Doç.Dr. Öykü Didem AYDIN - Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi

Yrd. Doç. Dr. Öykü Didem AYDIN
Eğitim Geçmişi:
Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1990
Ankara Üniversitesi Kamu Hukuku Yüksek Lisans 1994
Doktora Albert-Ludwıgs-Unıversıtät Freıburg (Federal Almanya) Hukuk 2001
Akademik Unvanlar:
Doktor; Albert-Ludwigs-Universitaet Freiburg (Federal Almanya) Hukuk Fakültesi
Yardımcı Doçent; Bilkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Yardımcı Doçent; Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Yardımcı Doçent; Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Yabancı Diller:
Çok İyi Derecede İngilizce: TOEFL Skoru: 630 KPDS Puanı: A
Çok İyi Derecede Almanca: PNDS Derecesi 557/600; Federal Almanya’da Doktora
Çok İyi Derecede İtalyanca: 1986-1988 arasında İtalyan Kültür Enstitüsü’nün düzenlediği
tüm İtalyanca Programına Katılım ve Bitirme Belgesi, İtalya Perugia Yabancılar
Üniversitesi Yaz Dil Kurslarına 1989, 1990 yıllarında katılım, İtalya’da 1992-1994
arasında araştırma ve uzmanlık kursu çalışması
Okuma Anlama Düzeyinde İspanyolca
Okuma Anlama Düzeyinde Fransızca
İngilizce, Almanca ve İtalyanca’dan Türkçe’ye ve Türkçe’den İngilizce ve Almanca’ya,
yayınlanmış çevirileri bulunmaktadır;
*Hukuk Eğitiminde Hukuk Felsefesi İçin Savaşım: Yöntem ve Sorunlar, (Imer B. Flores’in
makalesinin çevirisi), In: Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, İstanbul Barosu Yayınları,
İstanbul 2008, ss. 28-48.
*İtalya'da Yönetsel Yargı Sisteminin Kökenleri (Angelo Porro’nun “Le Origini del Sistema di
Giustizia Amministrativa in Itali” adlı makalesinin çevirisi) In: İdari Yargının Dünyada
Bugünkü Yeri, Danıştay Mayıs, 1993
*“ ‘Newton’ Bunca Yıldan Sonra Hâlâ İnanılır, Prof. Henry Petroski’nin “Still Cogent after
all these yeara” adlı makalesinin çevirisi, Teknik ve Uygulama, TMMOB Makina
Mühendisleri Odası Yayını, Aralık 1988, ss. 18-21
*“Teknoloji Sporun Hizmetinde”, Thomas A. Nobbe’dan Çeviri, Teknik ve Uygulama,
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yayını, Aralık 1988, ss. 3-7.
Yüksek Lisans Tez Başlığı (özeti ekte) ve Tez Danışman(lar)ı:
Emniyet Tedbirleri
Danışman: Profesör Dr. Zeki Hafızoğulları (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim
Üyesi)
Doktora Tezi/S.Yeterlik Çalışması/Tıpta Uzmanlık Tezi Başlığı (özeti ekte)
Danışman(lar)ı :
ve
Tezin Adı: “Die strafrechtliche Bekämpfung von Hassdelikten in Deutschland und in den
Vereinigten Staaten von Amerika; Ein Vergleich des kriminologischen,
strafrechtstheoretischen und verfassungsrechtlichen Umgangs beider Systeme mit der
Fremdenfeindlichkeit unter besonderer Berücksichtigung der Vorschrift der
Volksverhetzung (§ 130 des deutschen StGB) und der u.s.-amerikanischen
Gesamtproblematik von “Hate speech/Crimes”
Tezin Adının Türkçe Çevirisi: Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde Kin ve Nefret
Suçlarıyla Cezai Mücadele; Halkları Tahrik ve Teşvik (Alman Ceza Kanunun 130. Maddesi)
Suç Tipi ile Amerikan Genel Problematiği Olan Nefret Sözleri/Suçları Özel Bağlamında Her
İki Sistemin Kriminoloji, Ceza Hukuku Kuramı ve Anayasa Hukuku Açısından Yabancı
Düşmanlığını Ele Alışı)
Danışman: Profesör Dr. Hans-Jörg Albrecht (Freiburg Üniversitesi - Federal AlmanyaÖğretim Üyesi)
Mesleki Deneyim:
2
Araştırma Görevlisi; Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi 1991-1996
Dr. Araştırma Görevlisi, Proje Yöneticisi; Max Planck Uluslararası Hukuk Enstitüsü,
Freiburg i.Br. Federal Almanya 2001-2004
Scientific Fellow; Max Planck Uluslararası Hukuk Enstitüsü, Freiburg i.Br. Federal
Almanya 1998-2001
Yrd. Doç. Dr.; Hukuk Fakültesi Bilkent Üniversitesi 2004-2005
Yrd. Doç. Dr.; Hukuk Fakültesi Başkent Üniversitesi 2003-2005
Projelerde Yaptığı Görevler:
2001–2004 yılları arasında Max Planck Yabancı ve Uluslararası Hukuk Enstitüsü’nde
Proje Yöneticisi
2001ABD’nin Texas eyaletinde bulunan Sam Huston Üniversitesi profesörlerinden
Raymond Teske ve Ohio Eyaletinde bulunan Toledo Üniversitesi profesörlerinden
Michael Braynt ile işbirliği halinde şiddet suçlarının ceza adaleti sistemi tarafından ele
alınması konulu kriminolojik karar taraması proje başlangıcında işbirliği
Kasım 2002 -Haziran 2003: Avrupa Birliği Irkçılığı ve Yabancı Düşmanlığı’nı
Gözlemleme Dairesi tarafından desteklenen Avrupa’da Irkçı Şiddet konusunda onbeş AB
üyesi ülke temel raporlarının karşılaştırmalı proje çalışması yürütücü, araştırmacı ve
yazarı
Verdiği Dersler:
Bilişim ve Etik
Introduction to Law
Ceza Usul Hukuku
Ceza Hukuku Özel Hükümler
Kamu Hukuku (Yüksek Lisans)
Yayınlar:
Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makaleler;
3
A1. Öykü Didem Aydın, (makale) Xenophobia. Opfer brauchen eine Stimme: Strafrechtliche
Strategien für Bekämpfung von Fremdenfeindlichkeit in Europa", MaxPlanckForschung
(München) , 74-78 pp., 2001
A2. Öykü Didem Aydın, (makale) Victims Need A Voice (1 numaralı makalenin yayınlanmış
İngilizce çevirisidir)", MaxPlanckForschung (München) , 74-78 pp., 2001
B. Uluslararası bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitabında (Proceedings) basılan
bildiriler :
B1. Öykü Didem Aydın, Max-Planck-Enstitüsü konferansı dahilinde "Max-Planck-Enstitüsü
Elektronik Kitaplığı" bildiri kitapçığındaki "Almanya ve Avrupa’da Yabancı Düşmanlığı
Mücadele” adlı tebliğ. Tebliğ, Federal Almanya’nın o zamanki Adalet Bakanı Profesör
Daeubler-Gmelin’in Max Planck Yabancı ve Uluslararası Ceza Hukuku Enstitüsü’nü ziyareti
onuruna düzenlenen bilimsel konferansta sunulmuştur.", Max-Planck-Enstitüsü Elektronik
Ortam Kitaplığı http://www.iuscrim.de/forsch/online_pub.html adresinde yayınlanmış tebliğ
aynı zamanda makaleleştirilerek MaxPlanck Research, adlı süreli dergide yayınlanmıştır:
MaxPlanck Research, 2001/4, S. 74-79 pp., Freiburg i.Br., 06. 12. 2001
Bildiri Adının Türkçe Çevirisi: “Zenofobi. Kurbanların Sese İhtiyacı Var” (Avrupa’da
Yabancı Düşmanlığı İle Cezai Mücadele Stratejileri Konusunda Tebliğ)
Bildiri Metninin İngilizce Çevirisi: ”Xenophobia. Victims need a Voice” in:
MaxPlanckForschung
3/2001,
s.
74
(aynı
zamanda
in:
http://www.iuscrim.mpg.de/forsch/krim/aydin.html
B2. Vortrag am Max-Planck-Institut für auslaendisches und internationales Strafrecht über
“Strafpolitik gegen organisierte Kriminaelitaet in der Türkei“ im Rahmen des Projekts ueber
“Europaeische Recht und Politik gegen organisierte Kriminalitaet“ unter der Leitung von Dr.
Letizia Paoli, Freiburg i.Br. 2003.
Bildiri Adının Türkçe Çevirisi: “Türkiye’de Örgütlü Suçlarla Mücadelede Ceza Hukuku
Siyaseti”(Örgütlü Suça Karşı Avrupa Hukuku ve Politikası konulu sempozyumda tebliğ)
B3. “Yeni Türk Ceza Yasası’nda Cinsel Suçların Düzenleniş Biçimi” Ankara Barosu Hukuk
Kurultayı (uluslararası), 03-07 2006 Ankara 2. Baskı Ankara Barosu Yayınları, Cilt: 3, ss.
247-254. Yazar, aynı kurultayın Bilimsel Danışma Kurulu’nda yer almıştır.
C. Yazılan ulusal ve uluslararası kitaplar veya kitaplarda bölümler :
Öykü Didem Aydın, ‘Biz, Halk: ‘Egemenliğin Sahibi’ Halkın-Kurucu-Meclisi (Anayasa
Konvansiyonu) ve Anayasa Yapımı: Amerika Birleşik Devletleri ve Latin Amerika’nın
Genel Çizgilerinden Türkiye İçin Bir Modele Doğru, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
“Die strafrechtliche Bekämpfung von Hassdelikten in Deutschland und in den Vereinigten
Staaten von Amerika; Ein Vergleich des kriminologischen, strafrechtstheoretischen und
verfassungsrechtlichen Umgangs beider Systeme mit der Fremdenfeindlichkeit unter
4
besonderer Berücksichtigung der Vorschrift der Volksverhetzung (§ 130 des deutschen
StGB) und der U.S.-amerikanischen Gesamtproblematik von “Hate speech/Crimes”,
iuscrim-Verlag, Freiburg i.Br. 2005.
Kitabın Adının Türkçe Çevirisi: Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri’nde Kin ve
Nefret Suçlarıyla Cezai Mücadele; Halkları Tahrik ve Teşvik (Alman Ceza Kanunun 130.
Maddesi) Suç Tipi ile Amerikan Genel Problematiği Olan Nefret Sözleri/Suçları Özel
Bağlamında Her İki Sistemin Kriminoloji, Ceza Hukuku Kuramı ve Anayasa Hukuku
Açısından Yabancı Düşmanlığını Ele Alışı)
Öykü Didem Aydın, Üç Demokraside Düşünce Özgürlüğü ve Ceza Hukuku I: Amerika
Birleşik Devletleri (Bu kitabın sınırlı bazı bölümleri ve kaynakçası, ABD Yüksek
Mahkemesi karar dizini ve kaynakçası hariç, 2 nolu eserle çeşitli paralellikler içermektedir
ancak 2 no'lu eser Almanca kaleme alınmış ve Federal Almanya'da yayınlanmıştır), 536
pp., Ankara, Seçkin Yayınları, 2004
Aydın, Öykü Didem ve Tellenbach, Silvia, “Landesbericht Türkei, in: Jugendstrafrecht in
Europa (Hrg. Von Hans-Jörg Albrecht/Michael Kilchling), Max-Planck-Institut für
ausländisches und internationales Strafrecht, edition iuscrim Freiburg i.Br., 455-474
(2002).
Bölümün Adının Türkçe Çevirisi: “Türkiye’de Çocuk Ceza Hukuku” ( Avrupa’da Çocuk
Ceza Hukuku adlı kitapta bölüm).
Ulusal hakemli dergilerde yayımlanan makaleler :
Öykü Didem Aydın, "Gulliver’in Gezileri’nde Ölçü, Değer, Töre Sistemleri ile Yasa ve
Yönetim Biçimleri, III: Houyhnhnm Ülkesi’ne Seyahat ve En Sonunda Irkçılığa Dair
Başka Türlü Kıraat (Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nde verilmesi planlanan
"Edebiyat ve Hukuk" dersleri için hazırlanan makale)", Kurgu Dergisi , 38-63 pp., MayısHaziran 2010
Öykü Didem Aydın, "Masumiyet Müzesi Romanı ve Hiperreal Masumiyet Müzesi
‘Gerçeği’ Hakkında Feminist Bir Eleştiri: Fetişizm ve Voyörizm Kıskacında ‘Hiç-Yok’
Olan Kadın (“Edebiyat ve Hukuk” çalışmaları çerçevesinde hazırlanan makale)", Kritik
(Hakemli Akademik Edebiyat Bilimi Dergisi), 295-375 pp., 2009
Öykü Didem Aydın, "1. Asgari Koşul (Makale): Düşünce Özgürlüğü ve YTCK Açısından
Salt İfade Suçu Tiplerine Eleştirel Bir Bakış,", Hukuki Perspektifler Dergisi , 119–144
pp., 2006
Öykü Didem Aydın, "2. Asgari Koşul (Makale): Ceza Hukukunun Çağdaş İlkeleri ve
Avrupa Birliği Kriterleri Açısından Türk Ceza Kanunu", Barolar Birliği Dergisi , 63-140
pp., 2004
Öykü Didem Aydın, "Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar", Hukuki Perspektifler Dergisi
, 155- pp., 2004
5
Öykü Didem Aydın, "3. Asgari Koşul (Makale): Cinsiyeti Önceden Belirlemenin Ahlaki
ve Hukuki Boyutları (Eklenen PDF İlgili Dergi İçinde Bulunan Tüm Makaleleri İçeren Bir
Belgedir. Lütfen Bkz. 85-121. Sayfalar Arası)", Ankara Barosu Dergisi , 85-121 pp., 1998
Öykü Didem Aydın, "4. Asgari Koşul (Makale): Laiklik ile Din ve Vicdan Özgürlüğü
Çekişmesinde Sorunlar ve Din ve Vicdan Özgürlüğü Açısından Başörtüsü", Kültür ve
Siyasette Feminist Yaklaşımlar Dergisi , Hakemli Elektronik Dergi pp., Haziran 2008
Öykü Didem Aydın, "Temyiz İnceleme Usulü (Ekli PDF Belgesi, ilgili sayıyı tümü ile
içermektedir, lütfen bkz. S. 616-636 arasındaki makale)", Ankara Barosu Dergisi , 613636 pp., 1996
Öykü Didem Aydın, "Malvarlığına İlişkin Bir Emniyet Tedbiri Olarak Türk Ceza
Yasaı’nda Müsadere", Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi , 143-156 pp., 1994
Öykü Didem Aydın, "Çocuk Mahkemeleri Yasası ve Çocuklara Uygulanan Emniyet
Tedbirleri", Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi , 1993
Ulusal bilimsel toplantılarda sunulan ve bildiri kitaplarında basılan bildiriler;
Türkiye Barolar Birliği tarafından düzenlenen “Türk Ceza Kanunu” sempozyumlarına
“Anayasal Haklar Açısından Yeni Türk Ceza Kanunu”, “Yeni Ceza Kanunu Özel
Hükümler”, “Yeni Ceza Usul Hukuku” konulu tebliğlerle katılım Sakarya, Ordu, Giresun,
Batman 2005.
“Yeni Türk Ceza Yasası’nda Cinsel Suçların Düzenleniş Biçimi” Ankara Barosu Hukuk
Kurultayı, 03. 07. 2006 Ankara 2. Baskı Ankara Barosu Yayınları, Cilt: 3, SS. 247-254.
“Türk Ceza Kanunu’ndaki Kadına İlişkin Hükümler ve Uygulaması”, Hukuk Merceği
Konferans ve Paneller 08 Kasım 2005, 28 Haziran 2006, 2. Baskı 2007, SS. 8-19.
“Toplumsal Değişim Sürecinde Türk Ceza Kanunu Reformu”, Ankara 21-22 Mayıs 2004
“Bilgisayar Suçları” Bilişim Kongresi, Bilişim 93- Bildiriler, 72-91, İstanbul, 1993.
Diğer Yayınlar;
Aynı Evrende Her Şeye Kadir İki Düşmanın, Biri Bedii, Diğeri Mer’i Yaratının
Barışması: Disiplinlerarası Bir Araştırma Ve Yaratı Alanı Olarak Edebiyat Ve Hukuk
Disiplini (Varlık Dergisi, Kasım 2010: Edebiyat ve Hukuk Araştırmaları için Hazırlanmış
Makale)
İstanbul Şubat 2010 Ticaret Üniversitesi’nde Düzenlenen
Sempozyumu’na Sunulan “Hukuk Eğitimi” konulu tebliğ
Yargı
Reformu
Hukuk Eğitiminde Hukuk Felsefesi İçin Savaşım: Yöntem ve Sorunlar, (Imer B. Flores’in
makalesinin çevirisi), In: Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, İstanbul Barosu
Yayınları, İstanbul 2008, ss. 28-48.
6
Kasım 2002 -Haziran 2003: Avrupa Birliği Irkçılığı ve Yabancı Düşmanlığı’nı
Gözlemleme Dairesi tarafından desteklenen Avrupa’da Irkçı Şiddet konusunda onbeş AB
üyesi ülke temel raporlarının karşılaştırmalı proje çalışması yürütücü, araştırmacı ve
yazarı
Freiburg i.Br. 2003: Max Planck Yabancı ve Uluslararası Ceza Hukuku Enstitüsü’nde Dr.
Letizia Paoli tarafından düzenlenen ve yönetilen Örgütlü Suçlara Karşı Avrupa Hukuku ve
Siyaseti konulu uluslararası sempozyuma Türk Hukuku ve Organize Suç adlı tebliğle
katılım
Macerata, İtalya 2002 Macerata Üniversitesi’nden Profesör İsabella Rosoni’nin
düzenlediği “Holocaust” (Yahudi Soykırımı) konulu konferansa “Holocaust’un İnkarı ve
Avrupa’da Revizyonizmle Mücadele“ adlı tebliğle katılım
Viyana Kasım 2002
Mart 2003/Temmuz 2003 Avrupa Birliği Irkçılığı ve Yabancı Düşmanlığı’nı Gözlemleme
Dairesi tarafından desteklenen Avrupa’da Irkçı Şiddet konusunda onbeş AB üyesi ülke
temel raporlarının karşılaştırmalı çalışması yazarı olarak proje boyunca düzenlenen
konferanslara katılım ve “Araştırma Sonuç Raporu” sunumu
Freiburg i.Br. 12. 14. 2001: Deutsche Forschungsgesellschaft (DFG) tarafından
desteklenen ABD Örneğinde Modern Toplumların Etik ve Siyasal Temelleri konusundaki
büyük çaplı üniversitelerarası araştırma projesinin bir alt bölümü olan
(Sonderforschungsprojekt 541 çerçevesinde) “Kimlikler ve Başkalıklar” adlı proje
çerçevesinde Profesör Hans-Helmut Gander ve Profesör Monika Fludernik yönetiminde
düzenlenen konferansa “Kin ve Nefret Suçunun Tanınan Mağdurlarımı Yoksa Kimlik F9.
Siyasetinin Vesvecileri mi? Cins, Orijin, Irk, Dil, Din, Milliyet, Milli veya Etnik Origin,
Dini veya Siyasal İnanç vb. Temeline Dayalı Olarak İşlenen Suçlara Özel Müeyyide
Getiren Ceza Siyasetinin Temelleri ve Getirileri“ adlı tebliğle katılım (Tebliğ, bir 'kitap
bölümü' haline getirilerek yayınlanmıştır: Bkz. yukarıda C2/1 no'lu kitap bölümü)
İtalya'da Yönetsel Yargı Sisteminin Kökenleri (Angelo Porro’nun “Le Origini del Sistema
di Giustizia Amministrativa in Itali” adlı makalesinin çevirisi) in: İdari Yargının Dünyada
Bugünkü Yeri, Danıştay Mayıs, 1993
“ ‘Newton’ Bunca Yıldan Sonra Hâlâ İnanılır, Prof. Henry Petroski’nin “Still Cogent after
all these yeara” adlı makalesinin çevirisi, in: Teknik ve Uygulama, TMMOB Makina
Mühendisleri Odası Yayını, Aralık 1988, ss. 18-21
“Teknoloji Sporun Hizmetinde”, Thomas A. Nobbe’dan Çeviri, in: Teknik ve Uygulama,
TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yayını, Aralık 1988, ss. 3-7.
1991 Körfez Savaşı ve Çevresel Etkileri, Mühendis ve Makina TMMOB Makina
Mühendisleri Odasi Yayini, ss. 23-32.
Ankara Mayıs 2004 (Başkent Üniversitesi) Uluslararası Ceza Hukuku Konferansı
Organizasyonunu Gerçekleştirerek Konferansa ABD’nin Askeri Müdahaleleri,
Guantanamo Bay ve Uluslararası İnsan Hakları Hukuku adlı tebliğle katılım
7
Ankara Mayıs 2004 Toplumsal Değişim Sürecinde Türk Ceza Kanunu Reformu Paneli’ne
Katılımcı, Ankara 21-22 Mayıs 2004
Sakarya, Ordu, Giresun, Batman:
2005 Türkiye Barolar Birliği tarafından
sempozyumlarına tebliğlerle katılım
düzenlenen
“Türk
Ceza
Kanunu”
Ankara Temmuz 2006 Yeni Türk Ceza Yasası’nda Cinsel Suçların Düzenleniş Biçimi
Ankara Barosu Hukuk Kurultayı, 03-07 2006 Ankara 2. Baskı Ankara Barosu Yayınları,
Cilt: 3, ss. 247-254
Ankara Haziran 2006 Türk Ceza Kanunu’ndaki Kadına İlişkin Hükümler ve Uygulaması,
Hukuk Merceği Konferans ve Paneller 08 Kasım 2005 28 Haziran 2006, 2. Baskı 2007, ss.
8-19
8
DOKTORA TEZİ ÖZETİ
2006 yılında iuscrim Verlag (Max Planck Enstitüsü) tarafından Almanya’da
yayınlanmış
olan
doktora
tezinin
adı
“Die
strafrechtliche
Bekämpfung
von
Fremdenfeindlichkeit in Deutschland und in den Vereinigten Staaten von Amerika unter
besonderer Berücksichtigung der Vorschrift der Volksverhetzung -§ 130 des deutschen StGBund der U.S.-amerikanischen Gesamtproblematik von `hate speech/crimes`”dir (Almanya ve
Amerika Birleşik Devletleri’nde Kin ve Nefret Suçlarıyla Cezai Mücadele; Halkları Kin ve
Nefrete Tahrik ve Teşvik (Alman Ceza Kanunun 130. Maddesi) Suç Tipi ile Amerikan Genel
Problematiği Olan Nefret Sözleri/Suçları Özel Bağlamında Her İki Sistemin Yabancı
Düşmanlığını Düzenlemesinin Kriminolojik, Ceza Hukuku Kuramı ve Anayasa Hukuku
Açısından Karşılaştırılması).
Çalışma, bir yandan ayrımcı propaganda adı verilen ırkçı propaganda, yabancı
düşmanlığı, toplum içindeki dinsel, dilsel, ırksal, milli, etnik, cinsel azınlıkları tahkir ve
onlara karşı kin ve düşmanlığa teşvik propagandasının; halkları birbirine karşı ya da halkın bir
kısmını diğer kısmına karşı kin ve düşmanlığa tahrik fiillerinin; öte yandan ayrımcı saikle
işlenen şiddet fillerinin kriminolojik boyutlarının ve “öteki düşmanlığı” ile mücadelenin ceza
hukuku ve anayasa hukuku açısından tahlilini ve değerlendirilmesini konu almaktadır. Bu
tahlil Alman Ceza Kanununun 130. maddesi özel bağlamında, ceza hukuku düzenlemeleri ve
anayasal düşünce özgürlüğü ilke ve uygulaması açısından Federal Almanya ile Amerika
Birleşik Devletleri’nin karşılaştırılması zemininde yapılmıştır.
Bu çalışmada, halkları birbirine karşı ya da halkın bir kısmını diğer kısmına karşı kin
ve düşmanlığa tahrik, halkın bir kısmına ya da bu kısımlara mensup kimselere karşı kin ve
düşmanlık temelli tahkir, ırkçılık, yabancı düşmanlığı, din, felsefi inanç, cinsiyet ya da cinsel
seçim düşmanlığı fiillerinin özellikle Alman ve Amerikan ceza hukuku dogmasında ve
içtihatlarında değerlendiriliş biçimleri karşılaştırılmış ve bu suçlarla mücadelede meşru ve
etkili bir ceza hukuku nasıl olmalıdır sorusu Amerika Birleşik Devletleri ve Alman ceza
hukuklarının karşılaştırmalı bir analizi ile değerlendirilmiştir.
Bu değerlendirme özellikle
meşruiyet tahlili bakımından “ceza hukuku”nun anayasallığı sorunsalının doktriner olarak
işlenmesini gerektirmiştir.
Daha genel olarak çalışmanın, önemli bir bölümünün; anayasaların, anayasal ilkelerin
ve temel hak ve özgürlüklerin ceza hukuku norm ve uygulamaları üzerindeki sınırlandırıcı
etkisini Federal Almanya ve ABD açısından, karşılaştırmalı bir zeminde incelediği
söylenebilir.
9
Halkları birbirine karşı ya da halkın bir kısmını diğer kısmına karşı kin ve düşmanlığa
tahrik, halkın bir kısmına ya da bu kısımlara mensup kimselere karşı kin ve düşmanlık
temelli tahkir, ırkçılık, yabancı düşmanlığı, din, felsefi inanç, cinsiyet ya da cinsel seçim
düşmanlığı fiillerinin incelenmesi bağlamında çeşitli tipik fiillerin “hakaret”, “tahkir”, “suça
teşvik”, “azmettirme”, “propaganda”, “şiddet sebepli cürüm işleme” gibi müesseselerle yakın
ilişkisi tespit edilmiş ve her iki ülke ceza hukuklarının, bu müesseseler bağlamında dogmatik
ilke ve kuralları birbiri ile karşılaştırılmıştır. Şüphesiz birbirinden çok farklı iki hukuk sistemi
belirli fiillerin cezalandırılması açısından birbiri ile karşılaştırılırken, herhangi bir sistemin
verdiği tanım esas alınmamış ve kavram alanları ile her iki ülkede bu kavram alanlarına yakın
alanlar da bir ön değerlendirmeye tabi tutulmuştur. Bu nedenle ayrımcı propaganda, kin ve
nefrete teşvik ve tahrik, ayrımcı saike dayalı işlenen suçlar değerlendirilirken her iki sistemde
zarar ve tehlike suçları (ABD’nde “consumate/non consumate offences”, Almanya’da
“Gefährdungsdelikte”), bu ayrımla ilgili olarak suça teşebbüs (ABD’nde “attempt”,
Almanya’da “Versuch”) ve iştirak (ABD’nde “participation”, Almanya’da “Teilnahme”)
kuramları; bir tehlike suçu olarak suç işlemeye azmettirme (Almanya’da “Anstiftung”) ve
azmettirmeye teşebbüs (“versuchte Anstiftung”); suç işlemek için anlaşma (ABD’nde
“criminal conspiracy”, Almanya’da “kriminelle Vereinigung); suç işlemeye teşvik ve tahrik
(ABD’nde “incitement or instigation to criminal act”, Almanya’da “Anforderung zu Straftaten
veya Aufforderung zu Straftaten”), genel olarak hakaret kuramı (ABD’nde “criminal libel”,
Almanya’da “Beleidigung/üble Nachrede” ve taciz (ABD’nde “harassment”, Almanya’da
“Belaestigung” ) müesseseleri dogmatik açıdan incelenip, değerlendirilip, birbirleri ile
karşılaştırılmışlardır. Yine konunun cezaların tayini ile özel bağlantısı bakımından her iki
ülkede geçerli kuramlar incelenip değerlendirilmiştir.
Öte yandan, konunun anayasa hukuku bağlamı ve Federal Alman Anayasa Hukuku ile
ABD Anayasa Hukuku ve ABD Anayasasının Ek Maddeleri çerçevesi [özellikle 1. Ek Madde
(anayasal düşünce özgürlüğü ve 14. Ek Madde (eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasağı) ] ABD ve
Almanya’da geçerli olan ilke, kural ve yargı içtihatları gözetilerek ayrı bir bölümde
karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.
Eser beş bölümden oluşmaktadır.
Giriş mahiyetinde olan eserin ilk bölümünde; mağdurun, diline, ırkına, dinine, inanç,
milliyet, etnik köken ve cinsiyetine, cinsel tercihine yönelik kin ve düşmanlıkla veya bu
nedenlere dayalı olarak sarfedilen ifadelerin; yapılan iletişimsel eylemlerin ve şiddet
fiillerinin cezalandırılmasının her iki ülkedeki boyutları kavramsal olarak ele alınmış ve
10
karşılaştırmanın temelleri atılmıştır.
Bu çerçevede kin ve nefret sözleri veya yazıları ile
şiddet içeren kin ve nefret ‘eylem’lerinin birbirlerinden nasıl ayrılacağı sorusu da
tartışılmıştır.
İkinci bölümde konu ile ilgili kriminolojik ve hukuksal-tarihsel geçmiş Federal
Almanya ve ABD açısından değerlendirilmiş ve daha sonra söz konusu hukuksal rejimlerin
araştırma konusu fiilleri nasıl ele aldığı ortaya konulmuştur. Her iki ülkede cezalandırmanın
tarihsel dönemler içinde büyük farklılıklar gösterdiği ve bugün de köklü yaklaşım
değişiklikleri barındırdığı anlaşılmıştır. Bu yaklaşım değişiklikleri, özellikle her iki ülkede
ceza hukukunun oluşum ve gelişimi (Almanya’da “kodifikasyon”, ABD’nde “common law”)
ve anayasa hukukunun (özellikle temel hak ve özgürlükler rejiminin) ceza hukukuna
doğrudan veya dolaylı etkisi açısından gösterdiği farklılıklara dayandırılmıştır.
Daha sonra Alman ve Amerikan ceza hukuku sistemlerinin ceza hukuku kuramları,
ceza hukuku genel hükümler ilkeleri ve incelenen suç tipi ile ilgili olarak özellikle tartışılması
gereken temel müesseseler bağlamında incelenip değerlendirilmiş; Almanya ve ABD’nde
anlaşıldıkları biçimi ile birbirleri ile karşılaştırılmıştır. Karşılaştırılan temel müesseseler
herşeyden önce suç ve ceza hukukuna egemen temel anayasal ilkeler; suç ihdası siyaseti;
“suçun unsurları kuramı“, suç tipinde şiddet sebebi kuramı, özel kast kuramı ve cezaların
tayini ölçütleri kuramlarıdır. Yine “suç saiki“ müessesesinin anlamı ve incelenen bir dizi özel
hükme şiddet sebebi olarak uygulanışı her iki ülke bakımından incelenmiş ve her iki sisteme
hâkim olan anayasal ilkeler ve özgürlükler bağlamında değerlendirilmiştir. Bunlar suç ve
cezaların kanuniliği (belirlilik ilkesi ve muğlaklık doktrini), orantılılık ilkesi (uygunluk,
gereklilik, zorunluluk, ölçülülük), eşitlik ilkesi, düşünce özgürlüğüdür.
Suç ihdasının meşru olabilmesi için sistemlerde kabul edilen ana ölçütler ile zarar ve
tehlike kavramlarının her iki sistemde anlaşılış biçimi ve buna bağlı olarak tehlike suçlarına
yaklaşımda her iki ülke ceza hukuku ve anayasal özgürlükler sistemlerinin gösterdiği
özellikler incelenip değerlendirilmiş ve birbirleri ile karşılaştırılmıştır. Tehlike suçu tiplerinin
meşruiyeti incelenmiş ve her iki sisteme özgü farklılıklar karşılaştırılırken ABD’nde tehlike
suçlarının, Almanya’da anlaşıldığından daha geniş ele alındığı ve daha az sistematik olduğu
saptaması yapılmıştır. Tehlike suçları karşılaştırmasından sonra, her iki ülkede tehlike suçu
olarak düzenlenen bir dizi norm birbirleriyle karşılaştırılmıştır.
Irkçı ve benzeri saiklerle işlenen şiddet fiilleri ile mücadelede, klasik şiddet fiillerine
uygulanandan daha farklı müeyyideler uygulanmayan Almanya’da; ayrımcı propaganda, kin
ve nefrete teşvik, tahrik ve tahkir fiilleri („Volksverhetzung“/“hate speech“) cezalandırılırken,
ABD’de bunun tam tersinin geçerli olduğu tespit edilmiştir. Bu ülkede ayrımcı ifadeler („hate
11
speech“) önemli ölçüde serbest kalırken, ayrımcı ve benzeri saikler ya şiddet sebebi sayılmış
ya da cezanın tayininde zorunlu süre arttırıcı unsur olarak kabul edilmişlerdir. Çalışmada ceza
tayini ölçüleri (Almanya’da „Strafzumessung“, ABD’nde „sentencing“) müessesesi de her iki
ülke bakımından karşılaştırmalı olarak incelenip değerlendirilmiştir. Özellikle Amerikan ceza
hukuku bakımından ceza tayini kriterlerine ilişkin yasa ve uygulaması („Sentencing
Guidelines“) değerlendirilip Alman Ceza Kanunu’nun 46. maddesi ile karşılaştırılmış ve
cezaların tayini meselesi anayasal hak ve özgürlükler bakımından incelenmiştir.
Batı Avrupa ve Birleşik Amerikan sistemleri arasında tespit edilen önemli bazı farklar
ikisi de demokratik hukuk devleti olarak kabul edilen anlayışlar içinde hangisinin geçerli
olması gerektiği sorusunu doğurmuştur.
Üçüncü bölümde fenomen kriminolojik boyutları ile ele alınmış, ayrımcı propaganda
ve şiddet suçlarının fiil, fail, mağdur, işlenme koşulları ve bunların saptanması ile ilgili farklı
istatistiki ve sosyolojik tahlil biçimleri ve sonuçları her iki ülke için karşılaştırılmıştır.
Dördüncü bölümde, eserin konusu olan fiillerle ceza hukuku araçları yolu ile
mücadelenin anayasal hukuk devleti ilkesi ve özgürlükler açısından meşruiyeti sorunu
incelenmiştir. Bu çerçevede özellikle nefret ifadesi adı verilen açıklamaların düşünce
özgürlüğünün
koruma
alanına
girip
giremeyecekleri;
giriyorlar
ise
sınırlanıp
sınırlanamayacakları ve sınırlama konusunda uygulanabilecek ölçütler tartışılmıştır.
Beşinci bölüm ise önceki bölümlerde yapılan çözümlemelerden ve varılan sonuçlardan
yola çıkarak hukuk siyasetine ilişkin delega ferenda değerlendirmeler yapmış ve Almanya için
çözümler sunmuştur. Bu sonuçlardan en önemlisi, Alman Ceza Kanunu’nun 130. maddesi ile
ceza müeyyidesi altına alınan “Volksverhetzung” (“Halkn bir kısmına karşı kin ve nefrete
teşvik vs. hükümler) paragrafında çok önemli reform önerilerinde bulunulmuş olmasıdır. Bu
öneriler, kamu düzeni kavramı yerine can, mal, hürriyetin ön plana çıkarılması ve bunların
zarar görmesi yolunda haklı korkuyu yaratmaya elverişli kin ve nefrete tahrik fiillerinin
cezalandırılması gereğinde somutlaşmaktadır. Bu öneri ülkemiz için de tartışılması gereken
bir öneridir.
Yine beşinci bölümde, ceza hukukunun ultima ratio olması karşısında, ayrımcı
propaganda filleri ile ceza hukuku yoluyla savaşımda dikkatli ve ölçülü olunması gereğine
değinilmiş, ayrımcılık suç tipi her iki ülkede geçerli kuram ve uygulamalar açısından
karşılaştırılmış ve ceza hukukunun ulaşamadığı noktalara ayrımcılığı önleme yasaları ve
komisyonları ile ve sosyal programlarla ulaşılması gereğine işaret edilmiştir. Bu bölümde
anayasal eşitlik ilkesi açısından Federal Alman Anayasası ile ABD Anayasasının 14. Ek
Maddesi birbirleri ile karşılaştırılmış, her iki ülkede anayasa yargısının eşitlik ilkesini,
12
ayrımcılık oluşturan eylemlerle ilgili olarak nasıl geliştirdiği araştırılmış ve her iki sistem
arasındaki farklılıklar ortaya konulmuştur.
Ayrımcı saiklerle işlenen şiddet fiilleri söz konusu olduğunda ise yazarın delega
ferenda önerisi, ayrımcı saikin ABD’deki gibi otomatik olarak şiddet sebebi sayılmaması
ancak cezanın tayininde yargıç tarafından göz önünde tutulması gereken zorunlu bir durum
olarak kabul edilmesi ve Alman Ceza Kanununun 46/2. maddesinin bu yolda değiştirilmesi
gereğidir.
Alman ve Amerikan sistemlerini Türkiye için de son derece önemli olan bir fenomenle
ilişkili olarak tahlil eden çalışma, konu üzerinde dünyada yapılan ilk ayrıntılı çalışmadır ve
yayınlandığı tarihten bu yana sık sık atıf görmektedir. Tez, Federal Almanya parlamentosunda
yasal değişiklik tasarılarına dayanak olmak üzere Adalet Bakanlığı Komisyonlarınca da
değerlendirilmiştir.
13
YÜKSEK LİSANS TEZİ ÖZETİ
Yüksek Lisans Tezinin konusu ceza hukukunda emniyet tedbirleridir. Emniyet
tedbirleri açısından Türk Ceza Kanunumuzun mehazı olan 1889 tarihli İtalyan Zanardelli
Kanunu sistemi ve bu sisteme ilişkin İtalyan öğreti ve içtihadlarını ve 1930 tarihli Yeni
İtalyan Ceza Kanunu öğreti ve içtihadlarını ele almaktadır.
Çalışmanın giriş bölümünde emniyet tedbirlerinin tarihi incelenmiş ve Türk ceza
hukuku yaptırımlar sistemindeki yeri tespit edilmiştir.
Çalışmanın ikinci bölümünde emniyet tedbirleri kuramı ve özellikle emniyet
tedbirlerinin bir yaptırım türü olup olmadıkları ve ceza müessesinden farkları ortaya
konulmaya çalışılmıştır. Bu çerçevede yaptırım kuramları (müeyyide teorisi) ele alınmış ve
incelenip değerlendirilmiştir.
Çalışmanın takip eden bölümlerinde Türk Ceza Kanununun düzenlediği emniyet
tedbirleri tek tek ele alınmış ve kuramsal olarak ve içtihad hukuku ışığında
değerlendirilmiştir.
Son bölümde Türkiye için delega ferenda önerilerde bulunulmuş ve emniyet tedbirleri
hukuku reformuna hakim olacak temel ilkeler çözümlenmiştir.
Kitabın temel tezi, Türk Ceza Kanununda yer alan emniyet tedbirlerinin sistemlinormatif bir müessese oluşturmadığı ve emniyet tedbirlerinin, her tedbirin kendi doğasının
gerektirdiği ölçü ve şekil içinde reforma tabi tutulması gerektiği ve çağcıl dünyada kabul
edilen yeni tip emniyet tedbirlerine de yer verecek yasal değişikliklerin yapılması ihtiyacının
vurgulanmasıdır.
14
“ÜÇ DEMOKRASİDE DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜ VE CEZA HUKUKU, I: AMERİKA
BİRLEŞİK DEVLETLERİ” ADLI MONOGRAFİNİN ÖZETİ
Bibliyografik Künye: Seçkin Yayınları, Ankara 2004.
Karşılaştırmalı anayasa hukuku açısından kaleme alınan kitapta, Amerika Birleşik
Devletleri sisteminde ceza hukuku yaptırımlarının ve ceza hukuku dışındaki yaptırımların
anayasaya uygunluğu sorunu, “salt ifade suçları, iletişimsel eylem suçları ve suç oluşturmayan
çeşitli düşünce açıklamalarına uygulanan denetim, sınırlama ve yaptırımlar” özel bağlamında
irdelenip çözümlenmiştir. ABD Anayasası’nın 1. Ek Maddesi (düşünce özgürlüğü)
güvencesinin ilkesel ve içtihadi özellikleri ortaya konularak mevcut yapının ardındaki felsefi,
kültürel ve toplumsal temeller ortaya konmuş, söz konusu hukuk sistemindeki geçerli
anayasal değerler ve sınırlama ölçütleri incelenmiştir. Amerika Birleşik Devletleri hukuku,
Anayasal düşünce özgürlüğü ve ceza hukukunun birbirleriyle etkileşimi açısından, kapsamlı
olarak ele alınmıştır.
Üç Demokraside Düşünce Özgürlüğü ve Ceza Hukuku - I: Kitabında Yer Alan Konu
Başlıkları
Amerika Birleşik Devletleri'nde Düşünce Özgürlüğü Güvencesi
Ayrımcı, Irkçı Suçların ve Halkın Bir Kısmına Karşı Kin ve Düşmanlığa Tahrik Fiillerinin
Cezalandırılmasının Anayasallığı Sorununun Tarihçesi
Amerika Birleşik Devletleri'nde Düşünce Özgürlüğünün Sınırları ve Sınırlamanın Sınırları
Birinci Ek Madde ve Uygulamasına Egemen Olan Temel İlkeler
"Tahrik veya Teşvik" ("Incitement") Alanında Yüksek Mahkeme Tarafından Getirilen
Sınırlar Kuramına Giriş
Birinci Ek Madde ve "Hate Speech" (Halkları Birbirine Karşı ya da Halkın Bir Kısmını
Diğer Kısmına Karşı Kin ve Düşmanlığa Tahrik, Halkın Bir Kısmına ya da Bu Kısımlara
Mensup Kimselere Karşı Irkçılık, Yabancı Düşmanlığı, Din, Felsefi İnanç, Cinsiyet ya da
Cinsel Seçim Düşmanlığı vb. Nedenlere Dayanarak Kin ve Düşmanlık Temelli Tahkir)
ABD Anayasasının Birinci Ek Maddesi, "Kin ve Nefret Suç Tipi" ve Eleştirileri
Birinci Ek Madde ve Din ve Vicdan Özgürlüğü
ABD Anayasası'nın Birinci Ek Maddesi Tarafından Korunan İfade Özgürlüğü İlkesine
Hakim Öğreti ve İçtihatlar Işığında Güncel Temel Sorunlar ve Temel Sorular
15
Sonuç ve ABD ve Avrupa'da Geçerli Düşünce Özgürlüğü Anlayışları Arasındaki Temel
Farklara Giriş
İçindekiler:
I.
TEŞEKKÜR ..................................................................................................................
II.
ÖNSÖZ .........................................................................................................................
III.
ABD HUKUK SİSTEMİNE İLİŞKİN ÖN AÇIKLAMALAR .......................................
A.
Tarihsel Köken ..............................................................................................................
B.
Amerikan Ceza Hukukunun Anayasal Temelleri............................................................
C.
ABD Hukukunun Kaynakları ve Ana Hatları İle ABD Ceza ve Ceza Muhakemesi Usul
Hukuku ...................................................................................................................................
D.
Mahkemelerin Örgütlenmesi..........................................................................................
IV.
KAYNAKLAR VE ATIF SİSTEMİ ..............................................................................
V.
SORUN .........................................................................................................................
VI. AMERİKA
BİRLEŞİK
DEVLETLERİ’NDE
DÜŞÜNCE
ÖZGÜRLÜĞÜ
GÜVENCESİ ..........................................................................................................................
A. Genel Olarak.......................................................................................................................
B.
Amerika Birleşik Devletleri’nde Düşünce Özgürlüğü Kuramı, Yöntemi ve Öğretisi......
C.
Genel Olarak ABD’nde Düşünce Özgürlüğü Kuramı .....................................................
D.
Birinci Ek Madde (“First-Amendment”) Metodolojisi...................................................
1.
Mutlak Koruma (“Absolutism”)..................................................................................
2.
“Ad Hoc Balancing” ...................................................................................................
3.
Dikkatli ve özenli inceleme metodolojisi ....................................................................
E.
Amerikan Anayasasının Birinci Ek Maddesinin Getirdiği Düzenleme............................
1.
Anayasal Yorum.........................................................................................................
2.
Düzenlemenin Anlamı ve Kapsamı (Düzenlemenin İçeriği)........................................
3.
Birinci Ek Maddenin Koruma Alanı ve ABD Yüksek Mahkemesi Tarafından Koruma
Alanı Belirlenmesinin Dinamik Niteliği ...............................................................................
16
VII.
AYRIMCI, IRKÇI SUÇLARIN VE HALKIN BİR KISMINA KARŞI KİN VE
DÜŞMANLIĞA TAHRİK FİİLLERİNİN CEZALANDIRILMASININ ANAYASALLIĞI
SORUNUNUN TARİHÇESİ...................................................................................................
A.
Genel Olarak..................................................................................................................
B.
Geçerli Doktrinleri Anlamak Bakımından Birinci Ek Madde ve Ondördüncü Ek
Maddeye İlişkin İçtihadlar Tarihini Çözümlemenin Önemi......................................................
C.
Yirmili Yıllar: Zararlı ya da Kanuna Aykırı Hareketlere Tahrik (“political heresy”,
“criminal conspiracy”, “subversive advocacy”, “endangerment”) . ..........................................
1.
Schenck, Frohwerk, Debs, Abrams .............................................................................
2.
Ku Klux Klan .............................................................................................................
3.
Whitney v. People of State of California .....................................................................
D.
Otuzlu ve Kırklı Yıllar ve Zararlı veya Hukuka Aykırı Fiillere Tahrik Sorunu (“political
heresy”, “criminal conspiracy”, “subversive advocacy”, endangerment)..................................
1.
Gitlow v. New York ...................................................................................................
2.
Stromberg v. People of State of California ..................................................................
E.
Otuzlu Yıllarda Irkçı Propaganda: Near v. Minnesota ile State v. Klapprott Kararları ....
1.
DeJonge v. Oregon; Herndon v. Lowry; Thornhill v. Alabama ve ABD Yüksek
Mahkemesi’nin Çoğunluğu Tarafından
„Açık ve Şuanki Tehlike“ Ölçütünün
Benimsenmesi ......................................................................................................................
2.
Yehova’nın Şahitleri...................................................................................................
F.
“Kamu Düzeni”, “İnfiale Kışkırtma” ve “Yaralayan Sözler” (“Public Order”,
“Provocation to Anger” ve “Words That Wound”)...................................................................
1.
Lovell v. City of Griffin, Cantwell v. Connecticut, Chaplinsky v. New Hampshire,
Feiner v. New York, Terminiello v. Chicago, Beauharnais v. Illinois Kararları.....................
2.
Terminiello v. Chicago Kararı ....................................................................................
3.
Topluluğa Hakaret („Group Libel“) Konusu ve Beauharnais v. Illinois Kararı ............
a)
Genel Olarak ...........................................................................................................
b)
Amerikan Düşünce Özgürlüğü Hukukunda Hakaret Kurumuna İlişkin İçtihad
Hukuku (“defamation case law”).......................................................................................
(1) Beauharnais v. Illinois..........................................................................................
G.
Ellili ve Altmışlı Yıllar ..................................................................................................
1.
Zarar Verici ve Hukuka Aykırı Fiillere Tahrik, Korunan Hukuki Değerleri Tehlikeye
Düşürme (“political heresy”, “criminal conspiracy”, “subversive advocacy”); Açık ve Şu
Anki Tehlike Ölçütünün Yeniden Gözden Geçirilmesi ve Dennis v. United States Kararı.....
2.
“Balancing” Ölçütünün Açık ve Şu Anki Tehlike Ölçütünün Yerini Aldığı Dönem ....
H.
Çağ Açan “New York Times v. Sullivan” Kararı ve Sonraki Kararlar Işığında Hakaret
Hukukuna Hakim Anayasal Çerçeve........................................................................................
I. New York Times v. Sullivan Kararının Anlamı ve “Times Kararı” Sonrası Ölçütlerin
Kapsamı ..................................................................................................................................
J.
1.
2.
“Açık ve Şu Anki Tehlike” Denetim Ölçütünün Çağdaş Formülü...................................
Brandenburg v. Ohio Kararı........................................................................................
Skokie Davaları ..........................................................................................................
17
3.
Hess v. Indiana Kararı ................................................................................................
4.
Küçük “Açık ve Şu Anki Tehlike” Denetimi: Kamu Ahlakına Aykırı Davranış,
Küfürlü İfadeler ve Cohen v. California Kararı.....................................................................
K.
Seksenli Yıllar ve Dar Anlamda “Hate Speech” Sorunsalı..............................................
1.
Üniversite Kampüsleri ve „Hate Speech”: ABD Üniversitelerinde Kin ve Nefret
İçeren İfadelerin Disipliner Düzenlenmesi............................................................................
2.
Genel Olarak ..............................................................................................................
3.
Kampüslerde „Hate Speech“ Kabul Edilen Davranışları Düzenleyen Yönetmeliklerin
(„Hate Speech Codes“) Siyasal Temelleri.............................................................................
4.
Üniversitelerin Kampüs İfade Yönetmeleri (“Campus-Speech-Codes”) Federal
Mahkemelerin Önünde .........................................................................................................
L.
R.A.V. Davası ve İçerik Bakımından Tarafsızlık Kuralı.................................................
M. Wisconsin v. Mitchell: Kin ve Nefret Suçlarına (“Hate Crimes”) Karşı Çıkarılan
Yasaların Anayasaya Uygun Bulunması ..................................................................................
N.
Sonuç.............................................................................................................................
VIII. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ’NDE DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜNÜN
SINIRLARI VE SINIRLAMANIN SINIRLARI......................................................................
A.
Birinci Ek Madde Düzenlemesinin Mutlak Korumacı Lafzı ve Sınırların Belirtilmemiş
Olması Hususu ........................................................................................................................
B.
Amerika Birleşik Devletleri’nde Geçerli Birinci Ek Madde Öğretisine Genel Bir Bakış .
C.
İçeriği Gözönünde Tutmayan (“content-neutral”) Düzenlemelerle İçeriği Gözönünde
Tutan Düzenlemelerin (“content-based”) Karşılaştırılması.......................................................
D.
Düşüncenin İçeriği Gözönünde Tutularak (“content-based”) Düzenlenmesi İle İçeriği
Gözönünde Tutulmadan (“content-neutral”) Düzenlenmesinin Karşılaştırılması ......................
E.
Bakış Açısı Ayrımcılığı (“Viewpoint Discrimination”) ve İfadenin Bakış Açısına
Dayalı Olarak Sınırlanması......................................................................................................
F.
Düşüncenin İçeriği Bakımından Tarafsız Düzenlemeler ve Bu Düzenlemelere Hakim
İlkeler......................................................................................................................................
G.
Düşünce Açıklamalarının Zamanını, Yer ve Yöntemi Konu Alan Düzenlemeler............
1.
Düzenleme, Önemli Bir Kamu Menfaatini Koruma Amacıyla Dar Çizilmiş Bir
Çerçevede Çıkarılmış Olmalıdır (“The reglementation must be narrowly tailored to serve a
significant governmental interest”) .......................................................................................
2.
Önemli Menfaat (“Significant Interest”) .....................................................................
3.
Dar Bir Çerçevede (“Narrowly Tailored”)...................................................................
4.
Yeterli Seçimlik Yollar Açık Bırakılmalıdır (“Adequate Alternative Channels Must
Be Available”) .....................................................................................................................
5.
Düşüncenin Zamanı, Yeri ve Yöntemi Düzenlemelerinin Bağlamı..............................
a)
Kamusal Alan (“Public Forum”) Hukuku ve Buna Egemen İlkeler ..........................
18
b)
Çevreyi Korumayı Amaçlayan Düzenlemeler: Gürültü Kirliliğini Önlemeyi, Trafiği
Düzenlemeyi Amaçlayan Düzenlemeler (“Regulations to Control ‘Environmental’
Concerns: Noise, Traffic Congestion, Litter, and Clutter”) ................................................
c)
Bayrak Yakma („Flagburning“) Sorunu...................................................................
d)
Gürültü Kirliliği, Trafik Güvenliği ve Estetik Bazı Kaygılara Dayalı Olarak
Çıkarılan Düzenlemeler.....................................................................................................
6.
Düşüncenin İfadesine Ancak Yan Etki Yapan Düzenlemeler (“‘Incidental Impact‘
Regulations”) .......................................................................................................................
H.
İkincil Etkiler Öğretisi (“Secondary Effects Doctrin”)....................................................
1.
Genel Olarak ..............................................................................................................
2.
„İkincil Etkileri Önleme (“secondary effects”) Amacının “O’Brian” Testi
Çerçevesindeki “Özgür İfadenin Bastırılmasından Bağımsız Amaç” (“unrelated to the
suppression of free expression”) İfadesi İle Aynı Anlama Gelmesi.......................................
I.
İkincil Etkiler Öğretisinin Sınırları ....................................................................................
J.
İkincil Etkiler Öğretisinin (“secondary effects doctrin)” Kin ve Nefret İçeren İfadeler ve
Kin ve Nefret Suçları (“hate speech/crimes”) Bağlamındaki Önemi.........................................
K.
İçerik Bakımından Taraflı Düzenlemelerin Denetim Ölçütü Olarak Yoğunlaştırılmış
Denetime (“heightened scrutiny”) Egemen Ana İlkeler............................................................
L.
Düşüncenin İçeriğine Bağlı Olarak Taraflı Olan Düzenlemelere Yumuşatılmış Denetim
Ölçütlerinin (“reduced scrutiny”) Uygulandığı Durumlar.........................................................
M. Düşüncenin Çok Özel İçeriği Nedeni ile Yumuşatılmış Denetim (“Reduced Scrutiny”)
ve Artık Uygulanmayan “Chaplinsky v. New Hampshire” Kategorik Yaklaşımı......................
1.
2.
Genel Olarak ..............................................................................................................
Kategorik Yaklaşımın Çağdaş Gelişimi ......................................................................
N.
Belirli Durumlardaki Düşünce Açıklamalarına Uygulanan Yumuşatılmış Denetim
Rejimi .....................................................................................................................................
O.
Zoraki Dinleyiciler (“Captive Audience”) Öğretisi.........................................................
P.
Zoraki Dinleyiciler Öğretisi (“Captive Audience Doctrin”) ve Özel Yaşama Saygı İlkesi
(“Privacy”) ..............................................................................................................................
Q.
Düşünce Özgürlüğü veYabancıların Ülkeye Girişi ile Farklı Eyaletlere Seyahat ............
R.
Radyo, Televizyon ve Diğer Medya Aracıyla Yapılan Yayınların Bloke Edilmesi
Sorunu.....................................................................................................................................
S.
Diğer Elektronik Medya: “Sable Communications of California, Inc. v. Federal
Communications Commission” Kararının Etkileri ...................................................................
T.
“Picketing” ve Meskun Mahallerdeki (“Residential Neighborhoods”) Diğer Düşünce
Açıklamaları............................................................................................................................
19
U.
Kamuya Ait Yerlerde Zoraki Dinleyicilik (“Captive Audience” in “Government
Property”)................................................................................................................................
IX.
BİRİNCİ EK MADDE VE UYGULAMASINA EGEMEN OLAN TEMEL İLKELER .
A.
Genel Olarak..................................................................................................................
B.
Tarafsızlık İlkesi ............................................................................................................
C.
Duygusal ve Heyecansal İfadelerin de Koruma Görmesi İlkesi ......................................
D.
Sembolizm İlkesi ...........................................................................................................
E.
Zarar ya da Zarara Yolaçma Gereği İlkesi......................................................................
F.
Nedensellik İlkesi ..........................................................................................................
G.
Belirlilik İlkesi..............................................................................................................
H.
Muğlaklık (“vagueness”) Öğretisi ..................................................................................
I.
J.
Çok Geniş Kapsam (“Overbreadt”) Öğretisi. .....................................................................
1.
Genel Olarak ..............................................................................................................
2.
Ciddi Genişlik (“Substantial Overbreadth”) Koşulu ....................................................
3.
Dar Yorum Tekniği (“narrowing construction”) Yardımı İle Çok Geniş Yasaların
Anayasaya Aykırılıktan Kurtarılması....................................................................................
4.
Dar Yorumlama (“Narrowing Constructions”) ve Adil Uyarı (“Fair Warning”)
Koşulu..................................................................................................................................
5.
Genişlik “Overbreadth” ve Anayasaya Aykırı Kısmın Ayrılabilirliği (“Severability”)
6.
Ticari İfadelerle İlgili İstisnalar...................................................................................
Özenli İnceleme .............................................................................................................
X.
„TAHRİK VEYA TEŞVİK“ („İNCİTEMENT“) ALANINDA YÜKSEK MAHKEME
TARAFINDAN GETİRİLEN SINIRLAR KURAMINA GİRİŞ ..............................................
A. Özellikle Sansür Oluşturan Yasal Müeyyideler ...................................................................
B.
Yasal Düzenleme Sonrasında Getirilen Müeyyideler (“Subsequent Punishment”) ve
Açık ve Şu Anki Tehlike Denetimi (“Clear and Present Danger”)............................................
1.
Genel Olarak Açık ve Şu Anki Tehlike Denetimi (“clear and present danger test”) ve
İlk Kararlarla Ortaya Çıktığı Biçimiyle Açık ve Yakın Tehlike Ölçütü: Schenk v. United
States, Frohwerk v. United States, debs v. United States Kararları........................................
2.
Açık ve Şu Anki Tehlike Ölçütünün Çağdaş Formülüne Doğru Geliştiği Dönemler:
Yargıç Holmes ve Yargıç Brandeis’in İlk Karşı Oylarıyla Biçimlenen Açık ve Şu Anki
Tehlike Ölçütü; Abrams v. United States, Gitlow v. New York, Whitney v. People of the
State of California, De Jonge v. Oregon, Herndon v. Lowry, Yates v. United States, Noto v.
United States Kararları .........................................................................................................
3.
Brandenburg v. Ohio Kararı ve Açık ve Şu Anki Tehlike Denetiminin Çağdaş
Versiyonu.............................................................................................................................
20
4.
Halihazırda (“immediacy”) ve Uygun (“likelihood”) Olmanın Koşuları. Pek Yakında
Oluşması Muhtemel Zarar Tehlikesinin Anlamı ...................................................................
5.
Brandenburg Ölçütünün Dövüşen Sözler (“Fighting Words”) Öğretisine Katkısı: .......
6.
Düşünce Özgürlüğüne İlişkin Amerikan Anayasa Yargısında Genel Geçer Bir
Denetim Ölçütünün Yokluğu................................................................................................
XI. BİRİNCİ EK MADDE VE “HATE SPEECH” (HALKLARI BİRBİRİNE KARŞI YA
DA HALKIN BİR KISMINI DİĞER KISMINA KARŞI KİN VE DÜŞMANLIĞA TAHRİK,
HALKIN BİR KISMINA YA DA BU KISIMLARA MENSUP KİMSELERE KARŞI
IRKÇILIK, YABANCI DÜŞMANLIĞI, DİN, FELSEFİ İNANÇ, CİNSİYET YA DA
CİNSEL SEÇİM DÜŞMANLIĞI VB. NEDENLERE DAYANARAK KİN VE
DÜŞMANLIK TEMELLİ TAHKİR).......................................................................................
A.
Kin ve Nefret Sözlerine (“hate speech”) İlişkin Olarak Birinci Ek Maddenin Önemi......
B.
Yüksek Mahkemenin Kin ve Nefret Sözlerine İlişkin İçtihadı; Kin ve Nefret Sözlerini
Doğrudan Değerlendiren Kararların Çözümlenmesi.................................................................
C.
Genel Olarak Kin ve Nefret Sözlerinin İşlendikten Sonra (“subsequent”) Yaptırıma
Baglanması..............................................................................................................................
1.
Genel Olarak Kin ve Nefret İçeren İfadelerin ve Bunlarla Mücadeleyi Amaçlayan
Normların Özellikleri ...........................................................................................................
2.
“Beauharnais” ve Sonraki Gelişim..............................................................................
3.
R.A.V. v. City of St. Paul Kararı.................................................................................
a)
Genel Olarak ...........................................................................................................
b)
Kararın Çözümlenmesi ............................................................................................
4.
R.A.V. ve Çeşitli Üniversitelerin Kin ve Nefret İçeren İfadeleri Yasaklayan
Düzenlemeleri......................................................................................................................
D.
Kin ve Nefret İçeren İfadelere ve Onları Yasaklayan Düzenlemelere Uygulanabilen
Anayasal Öğretisel İlkelerin Özeti ...........................................................................................
XII.
ABD ANAYASASININ BİRİNCİ EK MADDESİ, “KİN VE NEFRET SUÇ TİPİ”
VE ELEŞTİRİLERİ.................................................................................................................
A.
Kin ve Nefret Sözlerine ve Kin ve Nefret Suçlarına Karşı Getirilen Düzenlemelerin
Yandaşlarının Savları ..............................................................................................................
B.
ABD’nde Kin ve Nefret Suçlarına Karşı Getirilen Cezai Düzenlemelerin Anayasal
Meşruiyeti ve Wisconsin v. Mitchell Kararı.............................................................................
C.
XIII.
A.
Değerlendirme ...............................................................................................................
BİRİNCİ EK MADDE VE DİN VE VİCDAN ÖZGÜRLÜĞÜ...................................
Genel Olarak..................................................................................................................
B.
Dinin Kurumsallaşması, Laiklik İlkesi (“Establishment of Religion”) ve Din ve Vicdan
Özgürlüğü ...............................................................................................................................
1.
Genel Olarak ..............................................................................................................
2.
Kilise Kurumlarına Ekonomik Yardım........................................................................
21
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
Devlet Okullarında Din Dersleri ................................................................................
Dini Grupların Kamu Alanlarına (“Public Property”) Girişi .......................................
Pazar Günleri nin Tatil Olması...................................................................................
Vicdani Red................................................................................................................
Dini İçerikli Düşünce, Düşüncenin İfadesi ve Propaganda .........................................
Kamu Görevleri ve Din...............................................................................................
Devlet Alanlarında Dinsel İçerikli Görünümler ve İşaretler......................................
C.
Din ve Vicdan Özgürlüğü (“Free Exercise of Religion”) ................................................
1.
Genel Olarak ..............................................................................................................
2.
İnanç-Hareket Ayrımı.................................................................................................
3.
Genel İdari Emirler ve Yasaklar ve Din Özgürlüğü İstisnası .......................................
XIV. ABD ANAYASASI’NIN BİRİNCİ EK MADDESİ TARAFINDAN KORUNAN
İFADE ÖZGÜRLÜĞÜ İLKESİNE HAKİM ÖGRETİ VE İÇTİHADLAR IŞIĞINDA
GÜNCEL TEMEL SORUNLAR VE TEMEL SORULAR ......................................................
A.
Sırf İfade (“Pure Speech”), İletişimsel Hareket (“Communicative Conduct”) ve Sırf
Eylem (“Pure Conduct”) Ayrımı ve Ayrımın Düşünce Özgürlüğü Bakımından Sonuçları........
B.
Vatanseverlik Yasası (“Patriotic Act”) ve Genel Olarak Terörizmle Mücadele ve
Düşünce Özgürlüğü .................................................................................................................
1.
Genel Olarak ..............................................................................................................
2.
Vatanseverlik Yasası’nın Anayasaya Aykırılığı ..........................................................
XV.
SONUÇ VE ABD VE AVRUPA’DA GEÇERLİ DÜŞÜNCE ÖZGÜRLÜĞÜ
ANLAYIŞLARI ARASINDAKİ TEMEL FARKLARA GİRİŞ...............................................
22