2010 küresel ticaretin kolaylaştırılması raporu

2010 KÜRESEL TİCARETİN
KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU
http://www3.weforum.org/docs/WEF_GlobalEnablingTrade_Report_2010.pdf
T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI
RYKGM - EKONOMİK ANALİZ VE DEĞERLENDİRME DAİRESİ
27.02.2012 ANKARA
YAYIN NO: 104
İÇİNDEKİLER
D.BAYKARA, S.MERT, Ş.DOLU
YÖNETİCİ ÖZETİ .................................................................................................................................................... 4
1.
2.
KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU 2010 .................................................................... 9
1.1.
GİRİŞ ..................................................................................................................................................... 9
1.2.
KORUMACI ÖNLEMLERDE SINIRLAMA ........................................................................................ 10
1.3.
TİCARETİ KOLAYLAŞTIRAN FAKTÖRLER .................................................................................... 12
1.4.
TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ ................................................................................ 13
BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ VE BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER........................................................... 21
2.1.
BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ .......................................................................................................... 21
2.1.1. Sİngapur.............................................................................................................................................. 21
2.1.2. Hong Kong .......................................................................................................................................... 22
2.1.3. Danİmarka .......................................................................................................................................... 23
2.2.
BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER ...................................................................................................... 23
2.2.1. Asya ve Pasİfİk Bölgesİ ........................................................................................................................ 23
2.2.2. Latİn Amerika ve Karayİpler................................................................................................................ 24
2.2.3. Orta Doğu ve Kuzey Afrİka .................................................................................................................. 24
2.2.4. Sahra Altı Afrİka .................................................................................................................................. 24
3.
KRİTERLER İTİBARİYLE TÜRKİYE’NİN DURUMU ................................................................................... 24
3.1.
PAZARA ERİŞİM ................................................................................................................................ 24
3.2.
SINIR YÖNETİMİ ............................................................................................................................... 27
3.3.
ULAŞIM VE İLETİŞİM ALTYAPISI ................................................................................................... 31
3.4.
İŞ ÇEVRESİ ......................................................................................................................................... 33
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi 2010 Yılı Sıralaması (2009 Yılı
Karşılaştırması ile Birlikte)
Şekil 2: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi ve Alt Endeks Sıralamaları (2010 Yılı)
Şekil 3: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi ve Alt Endeks Sıralamaları(2010 Yılı)
Devamı
TABLO LİSTESİ
Tablo 1: Pazara Erişim Alt Endeksi (Sıralama)
Tablo 2: Ülkeler İtibariyle Pazar Erişimi (2010)
Tablo 3: Sınır Yönetimi Alt Endeksi (Sıralama)
Tablo 4: Ülkeler İtibariyle Sınır Yönetimi (2010)
Tablo 5: Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi (Sıralama)
Tablo 6: İş Çevresi Alt Endeksi (Sıralama)
YÖNETİCİ ÖZETİ
Günümüzde ticaret uluslararası çıkarların ortak bir noktada buluşturulmasında kilit bir
role sahiptir. Gelişmiş bir piyasa erişimi, daha verimli sınır yönetimi, daha iyi altyapı ve
iş çevresi, hem ihracatçılar hem de ithalatçılar için önemli fırsatlar sunmaktadır.
Dolayısıyla bir ülkenin kendi içinde ticareti kolaylaştırıcı önlemler alması, ülkenin
ticaret partnerlerine de çeşitli faydalar sağlamaktadır. Bu anlamda, ticaretin
kolaylaştırılmasına yönelik düzenlemelerin temini için diğer ülkelere destek verilmesi
de, karşılıklı çıkarların sağlanması noktasında önem arz etmektedir. Dünya Ekonomik
Forumu’nun Lojistik ve Ulaşım Sektörü Sanayi Ortaklık Programı çerçevesinde
geliştirilen ve ilk kez 2008 yılında yayımlanan, Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi
(ETI), bu düşünceyi benimseyerek, çalışmalar yapmakta, hükümetlerin ticaretin
kolaylaştırılması yönünde attığı adımları izlemekte ve ticareti teşvik etmek için ek
önlemler alınabilecek alanları belirlemektedir.
Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi, ülkelerin sınırlardan varış noktasına kadar,
ticarete konu olan eşyanın serbest dolaşımını kolaylaştırmak için geliştirdiği
kurumların, politikaların ve hizmetlerin derecesini ölçmektedir. Bu ölçümde,
ülkelerin benimsediği ticaret politikalarının yanında, sınır yönetimi, ulaşım ve iletişim ve
genel iş çevresi hususlarını incelemektedir.
2009 Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Ekonometrik Testinin gösterdiği gibi, bu
endeksin ülkelerin ticaret performanslarına yönelik açıklayıcı bir gücü bulunmaktadır.
Yapılan analizde, ihracatçı bir ülkenin Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi
Puanında (ETI Score) kaydettiği %1’lik artışın, o ülkenin ihracatında %1.7’lik bir
artışa neden olduğu görülmüştür. İthalatçı ülkeler için bahsedilen bu etki daha
fazla olup, endeks puanındaki %1’lik bir artışın, ülkenin ithalatında %2.3’lük bir
yükselişe yol açtığı tahmin edilmektedir. İki etki birlikte değerlendirildiğinde ve
diğer değişkenler sabitken, ele alınan ülke çiftinin ortalama ETI puanında %1’lik
bir artışın, bu iki ülkenin karşılıklı ticaretinde %4’lük bir artışa sebep olduğu
tahmin edilmektedir.
Endeksin yapısı, alt endeksler ile 4 temel alana ayrılmış ticaretin temel kolaylaştırıcı
unsurlarından oluşmaktadır.
1. “Pazara Erişim Alt Endeksi”, ülkeye giren eşyayı karşılama ve ülkedeki
ihracatçılar için dış piyasalara girişi kolaylaştırma noktasında ülkenin
benimsediği politika çerçevesini değerlendirmektedir.
2. “Sınır Yönetimi Alt Endeksi”, sınır yönetimlerinin, eşyanın giriş ve çıkışını
kolaylaştırma seviyesini değerlendirmektedir.
3. “Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi” ülke içinde ve dışında eşyanın
hareketini kolaylaştıracak gerekli ulaşım ve iletişim altyapısını sağlayıp
sağlamadığını dikkate almaktadır.
4. “İş Çevresi Alt Endeksi”, ülkede faaliyette bulunan ihracatçı ve ithalatçıların
faaliyetlerini etkileyen düzenleyici ve güvenlik çevresi kadar yönetişimin
niteliğini dikkate alan bir endekstir.
Bunlardan Pazara Erişim Alt Endeksi, “iç ve dış pazarlara pazarlara erişim”
bileşeninden oluşmaktadır. İç ve dış pazarlara erişim bileşeni, bir ülke piyasasının
koruma düzeyini, ticaret rejiminin niteliğini ve ülkenin ihracatçılarının hedef pazarlarda
karşılaştığı koruma düzeyini ölçmektedir. Buradaki ölçüm sadece bir ülkenin ithalat
malları üzerinde uyguladığı tarife ve tarife dışı önlemleri (tariffs and non-tariff
measures) değil, aynı zamanda gümrüksüz ithalatların (goods imported duty-free) payı,
tarifelerin çeşitliliği (the variance of tariffs), tarife piklerinin sıklığı (the frequency of
tariff peaks), farklı tarifelerin sayısı (the number of distinct tariffs) ve spesifik tarifelerin
(specific tariffs) payını hesaba katmaktadır. Dış pazarlarda koruma karşılaşılan tarifeler
açısından ele alınmıştır. Aynı zamanda, ikili veya bölgesel anlaşmalardan kaynaklanan
hedef pazarlardaki tercih marjı da dikkate alınmıştır.
Sınır Yönetimi Alt Endeksi, “gümrük idarelerinin verimliliği”, “ithalat-ihracat
işlemlerinin
verimliliği”
ve
“sınır
idarelerinin
şeffaflığı”
bileşenlerinden
oluşmaktadır. Gümrük idarelerinin verimliliği bileşeni, gümrük otoritelerince ve ilgili
diğer idarelerce sağlanan hizmet düzeyini ve özel sektörün muhatap olduğu gümrük
işlemlerinin verimliliğini ölçmektedir.
İthalat-ihracat işlemlerinin verimliliği
bileşeni, gümrük idaresi kapsamının üstüne çıkarak, gümrüklerce ve ilgili sınır kontrol
idarelerince yapılan kontrol işlemlerinin etkililiğini ve verimliliğini, ithalat ve ihracat
işlemleri için gereken belge ve gün sayısını, ithalat ve ihracat işlemlerinin
gerçekleştirilmesi için ortaya çıkan toplam maliyeti (vergi ve tarifelerin dışında) ölçer.
Sınır idaresinin şeffaflığı bileşeni, ithalat ve ihracatla ilgili olarak, her bir ülkede
görülen yolsuzluk düzeyini ve kayıtdışı ödemelerin veya rüşvetin yaygınlığını
değerlendirmektedir.
Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi, “ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi”,
“ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi” ve “bilgi ve iletişim teknolojilerinin
mevcudiyeti ve kullanımı” bileşenlerinden oluşmaktadır. Ulaşım altyapısının
mevcudiyeti ve kalitesi bileşeni, havalimanı yoğunluğu, karayollarının yüzdesi,
nakliyeciler için mevcut aktarma bağlantı düzeyi gibi her bir ülkede taşıma
yöntemlerinin tümü için ulaşım altyapısının durumunu ölçmekte ve havayolu, karayolu,
denizyolu ve demiryolu olmak üzere tüm ulaşım altyapısının kalitesini ele almaktadır.
Ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi bileşeni, liner taşımacılık şirketlerinin
sağladığı hizmetler ile uluslararası sevkiyatların izleme ve takip edilebilirliği dahil,
sevkiyatlar için mevcut sunulan hizmetlerin miktarı ve kalitesi, sevkiyatların varış
noktasına zamanında ulaşımı, genel posta etkinliği ve genel olarak lojistik endüstrisinin
yetkinliği hususlarını dikkate alarak altyapı değerlendirmesini tamamlayıcı nitelik arz
etmektedir. Bu bileşen ayrıca, GATS anlaşmasındaki ülke taahhütleri uyarınca ulaşımla
ilişkili sektörlerin açıklık derecesini dikkate almaktadır.
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin artan önemi ile bu teknolojilerin, gümrük işlemleri ve
iletişimde, sevkiyat yönetiminin kolaylaştırmasında oynadığı rol karşısında, bilgi ve
iletişim teknolojilerinin mevcudiyeti ve kullanımı bileşeni, her bir ülkede cep
telefonu ve internet gibi araçların yaygınlık oranlarını incelemektedir. İşletmelerin eşya
alım satımında internet kullanımının yaygınlığı ve devletin sunduğu online hizmet
endeksi de yapılan ölçümler içinde yer almaktadır.
İş Çevresi Alt Endeksi de “düzenleyici çevre” ve “fiziksel güvenlik” bileşenlerinden
oluşmaktadır. Düzenleyici çevre bileşeni, ülkelerdeki düzenleyici çevrenin ticarete
elverişlilik düzeyini incelemektedir. Yönetişimin genel niteliği, özellikle sınır ötesi
ticaret yapan şirketler için yabancı çalıştırma kolaylığı noktasında yabancı katılıma
açıklık, ülkedeki politika çerçevesinin doğrudan yabancı yatırımları destekleme düzeyi,
sermaye hareketleri üzerindeki kısıtlamalar ve ülkelerin imzaladığı ticaretle ilgili çok
taraflı anlaşmaları endeksi gibi göstergeler bu bileşenin konuları arasında yer
almaktadır. Güvenlik çevresi, eşyanın bir sorun yaşanmadan olmadan varış noktasına
sevkiyatı konusunda büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, fiziksel güvenlik
bileşeni, hem genel suç/şiddet anlamında, hem de terör tehdidi anlamında ülkelerdeki
şiddet seviyesi ile kanun ve düzeni uygulama gücü kapsamında emniyet hizmetlerinin
güvenilirliğini ölçmektedir.
Öte yandan, Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Endeksinin ilk sıralarında, ticaretin
iç pazarın küçük bir kısmında yer aldığı nispeten küçük ve açık ekonomiler yer
almaktadır. Singapur bu konuda açık ara farkla önde yer almakta ve Singapur’u Hong
Kong takip etmektedir. Daha önceki yıllarda olduğu gibi yine İskandinav ülkeleri
sıralamada önde yer almışlardır. Danimarka 3 üncü, İsveç 4 üncü, Norveç 7nci ve İzlanda
11inci sıradadır.
Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Raporuna göre, Türkiye 2010 yılında bir
önceki yıla göre 14 sıra gerileyerek 62 inci sırada yer almıştır.
Ülkemiz “Pazara Erişim Alt Endeksinde” 2010 yılında, bir önceki yıla göre otuz üç
sıra gerileyerek 4,4 puanla 125 ülke arasında 47 inci sırada yer almıştır. Alt
bileşenlere bakıldığında ise Türkiye 2010 yılında iç pazara erişim ayağında 5,3 puanla
31 inci sırada yer almış, ihracatçıların dış pazarlara erişiminde ise 2,7 puanla 76 ıncı
sırada yer almıştır.
“Sınır Yönetimi Alt Endeksi”nde Türkiye 2010 yılında, bir önceki yıla göre 5 sıra
gerileyerek 4,1 puanla 61 inci sırada yer almıştır. Alt bileşenlere bakıldığında ise
ülkemiz, 2010 yılında gümrük idaresinin verimliliği bileşeninde 3,9 puanla 69 uncu
sırada, ithalat ve ihracat işlemlerinin verimliliği bileşeninde 4,8 puanla 52 nci ve
sınır idaresinin şeffaflığı bileşeninde 3,5 puanla 62 nci sırada yer almıştır.
“Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksinde” Türkiye, bir önceki yıla göre sekiz
sıra gerileyerek 3,9 puanla 125 ülke arasında 57 nci sırada yer almıştır. Alt bileşenlere
bakıldığında, ülkemiz 2010 yılında ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi
bileşeninde 4,1 puanla 68 inci sırada, ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi
bileşeninde 3,9 puanla 57 nci sırada, ICTs’nin mevcudiyeti ve kullanımı bileşeninde
3,5 puanla 53 ncü sırada yer almıştır
“İş Çevresi Alt Endeksinde” Türkiye, bir önceki yıla göre oniki sıra gerileyerek 3,9
(2009 yılı raporunda 4,2) puanla 125 ülke arasında 87 nci (2009 yılı raporunda 75inci
sıradadır.) sırada yer almıştır. Ülkemizin Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde
en kötü olduğu alan iş çevresidir. Alt bileşenler irdelendiğinde, ülkemiz 2010 yılında
düzenleyici çevre bileşeninde 3,7 puanla 71 inci sırada, fiziksel güvenlik bileşeninde
4,1 puanla 96 ncı sırada yer almıştır.
1.
KÜRESEL TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI RAPORU 2010
1.1.
GİRİŞ
Günümüzde ticaret uluslararası çıkarların ortak bir noktada buluşturulmasında kilit bir
role sahiptir. Gelişmiş bir piyasa erişimi, daha verimli sınır yönetimi, daha iyi altyapı ve
iş çevresi, hem ihracatçılar hem de ithalatçılar için önemli fırsatlar sunmaktadır.
Dolayısıyla bir ülkenin kendi içinde ticareti kolaylaştırıcı önlemler alması, ülkenin
ticaret partnerlerine de çeşitli faydalar sağlamaktadır. Bu anlamda, ticaretin
kolaylaştırılmasına yönelik düzenlemelerin temini için diğer ülkelere destek verilmesi
de, karşılıklı çıkarların sağlanması noktasında önem arz etmektedir
Dünya ticareti 2. Dünya Savaşı'ndan bu yana görülen en derin resesyondan sonra
toparlanmaya başlamıştır. Ticaret yaşanan düşüşler aslında Büyük Depresyon’da
yaşananlardan
çok
daha
büyüktür.
Dünya
Ticaret
Örgütü
(DTÖ),
ticaretin
toparlanmasının ve 2008 yılında ulaştığı değerleri aşmasının yıllar alacağını tahmin
etmesine rağmen, iyileşme süreci hızlanmıştır. 2010 yılında dünya mal ticareti hacmi
%14 oranında artmıştır.
Pek çok araştırma, ticaret hacmindeki düşüşün ana sebebinin artan korumacılık değil
Lehman Brothers başarızlığına dünya çapında verilen eş zamanlı ve etkileşimli
tepkilerden kaynaklanan “talepteki azalma” olduğunu doğrulamıştır. Talepteki bu keskin
düşüşün hem “yaygın olarak ticareti yapılan temel malların fiyatları” hem de DTÖ
tarafından 2009 yılında %12,2 oranında düşüş olduğu kaydedilen “ticaret hacmi”
üzerinde yan etkileri olmuştur.
Ticarete konu olan eşyalar küresel tedarik zincirleri boyunca ülkeden ülkeye geçerken,
toplam ticaret ikiye üçe katlanmaktadır. Bu zincirler sebebiyle, bir ülkedeki ithalat
siparişlerindeki düşüş, pek çok ülkede ithalat ve ihracatı azaltabilir. Eşyalar genellikle
depolanabilir. Mamul ve yarı mamul malların ticaret hacmindeki büyük düşüşler, talep
azaldığında, bu malların satın alınmasının gecikmesi veya iptal edilmesi gerçeğinin
yansımasıdır. Sonuçta, talepteki düşüş, satıcıları, yeni siparişler alınmadan önce
bitirilmesi gerekli istenmeyen stoklar ile başbaşa bırakır. Bu durum hizmetler için
geçerli değildir. 2009 yılında, eşya siparişleri toparlanmış ve hem mal fiyatlarında hem
de ticaret hacminde iyileşme görülmüştür. Ancak tam toparlanma için dayanıklı tüketim
malları alımlarında canlanma gerekmektedir.
2008-2009 yılları arasında küresel ticarette yaşanan daralma, küresel ticaret sistemi için
gerçek bir stres testi olmuştur. Bu daralma aynı zamanda, daha önceki yıllarda yapılan
daha açık bir küresel ticaret sistemine doğru ilerlemenin kalıcı olma ihtimali olup
olmadığını incelemek için bir fırsat sağlamaktadır. Buna ilişkin kanıtlar olumlu görünse
de henüz tam değildir ve son karar ancak tam iyileşme sağlandıktan sonra verilebilir.
1.2.
KORUMACI ÖNLEMLERDE SINIRLAMA
Yabancı firmalara ve ürünlere karşı negatif ayrımcılık yapma yönünde önlemler alan pek
çok ülke vardır. Yüksek işsizlikten kaynaklanan baskılar koruma taleplerini arttırmakta
ve teşvik ve kurtarma paketleri gibi hükümet istikrar tedbirleri korumacılığı sağlamak
için fırsatlar yaratmaktadır. İlaveten, korumacılığın, anti-damping vergileri ve telafi
edici vergiler gibi prosedürler yoluyla uygulanan pek çok değişik yasal biçimleri de
bulunmaktadır. Bu tür eylemlerin geniş çaplı incelemesi, pek çok ülkede yerleşik
bağımsız bir analist gurubu olan Global Trade Alert (GTA) tarafından yürütülmektedir.
GTA’nın Aralık 2009 yılı raporunda, krizden sonraki ilk yılda yaklaşık 300 korumacı
önlemin koyulduğu belirtilmektedir. Bu önlemlerin %32’si devlet yardımları ve
kurtarmaları içermektedir. %20’si anti-damping ve telafi edici vergi yoluyla uygulanan
korunma şekilleridir. 2009 yılında endüstri tarafından talep edilen ticaret engelleri
(ürün bazında 140 adet talep), 2008 yılına göre (ürün bazında 115 adet talep) %20
oranında artmıştır. 2007 yılında ise talep sayısı ürün bazında 81 idi. Son yıllardaki
koruma önlemlerindeki artışa rağmen 2000 yılındaki seviyelere çıkmadığı ise açıktır.
En etkileyici sınırlama, pazara erişim alanında gerçekleşmiştir. Uluslararası tepki dikkat
çekici olmuştur ve tepki pek çok ülkede açık ticaretin korunması üzerine geniş çaplı ve
politik bir uzlaşma önermektedir. GTA tarafından belirlenen önlemlerin sadece yedi
tanesi
yüksek
tarifeleri
içermektedir.
Tek
taraflı
ve
bölgesel
ticaretin
serbestleştirilmesinin de sayısız örnekleri vardır. Örneğin, resesyona rağmen DTÖ 2009
yılında üyelerinin 14 adet yeni bölgesel ticaret anlaşması yaptığını açıklamıştır. Bu
durum 2000 yılında yıllık ortalama 13 yeni bölgesel anlaşma yapılması kararı ile
uyumludur.
Bu Rapor’da kullanılan tarife bilgileri yukarıdaki izlenimi doğrulamaktadır. 2008 ve
2009 yıllarında tam tarife datası edinebilen 73 ülke ele alınmıştır ve bu periyotta tarım
ve sanayide gelişen değişiklikleri tespit etmek için bu ülkelerin tarife verileri 2007
yılının ağırlıkları kullanılarak ağırlıklandırılmıştır. Çoğunlukla, tarife değişiklikleri
oldukça küçük olarak tespit edilmiştir. Tarım sektöründe küçük düşüşler tespit edilse de
genel olarak örneklemdeki ortalama tarife temel olarak değişmemiştir. Tabii ki bazı
istisnalar söz konusudur. Özellikle, Brezilya ve Arjantin’de ortalama tarifeler, sanayi
tarifelerindeki yükseliş nedeniyle %3 oranında artmıştır. Diğer taraftan, ortalama
tarifelerde Mauritus, Nijerya, İzlanda ve Ukrayna’da önemli düşüşler gerçekleşmiştir. Bu
ülkeler, hem tarım hem de sanayide tarife oranlarını düşürmüşlerdir.
Tarife artışlarının olmaması kurallara dayalı çok taraflı ticaret sisteminin gücünü
göstermektedir. Aslında pek çok gelişmekte olan ülke yasal olarak aşmaları engellenmiş
tarife oranlarının çok daha altında tarife uygulamaktadırlar. 2009 yılında örneğin,
ortalama “En Çok Kayrılan Ülke” oranı (bu Rapora dahil olan ülkeler için sınır olan oran)
%31,3 idi. Bu oran uygulanan ortalama tarife oranının neredeyse 4 katıydı. Görünüşe
göre, en çok gelişmekte olan ülkeler yasal zorunluluklar nedeniyle değil şu anda
uyguladıkları tarife oranlarının cari şartlar için bile uygun olduğunu düşündükleri için
tarife oranlarını yükseltmemektedirler.
Bu durumda, tarifelerin yükseltilmemesine ilişkin küresel normun payı oldukça
büyüktür. Bazıları (örneğin G-20 ülkeleri) tarafından, korumacı tarife önlemlerinden
kaçınılması diğerlerinin de ölçülü davranmasını sağlamıştır. Ayrıca, açık ticaret için
politik güçler de çabalamaktadırlar. Artan karşılıklı bağımlılık korumacı baskıların
dengelenmesine de yardımcı olmuştur. Pek çok yerel firmanın ithal edilen girdiye
bağımlı olması yüksek vergi oranlarından iç bileşenlerinden etkilenmesine sebep
olmaktadır.
Bu sonuç, 1930’larda sergilenen davranışlarla dikkat çekici tezatlık içermektedir.
1930’larda belirlenmiş parasal değerlerle spesifik tarifelerin yaygın kullanımı durumu
kötüleştirmekteydi. Çünkü spesifik tarifeler, eşya fiyatları düştüğü zaman daha
kısıtlayıcı olmuştu. DTÖ aracılığıyla advalorem tarifelerin kullanımının sağlanması bu
etkinin şu anda sınırlı olmasına yardımcı olmuştur.
1.3.
TİCARETİ KOLAYLAŞTIRAN FAKTÖRLER
“Küresel Rekabetin Kolaylaştırılması Raporu”, hazırlanırken ticaretin kolaylaştırılması
hususunun, uygulanan ticaret politikasına ek olarak, (ele alınan diğer üç faktörle
birlikte) bir dizi faktörle ilgili olması düşüncesinden yola çıkılmıştır.
Ticaret politikasının yanında Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi (ETI), sınır yönetimi,
ulaşım ve iletişim ve genel iş çevresi hususlarını incelemektedir. Bu yılın raporunda
anılan bileşenler açısından önemli gelişme kaydeden ülkeler olmuştur. Örneğin ithalatihracat işlemlerinin etkinliğinin artırılması açısından sınır yönetiminde Güney Kıbrıs
Rum Yönetimi 18 sıra (29.), gümrük idarelerinin verimliliğinin artırılması açısından
Ekvator 15 sıra (92.) yükselme kaydetmiştir. Ulaşım ve iletişim alanında en iyi ilerleme
Tacikistan, Kazakistan ve Madagaskar’da, iş çevresi açısından da Polonya, Makedonya ve
Lesotho’da görülmüştür.
Özellikle tarifeler açısından toplan veriler iyi görünmekle birlikte tarifelerin yükseldiği
ülkeler de bulunmaktadır. Bu alt endekse ilişkin sıralama ile gümrük verimliliğinde en
çok düşüş Suriye ve Tunus’ta görülmüştür. Ulaşım altyapısının kalitesinin kötüleşmesine
bağlı olarak, ulaşım ve iletişim sıralamasında en büyük düşme Burkina Faso, Uganda,
Hindistan ve Sri Lanka’da görülmüş, fiziki güvenliğin zayıflamasıyla ilişkili olarak da
Yunanistan, Honduras ve Madagaskar’da, iş çevresi konusunda görece azalma
kaydedilmiştir.
Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi (ETI), hükümetlerin ticaretin kolaylaştırılması
yönünde attığı adımları izlemekte ve ticareti teşvik etmek için ek önlemler alınabilecek
alanları belirlemektedir. Burada kısa dönemde iyileşme ile uzun dönemde ekonomik
büyüme ve refahın artırılması amaçlanmaktadır.
Öte yandan Dünya Ticaret Örgütü üyelerinin tümüne fayda sağlayacak açık bir küresel
ticaret sisteminin temin edilmesi için Doha Turu’nun başarılı bir sonuca ulaştırılması,
mevcut şartlarda atılabilecek en önemli adım olacaktı. Ancak, Doha Turu (Doha Round)
bir çıkmaza girmiştir. Diğer taraftan Doha Turu’na ek olarak, sınır engellerini azaltıp
ticareti teşvik etmek için özellikle gelişmekte olan ülkeler için dikkate değer ve atılması
gereken başka adımlar da mevcuttur.
Az gelişmiş ülkeler açısından, pazara erişim ihracatı teşvik etmek için yeterli değildir.
Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi, bu ülkeler zaten ihracatları için nispeten düşük
ticaret engelleriyle karşılaştıklarına işaret etmektedir. Bunun yerine, onların arz yönlü
kapasitelerinin desteklenmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Bu nedenle kurumlarda ve
altyapıda yenilikler yapılmasını gerekmektedir. Gümrüklerde mevcut bilgi sistemi
uygulamalarının, ulaşım ve iletişim kalitesinin, kamu idarelerinin kapasitesinin
geliştirilmesi gibi bazı hususlarda ek mali kaynaklar yaratılması gerekmektedir. Bu
durum Doha Turu kapsamında öngörülen Ticaret Yardımının (Aid for Trade) önemini
ortaya koymaktadır.
Günümüzde ticaret uluslararası faydanın sağlanmasında kilit bir role sahiptir. Gelişmiş
bir piyasa erişimi, daha verimli gümrük, daha iyi altyapı ve iş çevresi, hem ihracatçılar
hem de ithalatçılar için önemli fırsatlar sunmaktadır. Dolayısıyla ülkeler kendileri için
ticareti kolaylaştırıcı önlemler aldığında, ülkenin ticaret partnerleri de bu durumdan
çeşitli faydalar sağlamaktadır. Söz konusu önlemlerin alınması için diğer ülkelere
verilecek ticaret yardımları da bu anlamda karşılıklı çıkarların sağlanması noktasında
önem arz etmektedir.
1.4.
TİCARETİN KOLAYLAŞTIRILMASI ENDEKSİ
Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi, Dünya Ekonomik Forumunun Lojistik ve Ulaşım
Sektörü Sanayi Ortaklık Programı çerçevesinde geliştirilmiş ve ilk kez 2008 yılında
yayımlanmıştır. Bu süreçte bir dizi kuruluş (the Global Express Association (GEA), the
International Air Transport Association (IATA), the International Trade Centre (ITC), the
United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD), the World Bank,
WTO) ile bilgi ortaklığı (Data Partners) sağlanmıştır. Ayrıvca Dünya Ekonomik
Forumunun anıla programının bir parçası olan şirketlerden (Agility, Brightstar Corp.,
Deutsche Post DHL, FedEx, GeoPost, Stena, TNT, Transnet, UPS, and Volkswagen) de
önemli bilgiler alınmıştır.
Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi’nin ölçümleri sonucunda ortaya çıkan 2010
Listesi, 2009 yılındaki durumla karşılaştırmalı olara aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Şekil 1: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi 2010 Yılı Sıralaması (2009 Yılı
Karşılaştırması ile Birlikte)
Buna göre ilk sırada Singapur yer almış, bu ülkeyi sırasıyla Hong Kong ve Danimarka
izlemiştir.
Ticaretin kolaylaştırılması Endeksi, ülkelerin sınırlardan varış noktasına kadar, ticarete
konu olan eşyanın serbest dolaşımını kolaylaştırmak için geliştirdiği kurumların,
politikaların ve hizmetlerin derecesini ölçmektedir. Endeksin yapısı, alt endeksler ile 4
temel alana ayrılmış ticaretin temel kolaylaştırıcı unsurlarından oluşmaktadır.
1. “Pazara Erişim Alt Endeksi”, ülkeye giren eşyayı karşılama ve ülkedeki ihracatçılar
için dış piyasalara girişi kolaylaştırma noktasında ülkenin benimsediği politika
çerçevesini değerlendirmektedir.
2. “Sınır Yönetimi Alt Endeksi”,
sınır yönetimlerinin, eşyanın giriş ve çıkışını
kolaylaştırma seviyesini değerlendirmektedir.
3. “Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi” ülke içinde ve dışında eşyanın hareketini
kolaylaştıracak gerekli ulaşım ve iletişim altyapısını sağlayıp sağlamadığını dikkate
almaktadır.
4. “İş Çevresi Alt Endeksi”, ülkede faaliyette bulunan ihracatçı ve ithalatçıların
faaliyetlerini etkileyen düzenleyici ve güvenlik çevresi kadar yönetişimin
niteliğini dikkate alan bir endekstir.
Bu dört alt endeksin her biri, ticareti kolaylaştırıcı bir dizi bileşenden oluşmaktadır. Bu
bileşenler:
 Pazara Erişim:
İç ve Dış Pazara Erişim
 Sınır Yönetimi:
Gümrük İdarelerinin Verimliliği
İthalat- İhracat İşlemlerinin Verimliliği
Sınır İdarelerinin Şeffaflığı
 Ulaşım ve İletişim Altyapısı
Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi
Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi
Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı
 İş Çevresi
Düzenleyici Çevre
Fiziksel Güvenlik
olarak belirlenmiştir.
“İç ve Dış Pazarlara Erişim Bileşeni”, bir ülke piyasasının koruma düzeyini, ticaret
rejiminin niteliğini ve ülkenin ihracatçılarının hedef pazarlarda karşılaştığı koruma
düzeyini ölçmektedir. Buradaki ölçüm sadece bir ülkenin ithalat malları üzerinde
uyguladığı tarife ve tarife dışı önlemleri (tariffs and non-tariff measures) değil, aynı
zamanda gümrüksüz ithalatların (goods imported duty-free) payı, tarifelerin çeşitliliği
(the variance of tariffs), tarife piklerinin sıklığı (the frequency of tarif peaks), farklı
tarifelerin sayısı (the number of distinct tariffs) ve spesifik tarifelerin (specific tariffs)
payını hesaba katmaktadır. Dış pazarlarda koruma karşılaşılan tarifeler açısından ele
alınmıştır. Aynı zamanda, ikili veya bölgesel anlaşmalardan kaynaklanan hedef
pazarlardaki tercih marjı da dikkate alınmıştır.
“Gümrük İdarelerinin Verimliliği Bileşeni”, gümrük otoritelerince ve ilgili diğer
idarelerce sağlanan hizmet düzeyini ve özel sektörün muhatap olduğu gümrük
işlemlerinin verimliliğini ölçmektedir.
“İthalat-ihracat İşlemlerinin Verimliliği Bileşeni”, gümrük idaresi kapsamının üstüne
çıkarak, gümrüklerce ve ilgili sınır kontrol idarelerince yapılan kontrol işlemlerinin
etkililiğini ve verimliliğini, ithalat ve ihracat işlemleri için gereken belge ve gün sayısını,
ithalat ve ihracat işlemlerinin gerçekleştirilmesi için ortaya çıkan toplam maliyeti (vergi
ve tarifelerin dışında) ölçer.
“Sınır İdaresinin Şeffaflığı Bileşeni”, ithalat ve ihracatla ilgili olarak, her bir ülkede
görülen yolsuzluk düzeyini ve kayıtdışı ödemelerin veya rüşvetin yaygınlığını
değerlendirmektedir.
“Ulaşım Altyapısının Mevcudiyeti ve Kalitesi Bileşeni”, havalimanı yoğunluğu,
karayollarının yüzdesi, nakliyeciler için mevcut aktarma bağlantı düzeyi gibi her bir
ülkede taşıma yöntemlerinin tümü için ulaşım altyapısının durumunu ölçmekte ve
havayolu, karayolu, denizyolu ve demiryolu olmak üzere tüm ulaşım altyapısının
kalitesini ele almaktadır.
“Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti ve Kalitesi Bileşeni”, liner taşımacılık
şirketlerinin sağladığı hizmetler ile uluslararası sevkiyatların izleme ve takip
edilebilirliği (the ability to track and trace international shipments) dahil, sevkiyatlar
için mevcut sunulan hizmetlerin miktarı ve kalitesi, sevkiyatların varış noktasına
zamanında ulaşımı, genel posta etkinliği ve genel olarak lojistik endüstrisinin yetkinliği
hususlarını dikkate alarak altyapı değerlendirmesini tamamlayıcı nitelik arz etmektedir.
Bu bileşen ayrıca, GATS anlaşmasındaki ülke taahhütleri uyarınca ulaşımla ilişkili
sektörlerin açıklık derecesini dikkate almaktadır.
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin artan önemi ile bu teknolojilerin, gümrük işlemleri ve
iletişimde, sevkiyat yönetiminin kolaylaştırmasında oynadığı rol karşısında, “Bilgi ve
İletişim Teknolojilerinin Mevcudiyeti ve Kullanımı Bileşeni”, her bir ülkede cep
telefonu ve internet gibi araçların yaygınlık oranlarını incelemektedir. İşletmelerin eşya
alım satımında internet kullanımının yaygınlığı ve devletin sunduğu online hizmet
endeksi de yapılan ölçümler içinde yer almaktadır.
“Düzenleyici Çevre Bileşeni”, ülkelerdeki düzenleyici çevrenin ticarete elverişlilik
düzeyini incelemektedir. Yönetişimin genel niteliği, özellikle sınır ötesi ticaret yapan
şirketler için yabancı çalıştırma kolaylığı noktasında yabancı katılıma açıklık, ülkedeki
politika çerçevesinin doğrudan yabancı yatırımları destekleme düzeyi, sermaye
hareketleri üzerindeki kısıtlamalar ve ülkelerin imzaladığı ticaretle ilgili çok taraflı
anlaşmaları endeksi gibi göstergeler bu bileşenin konuları arasında yer almaktadır.
Güvenlik çevresi, eşyanın bir sorun yaşanmadan olmadan varış noktasına sevkiyatı
konusunda büyük önem arz etmektedir. Bu bağlamda, “Fiziksel Güvenlik Bileşeni”,
hem genel suç/şiddet anlamında, hem de terör tehdidi anlamında ülkelerdeki şiddet
seviyesi ile
kanun ve düzeni uygulama gücü kapsamında emniyet hizmetlerinin
güvenilirliğini ölçmektedir.
Bahsedilen tüm bileşenler bir dizi değişkenden oluşmakta ve kullanılan veri seti, sayısal
veriler ile anket verilerini içermektedir. Sayısal veriler uluslararası kuruluşlar (ITC,
UNCTAD, World Bank, WTO gibi) ve halka açık kaynaklardan, anket verileri ise her yıl
Dünya Ekonomik Forumunca belirlenen ve bu araştırma kapsamındaki ülkelerin üst
düzey iş çevreleriyle yapılan anketlerden elde edilmiştir.
Çalışmada incelenen 9 bileşen 4’er alt endeks halinde gruplandırılmıştır. Her ülke için
toplam skor, alt endekslerin ağırlıklandırılmamış ortalamasının (unweighted average)
alınması ile hesaplanmıştır.
Öte yandan, 2009 Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi Ekonometrik testinin
gösterdiği gibi, bu endeksin ülkelerin ticaret performanslarına yönelik açıklayıcı
bir gücü bulunmaktadır. Analiz göstermektedir ki, ihracatçı bir ülkenin Ticaretin
Kolaylaştırılması Endeksinde (ETI Score) kaydettiği %1’lik bir puan artışı, o
ülkenin ihracatında gerçekleşen %1.7’lik bir artışa işaret etmektedir. İthalatçı
ülkeler için bahsedilen bu etki daha fazla olup, endeksteki %1’lik bir puan artışı,
ülkenin ithalatında %2.3’lük bir yükselişe yol açtığı tahmin edilmektedir. İki etki
birlikte değerlendirildiğinde ve diğer değişkenler sabitken, ele alınan ülke çiftinin
ortalama ETI skorunda %1’lik bir artışın, bu iki ülkenin karşılıklı ticaretinde
%4’lük bir artışa işaret ettiği tahmin edilmektedir.
Aşağıda, 4 temel alt endekse ilişkin sıramalar yer almaktadır. Buna göre, Pazara Erişim
Alt Endeksinde ilk sırayı Singapur almış, bu ülkeyi Şili takip etmiştir. Sınır Yönetimi Alt
Endeksinde 1inci sırada Singapur 2nci sırada İsveç yer almaktadır. Ulaşım ve İletişim
Altyapısı Alt Endeksinde ise Almanya ilk sırada, Birleşik Krallık 2nci sırada yer
almaktadır. İş Çevresi Alt Endeksinde de Finlandiya 1inci, Singapur 2nci sırada yer
almıştır.
Şekil 2: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi ve Alt Endeks Sıralamaları
(2010 Yılı)
Şekil 3: Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi ve Alt Endeks Sıralamaları
(2010 Yılı) Devamı
2.
BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ VE BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER
2.1.
BAŞARILI ÜLKE ÖRNEKLERİ
2.1.1. SİNGAPUR
Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Endeksinin ilk on sırasında, ticaretin iç pazarın
küçük bir kısmında yer aldığı nispeten küçük ve açık ekonomiler yer almaktadır.
Singapur bu konuda açık ara farkla önde yer almakta ve Singapur’u Hong Kong takip
etmektedir. İlk onda yer alan ülkeler, geçen yılla benzerlik göstermekle beraber Yeni
Zelanda (6 ncı sırada) ve Lüksemburg (9 uncu sırada), Finlandiya (12 nci sırada) ve
Avusturya’nın (14 üncü sırada) yerini almışlardır. Daha önceki yıllarda olduğu gibi yine
İskandinav ülkeleri sıralamada önde yer almışlardır. Danimarka 3 üncü, İsveç 4 üncü,
Norveç 7nci ve İzlanda 11inci sıradadır. Sıralamadaki ufak değişikliklere rağmen ilk
onda yer alanların puanları sabit kalmıştır.
Singapur üstün performansı ile ETI sıralamasında liderliğini sürdürmektedir. Bu şehir
devleti 9 bileşenden 5’inde 1 inci sırada yer alırken ETI’yi oluşturan 56 göstergenin
43’ünde ilk onda yer almıştır. Küçük bir ekonomi olan Singapur, çok açık bir ticaret
politikasına sahiptir ve ihracatçılar hedef marketlerde sadece birkaç engelle
karşılaşmaktadırlar. Ticaret ağırlıklı uygulanan tarife oranları (%0,03, ikinci en düşük)
neredeyse sıfırdır. İthalatların %99,9’u gümrük vergisi ödenmeden yapılmakta ve
Singapurlu ihracatçılar hedef marketlerde ortalama %4,5 tarife oranı (Şili’den sonra en
düşük ikinci oran) ile karşılaşmaktadırlar Singapur ayrıca çok basit tarife yapısına sahip
olduğu için bu alanda 4 üncü sırada yer almaktadır. Bu göstergede, ilk 30’da yer alan
yüksek gelirli ekonomiler içerisinde sadece Hong Kong ve Sinagapur yer almaktadır.
Singapur’un sınır yönetimi her açıdan en üst düzeydedir. Gümrük hizmetleri endeksinde
en yüksek puan olan 12’yi alarak ilk sırada yer almıştır ve Doing Business çalışması, söz
konusu ülkenin ithalat ve ihracat için gerekli belge sayısının (ortalama 4 belge) azlığını,
işlemlerin hızını (ortalama 3 günden 5 güne kadar) ve düşük maliyetli olma yönünü
ortaya çıkarmıştır. Konteyner başına 450 Dolar yaklaşık maliyet, yüksek gelirli
ekonomilerdeki ortalama maliyetin yarısından daha azdır ve örneklemdeki en düşük
maliyettir. Geçmiş yıllarda olduğu gibi, ulaşım altyapısının kalitesi ve kullanılabilirliğine
ilişkin değerlendirme mükemmele yakındır. Singapur havayolu, liman ve karayolu alt
yapısının kalitesi konusunda en önde yer almaktadır. Ancak bağlantılar, zamanındalık,
sevkiyatların kolaylığı ve ulaşılabilirliği ve lojistik yeterlilik ile bilgi ve iletişim
teknolojileri
penetrasyonunda
geliştirilmesi
gereken
alanlar
vardır.
Örneğin,
Singapur’da her 100 kişiden 22’si geniş bant internet kullanıcısıdır. Bu rakam İsveç’teki
oranın yarısından azdır.
Dünya Ekonomik Forumu’nun Küresel Rekabet Edebilirlik Raporu ve Küresel Bilgi
Teknolojisi Raporu serilerinde tekrarlanarak vurgulandığı üzere, Singapur’un dünya
çapında en önemli ticaret merkezlerinden biri haline gelmesini sağlayan özelliği,
destekleyici iş ortamı sunmasıdır. Yolsuzluk seviyesi bu Rapora dahil olan ülkeler
içerisinde en düşük seviyede, finansal marketlerde birinci sınıf (world class) (2 nci),
politika yapımında da en etkin ülkelerdendir. Singapur’un, çok taraflı ticaret
anlaşmalarına açıklık konusunda daha çok ilerleme kaydetmesi gerekmekle (54 üncü)
birlikte, ekononomisi yabancı katılıma (2 nci) açıktır.
2.1.2. HONG KONG
Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi’nde ikinci sırada yer alan Hong Kong, ETI’nin
bileşenlerinde güçlü performans sergilemeye devam etmektedir. Hiç bir bileşende 16 ncı
sıradan aşağıda yer almamış, hiç birinde de en üstte bulunmamıştır. Hong Kong’un
serbest ticaret için taahhüdü iç pazardaki ticaret engellerinin yokluğuyla yerine
getirilmiştir. Ülke, bu bileşeni oluşturan tüm göstergelerde mümkün olacak en yüksek
puanı (7 puan) almıştır. İthalattaki açıklığına rağmen, Hong Konglu ihracatçılar ETI’de
yer alan ülkeler arasında hedef pazarlarda en yüksek ticaret engelleri ile
karşılaşmaktadırlar. Ticaret ağırlıklı tarife oranı %6,2 seviyesindedir.
Hong Kong’un ulaşım altyapısı kalitesindeki birinciliği, dört ana ulaşım alanında
(Havada ve denizde 2nci, demiryolu ve karayolunda 3üncü)
mevcut altyapı
olanaklarının mükemmelliğini yansıtmaktadır. Deniz taşımacılığı ile ilgili olarak, Hong
Kong’un pek çok ülkeye direk hatları vardır ve direk olmayan hatlar için gerekli aktarma
sayısı çok azdır. Son olarak Hong Kong ticaret için çok elverişli bir ortam sunmaktadır
(6ncı sırada). Bilhassa, finansal sektör yabancı katılıma açık olduğundan oldukça
etkindir.
2.1.3. DANİMARKA
Geçen yıla göre bir basamak yükselen Danimarka üçüncü sırada yer almıştır. ETI’nin 4
bileşeninden 3’ünde çok başarılı olmuştur. Sınır yönetiminin verimliliğinde Singapur ve
Hong Kong’un ardından 3üncü sırada yer almıştır. Eşya ithalatı ve ihracatının maliyeti
çok fazla olmasına rağmen gümrük kontrol işlemlerinin hızı, şeffaflığı ve verimliliği
açısından çok yüksek puan almıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yoğun
penetrasyonu ile Danimarka BİT altyapısında en önde yer almaktadır. Ayrıca deniz
bağlantısı sınırlı olmasına rağmen ulaşım altyapı kalitesi dünya standartlarındadır.
Danimarka iş çevresinin niteliğini de güçlendirmektedir (3 üncü). Ancak Danimarka 95
inci sırada yer aldığı pazara erişim bileşeninde vasat bir performans sergilemektedir.
Aslında bu durum Avrupa Birliğine üye tüm ülkeler için geçerlidir. Çünkü AB’nin son
derece karmaşık bir ortak dış tarife cetveli vardır (96 ıncı) ve Birlik sık sık tarife dışı
önlemlere başvurmaktadır (68 inci sırada). İlaveten, AB tarafından uygulanan tarife
oranları çok düşük olmasına rağmen (4üncü sırada) üye ülkeler hedef pazarlarda
ortalama %6 tarife ile karşılaşmaktadırlar.
2.2.
BÖLGELERE İLİŞKİN BİLGİLER
2.2.1. ASYA VE PASİFİK BÖLGESİ
Asya ve Pasifik Bölgesi, dünya çapında en hızlı büyüyen ve en büyük ekonomilerine ev
sahipliği yapan bir bölgedir. Bölgede yer alan ülkelerin çoğu, ticaretin nimetlerinden üst
düzeyde yararlanmakta ve ticareti büyüme stratejilerinin merkezine koymaktadır.201014 döneminde küresel büyümenin %50’sinin Asya’ya ait olacağı tahmin edilmektedir.
Ayrıca küresel ekonomiden daha hızlı büyüyen bölgedeki gelişmekte olan ülkelerin,
küresel büyümenin en büyük payını alacakları tahmin edilmektedir (%42’si). Aynı
dönemde, bölge içinde, bölgeden ve bölgeye yapılan ticaret yıllık %9 büyüyecek ve
küresel mal ticaretinin %40’ına denk gelecektir.
Öte yandan Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde, önde sırada gelen ülkelerden
Singapur, Hong Kong ve Yeni Zelanda ile bölgenin geri kalan ülkeleri arasında büyük bir
fark bulunmaktadır.
Bu durum Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksi’nin sonuçlarının da yansıttığı gibi ilk 20
dışında kalan bölge ülkelerinin henüz Asya’nın sunduğu imkanları yeterince
değerlendiremediğini göstermektedir.
2.2.2. LATİN AMERIKA VE KARAYİPLER
Çok iyi performans gösteren Şili ve Kosta Rika haricinde Latin Amerika ve Karayip
ülkeleri çoğu alanda ETI sıralamasında ortalarda yer almaktadırlar. Bu raporun daha
önceki basımlarında da vurgulandığı üzere, bölgenin yerli ve yabancı pazarlara
erişimdeki üstün performansı bu bölgedeki ülkelerin en temel gücünü oluşturmaya
devam etmektedir. Ancak iş çevresi özellikle yolsuzluk ve fiziksel güvenlik alanları
gelişmeye ihtiyaç olan alanlardır.
2.2.3. ORTA DOĞU VE KUZEY AFRİKA
2010 yılında, Cezayir, Fas ve Ürdün ETI’deki sıralamalarını yükseltmişlerdir. Bölge,
ticaretin kolaylaştırılması konusunda yüksek seviyede çeşitlilik ihtiva etmektedir.
Örneğin Birleşik Arap Emirlikleri 20 nci sırada yer alırken Cezayir en alt sıralarda yer
alan yerini muhafaza etmektedir.
2.2.4. SAHRA ALTI AFRİKA
Sahra Altı Afrika ülkeleri farklı seviyelerde ticarete olanak tanımaktadırlar ve son
yıllardaki ticaretin serbestleştirilmesi çabaları bölgenin ticaret performansını arttırmak
için yeterli olmamıştır. Pek çok Afrika ülkesi ticareti serbertleştirdiler ve hedef
pazarlarda tanınan ayrıcalıkların tadını çıkardılar. Fakat ticaretin kolaylaştırılmasında
ciddi bir ilerleme kaydedemediler. Sonuç olarak, Afrika hala diğer bölgelere nazaran
ticaret yapmakta en pahalı bölge durumundadır. Pek çok durumda, ticaretin
gelişmesinde, ticaretin maliyeti ticaret politikalarına göre çok daha ciddi bir engeldir.
3.
KRİTERLER İTİBARİYLE TÜRKİYE’NİN DURUMU
3.1.
PAZARA ERİŞİM
Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Raporuna göre, Türkiye “Pazara Erişim Alt
Endeksinde” 2010 yılında, bir önceki yıla göre otuz üç sıra gerileyerek 4,4 puanla
125 ülke arasında 47 inci sırada yer almıştır. Bilindiği üzere Pazara Erişim Alt Endeksi
iki bileşenden oluşmaktadır. Bunlardan birincisi “iç pazara erişim” diğeri de “dış
pazarlara erişim” dir. Buna göre Türkiye 2010 yılında iç pazara erişim ayağında 5,3
puanla 31 inci sırada yer almış, ihracatçıların dış pazarlara erişiminde ise 2,7 puanla
76 ıncı sırada yer almıştır. Bu sıralamayı belirleyen faktörlere bakıldığında, ithal
ürünlere uygulanan tarife oranlarının, bu tarifelerin karmaşıklığının, hedef pazarlarda
karşılaşılan tarife oranlarının ve hedef pazarlarda tercih marjının ülkemizi sıralamada
geriye düşüren etkenler olduğu görülürken gümrüksüz ithalatın toplam ithalat
içerisindeki payıyla (%76,1) ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir.
POLONYA 2010
GÜNEY KORE 2010
MALEZYA 2010
1
101
5
93
111
31
-İç Pazara Erişim
31
-
2
87
3
78
82
34
-Dış Pazara Erişim
76
-
16
90
32
90
119
41
--Tarife Oranı
62
42
2
4
3
4
77
73
--Tarife Dışı Önlemler
n/a
16
31
73
n/a
64
n/a
27
--Tarifelerin Karmaşıklığı
81
77
4
96
79
96
77
86
---Tarife Dağılımı
117
111
4
45
98
45
123
119
---Tarife Pikleri
115
115
26
89
122
89
59
120
---Spesifik Tarifeler
62
55
47
95
73
95
68
70
---Farklı Tarifeler
74
71
25
97
71
97
70
68
--Gümrüksüz İthalatların Payı
23
9
2
39
4
39
80
20
--Hedef Pazarlarda Karşılaşılan Tarife
112
106
2
76
40
76
110
10
70
84
26
84
121
82
--Hedef Pazarlarda Tercih Marjı
52
22
Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2009, 2010
GÜRCİSTAN 2010
14
ALMANYA 2010
47
SİNGAPUR 2010
TÜRKİYE 2009
PAZARA ERİŞİM
GÖSTERGELER
TÜRKİYE 2010
Tablo 1: Pazara Erişim Alt Endeksi (Sıralama)
Tarife oranı alt göstergesine bakıldığında, Singapur’un, Almanya’nın, Gürcistan’ın ve
Polonya’nın bu alt göstergede ilk sıralarda yer aldığı göze çarpmaktadır. 2010 yılında
Türkiye’de ithalat işlemlerinde uygulanan ortalama tarife oranı %4,7 (2009 yılında
%3,8’dir.) iken bu oran Singapur’da %0, Almanya’da %0,8, Gürcistan’da %0,7 ve
Polonya’da %0,8’dir. Genel sıralamada ülkemizden üst sıralarda bulunan Güney Kore’de
tarife oranı %6,9, Malezya’da ise %6,2’dir.
Tarifelerin karmaşıklığı alt göstergesinde yer alan öğelere bakıldığında ise örneğin
farklı tarifeler ögesinde 2010 yılında ithalatta bir ülkeye uyguladığımız 222 çeşit farklı
tarife söz konusu iken Singapur’da bu sayı 7’dir.
Gümrüksüz ithalatların payı alt göstergesine bakıldığında, Türkiye’nin bu alt
göstergede 125 ülke arasında 23 üncü sırada yer aldığı, ancak 2009 yılına göre 14 sıra
gerilediği dikkat çekmektedir. 2009 yılında gümrüksüz ithalatın toplam ithalat
içerisindeki payı %85,1 olarak gerçekleşirken bu oran 2010 yılında %76,1 olmuştur.
Singapur’da ise tüm ithalat gümrük vergisi alınmamış, Gürcistan’da %95,7’si, Malezya’da
da %76,6’sı gümrüksüz gerçekleştirilmiştir.
Hedef pazarlarda karşılaşılan tarife alt göstergesinde Türkiye’nin oldukça gerilerde
kaldığı izlenmektedir. Türk ihracatçıları hedef pazarlarda ortalama %5,8 tarife oranı ile
karşılaşırken Singapurlu ihracatçılar %4,5, Almanyalılar ve Polonyalılar %5,7, Gürcüler
%5,4, Malezyalılar %4,8 tarife ile karşılaşmaktadırlar.
Hedef pazarlarda tercih marjı alt göstergesine bakıldığında ise bu alt göstergede
Türkiye’nin Singapur, Almanya, Polonya, Malezya ve G.Kore’nin önünde olduğu
izlenmektedir.
Tablo 2: Ülkeler İtibariyle Pazar Erişimi (2010)
Türkiye
Singapur
Almanya
Gürcistan
Polonya
G.Kore
Malezya
4,7
0.0
0,8
0,7
0,8
6,9
6,2
Tarife Dışı Önlemler
n/a
19,9
43,8
(endeks 0-100)
Tarifelerin Karmaşıklığı
4,8
6,9
3,2
(endeks 1-7)
Gümrüksüz İthalatların
76,1
100
63,9
Payı (%)
Hedef Pazarlarda
5,8
4,5
5,7
Karşılaşılan Tarife (%)
Hedef Pazarlarda
34,2
26
12,2
Tercih Marjı (endeks 0100)
Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010
n/a
41,5
n/a
16,9
4,8
3,2
4,9
4,5
95,7
63,9
48,5
76,6
5,4
5,7
5,8
4,8
52,8
12,2
4,3
14,5
Tarife Oranı (%)
3.2.
SINIR YÖNETİMİ
“Sınır Yönetimi Alt Endeksi”nde Türkiye 2010 yılında, bir önceki yıla göre 5 sıra
gerileyerek 4,1 puanla 61 inci sırada yer almıştır. Bilindiği üzere Sınır Yönetimi Alt
Endeksi üç bileşenden oluşmaktadır. Bunlar “gümrük idaresinin verimliliği”, “ithalat ve
ihracat prosedürlerinin verimliliği” ve “gümrük idaresinin şeffaflığı”dır. Buna göre
Türkiye 2010 yılında gümrük idaresinin verimliliği bileşeninde 3,9 puanla 69 uncu
sırada, ithalat ve ihracat işlemlerinin verimliliği bileşeninde 4,8 puanla 52 nci ve
sınır idaresinin şeffaflığı bileşeninde 3,5 puanla 62 nci sırada yer almıştır. Söz konusu
sıralamaları belirleyen göstergelere bakıldığında, gümrük işlemlerinin getirdiği yükün,
ithalat ve ihracatta gerekli belge sayısının ve ithalat ve ihracatta yapılan düzensiz
(belgesiz) ödemelerin ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken
sınır geçişlerinde yapılan kontrol işlemlerinin verimliliğinin, ithalat ve ihracatta geçen
sürenin, ithalat ve ihracatın maliyeti ile yolsuzluk algısının ülkemiz için rekabet avantajı
yarattığı izlenmektedir.
ALMANYA 2010
GÜRCİSTAN 2010
POLONYA 2010
GÜNEY KORE 2010
MALEZYA 2010
61
56
1
15
37
42
24
44
- Gümrük İdaresinin Verimliliği
69
72
1
20
31
58
26
48
93
75
1
21
37
66
39
27
55
64
1
20
32
55
21
70
52
46
1
12
38
37
6
29
45
33
2
3
77
33
26
35
--İthalatta geçen süre
44
35
1
10
34
85
12
37
--İthalat için gerekli belgeler
73
66
6
18
6
18
2
50
--İthalatın maliyeti
47
47
1
36
66
32
19
2
--İhracatta geçen süre
40
33
1
8
26
55
14
64
--İhracat için gerekli belgeler
73
67
6
6
6
28
2
73
--İhracatın maliyeti
50
45
2
40
79
43
27
1
62
53
2
18
42
38
37
52
78
64
2
24
36
40
39
53
--Gümrük İşlemlerinin Getirdiği Yük
--Gümrük Hizmetleri Endeksi
-İthalat ve İhracat İşlemlerinin
Verimliliği
--Kontrol İşlemlerinin Verimliliği
-Sınır İdaresinin Şeffaflığı
--İhracat ve İthalatta Yapılan Usulsüz
SİNGAPUR 2010
TÜRKİYE 2009
SINIR YÖNETİMİ
GÖSTERGELER
TÜRKİYE 2010
Tablo 3: Sınır Yönetimi Alt Endeksi (Sıralama)
Ödemeler(Rüşvet)
--Yolsuzluk Algısı Endeksi
49
46
Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010
3
14
53
40
34
45
Gümrük İşlemlerinin Getirdiği Yük alt göstergesine bakıldığında, Singapur ve
Almanya’nın bu alt göstergede ilk sıralarda yer aldığı göze çarpmaktadır. Bu alt
göstergedeki sıralama oluşturulurken “Ülkenizde gümrük işlemlerinin verimlilik
düzeyini nasıl değerlendirirsiniz?” sorusu sorulmuş, anketi cevaplayanlardan 1’den 7’ye
kadar puan vermeleri istenmiştir. (1 puan “son derece verimsiz”, 7 puan “çok verimli”
anlamına gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye bu alt göstergede 3,4 puan almış ve
verimlilik düzeyi ortanın altı olarak değerlendirilmiştir. Singapur 6,4, Almanya ise 5,1
puan almıştır.
Gümrük Hizmetleri alt göstergesine bakıldığında, Singapur’un bu alt göstergede tam
puan alarak ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Gümrük Hizmetlerinde sıralama, gümrük
idaresi ve ilgili kuruluşlar tarafından sunulan hizmetlerin farklı yönlerini yakalayan
Global Express Derneği’nin 15 farklı soru içeren anketine dayandırılmıştır. Söz konusu
anket, eşyanın elektronik veri değişim sistemleri kullanılarak gümrüklemesinin
yapılması, gümrük çalışma saatleri, çalışma saatlerinin dış ticaret erbabının ihtiyaçlarına
göre ayarlanıp ayarlanmadığı, normal çalışma saatlerinde alınan hizmet için ödenen
ücret, risk analizine dayalı fiziksel kontrol mekanizmaları, muayene işlemleri ve bu
işlemlerin çabukluğu ve düşük değerli gönderiler için vergilerden muafiyetler gibi
hizmetleri içermektedir. 2010 yılında Türkiye bu alt göstergede 7,5 puan almış ve
gümrük hizmetleri ortanın üzerinde olarak değerlendirilmiştir.
Kontrol işlemlerinin verimliliği alt göstergesinde yine Singapur ve Almanya’nın üst
sıralarda yer aldığı gözlenmektedir. Bu alt göstergede, gümrük işlemleri ve sınırda
görevli diğer kuruluşların yaptığı işlemlere yer verilmiştir. Lojistik Performans Endeksi
anketine katılanlara uluslar arası lojistik alanındaki deneyimleri doğrultusunda
çalıştıkları ülkedeki kontrol işlemlerinin verimliliği sorulmuş ve 1’den 5’e kadar puan
vermeleri istenmiştir. (1 puan “son derece verimsiz”, 5 puan “çok verimli” anlamına
gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye bu alt göstergede 2,8 puan olarak verimlilik düzeyi
orta olarak değerlendirilmiştir. Singapur
ve Almanya ise 4 puan alarak kontrol
işlemlerinde verimli olarak değerlendirilmiştir.
Tablo 4: Ülkeler İtibariyle Sınır Yönetimi (2010)
Gümrük İşlemlerinin
Getirdiği Yük(endeks 17)
Gümrük Hizmetleri
Endeksi (endeks 0-12)
Kontrol İşlemlerinin
Verimliliği (endeks 1-5)
İthalatta geçen
süre(gün)
İthalat için gerekli
belgeler (sayı)
İthalatın maliyeti
(konteyner başına
dolar)
İhracatta geçen süre(gün)
İhracat için gerekli
belgeler (sayı)
İhracatın maliyeti
(konteyner başına dolar)
İhracat ve İthalatta Yapılan
Usulsüz Ödemeler(endeks
1-7)
Yolsuzluk Algısı Endeksi
(endeks 0-10)
Türkiye
Singapur
Almanya
Gürcistan
Polonya
G.Kore
Malezya
3.4
6,4
5,1
4,6
3,9
4,6
4,8
7.5
12
9,6
9
7,5
9,5
6,6
2.8
4
4
2,8
3,1
3,3
3,1
15
3
7
13
25
8
14
8
4
5
4
5
3
7
1063
439
937
1250
884
742
450
14
5
7
10
17
8
18
7
4
4
4
5
3
7
990
456
872
1270
884
742
450
3.4
6,6
5,6
4,9
4,8
4,8
4,2
4.4
9,2
8
4,1
5
5,5
4,5
Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010
İthalatta geçen süre alt göstergesinde, Singapur’un ilk sırada yer aldığı, Almanya ve
Malezya’nın ise ön sıralarda olduğu görülmektedir. Bu alt gösterge bir ithalat işleminin
başladığı andan tamamlandığı ana kadar geçen tüm süreyi kapsamaktadır. 2010 yılında
Türkiye’de bir ithalat işleminin gerçekleşmesi için geçen süre 15 gün iken Singapur’da
bu süre 3, Almanya’da 7, Güney Kore’de 8 ve Gürcistan’da 13 gündür. Polonya bu alt
göstergede ülkemizden kötü durumdadır.
İthalat için gerekli belgeler alt göstergesinde, Güney Kore’nin 125 ülke içerisinde 2 nci
sırada yer aldığı gözlenmiştir. Bu alt gösterge, banka belgeleri, gümrük beyannamesi,
gümrükleme dokümanları, liman belgeleri, ithalat lisansları gibi ithalat için gerekli tüm
belgeleri kaspamaktadır. Türkiye’de bir ithalat işleminin gerçekleşmesi için gereken
belge sayısı 8 iken Güney Kore’de bu sayı 3, Singapur ve Gürcistan’da 4, Almanya ve
Polonya’da 5’tir.
İthalatın maliyeti alt göstergesine bakıldığında, Singapur ve Malezya’nın ilk sıralarda
yer aldığı görülmektedir. Bu alt göstergede hesaplanan maliyet, doküman maliyetleri,
gümrükleme ve teknik kontroller, liman masrafları, yurtiçi taşımacılık maliyetlerini
içermekte gümrük vergileri ve ticaret vergilerini içermemektedir. 2010 yılında
Türkiye’de bir konteyner eşyanın ithali için 1063 USD maliyet oluşmakta iken
Singapur’da bir konteyner eşyanın ithali için 439 USD, Malezya’da 450 USD, Güney
Kore’de 742 USD, Polonya’da 884 USD, Almanya’da 937 USD ödenmektedir. Gürcistan’da
ise bir konteyner eşyanın ithali için 1250 USD ödenmektedir.
İhracatta geçen süre alt göstergesinde, Singapur’un ilk sırada yer aldığı, Almanya ve
Güney Kore’nin ise ön sıralarda olduğu görülmektedir. Bu alt gösterge bir ihracat
işleminin başladığı andan tamamlandığı ana kadar geçen tüm süreyi kapsamaktadır.
2010 yılında Türkiye’de bir ihracat işleminin gerçekleşmesi için geçen süre 14 gün iken
Singapur’da bu süre 5, Almanya’da 7, Güney Kore’de 8 ve Gürcistan’da 10 gündür.
Polonya ve Malezya bu alt göstergede ülkemizden kötü durumdadır.
İhracat için gerekli belgeler alt göstergesinde, Güney Kore’nin 125 ülke içerisinde 2
nci sırada , Singapur, Almanya ve Gürcistan’ın de ön sıralarda yer aldığı gözlenmiştir. Bu
alt gösterge, banka belgeleri, gümrük beyannamesi, gümrükleme dokümanları, liman
belgeleri, izin belgeleri gibi ihracat için gerekli tüm belgeleri kaspamaktadır. Türkiye’de
bir ihracat işleminin gerçekleşmesi için gereken belge sayısı 7 iken Güney Kore’de bu
sayı 3, Singapur, Almanya ve Gürcistan’da 4, Polonya’da 5’tir.
İhracatın maliyeti alt göstergesine bakıldığında, Malezya ve Singapur’un ilk sıralarda
yer aldığı görülmektedir. Bu alt göstergede hesaplanan maliyet, doküman maliyetleri,
gümrükleme ve teknik kontroller, liman masrafları, yurtiçi taşımacılık maliyetlerini
içermekte gümrük vergileri ve ticaret vergilerini içermemektedir. 2010 yılında
Türkiye’de bir konteyner eşyanın ihracı için 990 USD maliyet oluşmakta iken Malezya’da
bir konteyner eşyanın ihracı için 450 USD, Singapur’da 456 USD, Güney Kore’de 742
USD, Polonya’da 884 USD, Almanya’da 872 USD ödenmektedir. Gürcistan’da ise bir
konteyner eşyanın ihracı için 1270 USD maliyet oluşmaktadır.
İthalat ve ihracatta yapılan usulsüz ödemeler alt göstergesine bakıldığında,
Singapur’un bu alt göstergede 125 ülke arasında 2 nci sırada yer aldığı görülmektedir.
Bu alt göstergedeki sıralama oluşturulurken “Ülkenizde firmaların ithalat ve ihracatla
ilgili belgesiz veya rüşvet niteliğinde ödeme yapması ne kadar yaygındır?” sorusu
sorulmuş, anketi cevaplayanlardan 1’den 7’ye kadar puan vermeleri istenmiştir. (1 puan
“yaygın”, 7 puan “asla olmaz” anlamına gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye bu alt
göstergede 3,4 puan (2009 yılında puanı 4 idi.) alırken Singapur 6,6, Almanya ise 5,6
puan almıştır. Türkiye karşılaştırılan ülkeler içerisinde en kötü durumdadır.
Yolsuzluk algısı endeksinde ise yine Singapur’un ön sıralarda olduğu izlenmektedir.
Bu endeks hazırlanırken iş çevreleri ve ülke analistlerinin kamu sektöründeki yolsuzluk
algıları dikkate alınmıştır. Anketi cevaplayanlar 0’dan 10’a kadar puan vermişlerdir. (0
puan “yüksek”, 10 puan”düşük” anlamına gelmektedir.) 2010 yılında Türkiye yolsuzluk
algısı alt göstergesinde 4,4 puan (2009 yılında puanı 5 idi.) almıştır. Bu iş çevrelerinin
kamu kesimindeki yolsuzluk algısının ortanın üzerinde olduğunu göstermektedir. Bu
puan Singapur’da 9,2 (iş çevreleri kamu kesiminde yolsuzluğun neredeyse hiç
yapılmadığını söylemişlerdir.), Almanya’da 8 olarak gerçekleşmiştir.
3.3.
ULAŞIM VE İLETİŞİM ALTYAPISI
Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Raporuna göre, Türkiye “Ulaşım ve İletişim
Altyapısı Alt Endeksinde” bir önceki yıla göre sekiz sıra gerileyerek 3,9 puanla 125
ülke arasında 57 nci sırada yer almıştır. Ulaşım ve İletişim Alt Endeksi üç bileşenden
oluşmaktadır. Bunlar “ulaşım alt yapısının mevcudiyeti ve kalitesi”, “ulaşım
hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi” ve “bilgi ve iletişim teknolojileri (ICTs)nin
mevcudiyeti ve kullanımı”dır. Buna göre Türkiye 2010 yılında ulaşım altyapısının
mevcudiyeti ve kalitesi bileşeninde 4,1 puanla 68 inci sırada, ulaşım hizmetlerinin
mevcudiyeti ve kalitesi bileşeninde 3,9 puanla 57 nci sırada, ICTs’nin mevcudiyeti ve
kullanımı bileşeninde 3,5 puanla 53 ncü sırada yer almıştır. Söz konusu sıralamaları
belirleyen göstergelere bakıldığında, havaalanı yoğunluğunun, asfalt yolların, liman alt
yapı kalitesinin, izleme ve takip edebilirliğin, taşımacılık sektöründe GATS (General
Aggrement on Trade in Services) taahhütlerinin, cep telefon aboneliğinin ve devlet
online hizmet endeksinin ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu
görülürken aktarma bağlantı endeksinin, hava ulaşımı alt yapı kalitesinin, karayolu
kalitesinin,
liner
taşımacılık
bağlantı
endeksinin,
sevkiyat
kolaylığı
ve
karşılanabilirliğinin, lojistik yetkinliğin, sevkiyatların zamanında ulaşmasının, posta
hizmetlerinin verimliliğinin, iş hayatında internet kullanım yaygınlığının, geniş bant
internet kullanımının, sabit telefon bağlantısının ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı
izlenmektedir.
TÜRKİYE 2009
SİNGAPUR 2010
ALMANYA 2010
GÜRCİSTAN 2010
POLONYA 2010
GÜNEY KORE 2010
MALEZYA 2010
ULAŞIM VE İLETİŞİM ALT YAPISI
57
- Ulaşım Alt Yapısının Mevcudiyeti Ve
68
Kalitesi
--Havaalanı Yoğunluğu
73
--Aktarma Bağlantısı Endeksi
26
--Asfalt Yol
69
--Havayolu Ulaşım Altyapısının Kalitesi
49
--Demiryolu Altyapısının Kalitesi
64
--Karayollarının Kalitesi
45
--Liman altyapısının kalitesi
73
- Ulaşım Hizmetlerinin Mevcudiyeti
57
ve Kalitesi
--Liner Taşımacılık Bağlantı Endeksi
29
--Sevkiyat Kolaylığı ve Karşılanabilirliği
42
--Lojistik Yeterlilik
36
--İzleme ve takip edebilirlik
54
--Sevkiyatların Varış Yerine Zamanında
29
Ulaşması
--Posta hizmetleri endeksi
43
--Taşımacılık sektöründe GATS
69
taahhütleri
- Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin
53
Mevcudiyeti ve Kullanımı
--İş Hayatında İnternet Kullanımının
45
Yaygınlığı
-- Cep Telefonu Aboneliği
65
-- Geniş Bant İnternet Aboneliği
48
-- İnternet Kullanımı
50
-- Sabit Telefon Bağlantısı
50
--Devlet Online Hizmet Endeksi
59
Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010
49
7
1
74
51
15
24
62
7
5
71
87
24
13
70
34
71
50
67
49
79
82
12
1
1
9
1
1
80
5
1
4
5
5
5
58
97
73
72
41
62
66
101
62
47
92
57
120
114
94
11
31
19
8
14
33
30
12
41
25
19
24
19
48
1
3
65
34
21
17
23
41
30
34
3
1
6
6
7
8
4
4
93
89
75
82
74
35
35
33
5
15
22
21
10
13
30
40
51
14
3
94
2
27
35
51
8
12
84
78
18
50
68
41
20
4
20
69
42
52
16
9
84
40
6
43
44
16
17
92
39
3
37
58
45
71
48
-
12
22
15
26
10
18
15
13
2
21
88
71
72
74
89
34
36
38
47
48
59
7
9
21
1
47
57
33
70
16
GÖSTERGELER
TÜRKİYE 2010
Tablo 5: Ulaşım ve İletişim Altyapısı Alt Endeksi (Sıralama)
Ulaşım ve iletişim altyapısı alt endeksinde Almanya, Singapur ve Güney Kore’nin ilk
sıralarda yer aldığı izlenmektedir.
Ulaşım altyapısının mevcudiyeti ve kalitesi alt göstergesinde asfalt yolların tüm
yollar içindeki payının, havayolu ulaşımı altyapı kalitesinin, demiryolu altyapı
kalitesinin, karayolları kalitesinin, liman altyapı kalitesinin özellikle Almanya ve
Singapur’da çok iyi durumda olduğu görülmektedir.
Ulaşım hizmetlerinin mevcudiyeti ve kalitesi alt göstergesinde, liner taşımacılık
yapan firmaların sağladığı hizmetlerin kalitesinin, uluslararası sevkiyat göndermenin
kolaylığı ve ücretinin, lojistik hizmetlerin kalitesi ve yeterliliğinin, sevkiyatların varış
yerine zamanında ulaşmasının, posta hizmetlerinin verimliliğinin yine Almanya ve
Singapur’da çok iyi durumda olduğu izlenmektedir.
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin mevcudiyeti ve kullanımı alt göstergesinde ise iş
hayatında internet kullanımının yaygınlığının, geniş bant internet aboneliğinin, toplam
nüfusta intenet kullanan insan sayısının, devletin online hizmetlerdeki verimliliğinin
bilhassa Güney Kore’de çok iyi durumda olduğu göze çarpmaktadır.
3.4.
İŞ ÇEVRESİ
Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması 2010 Raporuna göre, Türkiye “İş Çevresi Alt
Endeksinde” bir önceki yıla göre oniki sıra gerileyerek 3,9 (2009 yılı raporunda 4,2)
puanla 125 ülke arasında 87 nci (2009 yılı raporunda 75inci sıradadır.) sırada yer
almıştır. Ülkemizin Küresel Ticaretin Kolaylaştırılması Endeksinde en kötü olduğu alan
iş çevresidir. İş Çevresi Alt Endeksi iki bileşenden oluşmaktadır. Bunlar “düzenleyici
çevre” ve “fiziksel güvenlik”tir. Buna göre Türkiye 2010 yılında düzenleyici çevre
bileşeninde 3,7 puanla 71 inci sırada, fiziksel güvenlik bileşeninde 4,1 puanla 96 ncı
sırada yer almıştır.
Söz konusu sıralamaları belirleyen göstergelere bakıldığında, mülkiyet haklarının, etik
ve yolsuzluğun, nüfuzu kötüye kullanmanın, devlet verimliliğinin, polis hizmetlerinin
güvenilirliğinin, suç ve şiddetten kaynaklanan iş zararının, terörizmden kaynaklanan iş
zararının ülkemizi sıralamada geriye düşüren etkenler olduğu görülürken iç rekabetin
ve yabancı katılıma açıklığın ülkemiz için rekabet avantajı yarattığı izlenmektedir.
ALMANYA 2010
GÜRCİSTAN 2010
POLONYA 2010
GÜNEY KORE 2010
MALEZYA 2010
75
65
77
68
56
86
45
38
80
39
44
2
1
2
1
7
1
1
2
2
5
3
1
15
15
9
19
10
21
14
37
26
86
38
67
45
66
98
50
87
50
70
76
21
2
58
35
68
61
65
64
55
108
66
48
48
96
52
82
44
51
44
49
56
72
50
55
59
93
59
61
51
35
34
37
44
24
32
10
62
63
64
40
22
2
10
16
41
74
57
84
73
54
12
3
15
16
9
76
34
38
24
74
69
26
43
40
93
79
44
58
10
26
31
79
48
89
105
73
52
48
63
58
90
SİNGAPUR 2010
TÜRKİYE 2009
İŞ ÇEVRESİ
87
-Düzenleyici Çevre
71
--Mülkiyet Hakları
94
--Etik ve Yolsuzluk
83
--Nüfuzu Kötüye Kullanma
72
--Devlet Verimliliği
77
--İç Rekabet
41
--Finansal Piyasaların Verimliliği
52
--Yabancı Katılıma Açıklık
44
---Yabancı personel istihdam kolaylığı
74
---Yabancı mülkiyetin yaygınlığı
71
---FDI ile ilgili düzenlemelerin etkisi
49
---Uluslararası sermaye hareketleri
35
üzerindeki kısıtlamalar
---Çok taraflı ticaret kurallarına açıklık
38
-Fiziksel Güvenlik
96
--Emniyet Hizmetlerinin Güvenilirliği
85
--Suç ve Şiddetten Kaynaklanan İş
80
Zararı
--Terörizmden Kaynaklanan İş Zararı
118
Kaynak: The Global Enabling Trade Report 2010
GÖSTERGELER
TÜRKİYE 2010
Tablo 6: İş Çevresi Alt Endeksi (Sıralama)
İş çevresi alt endeksinde Singapur ve Almanya’nin ilk sıralarda yer aldığı izlenmektedir.
Düzenleyici çevre alt göstergesinde, mülkiyet hakları ile fikri mülkiyet haklarının
korunma derecesinde, ülkenin kamudaki etik standartları ile yine kamudaki yolsuzluk
oranı durumunda, yargının bağımsızlığı ve devlet görevlilerinin bazı bilinen firmalara ya
da kişilere avantaj sağlayacak şekilde nüfuz kullanmalarında, devletin verimliliğinde, iç
pazardaki rekabette, finansal piyasaların verimliliğinde ve yabancı katılıma açıklıkta
özellikle Singapur’un çok iyi durumda olduğu görülmektedir. Fiziksel güvenlik alt
göstergesinde ise emniyet hizmetlerinin güvenilirliği ve suç şiddetten kaynaklanan iş
zararında yine Singapur’un oldukça iyi durumunda olduğu izlenmektedir.
NOT: BU RAPORDA YER ALAN DEĞERLENDİRMELER UZMAN GÖRÜŞÜ OLUP SADECE
BİLGİLENDİRME AMACIYLA HAZIRLANMIŞTIR. BU RAPORDA YER VERİLEN GÖRÜŞ VE
DEĞERLENDİRMELER, HİÇBİR ŞEKİLDE T.C. GÜMRÜK VE TİCARET BAKANLIĞI’NIN KURUMSAL
GÖRÜŞ VE YAKLAŞIMINI YANSITMAMAKTADIR.