile pazarlanacak Manisa balına yönelik bir farkındalık oluşturulabilir. Bu
özellik tanıtım etiketlerinde de kullanılabilir.

Dünya genelinde yükselen bir trend olan bitkisel tedavi yöntemleri, insanların satın
alma alışkanlıklarını da bu yöne dönüştürmektedir. Farklı turizm çeşitlerine yönelik
yapılacak pazarlama çalışmalarında genel
geçer durumdaki bitkisel ilaçlar
pazarlanabilir. Örneğin kilise için Alaşehir’e gelen turistlere, Alaşehir’e has halk
hekimliği uygulamalarından tarhana yakısı, kül bastı, su nanesi gibi ürünler
pazarlanabilir.

Kılıç yaylasında bol miktarda yetişen sarı kantaron bitkisinin hem tedavi edici hem de
tarihteki yerinden hareketle çeşitli çalışmalar yapılabilir. Halen Avrupa’da depresyon
ilacı yapımında yaygın olarak kullanılan bitkinin tanıtımlarında bu bilgilere yer
verilmesi, adını verdiği Kılıç Yaylası’nda konaklamalı, şifa konseptli turlar
hazırlanması ilgi çekici olabilir. Tur kapsamında sarı kantoron toplama etkinliği
düzenlenerek bitkinin şifalı yönleri anlatılabilir, -kurulacak- Merkez Efendi Tıbbi ve
Aromatik Bitkiler Araştırma Merkezinde bitkiden geliştirilen ilaçlar ihtiyaca göre
satışa sunulabilir.
8.10.2.5.1. Manisa Şifalı Bitkiler Kataloğu
262
Bu öneri botanik turizminde de farklı bir açıdan ele alınmaktadır.

Manisa’da yetişen şifalı bitkilerin bilimsel düzeyde envanterinin hazırlanması,

Manisa’da yetişen şifalı bitkilerin bilimsel düzeyde zengin görsellerle bir kitap ve
kataloğunun hazırlanması,

Kitapta mesir macununa katılan bitkilerin ayrı bir başlık altında sunulması, ayrıca halk
tıbbında kullanılan diğer bitkilere de faydaları ve uygulanma biçimlerine göre yer
verilmesi,

Bu çalışmaların kaliteli baskılarla çoğaltılarak prestij yayınlar arasında yer almalarının
sağlanması, Manisa’yla ilgili tüm fuar, kongre ve toplantılarda katoloğun dağıtılması,
kitabın ise satışa sunulması,

Manisa’da şifalı bitkilerin markalaşması için isim tescilleri, marka ya da patentlerin
alınması,

Şenliklerde mesir ile ilgili etkinliklerin bir kısmı yılda birkaç kere tekrarlanabilir. Ya
da turist grupları için ücret karşılığında haftanın belirli günlerinde yapılabilir. Tıpkı
haftanın belli günleri gösteri yapan mehter takımı gibi mini bir Mesir Karma Töreni

Kapadokya’da,
Avanos’ta
çömlek
ya
da
testi
yapımı
turistler
tarafından
seyredilmektedir. İsteyene uygulama imkânı da verilmektedir. Mesir ayrı bir uzmanlık
olduğundan böyle olmasa da belirli tarihlerde dev bir kazanın etrafında yavaş yavaş
katılan içeriği ile ilgi çekici ve otantik bir atmosfer kurgulanabilir.

Etkinliklerde “Hafsa Sultanın Şifası”, “Merkez Efendi’den Gelen Şifa” ve
“Kanuni’nin Beğendiği Tıbbi İlaç: Mesir Macunu” gibi temaların işlenmesi,

Manisa Mesir Festivali kapsamının hali hazırdaki kültür, sanat ve spor gibi
etkinliklerinin yanı sıra bitkisel tedavi yöntemlerini merkez alan bir yapıya
dönüştürülmesi,
263

Etkinliklerde her sene yapılan canlandırmaları biraz daha revize ederek şenliklerin
müsamere ve piyes havasından çıkarılması,

Zamanla oluşturulacak algı ile geleneksel tıp yöntemleri dendiğinde akla ilk Merkez
Efendi’nin ve Manisa’nın gelmesinin sağlanması, bilimsel ve kültürel zemini
oluşturulmuş bir “Merkez Efendi’den Gelen Şifa” şenliklerine zamanla geçiş
yapılması,

Bu çerçevede Zeytinburnu Merkezefendi Geleneksel Tıp Festivali ve Denizli Merkez
Efendi Geleneksel Tıp Günleri gibi etkinliklerle işbirliğine gidilerek bu etkinliklerde
de Merkez Efendi’nin en önemli ürünlerinden biri olan Mesir Macunun terkibinde yer
alan bitkilerin Manisa kaynaklı olduğunun vurgulanması,

Bu süreçte Manisa’nın fark oluşturabilmesi için gerekirse şifa konusu ile ilgili
uluslararası enstitü veya araştırma merkezleriyle işbirliği ortaklıklarının tesis edilmesi,
8.10.2.5.2. Manisa Botanik Bahçesi’nde “Merkez Efendi Şifalı Bitkiler Bahçesi”
 Manisa’da yetişen şifalı bitkilerin görülebileceği sera şeklinde bir botanik müzenin
şehir merkezinde hizmete açılması, Bahçede konusunda uzman akademisyenlerin yer
alması, Türkiye genelinde bu işle uğraştığı bilinen bilimsel ve etik değerlere bağlı
İbrahim Saraçoğlu gibi kişilerin bahçeye davet edilmesi, kendilerine gerekirse ücretsiz
yer tahsis edilmesi, çalışmalarda danışmanlıklarının alınması,
 İstanbul’da Zeytinburnu Belediyesi, Ankara’da Kırsal Çevre ve Ormancılık Sorunları
Araştırma Derneği tarafından uzman hocaların verdiği sertifikalı bitki ve ağaç
264
okullarının /kurslarının şifalı bitkiler çerçevesinde Manisa’da da benzerlerinin
sürdürülebilir bir şekilde düzenlenmesi,
 Bahçede yetiştirilen şifalı bitkilerin Merkez Efendi Darüşşifa Mektebi’nde
değerlendirilmesi, ortak çalışmalarla Manisa Düşünce Birliği’nin de önerdiği Manisa
Mesir Kültürel Tıp Merkezi Projesi, Lale, Aroma Bitki Üretimi ve Endüstrisi Projesi,
Mesir Şifalı Bitki Üretimi ve İlaç Sanayi Projesi, Modern Tıp ve Kültürel Tıbbın
Uyumlulaştırılması Projesi, Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Araştırma Merkezi, Kültürel
Tıp uygulamaları Araştırma Merkezi, Mesir Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Vadisi gibi
etkinliklerin bu iki kuruluş tarafından temellendirilmesi, zamanla araştırma
merkezlerinin ve üretilen ürünlerin endüstrileştirilmesinin gerçekleştirilmesi,
 Bunlar gibi çalışmalar için ulusal ve uluslararası mali kaynakların araştırılması,
hazırlık yapılarak fonlara başvurulması,
 Bahçedeki ürünlerin organik tarıma göre yetiştirilmesi, bu konuda da bilgilendirmeler
yapılması,
 Bahçede mesir yapımında kullanılan bitkilerin ayrı bir bölümde yetiştirilmesi,
bilgilendirici broşür, katalog gibi tanıtıcı materyaller hazırlanması, bitkilerin
özelliklerine göre seralar oluşturulması,
 Bahçede ayrıca restoran ve satış merkezleri açılması, buralarda bahçede yetiştirilen
organik bitkilerle yapılmış yöresel yemeklerin sunulması,
 Merkez Efendi Şifalı Bitkiler Bahçesi bünyesinde farklı hedef kitlelere yönelik
programlar geliştirilebilir. Örneğin bitki araştırma gezileri kapsamında öğrencilere ve
yetişkinlere yönelik “Spil dağı şifalı bitkiler toplama etkinliği” düzenlenebilir. Bu
gezilerde bitkilerin tanınması sağlandığı gibi faydalarından da bahsedilebilir. Geziler
aynı zamanda doğada foto safari turizmi kapsamında değerlendirilerek farklı
bilgilendirmeler veya etkinlikler de oluşturulabilir,
8.10.2.5.3.

Diğer tanıtım çalışmaları
Manisa’da bulunan termal tesisler ve diğer konaklama tesislerinde Merkez Efendi Şifa
Kür Programları’nın tanıtımı ve uygulanması,

Manisa’da bulunan termal tesisler ve diğer konaklama tesislerinde mesir macunu
özelinde menüler hazırlanması, mesirli tatlılar, mesirle hazırlanan soslar, mesir
baharatlarının karıştırıldığı özel yemekler ve menüler hazırlanması,
265

“Şifayı Manisa’da Bulun” sloganı gibi zihinlerde yer edecek ifadelerle tanıtım
kampanyaları yapılması,

Ana yollar üzerinde “Sağlık bir adım ötede, Şifa bir adım ötede”, gibi sloganlarla
billboardlar reklam amacıyla Manisa’nın şifasının tanıtılması. Bu amaçla profesyonel
bir reklam firması ile irtibata geçilmesi,

Mesir şenlikleri için gelen misafirlerin merkez dışında Kula, Salihli, Akhisar ve
Soma’da konaklamalarının sağlanarak turizmin Manisa’nın her sathına yayılmasına ve
her turizm türünün gelişmesine yardımcı olunması,

Basın, reklam ve tanıtımın yapılması için en kolay yoldur. Özellikle gündüz kuşağında
yayınlanan kadın programlarında, her gün mutlaka bitkilerle ilgili bir tedavi, kür gibi
önerilerde bulunulmaktadır. Bu programlar Manisa’nın bitkisel zenginliğinin
tanıtılabileceği uygun platformlardır. Manisa’nın florasına hâkim kişiler, bu
platformlar
aracılığıyla
Manisa’nın
marka
değerlerinin
tanıtılmasına
katkı
sağlayabilirler.

Ayrıca ulusal TV kanallarında yayınlanacak standartta şifa turizminin alt konseptleri
ile ilgili hazır videolar hazırlanarak, TV programlarına şifa turizmi hakkında
sunulması,

Bölge içerisinde eko-turizm, kırsal, turizm, yayla turizmi ile sağlık ve şifa turizmini
buluşturacak ‘Sağlıklı Yaşam Köyleri’ odaklı çalışmalar yürütülmesi, bu çalışmalarda
Ayvacık Köyü, Darkale, Menteş Köyü, Yaykır köyü gibi köylerin seçilmesi,

Spil Dağı’nda ormanın, şifa konsepti için fonksiyonlaştırılması,

Manisa’da şifa konusunu anlatan broşürler, ilanlar, billboardların hazırlanması ve şifa
temalı organizasyonlarla şifanın sürekli Manisa’da gündemde tutulması,

İzmir ve Ankara istikametinden geçen yolculara billboardlar, afişler ve çeşitli outdoor
gösterimleriyle Manisa’nın sağlık turizmi açısından ne kadar avantajlı olduğu
mesajının iletilmesi,

Şifalı termal sular, şifalı bitkiler, çamur tedavisi, sülük tedavisi, klimatizm gibi turizm
türleri sonucu edinilen Manisa’daki deneyimlerin, görsel, işitsel ve çeşitli kısa filmler
ve sunumlarla internet üzerinden paylaşımının sağlanması, bu sunumlarda yaşanmış
hikâyelerin ve gerçek kişilerin deneyimlerinin aktarılmasının sağlanması,

Marka ofisinde kurulacak veri tabanı ile birlikte elektronik ortamda bir iletişim
sisteminin (mail listesi) kurulması,

Dünya Sağlık Kongrelerinde veya fuarlarında bölge standı açılması ya da özel
sektörün açmaya teşvik edilmesi,
266

Yol kenarlarında aktar mantığında hem bilgilendirme amaçlı, hem de tedavi edici
yerel ofislerin açılması,

251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında öğrencilere, Manisa’nın tıbbi ve endemik
bitkilerinin çeşitli oyunlar, sergiler ve yarışmalar çerçevesinde tanıtılması, Manisa’nın
bu alandaki geleneksel ününün gelecek kuşaklara aktarılması,

Sefer Yasemin gibi alanında öncü ve mesiri ve Manisa’nın baharatlarını değişik
ürünlerde ticari marka haline getiren girişimcilere fuarlara katılım gibi çeşitli
teşviklerde bulunulması,

Bitkisel tedavi veya Mesir Şenlikleri için gelen turistlerin en az bir hafta bölgede
konaklamalarını sağlayacak “Sağlıklı Yaşam Turları” organize edilmesi, bu turlar
kapsamında Manisa’ya özgü sağlıklı, yerel ve otantik besinlerin tüketiminin
sağlanması ve doğa turizmine odaklanan farklı turizm alanlarının da tur kapsamında
tanıtılması ve pazarlanması,

Bitkisel tedavide Merkez Efendi markası için seyahat acentelerine, sağlık köşeleri
bulunan medya mensuplarına, prodüktörlere ve özellikle TV ve radyolarda şifa/sağlık
konularında programlar yapan yapımcılara yönelik info turlar düzenlenmesi,

İnternet ortamının hazırlanacak farklı web siteleri ve sosyal medya paylaşımlarıyla
aktif olarak değerlendirilmesi,

En az 3 dilde hazırlanacak platformlarda Merkez Efendi Şifa Mektebi ve Şifalı
Bitkiler Bahçesi bünyesinde gerçekleştirilen tüm etkinliklerin duyurulması, insanların
danışabilecekleri forum benzeri ortamlar oluşturulması, marka takımı içerisinden bu
tür propaganda çalışmalarının belirli bir plan dâhilinde yürütülmesi.
8.10.3. Suyla Gelen Şifa Konsepti
Yapılan arkeolojik çalışmalara göre, termal sular yaklaşık on bin yıldan fazla süredir
birçok topluluk tarafından kaplıca amaçlı tedavi için kullanılmaktadır. Mineralize termal
suların ve bunlara ait çamurların, banyo, içme, solunum yolu ile kullanılması, ayrıca iklim
kürü, fizik tedavi, rehabilitasyon, mekanoterapi, beden eğitimi, masaj, psikoterapi, diyet gibi
yan tedavilerle birleştirilmesi ile oluşturulan kür uygulamalarının uzman hekim denetiminde
yapıldığı sağlık tesislerine kaplıca denilmektedir.
Madensuyunun yeryüzüne çıktığı kaynağa kaynarca, madensularından yararlanmak
üzere kaynarcaların çevresinde kurulan tesislere de genel olarak kaplıca ya da ılıca
267
denmektedir. Kaplıca sularından banyo ve içme kürleriyle yararlanılmaktadır. İçme kürü
olarak yararlanılan kaplıcalara içmece de denilmektedir.
Kaplıca teriminin kökeni
kaynarcanın üzerine hamam yapılması nedeniyle türetilen "kaplı ılıca" terimidir.
8.10.3.1.
Dünya Turizm Sektöründe Termal Turizm
Gelişmiş ülkelerdeki eğitim ve refah seviyesinin yüksek olmasına paralel olarak sağlık
hizmetleri sunumu da yüksek maliyetli olmaktadır.
Gelişmiş ülkelerde yaşlanan nüfusun sağlık ihtiyaçları ve sağlık giderlerinin payı her
geçen gün artmaktadır. Sosyal güvenlik maliyetlerinin artan giderleri sosyal güvenlik
kurumlarını zorlamaktadır. Bu sıkıntıları aşmak için, gelişmiş ülkelerde bulunan sosyal
güvenlik kurumları ve özel sigorta kurumlarının kaliteli tıbbi hizmet sunan ve yakında yer
alan ülkelerle paket anlaşmalar yaparak sağlık hizmetlerini düşük maliyetli alma çabaları
görülmektedir. Dolayısıyla Türkiye’nin temel pazarı olduğu Avrupa’da sağlık turizmi diye
nitelenebilecek bir turizm türü hemen hemen yoktur. Bu ülkeler dış ülkelere sağlık amaçlı
hasta gönden ülkeler konumundadırlar. Termal turizm amaçlı olarak Almanya ve
Macaristan’a 10 Milyon kişi, Rusya’ya 8 Milyon kişi, Fransa’ya yaklaşık 700 Bin, İsviçre’ye
800 Bin ve İSPAnya’ya 400 Bin kişi gitmektedir. 126 Milyon nüfuslu Japonya’nın sadece
Beppu şehrine 12-13 Milyon kişi termal turizm amaçlı olarak gelmektedir. Günümüzde de,
tüm kıtalarda, daha çok Güney, Orta ve Doğu Avrupa, Asya (Orta Doğu, Japonya, Çin, Türkî
Cumhuriyetler) ve Güney Amerika (Arjantin, Meksika, Kolombiya) ve Kuzey Afrika (Fas,
Tunus) ülkelerinde yaygınlığını korumaktadır. Ancak, ülkemizin de içinde bulunduğu bir çok
ülkede kaplıca tedavisinin geleneksel ve ampirik niteliği pek değişmezken, Almanya, Fransa,
İtalya, Japonya, İsrail gibi ülkelerde kaplıca tedavisi yüksek bir kalite standardına ulaşmıştır.
Das Leuze Kaplıca ve Rekreasyon Tesislerini (Stuttgart/Almanya) yaz aylarında
günde 8000 kişi ziyaret etmektedir. Bu rakam, yıllık ortalama 3000 kişi/gün olmaktadır.
Japonya’da 1500 adet kaplıcada 100 milyon kişi termal turizm yapmaktadır. Beppu'da
1000 litre/saniye jeotermal su termal turizm amaçlı kullanılmaktadır.
Amerika'da yaklaşık 10.000 yıldır kullanılan, Kızılderili kültüründen gelen termal
turizm amaçlı 210 adet kaplıca vardır. Bu kaplıcalardan yılda 4,5 Milyon kişi
yararlanmaktadır. (http://www.jeotermaldernegi.org.tr/termal%20i.htm)
268
Çek Cumhuriyeti ve Slovakya’da 60 tedavi edici termal merkez bulunmakta olup
senede 500.000’e yakın hastaya tedavi hizmetleri verilmektedir. Ayrıca, Fransa’da 104,
İSPAnya’da 128 adet ve İtalya’da ise 360 civarında termal tesis bulunmaktadır. Rusya’da çok
sayıda kür merkezi bulunmakta olduğu ve yılda 8 milyon turistin geldiği belirtilmektedir.
8.10.3.2. Türkiye Turizm Sektöründe Termal Turizm
Son yıllarda, ülkemizin de gelişmiş ülkelerdeki nitelikli sağlık hizmetleriyle rekabet
edebilecek düzeyde sağlık hizmetleri sunmasından dolayı ülkemize dünyanın dört bir
yanından tedavi amacıyla turistler gelmektedir. Özellikle 1990'lı yıllar sonrasında ülkemizde
kamu sağlık hizmetlerine ilaveten özel sektörün de sağlık hizmetlerine ciddi yatırımlar yaptığı
görülmüştür. Bu gelişmeler sonucunda, Avrupa standartlarıyla yarışabilecek düzeyde özellikle
büyük illerde özel sağlık kuruluşları artmaya başlamıştır. Yapım ve işletme bakımından
yüksek maliyetleri olan söz konusu sağlık tesislerinin yurtdışı pazarlara açılması bu
maliyetlerin azaltılması açısından giderek zorunlu bir durum almaktadır. Ayrıca, Türkiye'nin
coğrafi konumu ve sağlık sektöründeki yetişmiş ve eğitimli insan gücü sağlık turizminde
önemli avantajları arasındadır.
Türkiye'de sağlık turizmine konu olan tesislerden termal kaynak işletmelerinin önemli
bir bölümünün işletmesi İl Özel İdareleri tarafından yapılmaktadır. Kaplıca, ılıca olarak
faaliyet gösteren bu işletmelerin çoğu nitelikli hizmet verememektedir. Bu gereksinimden
hareketle, devletçe sağlık tesisi yatırımlarının teşvik edildiği görülmektedir.
Türkiye jeotermal kaynak zenginliği ve potansiyeli açısından dünyada ilk yedi ülke
arasında yer almakta olup, Avrupa’da çeşitlilik ve içerik bakımından birinci sıradadır.
Ülkemizin termal suları, hem debi ve sıcaklıkları hem de çeşitli fiziksel ve kimyasal
özellikleri ile Avrupa’daki termal sulardan daha üstün nitelikler taşımaktadır.
Türkiye'de sağlık turizm tesislerini incelediğimizde, alt ve üst yapı tesislerinin sınırlı
olmasına karşın: Yalova, Gönen, Bolu, Balçova, Sandıklı, Pamukkale, Harlek, Sivas-Çermik
ve Erzurum-Pasinler gibi kaplıca merkezlerinde yılın altı ayı yer bulmak olanaklı değildir.
Bazı kaplıcaların çevresinde ise çadırlarda konaklayan sağlık turizminden yararlanmaya
çalışan insanlar olduğu görülmektedir.
Gerekli potansiyele sahip olan ülkemizde, sağlık turizminin geliştirilmesi için yapılan
çalışmaların ivme kazanması gerekliliği kaçınılmazdır. Güzelleşmek ve daha sağlıklı olmak,
269
stresten uzaklaşmak, bedeni ve zihni dinlendirmek için kaplıcaların kullanımı tüm dünyada
olduğu gibi ülkemizde de artmaktadır.
Türkiye'de, 240 adet kaplıcadan yılda 10 Milyon kişi birçok hastalığın tedavisinde,
rehabilitasyon ve dinlenme (tatil) amaçlı olarak faydalanmaktadır. T.C. Başbakanlık DPT 9.
Kalkınma Raporu Madencilik Özel İhtisas Komisyonu Enerji Hammaddeleri Alt
Komisyonu’na bağlı olarak Türkiye Jeotermal Derneğinin koordinasyonu ile hazırlanmış olan
Jeotermal Çalışma Grubu Raporu’na göre Türkiye’nin termal turizm hedefleri ve buna göre
beklenen ekonomik katkı şöyledir:

402 MWt olan termal turizm kullanımının 1100 MWt’a ulaşması,

Termal turizm (kaplıca) yatak kapasitesinin 250.000 yatağa çıkarılması,

10.000 kişi civarında olan yabancı termal turist sayısının Avrupa Birliğine girilmesi
durumunda 250.000 kişiye çıkarılması,

Şu anda 10 milyon kişi olan iç termal turist (kaplıcada) sayısının 15 milyon kişiye
çıkarılması hedeflenmektedir. Yani Termal Turizmde hedef 250.000 yabancı ve 15
Milyon yerli termal turiste ulaşmaktır.
Buna göre beklenen ekonomik katkı;
Yerli termal turist
10 Milyon kişi x 1000 USD = 10 Milyar USD (Termal tedavi süresi 15 gün olarak alınmıştır)
5 Milyon kişi x 400 USD = 2 Milyar USD (Termal tedavi süresi 3 gün, hafta sonu vb)
Toplam 12 Milyar USD
Yabancı termal turist
250.000 kişi x 2500 USD = 625 Milyon USD (Termal tedavi süresi 15 gün olarak alınmıştır)
Bu hedeflere ulaşılması durumunda, termal turizm sektörü ülkemize yılda toplam 12
Milyar 625 Milyon USD ek ekonomik katkı sağlamış olacaktır.
8.10.3.3. Manisa'da Termal Turizm Marka Değerleri
270
Manisa’nın termal kaynaklar konusundaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm
anlamında daha ileri noktalara taşıyabilmesine ilişkin tespit ve önerilere aşağıda yer
verilmektedir.
Manisa; Kurşunlu, Sart, Urganlı, Emir, Saraycık, Hisar, Menteşe kaplıcaları ve
Alaşehir, Salihli, Kula maden suları ile şifalı sular bakımından zengin bir ildir. Yörede
bulunan su kaynakları, yeterli tesisi olsun ya da olmasın, yöre halkı tarafından asırlardır
bilinen ve kullanılan kaynaklardır. Bazılarının yakınlarında bulunan hamam kalıntılarından,
bunların antik dönemden beri kullanıldığı anlaşılmaktadır37. Manisa’da Sağlık ve Termal
Turizmi Geliştirme çalışmalarına başlanmış, önemli 6 kaplıca kaynağından 4’ü olan Turgutlu
Urganlı, Demirci Hisar, Kula Emir ve Soma Menteşe kaplıcaları alanı Termal Turizm
Merkezi olarak ilan edilmiş, Salihli Kurşunlu Kaplıcalarının Manisa’nın en önemli termal
turizm potansiyeli ve doğal, kültürel mirasına sahip olması nedeniyle Kültür ve Turizm
Koruma Gelişim Bölgesi ve Termal Turizm Merkezi ilan edilmesi çalışmaları tamamlanmak
üzeredir.
Son yıllarda mevcut kaynakların yanı sıra, Alaşehir ilçesi Kemaliye ve Dereköy
(Kavaklıdere) yerleşim merkezlerinde yapılan sondajlarda termal sulara rastlanmış olup bu
alanlarda termal suları değerlendirmek üzere tesis yapım projelendirme çalışmaları mevcut
bazı kaplıcalarda da mevcut tesislerin kalitesinin yükseltilmesine ve kapasitenin arttırılmasına
yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.
Manisa’da Alaşehir-Sarıkız Kaplıcaları, Turgutlu-Urganlı Suları, Salihli Çamur
Hamamları, Salihli-Kurşunlu, Kula-Acısu Madensuyu, Kula-Selendi Eymir, Soma-Menteşe,
Demirci Belediyesi Hisar, Borlu yörelerinde yapılan çalışmalarda jeotermal rezervleri tespit
edilmiştir. Halen kaplıca niteliğinde yararlanılan bu bölgelerde 1000 metre derinliğinde
sondajlar yapıldığında yüksek sıcaklıkta yataklar bulunabileceği saptanmıştır.
Bununla
birlikte bu alanlarda nitelikli termal turizm yatırımları, termal odaklı ikinci konutlar, devre
mülkler ve termal aqua-park yatırımları geliştirilebilir. Manisa’nın güçlü ulaşım bağlantıları
ile tarım, sanayi ve ticaret hayatındaki üstünlüğü termal turizmin bu bölgede gelişebileceğinin
en güçlü kanıtı olmaktadır.
Kurşunlu Kaplıcaları (Salihli)
Manisa iline 65 km, Salihli ilçesine 5 km mesafede bulunan Kurşunlu Kaplıcaları’na,
Salihli’ye varmadan, İzmir-Ankara yolundan güneye doğru dönen 2 km’lik bir yolla
37
271
ulaşılmaktadır. Kurşunlu Çayı vadisi içinde yer alan tesisler konumu, yeşil dokusu ve
manzarası nedeniyle, kaplıca özelliğinin yanı sıra piknik ve günübirlik kullanım amacıyla da
rağbet görmektedir.
Ülkemizin birinci derecede önemli ve öncelikli termal sularından olan Kurşunlu
Kaplıcaları’nın romatizma, cilt ve kadın hastalıkları, solunum yolu hastalıkları, sinirsel
hastalıklar ile ameliyat sonrası, eklem ve kireçlenme rahatsızlıklarına olumlu etkileri vardır.
Banyo ve içme kürü olarak yararlanılan kalsiyum sülfatlı, bikarbonatlı, sülfatlı ve hidrojen
sülfürlü suların ph değeri 5.8, çıkış sıcaklıkları ise 52- 96 º C dir. Salihli Belediyesince
işletilmekte olan, iki, üç ve beş yataklı olmak üzere üç tip ev seçeneği bulunan tesis, toplam
86 ev 270 yatak kapasiteli olup, restoran, kafeterya, çay bahçesi, fırın, bakkal, kasap ve
manav gibi imkânları mevcuttur. Görevli doktor, fizyoterapist ve sağlık memurunun da
bulunduğu tesiste, konaklama imkanı olmayanların da yararlanabileceği iki kapalı havuz, 8
jakuzili banyo ve iki sauna yer almaktadır.
Onar günlük devreler halinde hizmete sunulan evlerden, 1 oda 1 banyo olanlar 2
kişilik, 1 oda 1 salon 1 banyo olanlar 3 kişilik, 2 oda 1 salon 1 banyo olanlar 5 kişilik olarak
düzenlenmiştir. Tüm bu evlerde birer küvet ve küvetlere kadar el değmeden gelen termal su
bulunmaktadır.
Sart Kaplıcaları (Salihli)
Bozdağ eteklerinde, Salihli ilçesine bağlı Çamurhamamı köyü sınırları içinde yer alan
Sart Kaplıcaları ya da halk arasındaki adıyla “Çamur Hamamları”, Salihli’ye 11 km,
Manisa’ya ise 68 km uzaklıktadır. Kalsiyum, sodyum bikarbonat ve sülfür içeren suyun
sıcaklığı 52 ºC, debisi ise 3 lt/sn dir.
Romatizma, nevralji, cilt ve kadın hastalıklarında yararlanılan kaplıcada, toplam 150
yatak kapasiteli, 75 banyolu oda bulunmaktadır. Bu kaplıca orman bitişiğinde ve Sart
harabelerine çok yakın konumda olduğundan dolayı hem kültür turizmi hem de doğa turizmi
amacıyla gelen turların konaklayabilecekleri ve şifa bulacakları bir kapasite sunmaktadır.
Urganlı Kaplıcaları (Turgutlu)
Manisa’ya 54 km, Turgutlu’ya 17 km uzaklıkta bulunan tesislere, İzmir-Ankara
karayolundan sapılan Urganlı yolu üzerinden ulaşılmaktadır. Turgutlu, Ahmetli ve Urganlı
Belediyeleri ile Turgutlu Ticaret ve Sanayi Odasının da ortak olduğu TURKAP A.Ş.
tarafından işletilen, ikinci derecede önemli ve öncelikli kaplıca merkezlerinden olan Urganlı
272
Kaplıcaları’nın bikarbonatlı, sodyumlu ve karbondioksitli sularından banyo olarak romatizma,
kırık-çıkık, kireçlenme, siyatik, egzama, hemoroit, cilt ve kadın hastalıkları, içmece olarak da
mide, böbrek ve barsak hastalıklarında yararlanılmaktadır. Çeşitli kaynaklardan yüzeye ulaşan
suların ph değeri 6.3-6.7, sıcaklıkları ise 50-78 º C arasında değişmektedir.
Açık bir havuzu olan tesiste 35’i tefrişsiz, 6’sı suit, 120 oda, 186 yatak mevcut iken,
ilave edilen 16 daire ile yatak sayısı 234’e ulaşmıştır.
Emir Kaplıcaları (Kula)
Kula’ya 19 km, Kula-Selendi yoluna 3 km uzaklıkta bulunan Şehitlioğlu köyü sınırları
içinde bulunan kaplıcanın il merkezine uzaklığı 137 km’dir.
Tesis civarında bulunan tarihi hamam kalıntılarından, asırlardır yararlanılan bir kaynak
olduğu anlaşılmaktadır. Bir ana kaynak ile bu kaynağın kaçaklarının oluşturduğu iki küçük
kaynaktan yüzeye ulaşan suların sıcaklığı 58-59 ºC, debisi ise 2,5-5 lt/sn arasında
değişmektedir. Termomineral özellik gösteren kaynaklar banyo olarak romatizma, siyatik,
kırık-çıkık, cilt ve kadın hastalıklarında kullanılmakta, içme olarak da sindirim sistemi ve
karaciğer üzerindeki olumlu etkisinden yararlanılmaktadır. Sıra odalar şeklinde ve tamamı
banyolu olmak üzere 15’i tefrişli, 21’i boş, 36 odalı bir tesis hizmet vermektedir.
Saraycık Kaplıcaları (Demirci)
Köprübaşı-Demirci yolu üzerinden ulaşılan, Demirci ilçesine bağlı Saraycık köyü
sınırları içinde bulunan kaplıca, Demirci’ye 40 km, il merkezine 124 km mesafededir. Kaynak
yakınındaki Geç Roma dönemine ait hamam kalıntılarından çok eski bir kaynak olduğu
anlaşılmaktadır. Sıcaklığı 45-54 ºC, debisi ise 15-30 lt/sn olan sulardan romatizma, siyatik,
kireçlenme, cilt ve kadın hastalıklarında banyo olarak yararlanılmaktadır. 60 yatak kapasiteli,
20 banyolu odası bulunmaktadır.
Hisar Kaplıcaları (Demirci)
Demirci’ye 4 km, il merkezine 165 km uzaklıkta bulunan Hisar Kaplıcaları’nda üç
ayrı kaynaktan çıkan, sıcaklıkları 37-48 ºC, debileri ise 11-17 lt/sn arasında değişen sular
banyo ve içme kürü olarak kullanılmakta, banyo olarak romatizma ve metabolizma
hastalıklarında, içme kürü olarak da mide ve barsak hastalıklarında yararlanılmaktadır.
Demirci Belediyesince işletilmekte olan kaplıcada iki kapalı havuz ve 7 özel banyo
bulunmaktadır. Günübirlik kullanım imkanı da bulunan tesiste, apart üniteler dışında iki
havuz, bir sauna ve yedi özel banyo da hizmet vermektedir.
273
Menteşe Kaplıcaları (Soma)
Soma ilçesi Menteşe köyü yakınındaki kaplıca, Soma’ya 30 km, Manisa’ya 118 km
uzaklıktadır. Romatizma, siyatik, nevralji ve kadın hastalıklarında banyo olarak kullanılan
suyun sıcaklığı 85 ºC‘yi bulmaktadır. Bu şifalı kaplıca güneş lekelerinin yok edilmesine iyi
gelmekte ve neredeyse dünyanın her yerinden güneş lekelerinin yok edilmesi için hastalar
sağlık amacıyla gelmektedirler.
Sarıkız Ilıcası (Alaşehir)
Alaşehir ilçe merkezinin güneydoğusunda, Sarıkız madensuyu yakınında bulunan suyun
sıcaklığı 26 ºC, debisi ise 4 lt/sn’dir. Romatizma, cilt ve sinir hastalıkları ile zihin ve beden
yorgunluklarında kullanılmaktadır. Günübirlik kullanıma yönelik dört havuzu ve bir gazinosu
mevcuttur.
Ilıcak Kaplıcası (Merkez)
Manisa’nın 9 km. kuzey doğusunda bulunan Ilıcak Kaplıcası başta böbrek olmak üzere çeşitli
rahatsızlıklara iyi gelmektedir.
8.10.3.4. Wellness ve SPA
Wellness kelimesinin Türkçe'de tam bir karşılığı olmamasına rağmen, genel kabul
olarak "iyi olma hali" olarak tercüme edilebilir. Kısaca, sağlıklı ve dengelenmiş bir yaşam
tarzı olarak tanımlanabilir. Herhangi bir sağlık şikayetine sahip olmamak, yaşamından
bütünüyle mutlu olma duygusu, sevecenliği yakalayabilmek anlamındadır. Bedensel, zihinsel
ve ruhsal sağlığa, stresten uzak yüksek bir yaşam kalitesine ulaşmak wellness felsefesinde ve
yaşam biçiminde temel hedeftir.
Bugün tüm dünyada konuşulan bir kavram olan "Wellness" insanı bütün olarak kabul
ederek; zihni, ilişkileri ve beden sağlığını birbiriyle uyumlu hale getirmek ve dengelemek
üzerine kurulu bir felsefedir. Su ile gelen sağlık anlamını veren "SPA" ise Latince ‘’Salus Per
Aquam’’ teriminin baş harflerinden oluşmaktadır. Türkçesi ise "Sağlık", "Aqua", "Su"’dur.
274
Bu terim genel anlamda sağlık, zindelik, estetik, güzellik ve iyileşmeyi suyun
iyileştirici gücüyle kazanmayı ifade etmektedir. Roma döneminden bu yana termal ve deniz
suyunun ağırlıklı olarak kullanıldığı vücut bakımı ve tedaviler için kullanılmaktadır.
Çeşitli masaj ve yağlarla yapılan SPA kültürü 3000 yıllık bir geçmişe dayandığı
bilinmektedir.
Uluslararası SPA Birliğinin yapmış olduğu sınıflama ve tanımlar aşağıda verilmiştir.
Temel olarak wellness ve SPA’nın turizm sektörü ile olan ilişkisi de bu tanımlarda ortaya
çıkmaktadır. SPA ve Wellness artık sağlık turizminin temel itici güçlerinden birisi haline
gelirken diğer yandan diğer turizm türlerinin konaklama esnasında tamamlayıcısı haline
gelmektedir.
1. Kulüp SPA: Fitness gibi sağlık hizmetlerini sunan kulüplerdir. Ayrıca günlük
kullanıma dayalı SPA hizmetleri de vermektedirler.
2. Yolcu Gemisi-Cruise SPA: Bir yolcu gemisinde verilen wellness hizmetleri
yanında SPA menüsü de bulunan kulüpler olup profesyonel tedaviler, kişisel egzersiz
ve terapi programları sunulmaktadır.
3. Günlük SPA (Day SPA): En yaygın SPA türü olup günlük SPA hizmetleri
sunulmaktadır.
4. Ziyaret/Tatil Destinasyon SPA: Fiziksel sağlık ve eğitim amaçlı profesyonelce
yönetilen hizmet programları ile yerinde konaklama yapılması yoluyla sağlığın
iyileştirilmesine yönelik hizmetler sunulmaktadır.
5. Sağlık/Medikal/Tıbbi SPA: Geniş kapsamlı sağlık ve wellness bakımlarını,
geleneksel SPA hizmetleri ile birlikte alternatif ve modern tedavi hizmetlerinin
verildiği merkez olup sağlık personeli tarafından verilen uygulamaları da kapsar.
6. Termal/Mineral/Kaplıca SPA: Kaynağından alınarak kullanılan doğal mineral,
termal veya deniz suyu ile yapılan wellness - SPA hizmetlerini ve hidroterapi
uygulamalarını kapsar.
7. Tatil/Dinlenme Yeri/Otel/Resort SPA: Bir tatil yeri veya otel içinde yerleşik
şekilde profesyonelce yönetilen SPA hizmetlerinin, sağlık ve iyileştirme ünitelerinde
275
SPA mutfağı menü seçeneklerinin günlük veya daha uzun süreli sunulması olup
wellness ve fitness hizmetlerinin de sunulmasını kapsar.
8.10.3.4.1. Dünya Turizm Sektöründe Wellness ve SPA Turizmi
Geçmişi 20 yıl önceye dayanan SPA pazarının büyüklüğü 20 milyar dolar, sağlık
turizminden elde edilen gelir ise 100 milyar doları aşmış bulunmaktadır. ABD’nin
günümüzde SPA cirosu 15 milyar dolardır. ABD’de SPA lokasyonu 9632 ve çalışan kişi
sayısı 300.000’dir. Avrupa’da 3 milyar dolara ulaşan SPA & Wellness pazarında, son yıllarda
çok hızlı talep artışı görülmektedir. Büyüyen bu pazara Hırvatistan, Bulgaristan ve
Romanya’da dahil olmaktadır. Büyük ilgi gören Uzakdoğu’da bulunan SPA otellerinin yıllık
cirosu ise 3 milyar dolardır.
SPA turizminde en büyük destinasyon 17 milyon ziyaretçi ve 105 milyon geceleme ile
Almanya'dır. Sonra sırasıyla İngiltere, Avusturya ve Fransa gelmektedir.
SPA turizminde ortalama kalış süresi diğer turizm türlerine kıyasla daha uzun
olmaktadır. Almanya’da ortalama 6 gece, Fransa’da 17 gece, Çekoslovakya’da 18 gecedir.
Oysa kültür turu ağırlıklı bu ülkelerde ortalama konaklama süresi 3–5 gündür. SPA sayısı
bakımından İtalya 300 SPA ile Avrupa’da birinci, sonra Almanya 260 SPA ile ikinci,
İSPAnya 128 SPA, sonra İsviçre, Avusturya ve 100’ün üzerinde SPA ile Türkiye gelmektedir.
Uluslararası SPA Birliği’nin tüm dünyada 1200 üyesi arasında yapılan araştırmaya
göre, SPA'ların cirosunda büyük artışlar kaydedilmiştir. 1/3 nün ağırlıklı masaj ve cilt bakımı
yaptıran erkeklerin oluşturduğu SPA ziyaretçilerinin büyük çoğunluğu 31 – 54 yaş grubu
olmakla birlikte 20 – 30 yaş grubunda da son yıllarda artış izlenmektedir.
SPA turizminde trendin istikrarlı bir şekilde yükseldiği bir ülkede gerçekleşen
gecelemelerin %15'in üzerinde olduğu gözlemlenmektedir. 12 ay boyunca ilgi gören
Almanya’daki
SPA
tesisleri
özellikle
sağlık
güzellik
alanında
%25
talep
artış
sağlamaktadırlar. Almanya’da SPA & Wellness harcamalarının toplam tatil harcamaları
içindeki payı %11 olarak belirlenmiştir. SPA alanında faaliyet gösteren kulüplerin sayısı hızla
artmakta ve sektör kurumsallaşmaktadır.
Dünya’da en iyi SPA’lar Almanya, Fransa, İSPAnya, Avusturya, Slovenya ve
Slovakya’da yer almaktadır. (http://www.turizmgazetesi.com/articles/article.aspx?id=40304)
276
8.10.3.4.2. Türkiye Turizm Sektöründe Wellness ve SPA Turizmi
Türkiye’de sağlık turizmi denince ilk akla termal turizm gelse de, dünyada termal
turizm, SPA olarak adlandırılan daha detaylı bir turizm türünün bir parçası olarak
görülmektedir.
Ülkemizi ziyaret eden yabancıların ortalama gecelemeleri 4–5 gün, ortalama ziyaretçi
gelirimiz 650–700 dolar iken, SPA için ülkemize gelen yabancıların ortalama gecelemesi 10
gün, ortalama harcamaları ise 1400–1500 dolardır.
SPA turizminden ülkemize 250.000 kadar yabancı turist gelmektedir. Türkiye’de SPA
otelleri, kaplıcalar ve hastaneler olarak yıllık ciro hedefi 6–7 milyar dolardır. Türkiye’de
yabancı ziyaretçilere hizmet verebilecek nitelikte en az bir termal havuzu bulunan 20.000’e
yakın Turizm Bakanlığı ve Belediye belgeli yatak kapasitesi bulunmaktadır. Bu kapasitenin
9000’i 4 ve 5 yıldızlı tesislerden oluşmaktadır. SPA aktiviteleri ile gelişmiş pazarlara yönelik
gerçek yatak kapasitesi ise 7000 civarındadır.
Ülkemizde son yıllarda SPA-Wellness-Thalasso-Medikal ve Termal SPA hizmeti
veren otel ve tesis yatırımları hızla artmakta olduğundan bugün 250.000 civarında olan SPA
ziyaretçi sayısı yakın bir gelecekte 1 milyona ulaşacaktır. Avrupa’da milyonlarca hastaya
hizmet veren sigorta şirketlerinin sağlık poliçelerini karşılama kararı bu hedefe ulaşmada çok
büyük etken olacaktır.
İskandinav ülkelerini takiben Alman ve Hollandalı sigorta şirketlerinin de SPA tatilleri
için Türkiye’ye gelen hastaların masraflarını karşılama kararı alması sevindirici bir
gelişmedir.
Türkiye’deki SPA merkezlerinin Avrupa’dakilere göre çok daha ucuz olması
nedeniyle talep artmaktadır. SPA lar sadece yabancı ziyaretçiler için değil, yerliler için de son
yıllarda büyük rağbet görmektedir.
Türkiye’de şu an 400’e yakın SPA&welness hizmeti veren işletme bulunmaktadır.
Bunun 220 si 5 yıldızlı oteller olup, bu oteller çoğunlukla kıyı şeridindedir. 3 yıldızlı otellerde
bile artık SPA&Wellness önem arz etmektedir.
277
SPA&Wellness ürününe artan talep, yatırımlara da yansımaktadır. Son dönemde
Hazine Müsteşarlığına sunulan turizm yatırımlarında SPA & Wellness biriminin ihmal
edilmediği görülmektedir. İşletmede bulunan tesisler de bünyelerindeki sauna veya SPA
merkezlerini genişletmekte veya yoksa bir yerleri yıkarak ilave etmektedirler.
Türkiye’de SPA’ları tercih edenler yüksek gelir düzeyindeki kişilerdir. Bunların
arasında üst düzey yöneticiler ağırlıktadır.
Turistik tesislerimizde gerçekleşen proje aşamasında veya sonradan ilave SPA
yatırımları ile Avrupa’nın en önemli terapilerinden aroma kabinlerine kadar ünlü markalar
ülkemize getirilmiştir. Böylece bir tarafta tatil yapılırken, diğer taraftan deneyimli uzmanlar
gözetiminde sağlık ve güzellik gereksinimleri karşılanmakta, fiziksel – ruhsal ve zihinsel
tazelik sağlanmaktadır.
Bu gelişmeye paralel olarak, Uzakdoğu ve Avrupa’nın büyük SPA merkezlerinin
Türkiye’ye yatırım planları artmaktadır.
Türkiye’de iyi yetişmiş bir SPA elemanının aylık kazancı 1500 – 2000 avro kadardır.
(http://www.turizmgazetesi.com/articles/article.aspx?id=40304)
8.10.3.4.3. Manisa’da Wellness ve SPA Turizmi Marka Değerleri
Manisa’da bulunan termal kaynaklar, içmeler, şifalı otlar, mesir macunu, sülük tedavisi
gibi alternatif tıp yaklaşımları Manisa’nın wellness ve SPA turizminde gelişme potansiyeli
olduğunu bize göstermektedir. Bununla birlikte mevcut tesisler çerçevesinde Manisa’nın bu
işin daha başında olduğu belirtilmelidir.
Manisa’da bulunan konaklama altyapısının özellikle termal konaklama altyapısının ve
yeni yatırımların wellness ve SPA turizmi merkez alınarak geliştirilmesi Manisa’nın bu
alanda markalaşmasına da hizmet edecektir.
Manisa’da SPA olanakları çok çeşitli yaygın olmamakla birlikte kısmen Manisa Anemon
Otel’de ve Kurşunlu Yolu üzerindeki Hotel Lidya Sardes Thermal & SPA’da bulunmaktadır.
Lidya Otelcilik A.Ş. ‘ ye ait HOTEL LİDYA SARDES Thermal & SPA Nisan 2008
tarihinde açılmıştır. HOTEL LİDYA SARDES Thermal & SPA; Antik Sardes kentine ve
Kurşunlu Kaplıcaları’na açılan konumuyla huzurlu ortamı, çam ormanlarıyla çevrili doğal
güzellikleri, muhteşem antik Lidya tarihi, zengin termal kaynakları ve misafirlerine
evlerindeki konforu yaşatan konsepti ile kişiye özel termal dinlenme merkezidir.
278
8.10.3.5. Manisa Termal, Wellness ve SPA Turizmleri Stratejisi
Manisa’nın ülkemizde ve bölgesinde termal, Wellness ve SPA Turizmlerinde en önemli
destinasyonlardan biri olması
8.10.3.6. Manisa Termal, Wellness ve SPA Turizmlerinde Hedeflere Doğru
Manisa’nın termal kaynaklar konusundaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm
verilmektedir.

Manisa’nın termal tedavide markalaşmasını ve yol haritasını belirlemek üzere Şifalı
Sular Marka Takımı oluşturulabilir.

Yörede tanınan şifalı su kaynaklarında bulunan termal suların özellikle yurtdışındaki
akredite laboratuarlarda analiz ettirilerek sonuçların, hem marka tescili hem de yurtdışı
tanıtım süreçlerinde değerlendirilmesi yabancı turistler için çekici olabilir,

“Şifayı Manisa’da Bulun” konseptiyle hazırlanacak tanıtım amaçlı tüm broşürlerde
termal tesis ve termal su varlığı ile bilinen yörelere ağırlık verilebilir

Kaplıcaların sadece yaşlılar için değil her yaştaki insanlara şifa kaynağı olduğu
yolunda gençler ve orta yaşlılara da dönük tanıtıcı kampanyalar düzenlenmesi, bu
tanıtımlarda bilimsel olarak tavsiye edilen altı aylık veya yıllık periyotlarla
hazırlanmış tur paketleri sunulabilir.

Farklı yaş gruplarına yönelik yapılacak tanıtımlarda şifa turizmini merkeze alan aynı
zamanda trekking, yayla turizmi, at biniciliği, kuş gözlemciliği, paintball, yamaç
279
paraşütü, bisiklet gibi doğa turizmlerini de kapsayan alternatif turlar sunulması
sağlanabilir.

Özelde termal turizmin genelde ise şifa turizmi marka değerlerinin kongre, fuar ve
incentive (çalışma toplantıları) turizmleri ile ele alınması için iş ve akademik çevrelere
yönelik özel tanıtımlar yapılması, özellikle kongre ve fuar turizminde öncelikli bir
konumda olan ve hızla gelişen İzmir’deki toplantılarda ve çevrelerindeki
billboardlarda, broşürlerde yakın mesafedeki Manisa alternatif olarak tanıtılabilir.

Manisa’daki termal tesislere ulaşımda kullanılan yolların iyileştirilmesi ve belirli
noktalardan itibaren konseptte belirlenmiş sloganların yer aldığı yönlendirme
tabelalarının yerleştirilmesi sağlanabilir.

Kurşunlu, Sart, Urganlı, Emir, Saraycık, Hisar, Menteşe Kaplıcalarının şifa özellikleri
ve kür sürelerini açıklayan görsel ve yazılı belgeler üretilmesi, bu belgelerde yaşanmış
hikayelere ve insanlara özellikle yer verilebilir (küfeyle getirdiler -yürüyerek çıktım,
ciltteki bütün lekelerim kayboldu, v.b.)

Manisa genelinde yer alan termal kaynakların sadece kaplıca suyu olarak değil antianging özellikli birer güzellik merkezleri olarak lanse edilmesi markalaşma süreci için
de katkı sağlayabilir. Örneğin Soma Menteşe kaplıcalarında kaynak suyunun biriktiği
yerdeki oluşan çamurun yüze sürülmesiyle elde edilen etkiler bilimsel raporlarla
ortaya konarak, tanıtım çalışmalarında değerlendirilebilir. Saha çalışmalarındaki
görüşmelerin birinde elini akrep sokmuş bir kadının elinin Menteşe kaplıcalarında kısa
sürede tedavi olduğu, bir diğerinin yüzündeki lekelerin kaybolduğu anlatılmaktadır.
Bu tür hikâyeler özellikle radyo, TV gibi mecralardaki dolaylı tanıtım çalışmalarında
detaylıca anlatılabilir, hazırlanan bilimsel raporlar programda paylaşılabilir. Böylece
hem bilimsel altlık oluşturulup hem de akılda kalıcılı örneklere yer verilebilir.

Kaynakların tanıtılmasında çıkış hikâyelerinin kullanılması da akılda kalıcılığı
sağlayabilir. Örneğin Alaşehir’deki Ilıca Manisa’nın mitolojik efsanelerinden
“Sarıkız”, değerlendirilerek tanıtılabilir. Efsaneye göre Sarıkız, topuklarına kadar
dökülen altın sarısı saçlara sahip, Alaşehir’in Türkler tarafından kuşatılmaya
başlandığı yıllarda çevreye yerleştirilen Türk oymaklarından birine mensup, çok güzel
ve yardımsever bir Türk kızıdır. Türklerin Alaşehir’i her kuşatmasında savaş alanına
koşup, elinde testisiyle askerlere su dağıtmış, yaralıların yarasını sarmış, onlara ilaç
bulmuştur… Sarıkız, bir düşman okuyla göğsünden vurularak şehit olmuştur.
Sarıkız’ın şehit düştüğü yerden fışkıran su ırmak olmuş bağları sulamış, şifa olmuş
280
acıları dindirmiştir. Bu efsane, Alaşehir’e yeraltından verilen hediyenin, mucizevi
maden suyunun da adını koymuştur38.
 Yapılacak film, broşür, katalog gibi tanıtımlarda “Sarıkız Alaşehir’de binlerce yıldır
şifa dağıtıyor!” gibi sloganların yer alması, farklı platformlarda ilgililerin bu efsaneyi
anlatması Manisa’nın akılda kalıcılığını arttırabilir.

Manisa dâhilindeki Kurşunlu, Sart, Urganlı, Emir, Saraycık, Hisar, Menteşe
Kaplıcalarında bulunan mevcut termal tesislerin Türkiye ve dünya pazarındaki yeri ve
kapasitesinin etüt edilmesi, elde edilen raporların özellikle uluslar arası tanıtımlarda,
fuarlarda paylaşılabilir.

Her yaştan insana hitap edebilmek için kaplıcaların bir takım çekiciliklerle ve uygun
peyzajla sunumları yapılabilir.

Yayla turizmi, tarih turizmi, kültür turizmi kapsamındaki konaklamalarda tanıtımların,
yöresel yemekler, bitkisel tedavi, şifalı sularla kür uygulamaları gibi sağlık veya şifa
konseptleri üzerine kurulabilir.

Manisa’daki termal turizm potansiyeline sahip Kurşunlu, Sart, Urganlı, Emir,
Saraycık, Hisar, Menteşe Kaplıcaları gibi her bir alanın termal ve kültür temalı
bölgesel varış noktası olarak geliştirilmesi, termal ve kültür turizmi kapasitesinin
alternatif turizm türleri ile bütünleşmesi sağlanabilir.

Kaplıcalarda ne şekilde kürler olacağı, kaç gün gerekli olduğu, hangi hastalıkların
tedavisi için kullanıldığı ve kaplıcalardan yararlanma biçimleri ile ilgili tanıtım filmi
çekilebilir.

Jeotermal kaynakların bulunduğu bölgeler dikkate alınarak etaplamalar şeklinde tüm
kaynakların değerlendirilmesine yönelik çalışmalar yapılması sağlanabilir.

Kültür ve Turizm Bakanlığınca bugüne kadar ilan edilen termal turizm merkezlerine
ilişkin imar planları ve revizyon imar planlama çalışmalarının tamamlanması
sağlanabilir.

İmar planlarında otel+kür merkezi+kür parkı entegrasyonunun iyi kurulması ve
yatırım alanları termal su potansiyeline göre belirlenebilir.

Kaplıca kültürünün SPA kültürü ile bileştirilmesi önemli gelişim alanları açabilir. Bu
çerçevede kaplıcalarda hamam kültürü ve SPA merkezlerinin kurulmasına yönelik
özel sektöre bazı teşvikler sunularak yeni yatırımların ekonomik açıdan güçlü ve
dünyadaki benzerleri ile rekabet edebilecek şekilde yapılması sağlanabilir,
38
281
 Bu çerçevede kaplıcalarda bulunan mevcut termal tesislerin bir kompleks şeklinde
planlanması; otel ve kür merkezleri etrafında yeşil alanlar, koşu ve gezi
parkurları,(aquapark gibi su oyunları v.b.) eğlence mekanları düzenlenerek çevresel
niteliklerinin yükseltilmesi kalıcılığı arttırabilir,

Kaplıcalarda bulunan mevcut termal tesislerin mimarilerinin tarihsel ve yerel dokuya
(Osmanlı, Selçuklu ve Roma mimarisi gibi) uygun şekilde yapılması, (bu sayede
özellikle dış turizm talebini arttırıcı görünüm kazandırılması görsel açıdan iyi
olacaktır.)

Termal suyun konutlarda, konut devre mülklerinde ve konut kooperatiflerinde ferdi
olarak kullanımı yerine ortak (kür merkezi v.b.) mekânlarda kullanımı özendirilebilir.

Kurşunlu, Sart, Urganlı, Emir, Saraycık, Hisar, Menteşe kaplıcalarının her birinin
ilişkide olduğu turizm türleri ve alanlar belirlenerek bu şekilde pazarlanması
gerekmektedir. Örneğin Kula ve Salihli’de termal tesislerde konaklayanlar arkeoloji
ve kültür turizmi ile ilişkilendirilirken Menteşe kaplıcalarında kalanlar kırsal turizm,
doğa turizmi ve gastronomi turizmi türleri ile ilişkilendirilebilir. Bu çerçevede Soma
Belediyesi’nin üst katında yer alan Somalı ev kadınlarının yemek yaptığı mekân,
kaplıcaya gelen kişilerin boş vakitlerinde yöresel yemek yapımını gördükleri,
öğrendikleri bir ortam olarak değerlendirilebilir. Ayrıca butik tarzda bir randevu
sistemiyle sipariş alınan yemekler burada pişirilerek sunulabilir. Böylece yöre halkının
doğrudan gelir elde etmesi sağlanabilir.

Soma-Menteşe 1000 rakımlı bir alanda bulunduğundan burası kışın kar almaktadır.
Buraya konaklama tesislerine bağlı olarak yapılacak açık termal havuzlara termal
müşteriler kışın ortasında sıcak suda yüzerlerken aynı zamanda çevrelerindeki karın
keyfini çıkarabileceklerdir.

Tanıtımlarda hazırlanacak internet sitelerinde, sosyal paylaşım ağlarında termallerden
günlük haberler aktarılarak gündem oluşturmaları sağlanabilir, örneğin o günkü
havanın sıcaklığı, tesislerin durumu, o güne özel küçük kür programları ve faydaları
hakkında bilgiler, tesise gelen önemli kişiler gibi bilgilerle güncellemeler yapılabilir.

Sağlıklı yaşam koçluğu son dönemde bazı bilim adamlarının televizyon kanallarında
yaptıkları programlar sayesinde ülkemizin gündemine girmiştir. Avrupa ve
Amerika’da bir trend olan sağlıklı yaşam koçluğu ve sağlıklı yaşam klinikleri bitkisel
yöntemlerin kullanıldığı terapileri içermektedir. Bu tür merkezlerde muayene ücretleri
350-400 TL bitkisel ilaç kitleri ise 3 bin lira kadar tutabilmektedir. Manisa’nın yüksek
oksijen potansiyeli, yetişen şifalı bitkileri ve şifalı suları bu amaca uygun bir şekilde
282
kullanılabilir. Bu kapsamda Celal Bayar Üniversitesi önderliğinde bir sağlıklı yaşam
sempozyumu düzenlenebilir.

Salihli’ye bağlı Kurşunlu kaplıcaları, hem şifalı suları hem de eşsiz tabii alanı ile diğer
termaller gibi sağlıklı yaşam koçluğu için kullanılabilecek bir potansiyele sahiptir. İyi
sunulan hizmetler, SPA uygulamalarının genişletilmesi, şifalı taşlar ve bitkilerle çeşitli
kürler uygulanması ile Manisa’da termal turizm alanında müşteri skalasını
genişletebilir. Kurşunlu’da SPA hizmeti alan turist, bir akşam ağızda eriyen odun
köftesinin tadına bakabilir, bir gün Sart harabelerini gezebilir, bir başka gün
Bozdağ’da tırmanıp doğanın derinliklerine dalabilir, bir yandan bedeni şifa bulurken
bir yandan doğanın sundukları ile ruhu huzur bulabilir.

Bölge gerek şelale oluşturan su kaynakları dereleri, gerekse el değmemiş doğal
arazileri nedeniyle negatif iyon etkisi ile kanın temizlenmesi etkisine de sahiptir. Bu
bakımdan da kaplıcanın tanıtılmasında fayda vardır.

Kurşunlu kaplıcaları kış mevsiminde de doğayla baş başa sakin, sessiz bir ortam
arayan turistlere yönelik de pazarlanabilir. Kış aylarında sıcak banyolarında şifa bulan
turistler oluşturulacak özel beslenme programları ve doğa yürüyüşleri düzenlenebilir.
“Kurşunlu’da 10 günde hem bedenini hem ruhunuz dinlensin” sloganıyla tüm
mevsimlerde satışlar yapılabilir.
283

Urganlı kaplıcaları meşhur seyyah ve tarihçi Evliya Çelebi'nin 1600'lü yılların
sonlarında kaleme aldığı "Seyahatname" adlı eserinde yer almaktadır. Bu yıllarda
Turgutlu'ya ve Urganlı Kaplıcalarına uğramış olan Evliya Çelebi Kaplıcalarımız için;
Bir latif suyu vardır, Niceleri gelip burada şifa bulurlar, suyu insan vücuduna cila
verir." diyerek buranın kıymetini yüzyıllar önce tarihinin sayfalarına kaydettirmiştir39.
Kaplıcaların yeterli tanıtımları yapılmadan kıymetlerinin bilinmesi beklenemez. Gerek
kendi internet sitelerinde gerekse belediyenin sitelerinde tesisteki günlük yaşama,
kaplıcanın çevresindeki alternatif turizm olanaklarına kapsamlı yer verilebilir. Öte
yandan Urganlı kaplıcaları Manisa’da kendi adına internet sitesi olan nadir
kaplıcalardan biridir. Bu imkan değerlendirilerek sağlıklı yaşam merkezi yaklaşımıyla
internet siteleri başta olmak üzere tanıtım çalışmalarının tekrar gözden geçirilmesi
faydalı olacaktır.

Kula Emir kaplıcaları Manisa’nın tarihi kaplıcalarından biridir. 19 yy’da Kula’yı
ziyaret eden Ch. Texier Küçük Asya Tarihi adlı eserinde Emir hamamların’dan şu
şekilde bahsetmektedir; Hermes (Gediz) nehrinin 5 km uzağında ve 59 C sıcaklıkta
Emir hamamları adı verilen Romalılardan kalma bir yer vardır. Bu yerde eski
dönemlere ait harabeler göze çarpmaktadır. Bu yer şehir olmaktan ziyade dini merkez
ve tıbbın birlikte yürütüldüğü, hastaları tedavi etmek için papazların iki işi birden
gördükleri, Romalılar döneminde hem dini ziyaret ve tedavi merkezidir. Su
kaynağının bulunduğu yerin çevresi, harçsız konmuş antik döneme ait büyük taşlarla
çevrilidir. Büyük bir kısmı şiddetli yer sarsıntılarında yıkılarak toprak altında
kalmıştır. Güney kısmında, dağ eteğinde antik oymalı kabartmalar vardır. Bu
kabartmalarda 1,5 metre yükseklikteki kayalara işlenmiş, Romalılar ve Hititler
39
http://www.urganlikaplicalari.com/hakkimizda.php
284
serpuşunu giymiş ve arkasında mabude işareti olan hilal konmuş bir çerçeve tasvir
edilmiştir40. Benzer bir şekilde 1901 yılında Kula’ya gelen coğrafyacı PHİLİPSON’ın
da bölgeye dair kayda alınmış izlenimleri vardır. Yabancı araştırmacıların ilgisini
çeken bu yöre özellikle tarih turizmine de meraklı kitlelere yönelik olarak tanıtılabilir.

Turistlere Kula’nın tarihi evleri gezdirilebilir, yörenin kültürel özellikleri ve yöresel
yemekleri eşliğinde sunulabilir.

Muhteşem Osmanlı’da Yaşam konseptinin Kula’daki tarihi evleri merkez alarak
uygulaması durumunda kaplıcalara yönelik çok çeşitli faaliyetler geliştirilebilir.
Osmanlı ve Roma kültürlerinin bir arada sergilendiği bir ambiyansta sağlıklı yaşam
konsepti hayata geçirilebilir.

Yaşam koçluğu alanı olarak planlanacak kaplıca tesislerinin özellikle detoks, sağlıklı
yaşam ve zayıflama amaçları içinde kullanılması yönünde tanıtımı yapılabilir.
İstanbul, Ankara ve İzmir gibi büyük kentlerde bulunan sağlık yaşam koçları, detoks
merkezleri ve güzellik merkezleri ile iletişime geçilip kaynakların özellikleri ve
çevrelerindeki potansiyelleri tanıtılabilir.

Benzer bir anlayış Demirci Saray Kaplıcaları’nda da geliştirilebilir. Helenistik Roma
döneminden kalma antik saray hamamı kalıntılarının olduğu kaplıca alanı 1. derece
arkeolojik sit alanı içerisindedir. Bir diğer önemli özelliği ise Kaplıca bölgesinde
bulunan Volkanik Kildir. Kil, 3 milyon yıl öncesi meydana gelen volkanik
aktivitelerle oluşmuş ve Lidya döneminden günümüze kadar asırlar boyunca insanlar
tarafından sağlık ve temizlik ürünü olarak kullanılmıştır. Lidya Kralı Allyates
tarafından tarihteki ilk SPA merkezi kilin çıktığı alanda bugün Sidas ismi ile bilinen
Saittai antik kentinde kurulmuştur. Bugün halen sağlam olarak ayakta duran bu yapı
40
http://www.kula.bel.tr/pages/emir-kaplicalari.html
285
saraycık kaplıcaları olarak anılmakta ve faaliyetlerini sürdürmektedir.
Lidya
devletinin yıkılmasıyla Perslerin kullanımına geçen kil, asıl ününü Roma döneminde
Kleopatra’nın sarayda güzellik sırrı olarak kullanmasıyla elde etmiştir ve tarih
boyunca önemini hiç yitirmemiştir41. Merkezin bu tarihi geçmişi nedeniyle “Saray
Kaplıcalarında Kleopatra’nın Güzellik Sırrını Öğrenin!” gibi sloganlarla tanıtımlar
yapılabilir. Tarih turizmine ilgi duyan farklı kesimlere özel tur programları
hazırlanabilir. Bu süreçte gelen kişilerin özelliklerine ve meraklarına göre kaplıcadaki
10 günlük zamanlarını dolduracak tur programlarının önceden hazır olması kaplıcanın
çekiciliğini arttırabilir.

Kaplıcalarda tur programları dahilinde uzmanlar tarafından hazırlanmış sağlıklı yaşam
seminerleri verilebilir. Seminerlerde beslenme, Manisa’nın şifalı bitkileri, sağlıklı
yöresel yemekler, bitkilerden basit ilaçlar yapılması gibi konular bulunabilir.

Saray kaplıcalarına yönelik uygulamalar Demirci ilçesinin bir diğer termali olan Hisar
kaplıcalarıyla işbirliği halinde gerçekleştirilebilir. Böylece turistlere sunulan imkanlar
çeşitlendirilebilir.

Merkeze bağlı Ilıcak Kaplıcası yeri nedeniyle birçok avantaja sahip olabilir.
Merkezdeki tarihi yapılar ve farklı turizm aktiviteleri bu kaplıcaya gelenlere, merkeze
gelenlere de bu kaplıcadaki şifa bulabilecekleri hastalıklar tanıtılabilir.

Manisa kaplıcalarından şifa bulanların sayısı azımsanmayacak derecededir fakat bu
deneyimlerin aktarımı için bir zemin oluşmamıştır. Bu bakımdan tesislere,
izlenimlerin yazılabileceği bir defter konulabilir. Web sitesine, gelenlerin kanaatlerini
yazacağı bir sayfa açılabilir. Gerekirse deftere yazılan görüşler ve deneyimler web
ortamına marka takımlarınca taşınabilir.
41
http://www.saraycikkaplicalari.com/
286
8.10.4. Hirudoterapi
Hirudoterapi özellikle, 18. yüzyılın sonuna doğru ve 19. yüzyılın yarısına doğru
yaygın olarak uygulanmıştır. Ancak o zaman doktorlar sülüklerin tıpta kullanılmalarına çok
önem vermişlerdir. Doktorlar birçok hastalıklarda sülükleri kullanmış ve 200 hastalığı
iyileştirmişlerdir. Kontrol edilemeyen sülük kullanımı, Hirudoterapi' ye kuşkuyla bakılmasına
sebep olmuş ve çok sayıda doktor, bu tedavi şeklini reddetmiştir. Bugün tıbbî sülüklerle
yapılan tedaviye ilginin artması, bu tedavi şekline güveni ve doğal tedaviye dönüşü
göstermektedir. Hirudoterapi'ye övgü değildir, sadece insan sağlığı yönünde tedbirli ve
mantıklı bir davranışın işaretidir.
Hirudoterapi'nin tedavi edici etkisi çeşitli etkiler gösterir. Organların işleyiş biçimi,
refleks sistemi ve biyolojik etkileri bunlardan bazılarıdır. Sülükleri genellikle hastanın
derisinde refleks hareketi meydana getiren noktalara uygulanır. Sülükler ısırdığı noktadaki
mekanizmayı harekete geçirir ve kan akışının sağlanmasında oldukça başarılıdır. İkinci
olarak, daha sonra sülüğün ısırdığı bölgede bir süre kan akışı meydana gelir. Ve üçüncü
olarak kan emilirken, içinde 100'den fazla enzimin bulunduğu salyasını yumuşak bir hareketle
insan vücuduna salgılar, vücudun içinde birikip atılamayan sıvıları çeker, insan organizmasını
düzenler. Mikro cerrahide ve plastik cerrahide tedavi edilecek bölgede küçük bir ısırıkla işe
koyulan bu küçük omurgasız hayvan, kanı emerken salgıladığı enzimler sayesinde vücudun
kan dolaşımını sağlar.
Tıbbî Sülüğün Salyası şu maddeleri içerir:

Hirudin

Destabilase

Hirustasin

Bdellins

Hyaluronidase

Tryptase inhibitor

Eglins

Factor Xa inhibitor

Complement inhibitors

Carboxypeptidase A inhibitors
287

Histaminelike substances

Acetylcholine

Anesthetics subsctance
Ayrıca sülüğün salyası, bakterilere karşı koyucu "antibakteriyel" özelliğe sahiptir.
Aeromonas hydrophila: Sülüğün bağırsağında "Aeromonas hydrophila" bakterisi
bulunmakta ve sülüğün aldığı kanı hazımlaştırmaktadır. Bu bakterinin bünyesinin zayıf
kişilerde alerji yaptığı görülmektedir. Böyle bir alerji ile karşılaşırlarsa doktorunuza
danışmanızı
öneririz.
Hirudoterapi'nin
birçok
hastalığın
tedavisinde
etkili
olduğu
kanıtlanmıştır.
Hirudoterapi'nin 5-10 seans arasında, 5-12 arası sülük tedavisi uygulandığı ve iyi
sonuçlar alındığı klinik bilgilerle kaydedilmiştir. Sülük kullanımı için en iyi mevsim ilkbahar,
ikincisi sonbahardır. Tıbbî sülüğün kullanıldığı bazı alanlar:

Kardiyoloji

Pnömoloji

Gastroenteroloji

Endokrinoloji

Jinekoloji

Üroloji

Göz

İmmünoloji

ve Diğerleri
Tıbbî Sülüğün insan organizmasındaki temel etkileri:

Kanın pıhtılaşmasını önler.

Pıhtıların çözülmesini sağlar.

Hipoksi'yi düzenler.

Kandaki oksijen miktarını arttırır.

Düşük tansiyon (normale çevirir.)

Yüksek tansiyon düzenler.

İltihaplı yaraların tedavi sürecini hızlandırır.

Damarlardaki kan dolaşımını düzenler.
288

Yağların eritilmesini sağlar.

Nabız, sinir ve kasları düzenler.

Genel refleksi düzenler.

Damar duvarlarını düzenler.

Antibakteriyel koruyucudur.

Bağışıklık sistemini güçlendirir.

Ağrı kesici özelliğe sahiptir.
8.10.4.1.
Dünya Turizm Sektöründe Hirudoterapi Turizmi
Her derde deva sülükler, başta Amerika, Almanya ve Rusya olmak üzere, yaygın
olarak kullanılıyor. Bugün sülük tedavisi yapan Almanya'da 300'ü aşkın Hirudoterapi Kliniği
vardır. Sülüğün anavatanı Türkiye olmasına rağmen sadece Avrupa, yılda 100 milyon, Çin ise
500milyon sülük kullanmaktadır. Amerika'da sülük tedavisi uygulayan hekimlerin kurduğu
derneğin 1000'den fazla üyesi vardır ve 2004'te Amerikan İlaç ve Gıda Dairesi (FDA) sülük
tedavisini akredite etmiş ve Avrupa'daki gibi eczanelerde satılmasına izin vermiştir. Şu anda
başta Almanya, Fransa, İngiltere olmak üzere tüm Avrupa’da, Amerika ve Rusya’da hekimler
tarafından kullanılmaktadır. Eczanelerde sülüğün tanesi 11Euro’ya satılmaktadır.
8.10.4.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Hirudoterapi Turizmi
Tıbbi Sülük tedavisi ( Hirudoterapi) dünyada ve ülkemizde eski popülaritesini tekrar
yakalamasının sebebi insanlığın tekrar doğal tedavilere yönelmesidir. Uzun bir zaman Tıbbi
Sülük tedavisi unutulmuştur. Ama günümüzde yapılan araştırmalar ve uygulamaların
sonuçları ortadır.
24 Mayıs 2007 tarihide Sağlık Bakanlığı Tıbbi Sülük tedavisi (Hirudoterapi)
tamamlayıcı tedavi olarak sadece yataklı hastanelerde kullanılmasına onay vermiştir. Bazı
firmalar tarafından sülükler tane başına dahi satılmaktadır.
289
8.10.4.3. Bayanların güzellik formülü: Tıbbi Sülük Tedavisi.
Rus güzellik uzmanlarının sıklıkla uyguladıkları yöntemlerden biri de ameliyatsız
kozmetik diye bilinen doğal tedavi ile güzelleşmede sülükleri kullanmalarıdır. Çok eski ve
hızla yarar gösteren bu yöntem uzun yılların tecrübeleriyle ortaya çıkmıştır.
Sülüklerin ısırdığı zaman bıraktıkları yara izlerinden korkulmamalıdır, yaralar 7 ila 10
gün arasında kaybolur. Sülüğün gençleştirme etkisi ve insan derisindeki kan akışının
hızlanması ile 4 - 6 hafta arasında gerçekleşir.
Ünlü Hollywood yıldızı Demi Moore cilt bakımında sülük tedavisi yaptırdığını
belirtmiştir. Türkiye’de de sanatçı Petek Dinçöz mütemadiyen sülük tedavisi olduğunu
vurgulamaktadır.
8.10.4.4.
Manisa’da Hirudoterapi Turizmi Marka Değerleri
Manisa sülükle tedavide ve geleneksel tıpta yüzlerce yıldır haklı bir üne sahiptir. Tüm
Anadolu’da sülük tedavisi denilince de akla gelen yerlerden biri olmaktadır. Bununla birlikte
bu tedavide hijyenin ve denetimin ön planda tutulması zorunluluğu bulunmaktadır. Bunlara
dikkat edildiği sürece Manisa’nın sülükle tedavideki haklı ünü devam edecektir. Dr Suat
290
Arusan yalnız Manisa’da değil tüm Türkiye’de hatta dünyada alternatif tıpta özellikle sülük
tedavisinde çığır açmış uzman kişilerden biridir. Bu marka değerini kaybetmeden Manisa’nın
bu alandaki marka
değerini de
geliştirmesi gerekmektedir. Arusan’ın kliniğinde
hirudoterapiden ozon terapisine, akupunkturdan detoksa, fitoterapiden (bitkilerle tedavi)
hacamata kadar birçok geleneksel tıp yöntemleri ile tedaviler yapılmaktadır.
Şekil 5 Dr. Suat Arusan

Hirudoterapi alanında değerlendirilecek bir diğer marka değeri de Sülüklü Göl’dür.
Spil Milli Park'ın doğusunda 600 m yükseklikte bulunan ve sülük dolu olduğu için
"Sülüklü Göl" olarak adlandırılan göl, Manisa'dan Spil Dağı'nın zirvesine giderken
Yangın Gözetleme tabelasını geçtikten sonra yolun sol kenarında bulunur. Yoldan
geçerken çok rahat görülebilir. Göl yüzölçümü bakımından çok büyük değildir. Spil
Dağı'ndaki hayvanların su kaynağı sayılır ve ayrıca Spil Dağı'nda serbestçe dolaşan
yılkı atları da buradan su içmektedir.
8.10.4.5.

Hirudoterapide Hedeflere Doğru
Şifa konsepti çerçevesindeki tüm çalışmaların alanında uzman kişilerce yapılmasına
önem verilmesi gerekmektedir. Özellikle sülük tedavisi gibi terapilerin uzman
291
doktorlar nezaretinde gerçekleştirilmesi, uygulanma süreleri ve ortamlarının
hijyenlerine dikkat edilmesi hasta çekilebilmesi ve memnuniyeti için önemli
faktörlerdir.

Sağlıklı yaşam köyleri olma potansiyeline sahip Ayvacık köyü, Kurşunlu ve Menteşe
kaplıcaları gibi destinasyonlarda oluşturulacak özel mekanlarda sülük tedavisi
planlanarak merkezdeki hizmet çeşitliliği arttırılabilir. Bir yandan romatizmal
rahatsızlıkları tedavi edilen hastaların sülük tedavisi ile kanla ilgili değerleri de
iyileştirilebilir.

Medikal turizm çerçevesinde açılmış veya açılacak özel hastanelerde bu hizmetleri
veren bölümler oluşturulabilir. Bunun için baştan görüşülerek planlamalara dahil
edilebilir.

Uluslararası Sağlık Sempozyumları içeriği itibariyle, Manisa’da oluşturulacak şifa
konseptinin bütününe yönelik tanıtım faaliyetleri için uygun bir ortamdır. Bu durum
değerlendirilerek geleneksel tıp yöntemleri konularındaki sempozyumlara katılarak
çekilecek tanıtım filmlerinin gösterilmesi, mümkünse Merkez Efendi’nin Şifası, Suyla
Gelen Şifa gibi konseptlerde çalışan akademisyenlerin bilimsel çalışmalarının
sunulması gibi ortamlar oluşturulabilir.

Bu konuda hizmet veren merkezlerin açılması sonrasında görüntülerde sülükle tedavi,
hacamat (kirli kanın tahliyesiyle tedavi), akupunktur gibi geleneksel yöntemlerin
faydaları, tedavi gören kişilerin olumlu tecrübelerini anlattıkları hazır videolar
hazırlanabilir. Şifa turizmi ile ilgili marka takımının oluşturulması sayesinde bu amaç
kurumsallaştırılabilir.

Sülüklü göl diğer doğa turizmleriyle birlikte değerlendirilebilecek önemli bir
destinasyondur. Kamu kesiminin de desteği ile o bölgede kurulacak bir sağlıklı yaşam
merkezi sülük tedavisinde de çok etkili olabilir. Doğayla iç içe bir ortamda klimatizm,
negatif iyon etkisi gibi aynı anda birden çok tedavi türünün kendiliğinden uygulandığı
bu bölge, şifa bulan hastaları ile kendiliğinden tanınabilir.

Sülüklügöl çevresinde birçok trekking parkurları söz konusudur. Sülük tedavisine
katılan hastaların bu yürüyüşlerle de günlük egzersizleri yapmaları sağlanabilir.
Örneğin;
Kurşunlu-Sülüklügöl,
Sülüklügöl-Karaçukur-Açöldüren-Kayadibi,
292
Y.Çabanisa-Çeşmebaşı- Sülüklügöl-Hamalın Kırı, Sancaklı Kayadibi-GebeolukAyvacık-Sülüklügöl,
Sülüklügöl-Nurkadın,
Yarımmağara-Eriklik-Nurkadın-
Sülüklügöl bu rotalardan bir kaçıdır.

Göle en yakın kaplıcalar Merkez Ilıcak kaplıcaları ile Turgutlu Urganlı kaplıcalarıdır.
Bu kaplıcalarla göl arasında kurulacak doğayla uyumlu entegre sağlıklı yaşam
merkezlerinde sülükle tedavi hizmetleri verilmesi ilgi çekici olabilir. Özellikle
başlangıçta termal kaynaklara gelen müşterilere yönelik yapılacak tanıtımlar kısa
sürede bu turizm türünde geri dönüşleri sağlayabilir.

Dr. Suat Arusan hali hazırda TRT1’de yayınlanan İyi Fikir programının sağlık
köşesinde yer almaktadır. Manisa’da geçmişte yaşanmış hoş olmayan tecrübeleri söz
konusudur. Bu yaşanmışlıkları bir yana koyarak Manisa’da yeni baştan oluşturulacak
bir merkezde kendisinden danışmanlık alınabilir.

Tanıtımlarda özellikle internet ortamlarından diğer şifa turizmleriyle birlikte
yararlanılabilir.
8.10.5. Çamurla Tedavinin Sultanı Manisa
Peloid (şifalı çamur) Uygulamaları banyolar şeklinde (tam, yarım veya kol-bacak
banyoları) ya da daha çok paketler şeklinde kullanılır. Çamur tedavisi genel ya da lokal
uygulama şeklinde yapılabilir. Uygulama hasta açken ve sabah saatlerinde yapılmalıdır. Paket
tarzında uygulama en sık kullanılan yöntemdir. Paketler vücudun belirli bölgelerine
uygulanırlar. Çamur tedavisinde çamurun 3 temel etkisi (termik, kimyasal ve hormonal)
kullanılarak hastaların romatizmal, kadın ve deri hastalıkları tedavi edilmektedir. İçerdiği
mineral bolluğu genelde bulunduğu bölgenin jeolojisi ile ilgilidir. Bu belirleyici durum çamur
tedavisi yapılan yerlerin genellikle termal turizm merkezlerinin bulunduğu bölgelerde
oluşmaları sonucunu doğurmuştur. Sülük tedavisinde ünlü Dr. Suat Arusan gibi ünlülerin
bilimsel düzeyde yaptıkları tedavinin teşvik edilmesi ve hatta tanımının yapılması sağlanırken
izinsiz ve tıp eğitimi almamış kişilerin bu alanda çalışma yapmasının önüne geçilmesi
sağlanmalıdır.
8.10.5.1. Dünya Turizm Sektöründe Çamur Tedavisi Turizmi
293
Dünyada da çamur tedavisi termal turizm içerisinde değerlendirilmektedir.
Kaplıcaların sağlık ve tedavi amaçlı kullanım geçmişi bin yıllara kadar uzanan ve halen süren
bir gelenektir. Aslında, bu gelenek hemen hemen tüm uygarlıklarda var olmuştur. Günümüzde
de, tüm kıtalarda, daha çok Güney, Orta ve Doğu Avrupa, Asya (Orta Doğu, Japonya, Çin,
Türki Cumhuriyetler) ve Güney Amerika (Arjantin, Meksika, Kolombiya) ve Kuzey Afrika
(Fas, Tunus) ülkelerinde yaygınlığını korumaktadır. Ancak, ülkemizin de içinde bulunduğu
bir çok ülkede kaplıca tedavisinin geleneksel ve ampirik niteliği pek değişmezken, Almanya,
Fransa, İtalya, Japonya, İsrail gibi ülkelerde kaplıca tedavisi yüksek bir kalite standardına
ulaşmıştır.
8.10.5.2. Türkiye Turizm Sektöründe Çamur Tedavisi Turizmi
Türkiye’de şifalı çamur tedavisi (Peloid) termal tedavi uygulamaları ile birlikte
uygulanan bir yöntemdir. Sağlık turizmi içerisinde insanların diğer ülkelerden farklı olarak
hastalık üzerine değil kendi isteklerine bağlı olarak gittikleri termal merkezlerde çamur
banyosu da kullanmaktadırlar. Çamur banyoları, kaplıca veya ılıca çevresinde toprağın da
bazı özellikler ihtiva etmesiyle birlikte, ya bulunduğu bölgeden çıkan, ya da kaynaktan gelen
suyla karışarak çamur şeklini alan, özelliğine göre lokal ya da tamamen sürülmek veya
içerisine yatmak, oturmak, girmek suretiyle yapılan tedavi şeklidir. Genellikle fizik tedavi,
kırık-çıkık, deri rahatsızlıkları ve basur gibi rahatsızlıklar için tavsiye edilmektedir.
Çamurla tedavi aynı zamanda eğlenceli ortamda sunmaktadır. Örneğin Köyceğiz’de
bulunan çamur banyosu dünyaca ünlü bir konuma ulaşmıştır. Bu sulardan Gelgirme Kaplıcası,
1990'lı yıllarda yeniden düzenlenmiş ve "Güzellik Çamuru" olarak ünlenmiştir. Çamur
banyosu, günümüzde eğlence kaynağı haline gelmiştir. Burada 2 noktadan sıcak su
çıkmaktadır. Bunlardan biri çamur banyosu halindedir. Saniyede 20 litre debisi olan diğer su
küçük bir havuz halindedir. Çamura bulanan insanlar, canlı birer heykel haline gelip
birbirlerinin fotoğraflarını çekerek eğlenmektedirler. Sürülen çamur, yaklaşık 45 dakika
bekletilmektedir. Kuruyan çamur, deriyi germekte ve gözenekleri temizlemektedir. Duşlarda
çamur temizlendikten sonra diğer kaplıca havuzuna girilmektedir. Burada 30 dakika kalmanın
yararlı olduğu söylenmektedir.
294
Köyceğiz ilçesi sınırları içerisindeki özel düzenlenmiş çamur banyosu alanları, yılda
200 bine ulaşan ziyaretçi sayısıyla alternatif turizm sektörünün gözde mekanı oldu. Bölgede,
kayaların arasından çıkan ve klorür, sodyum, hidrojensülfür, florür ve radyoaktif radon gazı
içeren 39 derece sıcaklıktaki kükürtlü sularla oluşturulan çamur banyolarını her gün yaklaşık
olarak 3 bin turist ziyaret ediyor. Geçmişte yöre halkına şifa dağıtan, özellikle romatizma,
siyatik ve cilt hastalıkları şikâyetleri olanların çadır kurup günlerce kür uyguladığı çamur
banyoları, günümüzde turistlere eğlence amaçlı hizmet veriyor.
Özel tekne turları ile Dalyandaki çamur banyosu tesislerine gelenler 3 milyon lira giriş
ücreti ödüyor. Çamur banyosunun yapıldığı havuza girerek vücutlarını çamurla kaplayan
turistler, daha sonra bir süre güneşte bekleyerek çamurun üzerlerinde kurumasını sağlıyor.
Çamurları temizlemek için alınan duşun ardından son durak ise 30 dakika kalınması önerilen
kaplıca havuzu oluyor. Çamur banyosunun ziyaretçi sayısının her yıl daha da artmasının en
önemli etkenlerinden biri de bölgeyi yatları ile ziyaret eden ünlü isimler. İngiltere Kraliçesinin
kardeşi Prenses Margareth, Prenses Anne, basın imparatoru Robert Maxwell, İspanya Prensi
Felipe de Carlos ile eşi Prenses Alexia, sinema oyuncuları Dustin Hoffman ve Jack
Nicholson, şarkıcılar Sting ve David Bowie ile UEFA Eski Başkanı Lennart Johansson,
bölgenin çamuruna bulanmış simalardan sadece birkaçı.
8.10.5.3.
Manisa’da Çamur Tedavisi Turizmi Marka Değerleri
Hali hazırda Manisa’da bilinen anlamda çamur terapileri uygulanmamaktadır. Ancak
çeşitli kaplıcalarda halk tarafından termal suyun biriktiği yerde oluşan çamurlar bu amaçla
kullanılmaktadır. Bu bakımdan değerlendirilebilecek marka değerleri ve gelişim stratejilerine
hedeflere doğru başlığında yer verilmektedir.
295
8.10.5.4.

Çamur Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa Salihli’de bulunan kaplıcalar ve Sart antik şehrindeki kaplıcasında geleneksel
olarak çamurun kullanıldığı bilinmektedir. Salihli Çamurhamamları köyünde şelale ya
da halkın kazan dediği bir alanın turizme açılması gerekmektedir. Burası aynı
zamanda Herodot’un anlattığı Midas’ın dokunduğum altın olsun hikâyesindeki
büyüsünden kurtulduğu antik Paktalos nehrinde yıkandığı yer olarak anılmaktadır.
Nehir Lidya dilinde dik yamaçtan çıkan su anlamını taşıyor. Bu alanda Köyceğiz
kenarındaki gibi mitolojik öykülerin gücü, tanıtımı ve desteği ile yıkanma ve çamur
banyosu bölgenin tanınırlılığına da ciddi katkıda bulunacaktır.

Manisa Çamurhamamları köyünün bütüncül bir şekilde ele alınarak burada bir şifa
termal kasabası kurulması bölgenin kalkınmasına olumlu katkılarda bulunacaktır.
Diğer termal kaynaklarda da bilimsel araştırmalara bağlı olarak çamur ve kil tedavisi
desteği sağlanabilir. Böylece tedavi ve konaklama hem daha eğlenceli hem de daha
şifalı bir konsepte dönüştürülebilir.
 Soma Menteşe Kaplıcalarında çamur bulunmasa da burada iptidai şartlarda gelen
kullanıcılar çamurla tedaviye yönelmekte ve bu tedavinin bayanların menstruasyon
döngüsüne, açık yaralara ve güneş lekelerine iyi geldiği belirtilmektedir. Örneğin
buraya yapılan ziyarette bir amcanın güneş lekelerinin bulunduğu yüzüne sürdüğü
çamurla mucizevî bir şekilde tedavi olduğu ve güneş lekelerinden iz kalmadığı
anlatılmaktadır.
Bu ve bunlar gibi yaşanmış anıların biriktirildiği anı defterleri oluşturulabilir, şifa
kaynağı Manisa konsepti çerçevesinde turizmin tanıtılma sürecinde dış dünyayla
paylaşılabilir. Özellikle gündüz kuşağında yer alan sağlık programlarında gerekirse bu
tecrübeyi yaşayan kişilerinde konuk edildiği programlar çok etkili olabilir.
296
 Menteşe kaplıcalarının bileşenlerine dair yapılacak bilimsel bir araştırma ile buranın
faydalarının tescillenmesi ve kamuoyuna aktarılması çamur terapinin geliştirilmesi
için iyi bir başlangıç olabilir.
 Menteşe kaplıcalarına dair bilgi paylaşımından sonra buranın kapsamlı bir merkez
olarak tasarlanması ve tanıtılması mümkün olabilir.
 Bu konuda Manisa’da değerlendirilebilecek bir diğer marka değeri ise Demirci Saray
Kaplıcalarında bulunan Volkanik kildir. Termal turizmde de bahsedildiği gibi sırasıyla
Lidyalılar, Persler ve Romalılar tarafından kullanılan kilin bilinirliği Roma döneminde
Kleopatra’nın kullanmasıyla artmıştır. Bu tarihi değerin çamur tedavisinin
geliştirilmesinde kullanılması önemlidir.
 Bu
merkezlerde
çamurun
termal
turizmle
birleştirilmesi
günümüz
tedavi
uygulamalarını daha mümkün kılmaktadır. Bu sebeple Manisa’da termal kaynaklara
sahip merkezler birer sağlıklı yaşam merkezi olarak kurgulanabilir ve eldeki termal
kaynaklardan çamur elde edilerek kullanıma sunulabilir.
 Termal su ile çamurun birleştirilmesinden meydana getirilen bir terapi türü olarak
çamurla terapi (balneoterapi), termal köylerde uygulanacak temel kür olabilir.
Egzersizlerden önce bir hazırlık terapisi şeklinde sunulabilir. Uygulanışı şöyle tarif
edilebilir: Termal suyun çıktığı kaynaktan alınıp termal su ile çamur karıştırılarak
hazırlanır. Tedavi amacıyla tam, yarım veya ekstremite (kol - bacak) paketleri şeklinde
tatbik edilir. 15-20 dakika süreyle 39-40 derece sıcaklıkta ve günde bir kez uygulanır.
Sıcaklık 50 dereceye kadar çıkabilir. Uygulama sıklığı günde bir seferdir. Bu
uygulama ile vücuttaki statik elektrik ve toksinler atılır. Vücudun iyon dengesi
sağlanır, vücutta sıkılaşma meydana gelir, kırışık oluşumu gecikir. Sıcağın etkisiyle
eklem ve kas ağrıları azalır kan dolaşımının artmasıyla sinir sistemi hastalıkları
geriler. Çamur tedavisi egzersiz için en iyi hazırlayıcıdır. Bütün romatizmal
hastalıkların tedavisinde kullanılabilir.
8.10.6. Klimatizm
Bir bölgenin fiziki şartları, iklim, tabiat şartları, bitki örtüsü, havadaki oksijen durumu,
tabiat güzellikleri, rüzgar, nem, hava basıncı, ışık, ısı, güneşin radyasyon derecesi, beslenme
gibi etmenlerin yanı sıra temiz havanın kuruluğu, gece-gündüz ısısının birbirine yakın oluşu
297
ve gürültüden uzak olunması, ruhsal etmenler gibi özelliklerinin; iklim tedavisi yoluyla çeşitli
hastalıkları tedavi ettiği bilinmektedir.
Dünya Turizm Sektöründe Klimatizm Turizmi
8.10.6.1.
Bol ışıklı ve kuru havalı yerlerin verem hastalığına karşı çok iyi geldiği bilinir, gene
ılık ve güneşli geçen Akdeniz bölgesi verem hastalığının her çeşidine karşı tavsiye edilir. Bir
iklim tedavisinde, iklimin tek başına iyileştirici olamayacağını da belirtmek yerinde olur.
Uzun süreli açık hava tedavisine ilave olarak, topluca dinlenme, güneş banyosu, güneş
tedavisi, yürüyüş, deniz banyosu, su tedavisi, yemek rejimi gibi unsurların ve nihayet yaşama
tarzına ilişkin eğlence, beden hareketleri ve insani ilişkiler gibi sosyal şartların tedaviyi
tamamladığı söylenir.
8.10.6.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Klimatizm Turizmi
Bir bölgenin fiziki şartları, iklim, tabiat şartları, bitki örtüsü, havadaki oksijen durumu,
tabiat güzellikleri, rüzgar, nem, hava basıncı, ışık, ısı, güneşin radyasyon derecesi, beslenme
gibi etmenlerin yanı sıra temiz havanın kuruluğu, gece-gündüz ısısının birbirine yakın oluşu
ve gürültüden uzak olunması, ruhsal etmenler gibi özelliklerinin; iklim tedavisi yoluyla çeşitli
hastalıkları tedavi ettiği bilinmektedir. Türkiye’nin bu özelliklere sahip yerlerle çok zengin
olduğu görülür. Ancak, sadece tedavide bu güzelliklerin yanı sıra beslenmenin kontrollü
olması gerektiği bilinmektedir. İklim tedavisi yapılan yerler pek çoktur. Buralar durumlarına
göre, her türlü müzmin hastalık, gelişme bozukluğu çekenlerin ve mikroplu hastalıklar ile
akciğer hastalıkları için tedavi ortamına sahiptir.
Şekil 6 Oylat Kaplıcaları termal ile iklim tedavisinin buluştuğu bir alanda yer almaktadır.
298
Türkiye’nin Kaz Dağları, Toroslar, Amanoslar, Kaçkarlar, Spil Dağı gibi yüksek
alanlarında bulunan yerleşmelerin iklim tedavisi yönünden haklı ünleri bulunmaktadır. Ancak,
sadece tedavide bu güzelliklerin yanı sıra beslenmenin kontrollü olması gerektiği
bilinmektedir. İklim tedavisi yapılan yerler pek çoktur. Buralar durumlarına göre, her türlü
müzmin hastalık, gelişme bozukluğu çekenlerin ve mikroplu hastalıklar ile akciğer hastalıkları
için tedavi ortamına sahiptir. Sağlıklı iklim ortamında bulunmayı ifade etmektedir. Klimatik
kaynaklar; dağlar, mağaralar gibi. yerlerdir. Bir başka deyişle dağ istasyonundaki açık
havanın sağlık üzerindeki şifa verici etkisinden yararlanmak için uygulanan bir tedavi sistemi
ve sağlıklı iklimde yapılan temiz hava kürüdür.
8.10.6.3.
Manisa’da Klimatizm Turizmi Marka Değerleri
Yukarıda verilen klimatizm açıklamaları dikkate alındığında Manisa klimatizm
açısından eşsiz fırsatlara sahiptir. Özellikle Spil Dağı, Yunt Dağı, Sultan Yaylası ve Atalan
Yaylası ile termal alanlar klimatizm tedavisinin uygulanabileceği potansiyel alanlardır.
Manisa’da yılın neredeyse 320 günü güneşi görmek mümkündür. Kışın sıcaklık sadece
ortalama 20 gün gibi sıfırın altına düşmektedir. Tüm bu veriler Manisa’nın klimatizmle
tedavideki üstün yanlarını bize göstermektedir.
Şekil 7 Spil Dağı eteklerinde bulunan pansiyon
Bu özelliğini kendi yaşadığı deneyimle keşfeden Nursel Şimşek Spil Dağı eteklerinde
yer alan Ayvacık Köyü’nde açtığı pansiyonla burada konaklayanlara şifa dağıtmaktadır.
Açtığı pansiyonla birçok kez ulusal ve yerel basında haber olmuştur. Bu tip pansiyonların Spil
Dağı başta olmak üzere, orman ve termalin birleştiği Menteşe Kaplıcaları, Çamur Hamamları,
299
Salihli’de Sart antik kenti yakınları, Yaykır ve Darkale Köylerinde açılması için özel eğitimler
ve teşvikler verilmesi uyuyan bir devin uyanmasına ve yerel bir gelir kapısının açılmasına
neden olacaktır.
8.10.6.4. Manisa’da Klimatizm Turizminde Hedeflere Doğru
 Klimatizm turizmi kapsamı gereği farklı turizm türlerinin bir arada
değerlendirilebildiği bir turizmdir. Örneğin 10 günlüğüne temiz havasını solumak
amacıyla belirli bir destinasyona gelmiş olan turistin, o süre zarfında doğa yürüyüşleri
yapma, gerçek köy yaşam tecrübesi edinme, kaplıcalardan yararlanma, avlanma gibi
farklı aktiviteler yapması mümkündür.

Bu nedenle klimatizm alanında yapılacak tanıtımlar tüm turizm aktivitelerine yönelik
zengin bir içerikle hazırlanabilir. Manisa merkeze bağlı Ayvacık köyü klimatizm
turizmi bakımından çok önemli bir marka değeridir. Köyde 18 yıl önce kansere karşı
şifa bulduğunu ifade eden ve orada halen yaşamakta olan Nursel Hanım, kırsal/eko
turizmin bir uygulayıcısı konumundadır. Hanımağa pansiyonu adını verdiği evinde
turist ağırlayan Nursel hanım, gelen misafirlere kendi yetiştirdiği ürünlerden köy
kahvaltısı ve akşam yemekleri sunmaktadır. Kendisi gibi gelen birçok hastanın
Ayvacık köyünde iyileştiğini ve doktorlarını şaşırttıklarını belirten Nursel hanım gelen
konukları ağırlamak için daha geniş bir eve geçerek pansiyonculuğa başlamıştır.

Manisa Valisinden başlayarak birçok önemli bürokrat ve medya mensuplarını
ağırlamıştır. Nursel hanımın öncülüğünde köydeki eko turizm uygulamaları
geliştirilebilir. Köy Merkez Efendi’nin Şifası Konsepti çerçevesinde yaşam koçluğu
hizmetleri verilen bir sağlıklı yaşam köyü olarak konumlandırılabilir. Köydeki
uygulamalar geliştirilerek gelen misafirlerin tam anlamıyla köy yaşamını tecrübe
etmesi, bahçede çalışması, meyve sebze toplaması ve köy yemekleri pişirmesi
sağlanabilir.

Sağlıklı yaşam köyünde bitkilerin yetiştirilmesinden günlük beslenme programlarına,
spor aktivitelerine kadar bir çok konu ele alınarak eğitimler düzenlenebilir. Köyde
kalınan süreye ve mevsime uygun detoks programları oluşturulabilir.
300

Köyde eko turizm uygulamaları yapan ev sayısı arttırılabilir, köylülere bu kapsamda
uygulamalı eğitimler verilerek bilinçli bir gelişim sağlanabilir.

Köy Spil Dağı’nın yamaçlarına kurulmuş olması nedeniyle doğa yürüyüşleri için
uygun parkurlara sahiptir. Sancaklı Kayadibi, Gebeoluk, Ayvacık ve Sülüklü göl
parkuru halen en çok yürünen misafirlere sunulabilecek rotalardan biridir. Köyden
dağın zirvesine yürüyüş yaklaşık 45 dakika ile 1 saat arasında değişmektedir.

Gerek Ayvacık gerekse diğer potansiyel destinasyonlara odaklı tanıtım çalışmaları
yürütülebilir. Başta köydeki imkanlara dair tüm bilgileri içeren ve rezervasyon
yapmaya uygun bir web sitesi planlanabilir. Sağlıklı yaşama dair ipuçları verilebilir.

Köy sınırları içinde yer alan Nurkadın Mağarası da turistlerin gezi noktalarından biri
olabilir.

Ayvacık köyünün yanı sıra Tekelioğlu ve Darkale köyleri, Kula merkez de hem
klimatizm hem de eko turizm uygulamaları bakımından önemli unsurlardır.

Jeep safari – offroad tutkunlarına yönelik yapılacak tanıtımlarda yine Ayvacık köyünü
de kapsayan “Manisa merkez – Yarıkkaya – Şirinköy – Kuyu mezarlar – Sancaklı
Çeşmebaşı – Sülüklü Göl – Eşkıya Yatağı – Keşiş Mağaraları – Sancaklı Kayadibi
Köyü – Sancaklı Uzun Çınar – Ayvacık – Paşa İni - Dededağı Beşpınar sokuğu Atalanı – Spil Dağı Zirvesi” güzergahı tanıtılabilir.

Manisa’nın Alaşehir ilçesi sınırlarında Orman Bakanlığınca koruma altına alınan 109
hektarlık alanda karaçamın bir türü yetişir. Bu tür ülkemize özgü, endemiktir. Oksijen
bakımından zengin bir atmosfer oluşturan çam ağaçlarının çevresi de beyaz orkideler
ve diğer bitkilerle çevrili durumdadır. Hem klimatizm hem de botanik turizmi ve foto
safari kapsamında değerlendirilebilecek bu alan tanıtımlarda yer alması gereken
önemli bir destinasyondur.

Klimatizm bakımından önemli diğer unsurlar da Manisa’nın yaylalarıdır. Yükseklere
çıkıldıkça oksijen bakımından zengin bir atmosfer oluştuğu bilinmektedir. Bu
bakımdan tarihi değeri de olan Merkezde Sultan (Kiraz) ve Salihli Kılıç Yaylaları,
Atalanı Yaylası, Keçiliköy Manastır Yaylası ile Turgutlu Ovacık Yaylası
değerlendirilebilecek potansiyel yaylalardır. Bu merkezlerde oluşturulacak ev
pansiyonculuğu tarzındaki konaklama imkânları turizmin hızlı bir şekilde gelişmesini
sağlayabilir. Bu noktada yayla turizmi bölümünde de belirtildiği gibi Serenti adı
verilen yapıların planlanması farklılık oluşturabilir.
301

Kozak Yaylası’ndan hasat turizmi çerçevesinde Kozak üzümü toplama etkinlikleri
yapılabilir,

Gerek köylerde gerekse yaylalarda at biniciliği ve ATV etkinlikleri düzenlenebilir.

Celal Bayar Üniversitesi ile işbirliği yapılarak belirli destinasyonlarda havadaki
oksijene ve diğer elementlere dair ölçümler yapılması ve faydalarının bilimsel olarak
ortaya konması tanıtımlarda etkili olabilir.

Klimatizmin sağlık yaşam koçluğu çerçevesinde ele alınarak farklı hastalıklarına şifa
arayan herkese yönelik tanıtımlar yapılması, ulusal ve uluslar arası seminer, toplantı
gibi ortamlarda Manisa’dan bahsedilmesi önemli katkı sağlayabilir.
8.10.7.
Yaşlı Turizmi
Geriatri yaşlı bireylerin sağlığının korunması gelişebilecek hastalıkların önlenmesi,
yaşlanan toplumun fonksiyonel yaşam şekillerine kavuşturularak aktivitelerini sürdürmesi
erken tanı ve çok yönlü değerlendirmelerle tedavisini hedefleyen bir bilim dalıdır. Geriatric
özel bakım gören yaşlı insanların sağlık yönünden bakımları ile ilgili faaliyetleri ifade etmek
için kullanılmaktadır. (Consise Oxford English Dictionary, 2006). Kavram hedef kitlesi ile
üçüncü yaş turizmi ile benzerlikler göstermektedir. Ancak geriatri sadece sağlık ve sağlığı
koruma odaklı bir yaklaşıma sahip olduğu için üçüncü yaş turizminden farklılaşmaktadır.
8.10.7.1.
Dünya Turizm Sektöründe Yaşlı Turizmi
Beklenen yaşam süresinin uzaması ve doğum hızının azalması ile dünya nüfusu bir
önceki elli yıla göre daha hızlı yaşlanmıştır. Yaşlı bireylerin sayısı 1998 de 580 milyon iken,
2050 yılında 1,97 milyara ulaşacağı hesaplanmaktadır. Gelişmekte olan ülkelerde yaşlı
nüfusun artışı daha fazla olmaktadır. 60 yaş ve üzerindeki nüfusun 1998-2050 yılları arasında
9 kattan fazla artacağı düşünülmektedir. (Kutsal, 2007)
Dünya genelinde hızla artan geriatric turizm hareketleri sağlık turizmi açısından
önemli bir potansiyel olarak görülmektedir. Geriatric hastalar olarak ifade edilen 65 yaşının
üzerindeki insanlar için Almanya’da 20 milyar dolar civarında bir sağlık harcaması olduğu,
Fransa ve İngiltere’de yıllık 13 milyar dolar civarında sağlık hizmetlerinin maliyetleri olduğu
bilinmektedir. (Çömez, 2006)
8.10.7.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Yaşlı Turizmi
302
Türkiye’de ortalama yaşam süresi 1950’lerde 48 iken günümüzde 72’ye çıkmıştır.
Sağlık Bakanlığı verilerine göre ülkemizde 65 yaş ve üzeri yaklaşık 4 milyon kişi
bulunmaktadır. (Dilek, 2006) Ülkemizde geriatri konusunun önemi son yıllarda yeni fark
edilmeye başlanmıştır. Ancak Tıp Fakültelerinin geriatri konusuna daha fazla önem vermeye
başlamaları ve geriatri derneği kurmaları, mart ayı içindeki ulusal yaşlılar haftası ve 1
ekimdeki uluslar arası yaşlılar günü etkinlikleri kapsamında düzenlenen sempozyum ve çeşitli
faaliyetler geriatri konusunun ön plana çıkmaya başladığını göstermektedir.
Ülkemize yıllık 1,5 milyon civarında üçüncü yaş turizmi grubu geldiği ve bu kişilerin
sağlık turizmi ve kutsal yerlere yönelik kültürel ziyaretlerde bulundukları belirtilmektedir.
(Tufan, 2005) Geriatri turizmi; özellikle Avrupa ülkelerinin yaşlı nüfusunun büyüklüğü,
geriatric ve üçüncü yaş turist potansiyeli ile ülkemize yakınlığı gibi avantajlar başta olmak
üzere sayılabilecek birçok nedenden dolayı ülkemiz açısından değerlendirilebilecek cazip bir
potansiyel alan olarak görülmektedir.
8.10.7.3. Manisa’da Yaşlı Turizmi Marka Değerleri
Manisa’da ilk aşamada düşük rakımlı, az rüzgârlı ve ılıman iklime sahip yerler yaşlı
turizmi için aranan mekanlar haline getirilmelidir.
Manisa gastronomi alanında yaşlılara sebze ve zeytinyağlı ağırlıklı bir mutfağın yanı
sıra bir çok değişik kültüre ait yemek imkanı da sunmaktadır. Spil Dağı Milli Parkı, Orman içi
dinlenme alanları yaşlı turizmi için değerlendirilebilecek potansiyeller arasındadır. Yaşlı
turizmi yukarıda da vurgulandığı gibi rakımı yüksek olmayan, ılıman iklime sahip alanlarda
öncelikle geliştirilmelidir. Bu kapsamda, Bölgede Manisa Merkez, Salihli ve Akhisar ön
plana çıkmaktadır.
Özellikle gelişmiş ülkelerde hızlı bir yaşlanma sözkonusudur. Antalya konaklama
kapasitesi bakımından bu alanda ön planda olmasına rağmen çok sıcak olması en büyük
dezavantajdır. Bu nedenle, Manisa’nın ılıman ve serin havası ile yaşlı turizmi için büyük
potansiyele sahiptir. Özellikle denizden rakımı çok yüksek olmayan düzlük alanlar yaşlı
turizmi için bir merkez olarak kullanılabilir.
8.10.7.4.
Yaşlı Turizminde Hedeflere Doğru
303

Yaşlı turizminin gelişebilmesi için öncelikli olarak yapılması gereken çevre
düzenlemeleridir. Özel sektör ve kamu iş birliği ile gerçekleştirilecek bu
düzenlemeler,
kaldırım
yüksekliklerinin
ayarlanması,
otellerde
asansör
bulundurulmaya özen gösterilmesi, köy pansiyonlarında merdivenlerin uygun
aralıklarda düzenlenmesi ve tırabzanların konması, yürüyüş yollarının yaşlılara uygun
düzenlenmesi gibi faaliyetleri içermektedir.

Yapılan bu düzenlemelerin duyurulması yaşlı turistlerin ve tedavi görmek isteyenlerin
dikkatinin Manisa’ya çekilmesini sağlayabilir.

Yaşlılar için düzenlenmiş mekan ve turların tanıtımlarının yapılması için, bu
mekanların görsel ve mini videolarla desteklenmesi gerekmektedir. Basılacak broşür
ve tanıtım kitapçıkları hem ülkemizde hem de yurt dışında gerekli tanıtımın
yapılmasına odaklanabilir.

Yaşlılar için düzenlenecek turlarda sağlıklı beslenme, yürüyüş, açık havada yapılacak
egzersizler gibi ayrıntılı programlar hazırlanmalı, organik tarım ürünlerinin tüketilmesi
sağlanabilir.

Özellikle yaşlılar tarafından tercih edilen termal turizm ağının yaşlı turizmi ile
kombine edilerek sunulması, termal turizm aktivitelerinin yaşlılar için hazırlanan tur
programlarına serpiştirilmesi burayı daha da çekici kılabilir.

Yaşlılar için bitki yetiştirme ve bahçeden, tarladan tarım ürünleri toplamak hem
nostaljik sayılan hem de bir uğraşı alanı oluşturan zevkli egzersizler şeklinde
planlanabilir.

Marmara Gölü’nde balık tutma ve mücavir alanda yapılacak yürüyüş ve egzersizler
sonrasında organik ürünlerle yenilecek bir yemek gibi, mini turlar hafta sonu şehir
dışına kaçan yaşlılara hitap edecek şekilde tasarlanabilir.
 Ormanın içerisinde kurulmuş olan Spilos Otel bu kapsamda değerlendirilerek, yaşlı
turizminin ana ayaklarından biri olarak kurgulanabilir. Yaz-kış oksijenin bol olduğu
bir mevkide yer alması, otel içerisinde sunulacak olan sağlıklı beslenme etkinlikleri,
yaşa/kişiye göre planlanmış spor ve SPA-Welness hizmetleri ile otelin yaşlı
turizminde odak noktası olması sağlanabilir.
304
8.10.8. Zamanın Etkilerini Durduran Çözüm ve Tedaviler
Son yıllarda zamanın etkilerini en aza indirmeye yönelik ve insanın genç görünmesini
sağlayan birçok tedavi çözümleri ve yöntemleri geliştirilmiştir. Bu bölüm kapsamında bu
çözümler ele alınacak her bölümden sonra Manisa’nın potansiyeli konusundaki olgulara da
değinilecektir.
8.10.8.1.
Kanın Temizlenmesi – Negatif İyon Etkisi
Kan temizleme terimi aslında toksin atımı yani detoks manasına gelmektedir. Halk
arasında yaygın olarak kullanılan kan temizlenmesi, kandaki zararlı zehirler, toksin içeren
maddeler ve de serbest radikaller adı verilen damar tıkayıcı yağ moleküllerinden, kanın bir tür
filtreden geçirilmesi olarak anlaşılabilir. Kan temizlenmesinde şifalı yiyecek ve içeceklerle
bitkisel tedavi yöntemleri kullanıldığı gibi kana dışarıdan oksijen ve ozon verilmesi gibi
tekniklerde kullanılmaktadır. Ayrıca geleneksel olarak sülük tedavisi ve hacamat da kanın
temizlenmesinde kullanılmaktadır.
Kanın temizlenmesi için uygulanacak bir diğer tedavi yöntemi negatif iyon etkisidir.
Hem doğal hem de zararsız bir tedavi yöntemi olan negatif iyon etkisi, havadaki pozitif
iyonların çokluğu ve negatif iyonların azlığından kaynaklanan rahatsız edici durumların
tedavisinde kullanılır.
Havada fazlaca bulunan pozitif hava iyonları, bilim adamlarına göre aktif iyonlardır.
Bu iyonlar vücuttaki serotonin maddesini arttırmaktadır. Yüksek seviyede serotonin maddesi
ise; migrene, kalp çarpıntısına, yüksek kan basıncına, bronşite, astım atağına, sancılara karşı
aşırı duyarlılığa ve yoğun saldırganlığa sebebiyet vermektedir. Negatif iyonların bulunduğu
ortamlar tam tersine iyi bir neticeye götürmekle birlikte, söz konusu hormonun seviyesini
azaltmaktadır.
Negatif iyonlar, bizim soluduğumuz, kokusu ve tadı olmayan moleküllerdir. Doğada
şelale, dağ, deniz kenarı ve ormanlarda yüksek miktarda bulunur. İnsanların kendilerini
yenilenmiş hissetmelerine, daha enerjik olmalarına yol açar ve bu da stresi, depresyonu
azaltır.
Manisa daha önce de değinildiği gibi gerek klimatizmde marka olacak potansiyeli
gerekse sülük tedavisinden ozon ve oksijene alternatif tedavi yaklaşımlarında Türkiye’de adı
305
ilk beş alan içinde geçen ilimizdir. Geleneksel tedavide mesir macunundan dar-ü şifalarına
marka değeri taşıyan Manisa günümüzde alternatif tedavilerde de ön plana çıkmaktadır.
Manisa sahip olduğu doğal güzellikler ile negatif iyonun yoğun olarak yayıldığı bir
mekandır. Dağları, akarsuları ve ormanları ile negatif iyonların oluşumu için gerekli tüm
koşullar sağlanmaktadır. Bu doğal imkanlar korunarak Şifanın Sultanı Manisa konsepti
içerisinde hak ettiği yeri alması sağlanmalıdır.
Doğada Negatif İyon Yoğunluğu
Şelale Eteklerinde
50.000 (-) iyon cm3
Dağlarda
8.000 (-) iyon cm3
Deniz Kıyılarında
4.000 (-) iyon cm3
Ormanlarda
3.000 (-) iyon cm3
Şehir Dışında
1.200 (-) iyon cm3
Şehir İçinde
200 (-) iyon cm3
Konutlarda
20 (-) iyon cm3
Otomobillerde
14 (-) iyon cm3
8.10.8.2.
Manyetik Alan Tedavisi
Mıknatıslar bin yıllardır tedavi amacıyla kullanılmaktadır. Magnet (mıknatıs) terimi
adını Manisa'dan (Magnesia) alır. Antik bir Grek medeniyeti olan Magnetler, metalleri
kendine çeken değişik bir "taş" keşfettiklerinde buna yaşadıkları toprakların adını
vermişlerdir.
Magnetoterapi, doğal ve hassas bir tedavi şekli olan manyetik alan etkileşimine
dayanan yani girişimsel olmayan fiziksel bir tedavi metodudur. Bu doğal metot aynı anda
birçok hastalığın tedavisinde başarılı bir şekilde kullanılmaktadır. Tedavide oldukça geniş bir
uygulama alanı olması, kolay uygulanabilirliği, doğal bir metot oluşu ve yan etkisi olmaması,
magnetoterapiyi oldukça önemli kılmaktadır.
306
Manyetik alan kaybı insan organizmasında strese bağlı sorunları artırır. Baş ağrısı,
Kronik Yorgunluk Sendromu (CFS), eklem kireçlenmeleri, alerjiler, kas ağrıları ve kramplar
da manyetik alan eksikliğine bağlı sorunlar gibi gözükmektedir. Amerika ve Rusya'nın yaptığı
araştırmalar göstermiştir ki; astronotlarda ortaya çıkan osteoporoz (kemik erimesi), uzay
boşluğunda vücudun manyetik alandan mahrum kalmasına bağlıdır42.
Yer kabuğunun doğal bir manyetizması vardır. Bu manyetizma hücre zarında madde
alışverişini mümkün kılar, böylece atık maddeler ve toksinler uzaklaştırılır, besin maddeleri,
oksijen ve gerekli mineraller hücre içine alınır. Uzayda manyetik alan “sıfır” olduğu için
hayatla bağdaşmayan bu durumun düzeltilmesi için böyle bir sisteme ihtiyaç duyulmuştur. İlk
olarak uzaya gönderilen astronotlar üzerinde kullanılmıştır. Daha sonra 200.000 insan
üzerinde yapılan klinik deneyler sonucunda tıpta rutin kullanıma sunulmuştur.
Günümüzde bu sistem insanların sağlığı için kullanılmaktadır, çünkü doğal manyetik
alan sanayileşme ve ileri teknoloji nedeniyle elektromanyetik kirlenme artmıştır ve şehirleşme
nedeniyle insanın toprakla ilişkisi nerdeyse tamamen kesilmiştir.
Bu durum stres, panik atak, uyku bozuklukları, kronik yorgunluk benzeri etkiler yanı
sıra kanser, kalp-hipertansiyon gibi ölümcül hastalıkların artmasına ve daha genç yaşlarda
görülmeye başlamasına neden olmaktadır.
Laboratuar deneyler ve klinik deneyimler pulsatil manyetik alanın vücutta şu etkilere
sahip olduğunu göstermiştir ;
 hücre zarlarında madde alış verişi ve hücre zarının fonksiyonlarının düzenlenmesi,
42
http://www.cannabist.net/manyetik-tedavi-magnet
307
 damarlar üzerine etki ederek dolaşımın düzenlenmesi,
 antienflamatuar ( iltihap önleyici ) etki,
 SPAzmolitik ( SPAzm çözücü ) etki
 analjezik ( ağrı kesici ) etki
 hormonal ve enzimatik süreçleri düzenleyici etki.
 Yara iyileşmesinin hızlandırılması
Manyetik alan tedavisi bu etki mekanizmalarının bir sonucu olarak günlük yaşamda
zindelik, bedensel faaliyetlerde aktivite artışı, entellektüel kapasitede artış, konsantrasyon
yeteneğinin artışı, unutkanlığın giderilmesi, uyku düzeninin sağlanması ile insan vücudunun
biyoritminin düzenlenmesini sağlar.
Ancak bu etkilerin görülebilmesi için kullanılan sistemin bazı özelliklere sahip olması
gerekir. En önemlisi Manyetik Alan etkisinin pulsatil yani belli frekanslarda titreşimli olması
gerekmektedir. Vücudumuzda her organın frekans aralıkları farklıdır, yani tedavi etmek
istediğimiz tabloya göre farklı frekanslar kullanılması gerekir. Piyasada pazarlanan manyetik
yataklar, bilezikler vs. bu özelliklerden tamamen yoksun olduklarından tıbbi bir tedavi
işlevleri kesinlikle yoktur.
Manisa’nın klimatizm özelliği termal kaynakları, geleneksel ve alternatif tıp
yaklaşımlarındaki haklı ününde manyetik tedavinin de bir tedavi biçimi olarak tanıtılmasında
ve uygulanmasında Manisa’nın bu alanda markalaşmasına olumlu katkısı olacaktır.
8.10.8.3. Taşlar ile Tedavi
Sağlıklı ve dengeli beslenmiş olmak için, mineralleri de yeter miktarda almamız
gerekmektedir. Taşlar minerallerden oluşurlar ve bizim için hayati önemi olan mineralleri
bize saf halleriyle sunarlar. Taşların içinde sıkı sıkıya yapılanmış olmalarına rağmen,
çözülmeleri mümkün ve bize taş suyu veya taş tozu halinde gerekli mineralleri sağlarlar.
308
Taşlarla tedavi, herhangi bir ağrı kesici tablet gibi, bir defalık uygulama ile etkisini
göstermez. Taşlarla başarılı bir tedavi yapabilmek için sabır, bilgi ve deneyim gereklidir. Ama
buna karşılık böyle bir tedavinin hiçbir yan etkisi de yoktur.
Alternatif tedavi yöntemlerine duyulan ilginin her geçen gün arttığı günümüzde doğal
taşlar, bir çok fiziksel rahatsızlığa iyi geldiği gibi, spritüel alanda da açılımlara destek
verdikleri için ilk sıraları işgal etmektedirler.
Doğal taşlar, milyonlarca yılda meydana gelirler ve bünyelerinde topladıkları enerji
yüklemesiyle de birçok hastalığın ilacıdırlar. Diğer yandan, bu meziyetlerinin yanı sıra bitki
ve aromatik ürünlerle de pozitif bir işbirliğine girerek, inanılması güç bedensel
iyileştirmelerden tutun, ruhsal anlamda açılımlara kadar bir çok işlevi de yerine getirirler.
Alternatif tedavide yeni ufukların açılmasına neden olan bu taşlar, tıbbi yöntemlerin
etkisiz kaldığı noktalarda devreye girerek, sağlamış oldukları yararlarla bilim dünyasını da
hayretler içinde bırakmaktadırlar. Bu, büyük bir bilgi birikimi ve yüzlerce deneye dayanan bir
tecrübenin ürünü olarak, konunun uzmanları tarafından yapılan bir uygulama olmalıdır ve de
taşların yanı sıra, diğer doğal ürünlerin de nerede ve ne zaman kullanılacağı çok iyi
bilinmelidir. Bu taşların harici olarak kullanılması gerekir, kesinlikle dahili olarak
kullanılmamalıdır.
Korkuları yok eden agat, alerjiyi rahatlatıp göz hastalıklarına iyi gelen ametist, grip
gibi rahatsızlıkları bitiren obsidyen, uykularda güzel düşler görülmesine neden olan sarı topaz,
damar hastalıklarının ilacı jasper, kalp çarpıntılarını azaltan olivin, guatr hastalığının baş
düşmanı, alerji ve nefes darlığının da ilacı kehribar, bedendeki gazları giderip, kalbe de iyi
gelen akik, mide rahatsızlıkları ve böbreklere birebir olan sitrin, iktidarsızlığın çaresi yakut,
309
uykusuzluğu gideren dişi kuvars, düzgün konuşma becerisi sağlayan kalsedon ve
hayvanlarınızın nazara gelmesini engelleyen ayrıca sakinliklerini sağlayan turkuvaz, alternatif
tıbbın birkaç örneğinden sadece bazılarıdır.
Şifa süreci, yoğun ve dengesiz enerjiyi uzaklaştırmak ve enerjiyi dengeleyerek yüksek
titreşim düzeylerine çıkarmaktır. Birkaç taş aynı anda kullanıldığında, etkileri çoğalabilir.
Ancak bu durumda taşların birbirleriyle uyum içinde olmaları gerekir. Taşları tedavi amaçlı
kullanmak ve fayda elde etmek için değişik metotlar vardır.
Manisa’da özellikle nitelikli konaklama tesisleri ile termal tesislerde taşlarla tedavi
kürleri uygulanabilecek potansiyele sahiptir. Bu amaçla doğal taşlarla tedavi konusunda hayli
başarılı olan Uzakdoğu ülkelerinden getirilecek uzman personelle bu konudaki çalışmalar
desteklenebilir.
Manisa’da bulunan doğal ortamın taşlarla tedavi yöntemi ile buluşturulması oldukça
mümkündür. Bu konuya yoğun ilgi gösteren kişilere, gerekli bilgi ve hizmetin sunulabilmesi
için özellikle nitelikli konaklama tesisleri ile termal tesislerde taşlarla tedavi kürleri
uygulanabilecek potansiyele sahiptir. Şehrin farklı yerlerinde bulunan oteller bu konuda
faydalanılacak mecralardan biridir. Bu amaçla doğal taşlarla tedavi konusunda hayli başarılı
olan Uzakdoğu ülkelerinden getirilecek uzman personelle bu konudaki çalışmalar
desteklenebilir.
8.10.8.4. Yoga ve Meditasyon
Yoga; kendini, evreni ve böylelikle tüm var oluşu anlamanın yoludur. Böylece
insan ruhu da evren ile birleşerek, bitmez tükenmez bir mutluluk içinde yaşar.
Yoga’nın kelime anlamı da; “bir olmak”; tam “bir”lik halidir. Yoga'nın ilk adımı,
kişinin tüm günlük aktivitelerini tam bilinç içinde yapmasını temin etmektir. Ne yaparsak
yapalım onu tam bir konsantrasyon içinde ve yaptığımız ile bütünleşerek yapmamız yoganın
tam kendisidir.
Kişi kendisini tanımaya önce kendi bedeni ile başlar. Bu nedenle Hatha Yoga pozları
varlığı, kendisini anlamak yolunda önce fiziksel sonra zihinsel ve nihayet ruhsal planlarda
310
uyarır. Böylece uygulayıcı önce gerçek varlığını tanır. Kendisini iyi tanıması, onun tüm evren
ile mükemmel bir uyuma girmesinde temel adımdır. Bedendeki esnek ve sakın o1uş hali zihne
de yansır; bu da varlığın gerçeğine dönmesidir.
Yoga yaşlıları gençleştirir. Bu, kişinin tüm güçlerini kontrol ettigi sonsuz gençlik
gizidir. Yoga bir dinsel öğreti değildir. Her inanç sahibi için, sağlıklı bir yaşam için temel
anahtardır. Bu anahtar her cinste, her yaşta, her beden tipindeki insan için geçerlidir. Yoga,
holistik yaşamın her yönü ile tadıldığı bir bilimdir.
Viyana Üniversitesinde yürütülen bir çalışmada Sahaja Yoga Meditasyonunun sağlıklı
yetişkin bireyler üzerinde kalıcı ve sürekli kaygıyı gidermede, yararlı ve etkileri olduğu
görülmüştür. 37 kişilik 8 hafta boyunca Sahaja Yoga Meditasyonu yapan bir grup, 32 kişilik
müdahale edilmeyen bir grup ve 32 kişilik de Mozartın müziği dinletilen bir grupla
karşılaştırılmış, meditasyon yapan grupta, diğer kontrol gruplarına göre kalıcı ve sürekli kaygı
seviyesinde belirgin bir azalma görülmüştür.
İnsanoğlu seçme yasasına tabi bir ruh varlığı olduğuna göre tüm bilgileri incelemeli ve
bunların içinden kendisine en uygun yolu araştırarak bulabilmelidir.
Meditasyon tüm felsefi akımlarda kullanılır, dinlerdeki bazı çalışmaların
meditasyon olduğu bir gerçektir.
Meditasyon kişisel bir ruhsal gelişim çalışması olduğuna göre tesir ve faydaları kişiye
göre değişir ancak bu, meditasyon üzerine bazı genellemeler yapılmasını engellemez.
Meditasyon, duyulardan kaynaklanan düşüncelerin artık söz konusu olmadığı bir bilinç
311
durumudur. Bu halde zihin, bir amaca yönelik olarak sürekli bir akım meydana gelir. Böyle
bir durumda zihinde tek bir dalga bulunmaktadır.
Meditasyon devamlı bir şekilde akan ilahi bir bilgi selidir. Düşünce tek bir cihete
yönelir. Tüm dünyasal düşünceler, ilahi düşünce ile ilahi güç ile ve O'nun yüce ihtişamı ile
yıkanır. Meditasyon, düşüncenin konsantrasyon konusunda doğru ve düzenli akışıdır;
konsantrasyonun hemen arkasından ortaya çıkan haldir, yogik skalada yedinci dereceye
ulaşmadır. Meditasyon, insanı ebedi mutluluğa ulaştıran tek araçtır.Bu ebedi mutluluk tam
anlamı ile özgürlük halidir ki; bu hale ulaşan varlık için artık şüphe, kuruntu ve dünyasal
dertler ortadan kalkmıştır.Bu duruma ulaşmış kişinin karması ile tüm bağları tek, tek kopar.
Hint, Tibet, Çin kaynaklarındaki kadim belgelerden edinilen bilgilere göre meditasyon
doğuda binlerce yıldır uygulanmaktadır. Doğu da bu kadar eski bir geçmişe sahip olan
meditasyonla batı, kitlesel olarak 60'larda tanıştı, fakat teknik önceden de biliniyordu. 13
yüzyılda Fransiskan ve Dominikan rahiplerin uyguladığı, aralarında uzun esler verilen ve
'Lectio Divina' denilen İncil okuma tekniği de bir tür meditasyondu. Ama protestan devrimi,
Katolik Kilisesi'nin kuralları ve matbaanın keşfiyle yöntem unutuldu. Neredeyse binlerce çeşit
meditasyon yönteminden bahsetmek mümkündür, ancak genel ve yoğun olarak uygulanan
meditasyon şekilleri şunlardır;
Dinsel meditasyon, dua, tesbih, zikir, namaz, tefekkür.
Belli bir objeye konsantre olunarak yapılan meditasyon.
Belli bir mantranın tekrarı ile uygulanan meditasyon.
Ses, müzik, tını meditasyonu
Raja Yoga meditasyonu
Laya yoga meditasyonu
Yantra (Ezoterik diagramlar) ile yapılan meditasyon.
Çakra konsantrasyonuna dayanan meditasyon.
Tantrik (Maithuna) meditasyonu.
Mandala meditasyon.
Daha sayısız tekniği eklemek mümkündür.
Meditasyonun Yararları: Araştırmacılar, meditasyonun, olumlu düşünceyle ilgili olduğu
belirlenen beynin sol ön kısmının aktivitesini arttırdığını gözlemlemiştir. Meditasyonun
312
bağışıklık sistemini de olumlu yönde etkilediğini belirten araştırmacılar, meditasyon yapan
kişilerin antikor sayısının, diğerlerine göre çok daha yüksek olduğunun ortaya çıktığını
kaydetmişlerdir.
Meditasyonun, beyin fonksiyonlarına ve bağışıklık sistemine olumlu etki ettiği
belirtilmiştir. Psychosomatic Medicine dergisinde yayınlanan makaleye göre, ABD’deki
Wisconsin Üniver-sitesinde görevli bilim adamı Richard Davidson ve ekibi, 41 kişi üzerinde
araştırma yapmış ve katılımcıların 25’ine 8 hafta süreyle konsantrasyon meditasyonu
uygulatılmıştır.
Meditasyon yapan gruptan, değerlendirme yapmadan o anki duygu ve düşüncelerine
yoğunlaşmaları istenmiştir. 16 kişilik diğer gruba ise meditasyon yaptırılmamıştır. Bilim
adamları,
araştırma
sonunda
katılımcıların
beyinlerinin
ön
kısmındaki
aktiviteyi
incelediklerinde, daha önce yapılan araştırmalarda, beynin sol ön kısmının olumlu düşünceyle
ilgili olduğunun ortaya çıktığını hatırlatan bilim adamları, meditasyon yapan kişilerde, bu
bölgenin aktivitesinin daha yoğun olduğunu gözlemlemişlerdir.
Manisa’daki Spil Dağı Milli Parkı, dağlar, yaylalar, termal alanlar ve orman içi
dinlenme tesisleri ile Marmara Gölü ve baraj gölleri çevresi ile bu civarda bulunan konaklama
tesisleri yoga ve meditasyona uygun potansiyel alanlardır. Ancak hali hazırda bu alanlarda
hizmet veren bilinen merkezler yoktur. Özellikle büyük şehirlerde yaygın olan bu aktiviteler,
işlevleri itibariyle doğaya yakın olmak, doğayla iç içe olmak önemli bir unsurdur. Dolayısıyla
şehir merkezlerinden doğal ortamlara doğru yapılan seyahatler oldukça yaygındır. Bu
potansiyel Manisa’nın doğal kaynakları açısından değerlendirilebilir.
8.10.8.5. Zayıflama-Obezite İle Mücadele
Obezite günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin en önemli sağlık
sorunları arasında yer almaktadır. Obezite genel olarak bedenin yağ kütlesinin yağsız
313
kütleye oranının aşırı artması sonucu boy uzunluğuna göre vücut ağırlığının arzu edilen
düzeyin üstüne çıkmasıdır.
Bilindiği üzere beslenme; anne karnında başlayarak yaşamın sonlandığı ana kadar
devam eden yaşamın vazgeçilmez bir ihtiyacıdır. Günlük yaşamda bireylerin (gebe, emzikli,
bebek, okul çocuğu, genç, yaşlı, işçi, sporcu, kalp-damar, şeker, yüksek tansiyon hastalığı,
solunum yolu bozuklukları vb.) yaşa, cinsiyete, yaptığı işe, genetik ve fizyolojik özelliklerine
ve hastalık durumuna göre değişen günlük enerjiye ihtiyacı vardır.
Sağlıklı bir yaşam sürdürmek için, alınan enerji ile harcanan enerjinin dengede
tutulması gerekmektedir. Yetişkin erkeklerde vücut ağırlığının %15-18'i, kadınlarda ise %2025'ini yağ dokusu oluşturmaktadır. Bu oranın erkeklerde %25, kadınlarda ise %30'un üstüne
çıkması obeziteyi oluşturmaktadır.
Günlük alınan enerjinin harcanan enerjiden fazla olması durumunda, harcanamayan
enerji vücutta yağ olarak depolanmakta ve obezite oluşumuna neden olmaktadır.
Buna paralel olarak, günümüz teknolojisindeki gelişmeler, yaşamı kolaylaştırmakla
birlikte, günlük hareketleri önemli ölçüde sınırlamıştır.
Anlaşılacağı üzere obezite; besinlerle alınan enerjinin (kalori) harcanan enerjiden fazla
olması ve fazla enerjinin vücutta yağ olarak depolanması (%20 veya daha fazla) sonucu
ortaya çıkan, yaşam kalitesini ve süresini olumsuz yönde etkileyen bir hastalık olarak kabul
edilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) tarafından da obezite, sağlığı bozacak ölçüde
vücutta aşırı yağ birikmesi olarak tanımlanmıştır.
314
Bireyin sağlığının, yaşam kalitesinin ve fiziksel görünümünün değişmesine neden olan
obezlik ile mücadele günümüzde gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki en büyük
sorunlardan biridir. Ülkemizde Sağlık Bakanlığı’nın öncülüğünde resmi olarak obezite ile
mücadeleye start verilmiştir. Obezite il mücadelede aşağıdaki hususlara dikkat edilmesi
gerekir.

Sabah tartılıp ölçülen kilo boyun karesine bölündüğünde çıkan sonuç 25'in üstündeyse
kilo fazlası, 30'un üstündeyse de obezite var demektir, dikkat edilmesi gerekir.

Kilo verebilmek için günde 10 bin adım atılmalıdır.

Vücut kitle indeksi yüksekse tüketilenden daha az kalori alınmalıdır, tıka basa
yenilmemelidir.

Piyasada dolaşan bir dolu diyet ve egzersiz önerisi var. Bu diyetler konusunda dikkatli
olunmalıdır.

Tam buğday unundan yapılan ekmek tüketilmelidir.

Gıda,
Tarım
ve
Hayvancılık
Bakanlığından
ruhsatlı
ürünler
ilaç
olarak
algılanmamalıdır.
Obezite
özellikle
yağlı
ve
sağlıksız
yiyeceklerin
sürekli
tüketilmesinden
kaynaklanmaktadır. Bu tarz yiyeceklerin daha az üretildiği mutfaklar, daha sağlıklı mutfaklar
olarak karşımıza çıkmaktadır. Ayçiçeği ve zeytinyağları ile yapılan yemekleriyle meşhur olan
Ege Bölgesi ve doğal olarak Manisa, bu anlamda muazzam bir zenginlik olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Manisa’da gerçekleştirilen organik tarım da bölgenin sağlıklı yemek üretimini
destekler niteliktedir. Özellikle obezitede çiğ beslenmenin önemi göz ardı edilemez. Ancak
organik olmayan ürünlerin çiğ tüketiminin de sağlığa bir faydası olmayacaktır. Bu sebeple,
Manisa’da üretilen organik tarım ürünlerinin bu anlamda geniş bir faydasının olacağının göz
ardı edilemez.
Manisa’nın iklimi, doğal, kültürel ve termal altyapısı obezite ile mücadelede Ege
Bölgesinde bir merkez olarak ortaya çıkabileceğini bize göstermektedir. Bunun için il
genelinde doğru planlama ile doğru adımların atılması gerekmektedir.
8.10.8.6. Akupunktur
315
Akupunktur, birçok hastalığın tedavisinde kullanılan, oldukça etkili, bilimsel bir
tedavi yöntemidir. Tarihte ilk olarak Uygur Türkleri tarafından keşfedilmiş olan
"akupunktur", asırlar boyunca yaşanan yakın ilişki neticesinde Çinliler tarafından
öğrenilmiş, zaman içerisinde benimsenerek geliştirilmiş ve bugünkü seviyesine getirilmiştir.
Uygur Türklerinin eski başkenti olan Turfan'da yapılan kazılarda, insan vücudu
üzerindeki akupunktur noktalarını gösteren ve açıklamalar yer alan antik eserler ortaya
çıkarılmıştır. Yine Çin'in Sang –Jian'daki kazılarda bulunan taş oymalı resimlerden de
anlaşılan ilk akupunktur uygulaması yapanların Uygur Türkleri olduğudur. Ayrıca Doğu
Türkistan'ın Hoten ve Cimsar bölgelerinde yapılan kazılarda kemik iğneler bulunmuştur ki
bunlar "Taş Devri" ne ait oldukları bilinmektedir.
Bütün bunlar bize göstermektedir ki, tarihin ilk devirlerinden itibaren uygulanmakta
olan "akupunktur yöntemi" Çin'lilerin yaklaşık 5.000 yıl önce bu bilgileri Uygur Türklerinden
öğrenmeleri, geliştirmeleri ve daha sonra yazılı metinlere geçirmeleri sonucunda dünyaya
yayılmış ve tanıtılmıştır.
Geleneksel Çin tıbbında, en zengin uygulamaya ve kuramsal birikime, Han hanedanı
döneminde rastlanmaktadır. Geleneksel Çin tıbbının kaynağı, Çin'in Sarı Nehir bölgesidir.
Çok eskiden kendi sistemini kuran geleneksel Çin Tıbbı, uzun gelişme sürecinde birçok ünlü
hekim, çeşitli önemli eserler yazmıştır. Üç bin yıl önceki dönemlere ait kazılarda ortaya
çıkarılan belgelerde, Çin'deki sağlık sistemi ve hastalık tarifleri, gözlem, koklama, dinleme,
elle muayene, ilaç, akupunktur ve ameliyat gibi yöntemlerle hastalık teşhisleri ve tedavisi
anlatılmaktadır.
316
Weijin Kuzey-Güney hanedanı (220-589) ve Suitang 5 hanedanı (581-960) arasında,
nabza bakma tekniklerinde büyük gelişme kaydedilmiş, Jin hanedanı döneminde, Hekim
Wang Shuhe tarafından yazılan, "Nabız Durumları" adlı kitapta, 24 nabız durumu yer
almıştır.
Gerçekte temeli Türk kültürüne ve geleneklerine dayanan bu halk tıbbı, günümüz
modern tıbbı karşısında, özellikle 20. yy da geri bıraktırılmıştır. Kanımızca modern tıp, sanayi
devrimiyle birlikte gelişmesine farklı bir yöne çevirirken, köklerinden kendisini ayırmıştır.
Bunun sonucu olarak günümüz tıbbı, insanı sadece makine gibi tamir edilmesi gereken bir
nesne olarak algılamaya başlamıştır. Modern görüntüleme ve tedavi yöntemleri de dahil
olmak üzere bütün modern Tıbbi teknik gelişimler, hekimi sanatsal tıp yaklaşımından
uzaklaştırarak bu sürece ivme vermektedir.
5000 yıldan uzun bir süredir Çinli doktorlar, vücuttaki işlevsel bozuklukları belirlemek
için nabız teşhisine güvenmişlerdir. Bugün dahi Çin tıbbında nabız okuma yeteneği en önemli
teşhis aracı olarak yerini korumaktadır. Ne yazıktır ki, Doğu tıbbını uygulayan Batılıların
ancak çok azı bu sanatta gerçekten yetkinleşmiştir. Bu doğal tıbbi tedavilerin doğu
terminolojisinde anlamları alt başlıklar halinde incelenebilir. Bunların arasında başlıca yer
tutan, Akupunktur aslında Latin terminolojide "akus; iğne, punctus; batırmak" anlamına
gelmektedir. Aslında bunun tam Çince karşılığı "zhen- jiu- ology" olup zhen; akupunktur,
jiu; moksibasyon, ology; bilim anlamına gelmektedir. Burada akupunktur; kuru iğne
batırmak, moksibasyon (Moksa ısıtan özel tütsü) ise bedende ısı oluşturan tüm
yöntemlerin bir arada kullanılmasıdır. İşte bu yöntemler sırasıyla akupunktur, sağlıklı ve
dengeli beslenme, psikoterapi, fitoterapi, aromaterapi, tıbbi masaj ve tüm ekolleri (orta
Avrupa, İsveç tekniği, manuel lenfatik drenaj , klasik masaj ve spor masajı, bağ doku masajı,
shiatsu,tuina vb), manuel tedavi, osteopati, şiropraksi, balneoterapi (banyo ve kaplıca
tedavileri), müzikle tedavi (Türk müziği makamlarının sağlık üzerine etkileri), etnik dans
çalışmaları, bedensel bütünlüğü sağlayan nefes-duruş-hareketle başlayan ardından zihinsel ve
ruhsal bütünlüğü tamamlayan inanç ve kültürlere göre farklı konseptler (yoga, namaz,
meditasyon , dua vb), enerji temelli tedavi metodları ( tai chi, chi gong vb) sayılabilir.
Almanya, A.B.D, Fransa ve İngiltere gibi tıpta çok ileri gitmiş ülkelerde, akupunktur
ve diğer doğal tedavi yöntemleri uygulanmakta olup, bu yöntemleri uygulayan tedavi
merkezleri, üniversiteler ve vakıflar tarafından desteklenmekte ve teşvik edilmektedir.
Amerika'da sağlık sigorta şirketleri, akupunktur tedavisini sigorta kapsamı içine almış
317
bulunmaktadır. Ülkemizde halen akupunktur tartışması sürerken, dünyanın birçok yerinde bu
ilim, araştırmalar, çalışmalar ve teşviklerle ilerlemesini sürdürmektedir.
Manisa’da bulunan Akuterapi kliniği bu konuda hizmet veren bir kliniktir. Alanında
uzman Dr. Timur Yıldırım’ın çalıştığı klinikte, akuterapi uygulamaları, diyet önerileri, spor
takvimi çıkarma gibi konularda yardımcı olunmaktadır. Şehirde bu alanda çalıştığı bilinen
birkaç uzman doktor bulmak mümkündür. Bu kişilerle süreçte işbirliği yapılarak Manisa’nın
markalaşma süreçlerinde bilimsel yaklaşım sergilenmelidir.
8.10.8.7. Bio-enerji
Bioenerji insan vücudunda ve canlı türlerinde var olan doğal bir enerjidir. Yaratılıştan
bütün evrene ve canlılara akan hayattır. Bioenerji, vücudu bir bütün olarak ele alıp
rahatsızlıkların şifasında kullanılır. Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi bir bakıma vücudun
enerjisine akort ve balans ayarı yapılmasıdır.
Yaşadığımız ortamda; yüksek performans, motivasyon, konsantrasyon, yaşam sevinci
ve tam sağlık için, bioenerji dengemizin mükemmel olması gerekmektedir. Sinir sistemimiz,
doğadaki enerji dengesine uyum gösterecek şekilde programlanmış olduğundan, dengenin
bozulmaması için irademizin dışında reaksiyonlar gösterebilmektedir. Ne yazık ki,
yaşadığımız ortam (hava kirliliği, hormonlu gıdalar, zararlı elektromanyetik dalgalar, ozon
tabakasının delinmesi vs.) yaşam tarzımız (aşırı stres, dengesiz beslenme, spor yapamama) ve
öfke, korku, üzüntü gibi duyguları içimizde bastırmamız, enerji dengemizi ciddi şekilde
bozabilmektedir. Bu aşamada; bedenimizin dili olan ağrı, uykusuzluk, çarpıntı, terleme,
daralma, sinirlilik, yorgunluk, isteksizlik, iktidarsızlık gibi şikayetler belirmeye başlar.
Meydana gelen bu rahatsızlıkların ana nedeni, vücudumuzdaki bioenerji dengesinin
bozulmasıdır. Bioenerji Seansının Genel Faydaları :
1- Bağışıklık sistemini güçlendirir
2- Vücuttaki kan dolaşımını hızlandırır
3- Metobolizmayı hızlandırır
4- Kronik yorgunluğu ortadan kaldırır
5- Ruhsal durumu düzenler
6- Her türlü ağrılarda etkilidir
318
Bionerji seansı sonucunda çeşitli ağrılar, kronik yorgunluk sendromu, multiple skleroz
(MS), epilepsi, eklem / mafsal rahatsızlığı, beyin felci, kalp, damar tıkanıklığı, kanser, prostat,
diyabet, kısmi felç, depresyon, pankreas, böbrek, bel ve boyun fıtığı, romatizma, kireçlenme,
tümör, kas güçsüzlüğü, denge bozukluğu
bu frekansların gerektiği gibi uygulanması
sonucunda iyileştiği bildirilen rahatsızlıklar arasında yer almakta ama bunlarla da sınırlı
kalmamaktadır.
Günümüzde Amerika Birleşik Devletleri, Çin, Japonya, Rusya Federasyonu,
Azerbaycan, bazı Arap ülkeleri, Batı Avrupa Devletleri ve bilhassa İngiltere’ de bioenerji
tıbbı geniş çapta hizmete girmiştir. Üniversitelerde, tıp fakültelerinde (bioenerji kürsülerinde),
enstitülerde bioenerji eğitimi verilmektedir. Ayrıca dünyanın tüm uygar ülkelerinde de
bioenerji tıbbına karşı ilgi artmakta, bioenerji tıbbı giderek daha iyi tanınmakta, hastalıklarla
mücadelede etkin şekilde uygulanmaktadır. Artık ABD’ de ünlü cerrahlar programa
koydukları çok ağır ve kritik ameliyatlardan önce, hastalarının en az bir hafta bioenerji seansı
almalarını sağlamakta; böylece yapılacak olan operasyonun güçlendirilmiş bir vücutla cereyan
etmesini ve başarının garantilenmesini temin etmek yoluna gitmektedirler.
Amerika
Birleşik
Devletlerinde,
toplumun
%40'ı
alternatif
tıp'a
(bioenerji
uygulamasına) başvurmaktadır. Bu alanda harcanılan para 34 milyar dolardır. Bu yatırımın
dışında kalan sağlık kuruluşları, yeni üniteler oluşturarak, hastalarına alternatif tıp
yöntemlerini sunmaktadır.
Türkiye'de de 02.11.2011 tarihli 28103 sayılı resmi gazetede yayınlanan kanun
hükmünde kararname ile tamamlayıcı alternatif tıp uygulamaları (BIOENERJİ) KHK/663/8.
madde Ğ fıkrası ile Sağlık Bakanlığı tarafından sağlık hizmetlerine dahil edilmiş. Bu
konudaki çalışmalar başlamıştır. Artık kirlian fotoğraf tekniği ve laboratuar incelemelerinde
insan enerjisini, çakraları, aurayı ve hastalıklı organları tespit edilebilmektedir. Sadece 2
dakikalık bir seans sonrası kişinin aurasındaki değişim şaşırtıcı derecede olumludur ve birçok
doktorda hastalarına bioenerji uygulamaktadır.
Bioenerji Şifası Nasıl Uygulanır : Bioenerji şifası senans olarak yapılır. Kişi bioenerji
masasına yatırılır el değmeden seans yapılır. Bioenerji seansının kişilere hiç bir zararı yoktur.
Alet, cihaz, şua ve ilaç kullanılmadan uygulanır. Bioenerjist bedenin 30 cm uzağından el
değmeden; avuç içlerinden kişinin vücuduna pozitif enerjiyi pompalar enerji bu bölgeden içeri
319
girer dağılır ve vücuttan dışarı negatif enerjinin atılımı sağlanır. Böylece vücut, tabii ve
sağlıklı sistemini yeniden kurabilmektedir.
Henüz ülkemizde fazla bilinmeyen bioenerji, ağrısız, sızısız bir tedavi olarak
Manisa’da tanıtılması ve geliştirilmesi gereken bir yöntemdir. Manisa’nın ormanlık alanları
göz önüne alındığında, bu tedavinin uygulanması için elverişli ortamların kurulabileceği
görülmektedir. Uzman personel ve tanıtım desteği ile Manisa’da bioenerji bir marka değeri
haline getirilebilir.
8.10.8.7. Zamanın
Etkilerini
Durduran
Çözüm
ve
Tedavilerde
(Kanın
Temizlenmesi, Manyetik Alan Tedavisi, Taşlar ile Tedavi, Yoga ve
Meditasyon, Zayıflama-Obezite İle Mücadele, Akupunktur, Bio-enerji
Turizmlerinde) Hedeflere Doğru
Manisa zamanın etkilerini durduran çözüm ve tedavilerde hızlı gelişen alternatif tıp
sürecine henüz adapte olmuş değildir. Bu anlamda hizmet verecek kapsamlı bir merkez ya da
merkezlerin olmayışı dikkat çekmektedir. Bölgede bulunan otel ve dinlenme tesislerinin de bu
konuda bir girişimi henüz bulunmamaktadır. Ancak doğası ve doğa merkezli marka değerleri
itibariyle Manisa bu turizm türlerinde hizmet vermeye oldukça elverişli bir ortama sahiptir.
Bu kapsamda yapılacak çalışmalar ve propaganda süreciyle, turistlerin ve turizm
yatırımcılarının dikkatleri Manisa’ya çekilmeli, teşvikler sağlanmalıdır. Ülkemizde bu alanda
önemli bir boşluk bulunmaktadır. Hali hazır çeşitli bölgelerde uygulamalar yapılmaktaysa da
il olarak bu konuda markalaşmanın henüz oluşmaması Manisa için değerlendirilmesi gereken
önemli bir bilgidir. Bu konuda geliştirilecek öneri ve stratejileri şöyle sıralayabiliriz:
 Yaz mevsiminde Pamukkale’den Bergama’ya giden turistlerin potansiyelinden
yararlanılabilir. Bu kapsamda yılda en az 500 bin turistin geçtiği Bergama Pamukkale
yolunda şifa köylerinde yönlendirecek bilgilendirici tabelalar, diğer turizm türlerini ve
tur güzergâhlarını gösteren haritalar, broşürler sunulabilir. Turistler, Manisa’nın farklı
bölgelerinde
10
gün
kalmak
suretiyle
kanlarının
yenileneceği
sağlıklarına
kavuşacakları konusunda bilgilendirilebilir.
320
 Manisa’nın doğa şartları ve doğal zenginlikleri bu tedavilerin yapılması için oldukça
elverişlidir. Doğayla iç içe mekânlar geniş ve ferah bir yaşam alanı sağlamaktadır.
Manisa’da bu konudaki eksiklik, bu yaşam alanında bir sağlık merkezi
oluşturulmasıyla değerlendirilebilir. Ayvacık köyü bu kapsamda değerlendirilebilecek
nadide köylerden biridir. Daha önce kanser olup buraya gelen ve tedavi olan kişilerin
varlığı bilinmektedir. Aynı zamanda eko turizmle iç içe olan köyün tedavi edici
havasının özellikleri belirlenerek, özellikle buraya özgü bir sağlık köyünün
oluşturulması ilgi çekici olabilir.
 Negatif iyon etkisi tamamen doğal bir tedavi yöntemi olup, alternatif tedavi türlerinin
gündeme gelmesiyle canlanmış bir alandır. Bu yöntemin tanıtılması, Manisa’ya başka
turizm aktiviteleri için gelen turistlerin ilgisinin çekilmesi sağlanabilir. Bu konuda
hazırlanacak broşürler ve tanıtım kitapçıkları önemli materyallerdir.
 Zengin bir orman varlığına sahip olan Manisa, negatif iyon etkisi tedavisi için oldukça
elverişli yerlere sahiptir. İl içerisindeki ormanların toplamı 497.129 hektardır. Bu
zenginlik tanıtım kitapçıklarında ayrıntılı biçimde yerini almalıdır. Orman içi
dinlenme tesislerinin varlığı da, tedavi yolunda ormanların kullanılmasını çekici
kılmaktadır.
 Özellikle Spil Dağı ve Yunt Dağı hem yeşillik oranı hem de dağ havası ile negatif iyon
etkisi tedavisinde yoğun olarak başvurulacak doğal ortamlardandır. Bu yerlerde
spesifik tedavi alanlarının oluşturulması gerekmektedir.
 Negatif iyon etkisinin ev ve iş yeri gibi kapalı mekânlarda oluşturulmasını sağlayan
Himalaya
tuzundan
yapılan
lambaların
tanıtımının
ve
satışının
yapılması
sağlanmalıdır.
321
 Manisa, Spil Dağı’nın manyetik çekimi altında bulunan bir mıknatıs kenttir. Bu dağ
bilindiği kadarıyla dünyanın en büyük mıknatısıdır43. Uçakların bu dağ üzerinden
geçmemesi ve otomobillerinde buradan geçerken kaza riskine karşı yavaşlamaları44
gibi bilgilerden hareketle, Spil Dağı’nın manyetik alanının bilgisinin netleştirilerek, bir
tanıtım kitapçığı halinde yayımlanması önemlidir.
 Buranın manyetik alanının bilgisinin bölge halkı ve yetkili kurumlarca paylaşılmalı ve
bir marka değeri olarak bu imkândan faydalanılabilir.
 Spil Dağı’nın manyetik alanının sınırlarının belirlenerek, bu çerçevede bir tedavi
merkezinin burada konumlandırılması sağlanabilir.
 Yabancı turistlerin buraya ilgisinin çekilmesi için, özellikle Youtube, Facebook ve
Twitter gibi sosyal paylaşım sitelerinde buranın özelliklerine dair çekilmiş mini
videolar yüklenerek paylaşılabilir.
 Manisa’da taşlarla tedavi konusunda bilinen bir merkez bulunmamaktadır. Dolayısıyla
öncelikle taşlarla tedavi uygulayabilecek özellikle Uzakdoğu ülkelerinden getirilecek
uzman kişilerle, bu konudaki bilgi ve donanım eksikliği giderilebilir.
 Taşların tedavi edici gücü, nasıl uygulandığı ve Manisa’da nerelerde taşla tedavi
uygulanabileceğinin bilgisini içeren broşür ve tanıtım kitapçıklarının basılması
gerekmektedir.
 Manisa’da bulunan oteller bu konuda bilgilendirilmeli, otel bünyesinde hazırlanacak
özel odalarda taşla tedavi yöntemlerinin uygulanmasına başlanabilir. Niobe Otel,
Anemon Otel gibi büyük çaplı otellerin bu konuda değerlendirilmesi önemlidir.
 Orman içi konaklama tesisleri de içerisinde bulundukları doğal ortam ve huzur ile
taşlarla tedavi yöntemini mümkün kılan başka bir alandır. Şehir merkezine yakın
ancak sessizliği ve yeşilliği ile göz dolduran tesislerin seçilerek, bu konuda uzman
kişilerle tedaviye başlamaları, şehrin başka bir cazibe merkezi oluşturması anlamına
gelecektir.
 Özellikle termal kaynaklarla birlikte sunulabilecek şifalı taşlar için özel programlar
geliştirilebilir. Her bir tesiste bu konuda bir uzman bulundurulabilir, şifalı taşların
kullanımı hakkında bilgiler verilebilir, tesislerde özel kürler uygulanabilir, turistlerin
hastalıklarına özel satışlar yapılabilir,
 Yoga
ve
meditasyon
gibi
terapilerin
kökeninin
doğu
dinlerinden
geldiği
düşünüldüğünden, genellikle kamuoyunda bu terapilerin uygulanmasına yönelik
43
44
http://arsiv.indigodergisi.com/arsiv/turker128.htm
Manisa için yenilikçi fikirler, s.24.
322
olumsuz bir yargıyla yaklaşılması muhtemeldir. Bu tarz bir ön yargının önlenmesi
için, bu aktivitelerin bir dini inanış olarak değil, kişinin kendisine odaklanarak
psikolojik destek unsuru olarak başvurulabileceğine dair bilgi aktarımı yapılabilir.
Yoga ve meditasyonun tanıtımı yapılırken bu bilginin işlenmesine özen gösterilebilir.
 Yoga ve meditasyon ile ilgili bilgi aktarımı için, bu konuda bilgili kişilerden destek
alınarak Manisa’nın belli bölgelerinde tanıtım toplantı ve konferansları düzenlenebilir.
 Yoga ve meditasyonun yapılabilmesi için dağlık, ormanlık, sakin alanların tercih
edilmesi gerekmektedir. Bu anlamda zengin kaynakları olan Manisa’nın envanter
çalışmasıyla kaynaklarının belirlenmesi atılacak ilk adımlardandır.
 Büyükşehirlerden doğal ortamlara akan nüfusun Manisa’ya yönlendirilmesi için,
sadece hafta sonlarını kapsayan iki günlük yürüyüş, yoga ve meditasyon turları
düzenlenebilir. Bu kapsamda kente davet edilecek ünlü kişiler de, şehrin odak merkezi
olmasına katkıda bulunabilir.
 Spil Dağı eteklerinde bulunan Mevlevihane Orman içi dinlenme yeri şehre yakın bir
alanda
bulunmasından
dolayı
yoğun
olarak
tercih
edilen
mekânlardandır.
Oluşturulacak turlar kapsamında Spil Dağı’na yapılacak bir gezi içerisinde buraya
gelinerek yoga veya meditasyon terapilerinin tecrübe edilmesi sağlanabilir.
 Sevişler köyünün batısında kurulmuş olan Sevişler Barajı Orman içi dinlenme yeri bu
anlamda değerlendirilecek bir başka mekândır. Baraj manzarasına sahip olan dinlenme
yerinde aynı zamanda olta balıkçılığının yapılması da mümkündür. Bu imkanların bir
araya getirilerek oluşturulacağı bit tur güzergahının buradan geçmesi, buranın
turistlerin uğrak mekanı haline gelmesini sağlayacaktır.
 Marmara Gölü kuş çeşitliliği ile ornitoloji turizmine hizmet ederken, gölün sakin
aurası ile kuşların cıvıltısının oluşturduğu bu doğayla barışık ortam, tam bir
meditasyon merkezi olarak tasarlanabilir. Gölün kenarında kurulacak mini meditasyon
çadırlarıyla hem farklı bir atmosfer yaratılmış olur, hem de doğayla kucak kucağa,
toprağa ayak basarak bir meditasyon yapılması sağlanır.
 Demirci, doğal dengenin korunmasını sağlayan orman varlıkları yönünden oldukça
zengindir. İlçede ormanlık saha 65.157 hektar ile yüzölçümünün %52,9’unu
oluşturmaktadır. Demirci’de üç ayrı yerde orman içi dinlenme alanı bulunmaktadır.
Söz konusu alanlar Başalan, Güldürdek ve Sığırova'dır. Yöre halkının piknik alanı
olarak faydalandığı Başalan, Güldürdek ve Sığırova doğal manzara ve zenginliği,
323
soğuk su kaynakları ve temiz havasıyla yoga ve meditasyon terapilerine son derece
elverişli bir ortam olarak değerlendirilebilir.45
 Manisa’da yetiştirilen organik tarım ürünlerinin envanter çalışmasının yapılarak,
sertifikasyon süreçlerinin tamamlanması ve turizmde aktif olarak başvurulacak ürünler
haline getirilmesi gerekmektedir.
 Organik tarım ürünlerinin Manisa’da bulunan otel, işletme, dinlenme tesisi ve
özellikle köy pansiyonlarında kullanımının anlatılması,
teşvik
edilmesi
ve
desteklenmesi önemlidir. Şehir genelinde hazırlanıp sunulacak bir sağlıklı mutfak
konsepti, Manisa’da adım atılacak her restoranı, tesisi ve işletmeyi güvenli kılacaktır.
 Manisa’nın sağlıklı yemeklerinin bir listesi oluşturularak bunların tariflerinin yazılı
olduğu Manisa’ya özgü bir yemek kitabı çıkarılabilir.
 Sözü edilen otel ve dinlenme tesislerinin doğayla iç içe yapıları göz önüne alınarak,
zayıflamak ve obeziteden kurtulmak isteyenler için ayrı ayrı hazırlanacak tur
programlarının oluşturulması gerekmektedir. Bu programlarda hem düzenli bir diyet
programı çıkarılmalı hem de yürüyüş, yoga ve meditasyon gibi spor aktiviteleri ve
doğal tedavi yöntemleri de uygulanabilir.
 Akupunktur ve bioenerji gibi alternatif tedavi çeşitlerinin Manisa’da yoğun olarak
uygulamaya koyulması gerekmektedir. Bu konuda uzman kişilerden destek alınarak
yola çıkılması gerekmektedir. Örneğin Manisa’da Akuterapi alanında çalışan Dr.
Timur Yıldırım bu konuda başvurulacak uzmanlardan biridir.
 Akupunkturun tam olarak tanınması, kamuoyunun iğnelere olan korkusunun
giderilmesi ve bu iğnelerin ne işe yaradığına dair bilgilerin bir broşürle anlatılması
önemlidir.
 Yine bioenerji konusundaki ilgisizliğin giderilmesi için mini tanıtım kitapçıklarının
basılması ve hatta bioenerji tedavinin uygulandığı mini tanıtım seanslarının
düzenlenmesi gerekmektedir.
 Manisa ormanlarının eteğine kurulmuş olan Spilos Otel, Manisa’da uygulanması
planlanan terapi yöntemleri, bioenerji ve akupunktur gibi tedaviler için oldukça
uygundur. Buranın doğal havası, çeşitli tedavi yöntemleriyle hazırlanacak turlar
kapsamında satışa sunulabilir.
 Fizyoterapi ve bioenerji konularında uzman olan Elmas Maranki ve Prof. Dr. Ahmet
Maranki başvurulacak uzman isimlerdendir. Ahmet Maranki bioenerjinin tanıtımı
45
http://egitim.bayar.edu.tr/index.php/yerel
324
hakkında bir konferans vermek için Manisa’ya davet edilebilir. Bu konferansa davet
edilecek otel, işletme ve dinlenme tesislerinin sahipleri ve çalışanlarının da bu konuda
bilgilendirilmesi ve işletmelerinde bu tedavi türüne yer vermeye özendirilmeleri
anlamlı olabilir.
 İnternet günümüzde çok kullanılan bilgilenme kaynaklarından biridir. Turistler ve
acenteler
çeşitli
destinasyonlar
ve
turizm
türlerini
internet
üzerinden
araştırmaktadırlar. Bu nedenle sıklıkla bilgi girişleri yapılan internet sitelerinin
kurulması gerekmektedir. Sağlıklı yaşam köylerinde konaklama için online
rezervasyon seçenekleri sunulabilir. Tek bir siteden farklı sağlıklı yaşam köylerine
linkler verilebilir, arama motorlarına kayıtlar yapılabilir.
8.9.
Kırsal Turizm - Ekoturizm
Ekoturizm kavramı sürdürülebilirlik tartışmaları ile gündeme gelip popüler olmuştur.
Ekoturizm, doğaseverler ve çevre duyarlılığı olan turistlerin hareketlerinden daha geniş ve
kapsamlı bir konudur. Eko-turizm doğa ile iç içe olan bir turizm anlayışıdır. (Orams, 1995).
Uluslararası Ekoturizm Topluluğu (The International Ecotourism Society-TIES) eko turizmi
çevreyi koruyan yerel halkın refahını gözeten doğal alanlara karşı duyarlı seyahat olarak
tanımlanmaktadır.
Ekoturizm zamanla daha da belirginleşen yeni tip turistin beklentileri, deniz-kumgüneş üçgeninden uzak doğa ile iç içe abartılı olmayan tesislerde iyi bir oda, iyi hizmet ve
bunların başında bozulmamış doğa ve temiz bir çevrede aktif bir tatil olarak özetlenebilir.
Sürdürülebilir turizmin alt bileşenlerinden birisi olan ekoturizmin bileşenleri ise
aşağıdaki gibi tanımlanmaktadır.

Biyolojik çeşitliliğin korunmasına katkıda bulunulması,

Yerel halkın refahının gözetilmesi,
325

Turistlerin ve yerel halkın bilinçlendirilmesinin sağlanması,

Küçük ölçekli kuruluş/firmalar tarafından küçük turist gruplarına hizmet verilmesi,

Turistlerin ve yerel halkın turizm endüstrisi hakkında sorumlu hareket etmesinin
sağlanması,

Geri dönüşü olmayan kaynakların en düşük düzeyde tüketilmesi,

Turizm yönetimine yerel düzeyde katılımın önemsenmesi, iş fırsatlarının ve
mülkiyetin yerel halk lehinde gelişmesinin gözetilmesi.
Ekoturizm hareketinin olumlu çevresel ve sosyal etkisi olsa da iyi organize edilmediği
takdirde kitle turizmi kadar çevresel tahribata sebebiyet verebilmektedir. Bunun nedeni
ekoturizm destinasyonlarının hassas ekosistemler olması ve bu bölgelerde yapılacak herhangi
bir turizm hareketinin doğal kaynakların (biyolojik çeşitliliğin, fauna habitatlarının) yok
edilmesi, hatta çevresel kirliğin yaratılmasına sebebiyet verebilmesidir.
Bazı ekoturizm uygulamalarının ekosistemlere minimum negatif etki yaptığı, yerel
halka alternatif geçim fırsatları sağladığı gözlenmiştir. Ekoturizm, ekolojik olarak hassas
alanların korunmasını ve bu alanlara yakın yerlerde yaşayan halkın sosyal-ekonomik açıdan
gelişmesini sağlamaktadır.
8.9.1. Dünya Turizm Sektöründe Kırsal Turizm –Ekoturizm
1990’lı yıllar sonrasında ekoturizm ve sürdürülebilirlik kavramı benimsenmiştir.
Turizmde geleneksel destinasyonlardan (deniz-kum-güneş) uzaklaşma görülmekte ve turist
profili değişmektedir. Bu yeni profilde ekoturist olarak adlandırılan kitlenin, 35 ve 54 yaş
grubunda, yüksek eğitimli, ortanın üzerinde geliri olan, doğa, kültür ve gastronomiye ilgi
duyan kişiler olduğu yapılan istatistiklerde ortaya konmuştur. Ekoturizm pazarının giderek
büyüdüğü 90’lı yıllarda, 43 milyon Amerikalının ekoturizm faaliyetine katıldığı, Yunanistan’a
gelen 3 milyon İngiliz turistin %19’unun ekoturist olduğu, Fransa’da yılda 15 milyon kişinin
trekking yaptığı belirlenmiş, ayrıca Avrupa ülkelerinin pek çoğunun ülke turizmi için
ayırdıkları payın önemli bir kısmının bu amaca yönelik harcandığı yapılan araştırmalarda
ortaya çıkmıştır. Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Barack Obama’nın eşi Michelle
Obama’da dünya liderlerinin eşlerini bir organik tarım çiftliğinde ağırlamıştır.
326
Avrupa Ekolojik ve Tarımsal Turizm Merkezi (European Centre for Ecological and
Agricultural Tourism-ECEAT) Avrupa’nın kırsal alanlarında küçük ölçekli, doğaya dayalı
turizmin sürdürülebilir şekilde geliştirilmesini sağlamak üzere faaliyetlerine 1993 yılında
başlamıştır. Avrupa’nın birçok ülkesi ECEAT’a üye iken Türkiye’den de ECEAT’a üye
olmak için bekleyen örgütler bulunmaktadır.
8.9.2. Türkiye Turizm Sektöründe Kırsal Turizm -Ekoturizm
Ülkemizin eşsiz sahilleri, çeşitli uygarlıklardan kalan paha biçilmez kültür hazineleri,
dünyanın çok az ülkesinde bulunan doğa güzellikleri ve iklim farklılıkları ile büyük bir turizm
potansiyeline sahiptir. Türkiye, dağları, yaylaları, mağaraları, akarsuları, gölleri, termal
kaynakları ile turizmde çok geniş bir yelpaze oluşturmaktadır.
Türkiye yeryüzü şekilleri, iklim ve buna bağlı olarak bitki örtüsü ve hayvan varlığı
açısından dikkat çekici bir ülkedir. Kıtalararası ve iklimler arası geçiş bölgesinde olması
sebebi ile ülkemiz şu an için Avrupa’nın türler açısından en zengin ülkesidir. Bu durum
Türkiye’nin floristik (bitki Örtüsü) zenginliğinin Avrupa florası ile karşılaştırıldığında açıkça
ortaya çıkar. Avrupa’nın tamamında tür sayısı 12.000 civarında iken Türkiye’de bu sayı 9.000
civarındadır. Bu zenginliğin turizm amaçlı değerlendirilmesi ve zengin flora potansiyelini
tanıtmak, dolayısıyla talebi çeşitlendirmek, yatırımcı ve işletmecilerin dikkatini yeni turizm
türlerine çekmek için çalışmalar sürdürülmelidir.
Ülkemizde Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği’nin yürüttüğü Ekolojik
Çiftliklerde Tarım Turizm Takas Programı TATUTA aracılığı ile sürdürülen ekolojik çiftlik
ziyaretleri, Kaz Dağlarındaki uygulamalar, Çomakdağ Köyü, Safranbolu- Türkmen Köyü,
Akçakoca-Dadalı Köyü, Cumalıkızık Köyü, Nallıhan- Beydili-Karasu-Akdere köyleri,
Giresun İnece ve Şeyhli köyleri ekoturizm kapsamında yürütülen önemli örneklerdir.
327
8.9.3. Manisa'da Kırsal Turizm -Ekoturizm Marka Değerleri
Doğaya en az zararı vererek, mümkün olduğu kadar doğal kaynakları koruyup, doğal
kaynakların uzun süre kullanımını hedef alan kırsal-eko turizm, son yıllarda Türkiye’de ve
dünyada oldukça fazla gündeme gelip uygulanmaya başlamıştır. Kırsal-eko turizm, insanın
hem doğasını koruması hem de bu korunmuş doğadan ürettiği organik ürünlerle sağlıklı
beslendiği bir ortamı mümkün kılar. Doğal yaşamın ve sağlıklı beslenmenin bu kadar
gündeme gelmesi, el değmemiş mekan ve kentlerin değerini arttırmıştır.
Bu perspektifle bakıldığında Manisa, doğal yaşamın sürdürülebileceği el değmemiş
mekanlarıyla değerlendirilebilecek zengin bir kaynaktır. Manisa’da Spil Dağı ve Yunt Dağı
çevresindeki köyler, Ayvacık, Tekelioğlu, Darkale ve Kula gibi köy ve ilçeler eko turizme
hitap edecek geniş bir zemin sunmaktadır. Manisa’nın kırsal-eko turizme ait marka
değerlerini oluşturan bu köy ve ilçeleri aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
Spil Dağı: Merkez ilçenin hemen güneyinde yer alan, ünlü Manisa lalelerinin doğal olarak
yetiştiği Spil Dağı Milli Parkında, yüzü aşkın endemik bitki, 70 kadar da şifalı bitki
328
mevcuttur. Sümbül, çiğdem, siklamen, glayöl, menekşe, papatya ve gelincik gibi çiçekli
bitkilerin bulunduğu Spil Dağı’nın en ünlü bitkisi, küçük orman açıklıklarında ve dere
tabanlarının düzlüklerinde kümeler halinde yetişen lalelerdir. Spil ya da Manisa Lalesi adıyla
anılan bu laleler, Osmanlı İmparatorluğu döneminde, Manisa’nın şehzadeler tarafından
yönetildiği yıllarda, İstanbul’a götürülerek İmparatorluk tarihinde bir döneme adını vermiştir.
Yaban hayatı bakımından da oldukça zengin olan milli parkta tavşan, tilki, kurt, çakal,
domuz, sansar, porsuk, kirpi ve sincap gibi hayvanlar sıklıkla, kınalı ve çil keklik ise daha
nadir bulunan hayvanlardır. Ötücü kuşların hemen birçok türü ile yırtıcı kuşlardan doğan,
atmaca ve kartal da bulunmaktadır. Ayrıca geyik koruma ve üretme sahasında geyiklere ve
Muradiye Keklik Üretme İstasyonu’nda üretilerek, korunabilen alanlara salınmış sülünlere
rastlamak da mümkündür.
Spil Dağı üzerinde birçok küçük farklı bölgeyi barındırır. Bu bölgeleri Spil’in
zirvesine çıkarken görmek mümkündür. Manisa’dan Spil Dağı’na çıkarken yol üzerindeki
bazı önemli bölgeler şunlardır: Ağlayan Kaya (Niobe), Manisa Tarzanı, Seyir Terası, Sultan
Yaylası (Kiraz Yaylası), Turgutalp Köyü, Yangın Gözetleme Kulesi, Sülüklü Göl ve At
Alanı.
Spil Dağı At Alanı mevkiinde, yılkıya bırakılmış atlara rastlamak mümkündür. Bir atı
yılkıya bırakmak, atların mevsimlik olarak veya ihtiyarlamaları nedeniyle dinlenmeye ve
kendi hallerine bırakılması anlamına gelmektedir. At Alanı mevkiinde aynı zamanda
ziyaretçilerin kendi çadır ve karavanlarıyla kamp yapmaları mümkündür. Antik çağdan beri
bağcılık yapılan yörede, yetiştirilen ürünlerin başında üzüm gelmektedir. Manisa yöresi
çekirdeksiz üzüm yetiştiriciliği konusunda, gerek kalite ve gerekse rekolte bakımından
dünyanın sayılı bağcılık merkezlerinden biridir. Temmuz ayının ikinci yarısından itibaren
329
yenilecek olgunluğa erişen üzümün hasadı eylül ayı ortalarına kadar sürer. Çok geniş bir alana
yayılan bağlar, eko turizmi bakımından değerlendirilmeyi bekleyen bir potansiyel
oluşturmaktadır.
Manisa Tarzanı, resmî kayıtlara göre Ahmeddin Carlak ya da kendi ifadesi ile Ahmet
Bedevi (d. 1899 - 1963). Kurtuluş Savaşı'nda savaştığı için İstiklal Madalyası sahibidir.
Hayatını Manisa’yı tüm Türkiye’ye örnek olacak şekilde ağaçlandırmaya adamış ve yaşadığı
süre boyunca binlerce ağaç dikmiştir. Spil Dağı'nda yaşayan ve Manisa sokaklarında üzerinde
sadece şort ile dolaşan Ahmeddin Carlak'a halk 1934 yapımı Tarzan filmi Manisa
sinemalarında gösterime girdikten sonra yaşamını bu filmle özdeşleştirerek Manisa Tarzanı
adını takmıştır. 1963 yılında hayatını kaybedince Manisa halkınca bir efsaneye
dönüştürülmüş, ilde heykeli dikilmiştir. Her yıl ölüm yıldönümü olan 31 Mayıs gününde
Manisa'da hatırası için törenler düzenlenir.
Manisa Tarzanı eko-turizm için bir marka değer olup sürdürülebilir yaşam için örnek
alınacak bir kişidir. Bu nedenle Manisa’nın eko turizm alanında ön plana çıkması için Manisa
Tarzanı marka değerini etkin bir şekilde işlemesi Manisa’nın yararına olacaktır.
İzmir’de milyonlarca insan doğada yetişmiştir. İzmir metropolüne çok yakın olan
Manisa’nın hafta sonu tatilleri veya kısa süreli doğaya kaçış tatilleri konusunda en doğru
adres olduğu tanıtımı yapılarak bölgenin orman, su ve toprak varlığının doğayla kucaklaşmak
isteyenlere sunduğu olanaklar iyi bir şekilde anlatılmalı ve doğaseverlerin ağaç dikme gibi
birebir deneyimleyebileceği olanaklar da sunulmalıdır.
Yunt Dağı: Yunt Dağı bölgesi ve mücavir alandaki ilçeler eko turizmin geliştirilebileceği
potansiyel alanlardan bir diğeridir. Yunt Dağı yamacından 61 köy ve 2 belde bulunmaktadır.
Geçimleri kaynakları orman, tarım ve hayvancılıktır. Özellikle kadınların yürüttüğü el
sanatları ve Yunt Dağı’na özgü halı dokumaları ise, geleneksel yaşantının sürdüğüne işarettir.
Yunt Dağı Projesi’yle “Dağlık Yerleşimlerde Katılımcılığın Geliştirilmesi ve SosyoEkonomik Refahın İyileştirilmesi” kapsamında geliştirilecek Yunt Dağı köyleri ve çevresi,
eko-turizme
daha
da
elverişli
hale
gelecektir
(http://www2.ormansu.gov.tr/COB/YuntdagiProjesi.aspx?sflang=tr).
Marmara Gölü: Etrafı sulak çayırlar ve sazlıklarla kaplı olan Gölmarmara ilçesindeki
Marmara Gölü de kuş çeşitliliğine imkan veren doğal bir çevre oluşturmakta ve birçok kuş
türünü barındırmaktadır. Bu özelliği ile ornitoloji meraklılarını cezbedebilecek bir alan teşkil
etmektedir.
330
Darkale (Tarhala): Eski adı Tarhala olan Darkale’nin ismi Selçuklu döneminde
değiştirilmiştir. Salname-i Osmani’den ulaşılan bu bilgiyle Darkale’nin tarihi kökenleri olan
eski bir yerleşim yeri olduğunu söylemek mümkündür.
Manisa'ya 94 km Soma merkeze 2 km mesafede bulunan Darkale köyünde
46
eko turizm
çalışmaları başlatılmıştır. Darkale köyü OPET’in Türkiye çapında yürüttüğü “örnek köyler”
projesi kapsamındadır. Köyde ve çevresinde bulunan tarihi, kültürel ve doğal miras turizm
açısından bir çekicilik oluşturmaktadır. Darkale köyünde özgün ve eklektik yöresel yemek
çeşitleri yapılmaktadır.
Çevresi çam ormanlarıyla kaplı olan Darkale’nin sırtını yasladığı Asartepe ve Tuzlutepe’nin
dik kayaları, dağcıları ve kaya tırmanıcılarını buraya davet eder niteliktedir. Çevresinde
bulunan sayısız yürüyüş ve bisiklet parkurları doğa sporu meraklılarını Darkale’ye çekmekte
önemli bir unsurdur.
Darkale’nin çevresi çok çeşitli bitki ve flora zenginliğine sahiptir. Orkideler, süsenler,
ters laleler, hercai menekşeler ve sayısız türde çiçekler mevcuttur.
Köyün kadınları tarafından yapımı hala sürdürülen geleneksel nar ekşisi, Darkale’nin
özgün değerlerinden biridir. Köy içerisinde tamamen doğal koşullarda organik olarak
yetiştirilen narlardan toplanılarak yapılan nar ekşilerinin önce taneleri çıkartılır. Sonrasında
suyu sıkılarak kaynatılan narlardan, Darkale’ye özgü nar ekşisi elde edilir.
Ayvacık Köyü: Manisa merkezine 26 km uzaklıkta olan köy, 93 harbi sırasında Anadolu’ya
göç eden Müslüman Bulgarlar (pomaklar) tarafından kurulmuştur. Akdeniz iklimi görülen
köyün ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Doğayla iç içe olan köyün en önemli
özelliği temiz havasıdır. Özellikle kanser hastalarının yoğun ilgi gösterdiği köyün, organik
ürünlerle beslenmesi de hastalıklara iyi gelen bir diğer yönüdür.
46
http://www.tarhala.com/darkale-tarhala-trakhoula/
331
Tekelioğlu Köyü: Manisa’nın Salihli ilçesine bağlı olan köyün Salihli’ye uzaklığı 20 km’dir.
Antik Lidya’nın başkenti olan Sart kalıntıları, yakınında Artemis tapınağı (Salihli’den 9 km)
gibi çok sayıda tarihi ve doğal zenginliği barındırıyor.
Yörenin geçim kaynağı bağcılık, meyvecilik, hayvancılık ve pamuktur. Bu temel
ürünlerin yanında, susam, bakliyat, tahıl gibi çeşitli ürünlerin dönüşümlü olarak ekildiği,
kapari gibi doğadan toplanan bazı bitkileri içeren ekolojik tarım yönteminin Türkiye’de,
köyün neredeyse tamamı tarafından benimsendiği ilk örneklerden biri Tekelioğlu Köyüdür.
Bu açıdan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile DSİ arasında bir protokol ile düzenlenen kullanma
ve içme suyu havzalarının çevresindeki tarım arazilerinde ekolojik tarım yapmanın
yararlarının gözlenebileceği bir örnek oluştumaktadır.
Kula: Etrafı tepelerle çevrili olan Kula’nın volkanik bir arazi üzerine kurulmuş olması,
verimli topraklarının sebebidir. Akdeniz ve Karasal iklimin birlikte hakim olduğu bölgede
bitki örtüsü farklılık göstermektedir. İlçede maki bitki türleri zeytini kocayemiş, ladin ve az
miktarda defne ve kuşkonmaz türleridir. Yoğun ormanlık alan mevcut olan Kula’nın orman
bitkileri palamut, meşe, kızılçam ve karaçamdır. Sadece Kula’da 35,86haorman alanı
mevcuttur.
Verimliliğin temel kaynağı Gediz Nehri’dir. Nehir, Kula’nın 12 km kuzeyinden geçer.
Kula’nın merkezine doğru Gediz nehrine karışan irili ufaklı birçok dere mevcuttur.
Yeşilin ve mavinin geniş bir alanda kucaklaştığı Kula, verimli topraklarıyla organik
tarımın ve sağlık turizminin göbeği olmaya adaydır.
Gördes ilçesindeki Manastır Yaylası’da eko-turizmin geliştirilebileceği potansiyel
alanlardan biridir. Ayrıca bunlara ek olarak Turgutalp, Sultan Yaylası, Osmanlıca, Ortaköy,
332
Türkmen, Gülbahçe, Pazarköy, Gökeyüp, İncesu, Ercekler de ekoturizm bakımından önemli
marka değerleridir.
Eko turizmin yapılacağı yörelerde belli senaryolar çerçevesinde, ana tur güzergahları,
varış noktaları, ara istasyon ve alt istasyon noktaları belirlenerek planlama çalışmaları
yapılabilir. Bütün bu planlama, eylem planları ile desteklenerek zamana ve bütçeye göre
denetlenebilen izlenebilen hale getirilebilir.
Eko-turizm ve kırsal turizmde büyük otellerden ziyade köylülerin evlerini açmaları
daha önemlidir. Bu çerçevede, köylülere ev pansiyonculuğu eğitimi verilerek onların evlerini
pansiyonculuk anlamında turistlere açması konaklama altyapısının gelişimine ve yerel
ekonomiye destek olacaktır. Yalnız kırsal turizm destekleri verilmeden önce de yerel halka
kırsal turizm getirilerinin iyi anlatılması ve halkın motive edilmesi gerekir. Yoksa yerel halkın
tepkisi ile karşılaşılması mümkündür. Son yıllarda kırsal alanlarda yaşayan insanlarda ciddi
bir gelir kaybı oluşmuştur. Bu amaçla, kırsal turizm özelikle Manisa kırsalında desteklenerek
yerel ekonomik gelişmeye ve gelir artışında ciddi bir alternatif olarak ortaya konulabilir.
8.9.4. Manisa'da Kırsal Turizm -Ekoturizm Stratejisi
Manisa’da Spil Dağı Milli Parkı’nın ekoturizmde markalaştırılması,
8.9.5. Manisa'da Kırsal Turizm -Ekoturizm de Hedeflere Doğru
Manisa’da faaliyet gösteren Kırsal Turizm Derneği bulunmaktadır. Türkiye çapında
kırsal turizm geliştirme çalışmaları yapan dernek Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ile
beraber 5 yıldır Manisa’da kırsal turizmi geliştirmektedir.
333
Manisa’nın eko-turizm ve kırsal turizm konusundaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı
turizm anlamında daha ileri noktalara taşıyabilmesine ilişkin tespit ve önerilere aşağıda yer
verilmektedir.
 Marka takımlarının bölgede eko turizmin yapılabileceği mekanların detaylı
çalışmasını yapması, Manisa’nın kırsal-eko turizme ilişkin marka değerlerinin tespit
edilerek, gerekli envanter çalışmalarının yapılması,
 Envanter çalışmasından sonra kırsal-eko turizme ait alt konseptlerin oluşturulması, bu
konseptler ile ilgili broşür ve kataloglar hazırlanması ve özellikle dijital ortamın
kullanılması,
 Ulusal ve yerel düzeyde ilgili doğa dernekleriyle irtibata geçilerek Manisa’nın kırsal
turizm-eko turizm potansiyelinin tanıtımının yapılması,
 Kanser hastası olduğu için Ayvacık Köyü’ne zaman zaman gelip şifa bularak, daha
sonra buraya yerleşerek hayatını sürdüren Nursel Karaosmanoğlu Şimşek’in hikayesi
yerli halk için bir örnek teşkil edebilir. Ayvacık Köyü’ne yerleştikten sonra evini
turizme açarak eko turizm yapmaya başlayan Şimşek, adeta kendi markasını
oluşturmaya
başlamıştır
(http://www.manisahaberleri.com/haber/2311/bu-koyde-
kansere-gecit-yok.aspx).
Aktif olarak eko turizmin yapıldığı Tekelioğlu ve Ayvacık köylerinin ihtiyaç
analizlerinin yapılması ve alt yapı hizmetlerinin geliştirilmesi,
 Spil Dağı ve Ayvacık Köyü’nün temiz havasının ön plana çıkarılması ve buna uygun
konseptler oluşturularak turların düzenlenmesi,
 Eko turizmin yapılabilmesi için potansiyel taşıyan Kula, Yunt Dağı ve köyleri, Spil
Dağı ve köyleri ile Manastır Yaylası’nda gerekli envanter ve alt yapı çalışmalarının
yürütülmesi, alt yapı hizmetlerinin geliştirilmesi,
 Söz konusu köylerde eko turizmin geliştirilmesine yönelik yerel halkın eğitilmesi,
334
 Spil Dağı Milli Parkı, Baraj Gölleri, Atalan Yaylası, Gölmarmara ve orman içi
dinlenme tesislerinin doğa turizmi dağıtım noktaları olarak belirlenmesi,
 Eko turizm yapılan bölgelerde üretimin ekolojik olduğuna dair gerekli başvuru ve
sertifikasyonların tamamlanarak ürünlerin güvenilirliğinin sağlanması,
 Manisa Tarzanının hayatı ve yaşam felsefesinin zengin görsellerle katalog haline
getirilmesi,
 Manisa Tarzanı ve doğa turizmi ile ilgili bir web sitesinin hazırlanması,
 Manisa Tarzanı ile ilgili hediyelik eşyaların tasarlanması ve satılması,
 Otellerin faydalanabileceği, internet üzerinden şifre ile girilen bir database sistemi
kurulması, örneğin: Otelde yer açığı olan bir firma yer bilgilerini görebildiği gibi şiir
dinletisi duyurusu, güreş müsabakası, yayla turları gibi etkinliklerin öğrenileceği,
güzel bir database sistemi olan bir web sitesinin kurulması,
 Gerek Manisa merkezdeki gerekse Salihli, Akhisar ve Soma gibi doğaya daha yakın
alanlardaki konaklama ve yeme içme tesislerinin çalışanlarının eko turizm hakkında
eğitilmesi, nerelerde trekking parkurları olduğu, nerelerde neler yapılabileceği gibi
bilgileri asgari olarak bilmelerinin sağlanması,
 Eko turizm yapılan köylerin temiz hava ve doğal şartlarının spor turizmiyle kombine
edilerek sunulması ve buna uygun turların oluşturulması,
 Doğa Sporu sevenlerin aynı yere bir daha gelmeleri için teçhizatlarını depolama
imkanları sağlanması,
 Doğa Sporları yapan meşhur insanların bölgeye davet edilmesi,
 Doğa sporu yapan grupların ağları kullanılarak newsletterlar ile bilgilendirme
yapılması,
 Doğa dernekleri, sporcular ve diğer STK’ların güçlendirilmesi ve üyelerini Manisa’ya
davet etmelerinin sağlanması,
 Doğa merkezli turizm türlerinin her birinin ayrı ayrı planlamalarının yapılması,
 Doğa merkezli turizm türlerinin her birinin ayrı ayrı broşürlerinin, kataloglarının
oluşturulması, haritaları çizilerek web sitelerine konulması,
 Yerel halkın, turistik ürün, hediyelik eşya yapımı, servis, kalite ve işletmelerin
yönetimi ve pansiyonculuk konusunda eğitilmesi,
 Alana girişte kabul noktaları oluşturulması ve buralarda ziyaretçilere farklı
güzergahları ve yöresel özellikleri gösteren mola noktaları ve tur güzergahlarını
gösteren haritaların sunulması,
335
 Eko-turizm için kullanılacak alanlarda, çeşme, wc, barınak, mesafe ve yön
levhalarının tamamlanması, dağ yürüyüşü rotalarının Küresel Yer Belirleme Sistemi
(GPS) ile uydulara tanıtılması, yeni taşıt yolu açılmaması,
 Eko turizmin yapılacağı yörelerde belli senaryolar çerçevesinde, ana tur güzergahları,
varış noktaları, ara istasyon ve alt istasyon noktaları belirlenerek planlama çalışmaları
yapılması,
 Manisa’daki ekolojik dengenin sergilenebilmesi için Spil Dağı ve Atalan Yaylası’nın
canlı bir botanik müze haline getirilmesi,
 Manisa’nın lalesi, kirazı, kendine has üzüm çeşitleri gibi botanik değerlerinin ekolojik
turizme katkıda bulunması için markalaştırılması,
8.9.5.1. Darkale’de Ekolojik Tarım ve Turizm
 Darkale Köyü yakınlarında bulunan Menteşe Kaplıcaları’nın eko turizm kapsamında
değerlendirilerek, turistlerin tercih edebileceği seçenekler içerisinde sunulması,
 Darkale Köyü şehir merkezine çok uzak olmayıp ulaşım açısından kolay bir güzergah
üzerinde bulunmaktadır. Darkale’nin bu şartları geliştirilerek köy pansiyonculuğu için
gerekli araştırmalar tamamlanarak uygun evlerin bu yönde dönüştürülmesi,
 Manzaralı evlerin köy pansiyonculuğunda değerlendirilmesi ve bu evlere öncelik
verilmesi,
 Köy pansiyonculuğu yapılan evler diğer turizm aktiviteleri için bir alternatif sayılarak
tanıtımlarının yapılmasının sağlanması,
 Köy pansiyonculuğu yapan evlerin Manisa’nın kültürüne ve tarihine ait donelerle
dekore edilmesi,
 Organik tarım adı altında birçok ürün satılmakta, birçok yer kendine marka yaratmaya
çalışmaktadır. Bu sebeple Darkale’de üretilen ürünlerin gerçekten organik olduğuna
dair sertifikasyon başvuru ve işlemlerinin tamamlanması,
336
 Mevcut durumda Darkale ismiyle bir web sayfası olmakla beraber, burayı
destekleyecek bir Facebook, Twitter ve İnstagram hesabı açılabilir. Bu hesaplar
Darkale resimleri, organik tarım ürünleri ve buna dair sürecin işlendiği videolar
aracılığıyla aktif tutulabilir.
 Darkale’de geleneksel olarak yapımı sürdürülen Nar Ekşisi’nin toplanma ve yapım
aşamasının kaydedildiği videolar sosyal paylaşım ağları üzerinden paylaşılarak ilgi
odaklarının oluşturulması,
 Yine Darkale’ye özgü yapılan dondurmanın yeniden canlandırılarak yapılmasının
teşvik edilmesi, bu sürecinde hem fotoğraf kareleri hem de videolar aracılığıyla sosyal
paylaşım sitelerinden paylaşılması,
 Darkale’ye özgü üretilen nar ekşisi ve dondurmanın markalaştırılarak bir pazar
oluşturmasının sağlanması,
8.9.5.2. Gerçek Köy Yaşamı Konseptinde Neler Yapılabilir?
 “Gerçek Köy Yaşam Tecrübesi” eko turizmin temel parçasını oluşturmaktadır. Doğal
yaşamın nasıl olduğunun tecrübe edilmesi turistlerin unutulmaz anılarla dönmelerini
sağlayacaktır. Geleneksel kıyafetlerle ve kendi topladıkları ürünlerle beslendikleri bir
ortam, bu atmosferin fotoğraflanarak turistlere verilmesi, bambaşka bir dünyanın
kapılarının turistlere açılmasını sağlayacaktır.
 Köylünün turizm sürecine aktif olarak katılması turiste geleneksel köy hayatını tatma
fırsatı sunacağı gibi, köylünün ekonomik anlamda kalkınmasına destek olacaktır.
 Bir köy evinde kalacak olan turistin, tıpkı o evde yaşayan köylüler gibi erken kalkıp,
tavukların yumurtalarını alması, tarlaya gidip nar toplaması gibi günlük aktivitelere
iştirak etmelerinin sağlanması,
 Köy evlerinde yöresel kıyafetlerin bulundurulmasına özen gösterilmeli, tercih eden
turistlere bu kıyafetlerden sunularak günlük işleri rahat bir şekilde yapmalarını
sağlarken, doğal ortama uyum sağlamalarına destek olunması,
337
 Manisa’da yetiştirilen doğal ürünlerle yapılan reçellerin ‘Manisa Reçelleri’ adı altında
turistik ürünler olarak satışının sağlanması,
 Köy pansiyonlarında turistlerce üretimi yapılacak olan reçel, marmelat, ekmek, turşu
gibi yöresel ürünlerin turistlerce satın alınabilmesinin sağlanması ve şehir
merkezlerinde kurulacak olan yöresel ürün satış noktalarında satışının sağlanması,
 Eko turizm çalışmalarıyla geliştirilecek alt yapı hizmetleriyle birlikte, bu doğal
ortamın film ve reklam ajanslarına tanıtımının yapılması, konsepte uygun katalog
çekimlerinin burada yapılmasının sağlanması,
 Köy evlerinde kalan turistler için bölgenin çekici kılınması önemlidir. Gündüz doğal
yaşamı deneyimleyen turistlerin akşamlarının da eğlenceli geçmesinin sağlanması
gerekmektedir. Bu doğrultuda yöreye özgü giysi ve müziklerle gerçekleştirilecek
bölge danslarının sergileneceği akşam eğlenceleri düzenlenmelidir. Yaz akşamlarında
sahilde ateş başında gerçekleştirilen doğal ortamlara paralel bir eğlence anlayışıyla
hareket edilebilir.
 Akşam eğlencelerine bölgenin geleneklerinden olan kına geceleri de dahil edilebilir.
Mizansen biçiminde tasarlanacak bir kına gecesi, turistler için ilginç bir deneyim
olacaktır.
 Spil Dağı oldukça farklı beldeleri barındıran bir güzergaha sahiptir. Bu güzergahın bir
tur kapsamında sunulması, dağın zirvesindeki kamp alanının konaklama yeri olarak
planlanarak doğayla iç içeliğin sürdürülmesi gibi hobi turlarının düzenlenmesi,
8.9.5.3. Konseptin Organizasyonu
 Eko turizmin tanınması ve buralara turlar düzenlenmesi için seyahat acentelerinin info
turlar kapsamında bölgeye davet edilmesi,
 Kadınlar hem tarla hem de ev işlerinde oldukça aktif bir rol üstlenmektedirler. Bu
rolün eko turizmin tanıtılması ve sürdürülmesinde de desteklenmesi önemlidir.
Sürecin sürdürülebilmesi için aktif kadınların eğitilmesi ve eko turizmde birer öncü
olmalarının sağlanması,
 Yerel halkın planlama sürecine dahil edilerek bu konuda ilgi ve isteklerinin
arttırılması,
338
 Köy pansiyonculuğunun turizm şartlarına uygun biçimde sürdürülmesi için yerli
halkın bazı konularda eğitilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede marka tarafından ele
alınabilecek eğitim konuları şöyle ifade edilebilir:
 Genel turizm bilgisi,
 Pansiyonculuk eğitimleri,
 Evin pansiyonculuğa uygun hale getirilmesine ilişkin eğitimler (turistler özel
nevresim takımlarının konması, odalara çöp kovası, şifonyer gibi eşyaların
yerleştirilmesi)
 Mutfak eğitimleri,
 Hijyen eğitimleri (mutfak, banyo, tuvalet ve yatak odalarında sağlanması
gereken hijyen ve genel hijyen kuralları),
 Turistlerle iletişim kurma teknikleri,
 Turistlere sunulabilecek gelenek ve göreneklerin sunulma biçimi (kıyafetler,
kına eğlencesi vb. ),
 Eko turizm faaliyetlerinin belirlenmesi (süt sağma, nar toplama, kümesten
yumurta toplama, oya yapımı vb.),
 Yöresel ürünlerin belirlenmesi ve satışa sunulması,
 Eko turizmde rehberlerin eğitimi.
 Eko turizm son yıllarda gündeme gelen bir turizm türüdür. Dolayısıyla eko turizmi
geliştirmeyi amaçlayan sivil toplum örgütlerinin sayısı oldukça azdır. Bu eksiklikten
yararlanarak söz konusu sivil toplum örgütlerinin Manisa’da kurulmasının teşvik
edilmesi,
 Bu alanda Manisa’da aktif olan Nedim Zurnacı öncülüğündeki Kırsal Turizm
Derneği’nin bir kaynak olarak başvurulup, bu kaynakla iş birliği kurulması,
 Eko turizm konusundaki eksikliklerin sivil toplum ve kamu işbirlikleriyle en aza
indirilmeye çalışılması,

Eko turizmin aktif bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için kamu kurumlarıyla iş
birliklerinin kurulması ve ortak projeler yürütülmesi,
8.9.5.4.
Eko Turizm ve Kırsal Turizmin Diğer Turizm Türleriyle Birlikte
Geliştirilmesi
339
 Spil Dağı güzergahı eko turizmin diğer turizm türleriyle kombine edilerek
sunulabileceği en verimli alanlardan biridir. Spil Dağı’nda bulunan yılkı atlarıyla
yapılacak doğa gezileri ilginç olabilir.
 Spil Dağı’nın eteklerinden başlatılacak bir tırmanış planı ile, dağ üzerindeki farklı
yerleşim yerlerine uğrayarak sürdürülecek birkaç günlük tırmanış turu planlanabilir.
Tur sonunda zirvede kamp kurularak doğa yürüyüşleri yapılabilir.
 Kuş gözlemciliğine elverişli olan Marmara Gölü, Tekelioğlu’nda yürütülen eko
turizmle ortak bir program içerisinde kurgulanabilir.
 Yazın yoğun sezonlarda ya da festival zamanlarından oteller dolduğunda köy
pansiyonlarından yararlanılabilir.
 Salihli’de bulunan Attalos At Çiftliği eko turizm yapılan köylerdeki çocuklar için
alternatif bir aktivite olarak değerlendirilebilir.
 Eko turizmde turistin doğal yaşamı tecrübe etmesi için hasat zamanları önemlidir.
Hasat zamanları önceden belirlenerek bu zamanlarda uygulanacak kampanyalar ve
yapılacak ön duyurularla turistlerin buraya çekilmesinin sağlanması,
 Av turizmi ve köy pansiyonculuğu birleştirilerek oluşturulacak turizm paketleri ilgi
çekici olabilir. Turistin köy pansiyonunda konaklayabileceği, doğal ürünlerle kahvaltı
edip, Spil Dağı’nda yürüyüş yapabileceği ve burada izin verilen yabani hayvanların
avına çıkabileceği bir program hazırlanabilir.
 Sultan Yaylası’ndaki mevcut sosyal tesisler revize edilerek, köylülerin hediyelik eşya
ve yöresel ürünlerini satabilecekleri stantların kurulmasının sağlanması,
 Sultan Yaylası’nın turizme elverişli ortamının geliştirilerek aktif bir şekilde
kullanılabilir hale getirilmesi,
 Bu çerçevede Sultan Yaylası’nda da evlerin pansiyon olarak işletilmesine yönelik
çalışmaların sürdürülmesi,
 Eko turizmi geliştirmek için kamu ve özel sektör iş birliğine gidilebilir. Devlete ait
toprakların, eko turizme odaklanarak yapılandırılması şartıyla özel sektörler tarafından
kiralanması sağlanabilir.
 Kamu-özel sektör iş birliğine paralel olarak, işletmeler ve kalkınma örgütleri arasında
bir iletişim ağı kurulabilir. Bu kapsamda Ekoturizm Topluluğu (TIES) ve ECEAT gibi
etkili paydaşlarla iletişim kurulabilir.
 Halihazırda Manisa’da çalışma yürüten Buğday ve Doğa Dernekleri ile farklı projeler
çerçevesinde iş birlikleri kurulabilir.
340
 Marka takımları dünya eko turizm destinasyonlarının bir anlamda veri tabanı olan
ttp://www.ecotourdirectory.com/ ve http://www.responsibletravel.com/ adreslerine,
Manisa’da eko turizm yapan köylerin bilgilerini yükleyerek, buraları tanıtabilir ve tur
satışı yapabilir.
 Doğa turizmi için uygulanacak stratejilerin eko-kırsal turizm içinde ortak planlar
dahilinde uygulanması,

Manisa’ya foto safari ve tabiat çekimleri için gelen turistlerin eko turizm yapılan
köylere yönlendirilmesi,
8.9.5.5.
Kırsal Turizm ve Eko Turizm Odaklı Manisa Turu
Manisa’ya kırsal ve eko turizm için gelen bir ziyaretçi için hazırlanan örnek tur programı
aşağıda verilmektedir.
o 1. Gün 
Manisa –Ayvacık Köyü Pansiyona giriş

Niobe, Kybele, Mevlevihane ziyaretleri

Manisa Kebabı öğle yemeği

Spil Dağı Milli Parkı Ziyareti

Ayvacık’ta – konaklama
o 2. Gün –

Soma-Darkale pansiyona giriş

Otantik öğle yemeği

Köy evleri ve Darkale köyü civarında yürüyüş

Akşam yemeği

Teatral nitelikte geleneksel köy oyunları
o 3. Gün 
Darkale’de kahvaltı

Gördes’te halı ve kilim atölyelerinin gezilmesi - alışveriş

Köseler köyünde otantik öğle yemeği

Köseler Köyünde konaklama
o 4. Gün –

Kula’da otantik köy kahvaltısı
341

Kula evlerinin gezilmesi

Kula’da şekerli pide öğle yemeği

Emre Köyü’ne hareket

Taptuk Emre Türbesi ve Yunus Emre kabir ziyareti

Akşam yemeği-Emre Köyü Konaklama
o 5. Gün

Emre Köyü otantik köy kahvaltısı

Salihli Tekelioğlu Köyüne hareket

Köyde otantik öğle yemeği

Köy ve çevresinin gezilmesi,

Salihli Termal Tesiste konaklama
o 6. Gün

Tesis’te kahvaltı

Tesisten ayrılma
8.10. Yayla Turizmi
Hayvancılıkla uğraşanların yazı geçirmek için çıktığı çayırlarla kaplı yüksek
düzlüklere verilen genel ad yayladır. Yayla turizmi ise yazın sıcak havalarda şehrin
kalabalığından ve sıcağından kaçmak üzere yapılan turizm türüdür. Hayvancılıkla
uğraşanların yıl içinde iklim ve bitki örtüsündeki değişikliklere bağlı mevsimlik göç
hareketlerine ise yaylacılık denmektedir. Fiziki olarak yayla kelimesi, dağ tepelerindeki
düzlüklere verilen isimden gelmektedir.
Yazın alçak kesimlere göre daha serin olan ve genellikle eşsiz doğal güzellikler sunan
yaylaların bir bölümünden günümüzde dinlenme ve eğlenme amacıyla sayfiye yeri olarak
yararlanılmaktadır. Türkiye’deki yüksek yaylaların çoğu kışın nüfustan yoksundur ama
yüksekliği az ve iklim koşulları yıl boyunca yaşamaya elverişli olanlar sürekli yerleşim yeri
haline gelmiştir.
İnsanların bulundukları yerden ayrılarak yaylalara gitmeleri ve orada konaklayarak
tüm ihtiyaçlarını temin etmeleri turizm hareketini oluşturmaktadır. Ayrıca yayla etkinlikleri,
yayla kültürü ve bozulmamış doğada yaşamak diğer insanların ilgisini çekmiş ve yaşama
342
tarzına katılmalarını sağlamıştır. Sonuç olarak da bu turizm hareketi Yayla Turizmi şeklinde
bir turizm çeşidini meydana getirmiştir.
8.10.1. Dünya Turizm Sektöründe Yayla Turizmi
Dünya’da hem turist profilindeki hem de tüketim kalıplarındaki değişiklikler, doğal,
kültürel çevrenin koruma-kullanma dengesi içinde kullanımını öngören ”Yayla Turizmi”nin
önemini arttırmıştır.
Yaylalar üzerinde barındırdığı çok çeşitli otsu ve odunsu bitki örtüsü, uzun bir tarih
süresince oluşmuş kendine özgü malzeme ve mimarisi, kaynak suları, temiz havası ve
sessizliği ile oldukça çekici ortamlardır. UNEP tarafından verilen bilgiye göre dağlar
uluslararası turizm endüstrisinin yüzde 15-20’sine ev sahipliği yapmakta ve yılda 70–90
milyar dolar arası turizm girdisi sağlamaktadır. (http://www.tursab.org.tr/dosya/1017/
may04yayla_1017_1683015.pdf)
8.10.2. Türkiye Turizm Sektöründe Yayla Turizmi
Türkiye coğrafi olanakları sebebi ile birçok yaylaya sahiptir. Bu yaylaların en çok
yoğunlaştığı bölgeler ise Doğu Karadeniz bölgesi olarak bilinir. Bölge Türkiye Turizm
Stratejisi’nde Yayla Turizmi Koridoru olarak belirlenmiştir. Bölge, aynı zamanda yaylalarla
özdeşleşmiş festival ve şenlikler sebebi ile oldukça yoğun bir turizm potansiyelini içerisinde
barındırmaktadır. Önceden yaylalar sadece görsel ve sağlıklı çevresi açısından ilgi çeken
alanlar iken son yıllarda bu şenlik ve festivaller başlı başına yaylaları birer turist çekim odak
noktası haline getirmiştir. Yayla şenlikleri özellikle iç turizme yönelik gerçekleştirilen, hiçbir
duyuru, teşvik veya zorlama yapılmadan 15-20 bin kişinin bir araya geldiği çok önemli
kültürel ve rekreasyonel faaliyetlerdir.
Yaylalarımız çok çeşitli rekreasyonel kullanıma olanak tanırlar. Başta her tarafı
kesintisiz saran engin yeşili ve üzerinde bulunan orman ve alpin vegetasyonuna ait çok çeşitli
bitki örtüsü ile olağan üstü kırsal peyzaj örnekleridir. Manzara seyri gibi pasif ve doğada
gezinti, inceleme gibi aktif rekreasyona elverişli mekanlardır.
343
Kültür ve Turizm Bakanlığınca, 1990 yılında çok sayıda yaylaya ve yayla geleneğine
sahip olan Doğu Karadeniz Bölgesinde yayla turizminin potansiyelini araştırma ve tespit etme
çalışmalarına başlanmıştır. Daha sonraki aşamada; Bolu, Çankırı, Kastamonu, Çorum,
Karabük, Bartın, Zonguldak, Sinop, Samsun, Amasya, Tokat, Erzincan, Ankara, Konya,
Isparta, Muğla, Antalya, İçel, Adana, Gaziantep, Hatay, Karaman, Niğde ve Kayseri illerinde
yayla turizmi potansiyel belirleme çalışmaları yapılmıştır.
8.10.3. Manisa'da Yayla Turizmi Marka Değerleri
Manisa ili yayla turizmi açısından büyük bir potansiyelle öne çıkan ilimizdir. İlde
bulunan ve yayla turizmi geliştirilebilecek önemli yaylalar hakkında bilgiler aşağıda
verilmektedir.
Sultan (Kiraz ) Yaylası (MANİSA-MERKEZ) : Manisa’nın güneybatısında, Spil
Dağı’na çıkarken sağa ayrılan bir yolla ulaşılan yayla, Manisa’ya 14 km mesafededir. Kiraz
bahçeleri, çam ağaçları, soğuk suyu ve serin havası ile kente yakın piknik yapılabilecek
alanlardan biridir. Yazları hayli sıcak geçen bölgede, Osmanlı Döneminde kentte hüküm
süren şehzadeler ile yakınlarının yılın bir kısmını burada geçirmeleri nedeniyle “Sultan
Yaylası” adıyla anılmaktadır.
344
Atalanı Yaylası: Manisa’dan 24 km, İzmir-Ankara karayolunun 36. km’sindeki
Sütçüler kavşağından ise 17 km’lik bir yolla ulaşılmaktadır. İçme suyu, aydınlanma, tuvalet,
piknik ve oyun alanları ile iki adet kır gazinosunun bulunduğu Atalanı’nda, ziyaretçilerin
kendi çadır ve karavanlarıyla kamp yapmaları mümkündür. Atalanı için üretilen 1/1000
ölçekli turistik amaçlı imar planında ise sektöre hizmet vermek amacıyla restoranlar ve
otellere yer verilmiş olup, ancak fiili olarak gerçekleşmemiştir.
Bundan başka Manisa Keçiliköy Manastır Yaylası ile Turgutlu Ovacık Yaylası,
yayla turizminin gelişebileceği potansiyel alanlardır.
8.10.4. Manisa'da Yayla Turizmi Stratejisi
Manisa’nın yaylalarının korunarak turizme kazandırılmasının sağlanması,
345
8.10.5. Manisa'da Yayla Turizminde Hedeflere Doğru
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nca hazırlatılan “Türkiye Turizm Stratejisi 2023”’ün
2007–2013 eylem planında yayla turizmi, öncelikli olarak geliştirilmesi planlanan bir
alternatif turizm türü olarak belirtilmiştir. Manisa’nın yayla turizmi konusundaki rekabet
üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında daha ileri noktalara taşıyabilmesine ilişkin tespit
ve önerilere aşağıda yer verilmektedir.

Manisa’ya herhangi bir turizm türü için veya iş için gelen kişiler yaylaları görmeye
hatta konaklamaya yönlendirilebilir. Bu bakımdan Sultan (Kiraz ) Yaylası, Atalanı
Yaylası, Manisa Keçiliköy Manastır Yaylası ile Turgutlu Ovacık Yaylası bir
destinasyon olarak kabul edilip, doğayla uyumlu olmak kaydıyla, konaklama
merkezleri olarak planlanabilir. Yaylalar için turistlerin doğal doku içinde
kalabilecekleri en uygun biçim, ev pansiyonlarıdır. Marka Kent ekibinin söz konusu
yaylalarda yapacağı bir çalışma ile doğal dokuya uyumlu köyler ve yerleşim birimleri
tespit edilebilir. Serenti isimli yörede kiler olarak kullanılan yapıların ev pansiyonuna
dönüştürülmesi çekicilik oluşturabilir.

Batı dünyasında depresyon ilacı olarak kullanılan Latince adı Hyperium Perforatum
olan madde sarı kantaron bitkisinden elde edilmektedir. Sarı kantaron, yara iyileştirici
özelliği nedeniyle Osmanlı Devrinde Manisa’da, kılıç yaralarının tedavisinde
kullanılırmış. Bir adı da kılıç otu olun bitki Salihli’deki Kılıç Yaylası’nda bol miktarda
yetişmektedir. Kılıç Yaylası ismini bu bitkiden almaktadır. Konaklamalı yayla turizmi
konsepti içinde yapılacak bir tur programında, bir gün sarı kantoron bitkisi toplama
aktivitesi eklenebilir. Egzotik bir trekking konsepti kurulabilir. Manisa’nın çeşitli
noktalarına trekking parkurlarının GPS’li haritaları, en iyi fotoğraf çekim yerlerini
gösteren planlar yerleştirilebilir.

Planın hazırlık sürecinde sahada yapılan incelemelerde, birçok turizm türünün
uygulama alanı olabilecek Kozak Yaylası’nda Kozak üzümü yetiştiriciliği yapıldığı
tespit edilmiştir. Yayla bağcılığı olarak adlandırılan üretim, turizm için bir marka
değeri taşımaktadır. Tadı çok güzel olan üzüme ve yaylaya bir marka değeri
kazandırmak için işe tabelalandırmadan başlamak gerekmektedir. Akhisar’dan
başlayarak Soma’dan Menteşe’ye kadar üzümün resmi konulabilir. Manisa’nın çeşitli
yerlerine “Kozak üzümünün yetiştiği Kozak Yaylasına gider” veya “yayla bağcılığına
gider” gibi tabelalar asılabilir, yönlendirmeler yapılabilir.
346

Yaylaların güzergâhları üzerinde yer alan Arapini, Atvadi, Nene Kadın gibi
mağaraları, sportif alanları, kamping alanları çevre düzenlemeleri yapılarak, ulaşım
için gerekli altyapı çalışmalarının tamamlanması gerekmektedir. Yaylalara giden
yolların tamamı turizm faaliyetleri bakımından incelenerek elden geçirilebilir.

Atlı doğa yürüyüşleri için uygun olan Atalanı Yaylası ve Sultan Yaylası’nda, çocuklar
için Midilli kiralanabilir. Profesyonel biniciler için Atçılık ve Binicilik kulüplerinden
alınacak desteklerle bir marka takımı oluşturulup profesyonel bir at ile gezi programı
hazırlanabilir.

Yaylalarda yöre insanının turistik ürün, hediyelik eşya, yöresel yiyecekleri satabileceği
satış noktaları inşa edilebilir. Mevcut pazar yerlerine, yapılacak düzenlemelerle,
turistik bir hüviyet kazandırılabilir. Yaylalar ve yaylalara yakın köylerde oluşturulacak
satış yerlerinde dikkat edilecek husus yerel dokuya uyumlu ürünler ve hijyenik bir
sunum sağlamak olmalıdır.

Yaylalarda turizm çeşitlendirmesi yapılabilir. Örneğin Manastır Yaylası avlak alanı
olarak kullanılabilir. Fakat bu noktada dikkat edilmesi gereken husus turizmden elde
edilecek gelir kalemleridir. Av turizmi iyi bir planlama ile oldukça gelir getiren
türlerin başında gelmektedir. Av turizmi faaliyetine katılan turistler genelde üst gelir
sınıfına mensup kişilerdir. Bu kişiler, Manastır Yaylası’nda konaklama yapmaya
yönlendirilebilirse yöre halkına iyi bir katkı sağlanmış olur. Bu bakımdan yörede
hizmet verecek kişilerin servis, kalite ve yöresel yapıyı korumaları noktasında
alacakları eğitimlerin
planlanması
gerekmektedir.
İlerleyen dönemde marka
takımlarının belirlediği bir konseptteki eğitimler turizmin sürekliliğine katkıda
bulunacak, konaklama sürelerini uzatacaktır.

Yöre halkından birinin evini nasıl pansiyon haline getirebileceği ve işletebileceği
konusunda broşür, yayın, poster ve kısa filmler hazırlanarak kırsal kesim ikna
edilebilir. Ardından gönüllü girişimcilere yönelik eğitimler başlatılabilir.

Osmanlı Şehzadelerinin ve Sultanlarının havasına suyuna rağbet ettiği Sultan (Kiraz)
Yaylası, Uzunca Yaylalar da ATV ile çevre gezisi düzenlenebilir. Off road, motormotokros türleri için marka takımları bir inceleme yapabilir.

Birçok turizm türünün bir arada yapılabilmesine imkân sağlaması bakımından
yaylalarda ve çevresinde konaklamayı artırmak gerekmektedir. Marka takımlarının
planlaması
ile
özellikle
tarihi
bir
şöhrete
sahip
Sultan
Yaylası’nda
ev
pansiyonculuğuna hız verilebilir
347

Manisa’ya 62 km, Turgutlu’ya 31 km kadar mesafede bulunan Ovacık Yaylası,
Turgutlu İlçesi’ne bağlı Kuşlar köyü yakınındadır. Hafta sonu bir gün trekking turu
yapılıp, gece evlerde konaklayıp gerçek köy yaşamının tadına varılabilir. Yaz
mevsimine getirilecek faaliyetlerde akşamları kına gecesi gibi folklorik eğlenceler
düzenlenebilir. Birbirine entegre bir turizm anlayışıyla yayla turizmiyle birlikte, ekokırsal turizm faaliyetleri gerçekleştirilebilir.

Ovacık Yaylası merkezli hazır bir tur paketi hazırlanabilir. Asartepe Höyüğü,
Höyüğü, Alahıdır Höyüğü, Gavurtepe Höyüğü, Şeytan Tepe Höyüğü, Gavur Tepe,
Kuşaklı Tepe, Keserli Tepe, Hilmi Tepe, Mersinli Tepe ve daha bir çok höyük gezilip,
yöreye has ekmek dolması ve tava köftesi yenilebilir. Konaklama Ovacık Yaylası’nda
gerçekleştirilebilir. Ovacık Yaylası’nda konaklayanlar hem doğa turizmi faaliyetlerine
katılıp hem de tarihe yolculuk yapabilirler.

Manisa, birçok turizm türünü aynı zaman diliminde yapmaya uygun bir
destinasyondur. Yaz aylarında Pamukkale’den Bergama’ya giden turistler, akşamları
yaylada konaklayabilir. Yaylaların oksijen dolu havasıyla yenilenebilir. Yılda en az
500 bin turistin geçtiği Bergama Pamukkale yolunda yaylalara yönlendirecek kabul
noktaları oluşturulabilir ve buralarda ziyaretçilere farklı güzergâhları ve turizm
türlerini ve tur güzergâhlarını gösteren haritalar, broşürler sunulabilir. Turistler,
yaylada 10 gün kalmak suretiyle kanlarının yenileneceği, sıhhat bulacakları konusunda
bilgilendirilebilir.

Arap dünyasıyla son yıllarda gelişen iyi ilişkiler sonucu, Türkiye’ye gelen turist sayısı
gün geçtikçe artmaktadır. Arap turistlere hizmet veren acentelere yaylalarda
konaklama imkânları, yaylalarda gerçekleştirilen turizm türleri konusunda tanıtım
yapılabilir.
348

Yaylalar nisan-mayıs aylarında çeşit çeşit çiçeklerle donanmaktadır. Güzel bir
manzaraya sahip yaylalarda foto-safari düzenlenebilir. Bir anlamda doğa yürüyüşü
olan foto safarinin tanıtımı için gezi dergilerinin doğa fotoğrafçıları davet edilebilir.
8.10.5.1. Çok Yönlü Tanıtımla Devam

Yaylalarda aile boyu turizm konsepti kurmak mümkündür. Yaylalarda köy evi
pansiyonunda konaklayacak aile sabah köy evinin bahçesinden elleriyle topladıkları
biber ve domatesle kahvaltı yapacak, Sultan Yaylası’nda şehzadeler gibi doğa
yürüyüşü yapacak, köylülerle beraber kış hazırlığı yapacak, yılkı atları arasında
bisikletle tur yapılacak gibi bir çok faaliyet bu konsept içinde yer alabilir. Yaylaların
tanıtım çalışmaları aile konsepti üzerinden yapılabilir. Manisa Yaylaları veya tek tek
Sultan Yaylası, Kılıç Yaylası ismiyle Facebook ve Twitter hesabı açılıp, yaylaların
resimleri ve turizm potansiyelleri ile ilgili tanıtımlar yayınlanabilir. Sosyal ağlarda
yukarıda izah ettiğimiz tur programı gerekirse ücretleriyle yer alabilir. Bu konuda
marka takımları ile süreç yürütülebilir. Sultan Yaylası gibi spesifik özellik taşıyan
destinasyonlarla ilgili tanıtımlar, İngilizce dışında Fince, Çince, Japonca hatta
İspanyolca dilinde olabilir.

İç ve dış turizmde en çok kullanılan bilgilenme kaynağı internettir. Gerek turistler
gerekse acenteler, destinasyonlar ve turizm türleri hakkında araştırma yapmak için
interneti kullanırlar. Bu bakımdan sık güncellenen resmi internet sitelerinin kurulması
gerekmektedir. Yaylalarda konaklama için online rezervasyon seçeneği sunulabilir.
Yandex, Google gibi arama motorlarına doğru kelimelerle kayıt olunması
gerekmektedir. Marka Takımlarının belirleyeceği tek bir isimle veya Manisa Yaylaları
gibi kapsayıcı bir isimle resmi internet sitesi kurulması planlanabilir.
349
8.11. Hasat ve Bağbozumu Turizmi
Modern toplumlarda alışveriş, sadece insanların fizyolojik ihtiyaçlarını gidermeye
yönelik olmaktan çıkmıştır. Yaşam tarzlarının ve kişiliklerin şekillenmesinde alışveriş önemli
roller oynamaya başlamıştır. Bazı araştırmalarda, araştırmacılar alışveriş olgusunu
tanımlarken, hissi, inançlar ve psikolojik kavramlar kullanma yoluna gitmişlerdir. Bu açıdan
bakıldığında alışveriş, günümüz insanı için fizyoloji ötesi faydalar sağlamaktadır47. Toprağa
ve doğaya hasret olan modern insan, alışveriş isteğini üretim süreçlerine katılmak suretiyle
renklendirmek istemektedir. Bu iki ihtiyacın birleşmesinden hasat turizmi teşekkül etmiştir.
Tarımsal ürünlerin hasadına katılmak, toprak işleme ve doğa ile iç içe olmaya hasat-doğal
alışveriş turizmi denilebilir. Turistler, ekolojik tarım üretiminin çeşitli aşamalarını oluşturan
ve mevsime bağlı olarak değişen ekim-dikim, çapalama, hasat gibi etkinliklere katılıp, hem
bilgilenme hem de psikolojik rahatlama sağlamaktadırlar. Kırsal ve eko turizm türleriyle iç içe
olan doğal alışveriş turizmi, tarım toprakları geniş olan ülkemizde son yıllarda ilgi
görmektedir. Hasat turizmi, şehirden kaçıp kendine doğada bir yaşam alanı oluşturmak
isteyen, bununla birlikte ekolojik tarıma ilgi duyanlar için önemli bir turizm seçeneği olarak
görünmektedir.
Manisa, yeni gelişen doğa turizmi türleri alanında da önemli avantajlara sahiptir.
Örneğin zeytin, üzüm, pamuk, ayçiçeği gibi ürünlerin en önemli üretim merkezlerinden biri
olması nedeniyle Manisa’da hasat ve bağbozumu turizmi yapılabilir. Ayrıca organik üretim
yapan köylerde ekolojik ürün temelli turizm aktiviteleri ve çiftlik turizmi yaygınlaştırılabilir.
8.11.1. Dünya Turizm Sektöründe Hasat Turizmi
Dünya pazarında başını Amerika'nın çektiği üzüm ve bağ hasadı turizmi büyük ilgi
görmektedir. Kaliforniya’daki Napa Vadisi, ziyaretçilerine gündüz hasat süreçlerini, akşam
kent eğlencelerini yaşatırken, büyük bir alışveriş cirosu elde etmektedir.
Kanada'nın en batısındaki eyalet Britanya Kolombiyası ya da İngiliz Kolombiyası
kayısı, elma, kiraz, armut, erik ve şeftalinin hasat dönemlerinde dünyanın dört bir tarafından
47
Özdamar, M. (2011). Şanlıurfa’da Kültür Turizmi: Şanlıurfa’ya Kültür Turizmi Kapsamında Seyahat
Acenteleri ile Gelen Yerli Turistlerin Profilini ve Anlık Satın Alma Davranışlarını Belirlemeye Yönelik Bir
Araştırma . Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Mersin Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
350
ziyaretçi çekmektedir.48 Meyvelerin çiçek açma dönemleri ve hasat dönemlerinde ayrı ayrı
tur organize eden seyahat şirketleri dünyaca tanınmaktadır.
Porto Rico'da, kahve hasadıyla ilgili festivaller düzenlenmekte, el sanatlarından, canlı
halk müziğine çeşitli gösteriler düzenlenmekte ve bölgeye has tipik ve doğal gıdalar satışa
sunulmaktadır. 49
WWOOF (Organik Çiftliklerde Dünya Çapında Fırsatlar) Organik çiftliklerde gönüllü
çalışacakları organize eden bir örgüttür. Çiftlikleri, dinlenmek ve keşfetmek için doğal bir
ortam olarak sunan örgüt, her hafta bir tam gün ya da 6 saat çalışma karşılığında, oda ve
yemek teklif etmektedir. Katılımcıları hem ekolojik tarıma dâhil etmede hem de doğal
ürünleri satmaktadır50. Bu çiftlikler, gelişmiş ülkelerde satış mağazası kurarak ağını
zenginleştirmiştir.
8.11.2. Türkiye Turizm Sektöründe Hasat Turizmi
Hasat turizmini de içine alan doğal alışveriş turizmi, Türkiye'de yeni bir tür olmasına
rağmen, turistlerden büyük ilgi görmektedir. Seyahat acenteleri tur türlerine “hasat” turizmini
ekleyerek, İznik, Ayvalık, Edremit, Kaz Dağları’nda Adatepe, Ahmetçe köyü, Zeytinbağı,
Assos ve Manisa'ya “Zeytin Hasat Turları” düzenlemektedir. Bununla birlikte doğa
dernekleri, sivil gastronomi atölyeleri de programlarını hem hasat merkezli turlar hem de
bölge tanıtım turlarıyla zenginleştirmektedirler. Ayvalık Belediyesi bu yıl yedincisini
düzenlediği “Zeytin Hasat Günleri”ni son baharda bir festival kapsamında ele almakta ve
turistlere hasat deneyimi yaşatmaktadır. Ayvalık Belediyesi’nin düzenlediği bu etkinliğe özel
tur şirketleri organizasyon yapmaktadır(Yıldırım, 2011). 51
48
http://www.tourismkelowna.com/do/orchards-gardens-markets/blossom-harvest
http://travelandsports.com/maricao-puerto-rico-mar.php
50
http://goeurope.about.com/od/specialtytravelandtours/a/wine_harvests.htm
51
http://www.turizmhabercisi.com/zeytin-hasat-turu-icin-geri-sayim.html
49
351
Turlar genelde, hafta sonu yapılmakta ve hasat bölgesini panaromik gezdirmektedir.
Daha sonra normal turlardan farklı olarak, ürün hasadının ve işlenmesinin inceliklerini
anlatmakta, birkaç günlüğüne de olsa turistin köy hayatının bir parçası olmasını
amaçlamaktadır.
Zeytin hasadının yanı sıra Düzce İli Akçakoca İlçesi Dadalı Köyü’nde dağ çileği
toplama, dut pekmezi yapımı günleri ve yarışmaları düzenlenmektedir.
Isparta'da ise henüz Türkiye'de yeterince ilgi görmeyen ama Japonya'dan bile turistleri
çeken Gül hasadı yapılmaktadır. Kapadokya52 ve Ege bölgesi kıyı kesimleri çeşitli turizm
faaliyetleri ile birlikte bağ bozumu ile gündeme gelmektedir. Yurt içi ve yurt dışından ilgi
gören bağ bozumu, hasadın ardından yapılan satışlar ile de dikkati çekmektedir.
8.11.3. Manisa'da Hasat ve Bağbozumu Turizmi Marka Değerleri
Ülkemizde henüz emekleme döneminde olsa da ekoturizm girişimleri umulandan daha
fazla ilgi görmektedir. Eko-turizmin önemli bileşenlerinden biri de turistlerin kırsal alanda
tarımsal ürünlerin toplanmasında aktif rol oynamalarıdır. Seyahat acenteleri son zamanlarda
tur listelerine “Hasat” turlarını da eklemeye başlamıştır. İznik, Ayvalık, Edremit Kaz
Dağları’ndaki Adatepe, Ahmetçe köyü, Zeytinbağı, Çanakkale Assos ile Manisa civarındaki
zeytinliklere yapılan “Zeytin Hasat Turları”na katılım artmıştır. Seyahat acentelerinin yanı
sıra, doğa dernekleri, gastronomi atölyelerince de düzenlenen hasat turları, bölgelerin
tanıtımına yeni bir perspektif getirirken, yerel ekonomiye de süreklilik anlamında katkı
sağlamaktadır.
52
http://www.tourexpi.com/tr-tr/news.html~nid=48141
352
Manisa bir sanayi ili olmasının yanında, geniş bitkisel ve hayvansal ürün yelpazesi ile
Türkiye tarımında çok önemli bir yere sahiptir. Türkiye’de üretimi yapılan önemli kültür
bitkilerinden kuru ve yaş üzüm, zeytin, pamuk, tütün, kiraz ve hububatlar en önemli
ürünlerdir. Günümüzde Manisa ile özdeşleşmiş bazı ürünlerin başında çekirdeksiz kuru üzüm,
tütün ve zeytin gelmektedir.
Manisa’da 1.229.000 dekar ekim alanı ile en fazla ekimi yapılan ürün olan buğdayın
üretim değeri 214.815.000 TL olmasına rağmen, 1.184.536.160 TL üretim değeri ile sultani
çekirdeksiz üzüm 1. sırayı almaktadır.
Manisa İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğünün yayınladığı verilere göre,
Manisa’da en büyük tarım arazisine sahip olan ilçe 827.435 dekarla Akhisar ilçesidir. Bu
ilçeyi 607.100 dekarlık tarım alanı ile Salihli izlemektedir. Üretilen belli başlı ürünlerin
Türkiye genelindeki payı ise aşağıdaki tabloda verilmektedir.53
Tablo 30 Manisa Tarımının Türkiye Tarımı İçindeki Yeri 2011
Türkiye Üretimi
Manisa Üretimi
2011 (TON)
2011 (TON)
1.126.308
985.456
87,49
55.000
27.737
50,43
2.268.967
350.738
15,46
12.854.686.000
1.823.136.920
14,18
Tavuk Eti
1.613.309
205.041
12,71
Zeytin
1.750.000
211.451
12,08
Mısır (Dane)
4.200.000
404.938
9,64
438.550
39.302
8,96
11.003.433
808.822
7,35
1.647.988
103.792
6,3
15.015.838
513.224
3,42
Karpuz
3.864.489
107.950
2,79
Buğday
21.800.000
358.025
1,64
7.600.000
86.814
1,14
Ürün Türü
Kurutmalık Üzüm
Tütün
Sofralık Üzüm
Yumurta ( Adet )
Kiraz
Domates
Kavun
Süt ( İnek+Koyun+Keçi)
Arpa
Oranı %
Yukarıdaki tablodan da anlaşılacağı üzere üzüm üretimi konusunda Manisa’nın
belirgin bir rekabet üstünlüğü bulunmaktadır. Üzüm bağlarının aynı zamanda bir turizm ürünü
olarak kullanılması anlamına gelen bağbozumu turlarında bu rekabet üstünlüğü kullanılabilir.
53
http://www.manisatarim.gov.tr/docs/istatistikler.asp
353
2011 yılı sonu itibarıyla Manisa’dan 199.169 ton kuru üzüm, 184.965 ton sofralık
üzüm ihracatı yapılmıştır. Bunun yanında Manisa’dan 35.261 ton kiraz, 35.183 ton domates,
18.128 ton kanatlı eti ve ürünü olmak üzere toplam 584.589 ton muhtelif gıda, konserve ve
bitkisel ürünler ihraç edilmiştir. Bu yönüyle Manisa tarımsal ürün ihracatında önemli bir yer
işgal etmektedir. Tarımsal ürün ihracatının yaklaşık olarak %30’unu çekirdeksiz kuru üzüm,
%30’unu sebze meyve, % 26’sını sofralık üzüm, % 4’ünü et ve et ürünleri, %10’unu ise diğer
tarımsal ürünler (bitkisel yağ, alkollü-alkolsüz içecek, unlu mamuller, yumurta )
oluşturmaktadır. 2004 yılında 303.857,7 ton olarak gerçekleşen ilin toplam tarımsal ürün
ihracatı 2011 yılında 584.589 tona yükselmiştir.
Manisa’da tarımsal ürünlerde verimlilik kadar, sürdürülebilirlik ve doğaya zarar
vermeden kalıntısız üretim tarzı da önem arz etmektedir. Türkiye’de organik üretim yapan
çiftçilerin yaklaşık olarak % 10’u Manisa’da bulunmaktadır. 2010 yılında ilde 1.064 çiftçimiz
54. 691 dekar alanda 26.461 ton tarım ürününü organik olarak üretmiştir.
8.11.4. Manisa'da Hasat ve Bağbozumu Turizmi Stratejisi
Manisa’da bağbozumu ve zeytin toplamanın yanı sıra ekolojik ürünlerin tanıtımının
yapılarak markalaştırılması
8.11.5. Manisa'da Hasat ve Bağbozumu Turizminde Hedeflere Doğru

Manisa, özellikle Gediz Ovası başta olmak üzere coğrafi sınırları içinde yer alan
hemen hemen her metrekaresinden bereket fışkıran bir araziye sahiptir. Bu topraklar
354
üzerinde üretilen üzüm ve zeytin gibi katma değeri yüksek ürünlerin turizm alanında
da değerlendirilmesi gerekmektedir. Manisa, zeytin, üzüm pamuk ve kiraz üretiminde
gerek bölgesinde gerekse Türkiye’de önemli bir konumdadır. Bu nedenle bu ürünlerin
hasadında ve bağbozumunda turistlerin Manisa’da unutamayacakları anılar yaşamaları
mümkündür. Örneğin, zeytin hasat turlarına katılanlar, zeytin toplarken, zeytin
hakkında bilgilendirilebilir. İyi zeytin veya zeytinyağı nasıl anlaşılır, zeytin ağacı nasıl
budanır, tuzlama zeytinle salamuranın farkı nedir, zeytinyağı hangi yemeklerde nasıl
kullanılır, zeytinyağı hakkında yanlış bilinenler nelerdir gibi pek çok sorunun yanıtını
öğrenebilir.

Hasat turizmi için gelecek turistler bölgelerdeki butik otellerde, üreticilerin
çiftliklerinde, köylülerin evlerinde konaklayarak, yörenin kültürü ve yaşamı hakkında
da bilgi edinmesi sağlanabilir. Yöresel yemekler sunularak çevredeki gezilecek
görülecek tarihi ve doğal güzellikler bisiklet, ATV araçları ve jeeplerle dolaştırılabilir.

Manisa’da öncelikle üzüm hasadının ve zeytin toplamacılığının bizatihi kendisinin bir
turizm ürünü olarak değerlendirilmesi gerekmektedir. Ürün toplama turları özellikle
Almanya pazarında büyük ilgi gören çiftlik turizminin (agro-turizm) bir alt başlığı
olarak alınabilir.

Manisa
özellikle
üzüm
konusunda
rakamsal
olarak
büyük
çapta
üretim
gerçekleştirmektedir. Ancak niceliksel üstünlük her zaman bir marka değeri
oluşturmayabilir. Bu nedenle Manisa’nın nicelik anlamdaki bu üstünlüğünü turizm
altyapısının da geliştirilmesi suretiyle agro-turizm alanına taşıması söz konusu
olabilecektir. Bağ sahiplerine verilebilecek eğitim seminerleri ile bağbozumlarının
nasıl bir turizm aktivitesine dönüştürüldüğü anlatılabilir. Özellikle Fransa ve
İspanya’daki bağbozumu turları hakkında bilgiler verilerek görsellerle desteklenebilir.
355

Türkiye’nin toplam kiraz üretimi içinde Manisa’nın nicelik olarak çok büyük bir payı
olmamasına rağmen özellikle Salihli kirazı dünya çapında marka değeri yakalamış bir
üründür. Salihli’deki kiraz bahçelerinde haziran ve temmuz aylarında hasat turizmi
etkinlikleri yapılabilir. Ayrıca Menteşe bölgesinde Yayladalı köyünde kiraz toplama
etkinlikleri ile kaplıca turizmi birleştirilebilir. Oldukça güzel bir doğaya sahip olan
köyde eko turizm aktiviteleri ile kaplıca ve hasat turizmi faaliyetleri birleştirilebilir.54

Manisa’nın bir diğer önemli tarım ürünü olan zeytinin de hasat turizmi kapsamında
değerlendirilmesi söz konusudur. Özellikle zeytinin toplanması ve zeytinyağı haline
getirilmesinin hikâyesine bizzat şahit olmak isteyen turistler için zeytinin yolculuğu
bir tur programı haline dönüştürülebilir. Akhisar’da bulunan Selçikli Eski Sıkma
Zeytinyağı tesisi Akhisar’da zeytin hasadı turizmi faaliyetlerinin odak noktası haline
getirilebilir.55
54
2012 yılı deşifreleri s. 20
55
356

Zeytin üretiminin yoğunlaştığı Manisa Merkez, Kırkağaç ve Soma ilçelerinde de
zeytin hasadına yönelik turizm aktiviteleri uygulanabilir. Soma’da organik tarım
üretimi için geleneksel tohumların kullanılıyor olması tanıtımlarda vurgulanabilir.56

Tekelioğlu köyü ise tamamen ekolojik üretim yapılan arazilere sahiptir. Soma ve
Tekelioğlu köy ürünlerinin yerinde toplanması ve çiftliklerde dalından organik ürün
tüketilmesine ilişkin olarak internet ortamında örgütlenmiş ekolojik üretim-tüketim
odaklı gruplara bilgilendirme mailleri atılabilir.

Soma’da para kullanılmadan yapılan tohum takasları turistler açısından ilgi çekici bir
hale dönüştürülebilir. Bu noktada turistlerin de dâhil olduğu alışverişler mizansen
olarak sergilenebilir.57

Ekolojik ve otantik ürünler üzerine yapılabilecek bir diğer etkinlik ise Akşehir’in
Yaykır köyündeki eski değirmenin kullanılmasıdır. Dondurmacı ustalarının kaliteli
salep öğütmek için kullandığı bu değirmen suyla soğuduğu için salebi yakmadan ve
eritmeden öğütebilmektedir. Yaklaşık 300 yıllık olan ve öncesinde Rum azınlık
tarafından işletilmiş olan değirmen otantik ortamı ve geleneksel üretim tarzı nedeniyle
hasat turizmine ilgi gösteren organik ürün tüketen gruplara sunulabilir. Orman içinde
ve dere kenarı kıyısında yer alması ise bu etkinliğin trekking ile birleştirilebileceğini
de göstermektedir.58

Zeytin bahçelerinde zeytin ağacı aşılamasının öğretilmesi, zeytin hasadı yapılması ve
benzeri çiftlik faaliyetlerinin yapılabileceği pilot bölgelerden birisi de Saruhanlı’ya
bağlı Seyitoba köyü olarak belirlenebilir. Zeytin fidanı yetiştiriciliği ile ön plana çıkan
ve zeytinciliğin önemli bir geçim kaynağı olduğu köy, 130 haneli bir orman köyüdür.59
250 m rakımı olan ve yemyeşil bir bitki örtüsüne sahip olan bu köyde çiftlik turizmi ve
zeytin hasadına ilişkin turizm aktiviteleri yapılabilir. Bunun için köylülere bir eğitim
programı düzenlenebilir.

Bu noktada bir diğer önemli husus ise hem zeytinin hem de üzümün turistik ürün
olarak da değerlendirilmesidir. Kuru üzüm, zeytin ezmesi, zeytinyağı, zeytin sabunu
ve bununla ilgili daha birçok ürün turistik ürün olarak değerlendirilerek tur
56
58
2012 yılı deşifreleri s.85
59 Zeki BOYRAZ, Bülent GÜNER, M. Dursun ÇİTÇİ, Türkiye’nin Zeytin Ağacı Varlığı ve Zeytin Fidanı
Üreticiliğine
Bir
Örnek
Olarak
Seyitoba
Köyü
(Saruhanlı,
Manisa),
http://www.dieweltdertuerken.de/ZfWT_/journals/1/articles/143/submission/review/143-552-7-RV.doc
57
357
katılımcılarının beğenisine sunulabilir. Bu tür turistik ürünlerin şehirlerin marka
değerlerine yaptığı katkı oldukça yüksektir.

Ayrıca bu ürünlerin şehrin turistik noktalarında ve yol güzergahlarında belirli bir
sunum kalitesi ile satışa sunulması gerekmektedir. Mevsiminde Salihli kirazı,
Kırkağaç kavunu, üzüm ve zeytin ürünlerinin yanı sıra özel pişirme tekniği ile
yüzyıllardır aynı yöntemle üretilen Gökeyüp çömlekleri ve güveç kapları 60 ile
Manisa’nın belki de en önemli marka değeri olan mesir macunu da bu noktalarda
turistlerle buluşturulabilir.61
Manisa’nın eski sakinleri olan ve tarihteki ilk parayı kullanan Sardes’lilerin marka değerinden
faydalanmak üzere söz konusu hediyelik eşya alışverişlerinde sembolik olarak Lidya parası
kullanımı söz konusu olabilir. Zeytinyağı ya da kuru üzüm paketleri üzerinde bu paralara
ilişkin görsellerin kullanımı ya da sembolik bir para üstü olarak ürünlerin yanında verilmesi
hem turistler açısından ilgi çekici bir anı, hem de turistlerin yanında taşıyabileceği bir tanıtım
malzemesi halini alabilir.
8.12. Doğaya Uyum Manisa Tarzanı Konsepti
Manisa ve yöresi alternatif turizm olarak da adlandırılan ve deniz-kum-güneş (3S)
turizminden çok daha karlı ve daha az maliyetli turizm türleri açısından çok zengindir. Bu
kısımda Manisa’da potansiyeli bulunan alternatif turizm türlerinden doğa merkezli turizm
türleri ayrıntısı ile ele alınacaktır.
60
Salihli Turizm Envanteri, SATURDER
Çetin Güngör, “Manisa Turizm Şehri Olur Mu?”, http://www.manisadenge.com/manisa-turizm-sehri-olur-mumakale,276.html
61
358
Manisa ve doğa kelimelerinin yer aldığı bir cümlede asıl adı Ahmeddin Carlak olan
“Manisa Tarzanı”nın yer almaması olanaksızdır. 1899 yılında doğmuş ve 31 Mayıs 1963’de
Manisa’da yaşamını yitirmiş olan Manisa Tarzanı, asker olarak katıldığı Kurtuluş Savaşı’nda
gösterdiği yararlılıklardan ötürü kırmızı şeritli İstiklal Madalyası ile onurlandırılmıştır.
Cumhuriyet’in ilk yıllarında Manisa’ya gitmiş ve Topkale adıyla anılan dağda bir kulübede
yaşamaya başlamıştır. Saçını ve sakalını hiç kesmeden üstünde yalnızca bir şortla dolaşan
Ahmeddin, bu görünümü ve doğal koşullara uyumlu biçimde yaşaması nedeniyle Tarzan ya
da Manisa Tarzan’ı olarak anılmaya başlamıştır. Daha sonra Manisa Belediyesi’nin kadrosuna
alınan Ahmeddin, kentteki doğal yaşamın korunup canlandırılmasında önemli katkıda
bulunmuştur. Kendisi bugün Türkiye’nin ilk “çevre korumacısı” olarak da anılmaktadır.
Yaşamının sonuna kadar kentteki ağaçların ve çiçeklerin bakımını sürdürmüştür. Aynı
zamanda dağcılık da yapmış olan Manisa Tarzanı, üyesi olduğu Manisa Dağcılık Kulübü
ekipleri ile birlikte Ağrı ve Cilo dağlarına, Aladağlar’ın Demirkazık doruğuna tırmanmıştır.62
Manisa’nın doğa turizmi alanındaki ürünlerini Manisa Tarzanı’nın şahsında marka
değeri haline getirmeye yönelik tespit ve önerilere aşağıda yer verilmektedir.
8.12.1. Botanik Turizmi
Botanik turizmi olarak da bilinen flora turizmi doğa turizminin içerisinde yer alan
ama turist açısından özel ilgi gerektiren, bitki türlerinin görülmesini ve incelenmesini
amaçlayan turizm türüdür. (http://www.rehberium.org) Bu turizm çeşidi, günübirlik geziler,
doğa yürüyüşleri ve piknikler ile başlayıp, doğayı tanımak, gördüğü bitkileri incelemek,
62
Ertan Yurderi, http://www.derki.com/gezikolik/item/1591-efsaneler-sehri-manisa
359
yeşilin içerisine karışarak doğadan alacağı bir numune bitkiyi kendi yaşam mekânlarına
katmayı kapsamaktadır.(Bulu Eraslan, 2007: 117)
8.12.1.1.
Dünya Turizm Sektöründe Botanik Turizmi
İngiltere'nin toplam bitki sayısı 2.000 dir (Türkiye’de 9.000). Akdeniz ülkelerinden
İspanya ile Eski Yugoslavya'nın 500'er adet endemik bitkiye sahip olduğu bilinmektedir.
Toplam bitki sayısı bazında Bulgaristan'ın 3.650, Yunanistan'ın 5.000, Kıbrıs'ın 2.000,
Suriye-Lübnan'ın 3.500 Irak'ın 4.000, İran'ın 8.000, Fransa'nın 4.500, Almanya'nın 2.500,
İtalya'nın 5.600, İspanya'nın 5.000, Romanya'nın 3.400, İngiltere'nin 2.000, Macaristan'ın
2.214, İzlanda'nın 377, Norveç'in 1715 adet bitkiye sahip oldukları bilinmektedir. Görüldüğü
üzere dünyada en çok bitki alanlarının kesişim bölgesinde yer alan ülkemizin çeşitliliği çok
yüksek orandadır.
8.12.1.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Botanik Turizmi
Çeşitli coğrafi özellikleri, coğrafi farklılığın getirdiği iklim çeşitliliği, üç kıta arasında
doğal bir köprü olması, Anadolu Yarımadası'nı dünyada benzerine az rastlanan bir bitki
çeşitliliğine sahip kılmıştır. Avrupa'nın tamamında var olan bitki sayısı toplam 12.000 adet
iken bu sayı ülkemizde 9.000 adettir.
Türkiye bitki çeşitliliği açısından ise Avrupa’nın önündedir. Zira dünyada sadece belli
bir bölgede yetişen veya anavatanı belli bir bölge olan (endemik) bitkiler açısından Türkiye
360
Avrupa'dan üstün olmanın da ötesinde dünyanın birkaç bölgesinden biridir. Avrupa'nın
endemik bitki sayısı toplam 2.750 adet iken bu sayı Türkiye’de 3.000 adettir. Sadece
Antalya’daki endemik bitki sayısı 600'dür.
Türkiye haricinde Avrupa'nın en çok endemik bitkisine sahip ülkesi Yunanistan 800
endemik bitkiye sahiptir. Rakip ülke olan İtalya'nın endemik bitki sayısı 712'dir. Japonya'nın
endemik bitki sayısı 2.000 ABD'nin 4.036 İsviçre'nin ise 1'dir. Dikkat edileceği üzere
ülkemizin vilayetleri Avrupa ülkeleri ile karşılaştırılabilmekte ancak Avrupa kıtası toplamda
Türkiye'den daha fakir kalmaktadır.
Tablo 31 Türkiye’nin Bitki Zenginliğinin Avrupa ile Karşılaştırılması
FAMİLYA
CİNS
TÜR
Avrupa
203
1541
12 000
Türkiye
163
1225
9 000
Türkiye'nin bitki zenginliğinin en önemli nedenlerinden biri, buzul çağlarında
Anadolu'nun bitkiler için bir sığınak olmasıdır. Günümüzde de Türkiye hiçbir Avrupa
ülkesinde olmayan bir şekilde 3 farklı bitki alanının kesişme noktasında yer almaktadır.Bu
bitki alanları Akdeniz Bitki Alanı (Akdeniz ve Ege bölgelerini kapsamaktadır), AvrupaSibirya Bitki Alanı (Karadeniz ve Marmara bölgesini kapsamaktadır), İran-Turan Bitki Alanı
(İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgesini kapsamaktadır.)dır.
Türkiye’nin bu potansiyeli ne tek başına ne de diğer turizm türleri ile ilişkilendirilmek
suretiyle yeterince kullanılamamaktadır.
Alternatif turizm türlerinin içerisinde yer alan ve dünya turizm pazarına sunulması
halinde ülke ekonomisi için büyük getirisi olacağı düşünülen botanik turizmi için ülkemizde
361
henüz hazır tur programlarının bulunmayışı, uzman kişilerin yetiştirilmeyişi ve fauna
dünyasına ilişkin yeterli derecede Türkçe kaynağın bulunmayışı botanik turizminin önünde
büyük bir engel teşkil etmektedir. Türkiye, dünyada en fazla botanik değerlere sahip
ülkelerden birisi olmasına rağmen, bu kaynaklara ilişkin dökümanlar açısından da kötü bir
performans çizmektedir.(Bulu Eraslan, 2007: 117)
8.12.1.3.
Manisa'da Botanik Turizmi Marka Değerleri
Manisa’da Marmara Gölü çevresi, Spil Dağı, Yunt Dağı ve Spil Dağı Milli Parkı
zengin florası ile bitki inceleme açısından önemli bölgelerdir.
Ege Bölgesinin bu bölümünde topoğrafya şartları değişiklikler gösterir. Alt bölgelerde
ova bitkileri, yukarı bölgelere doğru makiler ve alpin bitkileri görülmektedir. Manisa'da yaz
kuraklığının tipik olarak yaşandığı Akdeniz iklimi ve maki üyeleri hâkim durumundadır.
Bunlar arasında da az miktarda otsu ve yumrulu bitkiler bulunmaktadır. Botanik açıdan
kuraklığa dayanıklı, genellikle sert yapraklı ve her dem yeşil çalı ve alçak boylu ağaçların
oluşturduğu odunsu bitki topluluğu olan makinin başlıca üyeleri sandal, kocayemiş, mersin,
keçiboynuzu, kermes meşesi, pırnal meşesi ve defnedir.
Özellikle büyük kuraklığın yaşandığı yaz aylarında yeşil kalan hemen hemen hiçbir
otsu bitkiye rastlamak mümkün değildir. Manisa’da yetişen endemik bitki; Manisa lalesidir.
En yoğun olduğu alan Spil Dağı, Milli Parkıdır.
Flora açısından çok zengin olan Milli Parkta hâkim ağaç türleri Kızılçam, Karaçam ve
Saçlı Meşedir (600 m yüksekliğe kadar kızılçam, daha yukarılarda ise karaçam) ayrıca kavak,
ceviz, kestane, söğüt, çınar gibi diğer ağaç türleri de vardır. Alt flora ağaççıklarından Meşe
türleri, sürüngen ardıç, ladin, ardıç, funda, defne ve mersin, otsu bitkilerden geven,
buğdaygiller, çayır otları, eğrelti otları, sütleğen ve ballıbabagiller hâkimdir. Milli Park
florasını yaklaşık olarak 600 kadar bitki türü oluşturmaktadır. Hemen her mevsim çiçek açan
362
çeşitli bitkilerle rengarenk bir görünüm arz eden Manisa Dağı’nda; oğul otu, böğürtlen, katır
tırnağı, peygamber çiçeği, kekik, adaçayı, sümbül, çiğdem, sıklamen, yabani karanfil, glayör,
menekşe, gelincik, papatya, yaban gülü ve lale türleri doğal olarak bulunur. Ayrıca yapılan
bilimsel çalışmalar ile Milli Park sınırları içerisinde 100'ü aşkın endemik bitki türü olduğu
tespit edilmiştir. Mevcut bitki türlerinden 70 kadarı şifalı bitkiler kapsamında mütalaa edilen
türlerdir. Doğal olarak yetişen ünlü Manisa laleleri, dere tabanlarındaki düzlüklerle, küçük
orman açıklıklarında kümeler halinde görülmektedir. Milli park sınırları içerisinde tespit
edilmiş belli başlı endemik bitki türleri şöyledir;
Origonum sp. (Mercan köşk) Gentiona lutea (Kuşat otu) Paeonia mascula (Şakayık)
Galanthus sp. (Kardelen) Centaurea cyanus (Peygamber çiçeği) Matricaria chamomilla
(Alman papatyası) Anemone coronaria (Taşlı kır lalesi) Lilium candidum (Beyaz zambak)
Cyclomen sp. (Sıklemen) Astragalusptiledes Boiss - (Geven) Astragalus flavescens Boiss (Geven) Amarachus sipyleus K. (Yabani mercan köşk) Bromus spyleeus Boiss - (Sarı püskül
otu) Dianthus erinaceus Boiss - (Yabani karanfil)
İl, bulunduğu coğrafyanın özelliklerinden dolayı, batı-doğu doğrultusunda toprak,
jeolojik, morfolojik yapı ve iklim durumu itibariyle farklılıklar gösterir. Bu farklılık bitki
örtüsünde de değişiklikler yaratır. Batı-doğu yönündeki bu bitki örtüsü farklılaşması düzenli
ve kesindir. Kademelenme biçiminde değildir. Dağ kütlelerinin deniz etkisini kesmesi, yer yer
Akdeniz iklimi ve Karasal iklim, bitki türlerinin iç içe bulunmasına yol açmaktadır.
Yükseltiye bağlı olarak ova bitkileri, makiler, kuraklığa dayanıklı ve sürekli yeşil kalabilen
Akdeniz bitkileri ve ormanlar şeklinde bir yayılma göze çarpar. Ormanlar genelde 1000 m.
üzerindeki yüksekliklerde topluluklar halinde bulunur. Palamut, meşe, kızılçam, karaçam
yaygın orman bitkileridir. Ormanlarda az miktarda ahlat, karaağaç, çınar ve ardıca da
rastlanır. İlde sık görülen maki bitki türleri ise; geniş yapraklı taş ıhlamuru, mastık,
kocayemiş, funda, ladin, zeytin ve az miktarda defne, kuşkonmaz ve üvezdir. Tarımın hızla
gelişmesi, kullanılan ilaç ve gübreler nedeniyle ova kesimlerindeki doğal bitki örtüsü ortadan
363
kalkmıştır. Yağış rejiminin etkileri, ormanlardaki insan tahribatı, erozyon nedenleriyle
ormanlık alanlarda bitki örtüsünün fakirleşmesi göze çarpmaktadır.
Manisa ili genelindeki bitki örtüsünün sık rastlanan başlıca türleri şunlardır; Karaçam,
kızılçam, ardıç, kavak, söğüt, ceviz, kestane, gürgen, meşe, palamut, karaağaç, dut, defne,
çınar, kaya armudu, taş ayvası, orman çileği, yabani elma, vişne, ahlat, böğürtlen, üvez,
geven, erguvan, korunga, yonca, katır tırnağı, üçgül, beyaz tırfıl, sütleğen, somak, hatmi,
menengeç, ebegümeci, ılgın, çiğdem, ladin, mersin, sarmaşık, sandal, turp, meyankökü,
gelincik, yüksükotu, sığırkuyruğu, hindiba, ısırgan, kuzukulağı, labada, horozibiği, menekşe
gibi bitkilerdir. Son yıllarda, yüksek kesimlerdeki doğal bitki örtüsünü olumlu anlamda
etkilemek ve ekonomik fayda sağlamak amacıyla, delice - zeytin aşılaması, menengeç - antep
fıstığı aşılaması, ceviz, kestane, fıstık çamı yetiştiriciliği yapılmaktadır.
Spil Dağı, flora bakımından oldukça zengindir. İzmir Orman Başmüdürlüğünün talebi
üzerine Ege Üniversitesi Botanik Kürsüsünün tayin ettiği bir araştırma heyetinin tespitine
göre dünyanın başka yerinde bulunmayan endemik bitki türlerine sahip olduğu dikkati çeker.
Bu heyetin raporuna göre, 600 m.' ye kadar kızılçam, daha yukarıya doğru karaçam hâkimdir.
Saçlı meşe bu iki tür arasında karışık olarak bulunur. Spil Dağı' nın gül şeklindeki laleleri
dikkati çeker. Osmanlı İmparatorluğuna bir devir açan Lale Devri lalelerinin Spil Dağı' ndan
götürüldüğü iddia edilmektedir.
8.12.1.3.1.
Spil Milli Parkı Ve Manisa' Nın Genel Florası
Zengin bir bitki örtüsüne sahip olan Türkiye' de floristik araştırmalar 18. Yüzyılın
başlarından itibaren başlamış ve sürekli yeni türler ortaya çıkarken, bilinen türler içinde yeni
yayılış alanları tespit edilmiştir. Çalışmalar sonucunda P.H. Davis tarafından hazırlanan
"Flora of Turkey and East Aegean Islands" adlı 10 ciltlik eser iyi bir kaynak olmuştur
(DAVİS 1967, 1988 ). Manisa ili bu eserde B1 karesinde yer almaktadır. Bu eserin
hazırlanması sırasında Manisa ilinin değişik bölgelerinden bitki toplanmış ve kaydı
verilmiştir. Ancak bu eserin hazırlanması sırasında sadece belli lokalitelerden bitki toplandığı
düşünülürse Manisa ilinin tamamını içeren ayrıntılı bir araştırma bulunmamaktadır. Bu
düşünceden hareketle Türk botanikçileri tarafından son yıllarda bu bölgedeki florayı
incelemek amacıyla çeşitli floristik çalışmalar yapılmıştır. Bu düşünceden hareketle Manisa
ilinin florasıyla ilgili detaylı bilgi elde etmek için yapılan bu çalışmaların tek tek
incelenmesinin daha doğru olacağı kanaatindeyiz. Yapılmış olan floristik çalışmalara bakacak
olursak;
364
Duman (1988) Manisa Dağı (Spil Dağı) Milli Parkının Flora ve Vejetasyonu üzerinde
bir çalışma yapmıştır. Bu çalışmaya göre; bölgede 81 familyaya ait 593 takson tespit
edilmiştir. En fazla tür içeren familyalar; Compositae (79), Legüminosae (72), Labiatae (43).
Bunları Cruciferae, Caryophyllaceae ve Gramineae takip eder. Bölgede yapılan
Fitososyolojik çalışmalar sonucunda şu birlikler tespit edilmiştir;
 Maki vejetasyonunda Quercus coccifera birliği
 Akdeniz orman vejetasyonunda Pinus brutia birliği
 Pinus nigra subsp. pallasiana birliği
 Akdeniz orman-Akdeniz dağ stebi geçiş vejetasyonunda Vicia cracca subsp. stenophylla
birliği
 Paeonia peregrina birliği Juniperus sabina birliği
Tablo 32 Manisa ve çevresinde yapılan bu çalışmalar sonucu bölgede en fazla yayılış gösteren familyalar
ve içerdikleri takson sayıları
FAMİLYA
SPIL
D.1917m.
Akçakertik
Tepe
(Demirci)
YUNT
D.
(1075m.)
KAMPÜS
GÜRLEKÖYÜ
Fabaceae
72
51
57
37
34
Asteraceae
79
41
55
34
44
Poaceae
32
25
41
24
27
Lamiaceae
43
27
15
20
17
Apiaceae
31
11
19
15
10
Brassicaceae
41
17
20
14
18
Rosaceae
24
17
12
11
13
365
Bir takson oldukça yüksek bir risk altında ve yakın gelecekte yok olma tehlikesi
altında ancak henüz CR grubunda değilse EN grubuna konur. Türkiye Bitkileri Kırmızı Kitabı
incelendiğinde bu listede Manisa ilinde yayılış gösteren ve tehlikede olan türler şunlardır;
Alkanna areolata var. sublaevis Arenaria sipylea Centaurea sipylea Sedum samium, Hesperis
balansae subsp. balansae Erodium somanum Bromus sipyleus Chinodoxa luciliae Verbascum
luciliae.
Bu türlere ek olarak kırmızı listede adı geçip de Manisa iline kaydı verilmeyen
tehlikede olan türler ise; Minuartia sipylea Astragalus depressus L. Haplophyllum
megalanthum Helichyrysum plicatum Tragopogon subcaulis
8.12.1.4.
Manisa'da Botanik Turizmi Stratejisi
Spil Dağı Milli Parkı’nın botanik turizmi için özel çevre düzenlemelerinin yapılarak
tanıtılması ve pazarlanması,
8.12.1.5.
Manisa'da Botanik Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın botanik turizmi konusundaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm
verilmektedir.
8.12.1.5.1.
MANİSA Botanik Bahçesi
Manisa, Sarıgöl ilçesinde 50 ağaç türünü gelecek kuşaklara tanıtmak için belediye
tarafından “Botanik Bahçesi”nin kurulması ile başlatılan çalışmaların sonucu verimli bir
şekilde alınmaya devam etmektedir. Sarıgöl Belediyesine ait sekiz dekarlık boş alanın
değerlendirilmesi ve gelecek kuşaklara bilinmeyen ağaç türlerinin tanıtılması amacıyla
hazırlanan botanik bahçesinde çalışmalar neticesinde çam, kamelya, bambu, amber, tarçın,
helezonik söğüt, Japon kavağı, karayemiş, kaymak ağacı, sikus, sekoya, çumak, abelya,
bataklık selvisi, gladiçya, Japon ayvası, katalpa, huş, sığla ve nandina türü ağaçları
yetiştirilmektedir. BGCI (Uluslararası Botanik Bahçeleri Koruma Kurumu), hem turizm
faaliyetleri hem de bitkileri koruma maksadıyla Botanik Bahçelerine çok temel tavsiyelerde
366
bulunmaktadır. Bu çerçevede; Manisa’da Botanik Bahçesinin örgütsel yapısı içinde şu
bölümlerin olması faydalı olabilir.
 Bağımsız bir araştırma enstitüsü,
 Kar amacı gütmeyen dernek-vakıf.
Bir departman yapısı içinde ise;
 Ziyaretçi Hizmetleri ve Eğitimi Bölümü,
 Bahçe ve Bahçe Bitkileri Bölümü,
 Koruma ve Bilim Dalı,
 Yönetim ve Kurumsal Hizmetler Bölümü olmalıdır.
Bahçenin gelir ayağında muhtemel kaynaklar şöyledir:
Tüm harici kaynaklardan olasılıkla gelir;
 Üretilen öz-gelir;
 Giriş ücretleri (varsa);
 Sponsorluklar;
 Araştırma ücretleri;
 Ticari faaliyetler (perakende satış, kiralamalar, özel etkinlikler, satış, vb.)
Harcama kalemleri ise:
Bahçe kurma maliyeti ile birlikte
 Ücret ve maaşlar
 Bakım giderleri
 Diğer işletme maliyetleri
 Amortisman
 Diğer giderler

Botanik Bahçesi için Anadolu’ya özgü veya değişik milletlere ait mimari stiller ve
temalar belirlenebilir. Örneğin Osmanlı bahçesi adlı bir bölümde Tarihi Kula evleri,
Osmanlı sivil mimari örneği temasında bir düzenleme ve bitki çeşitliliği olabilir.
Osmanlı imparatorluğunun bir devrine adını veren ve Avrupa ülkelerine götürülen
Manisa kalelerine ait karakteristik bir peyzaj yapılabilir. Bölgede çam, ardıç, kavak,
kızılağaç, karaağaç, meşe ağaçlarının yanı sıra yapılan bilimsel araştırmalarda 20’den
fazla endemik bitki türünün bulunduğu tespit edilmiştir. Bu endemik bitkiler
uluslararası bahçeler bölümünde, iklime uygun bitkiler olarak yetiştirilebilir. Bahçe
367
içine kafeler, restoranlar planlanabilir ve bunların tematik bölümlere yakın olmasına
özen gösterilebilir.

Botanik Bahçesi’nde bir gönüllü hizmet programı geliştirilebilir. Erken yaşta doğa
koruma bilinci oluşturmak amacıyla çocuklara ve gençlere yönelik eğitim çalışmaları
yapılabilir. Gençlik turizmi kapsamında üniversiteli gençler ders, kurs, seminer, atölye
çalışmalarıyla bireye ve gruplara yönelik her türlü etkinliğe gönüllü ev sahipliği
yapabilir, bahçede çalıştırılabilir. Bu çalışmalar gönüllülerin gelişimine katkıda
bulunacak faaliyetleri kapsayabilir. Bitkilerin ve ağaçların dikim ve bakımları, hasat
uygulamaları gibi faaliyetler bunlardan bazıları olabilir.

Bahçenin ve Manisa’nın botanik turizmi değerlerinin markalaşması göz önünde
bulundurularak mesir macunu yapımında gerekli bitkilerinin tanıtımını yapan bir
kitapçık hazırlanabilir. Örneğin Spil ve Yunt dağındaki bitkilerin görsel fotoğrafları
eşliğinde Spil ve Yunt dağı hem tanıtılmış hem de estetik-ucuz bir hediye kitap
üretilmiş olur. Veya Alaşehir, Ahmetli, Saruhanlı, Salihli, Hermessos Ovası
civarındaki bitkisel zenginliği görsel şenliği kapsayan afiş ve posterler yapılabilir.

Meyve sebze bahçeleri kurarak bölgeye ait ürünler organik olarak yetiştirmek. Ayrıca
organik ürünler kullanarak, tipik Eğe ve Türk Mutfağını sağlıklı biçimde sunulabilir.
Misafirlerin mutfağa her aşamada katkıda bulunabilmelerine olanak tanınabilir.

Hobi amaçlı ya da profesyonel bitki ve çiçek yetiştirme eğitimi başlatılabilir. Mesir
macunu yapımında kullanılan Şifalı bitkileri tanıma ve yetiştirme uygulamaları
gerçekleştirilebilir. Bahçe içinde bir satış merkezi kurulabilir. Bitki, çiçek ve fidan
satışı yanı sıra mesir macunları hediyelik formlarda üretilebilir.

Ziyaretçilerin ve yörenin kullanımına açık Türkçe ve İngilizce olmak üzere botanikbitki bilim, çiçekli bitkiler, etno-botanik, botanik bahçeleri, ağaçlar ve çalılar, floralar,
bahçe mimarisi, tarım ve bitkilendirme tasarımı gibi konuları kapsayan materyallerin
bulunduğu botanik ağırlıklı kaynak ve edebî eserlerden oluşan özel bir araştırma
368
kütüphane oluşturularak bölgeye ait ticari ürünler dünyaya ve gelecek nesillere
tanıtılmış olur. Seyir noktaları ve terasları botanik bahçe planlamasına dâhil edilebilir.

Manisa ve çevresinin endemik bitkileri belirlendikten sonra bir tasarım yarışması
düzenlenebilir. Yarışma çerçevesinde bahçenin ve Manisa’nın tanıtımına katkı
sağlandığı gibi ulusal dikkati Manisa botanik değerlerine çekmek mümkün olabilir.
Manisa’ya özgü laleler takı olarak tasarlanıp satışa sunulabilir.

Bahçenin jeo morfolojik yapısı dağcılık, trekking ve atıcılık sporlarına uygunluğu
sebebiyle halkın kamp ve günübirlik rekreasyon ihtiyaçları karşılanabilir.

Bahçe ve arboreta turları düzenlenebilir. Bu turların rehberli olması ve bitkilerin
dünyasına bilgi anlamında bir kapı aralaması önemlidir. Bahçenin haritası yapılarak bu
turlarda ziyaretçilere verilebilir. Haritada turistik değeri olan endemik bitkilerin yeri
gösterilebilir.

Başta Manisa ve çevre şehirlerdeki ilk ve orta öğretim kurumlarına bu turlar teklif
edilebilir.

Turizmin çeşitlendirilmesi ve 12 aya yayılması çerçevesinde, eko-turizm ve organik
tarım yoluyla sürdürülebilir bir yaşam örneği oluşturulabilir.

Antik çağdan bu yana bağcılık yapılan bu bölgede Manisa florasının Türkiye’ye
sunduğu sultanların üzümü için yapılan bağ bozumu şenlikleri ile hasat turizmi
birleştirilerek bir tur programı düzenlenebilir. Tur programı içinde birçok ailenin
yaptığı tarhana, salça, konserve ve reçel gibi kış hazırlıklarının çoğu bu bağlardan elde
edilen doğal ürünler alışverişi yer alabilir.

Çevre araştırma gezileri kapsamında özellikle okul öğrencilerinin katılacağı Spil
dağında şifalı bitkiler toplama etkinliği düzenlenebilir. Çok amaçlı doğa gezilerinin
yanı sıra foto-botanik gezileri, fotoğraf kursları gezileri, doğada yaşam becerileri ve
yön bulma gezileri gerçekleştirilebilir.
369

Ege bahçesini oluşturmak ve sürekli gelişimini sağlamak, yörenin bitki envanterini
oluşturmak ve bilimsel araştırmalar yapmak üzere bitki laboratuarı kurulabilir. Manisa
Botanik bahçesinin bir bölümü, aralarında akademisyenlerin de bulunduğu bir ekip
yönetiminde “Merkez Efendi Şifalı Bitkiler Bahçesi” olarak düzenlenebilir. Denetimli
yetiştirilen bitkilerin tıbbi faydaları belirlenip, yönergelerle birlikte satışa sunulabilir.
Burada uzmanların tamamlayıcı bilgi vermesi önemlidir. Bu konsepti bu bölümde
uygulanabilir hale getirip şifalı bitkilerin hem tanıtımı hem satışı yapılırsa Türkiyeli
botanik tutkunlarının yanı sıra Avrupalı botanikçilerin de bölgeye yoğun ilgi
göstermeleri mümkün olabilir.

Marka değerleri bölümünde bahsedilen ve modern tıpta depresyon ilacı olarak
kullanılan Latince adı Hyperium Perforatum olan sarı kantaron bitkisini toplama
turları yapılabilir.
8.12.1.5.2.

Manisa Şifalı Bitkiler Kitabı
Kitap çalışmaları, markalaşmada temel adımlardan biridir. Prestij çalışması olarak bir
bitki envanteri kitabı yayınlanabilir. Manisa’ya özgü endemik bitkiler başta olmak
üzere, çiçekler, ağaçlar, üzüm bağları mümkün olduğunca resimleriyle birlikte kitapta
yer alabilir.

Bilim adamlarınca hazırlanması gereken kitap, büyük boy tasarlanarak kuşe kağıda
basılırsa etki gücü daha yüksek olabilir. Kitap, Botanik Bahçesi satış mağazasında,
Manisa Müzesi satış mağazasında ve büyük kitapçılarda satışa sunulabilir. Kitap
isabetli bir tanıtım materyali olacaktır.

Bu tarz bir çalışma şifalı bitkiler kitap konsepti olarak da yapılabilir. Mesir macununa
katılan bitkilerden, halk tıbbında kullanılan bitkilere, geniş yelpazede bir şifa kitabı
konsepti oluşturulabilir.
370
8.12.1.5.3.

Bitki Koruma Günü Kutlamaları
Gelişmiş ülkelerde kutlanan 18 Mayıs Bitki Koruma Günü, Manisa’da botanik turizmi
kapsamında kutlanabilir.

Bitki günü kutlamaları çerçevesinde, öncelikle okullara ve basın mensuplarına, Spil
dağı, Yunt Dağı, Boz Dağı’nda yer alan birkaç renkte açan Manisa laleleri, beyaz dağ
orkideleri, güzel kokulu dağ çiğdemleri ve dağ reyhanları gösterilebilir. Bitki Koruma
Günü vesilesiyle Manisa mesir macunu yapımında kullanılan Manisa’da yetişen
endemik bitkileri yakından tanıma fırsatı sunulabilir.

Kültürel mirasın devamı için ulusal basın davet edilip, bitki yapısı gösterilebilir. Bir
doğa yürüyüşü çerçevesinde kısa mesafelerle katılımcılara bitki örtüsünün yanı sıra
tarih, mitoloji ve flora bakımından çok zengin bir dağ olan Spil ile özdeşleşmiş yılkı
atlarını da yakından görme imkânı bularak daha zengin bir tanıtım yapılabilir.
8.12.1.5.4.

Lidyalıların güzel koku yurdu Manisa
Biyolojik zenginlik alanı olan ve ismini Kibele tanrıçasından alan Spil dağı dışında
endemik bitki rezerv alanı olan Buzdağı’nda yetişen güzel kokulu bitkilerden
Lidyalılar parfümler ve merhemler elde etmişlerdir. İlkçağlarda Ana Tanrıçanın
kokusu olarak bilinen endemik çiğdemlerin safranların, Sard antik kent yakınlarında
yetişen hoş kokulu dağ reyhanlarını günümüzde olduğu gibi insanlığın tarihi boyunca
toplumların dikkatini çekmiştir. Fiziksel görünüm, doğal peyzaj ve yörenin antik
tarihine tanıklık etmesi bakımından güzel kokulu endemik bitkilerin bir değeri vardır.
Bulunduğu yere ayrıcalık katan bu canlı miras, hem botanik hem de "Eko-Turizm"
için önemli bir marka değerine sahiptir.
371

Manisa’nın Alaşehir ilçesine bağlı 109 hektarlık alanda bir karaçam türü yetişir. Bu
karaçam türü dünyada sadece Türkiye’de yetişmektedir. Bu ağacın yetiştiği alan
Orman Bakanlığı tarafından koruma altına alınmıştır. Oksijen kaynağı çam ağaçlarının
koyu yeşil görüntüsü altında yetişen beyaz orkideler doğasever turistler için görsel bir
şölen sergilemektedir. Botanik turizmi kapsamında orkide toplama ve fotoğraflama
turu yapılabilir.
8.12.2. Kuş Gözlemciliği Turizmi
Kuş gözlemciliği, doğayı kuşların dünyasından tanımayı sağlayan bir turizm
faaliyetidir. Kuş gözlemciliği turizmi, kuşların dünyasını tanımak için yapılan seyahattir. Kuş
gözlemciliği, bulunulan coğrafyanın endemik (o bölgeye özgü) ve genel kuşlarının o
coğrafyada hangi farklılıkları oluşturduğu ve o farkların kuşlar üzerindeki etkilerini de
inceleyen bir alt daldır. Kuş gözlemciliği, kuşlara ve doğaya merak duyan herkese açık bir
hobidir. Kuş gözlemcileri kuşları izlemek için sık sık kuş gözlem gezilerine çıkar ve
gördüklerini diğer gözlemcilerle paylaşırlar. Sayıları her gün artan kuş gözlemcileri kuşları
izleyerek ve kayıtlarını Doğa Derneği'yle paylaşarak doğanın korunmasına katkı verirler.
Kuş gözlem; kuşların doğal ortamlarında incelenmesi, tanımlanması ve sayımıdır. Kuş
gözlemciler farklı doğa alanlarını ziyaret ederek kuş araştırma ve doğa koruma çalışmaları
için veri sağlarlar. Kuşların davranışları, renkleri ve yaşam alanlarının çeşitliliği insanları kuş
gözleme çeken en önemli sebeplerdir. Kuş gözlemine başlamak için belli bir yaş ve meslek
sınırı yoktur.
8.12.2.1.
Dünya Turizm Sektöründe Kuş Gözlemciliği Turizmi
Kuşlar insanoğlunun, uçmak hevesi ve gökyüzü merakı nedeniyle hep imrenme ve
hayranlık duygusuyla baktığı bir hayvan olmuştur. Bu sebeple dünyada çok uzun göç yollarını
kat etmelerine rağmen izlemek ve anlamak için peşinden en çok gidilen hayvan kuşlardır. Bu
sebepledir ki dünyada kuş gözlem turizmi ciddi bir paya sahiptir. Örneğin İngiltere'nin
Rutland kentinde 21-23 Ağustos 2009 tarihleri arasında gerçekleşen ve yaklaşık 20 bin kişinin
katıldığı dünyanın en büyük uluslararası kuş gözlem ve kuş turizmi etkinliği olan ve 21.si
gerçekleşen İngiltere Kuş Gözlem Fuarı'nda, 61 ülkeden 350'den fazla stant açılmıştır. Doğa
372
koruma dernekleri temsilcileri, turizm bakanlığı görevlileri, kuş gözlem turizmi şirketleri,
dürbün, teleskop ve diğer arazi malzemesi satıcıları, kuş fotoğraf, kitap ve belgesel üreticileri
gibi, kuş gözlem turizminin her boyutunu kapsayan kurum ve kuruluşların temsil edildiği bu
fuara, dünyanın her kıtasından kuş gözlemcileri, ornitologlar (kuş bilimciler), çevre
dernekleri, turizm temsilcileri, kuş rehberleri ve kuş gözlem tur şirketleri katılmıştır.
ABD’de doğa hobileri konusunda ulusal ölçekte yapılan en son anketin tahminlerine
göre (NSRE), 16 yaş üzerinde olan 69 milyon insan ya da diğer bir deyişle Amerika’nın 16
yaş üzeri nüfusunun üçte biri anketten önceki 12 ay içinde kuş gözlemlemiş, tanımlamış ya da
fotoğraflamıştır; bu sayı anketten önceki 12 ay içinde balığa gidenler ya da doğa yürüyüşü
yapanlar kadar büyük bir sayıdır Kuş gözlemciliğini oluşturan NSRE standartları çok geniş
kapsamlı olmasına rağmen, ABD kuş gözlemcilerinin %28’i, ya da yaklaşık 19,3 milyon
insan, yılda 50 günden fazla kuş gözlediklerini belirtmişlerdir. 1983’ten beri, ABD’de kuş
gözlemcilerinin sayısı %332 oranında artarak ülke içinde en hızlı gelişen doğa aktivitesi
olmuştur (Cordell & Herbert 2002).
Kuş gözlemcileri genelde, iyi eğitimli ve yüksek gelirli insanlardır. Amerika’da bir
kuş gözlemcisinin ortalama yıllık geliri 50.000 $’ın üzerindedir ve gözlemcilerin üçte biri en
az üniversite mezunudur (Cordell & Herbert 2002). Yüksek doğa bilinci taşımaları ve kuşlar
için önemli miktarlarda para harcamaları, kuş gözlemcilerini ideal eko-turistler yapmaktadır.
ABD’de 800.000’in üzerinde insana iş imkânı sağlayan kuş gözlemciliği ile ilgili
harcamaların yıllık 23 milyar doların üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Tahmini 17.7
milyon üzerinde kuş gözlemcisi, kuş gözlemek için evlerinden en az 1 mil (1.6 km) uzağa
gitmişler ve kullandıkları ekipman hariç sadece gezi masrafı olarak 7.6 milyar dolar para
harcamışlardır. ABD’de beş büyük kuş gözlem alanının ekonomik etkisi 2.4 milyon dolardan
40 milyon dolara kadar değişmektedir. Munn Güneydoğu Peru’da çok turist çeken macaw
373
papağanlarından ortalama bir bireyin, turistlerden yılda 750-4700 dolar, ömür boyu da
225.000-165.000 dolar arası bir para kazandığı tahmin edilmektedir.
Kellert’e göre, 300.000 Amerikalı, kuş gözlemciliğine gönülden bağlıdır. Bu gönül
vermiş grup, uluslararası kuş gözlem turu katılımcılarının çekirdek grubunu oluşturmaktadır.
1994 yılında Amerikan Kuşçuluk Kurumunun yaptığı üye anketine göre kuş gözlemciliğine
gönül vermiş bu kişilerin %49’u kuş gözlemek için yurt dışına seyahat etmekte ve ve %32’si
organize kuş turlarına katılmaktadır. Tüm dünyada kuş gözlem turizmi yapan en az 127 şirket
bulunmaktadır. Dünyada kuş gözlem turizmi yapan en büyük 6 şirketin (yılda en az 150 kuş
gözlem turu organize eden) az gelişmiş ülkelere yaptıkları ortalama bir tura, kişi başına 4000
dolardan fazla veren 12 kuş gözlemcisinin katıldığı dikkate alındığında, uluslararası kuş
gözlemciliğin
ekonomik
etkisinin
farkına
daha
iyi
varılabilir.
(http://www.stanford.edu/~cagan/TurkceKusculuk.pdf)
Kuş gözlemcileri sık sık turist sezonu dışındaki zamanlarda ya da hiçbir diğer turistik
çekiciliği olmayan bölgeleri ziyaret etmektedirler. Tipik turizm mal ve hizmetlerinin
satılmasıyla ülke ekonomisine katkılarının yanında, bağımsız kuş gözlemcileri ve kuş gözlem
turları, Kenya ve Güney Afrika gibi düşük gelirli ülkelerde bile, bazen günde 150 dolar gibi
ücretler ödeyerek, yerel doğa rehberleri tutmaktadırlar. 1999’da, Kosta Rika turizm enstitüsü
(ICT), o yıl için olan 1 milyar dolarlık turizm gelirinin %41’inin kuş gözlemciliğinden
geldiğini hesaplamıştır.
8.12.2.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Kuş Gözlemciliği Turizmi
Türkiye'deki toplam kuş türlerinin sayısı Avrupa'nın tamamında bulunan kuş türleri
kadardır. Ülkemizin kuşlar açısından zengin olmasının en önemli nedenleri, zengin sulak
alanlara sahip olması ve kuşların ana göç yolları üzerinde bulunmasıdır. Türkiye'de kuş
gözlemciliği son yıllarda dünyadaki gelişmelere paralel olarak hızla yayılmaktadır.
Avrupa’daki kuş sayısını Anadolu ile kıyaslamak mümkün değildir. Türkiye’de son 50 yıl
kayıtlarına göre tanımlanmış 502 kuş türü bulunmaktadır. Bunların 436’sı çok düzenli olarak
görülmektedir.
Türkiye bu konudaki yüksek potansiyeline rağmen 2005 yılına kadar Türkiye çıkışlı
bir kuş gözlem turu gerçekleştirilmemiştir. İlk tur Kars yöresinde gerçekleştirilmiştir. Kuş
374
gözlemi için gelen turistlerin ekonomik seviyesinin yüksekliği düşünülerek, Türkiye’nin bu
konudaki potansiyelinin gerçek anlamda geliştirilmesi için çözüm aranması gerekmektedir.
Türkiye’de kuş gözlemciliği son yıllarda hızla yayılmaktadır. Bu turizm çeşidi
geliştirilirken yerel potansiyeller değerlendirilerek ve bu destinasyonlar için özel projelerin
geliştirilmesi gerekmektedir. Özel uzmanlık isteyen kuş gözlemciliği ülkemizin turizm
faaliyetlerinin tüm yıla yayılmasına ve atıl kaynakların kullanılmasına imkan sağlayacak
büyük bir potansiyele sahiptir.
Turizm sektöründe küreselleşmenin getirdiği yoğun rekabet ortamında, günümüz
büyük işletmelerinin daha da büyüyeceği, orta büyüklükteki işletmelerin yok olacağı ve küçük
işletmelerin de ancak niş pazarlarda varlıklarını sürdürebilecekleri yapılan tahminler
arasındadır. Günümüz rekabet şartlarında yapılmayanı yapmak, belirli bir potansiyele sahip
fakat henüz girilmemiş olan pazarlara girmek küçük işletmelerin ayakta kalabilmeleri
açısından önemli bir stratejidir. Bu tür pazar kesimlerindeki turistler, fiyatlara karşı duyarlı
olmayan, gelir seviyeleri yüksek, kaliteli turist diye tanımladığımız turist segmentini
oluşturmaktadır. (Küçükaslan. 2007)
8.12.2.3.
Manisa'da Kuş Gözlemciliği Turizmi Marka Değerleri
Etrafı sulak çayırlar ve sazlıklarla kaplı olan Gölmarmara ilçesindeki Marmara Gölü
kuş çeşitliliğine imkân veren doğal bir çevre oluşturmakta ve birçok kuş türünü
barındırmaktadır. Bu özelliği ile ornitoloji meraklılarını çekebilecek bir alandır.
Akhisar veya Salihli üzerinden, ya da Saruhanlı’ya bağlı Halit Paşa kasabası üzerinden
ulaşılabilen Marmara Gölü, Manisa’ya 63 km mesafededir. 3400 hektarlık bir alanı kaplayan
375
göl, denizden 74 m yükseklikte ve 3–4 m derinliğindedir. Etrafı sulak çayırlar ve sazlıklarla
kaplı olan gölü kuzey, güney ve batı yönlerinde çevreleyen kanallarda da görülen sık ve
zengin bitki örtüsü, kuş çeşitliliğine imkân veren zengin bir doğal çevre oluşturmaktadır. Kuş
türleri bakımından hayli zengin olan göl ve çevresi, su kuşları için önemli bir bölgedir. Kuğu,
angıt, tepeli, karaboyunlu batağan, karabatak, çamurcun, bozdalağan, sakarmeke ve deniz
kartalı yöredeki önemli örneklerdendir. Göl çevresinde kamp veya piknik yapmak ve oltayla
balık avlamak mümkündür.
Marmara Gölü’nde görülen kuşlar ve popülasyon sayıları ise şu şekildedir: Küçük
balaban (30 çift), alaca balıkçıl (200 çift), pasbaş patka (15 çift), mahmuzlu kızkuşu (10 çift)
bıyıklı sumru (100 çift), küçük karabatak (maks.100), tepeli pelikan (maks. 73), büyük ak
balıkçıl (maks. 428), angıt (maks. 860), dikkuyruk (maks. 120) kılıçgaga (maks. 1402) toplam
sukuşu (maks 45.278).63
Ornitoloji meraklılarınca kuş alanı olarak tespit edilmiş olan Marmara Gölü, henüz
koruma kararı bulunmayan bir alandır. Ekolojik dengesi büyük ölçüde bozulmuş olan göl,
Gediz Nehri’nden besleme kanalları ile takviye yapılarak, su seviyesi bakımından eski haline
kavuşturulup, koruma altına alınması halinde, ornitoloji turizminin yanı sıra, doğaya yönelik
su avcılığı ve atlı doğa turizmi gibi türlerin gelişmesine de elverişli bir zemin
oluşturabilecektir.
Demirci Baraj Gölü’nde ise sakallı akbaba (1 çift), kara akbaba (2 çift) ve kaya kartalı
(2 çift) üremektedir.64
63
64
376
8.12.2.4.
Manisa'da Kuş Gözlemciliği Turizmi Stratejisi
Gölmarmara Gölü ve Baraj Göllerinde kuş gözlemciliği için özel çevre
düzenlemelerinin yapılarak Manisa’da kuş gözlemciliğinin önemli bir turizm türü haline
gelmesinin sağlanması.
8.12.2.5.
Manisa'da Kuş Gözlemciliği Turizminde Hedeflere Doğru
Bu bölümde Manisa’nın kuş gözlemciliği turizmi konusundaki üstünlüklerine ve
marka değerlerine ilişkin tespit ve değerlendirmelere yer verilecektir.

Manisa’da gözlemlenebilen kuşlar ve göç yollarına ilişkin envanter ve haritalama
çalışmaları tamamlanarak ve bu veriler seyahat acenteleri, internet siteleri ve
üniversite gezi gruplarına ulaştırılabilir.

Yılın hangi döneminde hangi türlerin gözlemlenebileceğine dair çalışmaların
yapılması ile tur programlarının tanıtımlarında gerçek zamanlı bilgilendirmeler
yapılabilir.

Konaklama ve bazı büyük yeme – içme tesislerinde Manisa’da gözlemlenebilen kuş
türlerine ilişkin afiş çalışmaları yapılabilir. Bu sayede kuş gözlemciliğine ilgi duyan
bir kişi çok farklı amaçlarla Manisa’da bulunuyorken de Manisa’nın bu potansiyeli ile
tanıştırılabilir.

Manisa’da nehirler ile Marmara Gölü ve baraj havzalarında mevsimine göre yaban
tavuğu, ördek ve yaban kazlarına rastlanmaktadır. Marmara Gölü su alanı, sulak
çayırları, sazlıkları ile su kuşları için önemli bir kışlak ve kuluçka yeridir. Kutan,
Karaboyunlu Batağan, Karabatak, Çamurcum, Bozdalağan, Sakar Meke, Yılan Kartalı,
Kızıl Bacak, Mahmuzlu Kızkuşu, Kuğu, Angıt türleri yılın önemli bölümünü bu
alanda geçirmektedir.65 İşte bu zengin kuş popülâsyonunu gözlemlemek üzere
Marmara gölü kenarında günlük ihtiyaçların da karşılanabileceği kuş gözlem istasyonu
örneklerinin yerleştirilmesinde fayda vardır.

Salihli’ye bağlı olan Tekelioğlu köyü Marmara Gölü (Gölmarmara Gölü) kıyısında yer
almaktadır. Gördes çayı ve yeraltı sularıyla beslenen rezervuara dönüştürülmüş bir
tatlı su gölü olan ve batı istikametinde kuşların önemli bir uğrak noktası olan Marmara
65
377
Gölü’nün kuş gözlemciliği açısından kullanılması önerilmektedir. Tekelioğlu köyünün
bir diğer özelliği ise tamamen ekolojik üretim yapılan arazilere sahip olmasıdır. Kuş
gözlemciliği ile eko turizm arazındaki güçlü bağ düşünüldüğünde bu köyün önemli bir
kuş gözlemciliği ve eko turizm destinasyonu olabileceği düşünülmektedir. Bunu
sağlamak için internet ortamında örgütlenmiş ekolojik üretim-tüketim odaklı gruplara
yönelik bilgilendirme mailleri atılabilir.

Üzerinde “Yılan Kartalı acaba bugün size görünecek mi?” gibi ilgi çekici sloganlarla
desteklenen ve Marmara gölünde kuşlar görseli bulunan yol kenarı tabelaları Marmara
Gölü’ne doğru dönülen ana yol kavşağına yerleştirilebilir.

Marmara Gölü’nün korunması gereken sulak alanlar arasına alınması için gerekli
başvurular yapılarak bölgenin korunması ve turizmde kullanılması sağlanabilir.

Cep telefonu operatörleri ile yapılacak bir anlaşma ile her yıl yaklaşık 500 bin kişinin
geçtiği Bergama – Pamukkale güzergâhı üzerinde bulunan Tekelioğlu köyünden
geçmekte olan kişilere organik ürünleri, kuş gözlemciliği ve Bintepeler’i tanıtıcı
bilgilendirme SMS’leri gönderilebilir.
378
8.12.3. Binicilik Turizmi
Binicilik kısaca ata binme becerisi olarak tanımlanabilir. Biniciliğin tarihi çok eski
zamanlara kadar uzanır. Binicilik tarihine damgasını vuranlar, belki de savaşlarda önemli rol
oynayan, süvari de denen atlı askerlerdir. İlk süvari birliklerini İÖ 2600'de Çinlilerin
kurdukları bilinmektedir. Günümüzde askeri amaçlı binicilik gerilerken, spor amaçlı binicilik
önem kazanmıştır. Binicilikte başlıca iki biçim vardır: İngiliz ve Batı biniciliği. İngiliz
biniciliği spor amacıyla yapılan biniciliktir. Batı biniciliği ise Amerika kıtalarında kovboy
denen sığır çobanlarına özgü biniciliktir.
8.12.3.1.
Dünya Turizm Sektöründe Binicilik Turizmi
Binicilik özellikle İngiltere, Fransa ve Almanya gibi at yarışlarının geleneksel olarak
geliştiği Avrupa ülkelerinin yanı sıra Hindistan, Rusya, ABD ve Latin Amerika ülkelerinde de
yaygındır. Binicilik bu alanda ihtisaslaşmış kulüpler ve alanlarda yapılmaktadır. Atların
bakımı ve yetiştirilmesi çok masraflı ve ihtisaslaşmış personel gerektirdiğinden üst gelir
grubunun yöneldiği bir spor alanıdır. Özellikle binicilik alanında yapılan uluslararası yarışlar
çok prestijli ve oldukça gelir getiren organizasyonlardır.
Binicilik Kulübü Başkanı Yavuz Erkanlı bir söyleşisinde at biniciliği alanında
olimpiyatlara katılan Fransa ve İngiltere’nin bu konudaki ilgisini Türkiye ile kıyaslayarak
açıklamaktadır. Erkan söyleşisinde “yaklaşık nüfusu 70 milyon olan Türkiye'de 450 lisanslı
binici mevcut, bunun yarısı zaten biniciliği bırakmış veya vefat etmiş, aktif binici 150’yi
geçmez iken 68 milyon nüfuslu Fransa'da lisanslı binici sayısı 602 bin 548, İngiltere'de nüfus
379
50 milyon civarı lisanslı binici sayısı 401 bin 915’dir. Ayrıca 46 milyon kayıtlı ders verilmiş.”
demektedir66.
8.12.3.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Binicilik Turizmi
Turizmin çeşitliliği içinde yer alan atlı doğa yürüyüşleri, tarihi ve doğal güzelliklerin
bulunduğu yörelerimizde düzenlenen, günübirlik veya birkaç günlük gezi programları ile
yapılmaktadır. Ata binmek, bir başka canlı ile yapılabilen ender sporlardan biridir. Bu
yürüyüşler kapsamında at üretim çiftlikleri ziyaret edilerek buralardaki açık ve kapalı
manejler veya doğa içindeki güzergâhlar kullanılmaktadır. (T.C. Kültür ve turizm Bakanlığı,
2006:53) Örneğin, Kapadokya bölgesi, Antalya, Side, Manavgat, Kastamonu, Fethiye ve
Marmaris bu tür turizm faaliyetine ev sahipliği yapmaktadır. Atlı doğa yürüyüşü spor turizmi,
özelleştirilmiş ve nitelikli talepleri karşılamaktadır. Bu bağlamda ülkemizde bu turizm
türünün katma değeri de yüksek olmaktadır. Bu spor ülkemizde “Türkiye Binicilik
Federasyonu” altında federasyonlaşmıştır. Cumhurbaşkanlığı Binicilik Kupası olmak üzere
birçok ulusal yarışma düzenlenmektedir.
Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de binicilik sporu farklı branşlarda uygulanmakta
olup, bazı dönemlerde bu sporda söz sahibi ülkeler ile rekabet etmeye çalışılmaktadır.
Ülkemizde daha geniş kitleler tarafından yapılmakta olan bazı spor dalları ile kıyaslandığında
binicilik sporu, nispeten daha az il gören bir durumdadır. Türkiye’de geçmişte büyük öneme
sahip olan at biniciliğinin turizm eli ile yaygınlaşması, hem turizm sektörünün hem de
binicilik sporunun gelişmesine destek olmaktadır. Günümüzde at binme imkânlarının olduğu
tesislerin sayıları giderek artmaktadır.
8.12.3.3.
Manisa'da Binicilik Turizmi Marka Değerleri
Manisa genelinde binicilik için uygun alanlar bulmak mümkündür. Ancak bölge
içerisinde Salihli ve Manisa şehir merkezi bu spor dalında öne çıkan alanlardır. Salihli’de
bulunan Salihli Attalos At Çiftliği binicilik meraklılarının eğlenerek binicilik öğrendiği
adreslerden biridir.
66
Bilecik Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı, 2012
380
Ayrıca Spil Dağı Milli Parkında bulunan “Yılkı Atları” yörenin endemikleridir.67
Özellikle doğada özgür bir şekilde dolaşmaları ve özgürlük hissini kuvvetli bir şekilde
iletebilen ikonografik özellikleri nedeni ile Manisa’nın binicilik turizmine artı değer katma
özelliğine sahip olan Yılkı Atları tanıtım materyallerinde kullanılabilir.
8.12.3.4.
Manisa'da Binicilik Turizmi Stratejisi
Manisa’nın Yaşayan Osmanlı konsepti çerçevesinde binicilikte markalaştırılması,
8.12.3.5.
Manisa'da Binicilik Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın binicilik alanındaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında

Salihli’de Adala beldesi, İncirlidere mevkiinde yer alan Attalos At Çiftliği’nde
eğitmen gözetiminde at biniş dersleri alınarak, at gezisi yapabilme imkânı mevcuttur.
Bu çiftliğin sunduğu imkânlar ile Manisa’nın sahip olduğu diğer turizm değerleri
arasında bir birliktelik sağlanması gerekmektedir. Mevcut hali ile günübirlik bir tesis
olarak kullanılan çiftlik, özellikle eko turizm ve doğa turizmi alanındaki diğer marka
değerleri ile birlikte değerlendirildiğinde Manisa’da konaklanacak gün sayısının
artırılmasına da katkıda bulunacaktır. Örneğin Yaşayan Osmanlı konseptinde bu
çiftlikten yararlanılabilir.
67
381

Özellikle Sardes ve Bintepeler arasında yer alan bölgede binicilik turları, atla gezinti
turları düzenlenmesinde fayda görülmektedir. Bu bölgede “Lidya Kral Yolu” şeklinde
kurgulanacak güzergâh üzerinde atlı gezinti turları organize edilebilir. Likya yolu gibi
önemli trekking güzergahına benzer bir şekilde antik eserleri temel olarak alan bir yol
at üzerinde gezilebilir. Güzergâhın tanıtımı için Muhteşem Osmanlı’da Yaşam
konseptinin tüm tanıtıcı faaliyetleri kullanılabilir. Böylelikle Manisa’nın Antik
çağlardan Osmanlılara oradan da günümüze bir bağlantısı kurulabilir.

Soma ilçesinde Ata sporu olan cirit oyunun takımı kurulmuştur. Ayrıca Kula
Belediyesi de cirit turnuvaları düzenlemektedir. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam
konseptinin Kula ve Darkale etaplarında cirit gösterileri yapılabilir.

Fotoğraf sanatçıları tarafından çekilecek doğada özgürce dolaşan “Yılkı Atları”na
ilişkin
fotoğraflar,
Manisa’da
binicilik
turizminin
tanıtım
materyallerinde
kullanılabilir. Binicilik turizmi özellikle trekking, dağcılık ve yamaç paraşütü gibi
diğer doğa temelli turizm türleri ile birlikte tanıtılarak, özgürlüğü temel alan bir
sloganla pazarlanabilir.
382

Trekking ve dağcılık turizmi başlığı altında verilen bütün doğa yürüyüşü alanlarında
atlı yürüyüş seçenekleri oluşturulabilir. Bu sayede iki turizm türünün aynı bölgeyi
kullanarak turist profilini çeşitlendirmesi sağlanabilir.
8.12.4. Trekking ve Dağcılık Turizmi
Trekking; doğada, bir noktadan diğer bir noktaya varmak amaçlı yapılan, genelde hafif
tempolu sportif yürüyüşlerdir. Esasen bir dağcılık stili olan trekking teknik olarak kamp
kurularak yapılan dağ yürüyüşleri olarak tanımlanmaktadır.
Trekking, İngilizce trek kelimesi ve -ing ekinden üretilmiş bir kelimedir. Türkçede
kullanımı yaygın olmakla beraber, bu kelime yerine doğa yürüyüşü kavramı da kullanılır.
Trekking her mevsimde yapılabilir; ancak hava ve ortam şartlarına, uzunluğuna ve
zorluk derecesine göre gerekli hazırlıklar yapılmalıdır. Trekking parkurları birkaç saat
sürebileceği gibi birkaç hafta hatta ay da sürebilir.
Başlangıçta doğasever insanların, doğal güzellikleri yaşamak ve doğada bulunmak
amaçlı gerçekleştirdikleri kişisel veya arkadaş çevresi etkinlikleri olarak başlayan trekking,
günümüzde alternatif turizm çatısı altında giderek ekonomik boyut kazanmış ve büyümüştür.
383
Bugün trekking, genelde şehrin stresinden kurtulmak isteyenlerin, hafta sonu
günübirlik şehre yakın parkurlarda ya da yabancı ülkelerde 2–3 haftalık turlar şeklinde,
profesyonel bir rehber eşliğinde gerçekleştirdikleri bir spor durumundadır.
Doğa
yürüyüşlerinin insanın vücut ve ruh sağlığı üzerinde çok olumlu etkileri olduğu uzmanlarca
kabul edilmektedir. Yüksek kondisyon veya teknik istemiyor oluşu, sakatlanma gibi risklerin
çok düşük seviyelerde seyretmesi, maliyetinin az olması gibi nedenlerle kitlelerin en yoğun
ilgi gösterdiği doğa sporudur.
Dağcılık ise dağlarda yürüyüş ve kamp kurmanın yanı sıra tırmanma sporunu da
kapsayan bir doğa sporudur. 18. – 19. yüzyılda İngiliz ve Fransızlar başta olmak üzere,
Avrupalıların boş zamanlarını değerlendirme ve hayatlarının rutinlerini yeni maceralarla
süsleme arayışı neticesinde bir spor sayılmaya başlanan dağcılık, 20.yüzyılın başında diğer
ulusların da ilgisini çekmeyi başarmıştır. Uluslararası bir spor haline gelmesi ise, 1931
yılında, merkezi Cenevre'de olan Uluslararası Dağcılar Birliği (UIAA)'nin kurulmasıyla
mümkün olmuştur. İzleyen yıllarda, belirli teknik ve emniyet yöntemlerinin geliştirilmesine
paralel olarak kendine özgü disiplini ve ilkeleri olan bir spor haline dönüşen dağcılık, birçok
doğa sporunun da önünü açmıştır.
8.12.4.1.
Manisa'da Trekking Turizmi Marka Değerleri
Manisa, Ege Bölgesi içerisinde trekking turizmi açısından en elverişli şehirlerden
biridir. Şehir, taşıdığı zengin yeryüzü şekilleri ile birçok göl, akarsu ve dağa ev sahipliği
yapmaktadır.
384
Manisa ili içerisinde halihazırda Spil Dağı, Marmara Gölü, Demirköprü ve Sevişler
baraj göllerinin çevresi trekking amacı ile kullanılmaktadır. Spil Dağı’nın mevcut rotaları şu
şekildedir:
Şekil 8 Spil Dağı Rosvet Tepe – Karakoca köyü
Şekil 9 Manisa Spil Dağı Oduncu Vadisi Yarkesiği-Atalanı Yaylası
Bunların yanı sıra, Kula şehir merkezi ve jeopark alanları, Sart Antik kenti ve
Bintepeler mevki ile Yamanlar Dağı, Yunt Dağı, Bozdağlar, Demirci Dağları, Çal Dağı da
potansiyel trekking alanları arasında sayılabilir. İlin güney sınırında yer alan Bozdağlar da
dağcılık ve trekking için uygun bir alan teşkil etmekte, gerek arazi özellikleri, gerekse de kar
kalış süreleri ve kalınlığı bakımından kışın kayak sporuna yazın trekkinge elverişli
görünmektedir. Bozdağ’da her yıl şubat ayında Dağcılık Şenlikleri yapılmaktadır. Beldeye
gelen Dağcılık Kulübü üyeleri bu tarihler arasında kamp yaparak zirve yürüyüşü
gerçekleştirmektedirler.68
68
385
Manisa; makroklima Akdeniz iklim şartları altındadır. İlin kuzeydoğusu Akdeniz
iklimi ile karasal iklimin geçiş noktasında yer alır. Yıllık sıcaklık ortalaması 16.8 °C olup en
sıcak ay olan temmuz ortalaması 34.4 °C ve en soğuk ay olan ocak ayı ortalaması 3.0 °C dir.69
Bu iklim koşulları Manisa’da 12 ay boyunca trekking ve dağcılık turizmi yapılabilmesine
olanak sağlamaktadır.
Spil Dağında 1250 m. yükseklikteki Atalanı Yaylası Milli Parkın gelişim bölgesi
olarak planlanmıştır. Burada günübirlik kullanım amacıyla kamp alanı, piknik tesisleri, spor,
oyun alanları, iki tane kır gazinosu, iki restoran ile 124 yatak kapasiteli dağ evleri personeliyle
hizmet vermektedir. Manisa kent merkezinden 1250 m. yükseklikteki Atalanı Yaylası’na 24
km. tutan asfalt yolla çıkılabilmektedir. Bu koşullar, özellikle doğa ile baş başa geçirilecek bir
hafta sonu için gerekli bütün unsurların burada olduğunu göstermektedir. Atalanı Yaylası,
çevresinde
yer
alan
tarihi
yapılar
ile
birlikte
bir
trekking
güzergahı
olarak
değerlendirilmektedir.
Spil Dağı etrafında trekking rotalarına dahil edilebilecek alanlar ise şöyle
sıralanabilir:70
Niobe (Ağlayan Kaya): Tantalos’un kızı olan Niobe Manisa’da doğmuş, yine efsaneye
göre tanrıça Leto ile birlikte çocuklukları bu yörede geçmiştir. Daha sonra Thebai Kralı
Amphion ile evlenen Niobe’nin, yedi kız yedi erkek olmak üzere ondört çocuğu olur.
Çocukluk arkadaşı ve Zeos’un eşi Leto’nun ise Apollon ve Artemis olmak üzere iki çocuğu
vardır. Her fırsatta çocukları ile gururlanan Niobe’nin kendisinin çok çocuğu olduğunu,
Leto’nun ise sadece iki çocuğu olduğunu söylemesi tanrıça Leto’yu öfkelendirir.
Çocuklarından Niobe’yi cezalandırmayı ister. Niobe’nin bütün çocukları Artemis ve
Apollon’un okları tarafından öldürülürler. Niobe, çocuklarının cesetleri başında günlerce
ağlar. Sonunda tanrı Zeus, Niobe’nin haline acır ve ızdırabına son vermek için onu Spil Dağı
eteklerinde taş haline getirir. Karaköy semti Çaybaşı Mevkii’nde kadın başı şeklinde bu
kayanın göz çukuru şeklindeki girintilerinden yakın zamana kadar sızan su damlaları
Niobe’nin gözyaşları olarak yorumlanır ve halk arasında “Ağlayan Kaya” adıyla anılır.
Yakından bakıldığında doğal bir kaya oluşumu, batı yönünde biraz uzaklaşılarak bakıldığında
ise kadın başı şeklinde görülen bu kaya en çok ziyaret edilen yerlerden biridir.
69
70
Bölge Müdürlüğü, Manisa Şube Müdürlüğü, 2012, s.40-43
386
Kybele Kaya Anıtı: Değişik kültürlerde Kubaba, Marienna, Hepat, Artemis, Venüs gibi farklı
adlarla anılan ve yeryüzündeki bütün canlıların anası olduğuna inanılan bereket tanrıçası
Kybele’nin kaya kabartması, Manisa’ya 7 km uzaklıktaki Akpınar Mevkii’ndedir. M.Ö.
13.yy’a tarihlenen kabartmanın, Hitit ordularının yöreye yaptığı bir sefer sırasında yapıldığı
düşünülmektedir. Spil Dağı kuzeydoğu eteklerine oyularak yapılmış olan rölyefte ana tanrıça,
Gediz Ovası’na doğru bakan ve iki yanında birer aslan bulunan, oturmuş kadın şeklinde tasvir
edilmiştir. Büyük ölçüde yıpranmış olduğundan yanlarındaki aslan figürleri seçilememektedir.
Halk arasında “Papaz Kayası” adıyla da anılan rölyefin üst tarafında, muhtemelen Kybele
rahiplerine ait olan kaya odaları bulunmaktadır.
Manisa Kalesi: Manisa’nın hemen güneyindeki Spil Dağı’nın kuzey yamaçlarında kalıntıları
görülen kale dış kale ve iç kale olmak üzere iki bölümden meydana gelmiştir. Yapım tarihi
bilinmemekle beraber 13.yy başlarına tarihlenebilir. Kale Bizans Mimarisinin genel özelliği
olan tuğla hatıllı moloz taş örgü tekniği ile yapılmıştır. Dış Kale; 4,5 km olan 13 kule ile
tahkim edilen dış kalenin yedi kapısından ikisine ait kalıntılara ulaşılmıştır. İç kale; beşgen bir
387
alana sahip olduğu için “Sandık Kale” olarak adlandırılmıştır. Surları Yedikule ile tahkim
edilmiştir. Giriş güney yönünde yer alan dar bir kapıdan sağlanmıştır. Evliye Çelebi’nin
Seyahatnamesi’nde bulunduğundan söz ettiği otuz ev, ambarlar, iki sarnıç ve camiden
günümüze ancak sarnıç kalıntıları ulaşmıştır.
Mevlevihane: Spil Dağı’nın kuzey eteklerinde 1369 yılında İshak Çelebi tarafından
yaptırılmış olan Mevlevihane, projesi Mimar Emet Bin Osman’a ait bir tekkedir. Ortadaki
kubbeli semahanenin güneyine sivri tonozlu geniş bir ana eyvan eklenip tekkenin mescit
kısmı oluşturulmuştur. Giriş eyvanında iki katlı bir düzen uygulanmış ve üst kat musiki icra
yeri olarak kullanılmıştır. Yapılışından bu yana birçok onarım geçirmiş ve bu onarımlar
sırasında özelliklerini önemli ölçüde yitirmiştir.
Milli Parkın doğusunda 600 metre yükseklikte bulunan ve içi tamamen sülüklerle dolu
olan "Sülüklü Göl" kalker bazı erimesi ile meydana gelmiş bir dolin gölüdür. Yine suların
388
kalker katmanlarının altını eritip oymaları ile çok sayıda inler oluşmuş olup bunların en
büyüğü "Paşaini"dir.71
Türkmen Şelalesi (ya da Suuçtu Şelalesi) ile Yoğurtçu Kalesi de trekking güzergahları
içerisinde değerlendirilebilecek diğer çekim unsurlarıdır. Manisa Merkeze 20 km kadar
uzaklıkta, Uzunburun Köyü yakınlarındadır. Gediz Vadisi’ne hâkim bir konumda bulunan
kalenin 12.yy sonları veya 13.yy başlarında yapılmış olması muhtemeldir. Kuzey cephesi sarp
kayalık üzerine oturmuş olan karemsi planlı iç kale doğu, batı ve güney yönlerinde bir dış
surla çevrilmiş ve dış sur belirli aralıklarla kulelerle tahkim edilmiştir. Güney cephede
belirgin olan dış surun doğu ve batı bölümleri yıkılmıştır. Kuzey’den bakıldığında oldukça
sağlam ve etkileyici bir görünüme sahip olan iç kaledeki mekânların büyük bir kısmı yıkık
durumdadır. Yunt Dağları köylerinden olan Türkmen köyü yakınlarında bulunan şelale ise iki
ayrı şelalenin bulunduğu bir alandan oluşmakta olup büyük olanı yaklaşık 36 m den
dökülmektedir.72
71
72
Manisa Doğa Sporları Topluluğu Kulübü Derneği
389
Manisa Mesir Tabiat Parkı, yürüyüş rotalarında yer alması gereken bir diğer doğa
alanıdır. Parkta, mesir yapımında kullanılan anason, çivid, çörek otu, hardal, havlican,
kalanga, karabiber, kimyon, kişniş, teke mersini, meyan, günlük, portakal, rezene, zencefil,
zerdeçal, yeni bahar, sakız gibi bitkiler de yetiştirilmektedir.73
Dağcılık turizmi açısından bakıldığında ise Manisa’nın önemli bir potansiyele sahip
olduğu görülebilir. Manisa’nın doğal sınırlarının önemli bir kısmını dağlar oluşturmaktadır.
Bu dağların ana çatısı III. zamanın sonlarındaki tektonik hareketlerle oluşmuştur. İl alanı II.
zamanın başlarında yavaş yavaş alçalmaya başlamıştır. Bu alçalma sırasında ve sonrasında,
çok şiddetli yer hareketleri sonucu oluşan kırılmalarla, doğu-batı yönünde uzanan dağlar
kabararak şekillenmiştir. Dağlar ilin doğu kesiminde daha düzenli, batısında ise genellikle tek
kütleler biçiminde yükselmektedir. Doğu kesimindeki dağlar Kula-Gördes Platosu üzerinde
alçalarak ovaya inerken, güney kesimindeki dağlar dik yamaçlarla ovadan ayrılmaktadır. Batı
Anadolu Dağları’nın bir bölümünü oluşturan bu dağların başlıcaları şunlardır:
Spil Dağı: Doğu-batı doğrultusunda uzanan Spil Dağı (Manisa Dağı), 1513 m.
yüksekliğindedir. Jeolojik ve jeomorfolojik yapıdaki kalker kayalar, kanyon vadiler, dolin
gölleri, lapyalar, mağaralar, zengin bitki örtüsü, yaban hayatı ortamı ile mitolojik öykülere
konu olan taşınmaz kültür varlıklarını bünyesinde bulundurmaktadır. Bu özellikleri göz önüne
alınarak “milli park” ilan edilmiş ve 22 Nisan 1968 tarihinde hizmete açılmıştır. Spil Dağı
Milli Parkı, 1995 yılında Atalanı Yaylası’nın bir bölümü “turizm merkezi” kurulması için
ayrılmıştır. Milli parkın doğusunda 600 metre yükseklikte bulunan Sülüklü Göl kalkerlerin
erimesiyle oluşmuştur. Derinliği 1–2 metreyi geçmeyen gölün çapı 100 metredir. Flora
bakımından son derece zenginlik gösteren dağda kızılçam, karaçam, saçlı meşe karışık olarak
73
390
bulunur. Burada alt floranın ağaçcıklarından meşe türleri, sürüngen ardıç, laden, funda, defne,
mersin göze çarpmaktadır. Otsu bitkilerden geven, buğdaygiller, çayırotları ballıbabagiller,
sütleğen, eğrelti otları görülmektedir. Sümbül, çiğdem, siklamen, yabani karanfil, glayöl,
menekşe, papatya, gelincik, yaban gülü, böğürtlen hemen her mevsim açan türler
arasındadır.74
Yamanlar Dağı: Yamanlar Dağı’nın düşük yükseltili doğu kısımları Manisa ili sınırları
içindedir. Bu kısımlar büyük ölçüde orman ile kaplıdır.
Yunt Dağı: İzmir-Manisa il sınırını oluşturan Yunt Dağı, Bakırçay ve Gediz vadileri arasında
yükselen bir kütledir. Oldukça düzenli ve yumuşak geçişli tepelerle yükselen dağın, bazı
kesimleri taşlık, bazı kesimleri ise zengin doğal örtü ile kaplıdır.
Demirci Dağları: Manisa ilinin Kütahya ve Balıkesir illeriyle sınırı durumundadır. Dağ
sırasının en yüksek doruğunu, Demirci ile Simav arasında 1800 m. yüksekliğindeki Ziyaret
Tepe oluşturmaktadır. Demirci Dağları ve uzantılarını oluşturan kütlenin etekleri, Manisa
74
Manisa Rehberi 2012, s.130
391
ilinin doğu ve kuzeydoğusunu kaplayan geniş bir plato durumundadır. Buralar aynı zamanda
ilin en iyi ormanlarıyla kaplıdır.
Çal Dağı: Gediz Nehri, Kumçayı ve Gölmarmara üçgeninde yükselen Çal Dağı, Demirci
Dağları’nın kolları durumunda olan, Çomaklı Dağı ve Dibek Dağı’nın güneybatı uzantısıdır.
Dağ ortasında oluşmuş bir çöküntü koridoru ile ikiye ayrılmaktadır. Batı kesimi daha geniş ve
yüksek bir kütledir. Dağın en yüksek zirvesi batı kısmında yer alan 1034 m. yüksekliğindeki
Aysekizi Tepe’dir.
Uysal Dağı: Uysal Dağı, Alaşehir Çayı’na paralel olarak uzanan, pek yüksek ve düzenli
olmayan bir yükseltidir. Alaşehir’in güneyinde yer alan bu dağın en yüksek yeri 1135 m.’ dir.
İlin güney sınırında yer alan Bozdağlar da dağcılık ve trekking için uygun bir alan
teşkil etmekte, gerek arazi özellikleri, gerekse de kar kalış süreleri ve kalınlığı bakımından
kayak sporuna elverişli görünmektedir. Bozdağlar’ın Manisa ili sınırları içinde kalan Allahtan
Karlık (2075 m) ve Kumpınar (2070 m) Tepeleri civarı kayak sporu açısından araştırılması
gereken alanlardır.
İzmir-Manisa yolu üzerinde bulunan Karakoca bölgesinde kaya tırmanışları
yapılabilmektedir. 75 Ayrıca dağcıların ve kanyoning tırmanıcılarının ilgisini çeken Akpınar –
Yarıkkaya’nın efsaneye göre Kayıp ATLANTİS’lilerin geçidi ve kilit noktası olduğu da ifade
edilmiştir. Amerikalı Arkeolog ve araştırmacı Peter James in bu iddiası yine yunanlı Arkeolog
Nikkos KOKKİNOS tarafından da desteklenmektedir.76
75
76
Arif Bakkaloğlu ses kaydı, s.4
392
8.12.4.2.
Manisa'da Trekking Turizmi Stratejisi
Manisa’da en az 10 uluslararası seviyede trekking alanı ve dağ tırmanış rotası
belirlenerek alt yapı çalışmalarının tamamlanıp pazarlanması.
8.12.4.3.

Manisa'da Trekking Turizminde Hedeflere Doğru
Sardes’lilerin yetiştirdikleri 128 ayrı çiçekten çıkardıkları yağlarla yaptıkları dünyanın
ilk parfümeri ürünleri sayabileceğimiz esans ve kokuları kendilerine özgü yapıdaki
“Lydion” kaplarla ihraç ettikleri bilinmektedir. Parfümeri ürünlerini, pamuk ve
koyunyünlerini kök boyalarla boyayarak ilk renkli kumaşları, Sapho’nun şiirlerine
esin kaynağı olacak kadar ünlü battaniyeleri, tüm Akdeniz ülkelerine ihraç ettikleri
ketenden ördükleri balık ağları ve İran saraylarını süsleyen halıları ile ilk tekstil
sektörünü oluşturdukları da söylenebilir. Bu kadar üreten bir ulusun ürünlerini uzak
ülkelere ulaştırılması amacıyla Gyges döneminde eski Hitit ve Frig koloni yolları
birleştirilerek dünyanın ilk uzun ticaret yolunu -Sardes’den, Gordion ve Hattuşaş’tan
geçerek Ninevah’a kadar olan “Altın Yolu”nu- açmışlardır. Daha sonrasında Persler
bu yolu İran’a kadar uzatmış ve adını Kral Yolu olarak değiştirmiştir.77Bu önemli
tarihi bilgiler ışığında hali hazırda GPS ve tabelalama işlemleri tamamlanmış olan
“Frig yolu” ve “Hitit Yolu” yürüyüş parkurları ile Manisa sınırları içerisinde kalan
Altın Yolu’nun devamı birleştirilebilir. Böylelikle Sardes’ten başlayarak Philadelphia,
Sidas ve Silandos Antik kentleri boyunca devam ederek Frig Vadisi Yürüyüş yolu ile
birleşen güzergâh, Gordion-Ankara ile Alacahöyük – Çorum Hattuşaş arasındaki
kültür yolu ile birleştirilebilir. Anadolu’nun iç kesimlerinde de turizm hareketliliği
sağlama potansiyeli olan “Altın Yolu” dünya üzerinde önemli kültür yolları arasında
yerini alabilir. Bu yolun tescili ve ilanı için UNESCO, ICOMOS, ICOMOS-CIIC,
Avrupa Konseyi, Avrupa Kültür Yolları Enstitüsü ve Güneydoğu Avrupa Kültür
Koridorları gibi kurum ve oluşumlar nezdinde çalışmalar yapılabilir.

Tüm Sardes Ovasını görebilen, sarp ve ulaşılması güç olan Saray/Kale (Akropolis),
kenti birçok saldırıdan kurtarmıştır. Teraslar halinde yükselen tepede Arkaik döneme
ait kalıntılara rastlanmaktadır. Sardes’in en yüksek yeri olan Saray/Kale’ye çıkmak
için iki seçenek vardır. Birinci seçenek Artemis Tapınağı doğusundaki dere boyudur.
Patika yollarla, tarla kenarlarını hafif bir meyille takip ederek yaklaşık bir saat sonra
77
393
tepeye ulaşılabilmektedir. İkinci seçenek ise Piramit Mezarın sağ tarafından tepedeki
Türk Bayrağı ve sur kalıntıları hedef alınarak, daha düzgün ama daha dik patikalardan
bir önceki seçenekten daha kısa sürede çıkılabilen bir güzergâhtır ki bu yol tırmanma
için daha uygundur. Bu güzergâhta aynı zamanda Kurtuluş Savaşı sırasında tek başına
savunma
yapan,
görülebilmektedir.
şehit
78
olduğu
yerde
gömülü
Nazmi
Efe’nin
mezarı
da
Kale/Saray, güneyde Bozdağ (Tmolos), kuzeyde geniş Gediz
(Hermos) ovasına doğru bakmakla birlikte, özellikle akşam güneş batışı çok
görkemlidir. Çevre yamaçlarda çeşitli tünel girişleri de bulunan bu güzergahlar
Sardes’e gelen arkeoloji meraklılarına sunulabilecek kısa trekking rotaları olarak
belirlenebilir. Güneşin batışını izlemek, Kale/Saray’a çıkılmasını teşvik edici bir unsur
olarak kullanılabilir.

Demirci, doğal dengenin korunmasını sağlayan orman varlıkları yönünden oldukça
zengindir. İlçede ormanlık saha 65.157 hektar ile yüzölçümünün % 52,9’unu
oluşturmaktadır. Demirci’de üç ayrı yerde orman içi dinlenme alanı bulunmaktadır.
Söz konusu alanlar Başalan, Güldürdek ve Sığırova'dır. Başalan 10 km uzaklıkta,
Güldürdek 20 km uzaklıkta, Sığırova ise 25 km uzaklıkta bulunmaktadır. Yöre
halkının piknik alanı olarak faydalandığı Başalan, Güldürdek ve Sığırova doğal
manzara ve zenginliği, soğuk su kaynakları ve temiz havasıyla iç turizmden yeterince
pay alması gereken orman içi dinlenme alanlarıdır.79 Ayrıca Hisar Kaplıcaları
bünyesinde oluşturulan yürüyüş parkuru da yukarıda adı geçen orman içi dinlenme
alanlarına bir alternatif olarak kullanılabilir.

Trekking için uygun olan diğer alanlar arasında eko – turizm köyleri gelmektedir.
Ayvacık, Beşpınar, Darkale, Tekelioğlu, Turgutalp, Sultanyaylası, Osmanlıca,
Ortaköy, Türkmen, Gülbahçe, Pazarköy, Gökeyüp, İncesu ve Ercekler yerleşimleri bu
alanda kullanılabilir. Özellikle bozulmamış doğa ve köy yaşamını deneyimlemek
78
79
394
isteyen turistler için kısa çevre yürüyüşleri şeklinde yapılabilecek trekking turları ile
bölgede eko turizmine çarpan etkisi yaratılabilir.

Yayla alanları da trekking güzergahları arasına alınabilir. Spil Dağı yol üzerinde,
Manisa’nın güneybatısında, kent merkezine 14 km. uzaklıktaki Sultan Yaylası, Spil
Milli Parkı’nın asıl gelişme alanı Atalanı Yaylası, Keçiliköy Manastır Yaylası ve
Turgutlu Ovacık Yaylası trekking rotalarının hazırlanabileceği bölgelerdir. Bu
bölgelerde rotaların hazırlanmasının ardından bu rotaların wikiloc gibi internet
sitelerine girilmesi bölgenin çok daha hızlı bir şekilde hedef kitle ile buluşturulmasını
sağlayacaktır.

Marka değerleri arasında sayılan Spil Dağı eteklerindeki doğal oluşumlar, kaleler ve
Mevlevihane gibi çekim merkezlerini bir arada değerlendiren trekking rotaları
oluşturulabilir. Bu rotalara Sülüklü Göl ve Paşaini mağaralarının da eklenmesi ile
zenginleştirilmesi sağlanabilir.

Karakoca mevkiinde ve Akpınar – Yarıkkaya’da yapılan kaya tırmanışlarının daha
organize bir şekilde yapılması gerekmektedir.80 Bunu sağlamak üzere Manisa Doğa
Sporları Topluluğu Kulübü Derneği yetkilendirilebilir. Bu bölgede gerekli güvenlik
80
Ali Haydar ÖZLÜ deşifreleri
395
önlemleri ve günübirlik ihtiyaçların giderilebileceği alanların oluşturulması sonrasında
geniş çaplı kaya tırmanışı etkinlikleri gerçekleştirilebilir. Üniversitelerin tırmanış
kulüpleri ve izci grupları bu alanda kaya tırmanışı gerçekleştirebilir.

Spil Dağı üzerinde bulunan Çaybaşı Vadisi’nde kurulacak bir platform vasıtasıyla
Manisa’da bungee-jumping faaliyetleri yapılabilir.81 Özellikle genç turist gruplarının
ilgisini çeken bu aktivite ile Manisa’nın bir adrenalin merkezi olduğu imajı
yaratılabilir. Yamaç Paraşütü ve motokros turları gibi etkinlikler ile birleştirilerek bu
alanda Manisa’nın sahip olduğu marka değerleri daha iyi tanıtılabilir.

Spil Dağı’nda 2 Yıldan beri Manisa Doğa Sporları Topluluğu Kulübü Derneği’nin
(MADOST) önderliğinde Manisalı ve Manisa dışından gelen gruplarların katılımı ile
“Manisa Dağcılık Şenliği yapılmaktadır. 2013 yılında gerçekleştirilecek şenliğin
Valilik ve Üniversite işbirliğinde, sponsor kurumların da desteği ile Manisa’nın turizm
aktivitelerini daha iyi tanıtan bir organizasyona dönüşmesi sağlanabilir.82

Adala kanyonu, trekking güzergahı olarak belirlenmesi gereken bir diğer marka
değeridir. Manisa / Salihli-Simav karayolunun üstünde bulunan Demirköprü Barajı'nın
hemen altındaki Adala Kanyonu, çevresindeki geniş ormanlık alanı, tarihi Kızköprüsü
ve Adala Şelalesi ile açık hava eğitim ve eğlenceleri için son derece uygun bir
yapıdadır. Özel bir eğitim danışmanlığı firması, Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi ile
birlikte gerçekleştirdiği ve 2003 yılında İletişim Fakültesi tarafından yayınlanan "Bir
İletişim Modeli Olarak Oyun" başlıklı araştırmasında bu güzergâhı, bir uygulama
parkuru olarak kullanmıştır.83 Daha önceki örneğin üzerinden gelişim sağlamak adına,
söz konusu araştırmanın detaylarına ulaşılmasıyla, kurum içi iletişim ve takım
81
Ali Haydar ÖZLÜ deşifreleri
83
http://ibexesgroup.blogcu.com/parkurlarimizdan-manisa-salihli-adala-kanyonu/9948764
82
396
çalışmasına yönelik şirket için eğitimlerde bu güzergâhın kullanılması söz konusu
olabilir.

Manisa Mesir Tabiat Parkı, mesir macunun yapımında kullanılan baharat türlerinin
yetiştirildiği bir park olarak Manisa turizminde oldukça önemli bir pay alması gereken
mekânlar arasında yer almaktadır.84 Şehre gelen turistlerin en çok karşılaşacağı ve
duyacağı şey olan mesir macununun içinde neler olduğunu gözleriyle görmek
isteyecek
olan
turistler
için
çekici
olan
park,
yürüyüş
parkuru
olarak
değerlendirilebilir. Parkın içinde oluşturulacak küçük bir atölyede parkta yer alan bitki
ve baharatların turistler tarafından bizzat karıştırılarak, kendi mesir macunlarını
üretmeleri sağlanabilir. Bu sayede hem mesir macununun içindeki bitkilerin doğal
halini görmek, hem de bu bitkilerden kendi elleriyle mesir macunu yapmak turistler
açısından farklı bir deneyim olabilir.

Dünyada bir eşi daha olmayan ve Manisa Alaşehir Bahadır köyünde yetişen “Ebe
Karaçam” olarak isimlendirilen ağaç, özellikle botanik turizmi için önemli olmasının
yanı sıra trekking tutkunları için de bir çekim unsurudur. Dipten dallanan ve küre
biçiminde yükselen yapısı nedeniyle ilginç bulunan bu ağaç, park ve bahçelerde,
dekoratif ağaç olarak kullanılmaktadır.85 Orman ve Su İşleri Bakanlığı tarafından
koruma altına alınan ağaçlara trekking tanıtım materyallerinde yer verilmesi
Manisa’nın sahip olduğu zengin flora ve bitki örtüsünü daha güçlü bir şekilde
vurgulayabilir.

Aigai’nin karşısındaki sırtlarda Kuştepe Sırtlarının altında keçi başlı bir ağaç
bulunmaktadır. Bu anıt ağacın korunması ve etrafının düzenlenmesi ile Manisa
84
85
397
turizmine bu bağlamda bir alternatif sunulabilir. Aigai’nin sembolünün keçi olması da
söz konusu ağacı daha ilginç hale getirmektedir. Bu bağlantının kurulması ile ortaya
çıkarılabilecek bir efsane ile Aigai’nin popülaritesi artırılabilir.86

Benzer şekilde, Manisa’nın flora zenginliği de trekking turlarının farklılaştırılmasında
kullanılabilir. Soma’nın Yağcılar köyünde 1430 yaşında ve 2000 yaşında ağaçlar
bulunmaktadır. Bu ağaçların biri Hz. İsa, biri Hz. Muhammed ağacı olarak lanse
edilebilir. Spil Dağı’nda limon sarısı ve beyaz renklerde lale bulunabilmektedir.
Botanik atlaslarında yer almayan çiçekler bulunabilmektedir. Aynı şekilde Spil
Dağı’nda bonzai çamı bulunmaktadır. Normal koşullarda tabii olarak bulunmayan bu
ağaç, yarısı bonzai yarısı normal ağaç olarak Manisa’da tabii olarak bulunmaktadır.
Çamın boyu 1 metreyi geçmemesine rağmen 300 yıllık olduğu saptanmıştır. Bu
unsurlar da tanıtım materyallerinde kullanılarak, Manisa’nın trekking rotaları
meraklıları için olmazsa olmaz pozisyonuna getirilebilir.87

Özellikle orman içi trekking rotalarında üstü kapatılmış, etrafında konaklanabilecek
alanları (kamp alanları) olan yağmur barınaklarının oluşturulması gerekmektedir.
Trekking parkurları üzerinde suya yakın noktalarda aynı zamanda ocak olarak
kullanılabilecek olan -ateşin gelişi güzel her yerde yakılmasını engellemek içinmevcut
yağmur
barınaklarının
etrafında
kısa
kamplama
sağlayacak
yerler
oluşturulabilir. Örneğin Türkmen Şelalesi yolunda bu alanda pilot bir uygulama
gerçekleştirilebilir. Bu sayede Manisa’nın trekking turizminde gerekli en ince
ayrıntının bile düşünüldüğü bir altyapı oluşturulabilir.88

Menteşe kaplıcaları çevresinde dere yatağı boyunca, aşağılarda çınar ve meşe ağaçları
biraz daha tepeye çıkıldığında ise kızıl çam ormanları ile kaplı olan ve yaklaşık 4-4.5
km civarında uzunluğu bulunan yürüyüş yolu Menteşe kaplıcalarında yapılan sağlık
turizmi için bir aktivite olarak sunulabilir.89

Yağcıllı köyünde Bakırçayı’nın kollarından bir tanesi olan Yağcıllı Deresi’nin çıktığı
yer mesire yeri olarak düzenlenmiştir, Suçıktı olarak da adlandırılmaktadır. Soma’da
birçok insanın serinlemeye ya da piknik yapmaya gittiği bir bölge olan Suçıktı ve
Yağcıllı dere boyu ile bölgede bulunan yaklaşık 5–6 bin metrekare alan içerisinde
oluşmuş peri bacaları trekking güzergahı olarak değerlendirilebilir.90
86
Ali Haydar ÖZLÜ deşifresi s.3
88
Ali Haydar ÖZLÜ deşifresi s.1-2
89
90
2012 yılı Deşifreleri s.17
87
398

Kula ilçesi trekking turizmi açısından en önemli destinasyonlardan biri olmaya
adaydır. Divlittepe, İlk insanın ayak izleri, peri bacaları ve volkanik tüf oluşumları,
Söğüt Çayı ve çevresindeki sıcak – soğuk su alanları, lav gölü olarak da adlandırılan
volkanik örtü, saklı kent, Tabduk ve Yunus Emre Türbeleri ve tabii ki Kula evleri ve
sit alanları birlikte ele alınarak bir trekking rotası oluşturulabilir.91

Manisa’da oluşturulacak trekking rotaları sadece yürünecek alanların belirlenmesinden
ibaret olmamalıdır. Bu rotalarda görülecek çekiciliklerin yanı sıra rotanın yılın hangi
zamanı için uygun olduğu, rota üzerinde mola verilebilecek yerler, çevredeki su
kaynakları, temel ihtiyaçların giderilebileceği noktalar ve ortalama yürüyüş süresi gibi
bilgilerin de derlenmesi gerekmektedir. Tüm bu bilgiler ile birlikte rotaların Google
maps, Google earth ve wikiloc gibi internet adreslerine işaretlenmesi de önem
taşımaktadır.
8.12.5. Kamp- Karavan Turizmi
Çadır ve karavan turizmi doğa turizminin ayrılmaz bir parçasıdır. Kendine özgü araç
ve ekipmanlarla tamamen doğal yapının kontrollü kullanımına özen gösteren ve bireysel
tercihleri ön plana çıkan bir turizm türüdür.
Karavan, dış etkenlerden korunaklı bir biçimde içinde uzun süre yaşanabilecek, içi
kamp yapmaya uygun gereçlerle donatılmış römork veya araçlardır. Karavan, çekme karavan
ve motokaravan olmak üzere ikiye ayrılır. Motorlu bir araç tarafından çekilenlere çekme
karavan, kendi motor gücüyle hareket edenlerine ise motokaravan denmektedir. Çekme
karavanlar uzun süreli konaklamalarda konfor sağlamakla birlikte, hareket kabiliyeti ve
pratiklik bakımından motokaravanla farklı kullanım amaçlarına hizmet etmekte olup, her
ikisinin de artı ve eksileri vardır. Yurt dışında, özellikle Amerika'da motokaravanlar
büyüklüklerine ve sağladıkları konfora göre farklı sınıflandırılmaktadır. Karavanlar istenilen
yerde konaklama özgürlüğü tanımakta ve bisiklet, motosiklet, kayık gibi yardımcı ulaşım
araçları ise kamp çevresinin keşfini ve alışverişi kolaylaştırmaktadırlar.
8.12.5.1.
91
Dünya Turizm Sektöründe Kamp-Karavan Turizmi
399
Son ekonomik kriz karavanı Amerikalıların, özellikle de emeklilerin hayatına etkin
şekilde sokmuştur. Artık birçok Amerikalı, evlerinin içinde yolculuk eden insanlar haline
gelmiştir. Yapılan araştırmalar ülkedeki karavan parkı sayısının son iki yıl içinde yüzde 14
arttığını göstermektedir.
Karavanla yolculuk, Amerika'da olduğu gibi Avrupa'da da oldukça yaygındır.
Özellikle Almanya'daki karavan kulüplerinin üye sayısı milyonu aşmaktadır. Artık karavan
Avrupalılar için de yavaş yavaş mantıklı ve vazgeçilmez bir hayat tarzı haline gelmektedir.
8.12.5.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Kamp-Karavan Turizmi
Ülkemizde karavancılık yok denecek kadar azdır. Bunda en önemli engel, karavanlara
uygulanan çok yüksek vergilerdir. Hâlbuki Türkiye, karavan turizmi için dünyanın en elverişli
ülkelerinden biri konumundadır. Türkiye’de karavan kullanılmadığı gibi, yurt dışındaki
karavanlı turistleri de buraya çekmek için herhangi bir gayret gösterilmemektedir. Hâlbuki bu
tür yolculuk yapan turistler gerçek para bırakan ve gerçek anlamda turizmin sosyal ve barışçıl
yönünü ortaya çıkaran konuklardır. Yemek için, benzin için, elektrik için, kamp yeri için,
günlük gereksinimleri için hep para harcamaktadırlar. Türkiye’nin doğal güzelliklerinin, tarihi
ve kültürel zenginliklerinin fazlalığının yanı sıra Asya ve Avrupa arasında geçiş bölgesi
olması bu turizm türü için ülkemize eşsiz bir fırsat sunmaktadır.
Kültür ve Turizm Bakanlığına göre Türkiye’de beş bölgeye yayılmış yaklaşık 300 adet
kamping alanı bulunmaktadır. tercihi 6. sıradayken, bu tercih 2008’de 5. sıraya yükselmiştir.
400
8.12.5.3.
Manisa'da Kamp-Karavan Turizmi Marka Değerleri
Manisa dinlenmek, doğadan yararlanmak isteyen herkese hitap edebilecek özelliklere
sahiptir. Örneğin, Spil Dağı Milli Parkı kamp kurmak için düzenlenmiştir. Manisa’da Orman
Bölge Müdürlüğü kontrolündeki kampingler şu şekilde sıralanabilir:

Spi Dağı Milli Parkı
Manisa - Merkez

Süreyya Orman İçi Dinlenme Yeri
Manisa - Merkez

Mevlevihane Orman içi Dinlenme Yeri:
Manisa - Merkez

Çınarlıçeşme Orman İçi Dinlenme Yeri:
Manisa – Merkez

Musaca Çamlığı Orman İçi Dinlenme Yeri
Manisa – Akhisar

Güldürdek Orman İçi Dinlenme Yeri
Manisa – Demirci

Başalan Çayırı Orman İçi Dinlenme Yeri:
Manisa – Demirci

Kocamurtuluk Orman İçi Dinlenme Yeri:
Manisa – Gördes

Sevişler Barajı Orman İçi Dinlenme Yeri
Manisa – Soma
Manisa’da diğer kamp alanları ise aşağıda verilmektedir.

Akpınar
Manisa – Merkez

Çağlak Deresi
Manisa – Akhisar

Süleymanlı Çamlığı
Manisa – Akhisar

Marmara Gölü
Manisa – Gölmarmara

Akpınar
Manisa – Gölmarmara

Kırkağaç Çamlığı
Manisa – Kırkağaç

Demirköprü Barajı
Manisa – Salihli

Ovacık Yaylası
Manisa – Turgutlu
Manisa’da 4222 izci, 97 Yavru Kurt Ünitesi, 69 İzci Ünitesi, 42 Ergin İzci Ünitesi
bulunmaktadır.
Türkiye İzcilerinin 100. yılı etkinliği Manisa-Kırkağaç Gençlik ve İzcilik Tesislerinde
gerçekleştirilmiştir. Manisa’da Spil Dağı Milli Parkı’nda, Atalanı ve Manastır Yaylaları ile
Gölmarmara, Sevişler ve Demirköprü Barajları ile Orman İçi Günübirlik Dinlenme
Tesislerinde izci kampları kurmak mümkün görünmektedir
401
8.12.5.4.
Manisa'da Kamp-Karavan Turizmi Stratejisi
Manisa’da bulunan kamp-karavan turizmi için uygun alanların bakımlarının ve gerekli
çevre düzenlemelerinin yapılması ve bu alanların bölgesel düzeyde tanıtımlarının yapılması.
8.12.5.5.

Manisa'da Kamp-Karavan Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın kamp ve karavan turizmi konusundaki rekabet üstünlüğünün oluşturulması
için öncelikle kamp ve karavan turizmi için gelen turistlerin geldikleri zaman ihtiyaç
duydukları otopark, su, elektrik ve tuvalet gibi sosyal ihtiyaçlarının karşılanması için
gerekli altyapının hazırlanması gerekmektedir.

Özellikle karavan turizmi açısından önemli olan bir diğer nokta da destinasyonların
ana arterlere yakınlığıdır. Türkiye’nin en büyük şehri olan İstanbul’u ve ülkenin
başkenti Ankara’yı, Egenin en büyük ve ülkenin 3. büyük şehri olan İzmir’e bağlayan
yollar Manisa’dan geçmektedir. Akhisar İzmir-İstanbul yolu üzerinde iken, Salihli
İzmir-Ankara yolu üzerinde bulunmaktadır. Bu büyükşehirler arasındaki turist akışı
içerisinde karavan turistleri de bulunmaktadır. İşte bu noktada söz konusu karavan
turistlerinin Manisa’nın turistik değerlerini keşfetmelerini sağlamak önemlidir. Söz
konusu ilçelerde yol üzerinde bilgilendirme ve yönlendirme tabelaları konularak,
karavan parkları oluşturulabilir. Böylelikle gerek Salihli ve Akhisar’daki gerekse tüm
Manisa genelindeki turizm çekim merkezlerine bu bağlantı noktası üzerinden dağıtım

Sağlık turizminin Manisa’daki önemli merkezlerinden olan Salihli Kurşunlu, Urganlı
(Turgutlu), Sart (Salihli), Alaşehir Ilıcası, Saraycık (Demirci), Emirhanları (Kula) gibi
kaplıca ve içmeler günübirlik kullanıma uygundur.92 Özellikle karavan kullanıcılarının
bu tesislerden günübirlik olarak faydalanabilmesi için tanıtımlar yapılabilir. Şüphesiz
bu bölgelerdeki konaklama tesislerinin kullanılması önemlidir ancak karavan gibi bir
92
Aysun Tokmakoğlu, Yükselen Şehir Manisa, CBÜ, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:7, Sayı:2, 2009, s.177
402
araçla devamlı hareket halinde olan ve kalacak yerlerini beraberinde taşıyan turist
gruplarının sırf bu nedenle kapsam dışı bırakılmaması gerekmektedir.

Karavan turizmi için Salihli özelinde de bir güzergâh oluşturulabilir. Sardes,
Bintepeler (Anadolu Piramitleri), Kız Köprüsü, Adala Atatürk Evi, Tapduk ve Yunus
Emre Türbesi Divlit Yanardağı, Fosil Ayak İzleri, Bozdağ, Türkmen (su uçtu) şelalesi
ve Adala Kanyonu bir güzergâh olarak alınabilir. Doğa ve tarihi bir araya getiren bu
güzergah atlı gezi ve trekking için yorucu olsa da karavan, motokros ve jeep safari için
rahat ve turistler için doyurucu bir içerik sunmaktadır.93

Salihli’nin yanı sıra Kula’da tek başına bir destinasyon özelliği taşıdığı gibi, Salihli ile
birlikte de ele alınabilir. Kula'da toplam üç adet kilise olmakla birlikte 20 tanesi tarihi
toplam 33 tane cami bulunmaktadır. Meryem Ana ve Hagios Stefonos Kiliseleri
özelliklidir. Ayrıca Emre Köyü'nde Yunus Emre'nin mezarının bulunduğuna
inanılmaktadır. Bu çerçevede inanç merkezleri ekseninde şekillenen bir karavan
turizmi Kula’da gerçekleştirilebilir. Kula’da keçecilik, halıcılık, ayakkabıcılık,
testicilik, demircilik, bakırcılık, kalaycılık, semercilik, saraçlık, yorgancılık, dericilik,
dokumacılık, leblebicilik ve helvacılık olmak üzere 14 adet el sanatı ürünü
bulunmaktadır.94 Bu alandaki zenginliğin de turistik ürün oluşturulması yönünde
geliştirilmesi ile Kula’da bir turizm hareketliliği sağlanabilir. Gündüz Kula’daki peri
bacaları, mağaralar, inanç turizmi alanları, Kula evleri ve volkanik oluşumların
karavanla gezilmesinden sonra Kula Yarenleri ile gece sohbetlerine katılmak, turistler
için cazip olabilir. Yün battaniyeleri, leblebisi ile ünlü olan Kula’da turistik eşya
olarak bu ürünlerin kullanılması söz konusu olabilir.

Soma ilçesine bağlı Darkale köyü, Osmanlı mimari yapısını muhafaza etmiş, turizm
altyapısını geliştirme adına çeşitli projelerin yürütüldüğü bir köydür. Darkale 19.
yüzyıl sivil mimarlık örneği set üzerine yapılmış manzaralı evleri, dar sokakları ve
Kırk Oluklu Cami, Minareli Cami, Bedesteni, Hamamı ile görülmeye değer yerlerden
biridir.95 Özellikle karavan gruplarının Çanakkale Truva – Bergama – İzmir ve Efes’i
içine alan kültür turlarına bu köyün de dâhil edilmesine yönelik projeler hayata
geçirilebilir. Yöreye özgü çene çarpan çorbası, yufka ıslama, gaygana, saraylı tatlısı,
93
Bölge Müdürlüğü, Manisa Şube Müdürlüğü, 2012, s.68-76
94
Kula Belediyesi Beşibiryerde Turizm Projesi
95
Manisa Rehberi 2012, s.103
403
tarhana, ebirman (kızılcık marmeladı)96 ve soma kurabiyesi gibi gastronomi
unsurlarını da ön plana çıkarmak bölgenin talep edilebilirliğini artırabilir. Darkale’nin
önemli bir turistik destinasyon olan Bergama’ya 40 kilometrelik bir mesafede yer
alması ve yollarının asfalt kaplama olması bu bölgenin turizm talebini artırıcı
özellikler arasında sayılabilir. İzmir İstanbul yolu üzerinde yer alan Akhisar’dan Soma
yönüne gidilen kavşakta Darkale’yi tanıtan ve yönlendirici tabelalar yerleştirilebilir.

Kamp turizmi alanında ise Gençlik ve Spor Bakanlığına bağlı İzcilik Federasyonu ile
işbirliği içerisinde marka değerleri olarak sıralanan kamp alanlarında uluslararası
“çalışma kampı” projeleri yürütülebilir. Bu projelerde uluslararası gençlik gruplarının
birlikte sanatsal üretimler gerçekleştirmesi söz konusudur. Bu sayede kültürler arası
diyalog ortamının gelişmesi amaçlanmaktadır. Avrupa Birliği ve Ulusal Ajansın konu
ile ilgili proje teklif çağrıları değerlendirilerek söz konusu kamp alanlarında
uluslararası çalışma kampları düzenlenebilir.

Ahmetli’de yer alan Dereköy Kelebek Vadisi’nde çadırlı kamp alanı oluşturulabilir.
Bu sayede Ahmetli bölgesinde yer alan Değirmen ve Osmanlıdan kalma köprü birer
turizm çekim noktası haline getirilebilir. Ahmetli Regülâtörü çevresi ile birlikte ele
alındığında Ahmetli’nin de turizmden pay alması sağlanabilir.97

Kırkağaç Gençlik Kampı’nda yapılacak küçük çaplı yatırımlarla, tesisin ülkedeki en
çok talep gören gençlik kampı olması sağlanabilir. Bunun için tesiste bir macera ve
adrenalin parkuru oluşturulabilir. Tesise dev trambolin, ters bungee-jumping, yapay
kaya tırmanışı platformu gibi ekipmanlar eklenerek tesis yeni turizm trendleri ile
uyumlu hale getirilebilir.
96
http://www.darkale.org/sayfalar/stratejikplan.htm
97
404
8.12.6. Bisiklet Turizmi
İnsan gücünü işe çeviren, pedal veya benzeri bir mekanizma ile çalışan iki tekerlekli
motorsuz taşıt aracı ile özel pistte, yolda veya açık arazide ferdi ve takım halinde yapılan
spor dalı bisiklet sporu turizmi olarak nitelendirilmektedir.
Bisiklet turizmi yeni yaygınlaşmaya başlayan bir turizm türüdür. Bütün dünyada hızla
yayılan doğa turizmi anlayışına paralel olarak ülkemizde de bisiklet turları son yıllarda
seyahat acenteleri tarafından doğal güzelliklere sahip kırsal alanlarda düzenlenmektedir. En
eski motorsuz ulaşım araçlarından biri olan bisiklet performans geliştirmenin yanı sıra doğayı
keşfetmenin verdiği zevkle bütünleşmiştir. Doğanın daha derinlerine yol olmayan yerlerine
gidilebilmesi, her yerden rahatlıkla geçebilmesi, gerekirse elinize alıp taşınabilecek kadar
hafif olması ile kısa sürede çok yer gezilebilmesi, aynı zamanda sürat yapıp kötü arazi
koşulları ile de mücadele edebilmenin verdiği macera duygusu ile yaygın bir spor olmuştur.
8.12.6.1.
Dünya Turizm Sektöründe Bisiklet Turizmi
Günümüzde bisiklet kullanımı gerek Avrupa ülkelerinde gerekse Çin başta olmak
üzere Asya ülkelerinde oldukça yaygındır. Buna paralel olarak gelişen bisiklet turizminin,
dünya turizm sektöründeki potansiyeli de önemsenmelidir. Günlük hayatlarında ulaşımda
bisikleti, yani bir anlamda sağlıklı yolu tercih edenler, tatillerinde de spor içeren doğa turizmi
(bisiklet turizmi) türlerini tercih etme yoluna gitmektedirler.
Amsterdam’da günlük 120.000 bisiklet için park yeri kapasitesi bulunmaktadır ve
toplamda 1 milyonu bulan bisiklet olduğu tahmin edilmektedir. Hollanda’da 15.000 km
bisiklet yolu vardır. Dünyada en fazla izlenen spor olaylarından biri Fransa Bisiklet Turu’dur.
Dünyada 52 ülkenin bisiklet turizm merkezleri mevcuttur. Belçika’da bisikletle işe ve
okula gidip gelenlere kilometre başına 0,50 Avro ulaşım iade parası ödenmektedir. İngiltere
gibi yağışlı bir ülkede yapılan yeni yollar ile 2006 yılında bisiklet yollarının toplamı 10.000
mili bulmuştur. Dünyada bisiklet turizmi kapsamında, Himalayalar bisikletle gezilebilmekte98,
Kenya’da bisiklet safari99 gibi çok çarpıcı organizasyonlar yapılmaktadır.
Dünya’da bir çok ünlü de tatillerinde bisiklet kullanmaktadır. Gazeteci Acun Ilıca’nın
Angelina Jolie ile yaptığı röportajda Angelina, eşi Brad Pitt’in Türkiye’ye gelmek istediğini
98
99
http://www.bikehimalayas.com/
http://www.magicalafrica.net/Kenya-walking-and-cycling-safaris.htm
405
belirtmiş, sebep olarak da Türkiye’de çok güzel bisiklet parkurları olduğunu öğrendiklerini
söylemiştir.
8.12.6.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Bisiklet Turizmi
Ülkemizde bisiklet kullanımı 1800’lerin son yıllarında başlamıştır. Fenerbahçe Spor
Kulübü, 1912’de bir bisiklet şubesi kurarak bu sporun gelişmesine öncülük etmiştir. Sonraki
yıllarda da ülkemizde birçok ulusal ve uluslar arası yarışlar düzenlenmiştir. Türk Dağ
Bisikleti tarihi ise 1997'de ilki yapılan Uluslararası Alanya Dağ Bisikleti Kupası ile
başlamıştır. 2007 Avrupa Dağ Bisikleti Şampiyonası'na Ürgüp'te ev sahipliği yapmıştır.
Günümüzde özellikle dernekler, üniversiteler ve bazı özel kuruluşların düzenlediği
organizasyon ve festivallerle bisiklet turizmi kültürü yavaş yavaş yerleşmektedir. Turizm
acenteleri Turizm Bakanlığı’yla koordineli bir şekilde bisiklet güzergâhlarını planlamaktadır.
Dünya pazarındaki yeri bir hayli geniş olan bisiklet kullanımı ve turizmi ülkemizde henüz hak
ettiği yere gelememiş olsa da yavaş yavaş yaygınlaşmaya devam etmektedir. Sektörde faaliyet
gösteren turizmcilere göre sıradan bir bisiklet gezicisi günlük 16 Avro harcarken, tura çıkanlar
günde ortalama 53 Avro harcama yapmaktadır. Seyahat başına ise bu rakam 353 Avro’ya
yükselmektedir. Toplamda pazar payının 2,8 milyar Avro olduğu öngörülmektedir.
Çevko Yönetim Kurulu üyesi ve EuroVelo Türkiye Ulusal Koordinatörü Feridun
Ekmekçi’nin, bisiklet turizminin Türkiye için önemini anlatırken verdiği rakamlar çok
çarpıcıdır; “Türkiye, bisikletlilerin yüzde 10'unu Türkiye'ye çekmesi durumunda çok ciddi bir
turizm girdisi elde edecek. 4 yılda bu rakam milyar Avroyu bulacaktır. EuroVelo’nun
rakamlarına göre ise 2020 yılına kadar bisiklet turizminin dünya ekonomisi üzerinde 54
milyar Avro dolaylı etkisinin olacağı ifade ediliyor.”100
100
http://www.yeniasir.com.tr/Sarmasik/2011/12/07/bisikletli-turizmle-mugla-para-basacak
406
8.12.6.3.
Manisa'da Bisiklet Turizmi Marka Değerleri
Manisa taşıdığı zengin yeryüzü şekilleri olanakları ile birçok göl, akarsu ve dağa ev
sahipliği yapmaktadır. Spil Dağı Milli Parkı ve Marmara Gölü özellikle bisikletçilik açısından
başlı başına birer çekim noktasıdır. Hâlihazırda Marmara Gölü, Demirköprü ve Sevişler Baraj
Gölleri çevresinde bisiklet turları düzenlenmektedir. Bunun yanında şehir merkezi, Kula, Sart
Antik Kenti ve Bintepeler mevki, Kula Jeopark Alanı ile diğer kültürel değerler mantıklı tur
güzergâh seçimleriyle bisiklet turizmi açısından kullanılabilecek potansiyeller olarak
karşımıza çıkmaktadır.
Bu potansiyelinden dolayıdır ki Türkiye Bisiklet Federasyonunca yıllardır Spil Dağı
ve Manisa Kent Ormanında Uluslararası Manisa Dağ Bisiklet Yarışması ve ulusal düzeyde
bisiklet yarışları organize edilmektedir. Bisiklet sporu anlamında Manisa ilini bölgedeki diğer
illerden ayıran temel farklılık özellikle dağ bisikletçiliği için uygun olmasıdır. Spil Dağı Milli
Parkı çevresi ile yaylalar arasında bulunan orman yolları dağ bisikleti turları açısından önemli
potansiyele sahiptir.
Bisiklet turları sadece açık doğada ya da dağlarda yapılmamaktadır. Kent içi çekim
unsurlarının bir arada görülebilmesi ve birbiri ile fazla uzaklığı bulunmayan bağlantılı
merkezlerin
belirli
bir
tur
mantığı
çerçevesinde
gezilmesi
için
de
bisikletler
kullanılabilmektedir. Manisa merkezde bulunan Ulu Camii, Sultan Camii ve Muradiye Camii
Mevlevihane ve diğer inanç turizmi kapsamında ziyaret edilen eserler bir arada bisiklet turu
kapsamında gezilebilir. Aynı şekilde Kula’nın sahip olduğu kentsel miras öğeleri bisiklet
turizminin öznesi haline getirilebilir.
8.12.6.4.
Manisa'da Bisiklet Turizmi Stratejisi
Manisa’daki turizm ürünlerinin daha yakından keşfedilebilmesi için bisikleti bir araç
olarak kullanarak, özellikle genç turist profilinin Manisa’ya çekilmesi.
8.12.6.5.

Manisa'da Bisiklet Turizminde Hedeflere Doğru
Bünyesinde birçok tarihi ve doğal güzelliği bulunduran Manisa’da bisikletle
gidilebilecek rotaların çıkarılmasının birinci öncelik olması gerekmektedir. Özellikle
407
mola noktaları ve dinlenme alanları belirlenmiş güzergâhlar bisiklet sporuna gönül
verenler ve bisikletle Manisa’yı keşfe çıkanlar için oldukça önemlidir.

Bu güzergâhların belirlenmesinin ardından yapılacak iş ise her bir güzergâh özelinde
çevre düzenleme projelerinin hazırlanması gerekli güvenlik önlemlerinin alınarak
yönlendirme ve bilgilendirme levhalarının yerleştirilmesidir.

Daha sonra söz konusu güzergâhlar gerek internet ortamında gerekse basılı halde
turistlerin kullanımına açılabilir. Bunun için öncelikli olarak belirlenecek bir
güzergâhta ilk çalışmanın yapılması, bu örnek üzerinden diğer güzergâhlara geçilmesi
düşünülebilir.

Bisiklet sürmenin güç kullanımı gerektirmesi ve efor harcatması nedeniyle
güzergahların kısa tutulmasında fayda görülmektedir. Örneğin Bintepeler ile Sardes
Antik kenti arasında bir kültür turu yapılabilir. Yaklaşık 20 kilometrelik bu parkur
istenildiği takdirde Marmara Gölü/Kemerdamları ve Demirköprü Baraj Gölü’nü de
içine alacak şekilde genişletilerek doğa ve kültür turu haline getirilebilir.

Salihli ilçesinin kuzeybatısındaki küçük Marmara Gölü'nün güney kıyısında yer alan
ve Bintepeler olarak bilinen mezar tümülüsleri Anadolu'da bulunmuş en büyük
tümülüslerdir. Antik çağın tarihçisi Heredotos en büyüğünün 355 metre çapında, daire
çevresi 1115 metre ve yüksekliği de 69 metre ölçülerindeki Alyattes Mezarı olduğunu
belirtmektedir. Tarihi açıdan büyük önemi haiz Sardes Antik kenti ile birlikte
düşünüldüğünde bu iki merkezin birlikte ele alınmasında yarar olduğu görülmektedir.
Aradaki yaklaşık 20 kilometrelik mesafenin bisikletle alınabilir olması bu alanda
bisiklet turizminin geliştirilebileceğini göstermektedir.101

Divlittepe olarak da adlandırılan Kula volkanizması ise bu güzergâha eklenebilecek
bir diğer turizm değeridir. Volkanik faaliyetler, tektonik hareketler, akarsu ve atmosfer
olaylarının etkileşimi ile oluşmuş bu masalsı güzellikler, bisikletlerle rahatça ulaşımın
sağlanabildiği bir konumda yer almaktadır.102 Özellikle günümüzden 26 bin yıl önce
yaşamış insanların ayak izlerini103 takip etmek isteyen maceracı ruhlu turistler için
bulunmaz bir değer olan Divlittepe, bisiklet turları için ön plana çıkarılabilir bir değer
olarak görülebilir. Kula Beşibiryerde Turizm Etkinlikleri kapsamında düzenlenen
“Pedallar Divitte Dönüyor” bisiklet yarışması geleneksel hale getirilebilir.
101
http://www.salihliegitim.com/kultur-ve-turizm/bintepeler
http://tr.wikipedia.org/wiki/Divlit_Yanarda%C4%9F%C4%B1
103
Salihli Turizm Envanteri Çalışması, SATURDER
102
408
Şekil 10 Divlittepe’nin uydu fotoğrafı

Türkiye Bisiklet Federasyonunca yıllardır Spil Dağı ve Manisa Kent Ormanında
Uluslararası Manisa Dağ Bisiklet Yarışması ve ulusal düzeyde Bisiklet Yarışları
organize edilmektedir. Bu organizasyonun daha da genişletilebilmesi için Türkiye
Oryantiring Federasyonu ile işbirliği içerisinde yönlendirme ve hedef bulmaya yönelik
biathlon düzenlenebilir. Bu sayede hem bisiklet hem de oryantiring tutkunlarının
Manisa’ya çekilmesi sağlanabilir.

“Demirci’de Bir Hafta Sonu” şeklinde kurgulanacak bir konsept içerisinde Başalan
Yaylası’nda dağ bisikleti güzergahları kullanılarak oluşturulacak bir tur programı,
cumartesi kurulan ve yerel üreticilerin tamamen organik olarak ürettiği ürünlerin satışa
sunulduğu Demirci pazarı ile zenginleştirilebilir. Bisiklet parkuru üzerinde yorulan ve
acıkan turistler için meşhur Demirci kebabı, keşkeği ve güveci yemek alternatifi
olarak sunulabilir.104

Dede Dağı Beşpınar bölgesiyle beraber, Çorçor Kulesi de denilen İzmir Yolu
kenarındaki yangın kulesi ile Karakoca arasında bulunan stabilize yollar bisiklet rotası
104
409
olarak belirlenebilir. Bu rotanın wikiloc internet sitesine işaretlenmesi ile dünya
üzerinden bir çok bisikletçinin bu güzergâhı deneyimlemesi sağlanabilir.105

Menteşe yolu üzerindeki Pirahmet köyü ve sonrasındaki Kozak Yaylası özellikle
badem ağaçları ile bezenmiş bitki örtüsü ile dağ bisikleti rotası olarak belirlenebilir.
Kozak üzümü olarak da bilinen üzümün bağbozumu zamanlarında çiftlik turizmi ile
bisiklet turizmi birleştirilebilir. Bu bölge ve Menteşe kaplıcası çevresindeki 4
kilometrelik yürüyüş parkuru Menteşe kaplıcalarında kalan kişiler için dağ bisikleti bir
etkinlik olarak sunulabilir.106

Kruvaziyer turizmi aracılığı ile Manisa’ya gelecek olan potansiyel turistlerin şehri
daha yakından tanıyabilmeleri için şehir içinde yer alan turizm çekim merkezleri
arasında bir bisiklet güzergâhı oluşturulabilir. Kısa süre içerisinde birçok doğal ve
tarihi çekim noktasını gezme fırsatı vererek turistlerin beklentileri karşılanabilir.

Manisa’da yer alan Ulu Camii, Sultan Camii, Muradiye Camii, İvaz Paşa Camii,
Hatuniye Camii, Çeşnigir Camii ve diğer bütün tarihi camileri ile Sultanlar Türbesi,
Saruhan Bey Türbesi, Yedi Kızlar Türbesi ve Revak Sultan Türbesi’ni ve
Mevlevihane’yi içine alan inanç turizmi temelli bir bisiklet turu güzergahı
oluşturulabilir.

Kurtuluş savaşında Yunan ordusu geri çekilirken tüm batı Anadolu’yu yakmıştır.
Ancak Kula bu vahşi yangınlardan kurtulan ender ilçelerden biridir. Eski Kula’nın sit
alanı içinde kalan bu bölgesinde, plan, kuruluş, ahşap, alçı ve kalem işi süslemeleriyle
Osmanlı sanatının başarılı örneklerine sahiptir. Ayrıca Yedinci Cumhurbaşkanı Kenan
Evren’in doğduğu ev de müzeleştirilerek ziyarete açılmıştır. 19. yy. yapı tipiyle eski
Kula evleri, Osmanlı kent dokusunu yaşatmaktadır. Ahilik döneminden kalan arastalar
ve dar sokakları ile minyatür bir kent konumunda olan Kula’nın sit alanı bisiklet
turları ile rahatlıkla gezilebilir. İlçede bir bisiklet kiralama noktası oluşturularak hem
ilçe içi hem de yakın coğrafyanın bisikletle gezdirilmesi sağlanabilir.107
Bisiklet turları için deniz bağlantısını kurmak, turların tercih edilebilirliğini
arttırmaktadır. Tur boyunca pedal çevirerek terleyen bisiklet sürücüleri molalarda denize
girerek dinlenmektedirler. Bu nedenle Soma Darkale ile İzmir-Bergama arasında bir bisiklet
105
2012 yılı deşiflreleri s. 19
107
106
410
rotası belirlenerek doğa, kentsel mimari, arkeoloji ve deniz turizmi açısından önemli alanlar
bisiklet turizmi çevresinde ilişkilendirilebilir.
8.12.7. Foto Safari Turizmi
Foto safari, her yaş ve meslek grubundaki fotoğraf gönüllülerinin becerilerini
geliştirip, daha bilinçli fotoğraf çekmeleri amacı ile düzenlenen fotoğraf gezileridir. Foto
safari, hem ticari faaliyetleri olan, hem de hiçbir ticari kaygı taşımayan hizmetler zinciridir.
Fotoğrafçılık işlevsel uygulamaları nedeniyle bir zanaat olduğu gibi, estetik yönüyle bir sanat
olarak kabul edilir108.
Doğa fotoğrafçılığı, günümüzde ilgi gören fotoğrafçılık alanlarından birisidir. Doğa
fotoğrafçılığı bu ilgi alanında bilimsel, belgesel ve estetik yönlerinden önemli işlevlere
sahiptir. Doğa fotoğrafçılığı çekilen görüntüye veya çekim yapılan yere göre çeşitlenmektedir.
Bunlar; peyzaj (manzara) fotoğrafçılığı, yabani hayvan fotoğrafçılığı (kuş, kelebek, memeli
hayvan vb.), yabani çiçek fotoğrafçılığı, orman ve ağaç fotoğrafçılığı, dağ fotoğrafçılığı,
durgun ve hareketli sular fotoğrafçılığı, mağara fotoğrafçılığı, sualtı fotoğrafçılığıdır 109.
8.12.7.1.
Dünya Turizm Sektöründe Foto Safari Turizmi
Foto safari turizmi dünyada olduğu gibi ülkemizde de yoğun ilgi görmektedir. Foto
Safari turizm açısından önemli bir potansiyeldir. Özellikle Güney Afrika, Kenya ve Tanzanya
gibi vahşi hayatın halen yaşandığı yerlere tüm dünyadan fotoğraf sanatçıları her türlü kötü
koşulları göze alarak ve hatta çok fazla paralar ödeyerek katılmaktadırlar. Bu potansiyeli
fırsata dönüştürmek için gerekli alt yapıyı hazırlayarak markalaşmayı hedeflemek ve daha
sonrada pazarlama faaliyetlerine önem vermek gerekmektedir. Oldukça maliyetli olan bu tür
seyahatler özellikle gelir düzeyi yüksek kişiler tarafından tercih edilmektedir. Bunun yanı sıra
gelir düzeyi düşük olsalar dahi bu konuya meraklı gençler gerekirse satın aldıkları ikinci el
makineler ve kendi oluşturdukları gruplarla düşük maliyetli turlar da düzenlemektedirler.
Özellikle doğal hayatın yaşandığı yerlerde doğayı gözlemek ve fotoğraf çekimi yapmak
108
109
http://tr.wikipedia.org/wiki/Foto%C4%9Fraf%C3%A7%C4%B1l%C4%B1k (İzlenme tarihi: 18.10.2011)
http://www.fsk.org.tr/www/tr/Icerik.ASP?ID=619 (İzlenme tarihi: 18.10.2011)
411
amacıyla kilometrelerce mesafe kat ederek seyahat eden turistler, istedikleri görüntüyü
yakalayabilmek için bölgede günlerce kalmayı dahi göze alabilmektedir.
8.12.7.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Foto Safari Turizmi
Türkiye, el değmemiş pek çok doğal güzellikleri, flora ve fauna zenginliği, kültürü,
folkloru, müziği, yaşam şekli, yemekleri ve insanı ile foto safari için oldukça elverişli bir
ülkedir. Ülkemizde doğa fotoğrafçılığı turizmi genellikle grup organizasyonları eşliğinde
yapılmaktadır. Özellikle Karadeniz Bölgesi ve özelinde de Giresun, tüm bu özellikleri aynı
anda bünyesinde barındıran nadir bölgelerdendir.
Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği (TÜRSAB) tarafından aylık olarak yayınlanan
dergide yer alan Foto-safari başlıklı dosyada, Türkiye'nin bu konuda ne kadar şanslı bir ülke
olduğu ortaya konmaktadır. Foto safarilerde sokak satıcıları, insan portreleri, yöresel özellik
taşıyan folklorik konular, el sanatları ilgi çekmektedir.
Klasik konularda, örneğin evler, konaklar ve yalılar, objektiflere sığdırılması zor da
olsa, en çok ilgi duyulan konular arasında yer almaktadır. Bir tür ''çekim platformu'' niteliği
taşıyan yöreler ise, Safranbolu, Yörük Köyü, Taraklı, Göynük, Mudurnu, Bursa, Cumalıkızık,
Mudanya, Afyonkarahisar, Şanlıurfa, Hatay, Mardin Evleri, Ayvalık Cunda Adası, Ankara,
Antalya Kaleiçi Evleri, İstanbul Boğazı'ndaki yalılar ve köşkler olarak sıralanmaktadır110.
110
http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/ShowNew.aspx?id=-250448
412
8.12.7.3.
Manisa'da Foto Safari Turizmi Marka Değerleri
Manisa Lalesine ve bir çok endemik bitki ve hayvana (özellikle yılkı atları) ev
sahipliği yapan Spil Dağı Milli Parkı Manisa’da foto safari için öne çıkan bir alandır. Bununla
birlikte Kula’daki sivil mimari eserler, Sart Antik Kenti ve Manisa merkezde yer alan
Osmanlı eserleri Manisa’da foto-safari için gözde mekanlar arasındadır.
Burgaz mevkiinde Gediz Nehri’nin üst kısmında ısı değişiklikleri, yağmur, rüzgar ve
erozyon etkisiyle oluşmuş, peri bacaları görünümlü doğal oluşumlar görülmektedir. Gediz
Vadisi içinde, pastel tonlarda görkemli bir peyzaj oluşturan peri bacalarına Kula - Ankara
yolu üzerinde bulunan Gediz Köprüsünden sapılan bir yolla ulaşılmaktadır. İlçeye uzaklığı 18
km’dir. Kula yöresinde volkanik etkinlikler dördüncü zamanın başlarına kadar sürmüş ve
genç volkanlar oluşmuştur. Sönmüş küçük volkanların bulunduğu bu alanda, çeşitli
dönemlerde püskürmeler olmuş ve lav akıntıları çevreye yayılmıştır. Bu özelliğinden tarihte
Kula ve çevresine Yanık Ülke (Katakekaumene) denilmiştir. İzmir - Ankara yolu üzerinden
de izlenebilen volkanik tepelerin en büyükleri Sandal ve Kara Divlit’tir. Bu volkanik
oluşumlar ve peri bacaları özellikle foto safari için Manisa’nın en önemli marka değerini
oluşturmaktadır.
Fotoğraf çekimi için belki de Manisa’nın en özel yerlerinden birisi de Küpyar’dır.
Asırlarca yağmur sularının aşındırdığı adeta dantelâ gibi işlediği bu harika oluşumlar Turgutlu
Kurudere köyü yakınlarında bulunmaktadır. Hayalet görünümünden dolayı Manisalı doğa
severler tarafından “Hayalet Vadisi” olarak adlandırılan bölge foto safari turlarının yanı sıra
trekking ve motokros turları için de dikkat çekici özelliklere sahiptir.111
111
413
Niobe Doğal Anıtı ve Kybele Kaya Kabartmaları fotoğraf çekimleri açısından
değerlendirilebilecek marka değerleri arasında yer almaktadır. Bölge zengin doğal ve kültürel
varlığı ile her mevsimde 12 ay fotoğraf çekilmesi için uygundur. Bu konudaki temel ihtiyaç
bölgenin tanıtımı ve bu amaçla çalışan acentelere belli miktarlarda teşvik verilmesidir.
Manisa’da ayrıca Türkiye genelinde nadir yörelerde yetişen “Karaca” bulunmaktadır.
8.12.7.4.
Foto Safari Turizmi Stratejisi
Manisa’nın foto-safari için uygun alanlarının tanıtılarak markalaştırılması (Bu
tanıtımlarda, siz hiç Spil Dağında güneşin doğuşunun fotoğrafını çektiniz mi?, Siz hiç
Marmara Gölü’nden güneşin batışına şahit oldunuz mu? gibi sloganlar kullanılabilir.)
8.12.7.5.
Manisa'da Foto Safari Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın foto safari alanındaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında

Başta doğu ve kuzeydeki dağlar ve platolar olmak üzere, ilin yüksek kesimlerinde
seyrek olarak karacaya rastlanmaktadır. Karaca; ilin 4 bölgesinde bulunmaktadır:
1-
Merkez ilçe, Sarıçam, Bahadır, Çakmaklı köyleri çevresi.
414
2-
Akhisar ilçesi, Arabacıbozköy, Evkavtepe, Beyce, Yatağan, Kırkağaç, Soma,
Eynez köyleri ile Bergama ilçesine sarkan ormanlık alanda.
3-
Soma ilçesi, Şifa dağı ( Deniş, Evciler, Beyce, Göktaş, Yağcılı, Tabanlar
yöreleri.)
4-
Demirci ilçesi, Söğütçük köyü (Hoşçalar, Kargınşıhlar, İrişler ve Çamköy)
ormanları.
Yukarıda adı geçen bölgelerde çok sayıda olmakla beraber karacaların sayıları gün
geçtikçe artmaktadır. Aynı yörelerde daha sık olarak domuz, tilki, çakal, sincap, kirpi, tavşan
gibi yaban hayvanları bulunmaktadır. Bu doğal hayat zenginliği jeep safari ile doğada
yapılacak gezilerde turistler için ilgi çekici fotoğraf kareleri yakalama heyecanını beraberinde
getirmektedir.
Türkiye’de
nadir
görülen
karacaların
doğal
yaşam
alanlarında
fotoğraflanabileceği nadir yerlerden olan Manisa bu özelliğini doğa turizmi tanıtımlarında
vurgulayabilir.

Spil Dağı, Sardes Antik Kenti ve Anadolu Piramitleri olarak da adlandırılan
Bintepeler’de tematik foto safariler düzenlenebilir.

Sadece Manisa’da görülebilen özelliklerin bir araya getirildiği fotoğraflarla ile
“Manisa’nın hazineleri” başlıklı bir fotoğraf sergisi oluşturulabilir. Bu serginin turizm
anlamında önemli çıkış noktalarında (İstanbul, İzmir, Ankara, Bursa vb.) gezdirilmesi
ile bu bölgelerden Manisa’ya turist çekilmesi sağlanabilir.

Foto safari tutkunlarına farklı güzergâhları ve yöresel özellikleri gösteren mola
noktaları ve tur güzergâhlarını gösteren haritalar sunulabilir.

Sadece Manisa’da ve Spil Dağı’nın yükseklerinde kendiliğinden yetişen “Manisa
Lalesi”
fotoğraf
tutkunları
için
ilgi
çekici
bir
turistik
çekicilik
olarak
değerlendirilebilir. Mart–nisan aylarında çiçeklenen ve genelde koyu mavi renkte olan
Manisa lalesinin açık mavi, beyaz ve pembe çiçekli olanları da bulunmaktadır. İşte bu
güzel ve endemik çiçeklere ilişkin fotoğraf turları düzenlenebilir. Ankara, İzmir ve
İstanbul gibi büyük şehirlerde yer alan fotoğraf kulüpleri ile üniversitelerde bulunan
fotoğraf kulüpleri bu etkinliklere davet edilebilir. Manisa lalesinin yanı sıra doğal
ortamlarında özgürce dolaşan yılkı atları da fotoğraf sanatçıları için ilgi çekici unsurlar
olarak ön plana çıkarılabilir.
415

Kula Beşibiryerde Turizm Etkinlikleri kapsamında düzenlenen “Gözün Gördüğü
Kula” fotoğraf yarışması, foto safari etkinlikleri ile birleştirilerek geleneksel hale
getirilebilir.

25 metre yükseklikten, Adala kanyonunun başlangıcına dökülen “Türkmen-Su Uçtu”
şelalesi doğal bir fotoğraf stüdyosu kadar özeldir.112 Şelalenin devamında volkanik
kanyonun su ile birleşmesi ve çeşitli bitkilerin harmanlanmasıyla ortaya çıkan
görüntüler fotoğraf tutkunları için büyük bir cazibeyi ifade etmektedir. Bölgenin foto
safari turları ile tanıtılması amacıyla yüksek kaliteli fotoğrafların fotoğraf sanatçıları
tarafından çekilmesi ve bu fotoğrafların İzmir Ankara ve İzmir İstanbul karayolları
başta olmak üzere tüm yol üstü tesislerinde sergilenmesinin sağlanması önemlidir.
Özellikle Manisa odun köftesi ile ünlü yol üstü dinlenme tesisi ve lokantalarında
Manisa’ya ait bu fotoğrafların afişe edilmesi bölgenin marka değerlerinin tanıtılması
ve bilinirliğinin artırılması açısından büyük önem taşımaktadır.

Kula’da peri bacalarının yer aldığı Burgaz Volkanit bölgesi foto safari gruplarının hali
hazırda kullandıkları bir destinasyondur. Peri bacaları en altta yaşlı çökelleri ve onların
üzerinde ilk patlamanın ürünü bazaltların yer aldığı bir alandır. Açılan vadinin her iki
tarafında yer alan yaşlı çökeller yağmursuyu ve rüzgarın etkisi ile olağan üstü şekiller
oluşturmuştur.113 Bölgenin Kapadokya ile uluslararası alanda birlikte tanıtım
faaliyetleri yapması mümkündür. Her iki bölgede de fotoğraf çekimleri için dünyaca
ünlü fotoğraf sanatçılarının ağırlanması ile oluşacak peri bacaları albümü yurt dışında
“Türkiye Peri Bacaları” olarak sergilenebilir. Böylelikle benzer turistik çekim
öğelerine sahip her iki destinasyonun da uluslararası alanda güçlerini birleştirerek daha
etkili bir tanıtım faaliyeti yürütmeleri sağlanabilir. Burada güdülen amaç, Kula peri
112
113
http://www.kula.bel.tr/pages/peri-bacalari.html
416
bacalarının çok daha geniş bir kitleye duyurulması ve Kapadokya’nın marka değeri ile
birleştirilerek bilinirliğinin artırılmasıdır.

Kula’daki peri bacaları ve volkanik oluşumların tanıtım ve pazarlama faaliyetleri
kapsamında yapılan fotoğraf ve afiş oluşturulması çalışmalarında, Turgutlu / Kurudere
köyü yakınlarında bulunan Küpyar da eklenebilir. Böylelikle Manisa’da birbiri ile
benzeyen şekillerde oluşmuş ve aynı hedef kitleye hitap eden çekim merkezlerinin
birlikte ele alınması sağlanabilir.

Merkez ilçe, Sarıçam, Bahadır, Çakmaklı köyleri çevresi, Akhisar Arabacıbozköy,
Evkavtepe, Beyce, Yatağan, Kırkağaç, Soma, Eynez köyleri ile Bergama ilçesine
sarkan ormanlık alanı, Soma ilçesi, Şifa dağı ( Deniş, Evciler, Beyce, Göktaş, Yağcılı,
Tabanlar yöreleri.) ve Demirci ilçesi, Söğütçük köyü (Hoşçalar, Kargınşıhlar, İrişler,
ve Çamköy) mevkilerinde görülebilen karaca ve diğer yabani hayvan toplulukları için
jeep safari turları düzenlenebilir. Bu gezilerde özellikle fotoğraf çekimi ve yabani
hayatın yakından tanıtılması unsurları ön plana çıkarılabilir.

Menemen üzerinden ulaşılan Dumanlıdağ mevkiinden bir taraftan Aliağa Körfezi bir
taraftan
İzmir
Körfezi
izlenebilmektedir.
Bu
alanda
fotoğraf
çekimlerinin
yapılabileceği göz önüne alınarak foto safari turlarına bu bölgenin de dâhil edilmesi
gerekmektedir.114
8.12.8. Mağara Turizmi
Erimeye uygun kayaların, belirli faktörlere bağlı olarak, bir dizi fiziko-kimyasal
süreçlerle eritilerek aşındırılmaları veya işlenebilir kayaların insanlar tarafından değişik
amaçlarla oyulmaları sonucu oluşan yeraltı boşlukları olan mağaralar; tarih öncesi
114
417
dönemlerde yaşam alanı olarak gündeme gelmiş, daha sonraları sportif etkinliklerle ve
alternatif turizm dalı olarak gündemdeki yerini sürekli olarak korumuştur.
Mağaraların, Kültür ve Turizm Bakanlığınca turizm amaçlı değerlendirilebilmeleri
amacıyla, sahip oldukları doğal ve kültürel değerleri ile birlikte birtakım başka özelliklere de
sahip olması gerekmektedir. Bunlar;

Mağaraların ön etüdünün Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğünce yapılarak
turizm amaçlı kullanıma elverişli olduğunun belirlenmesi,

Turizmin yoğun olduğu yerleşme merkezlerine yakın olması,

Günübirlik ulaşımın kolay ve rahat sağlanabilmesi (Yerleşim merkezlerine azami
uzaklık iki saat olmalı).

İlginç morfolojik oluşumlara ve kültürel değerlere sahip olması

Mağaranın büyük-küçük herkesin ziyaretini rahat yapabileceği mekanlara sahip
olmasıdır.
8.12.8.1. Dünya Turizm Sektöründe Mağara Turizmi
Mağara Turizmi’nin dünyada ilk öncüleri Amerika ve Avrupa ülkeleri olmuştur. İlk
başta oldukça yetersiz ekipmanlarla mağaraların keşfi biçiminde başlanan yolculuklar
mağaraların zaman içerisinde taşıdıkları etkileyici ve farklı atmosfer sebebi ile turizme
açılmalarını sağlamıştır. Yapısı gereği daha çok karstik sahalarda görülen mağaralar özellikle
Güney Avrupa’da Alp Dağları silsilesi üzerinde ve özellikle Slovenya bölgesinde
yoğunlaşmaktadır. Örneğin, dünyanın en büyük mağarasına (Škocjan Mağarası) ev sahipliği
yapan Slovenya her yıl ortalama 90.000 turisti bu mağara sayesinde ülkesine çekebilmektedir.
Bu sayının yaklaşık %40’ı yabancı turist olup kişi başı ücret yabancılar için 9 euro, çocuklar
için 6 eurodur.
418
8.12.8.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Mağara Turizmi
Jeolojik yapısı nedeni ile Türkiye’de çok sayıda mağara bulunmaktadır. Büyük
bölümü Güney Anadolu’da yoğunlaşan mağaralar, ülkenin değişik yerlerine de serpilmiştir.
Türkiye’nin 2/5’i mağara gelişimine uygun eriyebilir kayalardan meydana gelmiştir. Belirgin
dağ kuşakları şeklinde uzanan bu kayalar üzerinde 40.000 den fazla mağaranın bulunabileceği
sanılmaktadır. Bu mağaralardan ancak 1200 tanesinin incelenebildiği Türkiye, mağara
yoğunluğu açısından Avrupa ülkeleri arasında ilk sıralarda yer almakta ve “mağara cenneti
ülke” olarak tanımlanmaktadır.
Kültür ve Turizm Bakanlığınca bu güne kadar 13 adet mağara turizmin hizmetine
sunulmuştur. Ancak ülkemizde turizm amaçlı ziyaret edilebilen mağara sayısı daha fazladır.
Mağara oluşumları bakımından önemli bir jeolojik-jeomorfolojik nitelik olan karstlaşma
(karstik alanlar) ülkemizde Batı ve Orta Toros Dağlarında (Muğla, Antalya, Isparta, Burdur,
Konya, Karaman, İçel ve Adana ) yer almaktadır. Türkiye'nin en uzun ( Beyşehir Gölü
batısındaki Pınarözü Mağarası, 16 km) ve en derin mağaraları (Anamur'un kuzeyinde
Çukurpınar Düdeni, 1880m) bu dağ kuşağı üzerindedir.
Ülkemizde mağara araştırmaları 1964 yılında kurulan Mağara Araştırma Derneği
(MAD) tarafından başlatılmıştır. Daha sonra ilk üniversite kulübü olan 1973 yılında Boğaziçi
Üniversitesi Mağara Araştırma Kulübü ( BÜMAK ) kurulmuştur. 1979 yılında MTA Jeoloji
Etütleri Dairesi bünyesinde kurulan Karst ve Mağara Araştırmaları Birimi, bugün mağara
araştırmalarının büyük bir bölümünü gerçekleştirmektedir.
Günümüze
kadar
tüm
yerli
ve
yabancı
mağaracı
gruplarının
inceleyerek
belgelendirdiği mağara sayısı 800'dür. 1950'li yıllarda dünyada mağara turizmi olayının
yaygınlık kazanmasına bağlı olarak ülkemizde de bu konuda etkileşim olmuş ve 1966 yılında
ilk örnek olarak Burdur İnsuyu Mağarası turizme açılmıştır. Daha sonra Alanya'daki
Damlataş, Silifke'deki Cennet-Cehennem ve Narlıkuyu (Dilek) Mağarası, Anamur'daki
Köşekbükü, Tarsus'taki Eshab-ı Kehf (Yediuyurlar), Antalya'daki Karain ve İstanbul'daki
Yarımburgaz, Harput'taki Buzluk, Tokat'taki İndere (Ballıca) Mağaraları turizme açılmıştır.
419
8.12.8.3. Manisa'da Mağara Turizmi Marka Değerleri
Manisa’da Spil Dağı Milli Parkı içinde Nurkadın mevkiinde daha önceleri insanlar
tarafından da kullanılan geçmişte yerleşim görmüş birçok mağara bulunmaktadır. Buraya ait
bazı buluntular Manisa Müzesi'nde sergilenmektedir.115 Bu mağaraların düzenlenmesi ve
turizme kazandırılması ile Manisa turizmi çeşitlenecek ve daha iyi bir noktaya ulaşacaktır.
Manisa’nın doğal envanterlerinin çıkartılması çalışmaları kapsamında tespit edilmiş
olan Kula Börtlüce Mağarası MTA tarafından incelenmiş ve tescil işlemleri için gerekli
çalışmalara başlanmıştır. Aynı bölge içersinde tespit edilen, aynı özelliklerdeki ikinci
mağaranın
da
incelenmesi
sonucunda
Kula’da
mağara
turizminin
de
gelişmesi
sağlanabilecektir. Henüz teknik inceleme raporu çıkmayan mağaraların gözlemsel olarak
ikincil bir mağara olduğu ve yer altı suları tarafından aşındırılmış karbonatlı kayaçlardan
oluşmuş olduğu tespit edilmiştir. Yapılan teknik incelemelerde Börtlüce mağarasının oldukça
geniş ve önemli mağara figürlerine rastlandığı tespit edilmiştir.
Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri (TAY) Projesi, dünya kültür emanetlerinin önemli
bir parçası olan Türkiye kültür varlıklarının bulgularının, kronolojik bir envanterinin
çıkartılması ve bu bilginin uluslararası platformda paylaşılması amacına yönelik olarak
tasarlanmıştır. En azından 400.000 yıl eskiye uzanan kültürel verileri barındıran Anadolu ve
Trakya toprakları üzerinde, 1800'lerin ilk yarısından başlayan araştırmaların sonuçları ile
çağdaş yüzey araştırmaları ve kazıların bilgileri dağınık ve çoğunlukla ulaşılamaz
durumdadır. Birçok yerleşmenin yeri bilinmemekte, birçoğu da tahribatın/yapılaşmanın
kurbanı olmuş ya da olmaktadır. Bu tahribata karşı ve bu emanetleri korumaya yönelik
öncelikle yapılabilecek en önemli çalışma, kültürel verilerin merkezi bir yapı içinde
115
420
toplanması ve derlenmesidir. İlk kez bu projeyle, Türkiye arkeolojik yerleşmeleri, höyükler,
tümülüsler, anıtlar, mezarlıklar, ören yerleri, yerleşme yerleşme, höyük höyük, tümülüs
tümülüs belgelenmektedir. 1993 yılında çalışmalarına başlayan TAY Projesi, özgünlüğü,
boyutu ve kültürel emanetlerin belgelenmesine yaklaşımı açısından, türünün ilk ve şimdilik
tek örneğidir. Bu proje kapsamında Manisa’da ele alınmış olan mağaralar ise şunlardır:
Arapini, At Vadi 1, At Vadi 2, At Vadi 3, At Vadi 4, Güvercin Kuyusu, Karadal, Örümcek
Yatağı, Rüzgârlı ve Yarık mağaraları.116
Manisa’da mağaralar içerisinde (TAY Project) projesi adı altında tescillenen örnekler
den birisi de Nurkadın mağarasıdır. Nurkadın Boğazı mevkiinde yer alan aynı adla anılan
mağara Ayvacık sınırları içerisindedir. Yaklaşık 1000 m. yüksekliktedir. Resmi olarak 1992
yılında tescillenmiştir. 1998 yılında ise ana salon ve koridor net çalışılarak haritalandırması
yapılmıştır.117
Delikli Yar Bölgesi de TAY Projesi içinde yer almaktadır. Delikli Yar bölgesi, Manisa
İlinin sınırları içinde, kent merkezine 141 km uzaklıkta bulunmaktadır. İnsanların binlerce yıl
116
117
http://tayproject.org/trhome.html
421
önce, bu bölgede dağların ve blok kayaların içine evler ve barınaklar yaptıkları görülmektedir.
Salihli ilçesi, Köprübaşı beldesinden 24 km sonra, Borluya 17” km uzaklıkta Demirci’ye
giden karayolunun solunda, tarihi yerleşim yerlerinin izleri görülebilmektedir. Sarımtırak
renkteki dağın dik yamaçlarına ve dağın içine oyulmuş dikdörtgen şeklindeki oyuklar yer
almaktadır. Delikliyar’ın içinde farklı ebatlarda odalar bulunmaktadır. Hazine arayıcılarının
tahrip ettiği odalardan birisi tamamen yarasalar ile doludur.118
8.12.8.4.
Manisa'da Mağara Turizmi Stratejisi
Manisa’da bulunan mağaraların tescil işlemlerinin tamamlanarak turizme
kazandırılması
8.12.8.5.

Manisa'da Mağara Turizminde Hedeflere Doğru
Kula’da tespit edilen Börtlüce mağaralarının belirli sistem dâhilinde, bilimsel
yöntemlerle incelenerek, bölge koşullarında kullanım alanları tespit edilmesi, mağara
araştırmalarının yapılması gerekmektedir. MTA Jeoloji Etütleri Dairesi Karst ve
Mağara Araştırmaları Birimi tarafından ilgili teknik incelemeleri yapılan Börtlüce
mağarasının teknik raporu hazırlandıktan sonra Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından
tescil işlemleri yapılarak, mağaranın koruma altına alınması, yapılacak altyapı ve
aydınlatma yatırımları ile birlikte turizme kazandırılabilir.119

TAY projesi kapsamında değerlendirilen mağaraların (Arapini, At Vadi 1, At Vadi 2,
At Vadi 3, At Vadi 4, Güvercin Kuyusu, Karadal, Örümcek Yatağı, Rüzgârlı ve Yarık
mağaraları) öncelikle MTA tarafından tescillenmesi için gerekli başvuruların
yapılması gerekmektedir.

Manisa’da mağaralar içerisinde (TAY Project) projesi adı altında tescillenen örnekler
den birisi olan Nurkadın mağarasıdır. Definecilerin ve bilinçsiz ziyaretçilerin
tahribatına uğrayan mağarada sarkıt ve dikitler kırılmış durumdadır. Öncelikle bu
mağaralarda koruma önlemlerinin nasıl alınabileceğine dair yerel yönetimler arası bir
koordinasyonun sağlanması gerekmektedir.
118
119
422

Delikliyar mağaralarının turizme kazandırılması için öncelikle MTA tarafından teknik
incelemelerin yapılması gerekmektedir. Yarasa popülasyonu da olan mağara bu
yönüyle de değerlendirilebilir. Özellikle turizmin olumsuz bir etki yaratmaması
hususu dikkate alınarak bu mağaraların da meraklı turist grupları için bir alternatif
olarak
sunulması
olasıdır.
Dünyada
aydınlatılmış
ve
girişleri
düzenlenmiş
mağaralardan ziyade bu şekilde doğal ortamları bozulmamış mağaralara olan ilgi her
geçen gün artmaktadır. Bu doğal oluşumun bozulması önlenerek ve bu haliyle dünya
mağaracılığına sunulabilir.

Manisa’daki bir diğer önemli mağara ise Salihli Sart üzerinden ulaşılan Subatan
Yaylası’ndaki Subatan mağarasıdır. Manisa Doğa Sporları Topluluğu Kulübü Derneği
tarafından incelemesi yapılan mağaranın MTA tarafından resmi olarak incelenmesi ve
teknik raporlarının hazırlanması gerekmektedir.120

Yoğurtçu Mağarası ve Yoğurtçu Akkayalar da mağara turizminde kullanılabilir diğer
alanlar olarak ön plana çıkmaktadır. Uzunburun köyü yakınlarında bulunan
mağaraların çevresinde sıcak ve soğuk suların aynı bölgede yer aldığı alanlar,
mağaralarda fosiller yer almaktadır. Bu alanın özellikle trekking ve dağ bisikleti turları
ile entegre edilerek turizm pazarına sunulması düşünülebilir.
120
423
8.13. Gençlik ve Spor Turizmi Konsepti
Genel turizm tanımlarından hareketle, spor turizmi, spora ilgi duyan kişilerle, aktif
olarak spor yapan kişi, grup ya da takımlar ile bunların idarecileri ve seyircilerinin turizme
katılmalarından doğan olaylar ve ilişkiler bütünü şeklinde tanımlanmaktadır.
Gençlik turizmi, 15–24 yaş grupları arasındaki bireylerin anne, baba ve diğer aile
yakınları olmaksızın turizme katılmalarıdır. Bir başka tanımlamaya göre de; gençlerin
spor, eğlence, sosyal ve kültürel etkinliklere katılmak amacıyla yapmış oldukları
seyahatlerdir.
Yapılan araştırmalar, gençlerin turistik hareketlere katılma düzeyinin diğer yaşlardan
daha yüksek olduğunu göstermektedir. Bunun nedenleri ise; gençlerin psikolojik yapıları
gereği harekete, maceraya ve değişime daha açık bir kişiliğe sahip olmaları, aile bağları ve
sorumluluklarının az olması, konaklama yerlerinin seçiminde çok titiz davranmamaları ve
fazla konfor aramamalarıdır.
Gençlerin seyahat etmeleri, kişiliklerini geliştirmelerinde, yeni yerleri ve yaşamları
öğrenmelerinde ve sosyal ilişkilerini artırmada en etkin yollardan biridir. Turizm ise seyahat
etmeyi ve seyahat ederken öğrenmeyi sağlayan etkinliktir. Bu nedenlerle gençler için
güvenilir, temiz ve uygun fiyatlı dinlence ve eğlence imkânları meydana getirilerek onların
turizme katılımlarının teşvik edilmesi, kamu ve özel her sorumlu tarafın görevidir.
Dünya üzerinde kabul görmüş otoritelerce, çeşitli sporları yapan, spora ilgi duyan ve
sporla ilişkisi bulunan kişilerin; sportif karşılaşmalara olimpiyatlara ve benzeri olaylara bizzat
424
katılmak veya bunları izlemek amacıyla oluşturdukları turizm hareketi spor turizmi olarak
adlandırılmaktadır. Spor turizmi;

Dünya genelinde spor bilincinin yaygınlaşması ve sporun yaşamın vazgeçilmezleri
içinde yer alması,

Elit düzeyde spor yapan sporcuların antrenman ve eğitim faaliyetleri ile ilgili
yaptıkları seyahatlerin çoğalması,

Sanayileşme ile oluşan yoğun ve stresli yaşam şeklinin insanları hobilerine yönelik
alternatif rekreasyonel spor etkinliklerine yönlendirmesi,

Turistik seyahatlere katılanların giderek daha aktif hareketli tatil ürünlerini tercih
etmesi,

Uluslararası spor organizasyonları ve bu organizasyonlara katılanların sayılarının her
geçen gün hızlı bir şekilde artması,
Turizm endüstrisinde sporun pazarlanabilen bir ürün olarak hızlı bir gelişim
göstermesine neden olmuştur. 121
Spor turizmi için spor altyapısı yapılmış tesisler önem arz etmektedir. Bu altyapı
sporun branşına göre değişiklikler gösterebilmektedir.
8.13.1. Dünya Turizm Sektöründe Gençlik ve Spor Turizmi
Sporu bir hobi olarak gören sıradan bireysel tüketicinin eğilimlerinin yanında, sporun
gittikçe gelişen ve büyüyen bir sektör olarak profesyonel aktiviteler nedeni ile ortaya çıkan bir
seyahat pazarı olduğu kuşku götürmez bir gerçektir. Dünyanın önde gelen turizm ve spor
örgütleri dünya turizm gelirinin yüzde 32'sinin spor turizminden kaynaklandığı görüşünde
uzlaşmaktadırlar. Bu rakam, spor turizminin dünya turizm endüstrisindeki payının ne kadar
büyük olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda spor etkinlikleri ekonomik ve kentsel
rejenerasyonda oldukça önemli bir katalizör vazifesi görmektedir.
Uluslararası alanda düzenlenen spor organizasyonlarının sayısı ve bu organizasyonlara
iştirak eden sporcu sayısı ve profesyonel sporcuların antrenman ve eğitim faaliyetleri için
yaptıkları seyahatler her geçen gün büyük bir hızla artmakta ve küreselleşmektedir. Bu da
121
Prof. Dr. Sami Mentugay, Turizm Sektöründe Sporun Önemi
425
olağanüstü fırsatlarla dolu bir pazarı turizm ve seyahat ürünü olarak sektörün önüne
getirmektedir.
Spor turizminden elde edilen gelirler sadece o spor organizasyonunun getireceği
gelirler olarak düşünülmemelidir. Dünyanın pek çok kenti ya da ülkesi, uluslararası spor
organizasyonlarını ülkesine çekerken, o spor olayının doğrudan getirisinin üzerinde yatırımlar
yapmışlardır. Spor turizminde esas gelir o organizasyon için gelen turistin yapacağı
harcamalardır.
Dünya'da spor turizmi ile anılan şehirlerin başında Seul, Sydney, Lozan gibi yerler
bulunmaktadır. 1988 Olimpiyatları'na ev sahipliği yapan Seul'a o yıl gelen turist sayısı yüzde
10,4 oranında artmıştır. Ayrıca Güney Kore endüstri malları ihracatı bir önceki yıla oranla
%28.3lük artış göstererek 60.67 milyar dolara ulaşmıştır. 1986 yılında 2,321 dolar olan kişi
başına düşen milli gelir, 1988'de 3,728 dolara; yine 1986 yılında 953 milyon dolar olan
gayrisafi milli hâsılatı, 1988 yılında 1 milyar 561 milyon dolara yükselmiştir. Olimpiyat
Oyunları organize etmek için dört kez aday olup kaybetmesine rağmen yılmayan ve beşinci
kez aday olan Barcelona 1992 Olimpiyat Oyunlarını almıştır. İspanya'nın Barcelona kenti
1991 yılının ortalarına gelindiğinde Avrupa'daki en gelişmiş ve yaşanabilir kentler arasında
sekizinci sıraya yükselmiştir. Ayrıca Olimpiyat Oyunları süreci ve bu süreçten sonra 326,301
kişilik ek istihdam olanağı ortaya çıkmış ve bu da ülkede işsizlik oranının büyük bir düşüş
göstermesini sağlamıştır.
2000 yılında Sydney Olimpiyatları'na ev sahipliği yapan Avustralya'ya da o yıl gelen
turist sayısında yüzde 10'a yakın bir artış kaydedilmiştir. Ayrıca 1994 – 2004 yılları arasında
Avustralya'nın gayri safi milli hasılatına 7.3 milyar Avustralya doları eklenmiş ve oyunlar
150,000 kişilik ek iş istihdamını beraberinde getirmiştir.
Avustralya'nın Perth kenti 1 yıl içinde 20 adet uluslararası spor organizasyonuna sahne
olmayı başaran nadir kentlerden biri olarak tarihe geçmiştir. ABD'nin Lake Placid kenti iki
kez Dünya Kış Olimpiyatı'na ev sahipliği yapmıştır; kent hala, girişindeki büyük bir pankartla
bu özelliğini gelenlere yansıtmaktadır. Olimpiyatların başkenti olarak kendini tanıtan Lozan,
Uluslararası Olimpiyat Komitesi'ne ev sahipliği yapmakta ve spor turizmi açısından çok
önemli bir cazibe merkezi konumundaki Modern Olimpiyat Müzesi'ni bünyesinde
barındırmaktadır.
426
U.S Forest Service’nin Amerika’nın kış turizm merkezi Aspen’de, yaz turizm merkezi
Virginia’da yaptığı araştırmalara göre spor ve rekreasyonel faaliyetlerinden dolayı bölgelere
yapılan faaliyetler %4 artarken, kalış süreleri de %15 artmıştır. Marriot International
tarafından yapılan anket sonuçlarına göre ise geleneksel 3S ve çevre gezilerinin turizmde
etkinliklerini devam ettireceğini ancak ankete katılanların %22 sinin konaklama yerlerinde
veya programlarda fiziksel aktivite ve spor olanaklarının tercih nedeni olduğu sonucunu
belirtilmiştir.
Günümüzde dünya turizm gelirleri içinde spor turizminin payı %32 dir. İzmir Ticaret
Odasının 2009 Temmuz Ar&Ge bülteninde Spor Turizmi Uluslar arası Konseyi’nin (STIC)
araştırmasına göre sportif faaliyetlerin 182 milyar dolarlık bir endüstri haline geldiği
belirtilmektedir. Aynı kaynakta belirtilen araştırmaya göre spor etkinlikleri yılda 47 milyon
geceleme yapılmasına neden olmakta ve konaklayan spor turistinin otel giriş ücreti ve diğer
ihtiyaçları için günlük 180 dolar harcadığını ortaya koymaktadır.
Büyük bir ekonomik getirisi olan Futbol Kampları Turizmi de bölgede yoğun bir
şekilde yapılmaktadır. Fakat maalesef bu üstün özellik de günden güne Antalya’ya
kaptırılmaktadır. Örneğin, Gerede’deki tesislere bir dönemler 1. Lig takımları kampa gelir
iken, şu anda 2 ve. 3. lig takımları ağırlanmaktadır. Oysaki bölgemizin hava koşulları spor
takımları için çok uygundur. Mesela Topuk Yaylasında Fenerbahçe spor kulübü büyük bir
kamp ve antrenman sahası kurmaktadır.
Futbol ve diğer sporların kamplarının bölgemizden uzaklaşmaması için bugünden
tedbirler almak gerekmektedir. Yalova Termal’in, Akçakoca’nın başına gelenlerin spor
kampları turizmine de gelmemesi gerekmektedir.
Dünya Gençlik, Öğrenci ve Eğitim Seyahatleri Konfederasyonu ve Dünya Turizm
Örgütünün son raporuna göre; gençlik turizmi tüm uluslararası seyahatlerin yüzde 20’sini
oluşturmakta ve gençler turizm sektörünün en hızlı gelişen kesimini temsil etmektedir.
Aynı rapora göre genç turistlerin seyahat harcamalarının son dönemde yüzde 40
oranında arttığı ve sonucunda genç turistlerin yüzde 80’inin evlerine diğer kültürler
konusunda daha fazla hoşgörü kazanmış olarak döndüğü anlaşılmıştır.
427
Günümüz genç gezginler sıradan turistlerden daha uzun süre konaklamada ve daha
fazla harcama yapmaktadırlar. 2002 yılından bu yana gezi başı ortalama harcama miktarı
yüzde 40 artış göstererek 2007 yılında 1,915 euro’ya yükselmiştir.
Ayrıca yeni nesilde gençlik turizmi pazarı 30 yaş üstüne de taşmakta ve bu özelliği ile
gençlik turizmi çok önemli bir potansiyeli içerisinde barındırmaktadır.
Gençlerin yüzde 70"i, dil öğrenmek, gönüllülük, yurt dışında çalışma gibi belirli bir
amaçla seyahat etmekte seyahat sonucunda yüzde 80"i ülkelerine diğer kültürlere karşı daha
fazla hoşgörü kazanmış olarak dönmektedir.
Dünya turizm yetkililerinden yüzde 60’ı gençlik ve öğrenci turizmini kendi
sektörlerinin geleceği açısından “önemli veya çok önemli” olarak değerlendirmektedirler. Bu
nedenle artan sayıda ülke gençlik turizmini spor, macera gibi yeni turizm çeşitleri ile
geliştirmeye çalışmaktadırlar. Halen en popüler gençlik turizmi destinasyonları Avusturya,
Amerika Birleşik Devletleri ve Fransa olarak görülmektedir.
8.13.2. Türkiye Turizm Sektöründe Gençlik ve Spor Turizmi
Ülkemizin
spor
turizmine
müsait
tesisleri
özellikle
Antalya
Bölgesi’nde
yoğunlaşmıştır. Ege Bölgesi’ndeki profesyonel takımların fazlalığı ve bu takımlar için hazırlık
kampı yeri ihtiyacı dikkate alındığında, bölge doğal olarak ulaşım kolaylığı, yakınlığı,
ikliminin yumuşaklığı gibi avantajlarıyla gelecekte iyi bir alternatif oluşturabilecek
potansiyele sahiptir. Mevcut spor tesislerinin kalitesinin ve yeterliliğinin geliştirilmesi, yeni
yapılacak konaklama tesislerine spor komplekslerinin de planlanması, iyi bir pazarlama,
tanıtım programıyla sadece Ege Bölgesi değil, yurdumuzun tüm bölgeleri ve hatta yurt
dışındaki spor takımlarının da dikkatleri çekilecek ve dış turizm faaliyetleri için ilk adımlar da
böylece atılmış olacaktır. Son yıllarda turizmle ilişkisi gittikçe artan sportif aktiviteler,
Türkiye'nin turizmde gelişme potansiyeli olan alanlardan biri olarak ortaya çıkmakta ve
uygun değerlendirilebilirse ülkemiz turizmi açısından önemli bir kaynak olarak ele
alınmaktadır. Ülkemiz gerek sosyal, kültürel ve tarihi altyapısıyla ve gerekse de genç nüfusun
dinamizmi ile spor turizmi açısından son derece önemli bir potansiyele sahiptir.
428
Ülkemizi ziyaret eden turistlerin sayısı 70’li yılların başında 1 milyonun altında iken
2011 verilerine göre 31,5 milyonun üstüne çıkmıştır. 2009 verilerinde ise bu rakam 27
milyonu bulmuştur. Ancak Devlet İstatistik Enstitüsünün (DİE) 2001 yılında yaptığı yabancı
ziyaretçiler anketine göre sportif aktiviteler /ilişkiler çerçevesinde ülkemize gelen yabancı
turistlerin toplam turistler içindeki oranı yüzde 1.28 olarak görülürken, 2008 yılındaki verilere
baktığımızda ise bu oran yüzde 1,5 olarak görülmektedir. Bu durum spor turizmi bakımından
yeterli potansiyelimizin olmasına rağmen gerek pazarlamada, gerekse yetişmiş eleman
temininde ve spor amaçlı gelen turistlere alt yapıda verilmesi gereken lojistik destek
anlamındaki eksikliklerimizi ortaya koymaktadır. (Prof. Dr. Sami Mentugay, Turizm
Sektöründe Sporun Önemi, Powerpoint Sunum)
Spor turizmi için spor altyapısı tamamlanmış tesisler büyük önem arz etmektedir. Bu
altyapı sporun branşına göre değişiklikler gösterebilmekte ve buna bağlı olarak kapasiteleri ile
izleyici potansiyelleri de değişiklikler arz etmektedir.
Bu bağlamda bölgelerinde sportif turizm olanakları ile turizmi geliştirme potansiyelini
gören Antalya, Erzurum, Erzincan gibi bazı illerimiz kendilerini spor turizmi ile özdeşleştirme
çabasında büyük başarılar kaydetmişlerdir. Ayrıca Ankara, Bursa, Çanakkale, Eskişehir,
İzmir, Gaziantep, Muğla ve Samsun illerimiz de sahip oldukları altyapı ve bulundurdukları
potansiyel ile spor turizmi açısından ön plana çıkan şehirlerdir.
Türkiye’de gençlik turizmi iç ve dış turizm olarak iki boyutta ele alınabilir. Gençlik
turizmi pazarında büyük çoğunluğu ağırlıklı olarak resmi kurumlarca sunulan kamp olanakları
neticesinde oluşan iç turizm oluşturmaktadır. Gençlik Turizmi imkânları sağlayan Kurum ve
Kuruluşlardan Bazıları şunlardır:

Kültür ve Turizm Bakanlığı Turizm Eğitim Merkezleri (TUREM)

Yüksek Öğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu (YURT-KUR)

Uluslararası Kamplar

Başbakanlık Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Merkez Gençlik Kampları

Çevre ve Orman Bakanlığı Orman içi Dinlenme Yerleri

Özel Tesisler
Ülkemiz içinde herhangi bir nedenle seyahat eden gençlerimiz ile yabancı ülkelerden
gelen
yabancı
gençler,
belirtilen
koşulları
taşımak
kaydıyla
bu
tesislerden
429
yararlanabilmektedirler. Ancak ülkemiz hala yabancı genç turistler vasıtasıyla oluşan turizm
pazarından gerekli payı alamamaktadır. Bunun en büyük nedeni ülkemizde yabancı
ülkelerdeki kadar yaygın hostel ağının bulunmamasıdır. Hosteller tüm dünyada seyahat eden
gençlerin ağırlıklı olarak tercih ettikleri konaklama mekânlarıdır. İkinci en büyük problem ise
ülkemizin yabancı ülkelerde güvenlik konusunda taşıdığı kötü imajıdır. Yabancı ülke
gençlerinin birçoğu tarafından ülkemiz hala güvenle gezilebilecek bir ülke olarak
görülmemektedir.
8.13.3. Manisa'da Gençlik ve Spor Turizmi Marka Değerleri
Manisa ili barındırdığı doğal güzellikler ve taşıdığı kültürel değerlerden ötürü şu an
için gençlerin kamp aktiviteleri için kullandıkları ve bu konuda birçok potansiyeli bünyesinde
barındıran bir şehrimizdir. Örneğin, Spil Dağı Milli Parkı, yaylalar ve orman içi dinlenme
tesisleri gençlik turizminde ön plana çıkan alanlar arasındadır. Spil Dağı'nın kuzeyinde yer
alan Sultan Yaylası (Kiraz Yaylası) gözde yaylalardan biridir. 1200 metre yüksekliğindeki
Atalanı Yaylası’nda ise Spil Milli Park Başmühendisliğinin yönetimindeki kamp alanında
gerek mevcut dağ evlerinden kiralamak suretiyle, gerekse de ziyaretçilerin kendi karavan ve
çadırlarını kullanmak suretiyle konaklamaları mümkündür. Bundan başka Manisa Keçiliköy
Manastır Yaylası ile Turgutlu Ovacık Yaylası, yayla turizminin gelişebileceği potansiyel
alanlardır. Manisa’da gençlik ve spor turizmi kapsamında kullanılabilecek alanlar aşağıda
verilmektedir. Bu alanlar özellikle piknik alanları arasında seçilmiştir. Günübirlik kullanım
için gerekli altyapının olduğu bu bölgelerde özellikle gençlerin doğa temelli spor imkânlarını
kullanabilmesinde bu altyapı imkânları oldukça önemlidir. Dağ bisikleti, motokros, trekking,
oryantiring ve paintball gibi gençlik ve spor aktiviteleri için Manisa’da hiçbir altyapı yatırımı
yapılmadan kullanılabilecek alanlar şu şekilde sıralanabilir.
Sultan (Kiraz ) Yaylası (Manisa-Merkez):
Manisa’nın güneybatısında, Spil Dağı’na
çıkarken sağa ayrılan bir yolla ulaşılan yayla, Manisa’ya 14 km mesafededir. Kiraz bahçeleri,
çam ağaçları, soğuk suyu ve serin havası ile kente yakın piknik yapılabilecek alanlardan
biridir. Yazları hayli sıcak geçen bölgede, Osmanlı döneminde kentte hüküm süren şehzadeler
ile yakınlarının yılın bir kısmını burada geçirmeleri nedeniyle “Sultan Yaylası” adıyla
anılmaktadır.
Süreyya Ormaniçi Dinlenme Yeri (Manisa-Merkez): Manisa-İzmir karayolu üzerinde,
Manisa’ya 8 km, İzmir’e 22 km uzaklıktadır. Restorant, büfe, piknik ve oyun alanlarının yer
430
aldığı, toplam 5 hektarlık bir alan üzerine kurulu, günübirlik kullanıma yönelik bir yerdir.
Ulaşım kolaylığı ve yol üzeri oluşu nedeniyle, bahar ve yaz ayları yoğun olmak üzere, yıl
boyu kullanılan bir rekreasyon alanıdır.
Akpınar (Manisa-Merkez): Manisa- Turgutlu yolu üzerinde, Manisa’ya 7 km uzaklıktadır.
Spil Dağı eteklerinde, yolun kenarında yer alan Akpınar, kente yakınlığı nedeni ile geçmişte
rağbet gören mesire alanlarından biridir. Az yukarıda, Spil Dağı’nın Gediz Ovası’na bakan
kuzey eteklerinde Kybele bereket tanrıçasının rölyefi bulunmaktadır. Şu anda Manisa
Belediyesi’nin su kaynakları ve koruma alanı konumundadır.
Çınarlı Çeşme (Manisa-Merkez): Manisa Merkez ilçeye bağlı Osmancalı yolu üzerindedir.
Manisa’ya 26 km uzaklıkta bulunan piknik yerinde orman örtüsünün yanı sıra içme suyu ve
tuvalet mevcuttur.
Çağlak Deresi (Akhisar): Manisa’ya 56 km kadar mesafede, Akhisar İlçesi’nin
kuzeydoğusundaki Kargın köyü yakınlarındadır. Çağlak Deresi’nin geçtiği çam ve zeytin
ağaçlarıyla kaplı mesire yerinde, her yıl mayıs ayının ilk ya da ikinci haftasında, yerel
nitelikteki Çağlak Festivali gerçekleştirilmektedir.
Süleymanlı Çamlığı (Akhisar): Akhisar- Kırkağaç karayolunun 12. km’sinde Süleymanlı
Kasabası yakınlarında, zengin orman örtüsüne sahip, içme suyu ve tuvaleti olan bir piknik
alanıdır.
Güldürdek (Demirci): Demirci’ye 22 km uzaklıkta, Söğütçük Köyü yolu üzerindedir.
Karaçam ormanı içinde bulunan piknik alanında, 2 beton, 4 toprak gölet, kır gazinosu, oyun
alanları, banklar, içme suyu ve tuvalet mevcuttur.
Marmara Gölü (Gölmarmara): Akhisar veya Salihli üzerinden, ya da Saruhanlı’ya bağlı
Halit Paşa Kasabası üzerinden ulaşılabilen Marmara Gölü, Manisa’ya 63 km mesafededir.
3400 hektarlık bir alanı kaplayan göl, denizden 74 m yükseklikte ve 3-4 m derinliğindedir.
Etrafı sulak çayırlar ve sazlıklarla kaplı olan gölü kuzey, güney ve batı yönlerinde çevreleyen
kanallarda da görülen sık ve zengin bitki örtüsü, kuş çeşitliliğine imkan veren zengin bir doğal
çevre oluşturmaktadır. Kuş türleri bakımından hayli zengin olan göl ve çevresi, su kuşları için
önemli bir bölgedir. Kuğu, angıt, tepeli, karaboyunlu batağan, karabatak, çamurcun,
bozdalağan, sakarmeke ve deniz kartalı yöredeki önemli örneklerdendir. Göl çevresinde kamp
431
veya piknik yapmak ve oltayla balık avlamak mümkündür. Ayrıca motorsuz araçlarla su
sporları da yapılabilen bir alandır.
Akpınar (Gölmarmara): İlçe merkezinin 4 km kadar doğusunda bulunan mesire yeri,
Marmara Gölü’ne karışan Akpınar kaynağıdır. Doğal güzelliğe sahip sakin bir dinlenme
alanıdır.
Kocamurtluk (Gördes): Akhisar-Gördes karayolu üzerinde, Gördes’e 1.5 km uzaklıkta,
Kocamurtluk Muhafaza Ormanı içindeki piknik yerinde banklar, ocaklar, içme suyu ve tuvalet
mevcuttur.
Kırkağaç Çamlığı (Kırkağaç): Kırkağaç-Soma yolu üzerinde, Kırkağaç’a 4 km, il
merkezine 83 km uzaklıkta, içme suyu, tuvaleti, piknik bankları bulunan, çam ağaçlarıyla
kaplı, orman içi dinlenme alanlarından biridir.
Demirköprü Barajı (Salihli) :Manisa merkeze 105 km uzaklıktaki Demirköprü Barajı’nda
çalışanların lojmanlarının bulunduğu, çamlık ve bahçelik bir alandır. Bir gazinonun da
bulunduğu baraj çevresinde piknik yapılabilmektedir. Baraj gölü su sporları açısından
uygundur.
Sevişler Barajı (Soma) : Soma – Savaştepe yolundan sapılarak ulaşılan Sevişler Barajı,
Soma Termik Santral ünitelerinin su ihtiyacının karşılanması ve Bakırçay’ın yol açtığı
taşkınları önlenmesi amacıyla yapılmış ve 1981 yılında tamamlanmıştır. Baraj gölü kenarı
piknik ve balık avcılığı için uygun bir ortam oluşturmaktadır. Su sporlarının yapılabileceği
alanlar arasında sayılabilir.
432
Ovacık Yaylası (Turgutlu): Manisa’ya 62 km, Turgutlu’ya 31 km kadar mesafede bulunan
Ovacık Yaylası, Turgutlu İlçesi’ne bağlı Kuşlar köyü yakınındadır. Ormanlık alan içinde
geniş bir düzlüğün yer aldığı piknik alanında lokanta, içme suyu ve WC mevcuttur.
Tüm bunların yanı sıra spora 2005 yılında kazandırılan ve ilk ciddi uluslararası spor
sınavından Dünya Üniversite Spor Olimpiyatları’na yüzme dalında ev sahipliği yaparak
başarıyla çıkan “Özel İdare Olimpik Yüzme Havuzu” alanında bölgenin ve ülkemizin en
modern spor tesisidir.122
Yaz ve kış turizmine açık olan Bozdağ’daki kayak merkezi ise 1998 yılında hizmete
açılmıştır. Tesis tatil günleri 15 bin üzerindeki ziyaretçiye hizmet vermektedir. Tesiste 3 adet
kayak alanı bulunmakta profesyonel ve amatör kayakçılara hitap etmektedir. Tesis içerisinde
60 yataklı otel, restoran, kafeterya, izleme balkonları bulunmaktadır. Kış aylarında özellikle
kayak ve snowboard sporları bu alanda yapılabilmektedir.
8.13.4. Manisa'da Gençlik ve Spor Turizmi Stratejisi
Özellikle doğa sporlarında Manisa’nın markalaştırılması için gerekli düzenlemelerin
yapılarak tanıtım kampanyaları yapılması,
8.13.5. Manisa'da Gençlik ve Spor Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın gençlik ve spor turizmi konusundaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm
verilmektedir.
122
Manisa Rehberi, 2012, s.19
433

Spor turizmi geliştirme ve eğitim faaliyetleri için Manisa’da Gençlik ve Spor Genel
Müdürlüğü ve Federasyonlarla birlikte hangi ilçede hangi sporun geliştirilebileceğine
ilişkin bilimsel çalışmaların yapılması gerekmektedir. Bu sayede bölgelerde spor
özellikleri üzerinden turizm uyguları adapte edilebilir.

2012 Yılında Manisa Tenis ve Dağcılık Kulübü tesislerinde 8. Dünya Kadınlar Bocce
Şampiyonası gerçekleştirildi. Türkiye Bocce Bowling ve Dart Federasyonu ile Manisa
Valiliğinin beraber gerçekleştirdiği organizasyon Manisa’da Uluslararası Spor
Organizasyonlarının yapılabileceğini göstermiştir.

Universiad gibi organizasyon hazırlıkları bölgeye ciddi bir yatırımın yönlendirilmesine
de neden olmaktadır. Mesela, Erzurum’a Universiad için yaklaşık bir milyar TL
yatırım yapılmıştır. Manisa’da da bu tip uluslararası organizasyonların alınması için
ekipler kurularak ve girişimlerde bulunulabilir.

Aynı zamanda mevcut mekânların da sosyal donatı ve konaklama özelliklerinin
geliştirilmesi gerekmektedir. Örneğin, Salihli’de kanyonda kürek takımlarının ve
sporcuların ihtiyaçlarını görebilecekleri sosyal tesislere ve modern depolara ihtiyaçları
vardır. Spil Dağı Milli Parkı ile ilde bulunan orman içi dinlenme tesisleri spor
turizminin geliştirilebileceği potansiyel alanlardır. Bu alanlarda, birçok federasyonun
sporcularla yaz ve kış aylarında kamp yapmaları sağlanabilir.

Mikrolight ve yamaç paraşütü gibi sporların genel hedef kitlesini oluşturan
üniversitelilere yönelik tanıtım çalışmaları yapılabilir. Türkiye’nin en büyük
üniversitelerinden ikisine sahip olan (Dokuz Eylül ve Ege Üniversiteleri) İzmir’de
“Manisa’da Extreme Spor Günleri” adı altında etkinlikler düzenlenebilir. Çeşitli
konserlerle de desteklenecek bu etkinliklerde Manisa’nın gençlik ve spor turizmi
434
olanakları tanıtılabilir. Bu konuda belirgin bir algı oluşturulduğunda ise İzmir’den
Manisa’ya öğrenci gruplarına yönelik adrenalin turları düzenlenebilir.

Spil Evler bölgesinde sporcu kamp merkezleri ve futbol idman sahaları oluşturularak
özellikle futbol takımlarının yaz kamplarını burada yapmaları sağlanabilir.123

Manisa’ya gelen öğrenci gruplarının yanlarında Manisa’ya özgü bir tanıtım nesnesi
götürebilmelerini teminen, “hatıra parası” uygulaması hayata geçirilebilir. Tarihteki ilk
parayı kullanan Sardes’liler tarafından kullanılmış olması da bu durumu stereotip
olarak güçlendirmektedir. Güncel olarak kullanılan bir paranın kullanılabildiği
sistemde turistler büyük bir silindire sahip olan mekanik bir makineyi kullanmaktadır.
Atılan madeni parayı yüksek ağırlığı ile ezerek üzerindeki yazıları görünmez hale
getiren silindir, bir tam tur dönüşünün sonunda baskı kalıbındaki motifi inceltilen
paraya basabilmektedir. Bu sayede örneğin güncel olarak kullanılan 50 kuruşluk bir
madeni
para,
silindir
sisteminden
geçirildikten
sonra
bir
Lidya
parasına
dönüştürülebilecektir. Mekanik olarak çalıştırılabilen bu sistem herhangi bir işletme
maliyeti oluşturmadığı gibi istenilen baskı kalıbının hazırlanması suretiyle Manisa’ya
ait tüm marka değerlerini para üzerine basabilmektedir.

Manisa’nın geleneksel yapısının gençlere aktarılabilmesini teminen Darkale’de
gençlere yönelik tur programları düzenlenebilir. Osmanlı dönemi mimari yapısı ve
bozulmamış sosyal yapısı ile Darkale gençlerin Türk gelenek ve göreneklerini
yaşayarak öğrenebileceği bir alan olarak konumlandırılabilir. Kiraz Bayramı gibi eski
eğlencelerin modern yorumlamaları gerçekleştirilebilir. Köy çevresindeki trekking
güzergahları, bisiklet ve motokros rotaları gençlik ve spor turizmi unsurlarının
birleştirilmesinde kullanılabilir.

Spor haberleri ve yayınları üzerine odaklanmış olan TRT Spor ve NTV Spor
kanallarında Manisa’da yapılabilecek spor temelli turizm aktivitelerinin anlatıldığı
yapımlar hazırlanması sağlanabilir.

Manisa müzesinde yaklaşık 15 adet bulunan gladyatör mezar taşları, bölgede gladyatör
dövüşleri yapıldığını göstermektedir. Günümüzde kılıçlarla insanların birbirine
meydan okuması imkânsız olduğu için bu meydan okumayı paintball aktivitesine
dönüştürmek mümkün olabilir. Özellikle gençler arasında oldukça yaygın olan
paintball oyunu, Manisa’da gladyatör imgesi ile markalaştırılabilir. Bu sayede
123
Arif Bakkaloğlu ses kaydı.
435
oluşturulan orman içi ya da yapay paintball alanları gençlik ve spor turizmi
aktivitelerini çeşitlendirebilir.124

Özel İdare olimpik yüzme havuzunun ulusal ve uluslararası yüzme yarışmalarına ev
sahipliği yapması sağlanabilir. Bu vesileyle Manisa’ya gelecek olan yarışmacılar,
beraberindeki heyetler ve taraftarlar önemli bir potansiyel oluşturabilir. Bu doğrultuda
öncelikle liseler arası ve üniversiteler arası olmak üzere okullar arası yüzme
müsabakalarının Manisa’da düzenlenmesine ilişkin olarak Milli Eğitim Bakanlığı ve
Gençlik ve Spor Bakanlığı nezdinde girişimlerde bulunulabilir.

Gençlik turizmi alanında daha büyük bir organizasyonla Manisa’nın adını duyurmak
adına Akhisar Belediyesi tarafından organize edilen “Akhisar Çağlak Festivali ve
Zeytin Şenlikleri” detaylandırılarak genişletilebilir. Özellikle sponsorluk desteğinin
sağlanması ile üniversite bahar şenlikleri bu dönemde düzenlenerek daha büyük bir
gençlik organizasyonu yapılabilir.

Kırkağaç’ta bulunan izcilik kampı özellikle Soma ve çevresindeki doğa turizmi
etkinliklerinin konaklama alanı olarak kullanılabilir. Bu sayede hem izci gruplarına
hem de gençlik merkezlerinden gelecek gruplara Manisa’nın doğal güzelliklerini
yakından tanıma fırsatı tanınmış olacaktır.125

Bozdağ’da bulunan kayak merkezi Ege’nin Uludağ’ı olarak bilinmektedir. Özellikle
İzmir gibi büyük bir öğrenci nüfusuna sahip şehre yakınlığı nedeni ile Bozdağ’ın kış
aylarında gençlik turizminden büyük bir pay almasına yönelik çalışmalar yapılabilir.
Bu kapsamda üniversitelerde bahar aylarında yapılan “bahar şenlikleri” benzeri bir
organizasyona imza atılabilir. İzmir, Manisa ve çevre illerde yer alan üniversitelere
yönelik olarak yapılacak tanıtımlar çerçevesinde Bozdağ’da sadece üniversite
öğrencilerinin katılabildiği bir “kış şenliği” düzenlenebilir. Kayak, snowboard
yarışları, mangal partileri, konserler ve daha birçok etkinlik ile zenginleştirilecek bu
şenlik üniversitelerin ikinci yarıyıla başladığı hafta sonu düzenlenebilir. Bu sayede
yarıyıl tatili sonrasında tekrar derslere başlayacak olan öğrenciler için motive edici ve
rahatlatıcı bir program hazırlanabilir. Bu döneme alternatif olarak ilk dönem final
sınavları sonrası bu etkinliğin düzenlenmesi söz konusu olabilir. Yabancı ülkelerde
“After Exam Party – Sınav sonrası partisi” olarak düzenlenen benzer etkinlikler
124
125
436
olduğu bilinmektedir. Yoğun geçen bir sınav haftasını bitirmenin getirdiği rahatlığı
ifade eden bu tür organizasyonlar üniversite öğrencileri tarafından ilgi görmektedir.

Genç yaştaki turistler tarafından yoğun bir ilgi ile karşılaşan rafting sporu da
Manisa’nın turizm değerleri arasında sayılabilir. Adala Kanyonunda yapılabilen bu
spor türünün Manisa’da yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi için Manisa Doğa Sporları
Topluluğu Kulübü Derneği ve Celal Bayar Üniversitesi öğrenci gruplarının ortak
çalışmalar yapması söz konusu olabilir.

Rafting konusunda ele alınması gereken bir diğer bölge ise Selendi Çayıdır. Çevrede
Gediz nehrine en çok su taşıyan akarsu durumunda olan çayda yaz mevsiminde hemen
hemen yok denecek kadar kaybolan su, kış aylarında ve özellikle bahar başlangıcında
kar sularının erimesi ile yüksek seviyeye ulaşmaktadır. Ayrıca Selendi çay yatağının
her iki yanında dik bir yüzey oluşturan kayalıklar üzerinde ana kayanın içine oyularak
yapılmış olan Kaya Mezar ve Tapınağı korunması gerekli kültür varlığı olarak tescili
yapılmış değerlerdir.126 Selendi çayının yanı sıra Çıkrıkçı köyü güneyinde kalan
Karaca Ali Kanyonu’nun127 da Manisa Doğa Sporları Topluluğu Kulübü Derneği ve
Celal
Bayar
Üniversitesi
ortaklığında
yapılacak
çalışmalar
kapsamında
değerlendirilmesi gerekmektedir.
126
127
437
8.14. Adrenalin Turizmi Konsepti
Manisa’da yapılabilecek doğa temelli turizm türlerinden bazıları ise daha çok macera
ruhu ve heyecan içermektedir. Bu bölüm altında motorlu kara taşıtları ve hava araçları ile
yapılabilecek turizm türlerinin yanı sıra vahşi doğayı en özgün hali ile görüntüleyen foto
safari turizmi ele alınmıştır. Bu başlık altında ele alınan rotalar ve bölgeler trekking ve bisiklet
turizmi alanları ile de entegre halde düşünülmelidir.
8.14.1. Oryantiring Turizmi
İngilizcede orienteering olarak adlandırılan bu yön bulma sporu, harita ve pusula
kullanarak, özel bir topografya haritasında işaretlenmiş bir dizi kontrol noktasını bulmak
amacı ile yapılmaktadır. Navigasyon bilgisi olarak da adlandırılabilecek doğada yön bulma,
klasik anlamı ile pusula ve harita kullanarak doğada gidilecek yere ulaşabilmeyi içermektedir.
Harita yardımıyla yön bulmayı içeren, zamana karşı yapılan bir spordur. Farklı arazi
koşullarında yapılabilse de, genellikle ormanlık arazide yapılması tercih edilmektedir. Çoğu
ülkede
federasyonlar
halinde
örgütlenmiştir
ve
belirli
kurallar
çerçevesinde
gerçekleştirilmektedir.
Oryantiring’de sporcular kendilerine verilen yarışma bölgesinin haritasında belirtilmiş
hedeflere (kontrol noktaları) sırasıyla ve en kısa sürede ulaşmaya çalışırlar. Kontrol
noktalarında turuncu-beyaz bayraklar bulunur. Yarışmacılar bayrağın yanındaki zımbayı
ellerindeki fişe (kontrol kartı) basarak kontrol noktasına ulaştıklarını kanıtlarlar. Bazı
yarışmalarda zımba ve kontrol kartı yerine elektronik bir sistem de kullanılmaktadır. İki hedef
arasında hangi yolu izleyeceğine yarışmacı kendi karar verir. Amaç hedefleri en kısa sürede
tamamlamaktır. Tüm hedeflere ulaşamayanlar genellikle diskalifiye edilir. Yarışmacıların
birbirini izlememesi için genellikle birkaç dakika arayla çıkış verilir. Yarışmacılar parkur
boyunca karşılaşsalar dahi birbirlerini izlemeleri yasaktır. Bu spor sadece yürüyerek değil
438
kayak, dağ bisikleti gibi araçlarla da yapılmaktadır. Ülkemizde ve dünyada bir federasyon
şeklinde
örgütlenmesini
tamamlamış
bir
spor
dalı
olup
dünya
şampiyonaları
düzenlenmektedir.
8.14.1.1.
Dünya Turizm Sektöründe Oryantiring Turizmi
Oryantiring yarışmaları, turizm merkezlerinin tanıtımına büyük katkı sağlamaktadır.
Özellikle doğa merkezi turizm türleriyle etkileşimi olan oryantiringde dünya çapında popüler
parkurlar bulunmaktadır.
İskandinav kökenli bir spor olan Oryantiring Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra
zamanla çeşitlenmeye ve İskandinav ülkelerinden Avrupa’ya daha sonra da dünyaya
yayılmaya başlamıştır. Artarak düzenlenen ulusal ve uluslararası yarışmalar neticesinde 1961
yılında “Uluslararası Oryantiring Federasyonu (IOF)” kurulmuştur. IOF, Bulgaristan,
Çekoslovakya, Danimarka, Almanya, Finlandiya, Macaristan, Norveç, İsveç ve İsviçre’den
oluşan 10 kurucu üye ile Kopenhag’da kurulmuştur. 20’nci yüzyılın başlarında sadece
İskandinav sporu olarak bilinen Oryantiring gerek harita gerek pusula gerekse parkur
planlama ve yarışma organizasyonundaki gelişmeler sayesinde 2009 yılına gelindiğinde 70
üyeli bir dünya sporu haline gelmiştir.
8.14.1.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Oryantiring Turizmi
Türkiye'de oryantiring, 1970'lerden beri Silahlı Kuvvetlere bağlı kurumlar ve diğer
kamu kurumları bünyesinde yapılmaktadır. İstanbul ve Ankara'da 1999'da halka açık
oryantiring grupları kurulmuş ve faaliyete başlamıştır. Zaman içerisinde geçirilen evreler
sonucunda 2007 yılında özerk bir Oryantiring Federasyonu kurulmuştur.
439
Ülkemizdeki en önemli oryantiring faaliyeti, uluslararası katılıma sahne olan İstanbul
5 Gün yarışmalarıdır. Mevcut durumda, başta Ankara olmak üzere, birçok şehrimizde büyük
oryantiring yarışmaları düzenlenmektedir.
Türkiye’de oryantiringin, doğal, tarihsel, kültürel ve görsel kaynaklı zenginliği, iklim
çeşitliliği bakımından önemli bir potansiyeli vardır. Oryantiringin Türkiye açısından bir başka
önemi, rekreasyonel ve turizm organizasyonlarında kolay ve etkin uygulanabilmesidir. Ancak
ülkemizde oryantiringin gerek spor gerekse turizm faaliyeti olarak, hakem, çalıştırıcı gibi
teknik elemanlar bakımından eksikliği mevcuttur. Bu etkinlik için özel nitelikli haritaların
yeterli sayıda olmayışı, harita çiziminde gereken zaman, personel gibi olanakların kısıtlı oluşu
ve tur organizatörlerinin yeteri kadar ilgi göstermeyişi oryantiringin gelişmesi için sıkıntılar
oluşturmaktadır.
8.14.1.3.
Manisa'da Oryantiring Turizmi Marka Değerleri
Manisa merkez ilçe sınırlarında yer alan Spil Dağı Milli Parkı ve Marmara Gölü
oryantiring turizmi açısından çok elverişli bir konumdadır. Sultan Yaylası vahşi doğa- temiz
hava-panoramik manzarasıyla Kulu’da yanan kayaların oluşturduğu özgün jeomorfolojik
şekiller ile Akpınar, Çağlak Deresi, Süleymanlı Çamlığı, Kırkağaç Çamlığı, Ovacık Yaylası,
Demirköprü ve Sevişler Barajları Manisa İlinde oryantiring sporu yapmaya elverişli yerlerdir.
8.14.1.4.
Manisa'da Oryantiring Turizmi Stratejisi
Manisa’nın oryantiring sporunda ele alınabilecek bölgelerinin bisiklet, motokros ve
dağcılık faaliyetleri ile birlikte ele alınarak markalaştırılması
8.14.1.5.
Manisa'da Oryantiring Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın oryantiring alanındaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında

Demirci ilçesinde yer alan Başalan ve Güldürdek Milli Parkları oryantiring için
elverişli alanlar barındırmaktadır. Bu doğal alanların yanı sıra, Reisler ve İrezler Camii
440
ve Türbeleri, Tarihi Yakup Çelebi ve Hacı Hasan Camileri ve Tarihi Şeyh İlahi Yukarı
Kıran Kütüphanesi’ni de içerecek şekilde oryantiring ve kültür hazinelerinin keşfi
şeklinde organizasyonlar düzenlenebilir. Hisar Kaplıcaları Termal Tesisi ve çevredeki
apart oteller ise bu organizasyonun konaklama yönünü karşılayacaktır.128

Manisa’da Osmanlılar Dönemi’ne ait 26 cami, üç medrese, bir darüşifa, altı hamam,
iki kütüphane, dört sübyan mektebi, iki han, bir bedesten, iki mescit, iki tekke, dört
adet türbe olduğu saptanmıştır. Bunların büyük bölümü halen mevcut olup herkesin
ilgisini çeken büyük eserlerdir.129 Bu eserler özelinde düzenlenecek ödüllü bir
oryantiring yarışması ile hem Osmanlı Tarihi bilincine vurgu yapılabilir, hem de bu
eserler bir turizm ürünü haline getirilebilir. Söz konusu eserlerin çevresine
yerleştirilecek flama ya da tarihi objelerin bulunması, her bulunan objenin bir diğer
esere yönlendiren şifreler içermesi gibi macera unsurlarını gözeten bir oryantiring- yön
bulma yarışması ile ulusal düzeyde ses getiren bir etkinliğe imza atılabilir.

Antik kent kültürünün çocuk yaşlarda öğretilmesini temin etmek amacıyla ilköğrenim
çağındaki çocuklara yönelik olarak antik bir kent içerisinde yön – hedef bulmaya
dayalı bir oryantiring yarışması düzenlenebilir. Bu etkinlik için Sardes antik kenti
kullanılabilir. Lydia Dönemi altın arıtma ve işleme atölyeleri, Lidya Altarı, Artemis
Tapınağı, Akropol, Roma Hamamı, Sinagog, Piramit Mezar ve Gymnasium’un130
çeşitli yerlerine yerleştirilen bilmece ve şifreler çocuklar tarafından bulunarak diğer bir
hedefe yönlendirilmesi sağlanabilir. Bu bilmecelerde hedef yapıya ilişkin bilgiler yer
almalıdır. Bu sayede çocukların oyun oynarken aynı zamanda spor yapması ve antik
çağlarda kullanılan yapıların fonksiyonlarını daha kolay öğrenmeleri sağlanabilir.

Menteşe kaplıcaları çevresinde yaklaşık 4–4,5 kilometre civarında çok güzel bir
yürüyüş parkuru bulunmaktadır. Dere yatağı boyunca, aşağılarda çınar ve meşe
ağaçları biraz daha tepeye çıkıldığında ise kızılçam ormanları ile kaplı bir bölgedir.
Menteşe kaplıcalarına dinlenme amaçlı gelen misafirlerin gün içerisinde vakit
geçirmelerini sağlamak ve tatillerine renk katmak üzere bu bölgede oryantiring
etkinlikleri düzenlenebilir.131

Kula yakınlarında saklı kent olarak adlandırılan bölgede bazalt kayaları arasına
oyulmuş yerleşim alanları oryantiring aktiviteleri için kullanılabilir132
128
Aysun Tokamakoğlu, Yükselen Şehir Manisa, CBÜ, Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7, Sayı:2, 2009, s.177
130
131
132
129
441
8.14.2. Jeep Safari Turizmi
4x4 arazi araçları ile genellikle arazi koşulları zorlu ve doğal güzellikleri yüksek
bölgelerde yapılan keşif ve macera amaçlı düzenlenen turizm aktivitesine jeep- safari
denilmektedir.
Jeep Safari, off road turizmi olarak da bilinmektedir. Genel itibarı ile macera düşkünü
ve outdoor sporlara yatkın adrenalin seven turistler jeep safariye ilgi göstermektedir. 4x4 arazi
araçları kullanılarak özellikle dokusu bozulmamış, engebeli arazilerde doğa ile mücadele
ederek yapılan jeep safaride çamur, çukur, kötü hava koşulları gibi engeller destinasyona artı
değerler katmaktadır.
Jeep Safari genel olarak engebeli araziler için düşünülse de birbiri ile arasındaki
mesafenin uzun olduğu rotalarda ulaşım aracı olarak da değerlendirilebilir. Örneğin Manisa
genelindeki antik kentler bu kapsamda bir güzergâh olarak ele alındığında bu antik kentler
arsındaki ulaşım jeep ve arazi araçları ile gerçekleştirilebilir.
Jeep Safari genel olarak sosyo-ekonomik seviyesi yüksek kişiler tarafından tercih
edilmektedir. Bu nedenle katma değeri yüksek bir turizm türüdür. Özellikle her mevsim ve
her türlü hava koşulunda yapılabilir olması, turizm açısından değerini arttırmaktadır. Profil
olarak heyecan yaşamayı ve keşfetmeyi seven turistlerin ilgi gösterdiği Jeep Safari turizmi ile
hem maddi gelir sağlanmakta hem de yöredeki yerel halkın hayatına renk katılmaktadır.
8.14.2.1.
Dünya Turizm Sektöründe Jeep Safari Turizmi
Dünyada Jeep Safari, Kenya, Tanzanya, Uganda, Güney Afrika, Zambiya, Namibya
gibi vahşi hayatın devam ettiği ülkelerde popülerdir. Güney Afrika'ya Avrupa ve Amerika
başta olmak üzere dünyanın pek çok ülkesinden milyonlarca turist gitmektedir. Güney Afrika,
vahşi hayatı satarak para kazanmaktadır. Ülke, turist sayısına oranla safari turizminden iyi
düzeyde gelir elde etmektedir. Afrika’da safari turizmi oldukça pahalı bir türdür. Ayrıca,
Afrika ülkeleri maskeler, çeşitli Zulu eşyaları gibi hediyeliklerin satışından da büyük bir gelir
elde etmektedir. Bunlardan en ilginci ise fil dışkısının bile satılmasıdır133. Örneğin 2009
133
http://arama.hurriyet.com.tr/arsivnews.aspx?id=13607
442
yılında 750.000 turist çekmeyi başaran Tanzanya’nın dünyaca bilinen en ünlü Milli Parkı olan
Serengeti’de bir turist günlük ortalama 500 dolar harcamaktadır.
Bir diğer örnek de Hollanda’dan verilebilir. Hollanda yüz ölçüm olarak Konya
büyüklüğünde bir ülke olmasına rağmen, dünya örnekliğinde turizm trendlerini takip ederek
her yıl milyonlarca dolar kazanmaktadır. Hollanda da yapılan safari park Afrika’daki orijinal
safari deneyimini neredeyse birebir yaşatmaktadır. Bol yağmur alan ve son derece yeşil olan
ülke de sahra çölü birebir oluşturulmuştur. Araçla safariye çıkıldığında ortada dolaşan vahşi
hayvanlar, suni göl üzerinde tekne ile gezilirken adacıklarda yaşayan gergedanlar, filler,
zürafalar, deve kuşları izlenebilmektedir.
8.14.2.2.
Ülkemizde
Türkiye Turizm Sektöründe Jeep Safari Turizmi
jeep-safari
kendi
başına
off-road
organizasyonları
çerçevesinde
kullanılırken genelde turizm sektörü içerisinde ana turizm aktivitesini destekleyen yardımcı
bir aktivite olarak kullanılmaktadır. Jeep safari ülkemizde en çok Antalya, Muğla ve
Kapadokya bölgesinde yapılmaktadır. Dikkat edilecek olursa jeep safari yapılan iller aynı
zamanda ülkemizde en fazla turist alan ve konaklama kapasitesi bulunan yörelerdir.
Önümüzdeki dönemlerde Manisa’nın başarılı tanıtımı ve konaklama kapasitesinin artışı
sonrasında jeep safari ve araç kiralamanın da artacağı söylenebilir. Bu anlamda bölgedeki her
il jeep safari için keşfedilmemiş birçok alan içermektedir.
443
8.14.2.3.
Manisa'da Jeep Safari Turizmi Marka Değerleri
Manisa’da her ilçede jeep-safari için elverişli alanlar mevcut olmakla birlikte, Spil
Dağı, Yamanlar Dağı, Yunt Dağı, Bozdağlar, Çal Dağı, Demirci Dağları ve Uysal Dağı jeep
safari için eşsiz potansiyele sahip alanlardır.
Manisa’da aktif olarak kullanılan off-road / jeep safari parkuru ise Manisa merkezden
51 Km. uzaklıktaki Değnekler köyünden başlayarak Kayaaltı köyü üzerinden Gölmarmara’ya
ulaşan rotadır.134
TRT Belgesel kanalında yayınlanan ve jeep safari – offroad tutkunlarının müdavimi
olduğu “Zor Yollar” belgeseli ülkemizdeki jeep safari offroad güzergâhlarını tanıtmaktadır.
Söz konusu yapımın Manisa’da takip ettiği güzergah ise şu şekildedir: Manisa merkez –
Yarıkkaya – Şirinköy – Kuyu mezarlar – Sancaklı Çeşmebaşı – Sülüklü Göl – Eşkıya Yatağı
– Keşiş Mağaraları – Sancaklı Kayadibi Köyü – Sancaklı Uzun Çınar – Ayvacık – Paşa İni Dededağı Beşpınar sokuğu - Atalanı – Spil Dağı Zirvesi.
8.14.2.4.
Manisa'da Jeep Safari Turizmi Stratejisi
Manisa’nın jeep-safari için elverişli alanlarının turizmde markalaştırılması için gerekli
tanıtım ve pazarlama çalışmalarının yürütülmesi.
8.14.2.5.
Manisa'da Jeep Safari Turizminde Hedeflere Doğru
Manisa’nın jeep-safari alanındaki rekabet üstünlüğünün Manisa’yı turizm anlamında
 Wikiloc sitesinde off road parkurları olarak geçen ve aşağıda sıralanan parkurların
uluslararası standartlara kavuşturularak jeep safari ve off road turizminde kullanılması
için Türkiye Otomobil federasyonu ile işbirliği yapılmalıdır.
134
444
 Spil Dağı – Sülüklü Göl - Dededağı parkuru
 Demirköprü baraj gölü parkuru
 Değnekler – Kayaaltı – Gölmarmara parkuru
 Türkmen Köyü Şelaleleri parkuru
 Spil Dağı - Çörçör Kule – Yakaköy - Çiçekli Parkuru
 Lidyalılar döneminde açılmış olan Sardes – Hattuşa arasındaki “Altın Yolu” bir jeep
safari turu olarak düzenlenebilir. Manisa’nın doğusuna doğru olan antik kentler takip
edilerek Frig Vadisi ile buluşacak olan yol, Gordion üzerinden Hattuşa’ya
bağlanabilir. Konaklamalı bir şekilde organize edilecek böylesi bir tur ile Manisa’nın
iç Anadolu ile turizm anlamında bir ortaklığı da başlatılabilir.
 Jeep safari özellikle dağlık ve vahşi bir coğrafyayı temel ürünü olarak almaktadır. Bu
nedenle özellikle Soma, Demirci ve Gördes gibi dağlık araziye sahip olan bölgelerde
jeep safari güzergâhları belirlenebilir. Böylelikle dağ ve orman köyleri ağırlıklı bir
yapıya sahip olan bu bölgelerde turizm temelli kalkınmaya da destek verilmiş
olacaktır. Uzaklık nedeni ile bakir kalmış olan dağ ve orman köyleri turistlere
özledikleri –bozulmamış doğa- ürününü sunmaktadır.
 Kruvaziyer gemiler ile İzmir’e inecek olan turistlerin Manisa’ya çekilmesi noktasında
alternatifleri artırmak ve doyurucu bir tur programı sunmak için jeep safari turları
düzenlenebilir. Özellikle Spil Dağı etekleri ve Yunt Dağları bu amaçla kullanılabilir.
Off-road kulübü aracılığı ile yapılabilecek olan bu etkinlikler yeşil doğada barbekü
partileri ile daha da keyifli hale getirilebilir.
 Jeep Safari alanına gönül vermiş kişiler kendi içinde organize olmakta, turlar
düzenlemektedirler. Bu tür grupların internet üzerinden haberleştiği göz önünde
bulundurulursa bu siteler, dernekler ve kulüplerle irtibat halinde bulunulması son
derece önemlidir. Söz konusu bağlantılar Manisa Doğa Sporları Kulübü Derneği
aracılığı ile gerçekleştirilebilir.
 Salihli ile Bozdağlar arasında bulunan off road güzergâhı, jeep safari rotası olarak
belirlenerek gelenekselleştirilen bir jeep safari etkinliğinin adresi haline getirilebilir.
445
8.14.3. Motokros ve ATV Turizmi
Motokros, yol dışındaki kapalı güzergâhlarda, özel parkurlarda yapılan bir motosiklet
sporudur. "Motocross" ismi ise "Motorcycle" ve "Cross Country" sözcüklerinin birleşmesi
ile oluşmuştur.
Spor genellikle engebeli arazilerde, çamur pistlerde yapılmaktadır. Bu spor aynı
zamanda BMX sporunun da atası sayılır. MX1 ve MX2 olmak üzere iki farklı düzeyde
yarışmaları yapılmaktadır. Zorluğu nedeniyle oldukça ilgi çeken ve seyretmesi en heyecan
verici spor dallarından biridir.
Motosiklet tutkunları tarafından bir araya gelmek eğlenmek aynı kültürü paylaşmak
amacıyla düzenlenen konaklamalı kamping, festival veya günübirlik seyahatlerle oluşan
turizm türünü motor turizmi olarak adlandırabiliriz. Bu turizm türünde temel belirleyici, bir
hobi veya yaşam tarzı olarak adlandırabileceğimiz motosiklettir. Kullanıcıları genel olarak
özgürlüğüne düşkün, doğayla barışık kişiler olup gelir seviyeleri orta ve üst seviyede
seyretmektedir.
ATV iki ve dört tekerlekli, üstü açık, küçük arazi aracıdır. Açılımı olan “All Terrain
Vehicle” her yol koşulunun aracı manasına gelir. ATV ile çölde, karda, çamurda ve düz
yollarda safari turları yapılabilmektedir.İlk bakıldığında küçük ebatlı gözüken ATV arazide
çok keyifli bir sürüş sunar. Sürücü için oturma yeri, direksiyon sistemi tıpkı motosiklette
olduğu gibidir. Vitesler otomatiktir. Yani ATV’ler ile dört tekerlek üstünde motosiklet sürüş
keyfini yaşamak mümkündür.
Bu araçlarda 50 cc ile 500 cc arasında değişen hacimlerde motorlar kullanılmıştır.
Küçük hacimlerde yeterli gücü elde edebilmek için yakıt olarak benzin tercih edilmiştir. Bu
değerler arasında 7-35 hp güç üretebilen motor seçenekleri mevcuttur. Dört zamanlı motor ve
446
elektronik yakıt enjeksiyonu performansını arttırmaktadır. Motorlar, genellikle elektronik
ateşlemeyle çalışmaktadır. Bazı modeller, elektrikli marş ile çalışırken, bazılarında marş
pedalı kullanılmıştır. Her iki motorun bulunduğu modeller de üretilmiştir.[1]
ATV’lerde bulunan hava basınçlı lastiklerde et kalınlığı fazla iken, dolgu maddeli
lastiklerde dayanıklı malzeme kullanılmıştır. Güç aktarımında "şaft" veya "zincir" tercih
edilmiştir. Şaftlı modellerde sarsıntı daha fazla hissedilirken, zincirli modellerde ise kopma
riski bulunmaktadır. Arka frenlerde genelde kampana kullanılmıştır ancak ön frenlerde
kampana ya da disk fren, modellerde farklılık göstermektedir. Vites olarak, kolay kullanım
amacıyla otomatik şanzıman tercih edilmiştir.
8.14.3.1.
Dünya Turizm Sektöründe Motokros ve ATV Turizmi
1950'lerde İngiltere'de büyük ilgi toplamaya başlayan pist yarışları, 1980'lerde
futboldan sonra en fazla seyirci toplayan spor olmuştur. Motor hacmi 500 cm3'ü aşmayan
motosikletlerin yarıştığı bu yarışlarda fren kullanılmamaktadır. Bu dalda 1931'de başlayan
bireysel dünya şampiyonası 1949'da resmen tanınmıştır.
Motokros yarışları genellikle çamurlu, engebeli açık alanlarda yapılmaktadır. İlki
İngiltere'de Camberley'de yapılan bu yarış, II. Dünya Savaşı'ndan sonra hızla Avrupa'ya
yayılmıştır. Belçika, İngiltere, Fransa ve Hollanda takımlarının katıldığı Uluslararası
Motokros Yarışması ilk kez 1947'de yapılmıştır. Günümüzde 250 cm3 ve 500 cm3 gruplarında
motokros dünya şampiyonaları düzenlenmektedir. Motokros ABD'de de çok yaygındır.
ATV turizmi son yıllarda artan bir değer olarak kendini göstermektedir. Özellikle
doğal güzelliği ile ön plana çıkan turizm beldeleri, gelen turiste macera dolu anlar yaşayacağı
bu tür alternatifler sunmaktadır. Motosiklet keyfi yaşamak isteyip tehlikesini göze alamayan
tatilciler ATV araçları ile bu keyfi birebir yaşayabilmektedir.
Japonya’da tamamen ihtiyacın ürünü olarak üretilen ve ilk üretildiğinde üç tekerlekli
olan ATV, daha sonraları gerek ulaşım gerekse sportif amaçlarla kullanılmıştır. Sadece
ABD’de 2007 yılında 1,11 milyon motosiklet satışı yapılmışken ATV satışı 759 bin olmuştur.
Yapılan araştırmalar ATV satışlarının ve ATV’ye bağlı spor, turizm vb. her türlü aktivitenin
hem dünyada hem de Türkiye’de her geçen gün artacağını göstermektedir.
447
8.14.3.2.
Türkiye Turizm Sektöründe Motokros ve ATV Turizmi
Harley Türkiye Distribütörü ve MOTED Başkanı Ferruh Tanay ülkemizde Harley
Davidson tutkunları ile birlikte motor tutkusunu geliştirerek turizm türü haline getirmeye
başlamış bir kişidir. Kendisi Avrupa'da bu tür organizasyonlardan ciddi turizm geliri elde
edildiğini motosiklet festivallerinde motor tutkunu hobi sahibi insanların deşarj olmasının
sağlandığını, para harcandığını ve yöreye ciddi katkıda bulunulduğunu belirtmiştir. Motosiklet
turizmini geliştirdiğimiz takdirde, yurt dışından çok sayıda motorcunun ülkemize akın
edeceğini belirttikten sonra yurt dışından gelen bir Harleyci’nin bin dolar harcadığını, bin
motorcu geldiğinde ülkemize bir milyon dolar kazanabileceğini belirtmiştir.
Emrah Soyuer HOG (Harley Owners Group) Türkiye Başkanı ise "Avrupa'da turizm
gelirinin tamamını motosiklet turizminden sağlayan bölgeler olduğunu, belediyelerin yoğun
turizm sezonu başlamadan motosiklet festivali gibi organizasyonların sponsorluğunu
üstlendiklerini, 1000 motosikletle başlayan etkinliklerin 15 yıl sonra 55 bin motosikletlinin
katıldığı festivale dönüştüğünü ve bu festivallerin bölgeye getirisinin 5 milyon doları
bulduğunu” belirtmiştir.( (http://www.motohaber.com)
Ülkemizde çeşitli gruplarca değişik yerlerde motosiklet festivalleri düzenlenmektedir.
Örneğin ülkemizde Antalya Manavgat yöresinde de her sene uluslararası Manavgat
Motosiklet Festivali düzenlenmektedir. Ayrıca Gürcistan’ın Batum şehrinde de aynı şekilde
uluslararası motosiklet festivali düzenlenmekte ve bu organizasyondan Artvin ili de oldukça
fazla gelir elde etmektedir.
448
Harley Sahipleri Grubu tarafından daha önce iki kez İstanbul Park Orman'da
düzenlenen "Harley Motosiklet Festivali" bu yıl haziran ayında Balıkesir Ayvalık'ta
yapılmıştır. Festivale İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa, Antalya, Yunanistan, Bulgaristan ve
Almanya'dan yaklaşık 750 motosikletle 1000 motor tutkunu katılmıştır.
Türkiye’de motokros sporuyla ilgi olarak düzenlenen en büyük organizasyon Türkiye
Motokros Şampiyonası’dır. Ülkemizde hız ve adrenalin sporlarının popülerleşmesiyle birlikte
Motokros sporuna olan ilgi her geçen gün artmaktadır. Bunun en önemli göstergesi Dünya
Motokros Şampiyonası’nın geçen sene ülkemizde İstanbul Hezarfen Havaalanı’nda
düzenlenmiş olmasıdır.
Ülkemizin yeryüzü şekilleri ve iklim çeşitliliği, doğa turizmine yatkın olması her türlü
doğa koşullarında hareket kabiliyeti olan ATV motoru müdavimlerine kaliteli bir sürüş keyfi
sumaktadır. Normal araçlarla ulaşılması güç yerlere gidilmesini kolaylaştırması, gördüğü
ilginin giderek artmasına neden olmaktadır. Bu bağlamda foto safari gibi yörelerin gizli
kalmış güzelliklerini merak eden tatilcilere ATV ile yapılan geziler eşsiz deneyimler ve keşif
keyfi sunmaktadır.
8.14.3.3.
Manisa'da Motokros Turizmi Marka Değerleri
Manisa’da yeryüzü şekillerinin çeşitliliği itibari ile her ilçe motorsiklet ve ATV’nin
turizm organizasyonlarında kullanılabileceği potansiyele sahip bulunmaktadır. Çok dar bir
alanda yapılabilen motokros ve ATV sporu hiçbir özgün altyapıya gerek duymamakta olup
her ilde motokros sporu için elverişli alanlar mevcuttur. Ancak bugün itibari ile Manisa ilinin
diğer illere nazaran Ege bölgesi içerisinde bu spor dalı ile ilgili olarak öne çıktığı
görülmektedir. Manisa ili içerisinde potansiyel motokros ve ATV parkurları mevcuttur. Bu
parkurlar şu şekilde sıralanabilir;

1 Nolu Nokta: Spil Dağı Milli Parkı-Sultan Yaylası

2 Nolu Nokta: Atalan Yaylası-Yunt Dağı

3 Nolu Nokta: Turgutlu-Ovacık Yaylası.

4 Nolu Nokta: Akhisar-Marmara Gölü.
449
8.14.3.4.
Manisa'da Motokros ve ATV Turizmi Stratejisi
Manisa’da, motokros ve ATV araçları için özel parkurların belirlenerek buraların
markalaştırılması
8.14.3.5.

Manisa'da Motokros ve ATV Turizmlerinde Hedeflere Doğru
Motosikletler ile uzun mesafelerin kat edilmesi mümkündür. Bu nedenle Manisa’da
belirli turizm türleri odaklı il geneli tur rotaları belirlenebilir. Örneğin Thyateira,
Philadelphia, Sardes, Aigai Antik Kenti, Tepe Mezarlığı Ören Yeri (Akhisar), Saittai
(Sidas) Antik Kenti (Demirci), Julia Gordos (Gördes), Sinagog, Artemis Mabedi,
Niobe Ağlayan Kayası gibi arkeoloji turizminin temel noktalarını içeren bir motokros
tur güzergâhı oluşturulabilir. Arkeoloji turizmi ile ilgili olan turistler gerek
kendilerinin kullandığı gerekse yolcu olarak kat ettikleri bu tur güzergâhında hem
kültürü hem de doğayı yakından görme fırsatını yakalayabilirler. Özellikle internet
üzerinden yaptıkları organizasyonlarla çeşitli kültür gezileri yapan motosiklet
tutkunlarına bu güzergâhların bilgilendirme mailleri ulaştırılabilir. Marka takımları
tarafından hazırlanacak bu güzergâhlar, söz konusu internet gruplarına gönderilebilir.

Kula’da yer alan volkanik oluşumlar ve peri bacalarının macera ruhlu turistler
tarafından keşfedilmesi için “Yanık Ülke Katakekaumene’nin İzinde” sloganı ile
pazarlanabilecek bir motokros turu düzenlenebilir.

Kula bölgesinin uluslararası alanda tanıtımı için volkanik oluşumlar ve peri
bacalarının çevresindeki yollarda bir motokros şampiyonası düzenlenebilir. Fonda
görünecek volkanik oluşumlar sayesinde etkili bir tanıtım gerçekleştirilebilir.

Akhisar – Marmara Gölü arasında Divlittepe, ilk insanın ayak izleri fosili ve Sardes
Antik kenti gibi çekim merkezleri çerçevesinde bir motokros ve ATV rotası
oluşturulabilir.

Atalan Yaylası-Yunt Dağı ve Turgutlu-Ovacık Yaylası arasındaki engebeli arazilerde
motokros rotası oluşturulması için off road kulüpleri ve yerel yönetimlerin işbirliği
sonuç alınmasını kolaylaştırabilir. Sahaya hâkim olan ve bizzat bu sporu icra eden
kişiler ile resmi görevli olan kişilerin birlikte hareket etmeleri gerekmektedir.

Kruvaziyer turizmi bağlantısı ile Manisa’ya getirilecek potansiyel turistlerin
Manisa’nın eşsiz doğasını yakından görebilmelerini teminen Spil Dağı Milli Parkı –
450
Sultan Yaylası bölgelerine kısa sürede ulaşımı sağlayabilecek motokros turları
düzenlenebilir.

Menteşe kaplıcaları çevresinde yer alan yürüyüş yollarına paralel uzanan patikalarda
ATV araçları ile doğada gezinti yapılabilir. Kaplıca tesisleri bünyesinde oluşturulacak
bir ATV kiralama ünitesi ile doğa yürüyüşleri yapamayacak kişiler kaplıca çevresini
bu şekilde keşfedebilir.
8.14.4. Mikrolight- Yamaç Paraşütü
Mikrolight, kendi imkanlarıyla uçmak isteyen maceracı kişilerin girişimiyle ilk olarak
1970’lerde Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Yelken kanatlarla önceleri serbest olarak uçulan deltakanat uçaklara daha sonra motorun takılmasıyla motorize edilmiş uçuş aracı elde edilmiştir.
Bu araç küçük, hafif ve taşınabilir olması sebebi ile “Mikrolight” olarak adlandırılmıştır.
Dünyada ve ülkemizde henüz gelişimi yeni bir spor dalıdır.
Yamaç paraşütü ise basit bir hava aracıdır. Ancak diğer hava araçlarında olduğu gibi
özenli ve karmaşık tasarlamaların sonucunda oluşmuştur. İplerin uzunluğundaki küçük
farklılıklar yada kumaşın kesimindeki ufak bir ölçü farklılığı, sonuçta çok iyi yada çok kütü
bir kanat ortaya çıkarabilir. Yüksek bir dağdan uygun rüzgâr ile birlikte aşağıya doğru süzülen
yamaç paraşütü kullanıcıları, hem gökyüzünde uçmanın hem de mükemmel bir manzara
izlemenin keyfini bir arada yaşamaktadır.
Dünya’da ve Türkiye’de her geçen gün artan bir taleple karşılaşan bu turizm türü ile
karadan gezilebilen alanların gökyüzünden görülmesi mümkün olmaktadır. Özellikle
mikrolight uçuşları ile gökyüzünden farklı açılardan fotoğraf çekilmesi son dönemde oldukça
451
yaygınlaşmıştır. Yamaç paraşütü ise özellikle Fethiye Ölüdeniz-Babadağ ile Türkiye
gündemine girmiş bir turizm türüdür.
8.14.4.1.
Dünya Turizm Sektöründe Mikrolight- Yamaç Paraşütü- Turizmi
Mikrolight ve paramotor, kendi imkânlarıyla uçmak isteyen maceracı kişilerin
girişimiyle ilk olarak 1970’lerde Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Yelken kanatlarla önceleri
serbest olarak uçulan delta-kanat uçaklara daha sonra motorun takılmasıyla motorize edilmiş
uçuş aracı elde edilmiştir. Bu araç küçük, hafif ve taşınabilir olması sebebi ile “Mikrolight”
olarak adlandırılmıştır. Dünyada ve ülkemizde henüz gelişimi yeni bir spor dalıdır.
1980’li yıllarda özellikle Avrupa'nın dağlık arazilerinin bol olduğu ülkelerde, yamaç
paraşütçüleri düzenli olarak dağlardan ve tepelerden uçmaya başladılar. İlk olarak 1980’de
Fransa ve İsviçre Alp’lerindeki bir grup dağcı, yelken kanat pilotlarına özenerek dik
yamaçlardan koşarak kalkış yapmayı başardılar. Böylece yamaç paraşütçülüğü dalında ilk
uçuşlar gerçekleşmiş oldu.
Giderek yaygınlaşan yamaç paraşütü günümüzde Antarktika dışındaki bütün kıtalarda,
dağlarda rengârenk görüntüler oluşturmaya devam etmektedir. Bugün yamaç paraşütçülüğü
en ucuz ve hafif hava aracıdır. Ayrıca doğayla iç içe olmasından dolayı geniş kitleler
tarafından tutulup sevilmekte ve dünya turizm pazarında giderek değerlenen bir ürün
olmaktadır.
Günümüzde Fransız Alplerinde günübirlik ve paket yamaç paraşütü turları
düzenlenmektedir. Tecrübeli ya da tecrübesiz tüm paraşüt severlerin katılabileceği bu turların;
Konaklama hariç 1 haftalık fiyatı mevsimine ve turun niteliğine göre(atlama irtifası, atlama
sayısı vv) 500’le 1500 Euro arasında değişmektedir135. Ayrıca yine aynı bölgede tecrübesiz
paraşütçüler için verilen kursun fiyatının haftalık 750 Euro gibi bir rakama denk gelmesi,
135
www.maison-jaune.com, Erişim Tarihi: 18.10.2012
452
konaklama ve ek harcamalarla yamaç paraşütü turizmini yatırım için cezbedici hale
getirmektedir.
Türkiye Turizm Sektöründe Mikrolight- Yamaç Paraşütü Turizmi
8.14.4.2.
Türkiye’de yamaçtan koşarak ilk kalkış ve uçuş denemeleri 1985’te serbest atlayış
paraşütleri ile yapılmıştır. 1988’den itibaren yamaç paraşütleri sınırlı bir kitle tarafından
bireysel olarak kullanılmış ve 90’lı yıllarda bu spor üniversite kulüplerinin öncülüğünde
gelişerek yayılmaya başlamıştır. Günümüzde ise daha çok üniversite havacılık kulüpleri, özel
kulüpler ve THK eğitimleri yamaç paraşütü sporuna kaynaklık etmektedirler.
Türkiye’de sportif çalışmaların yanında turistik atlayışlar da yamaç paraşütünde
önemli bir yere sahiptir. Ülkemizde başlıca yamaç paraşütünün yapıldığı merkezler;
Fethiye’de Ölüdeniz – Babadağ, Denizli’de Pamukkale, Ankara’da Gölbaşı, Isparta Eğirdir,
Kayseri Ali Dağı ve Eskişehir’de Türk Hava Kurumu’nun da tesislerinin bulunduğu İnönü
ilçesidir.
Türkiye için bu yamaç paraşütü merkezlerinin hepsi ayrı ayrı öneme sahip olsa da
özellikle Fethiye Ölüdeniz’deki Babadağ yamaç paraşütünün turistik bir ürün olarak ne kadar
önemli olabileceğinin göstergesidir. Yılın 6 ayı kullanılabilen pistleri sayesinde sadece bahar
sezonunda 20.000’in üzerinde atlayışa ev sahipliği yapan Babadağ’ın sene sonuna kadar
60.000 rakama ulaşması beklenmektedir. Planlanan yeni pist ve çevre düzenlemesinin de
yapımıyla
bu
rakamın
önümüzdeki
yıllarda
200.000’in
üzerine
çıkarılması
amaçlanmaktadır136.
Fethiye ve Ölüdeniz’in zaten önemli bir turizm merkezi olması Babadağ’daki yamaç
paraşütü sayısını da etkilemektedir. Bütünleşik bir turizm politikasının ürünü olarak karşımıza
çıkan Babadağ yamaç paraşütü merkezi aynı zamanda bölgede yepyeni bir iş sahası
yaratmakta ve turizm gelirlerine de ciddi bir fayda da sağlamaktadır. Tecrübeli bir pilotla
beraber yapılan tandem atlayış; her ne kadar mesafe ve yüksekliğe göre değişse de, ortalama
100 Euro gibi bir fiyata sahiptir. 60.000 atlayışta bu birim fiyatı 14 Milyon Euro gibi bir
toplama ulaşmaktadır. Bu rakam ayrıca çalışan uzman paraşütçüsünden, turizm acentesine,
ulaşımı sağlayan yerli halkına kadar bölgedeki birçok kişi için iyi gelirli bir işi de temsil
etmektedir.
Mikrolight ve paramotor Türkiye’de ticari ve turistik etkinlikler için çok sınırlı bir
şekilde kullanılabilmektedir. Pilot lisansının hala Türk Hava Kurumu tarafından verilmesi
136
http://ekonomi.haberturk.com/turizm/haber/761387-babadagda-12-ay-ucus-hedefi , Erişim Tarihi: 20.10.2012
453
sektörün hızını kesmektedir. Ayrıca paramatorun yalnızca tek kişilik olması sportif ürün
niteliğini turizme baskın hale getirmektedir. Yine de Türkiye’de mikrolight ve paramotor
gösteri ve kısıtlı da olsa turistik bir ürün olarak pazarlanmaktadır.
8.14.4.3.
Manisa'da Mikrolight- Yamaç Paraşütü Turizmi Marka Değerleri
Yüksekliği 1517 m’ye varan, Spil Dağı kuzey yamaçlarının, çeşitli yüksekliklerde
yamaç paraşütüne imkân veren bir yapısı vardır. Bu özelliği ile her seviyeden sporcu için,
yamaç paraşütüne uygun bir alan oluşturmaktadır. Hâkim rüzgarın kuzeydoğu olduğu bölgede
yeni başlayanlar için ideal olan Kırtık Mevkii 170 m yüksekliktedir. Biraz yukarısında, uçuş
için düzenlenmiş bir alana sahip 300 m yüksekliğinde bir yer daha bulunmaktadır. Sultan
Yaylası yolu üzerinde de, yol kenarında Manisa Valiliği’nce tesviye edilmiş 400 m
yüksekliğinde bir alan mevcuttur. 750 m yükseklikteki Seyirtepe ve 1250 m yükseklikteki
Karlık
Mevkii’nden
de
iniş
alternatifli
olmak
üzere,
şehir
manzaralı
uçuşlar
gerçekleştirilebilmektedir. 1517 m yükseklikteki Yangın Kulesi alanından da Manisa ve
Turgutlu istikametine daha uzun uçuşlar yapılabilmektedir.
Manisa merkez ilçeye çok yakın bir şekilde inşa edilen ve tamamlanmak üzere olan
Manisa Havaalanı mikrolight tutkunları için Türkiye’deki önemli bir adres olmaya adaydır ve
bölge aynı zamanda Mikrolight Eğitim Merkezi olarak da kullanılacaktır. Manisa’da Spil
Dağı Karlık Tepesi, Sultan Yaylası başta olmak üzere diğer dağlar yamaç paraşütü ve
mikrolight için uygun olan bazı alanlar arasında sayılabilir.
Bozdağ da Yamaç Paraşütü için uygun coğrafi koşullara sahiptir. Yamaç paraşütü
tutkunları özellikle bahar ve yaz aylarında beldeye yoğun ilgi göstermektedirler.
8.14.4.4. Manisa'da Mikrolight- Yamaç Paraşütü- Paramotor Turizmi Stratejisi
Manisa’nın yamaç paraşütü ve mikrolight turizmi alanında tanıtımının yapılarak
8.14.4.5. Manisa'da Mikrolight- Yamaç Paraşütü Turizminde Hedeflere Doğru
454

Manisa Valiliği; Karlık, Bülbül, Seyir, Kırtık 1, Kırtık 2 ve Kırtık 3 tepelerine
ulaşımın rahat bir şekilde yapılabilmesini teminen yol çalışmalarını tamamlamış ve bu
bölgelere ulaşımı kolaylaştırmıştır. 1400 rakıma sahip noktaya sadece 30 dakikada
ulaşılabilmesi bu sporun yapıldığı diğer destinasyonlar göz önüne alındığında dikkat
çekmektedir. Ancak atlama istasyonlarının diğer altyapı eksikliklerinin de giderilmesi
gerekmektedir. Bunun için su ve tuvalet ihtiyacının giderilebileceği tesislerin
yapılması gerekmektedir. Güvenlik önlemleri alınarak yönlendirme-bilgilendirme
levhaları konulabilir.137

170, 220, 300, 400, 750 ve bin 400 metre yükseklikte toplam altı uçuş yeri bulunan
Spil Dağı bu özelliği sayesinde yeni başlayanlar için rakımı düşük tepeler sunarken, bu
sporu profesyonel olarak yapan kişilere de yüksek rakım alternatifleri sunabilmektedir.
Özellikle yamaç paraşütü ve spor turizmi üzerine odaklanmış seyahat acenteleri ile bu
bilgilerin paylaşılması önemlidir.

Manisa Spil Dağı’ndan gerçekleşen yamaç paraşütü uçuşlarının sona erdiği indirme
noktalarının da şehir içinde yer alması etkinlik sonrası konaklama alanlarına dönüş ve
diğer işlemleri hızlandırmaktadır. Tanıtımlarda bu hususa vurgu yapılması ile çoğu
destinasyonda olan şehre uzaklık konusunun Manisa’da söz konusu olmadığı
belirginleştirilebilir.

Manisa’nın yamaç paraşütü ve mikrolight turizmi için elverişli alanları envanteri ve
katalogunun çıkarılması ile macera ve adrenalin turizmi noktasında önemli fuarlarda
bu alanların tanıtımı yapılabilir.

Hali hazırda düzenlenmekte olan Manisa Uluslararası Havacılık Festivali’nin
bilinirliğini artırmak ve katılımcı sayısını yükseltmek için adrenaline önem veren
137
http://www.zaman.com.tr/newsDetail_getNewsById.action?newsId=786438
455
markaların sponsorluğu sağlanabilir. Bu alanda belki de ilk akla gelen enerji içeceği
markaları ile sponsorluk görüşmeleri yapılarak, festivali daha çekici kılacak gösteri ve
rekor denemeleri üzerine çalışılabilir.

İzmir gibi çok önemli bir nüfusa sahip şehre yakınlığı kullanmak durumunda olan
Manisa, özellikle yamaç paraşütü alanında İzmir’in ilk tercihi olabilmelidir. Bunun
için başta yamaç paraşütü olmak üzere tüm adrenaline dayalı outdoor sporların
Manisa’da
yapılabileceğine
dair
tanıtımların
İzmir
ilinde
gerçekleştirilmesi
gerekmektedir.

Yamaç paraşütü için iniş yerinin korunması şartıyla, Manisa merkezde hava sporları
aktivitesi alanı ile Tekerler köyü eski mera arazisi olan 100 dönüm arazi hava
sporlarına kazandırıldığında, bu alanlar 400 metrelik pisti ile hafif 2 kişilik sportif
amaçlı uçakların kalkış ve inişinde kullanılabilir. Özellikle İzmir’den 45 dakikada bu
alana ulaşacak potansiyel turistler hava sporları ile buluşturulabilir. Bu tesislerde
havacılık eğitimleri verilmesi ile havacılık alanına olan ilgi artırılabilir.138

Demirci – Türkmen Tepesi yamaç paraşütü için alternatif bir güzergâh olarak
kullanılabilir. Bölgedeki Hisar Kaplıcaları termal tesisleri ve su parkı yamaç
paraşütünün yorgunluğunu atmak isteyenler için bir dinlenme ve konaklama unsuru
olarak ön plana çıkarılabilir.

Genel itibarı ile yabancı turistlerin sadece yamaç paraşütü yapmak üzere Manisa’ya
gelmesini beklemek doğru bir yaklaşım olmayacaktır. Bu nedenle Manisa’nın yamaç
paraşütü potansiyeli, özellikle Çeşme ve Alaçatı rüzgâr sörfü ile bağlantılandırılabilir.
Bu sayede adrenaline bağlı macera arayan yabancı turistlerin aynı gün içerisinde hem
denizde rüzgâr sörfü yapabilmesi hem de yaklaşık 1400 metreden yamaç paraşütü
yapabilmesi sağlanabilir.
138
Arif Bakkaloğlu Ses Kaydı
456
8.15. Avcılık ve Balıkçılık Turizmi
Avcılık insanoğlunun çok eski çağlardan beri yaptığı ve sürekli geliştirdiği bir uğraştır.
Eski çağlarda avcılık, tamamen beslenme ve doğal ihtiyaçlarını karşılamak için yapılırken
günümüzde doğal ihtiyacın yanında spor olarak da tanımlanmaya başlamıştır. Türk Dil
Kurumuna göre avcılık, avcı olma durumu veya işi olarak tanımlanmaktadır. Avcılık,
yerkürenin her tarafında, her meslekten insanın tutkuyla yaptığı çalışma dışı zamanlara ilişkin
bir etkinliktir.139 Bir başka tanıma göre ise avcılık günümüzde rekreasyon, doğayla
bütünleşme, psikolojik direnç, bilgi edinme, topluluksal dayanışma, kültür ve ahlak içeriği
önceki dönemlere göre çok daha gelişmiş bir etkinliktir.140
Bir başka ifade ile avcılık, bütün dünyada doğanın önemli bir unsurunu oluşturan,
serbest yaşayan tüm hayvanların bilinçli korunması, çevre ile yaban hayvanlarının sayısal
varlıkları arasında gerekli olan dengenin bilinçli şekilde sağlanabilmesi ve mümkün olduğu
kadar çok sayıda yaban hayvanı çeşitlerinden sürekli yararlanabilme olanağı şeklinde
tanımlanmaktadır.141
Balıkçılık ise turizm alanında daha çok sportif olta balıkçılığı anlamında
değerlendirilmektedir. Balık tutmayı bir zevk olarak gören ve bu sayede kendilerini iyi
hisseden kişiler, farklı bölgelerde farklı balık türlerini yakalamak üzere seyahat etmektedirler.
İşte bu insanlara yönelik turizm faaliyeti sportif olta balıkçılığı turizmi olarak adlandırılabilir.
8.15.1. Dünya Turizm Sektöründe Avcılık ve Balıkçılık Turizmi
Yirminci yüzyılın son çeyreğine kadar beyaz adamın safari adı altında Afrika, Asya ve
Latin Amerika'da yaban hayvanlarını trofeleri, dişleri ve değerli kürkleri için sürüler halinde
katletmelerini hesaba katmazsak, av turizminin ortaya çıkması 1960'lı yılların başlarına
rastlamaktadır.
Günümüzde
Almanya,
Avusturya,
Danimarka,
Doğu
Avrupa
ülkelerinden
Çekoslovakya, Romanya; Yugoslavya, Polonya, Bulgaristan ve Sovyetler Birliği ile Batı
Avrupa'da İspanya ayrıca birçok Afrika ülkesi av turizmi aracılığıyla küçümsenmeyecek
139
Iğırcık, 2001
Geray, 1999
141
Ege, 1996
140
457
ölçülerde döviz elde etmektedirler. Nitekim bazı ülkeler ekonomilerindeki büyük açıkları av
turizmi gelirleri ile kapatmaktadırlar. Örneğin, Amerika`da avcılar yetişkin nüfusun %10`unu
oluşturmaktadır. Nitekim 1996 yılında 14 Milyon avcı avlanma etkinliği için 21 Milyar $
harcamışlardır. Amerika`da her avcı yıllık ortalama 1500 $ harcama yapmaktadır. Avcılar bu
rakamın 23 $`ını arazi kiralaması, 13 $`ını rehber ücreti, 806 $’ını ekipman, 378 $`ını
yiyecek, konaklama ve ulaşım masrafları olarak harcamaktadırlar. Yaban koyunu için yerli
avcılardan 425 $, yabancı avcılardan 550 $; geyik için yerli avcılardan 150 $, yabancı
avcılardan 200 $; dağ keçisi için yerli avcılardan 300 $, yabancı avcılardan 400 $ av katılım
bedeli alınmaktadır.
8.15.2. Türkiye Turizm Sektöründe Avcılık ve Balıkçılık Turizmi
Türkiye, av ve yaban hayvanı kaynaklarının gerek tür çeşitliliği gerekse habitatında
barındırabileceği miktar bakımından oldukça önemli bir potansiyele sahip bulunmaktadır.
Ancak bu potansiyel günümüze kadar yürütülen çalışmalarda verimli bir şekilde
kullanılamamıştır. Türkiye'de av hayvanlarının yaşama alanı olarak kullanılabilecek yaklaşık
70 milyon hektar genişliğinde bir potansiyel alan mevcuttur. Bu potansiyel avlak alanları
iklim, toprak, fauna ve flora gibi özellikler bakımından çeşitli ekosistemlere bölünmüşlerdir.
Her ekosistem kendine özel yaban hayvanı türlerini bünyesinde barındırmaktadır. YHÜİ, nesli
azalan veya yok olma tehlikesi altında bulunan yaban hayvanı türlerinin üretimi amacıyla,
türün özelliğine uygun olarak oluşturulan üretim merkezleridir. Avrupalı doğal kaynak
yöneticileri AYH üzerindeki baskıyı azaltmak ve yaban hayvanlarının yetiştirilmesini
sağlamak amacıyla YHÜİ`ni ilk kez bir çözüm yolu olarak uygulamaya geçirmişlerdir.
Türkiye`de 1958 yılında kurulmasına başlanan YHÜİ`nın sayısı günümüzde 40`a ulaşmıştır.
Bu sahalarda üretimi yapılan yaban hayvanı türleri; Geyik, Alageyik, Karaca, Yaban Koyunu,
Yaban Keçisi, Çengel Boynuzlu Dağ Keçisi, Ceylan, Sülün, Turaç, Kelaynak, Toy, Keklik,
Çil`dir.
Türkiye`ye 1991–2001 yılları arasında, toplam 4999 yabancı avcı, bir AGSA aracılığı
ile avlanma izni almak için MPG`ne başvuruda bulunmuştur. Sayısı bilinmemekle birlikte,
başvuruda bulunan yabancı avcıların büyük bir çoğunluğu Türkiye`de avlanmıştır. Av
döneminde ortalama 500 yabancı avcı ile 160 yerli avcıya avlanma izni verilmiştir. Yabancı
avcılardan 143.929 $, yerli avcılardan 1.340.131.000 TL ortalama av dönemi geliri
458
sağlanmıştır. Köy tüzel kişiliğine ortalama av dönemi geliri olarak 17.396.244.000 TL
aktarılmıştır.
8.15.3. Manisa'da Avcılık ve Balıkçılık Turizmi Marka Değerleri
Manisa; coğrafi büyüklüğü, toprak yapısı, iklim ve bitki örtüsünün elverişliliği
sebebiyle, çeşitli yabani hayvan varlığına sahiptir. Başta doğu ve kuzeydeki dağlar, platolar
olmak üzere, ilin yüksek kesimlerinde seyrek olarak geyik ve karacaya rastlanmaktadır. Aynı
yörelerde daha sık olarak domuz, tilki, çakal, sincap, kirpi, boz ayı, tavşan gibi yaban
hayvanları da bulumaktadır. Manisa’da kanatlı hayvanlar olarak; atmaca, şahin, yaban
güvercini, sığırcık, çulluk, tahtalı ve çil keklik, leylek, yaban kazı ve yaban örneği türleri
bulunmaktadır.142
Manisa’daki en önemli baraj göllerinin başında Demirköprü Baraj Gölü gelmektedir.
Salihli’ye 25 km, il merkezine 105 km uzaklıktaki baraj çevresinde piknik yapılabilmektedir.
Baraj gölü, olta balıkçılığına elverişlidir.
Soma Sevişler Baraj Gölü ise bir diğer önemli su alanıdır. Olta balıkçılığı açısından
önemli bir potansiyel olan baraj gölünün kıyısı piknik yapma olanaklarına sahiptir.
142
459
8.15.4. Manisa'da Avcılık ve Balıkçılık Turizmi Stratejisi
Manisa’nın av ve balıkçılık turizmi marka değerlerinin belirlenerek niş turizm türleri
olarak tanıtımının yapılması.
8.15.5. Manisa'da Avcılık ve Balıkçılık Turizminde Hedeflere Doğru

Manisa genelinde kara avcılığı alanında sınırları belirlenmiş olan av sahalarının
belirlenmesi oldukça önemlidir. Çünkü av turizmi sadece Orman ve Su İşleri
Bakanlığı tarafından tescillenmiş av sahalarında belirli ücretlerin ödenmesi koşulu ile
kontrollü olarak yapılan bir turizm türüdür.

Av sahalarının belirlenmesinin ardından kara avcılığı açısından bu bölgelerde
avlanabilecek türler ve yaklaşık popülasyon sayıları belirlenebilir.

Yukarıda bahsedilen çalışmaların tamamlanmasının ardından özellikle yurtdışına
yönelik av turizmi pazarlaması yapan seyahat acentelerine Manisa’nın av turizmi
potansiyeline ilişkin bilgiler mail olarak iletilerek, info turlar gerçekleştirilebilir.

Av turizmi sahalarının yakınlarında bulunan köylerde av turizminin ne olup, ne
olmadığı yönünde detaylı bir eğitim verilebilir. Zira yerel destek alınmadan yapılan
her türlü faaliyet akim kalacaktır. Bu bilgilendirmelerde av turizmi alanında gelecek
turistlerin kılavuzluğunun nasıl yapılabileceğine dair bilgiler paylaşılabilir.

Demir Köprü Barajı’nda olta balıkçılığı ile levrek, sazan ve yayın balığı avlanması
mümkündür. Ayrıca Akçakertik mevkiinde av sezonu açıldığında, domuz sürek avı,
tavşan ve keklik avı yapılabilmektedir. Bu bölgedeki av turizmi potansiyelinin termal
tesisler ile entegre hale getirilerek pazarlanmasında fayda görülmektedir.143

Marmara Gölü (Gölmarmara Gölü) tatlı su balıkları açısından zengin bir bölge olarak özellikle Tekelioğlu köyü bağlantılı olarak- sportif olta balıkçılığı alanında
değerlendirilebilir. Hangi dönemde hangi balığın avlanabileceğine dair bilgilendirme
mailleri internet ortamındaki balıkçılık sitelerinde paylaşılabilir.

Kula yakınlarında oldukça fazla jeotermal çıkış kaynakları bulunmaktadır. Söğüt Çayı
civarında çıkan kaynağın bir tarafı soğuk bir tarafı sıcak sudur. Soğuk su tarafında
balık tutulabiliyorken sıcak su tarafında suyun dinlendirici etkisi hissedilmektedir.
143
460
Dünya üzerinde benzerine az rastlanır bu bölgenin özellikle seyahat acentelerine
tanıtılması gerekmektedir. 144

Kula Beşibiryerde Turizm Etkinlikleri kapsamında düzenlenen “Trapa Yarışması”
atıcılık sporunun Manisa’da yapılabileceğini göstermesi açısından önemli bir etkinlik
olmuştur. Avcılar Derneği sorumluluğunda düzenlenen etkinliğin ilerleyen yıllarda
geliştirilmesi sağlanabilir. Bunun yanı sıra özellikle Gördes, Kula, Soma ve Demirci
ilçelerinde av müsabakaları düzenlenebilir. Ulusal ve uluslararası avcılık derneklerinin
örgütlenmesi ile av tutkusu diğer doğa temelli turizm türleri ile birleştirilen bir turizm
etkinliği haline getirilebilir.

Menteşe kaplıcaları çevresinde tavşan, keklik ve çok sayıda yaban domuzu
bulunmaktadır. İl Orman ve Su İşleri Müdürlüğünün bölgede bir avlak sahası
oluşturması ve özellikle domuz avına yönelik izinlerin alınması gerekmektedir. Bu
sayede özellikle yaban domuzu avı için yurt dışından gruplar getirilebilir. Menteşe
kaplıcalarının da konaklama alanı olarak planlanması ile özellikle bu bölgenin turizm
potansiyeli artırılabilir. Ayrıca menteşe kaplıcalarının çevresinde bulunan sulak
alanlarda da sportif olta balıkçılığı yapılabilir.145

Manisa’da özel avlak sahaları oluşturularak bu bölgelerde izinli avcılık faaliyetleri
yürütülebilir. Örneğin Manastır Yaylası bu amaca hizmet etmek üzere tasarlanabilir.
Av turizmi yapan seyahat acenteleri ile görüşmeler yapılarak bölgede üremesi
açısından sorun olmayacak türlerin öncelikle yapay yollarla çoğaltılması sağlanabilir.
Daha sonra doğal yaşam alanı olarak geliştirilecek bu bölgede kontrollü ve izlenebilir
avcılık faaliyetleri yapılarak av turizminin gelir getirici özelliğinden yöre halkının
faydalanması sağlanabilir.146
144
146
Ali Haydar Özlü Deşifresi s. 5
145
461
9.
Halkla İlişkiler Çalışmaları
Herhangi bir turizm ürününün, bir konaklama işletmesinin rekabet ortamında başarı
sağlayabilmesi açısından geniş tüketici kitleler arasında yaygın olarak benimsenmesi ve
tutunması son derece büyük bir öneme sahiptir. Turizmde belirli bir ürünü yaygın olarak
benimsetme ve tutundurma çabaları içinde tanıtma ve halkla ilişkilerin büyük yeri ve önemi
bulunmaktadır. Bu önem diğer endüstri dallarında olduğundan çok daha fazladır. Turizm
alanındaki tanıtıcı çabalarda öncelikle tarafsızlık ve dürüstlük imajı yerleştirerek ve kamuoyu
aydınlatıcı ve bilgi kılıcı bir ifade tarzı kullanılmalıdır.
Halkla ilişkiler; bir kuruluşun veya işletmenin çevresi ile olan ilişkilerini düzenlemek
ve geliştirmek amacıyla yaptığı tanıtım çalışmalarından ortaya çıkar. Bu özelliğini turizm
açısından ele aldığımızda, kamu yönetimleri de toplumun özelliklerini, yapısını, gelenek ve
göreneklerini diğer toplumlara tanıtmak zorundadırlar. Amaç; ülkeye veya turistik işletmeye
karşı çevrenin sempati ve desteğini kazanmak, bunu olumlu bir imaj oluşturarak devam
ettirmektir. Turizm verilerinin dış ülkelerde tanıtılması alanında bugüne kadar denenmiş en
etkili tekniklerden birinin halkla ilişkiler olduğu bilinmektedir. Halkla ilişkilerin her alanda
büyük önemi ve etkisi olmakla birlikte, özellikle turizm alanında tanıtılacak ve pazarlanacak,
sonuçta ekonomik bir menfaat sağlanacak olan turizm ürününün alışkanlıkları, gelenekleri,
kültür düzeyleri, mensup oldukları dini ırkları birbirinden çok farklı olan kişilere hitap etmesi,
halkla ilişkileri turizm alanında daha da önemli bir faaliyet haline getirir. Turistik tanıtımda
halkla ilişkilerin etkinliğini arttırıcı etkenler aşağıdaki gibidir:

Turistik ürünün farklı tüketici gruplarının eğilimleri, zevkleri, istekleri önceden
saptanmalı,

Turistik ürünün uluslararası piyasada çok çeşitli tüketici gruplara hitap etmesi
nedeniyle, halkla ilişkilerin bu farklı tüketici gruplarıyla ilişkiler kuracak şekilde
yürütülmesi gereklidir.

Halkla ilişkilerin, diyalog kuracak toplumun niteliklerine göre belirlenmesi
zorunluluğu vardır.

Halkla
ilişkilerin
en
önemli
hedefi
duymayı
ve
duyurmayı
sağlamayı
gerçekleştirmesidir.

Halkla ilişkiler programlarının uygulanmasına yardımcı olan gazeteler, seyahat
acenteleri gibi kuruluşlar mali ve teknik bakımdan desteklenmelidir.
462
Tanıtmanın amacı, tüketim toplumlarının değişik kesimlerinde tanımı yapılan bölgeye,
ülkeye ve ürüne karşı bir sempati, yakınlık ve benimseme duygusu oluşturmaktır. Bu aşamada
önem kazanan bir unsurda tanıtımda hedef alınacak pazarların belirlenmesinde öncelikle bu
pazarların analiz edilmesi ve iyi tanınmasının gerekliliğidir. Hedef kitlelerin eğilimleri,
zevkleri ve tatilden beklentileri bilinirse ancak halkla ilişkiler çalışmalarıyla potansiyel
turistin ilgisini çekmek mümkün olabilir. Örneğin Akhisar’daki oteller japon müşteriyi
hedeflerler ise otel odalarında muhakkak küvet bulundurmak zorundadırlar. Salihli’deki
termal oteller Arapların gelmesini istiyorlar ise muhakkak odaları en az 50m2 olmak
zorundadır.
Görüldüğü gibi halkla ilişkiler, öncelikle etkilemek istediği kitlenin nasıl bir iklimden
hoşlandığını, tatilini, araştırmayla mı, güneşlenerek mi, kültürü tanımakla mı veya nasıl
geçirmek istediğini en çok neden etkilendiğini kısaca hedef kitle hakkındaki bütün özellikleri
öğrenmek durumundadır. Edindiği belirleyici bilgiler ışığında tanıtım çalışmalarını
yürütmelidir. Bu tür bilgilerin edinilmesinde bilinen tüm bilimsel metotların yanı sıra halkla
ilişkiler koordinatörü hedef kitlenin ait olduğu toplumları sürekli takip etmek ve bu
toplumlara sürekli bir iletişimi sağlamak durumundadır.
Toplumların birbirinden çok farklı özellikler taşıdıkları bilinmektedir. Farklı
toplumların değişik istek ve beklentilerine cevap verebilmek için halkla ilişkiler
çalışmalarında etkilemek istenilen toplumun ilgi alanına uygun ve anlayacağı bir tarz ile farklı
kampanyalar düzenlemelidir. Halkla ilişkilerin en önemli ilkelerinden birisini teşkil eden
“duymak ve duyurmak ” ilkesi, özellikle turizm alanında önem taşımaktadır. Bu açıdan halkla
ilişkiler basın – yayın kuruluşlarıyla daima samimi ve sürekli geliştirici ilişkiler kurmak
zorundadır.
463
Turizm sektöründe halkla ilişkilerin görevlerini kısaca özetlemek gerekirse;

Tanıtmayı ilgilendiren halk kesimlerinin tutumları konusunda bilgi toplamak,

Ekonomik sosyal ve siyasi düşüncelerindeki değişimleri incelemek, değerlendirmek,

Bir kamuoyu paketi biçiminde tanıtma yöntemine sunmak,

Değişimlere göre yeni halkla ilişkiler politikaları ve stratejileri geliştirmek,

Tanıtma yönetiminin halk kesimiyle daha iyi ilişki kurmasını sağlayacak önerilerde
bulunmak,

Kamuoyu araştırmaları yürütmek,

Halkla ilişkiler plan ve programlarını hazırlamak,

Yararlanılacak iletişim araçlarını seçmek tanıtmada her türlü halkla ilişkiler çabalarını
düzenlemek ve denetlemek olarak sıralayabiliriz.
Turistik tanıtma söz konusu olduğunda halkla ilişkilerin hitap edeceği gruplar
şunlardır:
Kitle : Tatil geçirme amacıyla gelenlerden; avcılar, dağcılar, balıkçılar, kayak sporu
yapanlar, ata binenler gibi özel merakı olanlardan ve değişik meslek gruplarına mensup iş
adamlarından oluşabilir.
Özel Gruplar : Turizm ile ilgili seyahat acentası, ulaştırma şirketleri, dini teşekküller,
öğrenci dernekleri, meslek oda ve teşekkülleri olabilir.
Özel Kişiler : Kamuoyunu etkileyebilecek güçte olan parti ve hükümet başkanları, din
adamları, gazeteciler, yazarlar, ses sanatçıları, tanınmış sporcular ve benzeri kişilerdir.
Sonuç olarak denilmelidir ki; Turizm sektörü büyük ölçüde kar amacıyla turistik mal
ve hizmet üreten, pazarlayan, sonuçta katma değer yaratan turistik teşebbüslerden
oluşmaktadır.
Turistler, turizm sektörü özelinde bir firmanın güvenilir, finansal açıdan sağlam ve iyi
şekilde yönetildiğine de ikna olmalıdırlar. Güvenilirlik engeli ise ancak halkla ilişkiler
aracılığıyla aşılabilir. Bunu yaparken de daha çok medyadan yararlanılır.147
Çok çeşitli alanlarda yürütülen halkla ilişkiler faaliyetlerinin belirli bir bütçesi olması
gerekir. Örneğin Büyükşehirler de yer alan bir alışveriş merkezinde Manisa’nın tanıtımı için
açılan bilgilendirme ve tanıtım standı, halkla ilişkiler faaliyeti olarak görülebilir. Bu alanın
kiralanması için kullanılacak bütçe, herhangi bir ulusal yayın kuruluşundaki reklamın saniye
ücretinin altında olacaktır.
147
Jordon Goldman, Public Relations in the Marketing Mix, Illinois, NTC Business Books,
1992, s. XI-XVIII
464
Manisa
Marka
Kent
Ofisi,
halkla
ilişkiler
faaliyetlerinin
planlanması
ve
uygulanmasından sorumlu olacaktır. Stratejik iletişim hedeflerine ulaşılması yönünde,
belirlenen hedef kitlelere özel halkla ilişkiler faaliyetleri yürütülecektir. Ancak Manisa’da
halkla ilişkiler faaliyetlerini yürütecek personel seçimi, iletişim stratejileri hakkında
personelin bilgilendirilmesi, eğitimi ve çalışma alanının oluşturulması gibi aşamaların yerine
getirilmesine kadar geçen süreçte bir halkla ilişkiler firmasından hizmet alınmasında fayda
vardır.
9.1.
İnsan Yoğun Mekânlarda Halkla İlişkiler Faaliyetleri
Manisa’nın turizm anlamında en önemli dönemleri Mesir Macunu Şenlikleri
haftasıdır. Bu tarihlerden onbeşer gün önce özellikle büyük kentlerde yapılacak billboard
tanıtımları ile Manisa’nın ziyaretçi sayısı artırılabilir.
İstanbul, Ankara, Bursa ve İzmir illerinde yer alan alışveriş merkezlerinde stant
kiralama uygulamaları ile halkla ilişkiler faaliyetleri yürütülebilir.
Bahar aylarında ise özellikle sokak stantları tercih edilebilir. İstanbul’da Taksim,
Ortaköy, Kadıköy ve Bostancı; Ankara’da Kızılay ve Bahçelievler 7. Cadde, İzmir’de Kordon
ve Karşıyaka, Bursa’da Heykel ve Ulu Camii civarı gibi kalabalık ve canlı şehir odaklarında
açılacak stantlarla Manisa tanıtımları gerçekleştirilebilir.
9.2.
Medya
Turizm işletmeleri tarafından yürütülen tutundurma çabalarının amacı, işletmenin
satışlarını artırmak, aracı kuruluşların dikkatini çekmek, tüketicileri turistik üründen ve/veya
işletmeden haberdar etmek, imaj oluşturmak/ korumak, potansiyel talep meydana getirmek/
devamlılığını sağlamak, sektöre karşı genel ilgiyi artırmak, işletmenin saygınlığını
yükseltmek ve toplumun eğitimine katkı sağlamak gibi konuları içermektedir.
Manisa Turizm işletmeleri açısından tutundurma faaliyetlerinin her geçen gün artan
önemi, medya ile ilişkileri giderek daha öne çıkarmaktadır. Turizm işletmeleri, tutundurma
çabalarını bir bütün olarak ele almalı ve uygulamalıdır. Rekabet şartlarının giderek ağırlaştığı
günümüz turizm sektöründe, turizm işletmelerinin tutundurma faaliyetlerine ve medyayla
ilişkilerine vereceği önem başarıyı da beraberinde getirmektedir.
Ulusal haber gazeteleri, etkili bir iletişim aracı olarak kabul edildiği için, yüksek tirajlı
gazetelerde Manisa’nın marka değerleri ile ilgili haberlerin çıkarılması önemlidir. Bu noktada
465
gazetelerin haber servislerine, Manisa’da gerçekleşen ve gerçekleşecek etkinlikler hakkında
düzenli haber bültenleri gönderilmesi gerekir.
Manisa Marka Kent Ofisi ve Propaganda Merkezi tarafından görsel medya mecrasında
yine haber ve duyuruların yer almasını sağlayacak bültenlerin gönderilmesinin yanı sıra, özel
program yapımcıları da devamlı olarak bilgilendirilebilir. Özellikle belgesel, yöresel kültür
araştırmaları programları, gastronomi programları ve kentlerin sahip olduğu zenginliklerin
tanıtıldığı programlarda Manisa’nın konu edilmesi sağlanabilir.
Ulusal
televizyonlarda
gündüz
yayın
kuşağında
yer
alan
yemek
tarifleri
programlarında Manisa mutfağına ve yöresel tatlarına yer verilebilir. İnternet ortamında yer
alan gezi ve yöresel tanıtım siteleri, gezi ve araştırma dergileri de bu kapsamda
değerlendirilebilir. Bu alanlarda Manisa’nın konu edilmesi için Marka Kent Ofisi tarafından
hedef kitle analizi yapılarak pazarlama planı çerçevesinde faaliyetler gerçekleştirilebilir.
Ulusal medyanın yanı sıra iç iletişim süreçlerinin de sağlıklı bir şekilde ilerlemesini
temin etmek üzere yerel medyanın da kullanılması önemlidir. Kamuoyunun bilgilendirmesi ve
algı yönetimi yerel basın üzerinden yapılabilir. Bu noktada Marka Kent Ofisi faaliyetlerinin
yerel gazete ve televizyonlarda haber yapılması sağlanabilir. Bu sayede Manisalılar marka
kent süreçlerinde atılan her bir adımdan haberdar olacaktır.
466
9.3.
Halkla İlişkiler Faaliyetlerinde Diğer İlgi Grupları
Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı, Manisa’da bulunan kamu, özel
sektör akademi ve STK’lar tarafından sahiplenilmesi gereken bir yol haritası ortak bir aklın
ürünüdür. Bu noktada, her bir grubun planı sahiplenmesi adına özel iletişim stratejilerinin
geliştirilmesi önemlidir.
Manisa Celal Bayar Üniversitesi derin bir birikime sahip öğretim kadrosu, ulusal ve
uluslararası yayın potansiyeli, çağdaş eğitim tesisleri ve öğrencileri ile Manisa için önemli bir
değerdir. Bu değerin turizmde markalaşma noktasında değerlendirilmesi büyük bir gücün
harekete geçirilmesi ile eş anlamlıdır.
Ayrıca kongre ve sempozyumlar düzenlenerek, her bir turizm konsepti kapsamında
spesifik bir paylaşım alanı oluşturulabilir. Seçilen turizm türünün ülkemizde ve dünyadaki en
önemli uzmanları Manisa’da bir araya getirilebilir. Çalışma toplantıları ve proje üretimi
toplantılarında Manisa turizminin geliştirilmesi ve derinleştirilmesine yönelik akademik
yayınlar ve projeler ortaya konulabilir.
Manisa Celal Bayar Üniversitesince
çalışmalarında
Manisa
marka
yürütülen yüksek lisans ve doktora tez
değerlerinin
derinlemesine
araştırılması
ve
fonksiyonlaştırılmasına yönelik çalışmalar yapılabilir. Özellikle benzer marka değerlerini
uluslararası alanda başarıya taşınmış destinasyonların faaliyetlerinin araştırılması ve bu
faaliyetlerin Manisa’ya uyarlanması noktasında bilimsel çalışmalar kullanılabilir. Bu aşamada
Celal Bayar Üniversitesinde Turizm Bölümünün olmayışı bir dezavantajdır. Bu dezavantaj
diğer fakültelerin teşvik edilmesi ile aşılmalıdır.
467
Bölgeye gelen misafir öğretim üyeleri ve çeşitli toplantılar vesilesiyle gelen
akademisyenlere Manisa’nın turizm konseptlerine ilişkin bilgilendirme kitleri hediye
edilebilir. Akademisyenlerin, kendilerine sunulacak Manisa’yı anlatan hediyelik eşyaları,
odalarında ve evlerinde sergilemeleri ile dolaylı bir tanıtım çalışması gerçekleştirilebilir.
Ayrıca üniversite öğrencileri; dağcılık, oryantiring, trekking kulüpleri vasıtasıyla
Manisa turizm değerlerini diğer üniversitelerde bulunan öğrenci gruplarına tanıtabilir.
9.4.
İnfo Manisa
Internet tabanlı Manisa data merkezi ve info Manisa önemli bir kaynak olarak
üzerinde durulmalıdır. Bu girişimler web tabanlı tanıtımın ve pazarlamanın da önemli bir
yanıdır. Şüphesiz bu girişimler Manisa’nın tanıtımı için çok yararlıdır. Manisa data merkezi
ve info Manisa’da yazılı ve görsel kitler ile görsel ve hareketli tanıtım dosyaları bulunmalıdır.
Şu anda Manisa Merkezde oluşturulan hoşgeldin merkezinin bir odasının data merkezi
olması planlanmaktadır.
Ayrıca Manisa ile ilgili ilçeler ve marka değerleri bazında çok geniş bir literatürün veri
bankası ile info Manisa’da bulunmasında yarar vardır. Akademik araştırmalar ve saha
araştırmacıları için gerekli olan kaynaklara da merkezde yer verilebilir. TV yapımcıları,
468
prodüktörler, gazeteciler ve seyahat acenteleri için bu site bir bilgi deposu olarak hizmet
verebilir. Ayrıca büyük illerde ve çeşitli merkezlerde açılacak lokal tanıtım ofislerinde de
hazır görsel materyaller ilgililere sunulabilir. Böylece Manisa ile ilgili haber yapma oranının
arttığı görülecektir.
Örneğin Manisa Celal Bayar Üniversitesindeki bir öğrenci de, İstanbul’daki bir
öğrenci de, Amerika’daki bir akademisyen de Manisa hakkında aradığı bilgiler için bu sitelere
başvurabilir. Böylece bu siteler, Manisa hakkında aranan tüm bilgiler için, bir yıl sonra -tıpkı
dünyada sözlü kullanımında çok yaygın olan wikipedia gibi- tek başvuru kaynağı haline
gelebilir. Böyle bir çalışmanın yapılması Manisa’nın tanıtımı açısından önemlidir.
9.5.
Manisa’nın Dört Mevsiminin Kayda Geçirilmesi
Info Manisa ve diğer tüm yazılı-görsel medya tanıtım materyalleri içerisinde yer
alacak görseller, yüksek çözünürlükte ve özgün fotoğraflardan oluşturulmalıdır. Bu aşamada
Manisa’nın
turizm
değerlerine
ilişkin
fotoğrafların
elde
edilmesinde
yarışmalar
düzenlenebileceği gibi fotoğraf sanatçıları, fotoğraf kulüpleri ve öğrencilere çeşitli
siparişlerde verilebilir. Manisa’yı bir turizm destinasyonu olarak algılatabilmek için Manisa
turizm fotoğraflarının sürekli olarak hedef kitlelere ulaştırılmasında fayda vardır.
Turizm konseptlerine göre de yılın her mevsiminde fotoğraflama yapılması konusunda
çalışmalar yapılmalıdır. Şu anda halihazırda Manisa İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü
fotoğraflama yaptırmaktadır. Bu çalışmalara kastlı/oyunculu çekimler de dahil edilmelidir.
Bu çalışmaların “365 Gün Manisa’ya” anlayışıyla devam etmesi sağlanabilir. Örneğin
anemonların ve lalelerin çıktığı zamanlarda çekilmiş birbirinden renkli Manisa çiçekleri
fotoğrafları, kuş göçlerinin gözlendiği aylarda çekilmiş kuş fotoğrafları ve bitkilerin
çiçeklenme zamanlarına ait fotoğraflar yılın her zamanını anlatan karelere dönüştürülebilir.
469
Bu çekimlerin her yıl yenilenmesi ile zaman içerisinde oluşacak fotoğraf arşivinin
internet ortamında paylaşılması da söz konusu olabilir.
9.6.
Manisa Turizm Datalarının Farklı Turizm Türlerinde Kullanılması
Manisa ve çevresinin bölgelerarası geçiş özelliği, yörenin değerlerine de yansımış;
yazılı, sözlü, maddi ve manevi kültür unsurlarının şekillenmesinde etkili olmuştur.
Yöresel yemekler, içecekler, bölgede yetiştirilen sebze ve meyveler, yöresel kıyafetler,
el sanatları ürünleri, camiler ve tarihi yerler gibi unsurlar somut kültür değerlerini
oluşturmaktadır. Kız istemeden kına gecelerine, düğünlere, asker yollamadan köy
şenliklerine, Akhisar köy hayırlarından panayırlara, deve güreşlerinden yağlı güreşlere,
gerçek hayat hikâyelerinden efsanelere kadar diğer sözlü uygulamalar ve ritüeller ise somut
olmayan kültür değerleri olarak değerlendirilmektedir.
Kültür, tarih, arkeoloji, doğa turizmi türleri ile inanç ve sağlık turizmi konseptlerinin
Manisa folklorundan esinlenen bilgilere ihtiyacı vardır. Yapılacak bir envanter çalışması
Manisa’nın kültür resmini ortaya çıkaracaktır.
470
Doğa merkezli turizm türleri konseptinin geliştirilmesi, Manisa’da yetişen tüm bitki
varlığı ve yaşayan hayvan türlerinin araştırılıp ortaya çıkarılmasına bağlı olarak
derinleştirilebilir.
Manisa’nın genelinde ve özelde Spil Dağı’ndaki endemik, tıbbi ve
aromatik bitki varlığı veri tabanına işlenebilir.
Merkez Efendi’nin Şifası konsepti çerçevesinde Manisa’nın şifalı ve aromatik
bitkilerinin listesinin çıkarılması büyük önem taşımaktadır. Aynı zamanda botanik turizmi de
bölgedeki bitki varlığının envanter bilgilerine göre şekillendirilebilir.
Suyla Gelen Şifa konsepti çerçevesinde her bir termal alanın şifa özelliği ve suyun
muhteviyatı veri tabanına işlenebilir.
Özellikle doğa turizmi kapsamındaki etkinliklerde meyve ve sebzelerin ekim, yetişme
ve hasat zamanları kayda geçirilerek seyahat acenteleri başta olmak üzere tüm paydaşlara
iletilebilir. Organik tarımın yaygınlaşması ile ekim-dikim-hasat zamanlarında etkinlikler
düzenlenebilir. Örneğin “Salihli/Akhisar Bağ Bozumu Şenlikleri”, “Salihli’de Kiraz Toplama
Zamanı”, gibi sloganlarla turistlerin bölgeye çekilmesi sağlanabilir.
Yılın belirli zamanlarında Manisa’da yaşanan özel doğa olayları ve önemli doğa
alanları belirlenerek bir konsept altında sunulabilir. Böylece yerli ve yabancı birçok turistin ve
akademisyenin ilgisi Manisa’ya çekilebilir. Çalışma, bir sivil toplum kuruluşu ile
yapılabileceği gibi Manisa Celal Bayar Üniversitesinin ilgili akademik birimleri ile de
gerçekleştirilebilir. Bir kaç örnek vermek gerekir ise;
Kuş göçleri,
Endemik, tıbbi ve aromatik bitkilerin yetişme zamanları,
Çiçeklerin açma zamanları,
Spil Dağı Milli Parkında anemonların çiçek açma ve yetişme zamanları,
Ormanlardaki ağaçların çiçeklenme zamanları,
Gün doğumu ve batımının en güzel göründüğü zaman ve mekânlar,
471
Dolunayın en güzel izlendiği zaman ve mekânlar,
Balık avlama mevsimi,
Avlanma mevsimi,
Çağlak festivali,
Mesir Macunu Festivali zamanı gibi
Manisa
için önemli gün ve haftalar belirlenerek, bu dönemler özel turlar
hazırlanabilmesine ilişkin bir envanter çalışması yapılabilir. Milli bayramlar, dini bayramlar,
tüm resmi tatiller, dünya genelinde kutlanan sevgililer günü, anneler günü, babalar günü,
yaşlılar haftası, engelliler haftası gibi önemli tarihlerin tümü kayıt altına alınabilir. Bu
bilgilere dayanılarak marka takımlarının iletişim ve faaliyet etkinliklerini planlamaları
gerekir. Sonraki süreçte turizm paydaşlarının geniş katılımlarıyla bu günlere özel etkinlikler
düzenlenebilir.
Manisa’da halen düzenlenmekte olan festival, spor müsabakaları ve kutlama
programları gibi etkinliklerin bir takvim çerçevesinde düzenlenmesi ve birbiri ile
çakışmasının önlenmesi önemlidir. Birbiri ile bağlantılı olabilecek etkinliklerin aynı
dönemlerde birlikte düzenlenmesi ile hedef kitlenin genişletilmesi, bütçelerin ortak kullanımı
ile ölçek ekonomisi oluşturulabilmesi de söz konusudur. Bu tür etkinlikler marka takımları
tarafından kaydedilerek, tüm turizm paydaşlarına iletilebilir.
Anket çalışmalarından sağlanan datalar vasıtasıyla hedef kitlede yer alan kişilerin
doğum günleri, evlilik yıldönümleri gibi bilgileri derlenebilir. Bu tarihlerden birer ay
öncesinde, özel günler turizmi kapsamındaki Manisa turları, bu kişilere teklif edilebilir. Spor
aktivitelerinden ilgili oldukları branşlar seçilerek, Manisa’da düzenlenecek bir spor etkinliği
öncesi o branşa ilgisi olduğunu belirten turist grubuna duyuru yapılarak, davetiye
gönderilebilir.
472
9.7.
Manisa Gönüllüleri
Dünyanın ya da Türkiye’nin herhangi bir yerinde, farklı mevki ve konumdaki
hemşeriler o şehrin gönüllüleri olarak tanımlanır. Tıpkı bunun gibi Manisalı olup dünyanın ya
da Türkiye’nin çeşitli bölgelerine dağılmış kişiler Manisa gönüllülerini oluşturmaktadır.
Manisa gönüllüleri Manisa turizminin gelişmesinde en önemli ve stratejik araçlardan biridir.
Fikir alış verişinin sağlanması, tanıtımın verimli olması açısından önemlidir. Bunun
için ilin kanaat önderleri arasından seçilecek Manisa gönüllüleri listesi oluşturulabilir.
Halihazırda Manisa Valisi Halil İbrahim Daşöz’ün talimatları ile il merkezinde ve ilçelerde
akil adamlardan komisyonlar ve takımlar oluşturulmuştur.
Manisa gönüllüleri sistemi Manisa’nın ilçe, mahalle ve köylerinde oluşturulmasının
yanı sıra, il sınırları dışındaki Manisalıların sürece dâhil edilmesi ile Türkiye ve dünyada da
kurulabilir.Manisa dışında yaşayan Manisalılar doğru organize edilirse, yurtiçinde ve yurt
dışında, Manisa’nın reklamını yaparak markalaşmasına katkıda bulunabilirler.
Yapılacak çalışmalarda Manisa’yla bağı nispeten zayıf olan Manisalılarla da iletişime
geçilerek, memleketlerini tanımayanların çocuklarını Manisa’ya ziyaretçi olarak göndermeleri
teşvik edilebilir. Bu teşvik için çeşitli aktiviteler düzenlenebilir. Örneğin; yurtiçi ve yurtdışı
seyahatler düzenlenmesi, internet ortamında bloglar, forumlar oluşturulması, farklı şehirlerde
yapılacak Manisa Tanıtım Günlerinde o şehirdeki Manisalıların aktif yer almalarının
sağlanması bahsedilen aktiviteler arasındadır. Bu aktivitelere Manisa gönüllerinin etkin olarak
katılımı sağlanabilir.
Şehir dışındaki Manisalıların organize edilmelerinde hemşeri dernekleri ve dernek
federasyonları etkin olarak değerlendirilebilir. Gerek yüz yüze ziyaretler gerekse telefonla
473
arayarak tüm derneklerle iletişime geçilebilir. Bu dernekler üzerinden edinilecek iletişim
bilgileri ile güçlü bir veri tabanı oluşturulabilir. Üye veya dernek bilgilerini mümkün olduğu
kadar internet ortamında da güçlendirmek gerekir. Facebook, Twitter gibi sosyal paylaşım
ağları üzerinden Manisa’daki tüm aktivitelerin veri tabanındaki üyelere duyurulması
sağlanabilir.
Genel itibariyle insanların bulundukları mekânı yörelerinin resimleriyle süsledikleri
görülmektedir. Bu malzemeler ayrıca ücretsiz reklam aracı işlevini görmektedir. Bu nedenle
Manisa’nın eşsiz manzaralı yerlerinin fotoğraflarının basılarak dağıtılması tanıtımı olumlu
etkileyebilir. Özellikle yine Manisa gönüllülerinin bu resimleri bulundukları mekânda
kullanmaları yörenin reklamı açısından iyi olabilir. Daha önce de belirtildiği gibi Trabzon
Uzungöl ve Rize Ayder Yaylalarının bilinirlikleri bu şekilde artmıştır.
Manisalıların
yanı sıra büyük şehirlerdeki turizm profesyonelleri de Manisa
Gönüllüsü olabilir. Böylece sektörle doğrudan ilişkili olan bir kitlenin, yapacakları projelerde
Manisa’yı öncelemeleri, çevreleriyle olan iletişimlerinde Manisa’yı ön plana çıkarmaları
mümkün olabilir. TÜRSAB’ın BYK başkanlarının içerisinde Manisa’lı bir kişinin
bulunmasının yanında Fayda Seyahat Acentesinin sahibesi Aydan Kaçar’da Akhisar’lıdır.
9.7.1. 251 Bin dev Öğrenci
Üniversite öğrenciler de Manisa Gönüllüleri olarak kabul edilebilir. Manisa Celal
Bayar Üniversitesi’nde öğrenim gören öğrenciler büyük bir potansiyeli ifade etmektedir.
Ülkenin farklı illerinden gelen öğrencilerin üniversite öğrenimlerinin sonunda yaşadıkları
şehirlere döndüklerinde Manisa’yı bir turistik destinasyon olarak tanıtmalarına yönelik
474
çalışmalar yapılabilir. Bu kapsamda öncelikle üniversite öğrencilerinin Manisa’yı
özümseyebilmesi için çeşitli geziler düzenlenmelidir.
9.8.
Mobil Tanıtım Çalışmaları
Manisa’nın tanıtımı için gezici araçlar tesis edilebilir. Bu araçlar ile farklı yerlerde
mobilize turlar, etkinlikler, sergiler gerçekleştirilebilir. Bu araçlar büyük şehirlerde kent
meydanlarında da kalabilirler. Bunun dışında yurtdışına dahi turlar düzenlenebilir. Bu turlar
ile verilecek olan eğitim, eğlence, söyleşi, sergi etkinlikleri, tanıtıma ve markalaşmaya büyük
katkıda bulunacaktır.
Gezici ekip çalışmalarında hemşerilerden destek alınması çok faydalı olabilir. Gidilen
yerlerdeki Manisalılar hemşeri dernekleri bir tür seyahat acentesi olarak konumlandırılabilir.
Derneklerle iletişimin verimli olması için öncesinde hemşeri dernekleri ile irtibata geçilebilir.
Gezici araçla yapılacak tanıtım çalışmalarında Çanakkale’nin tır ile yaptığı ve
Çanakkale Savaşlarının anlatıldığı çalışma örnek alınabilir. Manisa’nın görülmesi gereken
yerleri bir tanıtım çalışması çerçevesinde hazırlanacak filmler ve diğer tanıtım materyalleriyle
gösterilebilir. Hemşeri dernekleri ile yapılacak ortak bir çalışma ile gezici araç tanıtım
ekibinin gittikleri yerlerde Manisalılar tarafından karşılanması, konaklatılması, gezdirilmesi
sağlanabilir. Böylece yapılacak çalışmalarda yeme- içme, konaklama gibi ihtiyaçların bir
kısmı yöre insanlarının sponsorluğunda olabilir.
475
Mobil araçlar hareketli bir müze ve Manisa tanıtım merkezi olarak görev yapmalıdır.
Çeşitli yarışma ve etkinlikler düzenlenerek Manisa’ya ait promosyon ve tanıtım materyalleri
dağıtılabilir. Mobil tanıtım ekibinde yer alan personelin diğer tüm turizm enformasyon ve
iletişim faaliyetlerindeki kadar Manisa’yı tanıyor olmaları önemlidir.
Bu etkinliklerle Manisa’yı talep edebilecek potansiyel turistlere ulaşılması
hedeflenmektedir. Bu doğrultuda, oksijen diyarı Spil Dağı ile ilgili mobil tanıtım aracı, Arap
turistlerin bol miktarda bulunduğu İstanbul, Bursa, Yalova ve Hatay gibi illerde tanıtım
faaliyetlerini sürdürebilir. Osmanlı kültür mirasları, Osmanlı Sarayı, Lidya, Kula evleri ve
Sart antik kenti gibi konular işelenebilir.
Akhisar’da mobil olarak 7D sinema gösterisi yapan bir araç bulunmaktadır. İlk
aşamada bu araç fonksiyonlaştırılabilir. Akhisar’ın eski dönemlerini anlatan özel filmler
yapılarak gösteriler sunulabilir.
9.9.
Fuarların Tanıtım Mecrası Olarak Kullanımı
Turizm ihtisas fuarları, destinasyon yönetimleri ile seyahat acentelerini, tur
operatörlerini ve sektöre doğrudan katkı sağlayan tedarikçileri bir araya toplayan kapsamlı
tanıtım mecralarıdır. Bu nedenle Manisa’nın hem yurt içinde hem de yurtdışında düzenlenen
turizm ihtisas fuarlarında yer alması önemlidir.
Fuarlarda, yabancı dil bilen ve Manisa turizm marka değerlerine tamamen hâkim
profesyonellerin stantlarda yer almasında yarar vardır. Bu ihtisas fuarlarında, konunun
uzmanlarının teknik desteği ile katılımcılarla çok daha kolay iletişime geçilebilir.
Standartların dizaynı, organizasyonun sunum şekli ve basınla ilişkiler gibi tüm
boyutlarıyla planlanmış bir fuar organizasyonu ile ancak başarıya ulaşılabilir. Aynı zamanda
çok boyutlu pazarlama, iletişim destek çalışmalarıyla markalaşma ve pazarlama hedeflerine
daha hızlı ulaşmak mümkün olabilecektir. Fuara katılmadan önce Manisa’nın tüm tur
programlarının hazır olması gerekmektedir.
EMITT ve Travel Turkey gibi ulusal turizm fuarlarında, Manisa ilindeki tüm turizm
paydaşları toplu olarak yer alınması Manisa’nın marka bütünlüğünün sağlanması açısından
önemlidir. Manisa 2010 yılında katıldığı EMITT turizm fuarında 800 stand arasından “En İyi
Stand” ödülü almıştır.
476
Kültür ve Turizm Bakanlığı 2013 yılında, 65 ülkede, 7’si alanında en büyük fuarlar
olmak üzere toplam 165 turizm ihtisas fuarına iştirak edecektir. Söz konusu fuarlara
katılımın Bakanlığa toplam maliyeti yaklaşık olarak 20 milyon ABD dolarının üzerindedir.
Uluslararası turizm ihtisas fuarları arasında ön sıralarda yer alan Tokyo, Moskova, Berlin ve
Dubai gibi fuarlarda bölgenin tanıtımı ve pazarlanması için, Kültür ve Turizm Bakanlığına
stant başvurusu yapılabilir. Manisa 2011 yılında Berlin’deki fuara katılmış ve çok başarılı
bir tanıtım çalışması yürütmüştür.
Uluslararası turizm fuarlarının yanı sıra, ülke içinde düzenlenen fuar ve tanıtım
günlerine katılım da oldukça önemlidir. Ankara’da yer alan Atatürk Kültür Merkezi’nde ve
İstanbul’un çeşitli yerlerinde illerin düzenlediği “Tanıtım Günleri” organizasyonları başarı
ile sürdürülmektedir. Manisa’nın folklorundan, müziğine, yemek kültüründen yerel
ürünlerine kadar birçok alanda tanıtımlarının gerçekleştirilebileceği bu tür tanıtım günü
organizasyonları yapılabilir.
Tablo 33 Bakanlığımızca 2013 Yılında İştirak Edilecek Turizm Fuarları
Kamu/Özel Sektör İşbirliği Çerçevesinde İştirak Edilecek Büyük Fuarlar
NO
FUARIN ADI
ÜLKE ADI
ŞEHİR ADI
FUAR TARİHİ
08 - 13 OCAK
1
UTRECH TURİZM FUARI
HOLLANDA
UTRECH
2
FİTUR TURİZM FUARI
İSPANYA
MADRİD
3
BIT MİLANO T.F.
İTALYA
MİLANO
ALMANYA
BERLİN
06 - 10 MART 2013
RUSYA
MOSKOVA
20 - 23 MART 2013
4
5
ITB BERLİN TURİZM
FUARI
MITT MOSKOVA
MÜŞAVİR. /
ATAŞELİK
Lahey K.ve
2013
T.Müşavirliği
30 OCAK - 3
Madrid K.ve
ŞUBAT 2013
T.Müşavirliği
14 - 17 ŞUBAT
2013
Roma K.ve
T.Müşavirliği
Berlin K.ve T.
Müşavirliği
Moskova K.ve
T.Müşavirliği
477
6
7
ARABIAN TARVEL
MARKET
WORLD TRAVEL MARKET
B.A.E.
DUBAİ
İNGİLTERE
LONDRA
06 - 09 MAYIS
Dubai K.ve
T.Müşavirliği
2013
5 - 08 KASIM 2013
Londra K.ve
T.Müşavirliği
KAMU / ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ ÇERÇEVESİNDE İŞTİRAK EDİLECEK DİĞER FUARLAR
1
FERIENMESSE WIEN VİYANA TUR.FUARI
AVUSTURYA
VİYANA
A.B.D.
LOS ANGELES
ALMANYA
STUTTGART
HİNDİSTAN
Y.DELHİ
LOS ANGELES
2
TRAV.ADVEN.SHOW
(SEY.MACE.F.)
3
4
CMT STUTTGART TURİZM
FUARI
GÜNEY ASYA SEY. VE
TUR.FUARI "SATTE"
5
MATKA TURİZM FUARI
FİNLANDİYA
HELSİNKİ
6
CENEVRE TURİZM FUARI
İSVİÇRE
CENEVRE
DANİMARKA
KOPENHAG
LÜKSEMBURG
LÜKSEMBURG
A.B.D.
NEW YORK
ALMANYA
DÜSSELDORF
ALMANYA
DÜSSELDORF
HİNDİSTAN
MUMBAI
SLOVAKYA
BRATISLAVA
14 ANVERS TURİZM FUARI
BELÇİKA
ANVERS
15 LUZERN TURİZM FUARI
İSVİÇRE
LUZERN
16 DRESDEN TURİZM FUARI
ALMANYA
DRESDEN
7
8
9
10
11
FERIE İ BELLATURİZM
FUARI
LÜKSEMBURG TURİZM
FUARI
NEW YORK TIMES
TRAVEL SHOW
DÜSSELDORF YATÇILIK
FUARI
DÜSSELDORF DALIŞ
FUARI
12 SATTE MUMBAI
13
SLOVAKYA TURİZM
FUARI
17 DUBLİN HOLIDAY WORLD İRLANDA
DUBLİN
10 -13 OCAK Viyana K.ve
2013 T.Müşavirliği
12 -13 OCAK Los Angeles K.ve
2013 T.Ataşeliği
12 - 20 OCAK
2013
Frankfurt K.Ataşeliği
16-18 OCAK Yeni Delhi K.ve
2013 T.Müşavir.
17 - 20 OCAK Helsinki K.ve
18 - 20 OCAK
2013
Zürih K.ve T.Ataşeliği
18 - 20 OCAK Kopenhag K.ve
18 - 20 OCAK Brüksel K.ve
18-20 OCAK New York K.ve
2013 T.Ataşeliği
19 -27 OCAK
2013
19 -27 OCAK
2013
21-22 OCAK Yeni Delhi K.ve
24 -27 OCAK Viyana K.ve
24 - 28 OCAK Brüksel K.ve
25 - 27 OCAK
2013
25-27 OCAK Berlin K.ve T.
2013 Müşavirliği
25 - 27 OCAK Londra K.ve
478
SHOW
18 BRÜKSEL TURİZM FUARI
19
20
İRAN TOURİSM HOTEL &
SHOW
ZÜRİH EXPO TURİZM
FUARI
21 ITM VARŞOVA FUARI
22
23
REİSEZEİT HANNOVER
TURİZM FUARI
MULHOUSE TURİZM VE
ŞARAP FUARI
24 HAMBURG TURİZM FUARI
25
HOLIDAY WORLD TURİZM
FUARI-PRAG
BELÇİKA
BRÜKSEL
İRAN
MEŞHED
İSVİÇRE
ZÜRİH
POLONYA
VARŞOVA
ALMANYA
HANNOVER
FRANSA
MULHOUSE
ALMANYA
HAMBURG
ÇEK CUM.
PRAG
5.İRAN
26 HOTEL,TRAVEL&TOURISM İRAN
TAHRAN
EXHİBİTION
27 ST.GALLEN TURİZM FUARI İSVİÇRE
ST.GALLEN
28 BALTTOUR TURİZM FUARI LETONYA
RIGA
29
TOULOUSE MAHANA
FRANSA
TOULOUSE
NORVEÇ
OSLO
HİNDİSTAN
MUMBAI
BULGARİSTAN
SOFYA
33 MAHANA LYON FUARI
FRANSA
LYON
34 TOUREST TURİZM FUARI
ESTONYA
TALLIN
35 FREE MÜNİH FUARI
ALMANYA
MÜNİH
30
FUARI
REISELIV U.ARASI
SEYAHAT FUARI
TEK DÜNYA
31 SEY.PAZ.(Oneworld Travel
Market-OTM)
32
INT. TOURİST EXHIBITION
HOLIDAY&SPA EXPO
31 OCK-4 ŞB Brüksel K.ve
31 OCK-3 Tahran K.ve
ŞUB.2013 T.Müşavirliği
31 OCK-3 ŞB
2013
24-26 OCAK Varşova K.ve
01 - 03 ŞUBAT Berlin K.ve T.
2013 Müşavirliği
01 - 03 ŞUBAT Paris K.ve
06 - 10 ŞUBAT Berlin K.ve T.
2013 Müşavirliği
07 -10 ŞUBAT Viyana K.ve
07-10 ŞUBAT Tahran K.ve
08 - 10 ŞUBAT
2013
08 - 10 ŞUBAT Helsinki K.ve
08-10 ŞUBAT Stockholm K.ve T.
2013 Müşavirliği
08-10 ŞUBAT Yeni Delhi K.ve
16-18 ŞUBAT Sofya K. ve T.
2013 Müşavirliği
15 - 17 ŞUBAT Helsinki K.ve
20-24 ŞUBAT
2013
479
36
ULUSLARARASI BELGRAD
TURİZM FUARI
37 BASEL TURİZM FUARI
38
39
40
FERIE FOR ALLE TURİZM
FUARI
VIVATTOUR TURİZM
FUARI
BTL LİZBON TURİZM
FUARI
41 UTAZAS TURİZM FUARI
SIRBİSTAN
BELGRAD
İSVİÇRE
BASEL
DANİMARKA
HERNING
LİTVANYA
VILNIUS
PORTEKİZ
LIZBON
MACARİSTAN
BUDAPEŞTE
ÇİN
GUANZHOU
A.B.D.
MİAMİ
ROMANYA
BÜKREŞ
İNGİLTERE
LONDRA
ALMANYA
MAİNZ
RUSYA
MOSKOVA
FRANSA
PARİS
İSVEÇ
GÖTEBOURG
FRANSA
PARİS
B.A.E
ABU DABİ
UKRAYNA
KİEV
GITF - GUANZHOU
42 ULUSLARARASI
TUR.FUARI
43
44
MIAMİ SEA TRADE FUARI MİAMİ / FLORİDA
TTR TORURİSM FAİR OF
ROMANİA FUARI
45 CONFEX LONDON
46
47
RHEİNLAND PFALZ MAİNZ
TURİZM FUARI
ULUSLARARASI
MOSKOVA TUR. FUARI
48 PARIS MAP FUARI
TOUR GÖTEBOURG
49 U.ARASI SEY. VE TUR.
FUARI
50 PARİS GOLF FUARI
51
52
THE GULF INCENTIVE
BUSINESS (GIBTM)
UKRAYNA U.ARASI
TUR.VE SEY.FUARI
21-24 ŞUBAT Belgrad K.ve
22 - 24 ŞUBAT
2013
22 - 24 ŞUBAT
2013
Kopenhag K.ve T.Müş.
22-24 ŞUBAT Helsinki K.ve
27 ŞB-3 MAR Madrid K.ve
28 ŞB-3 MAR Viyana K.ve
07-09 MART Pekin K.ve
11-14 MART New York K.ve
2013 T.Ataşeliği
15-18 MART Sofya K. ve T.
2013 Müşavirliği
19-21 MART Londra K.ve
16-18 MART
2013
16-19 MART
2013
Moskova K.ve T.Müş.
21-24 MART Paris K.ve
21-24 MART Stockholm K.ve T.
2013 Müş.
22-24 MART Paris K.ve
25 - 27 MART Dubai K.ve
27 - 29 MART Kiev K.ve
Kuala Lumpur K.ve
53 MATTA SEYAHAT FUARI-1 MALEZYA
KUALA LUMPUR
MART 2013
54 SARAYBOSNA TURİZM
SARAYBOSNA
MART 2013 Saraybosna K.ve T.
BOSNAHERSEK
T.Müş.
480
Müşavirliği
FUARI
AZERBEYCAN
04 - 06 NİSAN Bakü K.ve
AZERBEYCAN
BAKÜ
56 ASTA IDE
B.A.E
DUBAİ
57 BMT AKDENİZ TUR.BOR.
İTALYA
NAPOLİ
ÇİN
PEKİN
MOLDOVA
KİŞİNEV
ÇİN
ŞANGHAY
KAZAKİSTAN
ALMATI
62 RİYAD TRAVEL
S.ARABİSTAN
RİYAD
63 ÜSKÜP TRAVEL MARKET
MAKEDONYA
ÜSKÜP
KIRGIZİSTAN
BİŞKEK
NİSAN 2013
İSPANYA
BARCELONA
NİSAN 2013
POLONYA
GDANSK
NİSAN 2013
BELARUS
MINSK
NİSAN 2013 Moskova K.ve T.Müş.
GÜRCİSTAN
TİFLİS
NİSAN 2013
55 ULUS.TUR.VE SEY. F.
(AITF)
COTTM-CHINA
58 OUTBOURD
TRAV.TOUR.MARKET
59
60
61
64
65
66
67
68
69
70
18. MOLDOVA U.ARARASI
TURİZM İHTİSAS FUARI
SHANGHAİ WORLD EXPO
EXHİ&CONVER.(IT&CM)
KAZAKİSTAN U.ARASI
TUR.FUARI (KITF)
BİŞKEK U.ARASI TURİZM
FUARI(BİTF 6)
SITC BARSELONA TURİZM
FUARI
GTT GDANSK TURİZM
FUARI
LEISURE MINSK/BELARUS
CUM.
EXPO GEORGIA TURİZM
FUARI
6. ULUSLAR. TUR. VE SPOR
FUARI
DÜNYA SEYAHAT FUARI
(WTF)
71 IMEX FRANKFURT
72
BITE PEKİN
ULUSLARARASI
TÜRKMENİSTAN AŞKABAT
ÇİN
ŞANGHAY
ALMANYA
FRANFKFURT
ÇİN
PEKİN
04-07 NİSAN New York K.ve
2013 T.Ataşeliği
05 - 07 NİSAN Roma K.ve
09 -11 NİSAN Pekin K.ve
11 - 14 NİSAN Kiev K.ve
17 - 19 NİSAN Pekin K.ve
24 - 26 NİSAN Astana K.ve
23 - 26 NİSAN Riyad K.ve
25-27 NİSAN Üsküp K. ve T.
2013 Müşavirliği
Bişkek K.ve
T.Müşavirliği
Madrid K.ve
T.Müşavirliği
Varşova K.ve
T.Müşavirliği
Bakü K.ve
T.Müşavirliği
MAYIS 2013 Aşkabat K.ve T.Müş.
16 - 19 MAYIS Pekin K.ve
21-23 MAYIS
2013
Frankfurt K.Ataşeliğii
14-16 Pekin K.ve
HAZİR.2013 T.Müşavirliği
481
TUR.FUARI
ITE HONGKONG TURİZM
14-17 Pekin K.ve
ÇİN
HONKONG
ALMANYA
KİEL
İRAN
TAHRAN
G.KORE
SEUL
İRAN
ŞİRAZ
KIRGIZİSTAN
BİŞKEK
A.B.D.
LAS VEGAS
JAPONYA
TOKYO
EYLÜL 2013
MALEZYA
KUALA LUMPUR
EYLÜL 2013
FRANSA
PARİS
EYLÜL 2013
RUSYA
MOSKOVA
EYLÜL 2013 Moskova K.ve T.Müş.
84 IMEX AMERİCA
A.B.D.
LAS VEGAS
85 ABAV TURİZM FUARI
İSPANYA
RİO DE JANERİO
İTALYA
RİMİNİ
EKİM 2013
87 TOUR SALON POZNAN
POLONYA
POZNAN
EKİM 2013
88 ITB ASYA
SİNGAPUR
SİNGAPUR
EKİM 2013
UKRAYNA
KİEV
EKİM 2013
ÖZBEKİSTAN
TAŞKENT
EKİM 2013
İTALYA
GENOVA
EKİM 2013
73
74
75
76
77
FUARI
KİELER WOCHE YATÇILIK
FUARI
PERSIA TRAVEL MARKET
FESTİVALİ
KORE DÜNYA SEYAHAT
FUARI
8. INTERNATIONAL
TOURİSM EXHİBİTİON
78 EL SANATLARI FUARI
79
80
81
ASTA THE TRADE SHOW
FUARI
JATA DÜNYA SEYAHAT
FUARI
MATTA SEYAHAT FUARI2
82 TOP RESA FUARI
83
86
89
90
LEISURE 2013 MOSKOVA
TURİZM FUARI
TTG RİMİNİ TURİZM
FUARI
20.TRAVEL MARKET
UKRAINE
TAŞKENT ULUSLARARASI
TURİZM FUARI
91 GENOVA YATÇILIK F.
22 -30 Berlin K.ve T.
HAZİR.2013 Müşavirliği
26-28 Tahran K.ve
HAZİRAN 2013
Tokyo K.ve
T.Müşavirliği
4-7 TEMMUZ Tahran K.ve
TEM- Bişkek K.ve
AĞUS.2013 T.Müşavirliği
11-13 EYLÜL New York K.ve
2013 T.Ataşeliği
Tokyo K.ve
T.Müşavirliği
Kuala Lumpur K.ve T.
Müş.
Paris K.ve
T.Müşavirliği
15 - 17 EKİM Los Angeles K.ve
2013 T.Ataş.
23 - 25 EKİM Madrid K.ve
Roma K.ve
T.Müşavirliği
Varşova K.ve
T.Müşavirliği
Müş.
Kiev K.ve
T.Müşavirliği
Taşkent K.ve
T.Müşavirliği
Roma K.ve
T.Müşavirliği
482
ST.PETERSBURG
RUSYA
ST.PETERSBURG
EKİM 2013 Moskova K.ve T.Müş.
BELARUS
MINSK
EKİM 2013 Moskova K.ve T.Müş.
ALMANYA
HAMBURG
ALMANYA
ERFURT
ÇİN
ŞANGHAY
ALMANYA
KÖLN
ROMANYA
BÜKREŞ
ALMANYA
LEIPZİG
YUNANİSTAN
SELANİK
101 EIBTM TURİZM FUARI
İSPANYA
BARSELONA
102 ILTM CANNES FUARI
FRANSA
CANNES
ARALIK 2013
103 PARIS DENIZCILIK FUARI
FRANSA
PARİS
ARALIK 2013
SLOVENYA
LUBLYANA
ENDONEZYA
KUALA LUMPUR
OCAK 2013
MALEZYA
KUALA LUMPUR
ŞUBAT 2013
A.B.D.
LOS ANGELES
HOLLANDA
AMSTERDAM
İNGİLTERE
LONDRA
KANADA
OTTAWA
92
93
ULUS.SEY.VE TUR.FUARI
TOURBUSINESS MINSK
FUARI
HAMBURG
94 ULUSLARARASI BOT
FUARI
95 ERFURT KARAVAN FUARI
96
CITTM ÇİN U.RARASI
TURİZM FUARI
97 REISEMESSE KÖLN
98
99
100
1
2
3
4
5
6
7
TTR ROMANİAN TOURİSM
FAİR FUARI
LEİPZİG TURİZM ve
KARAVAN FUARI
PHİLOXENİA U.ARASI
TURİZM FUARI
ALPE ADRİA TOURİSM
AND LEISURE SHOW
ENDONEZYA HAC VE
UMRE FUARI
SELANGOR MATTA
İSLAMİ SEY.F.(Hac-Umre)
LOS ANGELES TİME
TRAVEL SHOW
BİSİKLET ve YÜRÜYÜŞ
FUARI
DESTINATIONS LONDON
THE TRAVEL AND
VACATION SHOW
26 EK-3 KAS
2013
31 EK-3
KAS.2013
Berlin Kül. Müşavirliği
EKİM-KASIM Pekin K.ve
1 KASIM 2013 Frankfurt K.Ataşeliği
15 - 18 KASIM Sofya K. ve T.
2013 Müşavirliği
20 - 24 KASIM
2013
23 - 25 KASIM Sofya K. ve T.
2013 Müşavirliği
3-5 ARALIK Madrid K.ve
Paris K.ve
T.Müşavirliği
Paris K.ve
T.Müşavirliği
24-27 OCAK Belgrad K.ve
Müş.
Müş.
22 - 24 ŞUBAT Los Angeles K.ve
2013 T.Ataş.
09 - 10 ŞUBAT Lahey K.ve
31 OC-3 ŞUB Londra K.ve
09-10 MART Washington K.ve T.
2013 Müş.
483
8
THE TRAVEL AND
09-10 MART Washington K.ve T.
A.B.D.
WASHINGTON
UKRAYNA
KIRIM
10 ÇİN GOLF SHOW 2013
ÇİN
PEKİN
11 SİDNEY SEYEHAT FUARI
AVUSTRALYA
SİDNEY
MART 2013
UKRAYNA
KİEV
MART 2013
ENDONEZYA
JAKARTA
NİSAN 2013
ÖZBEKİSTAN
TAŞKENT
NİSAN 2013
ARNAVUTLUK
ÜSKÜP
GÜRCİSTAN
BATUM
KANADA
MONTREAL
İSPANYA
BİLBAO
MAYIS 2013
UKRAYNA
ODESA
MAYIS 2013
BOSNA HERSEK
TUZLA
MAYIS 2013 Saraybona K.ve T. Müş.
SİNGAPUR
NATAS
EYLÜL 2013
HOLLANDA
UTRECH
KAZAKİSTAN
ASTANA
9
12
13
14
15
ADVENTURE SHOW
22.ULUSLARARASI KIRIM
TURİZM FUARI
10. ULUSLARARASI TUR.
FORUMU/ KİEV
ENDONEZYA ASTİNDO
SEYAHAT FUARI
TAŞKENT ULUSLARARASI
TATİL FUARI
ARNAVUTLUK TURİZM
FUOR
16 EXPO BATUM
17
18
19
20
INT. TOURISM AND
TRAVEL SHOW
EXPOVACACIONES
TURİZM F.
11.ODESA ULUSLARARASI
TURİZM FUARI
LUKAVAC TURİZM FUARI
- LIST
21 NATAS SEYAHAT FUARI
22
50 PLUS BEURS (50 YAŞ
ÜZERİ FUARI)
23 ASTANA LEISURE 2013
24
25
AARP (AMERİCAN RETİRE
PEOPLE)
11.ULUS.TURİZM FORUM
UTF 2013
2013
MART 2013
KİEV
YILINDA BAKANLIĞIMIZCA ÜLKEDE; 7 BÜYÜK,
Kiev K.ve
T.Müşavirliği
22 - 24 MART Pekin K.ve
Kuala Lumpur K.ve
T.Müş.
Kiev K.ve
T.Müşavirliği
Müş.
Taşkent K.ve
T.Müşavirliği
25-27 NİSAN Üsküp K.ve
MAYIS 2013
EKİM 2013
Bakü K.ve
T.Müşavirliği
Washington K.ve T.
Müş.
Madrid K.ve
T.Müşavirliği
Kiev K.ve
T.Müşavirliği
Müş.
10 - 14 EYLÜL Lahey K.ve
EYLÜL 2013
EYLÜL 2013
ABD
UKRAYNA
2013 Müş.
EKİM 2013
Astana K.ve
T.Müşavirliği
Washington K.ve T.
Müş.
Kiev K.ve
T.Müşavirliği
103 KAMU ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ
ÇERÇEVESİNDE VE 25 YURTDIŞI TEMSİLCİLİĞİMİZ ARACILIĞIYLA TOPLAM
135 TURİZM İHTİSAS
FUARINA İŞTİRAK OLUNACAKTIR.
484
K.T.M : Kültür ve Tanıtma Müşavirliği
K.T.A : Kültür ve Tanıtma Ataşeliği
K.M. : Kültür Müşavirliği
K.A.
: Kültür Ataşeliği
9.10. Festivallerin Tanıtım Mecrası Olarak Kullanımı
Turizm destinasyonunun geniş halk kitlelerine tanıtılması ve yöresel bağların
kuvvetlendirilmesi konusunda festival ve şenliklerin önemi büyüktür. Bu tür etkinlikler
vesilesiyle uluslararası alanda haberlere konu olan destinasyonun, marka bilinirliği ve turistik
ürün çeşitliliği artırılabilmektedir.
Düzenlenen organizasyonların turizm pazarlamasına ve iletişim stratejilerine
uyumlandırılması önemlidir. Mevcut festival ve şenliklerin de marka takımları tarafından
turizm pazarlaması ve iletişim stratejilerine adapte edilmesi söz konusu olabilir. Bu
organizasyonların her birinin markalaşma sürecinde nasıl değerlendirileceği ayrıca
incelenmelidir. Her bir turizm konseptine ilişkin festival ve şenlik formatlarının
oluşturulmasında fayda vardır. Bu faaliyetlerin, festivalin düzenlendiği ilçe ya da beldeye
ekonomik bir girdi sağlamasının yanı sıra, tanıtım açısından da büyük katkılar sağlayacağı
öngörülmektedir. Fakat maalesef Manisa’daki festivallerin kamunun sırtında bir mali yük
olduğu gözlemlenmiştir, oysaki dünyada festivali olan yerler maddi olarak çok iyi girdi
sağlamaktadırlar.
Manisa’da yapılan en ünlü festival her yıl Mart ayının üçüncü haftası düzenlenen
Uluslar arası Mesir Macunu festivalidir. Türkiye’nin ve hatta dünyanın en eski
festivallerinden biri de Akhisar’daki Çağlak festivalidir. Mesir festivalinin bu yıl 473.sü,
Çağlak festivalinin ise 554.üsü kutlanacaktır. Bu festivallerin yöreye katkılarının nasıl
olacağının uluslararası festivaller incelenerek ortaya konması gerekmektedir.
Manisa’da düzenlenen ve aşağıda verilen diğer festivallerin de turizmle bağlantılarının
güçlü bir şekilde sağlanması önemlidir.
485
Tablo 34 Manisa’da Kutlanan Yerel ve Ulusal Nitelikli Kutlamalar
ETKİNLİK ADI
TARİHİ
DÜZENLEYEN
KURULUŞ
ETKİNLİĞİN KONUSU VE AMACI
21 Mart'ta Nevruz'la özdeşleşen Mesir, İnsana ve
GELENEKSEL MANİSA MESİR Mart Ayının
ŞENLİKLERİ
3. Haftası
doğa ilişkisini yaşamın sevincine dönüştüren
Manisa Belediyesi köklü bir gelenektir. Mesir Ş enliklerinde
Anadolu'nun çeşitli yörelerinden gelen insanlar,
Manisa'da bayram sevincini birlikte yaşatmak.
8 EYLÜL MANİSA'NIN
DÜŞMAN İŞGALİNDEN
KURTULUŞU VE
Kurtuluş Bayramı ve Bağbozumu Şenliklerini,
6-7-8 EYLÜL Manisa Belediyesi
BAĞBOZUMU ŞENLİKLERİ
MANİSA HIDIRELLEZ
KULTÜR-BAHAR BAYRAMI
6 MAYIS
EKİM AYI
HAFTASI
İÇİ
SANCAKLI BOZKÖY KİRAZ
HAZİRAN
Sancaklı Bozköy
ŞENLİKLERİ
AYI
Belediyesi
6- EYLÜL
Ahmetli Belediyesi
6- EYLÜL
Akhisar Belediyesi
KUTLAMALARI
AKHİSAR İLÇESİNİN
KURTULUŞ KUTLAMALARI
yöresel birlik ve bütünlüğü paylaşmak, üzüm
üreticisini teşvik etmek
MANİSA AHİLİK KÜLTÜR
AHMETLİ İLÇESİ KURTULUŞ
Manisa halkı birlikte coşku içinde kutlayarak,
İlçenin Düşman İşgalinden Kurtuluş yıldönümü.
Milli ruhun geliştirilmesi
İlçenin Düşman İşgalinden Kurtuluş yıldönümü.
Milli ruhun geliştirilmesi
Akhisarlı'lı Taşkınoğullarından Mecdüddin-I
İsa'nın Anadolu'daki Çeşitli yerleri
AKHİSAR ÇAĞLAK FESTİVALİ
Nisan Ayının
Son Haftası
ziyaretlerinden sonra Akhisar'ın
Akhisar Belediyesi kuzeydoğusundaki Ç ağlak Deresi civarına
ziyareti ve burada 17 gün kalmış olması,
şenliklerle kutlanarak gelenek haline
dönüşmesini sağlamıştır.
Üreticiyi teşvik etmek 4-5 Eylül tarihleri
ALAŞEHİR ÜZÜM ŞENLİĞİ
4-5 EYLÜL
Alaşehir
Belediyesi
arasında kutlanması ve 5 Eylül Alaşehir düşman
işgalinden kurtuluş yıldönümü kutlamalarıyla
bütünleşmesi, günün anlam ve önemini
vurgulamak.
DEMİRCİ ASKER UĞURLAMA
Her Yıl Asker
TÖRENİ
Sevkine Göre
GÖLMARMARA İLÇESİ
6- EYLÜL
9 yıldır kutlanıyor.
GÖLMARAMAR Gölmarmaranın Kurtuluş Etkinlikleri.
486
A BELEDİYESİ
KAVUN Temmuz
Ayının Son
KARPUZ FESTİVALİ
GÖLMARMARA
Haftası
GÖLMARMARA HIDIRELLEZ
GÖLMARAMAR Kavun - Karpuz yetiştiriciliğini özendirmek.
A BELEDİYESİ
MAYIS
SONU
KIRKAĞAÇ İLÇESİ
KIRKAĞAÇ ÇAM MESİRESİ
12- EYLÜL
1-11 MAYIS
KIRKAĞAÇ
BELEDİYESİ
KIRKAĞAÇ
KUTLAMALARI
4- EYLÜL
6-7-8 EYLÜL
SANAT TURİZM FESTİVALİ
7- EYLÜL
VE BAĞBOZUMU ŞENLİKLERİ
SARUHANLI -YENİ
1994 den beri kutlanıyor.
KULA
BELEDİYESİ
HACIRAHMANL yurdumuza ve dünya ülkelerine tanıtımını
I BELEDİYESİ
SARUHANLI
BELEDİYESİ:
KAFKAS
YARIŞLARI
18-19 MAYIS
BÜYÜKBELEN
BELEDİYESİ
SALİHLİ
SALİHLİ TİYATRO ŞÖLENİ
yapmak, kuru üzüm ve yetiştiriciliğini çağdaş
Üzüm ürününün ve ilçenin tanıtılması
2001 yılından beri kutlanıyor.
OSMANİYE KÜLTÜR ŞENLİĞİ ŞENLİĞİ
BÜYÜKBELEN TRAP VE SKİT
İlçenin düşman işgalinden kurtuluş etkinlikleri.
yenilikleri sunarak ileri düzeye çıkarmaktır
SARUHANLI İLÇESİ
Eğlence , Dinlence , Mesire.
Manisa Yöresine has olan kuru üzümün
HACIRAHMANLI
BAĞBOZUMU KÜLTÜR,
etkinliklerle kutlanması.
BELEDİYESİ
KÖPRÜBAŞI KÜLTÜR ŞENLİĞİ 19 MAYIS
KULA İLÇESİ KURTULUŞ
İlçenin düşman işgalinden kurtuluşunun çeşitli
15-20 KASIM BELEDİYESİ
Yarışma.
Yurt içinden çeşitli tiyatro grupları, davet
edilerek öğrencilere ve halka ücretsiz
gösterilmektedir. Halka tiyatroyu sevdirmek ve
tiyatro seyretme alışkanlığı kazandırmaktır.
SALİHLİ NEVRUZ VE MESİRE
ŞENLİKLERİ
SALİHLİ 25. ŞİİR İKİNDİLERİ
TAYTAN ÜZÜM ŞENLİĞİ
DURASALLI NEVRUZ VE
MESİRE ŞENLİKLERİ
21 MART
14 NİSAN
SALİHLİ
BELEDİYESİ
Salihli Belediyesi
Her yıl kutlanır.
Her yıl kutlanır.
14-15
AĞUSTOS
21- MART
Kaybolmakta olan geleneksel kültür
Salihli Belediyesi
değerlerimizi hayatımızın bir parçası haline
487
getirerek cankandırmak ve yaşatmak, Durasallı
Kasabasını tanıtmak
Kaybolmakta olan geleneksel kültür
SART HIDRELLEZ
ŞENLİKLERİ
6- Mayıs
değerlerimizi hayatımızın bir parçası haline
Salihli Belediyesi
getirerek canlandırmak ve yaşatmak, Sart
Kasabasını tanıtmak
İlçenin Kurtuluşunun canlandırılması ve Ege'nin
SARIGÖL İLÇESİ KURTULUŞ
VE ÜZÜM ŞENLİKLERİ
4- EYLÜL
sembolü olan "Sutaniye" üzümünün verim ve
Sarıgöl Belediyesi
kalitesini arttırmak, üretimi teşvik etmek için en
güzel üzüm yetiştiricisinin seçilmesi.
ADALA
ŞEFTALİ VE
KÜLTÜR ŞENLİĞİ
SELENDİ İLÇESİ
SOMA İLÇESİ KURTULUŞ
KUTLAMALARI
KARA ELMASKÜLTÜR VE
SANAT FESTİVALİ
6 EYLÜL KURTULUŞ VE
KÜLTÜR SANAT ŞENLİĞİ
TURGUTLU HIDIRELLEZ
ŞENLİKLERİ
TURGUTLU İLÇESİ
Temmuz
Ayının
Adala ve çevre halkı arasında sosyal, kültürel ve
Adala Belediyesi
üretiminin geliştirilmesini sağlamak, kimsesiz ve
2.Haftası
3- EYLÜL
toplumsal dayanışmayı pekiştirmek, şeftali
yoksul çocukları sünnet ettirmek.
İlçenin düşman işgalinden kurtuluşunun
Selendi Belediyesi
kutlamaları.
Soma İlçesinin düşman işgalinden kurtuluşu
13- EYLÜL
Soma Belediyesi
nedeniyle yerli ve yabancı konukların sunduğu
konser ve kutlamalar.
28 MAYIS
Soma Belediyesi
6 EYLÜL
2001 yılından beri kutlanıyor.
6 MAYIS
7- EYLÜL
Turgutlu
Turgutlu İlçesinin düşman işgalinden
Belediyesi
kurtuluşunun çeşitli etkinliklerle kutlanması.
488
9.11. Spor Organizasyonlarının Tanıtım Mecrası Olarak Kullanımı
Çeşitli alanlarda gerçekleştirilen uluslararası olimpiyatlar veya müsabakalar, şehirleri
ve ülkeleri dünya gündemine taşımakta önemli birer araçtır. Şehrin bu etkinliklerle hem
tanınırlılığı artmakta hem de bu organizasyonlar nedeniyle şehre yüzbinlerce sporsever
gelmektedir. Günümüzde en büyük spor etkinliği olarak kabul edilen olimpiyat oyunlarının
ülke ve şehre sağlayacağı ekonomik katkının yanında başka faydaları da olmaktadır: Örneğin
2011’de Erzurum’da yapılan kış olimpiyatları hem 600 milyon değerinde devlet yatırımlarının
bölgeye kaymasını sağlamış hem de Erzurum’u uluslararası platformda tanıtmıştır.
Söz konusu yatırımlar bölgede sürekli bir turizm etkinliği oluşturmuş, yapılış amacı
olan organizasyonun sona ermesinden sonra da kullanılarak turizme hizmet etmeye devam
etmiştir. Erzurum atlama kuleleri 19-26 Şubat 2012 tarihleri arasında, FIS Kuzey Disiplini
Gençler ve 23 Yaş Altı Dünya Kayak Şampiyonası’na ev sahipliği yapmıştır. 37 ülkeden 338
sporcu, ülkelerin yöneticileri ve antrenörlerinin katıldığı bu spor organizasyonu ile kentin
etkili bir tanıtımı da gerçekleştirilmiştir.148
2013 yılında Mersin’de gerçekleşecek Yaz Olimpiyatları, Mersin ve çevresi için umut
vaat etmektedir. Kentin çeşitli oyunlara ev sahipliği yapma potansiyelini değerlendirmek için
öncelikle güçlü bir stratejik çalışma yürütülmesi gerekliliği ortadadır.
30 bine yaklaşan öğrenci sayısı ile Manisa Celal Bayar Üniversitesinin Manisa’da
büyük bir spor organizasyonu düzenlenmesinde öncü bir rol oynayacağı görülmektedir. Bu
gibi organizasyonlar, Marka Ofisi tarafından kurulacak özel bir ekip tarafından takip edilmeli
ve sonuç alana kadar lobi çalışmalarına devam edilmelidir.
148
http://erzurum.gsb.gov.tr/Sayfalar/HaberDetaylari.aspx?HaberID=228
489
2012 Yılında Manisa Tenis ve Dağcılık Kulübü tesislerinde 8. Dünya Kadınlar Bocce
Şampiyonası gerçekleştirildi.
Bununla birlikte Manisa, çeşitli spor dallarındaki müsabakalara da ev sahipliği
yapabilir. Coğrafi şartlarının uygunluğu nedeniyle, birçok doğa sporu federasyonu ile iletişim
kurularak ulusal müsabakalarını Manisa’da yapmaları için uygun koşullar sağlanabilir.
Başarıyla gerçekleştirilecek ulusal müsabakalar uluslararası oyunların da Manisa’ya
getirilmesini kolaylaştıracaktır. Örneğin Türkiye Oryantiring Federasyonu, Avcılık ve Atıcılık
Federasyonu, Paintball Federasyonu, Dağcılık Federasyonu, Bisiklet Federasyonu, İzcilik
Federasyonu, Okul Sporları Federasyonu gibi doğa merkezli sporlara yönelik müsabakaların
Manisa’da yapılması önemlidir. Özellikle Oryantiring Federasyonunun ulusal müsabakalarını
Manisa’da organize etmesi ve bu müsabakalara Manisa’lı hemşerilerin de davet edilmesi
sağlanabilir.
Türkiye Bocce Bowling ve Dart Federasyonu ile Manisa Valiliğinin beraber
gerçekleştirdiği
organizasyon
Manisa’da
Uluslararası
Spor
Organizasyonlarının
yapılabileceğini göstermiştir.
9.12. İnfo Turlar
Kanat önderlerini hedefleyerek bir bölgenin ya da değerin görünmesi ve tanıtılması
amacıyla
tanıtım/promosyon
amaçlı
yapılan
ve
katılımcıların
davetli
oldukları
organizasyonlara info-tur adı verilmektedir. Doğal olarak info tura katılan katılımcıların bu
gezilerin ardından bölgeye veya işletmeye katkı sağlamaları beklentisi bulunur. Bu amaçla
Manisa’daki marka değerlerinin tanıtımı için gazeteciler, seyahat acenteleri, turizm
yatırımcıları, turizmde kanaat önderleri ve turizm profesyonellerinin Manisa’ya davet edilerek
490
Manisa turizm potansiyeli hakkında bilgilendirilmelerini teminen info turlar (bilgilendirme
gezileri) düzenlenmesinde fayda vardır.
Bu bilgilendirme turları, oluşturulan turizm konseptlerinin tanıtımı olarak da
gerçekleştirilebilir. Örneğin bahsi geçen hedef kitle temsilcilerinin yer aldığı gruplar Lidya
Uygarlığının Gizemli Toprakları Konsepti çerçevesinde belirlenen trekking güzergahına
katılım sağlayarak yeni geliştirilen güzergahları deneyimle yaşama şansı da elde etmiş olurlar.
9.12.1.
Seyahat Acentelerine Yönelik İnfo Turlar
“Seyahat acenteleri; kar amacıyla turistlere ulaştırma, konaklama, gezi, spor ve
eğlence sağlayan, onlara turizmle ilgili bilgiler veren, bu konuya ilişkin tüm hizmetleri gören
ve turizm ekonomisine ve genellikle ödemeler dengesine katkıda bulunan ticari
kuruluşlardır.”
Günümüzde teknolojinin hemen her sektörde ağırlıklı olarak kullanımı hem işletim
kolaylığı hem de zamandan tasarruf ile birlikte karlılığı da beraberinde getirmektedir. Bu
nedenle turizm sektörü de teknolojiye ayak uydurma çabası içindedir. Bugünün koşullarında
seyahat acenteleri de geleceğe dönük iş planlarını bilişim teknolojilerindeki gelişmeleri
hesaba katarak yapmak zorundalar, iletişim teknolojileri seyahat endüstrisinde temelli
dönüşümlere yol açmaktadır. İnternet üzerinden seyahat satışları büyük hızla artmakta,
mahallî ve fiziki pazar kavramı yavaş yavaş tarihe karışırken tüm dünya tek bir pazar haline
gelmektedir.
Algıda seçicilik ve algının yönetimi günümüzün en önemli kavramları arasındadır.
Destinasyonların algısı diri tutulmadığı, yeterince tanıtıma yatırım yapılmadığı zaman
destinasyon da reklamı olmayan ve satışı giderek azalan bir ürüne dönüşmektedir. Bundan
kaçınmak ve algıyı güçlü ve diri tutmak için Manisa’ya marka değerleri çerçevesinde
ihtisaslaşmış seyahat acenteleri info turlar çerçevesinde davet edilebilir. Çünkü, kongre ve
incentive turizmine odaklanmış bir seyahat acentesi ülkedeki tüm kongre ve toplantı pazarına
hitap etmekteyken, doğa yürüyüşlerine odaklanmış bir seyahat acentesi doğa sporları ve
trekking güzergahlarına karşı daha hassas bir algı seviyesine sahiptir.
Seyahat acentelerinin bu kapsamda detaylı bir gruplaması yapılarak, hangi turizm türü
için hangi seyahat acentesi ile irtibata geçilmesi konusunda bir sınıflandırma yapılabilir.
Sonrasında doğa merkezli turizm seyahat acentelerine ya da kültür arkeoloji turları konusunda
uzmanlaşmış acentelere ayrı ayrı bilgilendirme turları düzenlenebilir.
491
Seyahat acenteleriyle yapılacak görüşmeler öncesinde pazarlama planı yapılmasına
yönelik hazırlıkların yapılmasında fayda görülmektedir. Acenteler;

İstanbul ve Ankara Seyahat Acenteleri ve Tur Operatörleri

Avrupa Seyahat Acenteleri ve Tur Operatörleri

Uzakdoğu ve Rusya Seyahat Acenteleri,

Arap Seyahat Acenteleri

Tur Operatörleri, olmak üzere lokasyonlarına göre de 4 gruba ayrıştırılabilir.
Marka takımları tarafından turizm konseptlerine ve hedef kitlelere göre hazırlanacak
paket turlar ve kampanyalar, acentelerin de fikri ve görüşü üzerine şekillenerek hazır tur
paketleri olarak piyasaya sunulabilir. Bu noktada sınıflandırması yapılan turizm acentelerinin
lokasyonu önemlidir. Arap Seyahat Acentelerine Doğa merkezli Turizm Türleri, Gastronomi
Turizmi ve Sağlık/Şifa turizmi konseptleri ön plana çıkarılırken, Avrupa Seyahat Acentelerine
arkeoloji turizmi ve eko-kırsal turizm gibi konseptlerin ön plana çıkarılması söz konusu
olabilir.
Yabancı tur operatörleri de dönem dönem ülkemize gelip turizmciler ile
buluşmaktadırlar. Örneğin, Mayıs 2012’de 200’ün üzerinde Arap seyahat acentesi Ankara’da
Turizm Fuarı’na katıldılar. Gerek kaplıcaları, gerekse doğası ile Arap turistlere yönelik birçok
marka değeri olan Manisa’nın bu tür fuarlarda yer alması oldukça önemlidir.
Tur rehberleri de bir diğer önemli mecradır. Özellikle İzmir ve Egedeki rehberler ile
iyi ilişkiler kurulmalı ve Manisa’ya info gezi yaptırılmalıdır. Akhisar, Aralık ayında İzmir’den
50’ye yakın rehberi ilçesine davet etmiş ve info gezi yaptırmıştır.
492
9.12.2. Turizm Yatırımcılarına Yönelik İnfo Turlar
Halihazırda Manisa sağlık, termal başta olmak üzere kültür ve doğa turizmi ikincil
düzeyde olan belirli bir turizm yatırımcısı profiline sahiptir. Ancak ilin sahip olduğu turizm
potansiyeli değerlendirildiğinde yatırım miktarının Manisa’nın kapasitesinin
çok altında
olduğu ortaya çıkmaktadır. Manisa turizm değerlerinin potansiyel turizm yatırımcılarına
aktarılabilmesi için, marka takımları vasıtasıyla bilgilendirme turları yapılması önemlidir. Bu
bilgilendirme turlarında turizm konseptlerine ve hatta sunulan hizmetlere göre özel sunum
dosyaları hazırlanabilir.
Her bir turizm konsepti için, potansiyel yatırımcılarla görüşmeden önce fizibilite
çalışması yapılarak, genel olarak ilgili turizm konseptinde, özel olarak da Manisa’ya yatırım
yapmanın avantajları ortaya konulabilir.
Turizm ile ilgili yapılan pazar araştırmalarından elde edilen sonuçlar, turistlere yönelik
uygulanacak anketlerden elde edilen veriler ve yerel halkın ne tür bir turizm işletmesi
beklediğine yönelik araştırmalar teşvik edici belgeler olarak yatırımcılara verilebilir.
Manisa’da sağlık/şifa turizminin geliştirilmesinde önemli rol oynayabilecek Sağlıklı
Yaşam Merkezlerinin açılması için Ahmet Maranki, Ender Saraç gibi isimler davet edilerek
info geziler düzenlenebilir. Bu gezilerde Manisa’nın sahip olduğu şifa ve sağlık altyapısının
ve şu anki turizm potansiyelinin, şifa turizminin gelişimini nasıl olumlu etkileyebileceği
ortaya konulabilir.
Manisa turizm konaklama yatırımlarının artırılması için, sektörün çatı kuruluşu olan
TÜROFED ve TYD yetkilileri, seyahat acenteleri için TÜRSAB yönetimi, orta ve uzun
vadede özel hastane yatırımları için YASED yöneticileri bilgilendirme turları kapsamında
değerlendirilebilir.
Bilgilendirme turlarının planlanması aşamasında lokasyon kriterinin de göz önünde
bulundurulması önemlidir. İstanbul ve Ankara merkezli turizm yatırımcıları, Avrupalı turizm
yatırımcıları, Rus turizm yatırımcıları, Arap turizm yatırımcıları olmak üzere her dört grup
için ayrı planlamalar, hazırlıklar yapılabilir.
9.12.3. Kanaat Önderleri ve Gazetecilere Yönelik İnfo Turlar
Kanaat önderleri, bulundukları konum, aldıkları eğitim, yaptıkları meslekler gibi
nedenlerle başka insanlar üzerinde kişisel etkinlikleri olan kişiler olarak kabul edilmektedir.
Meslek
duayenleri
olarak
da
adlandırılabilecek
bu
kişiler,
turizm
yatırımlarının
yönlendirilmesi, kamusal desteğin artırılması gibi alanlarda önemli görevler yürütebilir. Eski
Turizm Bakanları, turizm sivil toplum ve meslek kuruluşlarının mevcut ve eski başkanları
493
turizm alanında kanaat önderleri olarak belirlenebilir. Bu kişilere yönelik info geziler
düzenlenmesi sonucu, Manisa turizm potansiyelinin çarpan etkisiyle turizm dünyasına sirayeti
hedeflenerek, paket turlar ve kampanyalar tanıtılabilir.
9.12.4. Gazeteciler ve Blog Yazarlarına Yönelik İnfo Turlar
Gazeteciler, toplumun dikkatle takip ettiği kişiler sıralamasında ilk sıralarda yer
almaktadır. Gittikleri ve gördükleri yerler hakkında yazdıkları olumlu yazılarla takipçilerini
bu destinasyonlara yönlendirebilme gücü bulunan yazar ve gazeteciler, bilgilendirme turu
programlarının ayrı bir hedef kitlesi durumundadır.
Gazetecilerin yanı sıra internet ortamının getirdiği bağımsız yazı kültürünün
temsilcileri bloggerlar da bu hedef kitleye dâhil edilebilir. Bu tür blog yazarları gezdikleri,
gördükleri yerler, hatta yedikleri yemekler hakkında özel bloglarında görüşlerini
paylaşmaktadır. Özellikle gastronomi turizmi konseptinde gazeteci ve blog yazarlarının
kullanılmasında yarar görülmektedir. Çoğu takipçi, bu kişilerin denedikleri mekânlara göre
yazdıkları yorumları incelemekte ve dışarıda yemek tercihlerini buna göre belirlemektedir.
Örneğin Pegasus Havayolları Çok Gezenler Kulübü adındaki bloggerlara ve arkadaş çevresine
sponsor olup dünyayı gezdirmektedir.
9.12.5. Özel Hedef Gruplarına Yönelik İnfo Turlar
Özellikle geniş öğrenci kitlesine sahip olan İstanbul ve Ankara’daki özel kolej ve özel
dershanelerden okul/dersane müdürleri veya rehberlik öğretmenlerine, üniversite gezi
gruplarına, öğrenci derneklerine, üniversite kulüplerine, sendikalara, ticaret ve sanayi odaları
yetkililerine, zincir hastanelere, spor kulüpleri yetkililerine (motosiklet, bisiklet, golf vb) ve
meslek
birlikleri
gibi
geniş
kitlelere
yönelik
info
geziler
düzenlenebilir.
494
12. SON SÖZ
Manisa’nın turizm potansiyelini ve marka kent olma yolunda neler yapılabileceğini
ortaya koyan Manisa Turizm Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı kapsamında; genelden
özele yapılacaklar ve takip edilmesi gereken yol haritası ortaya konmuştur. Çalışma
kapsamında öncelikle Manisa’daki turizm potansiyelleri çıkarılmış ve bunun ardından da her
bir turizm türüne yönelik strateji, değerlendirme, geliştirme, eğitim ve iletişim faaliyetlerinin
neler olacağı belirtilmiştir.
Görüldüğü üzere elinizde bulunan Manisa Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı klasik
bir anlayışta hazırlanmamıştır. Planda, sadece stratejiler çıkarılıp bırakılmamış aynı zamanda
taktikler de verilerek tam bir Markalaşma Yol Haritası oluşturulmuştur.
Bu etaptan sonra artık Manisa’nın kamu, özel sektör, akademi ve STK’lar olarak bir
araya gelmesi ve tek bir amaç doğrultusunda hareket etmesi gerekmektedir. Bu plan, bu amacı
yönetebilecek bir klavuzdur. Tek temennimiz Turizmde Marka Olmak isteyen bir il yada
ilçenin planı baştan aşağı okuması ve kendisine hitap eden turizm şeklini belirledikten sonra
önerileri dikkate alarak harekete geçmesidir.
Elbette bu rapor markalaşma problemini tamamen çözen sihirli bir çubuk değildir.
Markalaşma bir hedef değil hedefe yönelen ve yıllara yayılan bir yolculuktur. Manisa Turizm
Marka Kent Stratejik Kalkınma Planı bu yolculuğun yol haritasıdır. Bu yolculuk, ancak plan
kapsamında öngörülen stratejilerin ve projelerin yerine getirilmesi ile başarılıya ulaşacaktır.
KONSEPTLER TEMELİNDE MARKALAŞMA
495
MANİSA MARKA KENT STRATEJİK KALKINMA PLANI - EYLEM PLANI
1.
Turizm Gelişim Konseptleri
1.1. Muhteşem Osmanlı’da Yaşam Konsepti
1.2. Manisa’da Arkeoloji ve Tarih Turizmi Konsepti
1.3. Lidyanın Gizemli Toprakları Konsepti
1.4. Antik Tanrıların Dağı Spil Konsepti
1.5. Manisa’nın Kültürüne Yolculuk Konsepti
1.6. Manisa’nın Damak Çatlatan Lezzet Durakları Konsepti
1.7. İnanç ve Huzurun Yolu Manisa Konsepti
1.8. Kruvaziyer Turizm Bağlantları Konsepti
1.9. Merkez Efendi’nin Şifası
1.9.1. Bitkisel Tedavi Turizminin Sultanı
1.9.2. Sağlığın Sutanı
1.9.3. Suyla Gelen Şifa
1.9.4. Wellness ve Spa
1.9.5. Yaşlı Turizmi
1.9.6. Hirudoterapi
1.9.7. Çamur Tedavisi
1.9.8. Klimatizm
1.10. Kırsal Turizm –EkoTurizm Konsepti
1.11. Yayla Turizmi
1.12. Hasat ve Bağbozumu Turizmi
1.13. Doğaya Uyumda Manisa Tarzanı Konsepti
1.13.1. Botanik Turizmi
1.13.2. Kuş Gözlemciliği Turizmi
1.13.3. Binicilik Turizmi
496
1.13.4. Trekking ve Dağcılık Turizmi
1.13.5. Kamp ve Karavan Turizmi
1.13.6. Bisiklet Turizmi
1.13.7. Foto Safari Turizmi
1.13.8. Mağara Turizmi
1.14. Gençlik ve Spor Turizmi Konsepti
1.15. Adrenalin Turizmi Konsepti
1.15.1. Oryantiring Turizmi
1.15.2. Jeep Safari Turizmi
1.15.3. Motokros ve ATV Turizmi
1.15.4. Mikroligh ve Yamaç Paraşütü Turizmi
1.16. Avcılık ve Balıkçılık Turizmi
2.
Turizmde Markalaşma İçin Yapılması Gerekenler
2.1. İletişim Faaliyetleri
2.2. İletişim Platformları
2.3. PR Halkla İlişkiler
2.4. Manisa’nın Marka Kent Olma Süreci
3.
Altyapı Eylem Planı
4.
Üstyapı Eylem Planı
4.1. Kültür Varlıklarının Değerlendirilmesi
4.2. Tanıtım
4.3. Eğitim
497
MANİSA MARKA KENT STRATEJİK KALKINMA PLANI ÇERÇEVESİNDE OLUŞTURULAN EYLEM PLANI
1. Turizm Gelişim Konseptleri
1.
No
Proje Adı
1
Manisa Şehrinin
Merkezinde Yayalara
Yönelik Düzenlemeler
2
Envanter ve katalog
hazırlanması
3
Markalaştırma
Açıklama
Manisa merkezde araç ve yayaları bir kültür hattı ekseninde birleştiren
aksların oluşturulması ve buna yönelik şehir planlarının hazırlanması,
Manisa’nın “Muhteşem Osmanlı Yaşam” envanter ve katalogunun
çıkarılması,
Manisa’nın “Muhteşem Osmanlı Yaşam” konseptinin turizme katkıda
bulunması için markalaştırılması,
Sorumlu ve İlgili Kuruluşlar
Manisa Valiliği,
Manisa Büyükşehir Belediyesi,
Zafer Kalkınma Ajansı,
Kültür ve Turizm İl Müdürlüğü,
Yerel ve Ulusal Medya
Turizm Dernekleri
Turizm İşletmeleri
Belediyeler
Kültür ve Turizm Bakanlığı,
Manisa Valiliği,
Celal Bayar Üniversitesi
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Ticaret ve Sanayi Odaları
Süresi
2 yıl
1 yıl
Süresiz
498
4
Eğitim Verilmesi
5
Yazılı ve görsel materyal
hazırlanması
6
Osmanlı anıt eserlerinin
ışıklandırılması
7
Osmanlı anıt eserlerine
point konması
8
Osmanlı temalı özel günler
düzenlenmesi
“Muhteşem Osmanlı Yaşam” konsepti turizmi için gerekli olan rehberlik
mekanizması hakkında esnafa, öğrencilere ve gönüllülere eğitim verilmesi,
“Muhteşem Osmanlı Yaşam” konsepti konusunda yazılı ve görsel materyal
hazırlanması,
Sultan Cami, Muradiye ve Hatuniye Külliyeleri, Çeşnigir Cami, Ulu Cami,
İvaz Paşa Cami başta olmak üzere Manisa merkez ve ilçelerde bulunan
Osmanlı eserlerinin ışıklandırarak eserlerin gece görülmesi gereken değerler
haline getirilmesi,
Manisa merkez ve ilçelerde bulunan Osmanlı eserleri üzerinde point
oluşturmak,
Özellikle Manisa merkezde bulunan hamamların Şehzadeler Günü, Sultanlar
Günü gibi Osmanlı temalı özel şenlikler ve günler tertiplemesi,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
STK’lar
Manisa Valiliği,
Diyanet İşleri Başkanlığı
Vakıflar Genel Müdürlüğü
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
2 yıl
2 yıl
Süresiz
2 yıl
Süresiz
499
9
İl genelinde Osmanlı
eserlerine yönlendirici ve
bilgilendirici tabelalar
konması
10
Konaklama tesislerinde
personelin Osmanlı temalı
giydirilmesi
11
mekanların Osmanlı
temalı düzenlenmesi
Manisa merkez, Kula, Akhisar, Alaşehir ve Gölmarmara’da bulunan cami,
han, hamam, bedesten, çeşme, v.b. Osmanlı eserlerine özgü yönlendirme ve
bilgilendirme tabelaları oluşturmak,
Manisa merkez ve ilçelerde konaklama tesislerinde çalışanların Osmanlı
teması çerçevesinde giydirilmesi (bu tesislerde çalışanlar, tesis ve
işletmelerdeki tüm personelin (garsonlar, servis yapanlar, resepsiyondakiler
vb.) tamamen Osmanlı kıyafetleri giymelerinin sağlanması,
Manisa merkez ve ilçelerde konaklama tesislerinde Osmanlı teması
çerçevesinde konaklama ve yeme içme programlarının tanıtımı ve
pazarlanması, (konaklama tesislerinin Osmanlı dönemindeki gibi dekore
edilmesi ve konaklama paketlerinin Kanuni Tatili, Hürrem Tatili, Hazfa
Sultan Tatili, Yavuz Sultan Selim Tatili biçiminde pazarlanması,)
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
2 yıl
1 yıl
1 yıl
500
12
mekanların Osmanlı
temalı adlandırılması
13
Muhteşem Osmanlı
Yaşam temalı marka
takımı oluşturulması
14
Saray-ı Amire’nin inşası
15
Kent müzesinin açılması
Manisa merkez ve ilçelerde konaklama tesislerinde odaların ve salonların
Osmanlı teması çerçevesinde adlandırılması, Örneğin Kral Odasına Kanuni
Odası, Suit Odalara Şehzade Odası ve diğer odalara Sultan odaları denmesi
gibi),
Muhteşem Osmanlı Yaşam konsepti için; Osmanlı tarihi uzmanı, sanat
tarihçisi, mimar ve turizmcilerin yoğunlukta olduğu bir marka takımı teşkil
edilmesi,
Manisa sarayı araştırılarak (Saray-Amire) aynı bölgede veya daha uygun bir
alanda kültür merkezi ve müze olarak hizmet verecek bir Osmanlı Sarayı
binasının inşa edilmesi. Bu binada Muhteşem Osmanlı Yaşam konseptinin
yaşatılması,
Manisa’da Muhteşem Osmanlı Yaşam Kent Müzesinin açılması,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Kaymakamlıklar
Belediyeler
Meslek Odaları
STK’lar
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
1 yıl
6 ay
5 yıl
2 yıl
501
16
Manisa’nın Osmanlı
temalı markalaştırılması
17
Darkale’nin restorasyonu
18
Darkale’de otantik köy
kahvaltısı
19
Manisa’da yeme içme
tesislerinde menülerin
Osmanlı temalı
adlandırılması
20
Geleneklerin profesyonel
biçimde turistlere sunumu
Manisa’nın Osmanlı dönemini günümüz modern dünyasında somut ve soyut
değerleri ile en fazla yansıtan yer olması cihetiyle Dünyada Osmanlı’yı
görmek isteyen turistlerin gelmesi gereken bir yer olarak
markalaştırılmasının sağlanması,
Darkale Köyünün Muhteşem Osmanlı Yaşam Köyü Olarak Restorasyonu ve
Tanıtımı,
Darkale Köyünde otantik Muhteşem Osmanlı Yaşam: Şehzade Kahvaltısı
sunumu hazırlanması,
Manisa Merkez, Kula, Salihli, Akhisar, Alaşehir ve Soma gibi tarihi ve
turistik alanlarda Şehzade Kahvaltısı, Sultan Kahvaltısı, Hürrem Kahvaltısı,
gibi özel yemek programlarının markaların oluşturulması,
Manisa merkez, Kula, Soma-Darkale’de geleneksel Türk yaşantısını temel
alan folklorik özelliklerin yarenlik, kız isteme, mani atışması, v.b.
geleneklerin turistlere profesyonel olarak sunulması,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Süresiz
5 yıl
1 yıl
6 ay
Süresiz
502
Şehir planı revize edilerek Osmanlı temasının öne çıkarılması, şehir
mobilyalarının, döşemelerin ve aydınlatmanın Osmanlı teması çerçevesinde
tasarlanması,
21
Şehir planının Osmanlı
teması çerçevesinde
revizyonu
22
Parklara, meydanlara
Osmanlı teması
çerçevesinde isim
verilmesi
23
Turistlerin Osmanlı
giydirilmesi
Turistlerin de rahat kullanabileceği, maliyeti düşük Osmanlı dönemi
kıyafetleri yapılması, geleneksel kıyafetler sanat tarihçilerinin ve
tasarımcıların eli ile yeniden tasarlanması ve kiralanarak giyilebilir ve anı
fotoğrafı çekilebilir hale getirilmesi,
24
Konakların Osmanlı
işlevlendirilmesi
Kula’da Marka Takımı tarafından belirlenecek konulara göre evler ve
konakların fonksiyonlaştırılması, (hangi evde müzik ve musiki, hangi evde
şehzade eğitimi, hangi konakta Osmanlı eğlencelerin yapılacağının
belirlenmesi ve bu alanların özel konseptlere göre dizayn edilmesi),
25
Hamamların Osmanlı
düzenlenmesi
Şehzade Mustafa Parkı, Kanuni Meydanı gibi Manisa’daki parklara,
meydanlara Osmanlı temalı isimler verilmesi,
Manisa genelindeki hamamların işletmecilik yönünden Osmanlı konseptine
uyarlanması,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
2 yıl
1 yıl
6 ay
2 yıl
1 yıl
503
26
27
Osmanlı teması
çerçevesinde teatral
etkinlikler düzenlenmesi
Şehzade eğitiminin
28
29
sertifikalandırılması
Muhteşem Osmanlı Yaşam konseptini tamamlayacak teatral etkinliklerin
oluşturulması, Üniversite ile ortaklaşa tiyatro bölümü ya da kulübü ile
Osmanlı Konsepti için özellikle Cuma-Cumartesi-Pazar günleri için özel
canlandırmalar yapılması, Örneğin: Saat 12’de elçi kabulü, Kanuni Sultan
Süleyman’ın Cuma Selamlığına çıkarak halkı selamlaması, Pazar günleri
mehter gösterisinin yapılması, v.b.
Dünya’dan Osmanlı Şehzadelerinin nasıl eğitim aldığını görmek için
Manisa’ya gelinmesinin sağlanması. Bu amaçla eğitim ve eğitimcilerin
markalaştırılması, Manisa’nın şehzade eğitiminde öne çıkarılması ve çevre
düzenlemesinin yapılması,
Osmanlı Yaşam Kenti konsepti marka takımı üniversite tarih bölümü ile
işbirliği yaparak bir Şehzadenin günlük yaşamını, nasıl eğitim aldığını, hangi
oyunları oynadığı vb. bilimsel bir bakış açısı ile belirleyerek ve bu eğitimi
kısa sürelerde verebilen turistlik merkezlerin açılması,
Şehzade Eğitim Merkezlerinde eğitim alanlara sertifika verilmesi,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
1 yıl
Süresiz
Süresiz
Süresiz
504
30
Şehzade eğitiminde farklı
programların
düzenlenmesi
31
Konakların sanat evlerine
dönüştürülmesi
32
Sanat müziğinin
yaşatılması
33
Osmanlı sanatı kursları
düzenlenmesi
Sertifikalı eğitim programlarında, kadınlar, çocuklar ve gençlere becerilerine
göre farklı programların planlanması,
Manisa’da ve Kula’da eski evlerin/konakların bir kısmının yaşayan
geleneksel sanat evleri olarak organize edilmesi, Ebru konağı, Hat Konağı,
Tezhip Konağı v.b.
Sanat müziği faaliyetlerinin yerli ve yabancı turistlere hitap edecek şekilde
geliştirilesi,
Hat, Ebru ve Tezhip konusunda ünlü marka değerleri kişilerin de
markalaştırılması, hat ve tezhip meraklılarının ilgisini çekecek sertifikalı
kurslar düzenlenmesi,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Halk Eğitim Merkezleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Süresiz
2 yıl
1 yıl
1 yıl
505
Kula’da yerli ve yabancı turistler için geleneksel sanatları birkaç gün gibi
kısa sürede veren sertifikalı kurs programlarının açılması, Bu kurslara
katılanlara Tezhip Ustası, Ebru Ustası, Ahşap Oyma Ustası, Hat Ustası, gibi
sembolik fakat hatıra niteliğinde Türkçe ve İngilizce sertifikalar verilmesi,
34
Osmanlı sanatı kurslarının
sertifikalandırılması
35
Şehzadeler müzesi
açılması
Manisa şehir merkezinde Bursa ve Amasya illerindeki gibi eğitim alan
şehzadeler hakkında bilgiler alınan bir Şehzadeler Müzesinin açılması,
36
Geleneksel bincilik ve
ciritin teşvik edilmesi
Yılın belli dönemlerinde, Manisa’da Osmanlı savaş sanatı oyunlarında
Manisa’da geleneksel olarak oynanan cirit oyunu ve at yarışlarının
canlandırılmasının sağlanması,
binicilik ve cirit konusunda oyunlar
düzenleyen Selendi ve Kula’nın turizm bakış açısı ile teşvik edilmesi,
37
Geleneksel adetlerin yerli
ve yabancı ziyaretçiler için
sunumu
Manisa Merkez ve Kula’da Muhteşem Osmanlı Yaşam konsepti
çerçevesinde Cuma ve Cumartesi akşamları özellikle akşamları düğün
merasimleri, kına gecelerinin gerçekleştirilmesi, gündüz saatlerinde de kız
isteme ve gelin alma törenlerinin profesyonel olarak turistler için organize
edilmesi,
38
Osmanlı temalı logo ve
sloganlar bulunması
Osmanlı konseptini ifade eden logo, slogan gibi kurumsal kimlik öğelerin
hazırlanması,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Süresiz
2 yıl
Süresiz
Süresiz
1 yıl
506
39
teması ise tanıtımı
40
Basın kiti oluşturulması
41
Simülasyonlar
hazırlanması
42
Tarihi klipler
hazırlanması
43
Web portalı hazırlanması
Muhteşem Osmanlı Yaşam Konseptinin uluslararası boyutta tanıtılması,
Muhteşem Osmanlı
Yaşam’nin duyurulması
amacıyla
tanıtım
malzemelerinin hazırlanması, (Basın Kiti, Tanıtım Filmleri, Broşür, Katalog
ve Flyerlar vb.)
Muhteşem Osmanlı Yaşam konseptinin gerek turizmcilerin gerekse halkın
zihninde canlanabilmesi için simülasyonların hazırlanması,
Tarihi kliplerin masrafları ödenerek ilk etapta Manisa’da kliplerin
çekilmesinin sağlanması,
Muhteşem Osmanlı Yaşam temalı kapsamlı bir web portalı hazırlanması,
(Portal aynı zamanda Osmanlı hakkında bilgi alınabilecek bir data merkezi
niteliğini de taşıyacaktır. )
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Süresiz
6 ay
6 ay
2 yıl
6 ay
507
Bölgede çocukların eğlenerek öğrenecekleri etkinlik araştırmasının ve
tanıtımının yapılması,
44
Çocuklara yönelik
45
Şehzade kampları
kurulması
46
Tur operatörleri ve
acentelere yönelik
Bölgede sürekli olarak yapılacak sanat, müzik, tiyatro gibi etkinliklerin
tasarlanması ve hayata geçirilmesi, bu amaçla marka takımının haricinde bir
etkinlik ekibinin kurulması, tur operatörü ve seyahat acentelerinin
beklentilerine göre yeni yeni etkinliklerin organize edilmesi,
47
Emre Köyünün
düzenlenmesi
Kula’da Taptuk Emre Türbesi’nin Manisa turlarında mutlaka uğranılacak bir
konuma getirilmesi ve burada turist gruplarına otantik kahvaltı ve köy
yemekleri yiyebilecekleri bir mekanın düzenlenmesi,
48
araştırmalarında
Sultan Yaylası ve Kırkağaç’ta şehzade kampları kurulması,
Tüm dünyada Osmanlı üzerinde yapılan ve yapılacak araştırmaların
merkezinin Manisa olmasının sağlanacağı bir merkez kurulması, bu
merkezde alanında uzman akademisyen ve araştırmacıların sadece araştırma
yapması değil aynı zamanda dünyadaki Osmanlı meraklılarına data
sağlayarak yeni araştırmalara öncülük yapmasının planlanması,
Manisa Valiliği,
Gençlik ve Spor Bakanlığı
Milli Eğitim Bakanlığı
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
1 yıl
1 yıl
Süresiz
6 ay
Süresiz
508
49
50
Kula’da pansiyonculuğun
teşvik edilmesi
Kula’da geleneksel
sanatların turistlerin
deneyimlemelerine imkan
verilmesi
51
Osmanlı temalı izci
kampları kurulması
52
Osmanlı temalı hediyelik
eşyalar üretilmesi
Özellikle Kula’da pansiyonculuğun teşvik edilmesi gerekirse ilk etapta
kaymakamlık ve Belediye tarafından işletmelerin ayakta turulması ve
Kula’nın “Huzurun Kenti” biçiminde tanıtımı ve pazarlanması,
Kula’da arastada geleneksel el sanatı yapan keçeci, bakırcı, demirci, semerci,
saraç vb. zanaatkarların işlerini yapmalarına engel olmadan turistler
tarafından izlenmeleri ve bu deneyimi yaşamalarına olanak sağlanması
tanıtım ve pazarlama açısından önemli bir girişimdir. Bu çerçevede
Avanos’ta ve Göreme’de turistlerin çömlek yapımları bu konuda güzel
örneklerdendir. Böylece bu deneyimi yapan yerli ya da yabancı ziyaretçi
bakır işlemesinin veya bir oyuncağın yapım sürecine girerek unutulmaz bir
deneyim yaşayacaktır.
Sultan Yaylası, Kula, Atalanı Yaylası, Saruhanlı ve Kırkağaç İzci Kampında
Şehzade Otağı, Padişah Otağı adı altında çeşitli düzenlemelerde bulunarak
burada cirit, ata binme yağlı güreş gibi geleneksel sporların yapılabileceği
gençlere yönelik Osmanlı temalı izci kampları tertip edilmesi,
Osmanlı temalı şehzade bibloları, sultan bibloları, savaş aletleri bibloları gibi
hediyelik eşyalar yapılması ve bunların Muhteşem Osmanlı Yaşam Manisa
adı altında pazarlanması,
Manisa Valiliği,
Kula Belediyesi,
Manisa Valiliği,
Kula Belediyesi,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Üniversite
Belediyeler
Kaymakamlıklar
6 ay
1 yıl
1 yıl
6 ay
509
53
Mesir Macunu
Festivali’nin
Reorganizasyonu
54
Manisa’nın yurtdışında
tanıtımı
55
Mesir için özel günler
düzenlenmesi
56
251.000 Dev Öğrencinin
Osmanlı temalı yarışması
UNESCO’nun İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi’ne
2012 yılında Mesir Macunu Festivali’nin alınması Manisa için büyük bir
kazanımdır. Bu festivalin önümüzdeki yıllarda daha farklı Osmanlı dönemi
sultan ve şehzade kıyafetleri bolca kullanılarak organize edilerek yurtdışında
da tanıtımının yapılarak tıpkı İspanya’da halkın boğaların önünde koştuğu
San Fermin Festivali gibi canlı ve uluslararası bir konuma getirilmesinin
sağlanması,
Dünya’da bir eşi bulunmayacak Muhteşem Osmanlı Yaşamının Türkiye’nin
yurtdışındaki reklamlarında tanıtımının sağlanması,
Bayramlar ve özel günlerde Hafsa Sultanın ve Hürrem Sultanın temsili
olarak mesir dağıtacağı organizasyonlar düzenlenmesi,
251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında öğrencilere, Manisa’nın tarihsel ve
kültürel değerlerinin çeşitli oyunlar, sergiler ve yarışmalar çerçevesinde
öğretilmesi,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Meslek Odaları
STK’lar
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
1 yıl
Süresiz
1 yıl
6 ay
510
251.000 Dev Öğrencinin
Osmanlı temalı etkinlikleri
57
2.
No
58
251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında Muhteşem Osmanlı Yaşam
Konsepti ile ilgili turizm etkinliklerinin öğrencilerce gerçekleştirilerek
onların enerjilerini ve üretimlerini turizme ve tarihe kanalize etmelerini
sağlamak,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
6 ay
Süresi
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
1 yıl
Proje Adı
Arkeolojik eser ve tarihi
yerler envanter ve
katalogunun hazırlanması
Açıklama
Manisa’nın arkeolojik eserler ve tarihi alanlara elverişli alanları envanteri ve
katalogunun çıkarılması,
511
59
Baccaris’in
60
Arkeolojik eser ve tarihi
yerler marka takımı
oluşturulması
61
Potansiyel araştırması
yapılması
62
Lidya dönemi paralarının
hediyelik eşya olarak
basımı
Lidyalıların dokuma, ayakkabı ve kadın süs eşyası modellerinin bulunarak
bunların birer süs eşyası ve ticari ürün olarak üretilmesi “Baccaris” adında
Lidyalılar zamanında kullanıldığı ortaya çıkan markanın yerel ticari
ürünlerde kullanılması,
Bölgede bulunan arkeoloji tarih konusunda uzman olan kişiler bir araya
getirilerek marka takımı oluşturulması,
Tarih turizminde potansiyel araştırmasının yapılması, bu araştırmanın
yapılmasının ardından bölgenin potansiyeli ve geliştirilebilecek alanların
ortaya konması,
Akhisar’da ve Salihli’de bulunan paraların hediyelik eşya olarak basılması,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Süresiz
6 ay
1 yıl
6 ay
512
63
Hıristiyanlığın Kökeni
Manisa’da
64
Altın buzağının
65
66
Turizm odaklı bir tarih
kitabı
Labris’in
İncil’de adı geçen ilk yedi kiliseden üçünün Akhisar, Sart ve Alaşehir’de
bulunması nedeniyle bu olgunun tanıtımlarda güçlü bir şekilde kullanılması,
Akhisar Gökçeler köyünde bulunan altın buzağı figürünün Manisa’nın
simgelerinden biri olarak kullanılması,
Turizm odaklı ortak bir tarih kitabının hazırlanması,
Manisa’da Lidya Savaş Baltası LABRİS figürünün tişörtler, şapkalar,
anahtarlıklar, v.b. gibi hediyelik eşyalarda kullanılması,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
1 yıl
2 yıl
Manisa Valiliği,
1 yıl
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
2 yıl
513
67
Manisa’nın çekim merkezi
haline gelmesi
68
Arkeolojik eserlerin
Manisa tanıtımında
kullanılması
69
70
Akçaalanın turizme
kazandırılması
Mitolojik öykülerin
Bölgede bulunan arkeolojik eserler ve tarihi alanlar öyküleri ile birlikte
sunularak Manisa’nın ciddi bir çekim merkezi haline getirilmesi,
Bölgede bulunan arkeolojik eserler ve tarihi alanlar taranarak bunların
özellikli olanlarının ön plana çıkarılması ve Manisa’nın tanıtımında
kullanılması,
Akhisar Akçaalan civarında cilalı taş döneminden kalma yerleşim yerlerinin
turizme kazandırılmasının sağlanması,
Arkeolojik eserler ve tarihi alanların marka değerlerini bir turizm acentesinin
satabilmesi için bunlarla ilgili anekdotların çıkarılması, burada geçen
efsaneler (“Tantalos İşkencesi”, “Pelops’un Seçimi”, Niobe’nin Sonsuz
Hüznü”, “Kybele”, “Spil’in Zirvesinde Zeus Hikayeleri”, v.b.), ilgi çekici
yerlerin belirlenmesi, resimli kitap haline getirilerek seyahat acentelerine
dağıtılması,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
Süresiz
Manisa Valiliği,
Süresiz
Manisa Valiliği,
1 yıl
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
1 yıl
514
71
Arkeolojik eserler ve tarihi alanların marka değerlerinin yanında web
sitesinde Manisa bilgileri açık kaynak olarak verilerek, sitede rehberler için
ayrı bölüm verilmesi,
72
Thyateria’nın
Halen İngiltere’de tarihi Akhisar’ın adı olan Thyateria kilisesi ekümenik bir
kilisedir. 300.000 üyesi olan bu Kilise’de Akhisar’ın tanıtımının yapılarak
bölgede inanç turizminin geliştirilmesi,
73
Broşür ve haritalar
hazırlanması
74
Tarihi yerlerin
aydınlatılması
Tarihi dönemlerle ilgili broşür ve haritaların hazırlanması,
Turizm alanında kullanılacak mekanların modern aydınlatma teknikleri ile
aydınlatılması,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Akhisar Belediyesi
Akhisar Kaymakamlığı
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
6 ay
1 yıl
6 ay
2 yıl
515
75
Anemon Arkeoloji ve
Etnografi Müzesinin
tamamlanması
76
Bintepelerin turizme
kazandırılması
77
Akhisar’da turizmin
geliştirilmesi
78
Arkeolojik bulguların
paylaşılması
Anemon Arkeoloji ve Etnografi Müzesi çalışmalarının iki yıl içinde
tamamlanması,
Üniversite ve ilgili kuruluşların iş birliği ile yeni kazı alanları oluşturularak
höyüklerin Anadolu’nun Piramitleri markası ile turizme kazandırılmasının
sağlanması,
Akhisar’da bulunan havranın da tanıtımlarda kullanılması,
Bilimsel kazılardan elde edilen etkinliklerin her yıl PR aktivitesi olarak
meraklıların maillerine gönderilmesi, hedef kitlenin ilgisinin canlı tutulması,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Akhisar Belediyesi
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
2 yıl
Süresiz
Süresiz
1 yıl
516
79
80
81
82
Sart’ta bulunan sinagogun
tanıtımlarda kullanılması
Roma Yolu
Gladyatörlerin Akhisar’ın
tanıtımında kullanılması
Gladyatör gösteri
merkezleri
Anadolu’da Sart’ta bulunan en eski sinagogun Manisa ve yöresinin
tanıtımında güçlü bir şekilde kullanılması,
Tarihi Roma Yolundaki eserlerin restore edilerek turizme kazandırılması, bu
alanlarda çevre düzenleme projeleri hazırlanması,
Akhisar’ın Gladyatör mezarları ile tanıtımının yapılması ve bu çerçevede
Akhisar’da tüm dünyadan belli fiziksel özelliklere sahip insanları üyeliğe
kabul eden Gladyatörler Derneği veya Grubunun kurulması, Örneğin boyu
1,80 metre ve 90 kilonun üzerinde olanlar gibi.
Akhisar’da Thyateria ve Salihli Sart yakınlarında gladyatör gösterim
merkezleri kurulması, burada turistlere gladyatör giysileri ve şapkalarının
verilerek onların gladyatör deneyimi yaşamalarını sağlamak, bu çerçevede
çok kısa süreli kurslarla yerli yabancı ziyaretçilere anı amaçlı Gladyatör
sertifikaları sunmak,
Manisa Valiliği,
Salihli Belediyesi
Salihli Kaymakamlığı
Turizm Dernekleri
1 yıl
Manisa Valiliği,
5 yıl
Manisa Valiliği,
Akhisar Belediyesi
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Akhisar ve Salihli Belediyesi
Akhisar ve Salihli Kaymakamlığı
Turizm Dernekleri
1 yıl
1 yıl
517
83
Tarihi eserlerin
restorasyonu
84
Lidya’nın ünlü krallarının
tanıtımda kullanılması
85
Arkeolojik alanlarda çevre
düzenleme projeleri
86
Arkeolojik alanlar
özelinde tur haritaları
hazırlanması
Marka Takımının ve müze yetkililerinin tarihsel alanlar ve güzergahlar
üzerinde belirleyeceği turizmde kullanılabilecek tarihi eserlerin bir zaman
takvimi içerisinde restore edilmesi,
Lidya uygarlığı ile ilgili olayların geçtiği alanlarda, Örneğin, Krois, Gyges,
veya Aigai hakkında güçlü anlatımlar ve sunumlar yapılması,
Manisa’nın arkeolojik eserler ve tarihi alanları için elverişli alanları özelinde
çevre düzenleme projeleri yapılması (güvenlik önlemleri alınmalı ve
yönlendirme-bilgilendirme levhaları konulmalı),
Bu alanlar hakkında arkeoloji tutkunlarına farklı güzergahları ve yöresel
özellikleri gösteren mola noktaları ve tur güzergahlarını gösteren haritaların
sunulması,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
2 yıl
6 ay
5 yıl
6 ay
518
87
Arkeolojik alanların
çevresi ile birlikte tanıtımı
ve düzenlenmesi
88
İnsanlığın ayak izi
89
çevresinin düzenlenmesi
90
251.000 Dev Öğrenci
projesi kapsamında
Arkeoloji ile ilgili
yarışmalar düzenlenmesi
91
Antik Kent minyatürleri
Arkeoloji amaçlı olarak seçilen alanların yakınlarında yer alan mağara,
şelale, ilginç ağaç ve kaya oluşumu, sportif alanlar, kamping alanları vb.
çekicilikler için çevre düzenlemeleri yapılması, başta ulaşım olmak üzere
gerekli altyapıların tamamlanması,
Salihli –Sindeler Köyü civarında bulunan fosil ayak izlerinin bulunduğu
alanda “İnsanlığın İzinde” adlı ulusal düzeyde geleneksel bir yürüyüş
etkinliği düzenlenmesi,
Arkeolojik eserler ve tarihi alanlar için gelen turistlerin geldikleri zaman
ihtiyaç duydukları otopark, su, elektrik ve tuvalet gibi sosyal ihtiyaçlarının
karşılanması,
251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında öğrencilere, Manisa’nın arkeoloji
ve tarih turizmiyle ilgili değerlerinin çeşitli oyunlar, sergiler ve yarışmalar
çerçevesinde öğretilmesi,
Başta Aigai olmak üzere Lidya dönemi ve öncesi antik kentlerin
simülasyonlarını ve minyatürlerini yaparak açık ve kapalı müzelerde teşhir
edilmesi,
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
2 yıl
1 yıl
2 yıl
6 ay
1 yıl
519
92
projesi kapsamında
Arkeoloji ile ilgili
93
Saruhan Beyliğinin
tanıtımı
94
Saruhan Turu organize
edilmesi
95
Saruhanoğulları’nın
Manisa’yı fethinin
kutlanması
251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında arkeoloji ve tarih turizmine konu
turizm etkinliklerinin öğrencilerce gerçekleştirilerek onların enerjilerini ve
üretimlerini turizme ve tarihe kanalize etmelerini sağlamak,
Manisa’da Saruhan Beyliği döneminin ayrıntılı araştırılarak bu dönemin
eserleri, yöneticileri ve yönetim biçimi ile ilgili basit bilimsel bir eser
hazırlanarak bunun katalog, broşür, takvim gibi belge ve görsellere
dönüştürülmesi
Saruhan Beyliği dönemi eserlerinin “Saruhan Turu” adı altında toplanması
ve pazarlanması,
Saruhanlılar zamanında ve akıllı bir fikirle Manisa’nın Bizanslılardan bir
Kadir Gecesinde alınması hatırasının yaşatılması için geniş kitlelerin
katıldığı sembolik Manisa’nın fethi yürüyüşlerinin fenerlerle düzenlenmesi,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Saruhan Belediyesi
Saruhan Kaymkamlığı
Manisa Valiliği,
Saruhan Belediyesi
Manisa Valiliği,
Saruhan Belediyesi
6 ay
1 yıl
6 ay
1 yıl
520
3.
No
Lidyanın Gizemli Toprakları Konsepti
Proje Adı
96
Sart ören yerinde tur
güzergahları belirlenmesi
97
Lidya uygarlığının
çocuklara tanıtılması
98
Lidya kralları, mitolojik
öyküleri ve ören yerlerinin
tanıtımda kullanılması
99
Rehberlere Lidya
Uygarlığı eğitimi
Açıklama
Sart antik kentinde, Bintpeler’de ve Spil Dağında, Lidya uygarlığı konulu
tematik trekking ve bisiklet gibi kültürel tur güzergahlarının belirlenmesi,
Lidya Uygarlığı temalı puzzellar, boyama kitapları ve oyunlar bulunarak
bunların tanıtım amaçlı olarak kullanılması
Lidya uygarlığı ile ilgili olayların geçtiği alanlarda, Örneğin, Midas,
Tantalos, Pelops, Niobe, Krois, Gyges, veya Aigai hakkında güçlü
anlatımlar, belgeseller, simülasyonlar ve sunumlar yapılması,
Profesyonel turist rehberlerinin Lidya uygarlığı alanında uzmanlaşmasına
yönelik eğitim seminerleri verilmesi, kaynak eğitim materyalleri
hazırlanması,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Zafer Kalkınma Ajansı
Süresi
6 ay
6 ay
1 yıl
1 yıl
521
100
Lidya Uygarlığının
canlandırılması
101
Lidya Uygarlığı Müzesi
102
Artemis Tapınağının
turizmde
değerlendirilmesi
103
104
Kehanet taşının turizmde
değerlendirilmesi
Krois ve Gyges’in tanıtımı
Bölgeler arası geçiş güzergâhlarının belirlenmesi ile Sart antik kenti ve
Bintepeler alanının antik dönemdeki ihtişamının canlandırılması,
Salihli’de Sart antik kenti yakınında Lidya Uygarlığı Müzesinin açılması,
Sart’ta
bulunan
Artemis
Tapınağı’nın
turizm
anlamında
değerlendirilebilmesi için, Manisa Celal Bayar Üniversitesi ile işbirliğiyle,
dünyada önemli astrologların bir araya getirildiği bir organizasyon
düzenlenmesi,
Akhisar’da bulunan kehanet taşının tanıtımlarda kullanılması ve iyi
muhafaza edilerek her gelen turistin kehanet taşının etrafında tuttuğu dileğin
gerçekleştiği şeklinde promosyon yapılması,
Lidya’nın en önemli kralları olan Krois ve Gyges hakkında görsel ve yazılı
tanıtıcı materyaller hazırlanması ve bunların Lidya Uygarlığı tanıtımlarında
kullanılması,
Kültür ve Turizm Bakanlığı
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
2 yıl
5 yıl
1 yıl
1 yıl
6 ay
522
105
Sart ve Philadelphia’nın
İncil’in Tevrat’ın İzinde
adlı proje ile tanıtımı
106
Sart’ta bilimsel kazıların
hızlandırılması
107
Lidya Uygarlığı
öykülerinin çocuklara
tanıtımı
108
Kral Yolunun turizmde
değerlendirilmesi
109
Yaşayan Lidya Uygarlığı
Yahudiliğin en eski mabetlerinin bulunduğu Sart ve Philadephia antik
kentlerinin ve Lidya Krallığının uluslararası tanıtımda kullanılması,
Tarihi, milattan önce yedi yüzlü yıllara kadar uzanan Sart antik kentinde kazı
çalışmalarına yurtdışı ve yurtiçinden güçlü sponsorlar bulunması, böylece
kazı aştırmalarının hızlandırılması,
Lidya’nın yazıtları ve öykülerinin çocuklar ve turistlere yönelik olarak bir
AB projesi ile hazırlanması,
Lidya Kral Yolu’nda bir turizm yolu olarak çevre düzenleme projesi
hazırlanması,
Yaşayan Lidya adı altında Sart antik kentinde simülasyonlar ve çeşitli
etkinliklerde bulunulması,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
2 yıl
Manisa Valiliği,
2 yıl
İl Milli Eğitim Müdürlüğü
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
6 ay
2 yıl
1 yıl
523
110
Atlantis’in İzinde
111
Lidya Uygarlığı Araştırma
Enstitüsü
112
Lidya Uygarlığı Film
Platosu
113
projesi kapsamında Lidya
Uygarlığı ile ilgili
Spil’deki harabelerin Atlantis kentine ait olduğuna inanan bilim adamlarının
tezleri işlenerek Manisa’nın tanıtımında kullanılması,
Lidya Kültürü Araştırma Enstitüsü kurulması,
Bintepeler ve Sart antik kentinde Lidya Uygarlığı Film platosunun ulusal ve
uluslararası film stüdyolarını bölgeye davet edilerek kurulmasının
sağlanması,
251.000 Dev Öğrenci Projesi kapsamında öğrencilere, Manisa’nın Lidya
dönemi değerlerinin ilgili çeşitli oyunlar, sergiler ve yarışmalar çerçevesinde
öğretilmesi,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
2 yıl
2 yıl
3 yıl
6 ay
524
114
Lidya’nın öğrencilerce
canlandırılması
115
Labris’in hediyelik eşyada
kullanılması
4.
No
116
Başta Aigai olmak üzere Lidya dönemi ve öncesi antik kentlerdeki yaşamın
öğrencilerce canlandırılması çalışmalarının yapılması,
Çift taraflı Lidya savaş baltası olan Labris’in hediyelik eşyalar üzerinde
kullanılması,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
6 ay
1 yıl
Proje Adı
Mitolojik öykülere konu
alanlara özel turlar
düzenlenmesi
Açıklama
Spil Dağında doğa merkezli turizm ürünlerinin oluşturulmasında İlyada
Destanı’ndan faydalanılabilir. Destanda geçen, Tantalis kenti ve mekanlar
için özel tur programları organize edilmesi,
Süresi
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
6 ay
525
117
bitki ve hayvanlara
yönelik özel turlar
düzenlenmesi
118
alanlara yönlendirme
bilgilendirme levhaları
konulması
119
Mitoloji temalı yarışmalar
düzenlenmesi
120
Homeros temalı yürüyüş
güzergahları belirlenmesi
Destanda adı geçen bitkiler ve hayvanların ayrı bir tur programı şeklinde
programlanması,
Destanda adı geçen mekanlara (Tantalis Harabeleri, Ağlayan Kaya, Karagöl,
v.b.) yönelik çevre düzenleme projeleri hazırlanması, bu alanlar için
yönlendirme-bilgilendirme levhaları konması,
Spil Dağı, Tantalos, Pelops, Niobe ve Kybele için Ödüllü, Roman, Öykü,
Kısa film ve fotoğraf yarışmaları düzenlenmesi,
Homeros’un dizelerinde geçen lotus, çiğdem ve sümbül çiçekleri Spil
Dağı’nda bir arada bulunmaktadır. “Homeros’un çiçeklerine yolculuk”
şeklinde bir trekking güzergahı oluşturulması,
Manisa Valiliği,
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
6 ay
2 yıl
1 yıl
6 ay
526
121
Homeros bahçesi
kurulması
Spil Dağı’nda İlyada Destanı’nda yer alan çiçeklerin isteyen turistler
tarafından bizzat dikiminin gerçekleştirilebildiği ve tüm dünya insanlarının
emeği ile oluşmuş bir “Homeros Bahçesi” kurulması,
“Spil Dağı’na Hoş Geldin Merkezi kurulması, bu merkezde gelen turistlere
endemik, tıbbi ve aromatik bitkilerin gözlemlenebileceği koordinatlar,
trekking güzergahları ve zorluk dereceleri hakkında yazılı ve görsel bilgi
verilmesi ve satış yapılması,
122
Spil Dağı’nda Hoş Geldin
Merkezi açılması
123
Spil Dağı’nda Hoş Geldin
Merkezi’nde ornitolojik
bilgiler verilmesi
124
Spil Dağı’nın rekreasyon
amacıyla düzenlenmesi
Spil Dağı ve çevresinde yer alan mesire yeri doğal aktivitelerin ve spor
türlerinin yapılabileceği rekreasyon alanı olarak yeniden planlanarak çevre
düzeni projeleri ile turizmde daha etkili bir şekilde kullanılması,
125
Spil Dağı’na levha
yerleştirilmesi
Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel
Müdürlüğü’nün Spil Dağı Milli Parkı bulunan tanıtım ve yönlendirme
tabelalarının farklı dillerde de hazırlamasında fayda vardır.
Aynı merkezde Spil Dağı ve çevresinde görülen kuş türleri, göç zamanları ve
kuş gözlem istasyonlarının koordinatlarının sunulması,
Orman ve Su İşleri Bölge Müdürlüğü
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Belediyeler
Kaymakamlıklar
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Manisa Valiliği,
22 yıl
2 yıl
2 yıl
1 yıl
1 yıl
527
126
Varlık İçinde Yokluk
Çeken Tantalos’a
Yolculuk
127
Spil Dağı’nda sera
kurulması
128
Spil Dağı’na özgü
bitkilerin ve özelliklerinin
paylaşılması
129
bitkilerin ve özelliklerinin
güncel envanterinin
çıkarılması
Karagöl mevkiinde bulunan ve Tantalos’un ebedi cezalandırıldığı gölet, hem
doğa yürüyüşleri hem de rekreasyon amacıyla kullanılabilir.
Manisa şehir merkezinde Spil Dağı’nın şifalı bitkileri adı altında bir park ve
serada bu bitkilerin sunumunun yapıldığı botanik müzesi kurulması,
Türkiye’de 11.017 bitki türü bulunmaktadır. Bunlardan 3.711’i ülkemize
özgüdür. Spil Dağı’nda yetiştiği bilinen bitki türlerine ilişkin bilgilerin, bu
alanda faaliyet gösteren seyahat acenteleri, uluslararası botanik turizmi
gruplarına ait sosyal medya ortamları ve akademik yayınlarda yer alması için
çalışmalar yapılması,
Turist gruplarına sunulacak bilgilerin güncel ve doğrulanabilir nitelikte
olması önemlidir. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Ziraat Mühendisliği
bölümünde, özellikle Spil Dağı’ndaki botanik zenginlik konusunda güncel
envanteri oluşturmak adına bir çalışma yapılması,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
6 ay
2 yıl
6 ay
1 yıl
528
130
Spil Dağı’nda anıt
ağaçların tesbiti
131
Sanat turları
organizasyonu
132
Spil Dağı’na tematik
turlar düzenlenmesi
133
Mailing List
134
Master Plan hazırlanması
Spil Dağı ve civarında bulunan anıt ağaçların saptanması ve tescillenmesi,
Sanatsal bir ürün ortaya çıkarmak için sanatçıların sık sık doğa ile baş başa
sakin ortamlar aradığı bilinmektedir. Doğa ile baş başa, sessiz ve sakin bir
ortamda ressamlar, şairler ve şarkı sözü yazarları ve benzeri sanat
gruplarından sanatçıların bir sanat kampı çerçevesinde Manisa’da/Spil
Dağı’nda ağırlanması yöre köyleri bu organizasyon kapsamında
değerlendirilebilir.
Spil Dağı florası, faunası, arkeolojik kalıntıları, mitolojik öyküleri
çerçevesinde foto safari, bisiklet, turları düzenlenmesi,
Bu turların gezi programlarının mailing listeleri ile bilgilendirilmesi,
Spil Dağı Milli Parkı’nın ekolojisini canlandıracak projeler yürütülmesi,
doğaya zarar vermeyecek turizm faaliyetleri, uygun tarım çalışmaları v.b. Bu
bağlamda ekolojik bir master planının hazırlanması, yürürlüğe konması,
uygulanması ve işleyen bir milli park yönetiminin faaliyete geçirilerek, bitki
ve hayvanların son sığınma yerlerinin korunma çalışmalarının başlatılması,
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
Manisa Valiliği,
Turizm Dernekleri
1 yıl
6 ay
6 ay
1 yıl
2 yıl
529
135
hediyelik eşyalar
136
Spil Dağı’na özgü slogan
bulunması
137
Homeros’un Kuşlarının
bir alt konsept olarak
geliştirilmesi
138
251.000 Dev Öğrenci ile
Spil Dağı ile ilgili
yarışmalar düzenlenmesi
Spil Dağı ekolojisi, mitolojisi ve diğer değerleri ile ilgili hediyelik eşya
ürünleri tasarım yarışmaları düzenlenmesi ve bunların şehir giriş-çıkışında,
Milli Park’ta, turistik noktalarda satışının t

manisa turizm marka kent stratejik kalkınma planı

Transkript

Benzer belgeler

Turizm Akademisyeni, Mezunu ve Öğrencisi! Mesleki Yeterlilik

Maniler Yazan: Bedriye Aksakal Giden oğlan - Atlantis

71490862-010.06.02 Konu ıHijyen ve çevre

Siz hiç uçan balık gördünüz mü?

Özeti için tıklayınız.

Turizm Haftası - afyon il millî eğitim müdürlüğü

Turizm İşçisinin Sesi Sayı 6 İNDİR