siirt ilinde doğa turizmi master planı 2013 – 2023

SİİRT İLİNDE
DOĞA TURİZMİ MASTER PLANI
2013 – 2023
1
ÖNSÖZ
Siirt ili doğa turizmi açısından yüksek potansiyele sahiptir. İlimiz sınırları içerisinde yer
alan Botan vadisi, Bitlis çayı ve yalnızca dağları biyoçeşitlilik bakımından eşsiz
güzelliklere sahiptir.
Geçmişten günümüze ilimiz sınırları içinde bulunan kaya yerleşkelerine yeterli önem
verilmediğinden bir Hasankeyf gibi turizme kazandırılmamıştır. Ancak İl Kültür ve
Turizm Müdürlüğümüzün yapmış olduğu çalışmada Hasan Keyf’e eşdeğer olduğu tespit
edilmiştir.
Dünyada insan eliyle yapılmış zor geçit olan akabelerden 3 adet olduğu ve bunlardan
birininse Siirt ilinde olması doğa turizmi açısından büyük önem arz etmektedir.
Geçmiş yıllarda ilk adımları atılan yamaç paraşütçülüğü, yayla turizmi ve rafting sporları
içinde ilimizde bulunan botan vadisi eşine zor rastlanan güzellikleri bize
sergilemektedir. Yine Botan vadisinde vadi tabanıyla doruklar arasındaki kot farkı yer
yer 1000 metreyi bulması ve sarp kayalıklardan oluşması dolayısı ile dağcılık sporu için
büyük bir potansiyeldir.
İlimiz Aydınlar ilçesinde (Tillo) İbrahim HAKKI Hz. ve İsmail FAKİRULLAH
Hazretlerinin türbelerinin varlığı İbrahim HAKKI Hazretlerinin hocasının kabrinin
aydınlanması için yaptığı ve yılda bir defa gerçekleşen ışık hadisesinin başlangıç noktası
olan kale bölgesi kanyon özelliği taşımakta ve Alkumru baraj gölünü görmektedir.
2
Zaten var olan İnanç Turizmine renk katması açısından doğal yürüyüş parkuru ve seyir
teraslarının yapılmasına uygun alanı oluşturmaktadır.
Olta balıkçılığı ve bisiklet parkurları için eşsiz güzellikler sunan Botan vadisi, Başur
çayı, Kezer çayı ve Zarova çayları ilimizde bulunmaktadır.
Bunların yanında tespiti yapılamayan Anadolu Kaplanı (Pars) olarak bilinen Panthera
pardus tulliana ve çizgili sırtlanın doğal yaşam alanı ilimiz sınırları içerisindedir. Gerekli
alt yapı ve teknik destek sağlandığı takdirde yabancı araştırmacıların gözdesi haline
gelecek bir konudur.
İlimiz doğal güzellikler açısından çok zengin olmasına rağmen çeşitli nedenlerden dolayı
gerekli tespitler yapılamamıştır. Siirt ili bakir doğal güzellikler cennetidir. Bu
özelliklerde göz önünde bulundurularak Siirt ilimizi doğa turizmi açısından Türkiye’de
ön sıralara çıkarmak görevimizdir.
Nevzat AMCALAR
Şube Müdürü
3
ÇALIŞMANIN MAKSADI
Siirt ili eko turizm bakımından zengin kaynaklar içermesine rağmen diğer konularda
olduğu gibi eko turizm pastasından da nerdeyse hiç denecek kadar az paya sahiptir.
Zengin eko turizm arzımızın durunu belirlemek için envanter ve saha taraması yaparak
eko turizm zenginliğimizi ortaya koymak. Bu zenginliğin ortaya konulmasından sonra
bu zenginlikleri nasıl, ne şekilde , ne miktarda kullanabiliriz değerlendirmesini yaparak
uygun strateji ve planların hazırlanmasını sağlamak.
4
İÇİNDEKİLER
İçindekiler
1.
GİRİŞ .................................................................................................................................... 7
1.1
DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve SİİRT VİLAYETİNDE
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ ................................................................................... 7
2.
1.2
DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA ..................................... 8
1.3
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ ....................................................................... 9
1.4
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ, ............................ 11
SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞİMİNE İLİŞKİN ÇALIŞMALAR ... 14
2.1 KAYNAK ANALİZİ ......................................................................................................... 14
2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar .................................................................... 14
2.2 TURİZM POTANSİYELİ.................................................................................................. 17
2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ..................................................................................................... 22
2.3.1.
3.
Taşıma Kapasitesinin Elemanları; ........................................................................ 23
İLGİ GRUBU ANALİZİ VE YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI .. 24
3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR ...................................................................................... 24
3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ....................................................................................... 25
3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ .................................................................................................... 25
3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM ................................................................................... 26
3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI ...................................................... 27
3.6 TARİHÇE ........................................................................................................................ 27
3.7 SİİRT İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ .......................................................................... 28
3.7.1. İlin Jeomorfolojik Özellikleri ..................................................................................... 28
3.7.2. Jeolojik Özellikler .................................................................................................... 28
3.7.3 İklim Özellikleri ............................................................................................................ 29
3.7.5. Toprak Özellikleri........................................................................................................ 30
3.7.6. Arazi Varlığı................................................................................................................. 30
3.7.7. Orman Varlığı .......................................................................................................... 31
3.7.8. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler ............................................................................... 33
HASSAS YÖRELER ................................................................................................................. 38
3.7.9. Yerleşim Alanları ve Nüfus........................................................................................ 40
İL VE İLÇE SINIRLARI .......................................................................................................... 40
5
3.7.10. Tarım ve Hayvancılık................................................................................................. 42
3.7.11. Sanayi ve Teknoloji ................................................................................................ 44
3.7.12. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama ........................................................... 46
3.7.13 Madencilik ................................................................................................................. 50
3.7.14 Enerji ......................................................................................................................... 52
3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ ........................................................................ 54
4.
SİİRT İLİ DOĞA TURİZMİ ARZI ................................................................................ 54
4.1 SİİRT İLİNİN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI) ................... 54
Potansiyel Alan Taraması .................................................................................................. 55
4.2. Siirt İlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar...................... 66
4.3. Seçkin Özellikli Diğer Sahalar ....................................................................................... 67
4.5 SİİRT İLİNDE DOĞA TURİZİM ÇEŞİTLERİ ................................................................ 71
5. SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ VE POTANSİYELİNİ GELİŞTİRME İMKÂNLARININ
ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER ........................................................... 73
6.
SONUÇ VE ÖNERİLER ............................................................................................................ 86
6
1. GİRİŞ
1.1 DOĞAL ALANLAR, YÖRE İNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM ALTERNATİFİ ve SİİRT
VİLAYETİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve
sağlıklı yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düşük ve dağınık nüfus
ile beraber yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. faaliyetler
için kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür girişimlerin önemli bir kısmı korunan
alanlarda veya dışında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin koruna alanlara ve tabiata çok
zarar verdiği de görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin
çevremiz ile iyi bir proaktif ilişkiler içinde olmamız lüzumludur. Proaktif kişi; ilişkilerde
ve faaliyetlerde inisiyatifi eline alan kişi demek olup tabiattaki faaliyetlerin kontrolü
için Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü taşra kuruluşlarının kırsal
sahalarda doğa turizminin geliştirilmesinde öncü olması doğru bir harekettir.
Son yıllarda sivil toplum kuruluşları ve diğer kuruluşlar korunan alanlar, doğal alanlar,
kırsal kalkınma, kalkınma için işbirliği gibi konuları tamamıyla farklı bir bakış açısı ile
algılamaya başlamışlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin yarattığı
olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine karşı alternatif
çevre duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıştır. Sürdürülebilir doğa turizmi ve
eko turizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıştır. Algılamadaki bu
değişiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel planlamasında turizme
ilişkin proje ve çalışmaların giderek artmasına yol açmıştır. Bu sayede turizm, zaman
içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel kültürel
zenginliğinin korunmasında anahtar bir kelime haline gelmiştir.
Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeşitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni
bir bakış açısı yaratılması, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında en önemli
seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile
doğru şekilde bütünleştirildiği takdirde beklentileri karşılayabileceği ve yöre halkı ile
diğer ilgi gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır.
7
1.2 DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA
1980’li yıllardan itibaren Birleşmiş Milletler Çevre Programının (UNEP) çevre
konularına ilişkin çalışmaları giderek artan bir etki yaratmıştır. Dünya Çevre Kalkınma
Komisyonu’nun 1987 yılında tamamladığı çalışmalar sonunda “ortak geleceğimiz” adlı
bir rapor hazırlanmıştır. Gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde, çevre ve kalkınma
konularına çok farklı yaklaşılması gerektiği bu raporda vurgulanmış olup, kalkınmanın
ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna değinilmiştir. Raporda
ortaya konan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların elinde bulundurduğu ve
onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik kaynakların nadir ve eşsiz
olduğu görüşüne dayanmaktadır.
Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir.
Örneğin, bir orman kereste imalatı için kullanılabilir, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım
toprağı olarak kullanılabilir, korunan alan olarak kullanılabilir. Alanın ve alanda yaşayan
yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken,
bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaşım içine girildiğinde
doğru görülen seçenek ormanın el değmemiş eski haline bırakılması olsa da yöre halkı
ve diğer iş gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı yaşam kalitelerini
yükseltmek için ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz
sürdürülebilir
kalkınmaya
her
zaman
ulaşılamasa
da
bu
hedef
üzerine
yoğunlaşmamalıdır.
Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmişten günümüze yerel topluluklar ile arazinin
beraberliği çok önemli olmaktadır. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan
kavramının anlamı da değişmeye ve gelişme göstermeye başlamıştır. Bu gelişme içinde
yöre insanlarının varlığı ve faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır.
Bir doğal alan ve korunan alanın ve içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı,
turizm, ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık,
hatta enerji üretimindeki yatırımlarla birlikte düşünüldüğünde daha başarılı olacaktır.
Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve
Sürdürülebilir Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir, bu kavramlar şu şekilde
açıklanabilir;
Kırsal alan; Şehir diye tabir edilen yerleşme sahalarının dışında kalan tarımla ilgili
etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla anılan insan
yerleşimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz.
8
Kırsal kalkınma kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları
ekonomik, toplumsal ve kültürel koşulları iyileştirmek amacıyla giriştikleri çabaların
devletin bu konudaki çabalarıyla birleştirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının
tümüyle kaynaştırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam biçimde katkıda
bulunmalarının sağlanma süreci şeklinde tanımlanmıştır.
Kırsal alan kalkınması; Hem bir eğitim hem de örgütlenme işi olup kırsal alan,
toplumun gereksinimlerinin göz önünde tutulması, kırsal alan kalkınma politikası ile
ilgili planların alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur.
Toplum istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalışmalarına katılmayacaktır. Tarımsal
çalışmalar, beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları,
küçük sanayiler, sosyal güvenlik çalışmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri
kırsal alan ve ülke planları ile bir bütünlük sağlamalıdır.
Sürdürülebilir kalkınma: ekolojik, ekonomik ve sos yo -kültürel kaynakların
sürdürülebilir kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel
sürdürülebilirlik şartlarının tamamının sağlanması önemli olmaktadır.
Kırsal alanlar turizm ve boş zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır.
Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında Fransız
vatandaşları tatillerinin %52’sini ya bir ailenin yanında ya da bir arkadaşının evinde,
%26’sı evlerinde geçirdiklerini ve %9’luk bir kısmı ise kırsal alanda ikinci bir eve sahip
olduklarını ifade etmişlerdir. Kırsal alanlar ayrıca doğa için önemli role sahiptirler.
Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeşitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karşı
koruma, iyi hayat şartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile
ilgili hususlardır.
1.3 SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
Sürdürülebilir
kalkınma,
sürdürülebilir
kullanımına
ekolojik,
ekonomik
dayanmaktadır.
ve
sosyo-kültürel
Sürdürülebilir
turizmin
kaynakların
gelişimi
de
sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaşımdır. Sürdürülebilir turizmin
gelişiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugünkü ihtiyaçlarının, gelecekteki
fırsatları koruyup genişleterek karşılanması amaçlanmaktadır. Bu yaklaşım, ekonomik,
sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, sosyal ve
9
estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün, gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeşitliliğin
ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin devamını içerçektedir.
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün tanımına göre sürdürülebilir bir turizm
gelişimi;
Çevresel kaynakların en iyi şekilde kullanılmasını sağlamalı,
Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli,
Bütün ilgi gruplarına adil bir şekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve
uzun vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır.
Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin gelişme ölçütleri;
a. Biyolojik çeşitliliğin korunması,
b. Ekonomik tutarlılık,
c. Kültürel zenginlik,
d. Yöre halkının refahı,
e. İstihdam kalitesi,
f. Sosyal eşitlik,
g. Ziyaretçi memnuniyeti,
h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması,
i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu,
j. Fiziki bütünlük,
k. Kaynakların etkin kullanımı,
l. Çevre temizliğidir.
Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm
arasındaki bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir.
Korunan alanlar turizme, turizm korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan
alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bir bileşendir.
Aynı şekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve
insanın yaşadığı sahalardaki yöresel kültüre de turizm bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve
kültürün bozulmaması için tedbirler gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının
“sürdürülebilir kırsal kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de lüzumludur.
Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin
büyüme eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur. Turizmdeki büyümeyle
beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme olan talep artmış ve
turizm ürünleri ile destinasyonlar çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri de değişmiş ve
10
çeşitlenmiştir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında, yöreye
özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletişim, bölgenin flora ve
faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha
sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur.
Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taşımıştır ki,
turizm eşiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu
alanların çevresinde yaşayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki
sağlayabilmektedir. Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile
ziyaretçilerin çevre bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araç
olabilmektedir. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma çalışmaları için gerekli mali
kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına yönelik bilinçlendirme
ve
eğitim
programlarının
oluşturulması
ve
uygulanması
gibi
hedeflere
de
ulaşılabilmektedir.
En önemli husus; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniş
kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaşımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve
izlenmesi de gereklidir. Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüşü mümkün olmayan
olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline
gelecektir. İşte bu nedenle bu çalışmaya “SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ
GELİŞME (MASTER) PLANI” çalışmasına lüzum duyulmuştur.
1.4 SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ GELİŞME STRATEJİSİ,
Yukarıda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda
turizm söz konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli
olmaktadır.
Alışılmış turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Stratejisi arasındaki
fark şudur; alışılmış yöntemler yukarıdan aşağıya bakış açısı ile uygulanmaktadır.
Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taşınmaktadır. Yöre halkı
katılımcı olamamaktadır.
Sürdürülebilir turizm ise aşağıdan yukarıya bir yaklaşım için gayret göstermektedir. Bu
yaklaşımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı
kurulur, yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin
korunması için kararlar ortak alınır ve karar almanın yanında uygulama ve izleme
aşamalarında da yöre halkının becerilerini, bilgisini, en uygun şekilde kullanmak esastır.
Bu yaklaşım yöre halkının, yerel otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine
dayanır.
11
-Sürdürülebilir turizm gelişim aşamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz
konusudur. Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan
dışında olmalıdır. Bu durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev
pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin yapılabileceği gibi yöreye faydayı arttırabilir.
-Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm gelişiminde önemli ortaklardır, söz
konusu gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin
korunmasında da sorumluluk alacaklardır.
-Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle
hedefleniyorsa, doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi
faaliyetler ortaya konmalıdır.
-Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile
sınırlı olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal sosyal ekonomik yapılar da
aynı zamanda turizmin temel kaynağı olmaktadır.
- Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve
ülkemizde doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip
bir bakış açısına dayandırılmasına esas olmalıdır.
- Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nda turizm doğayı koruma, kırsal
kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele
alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartışılmalı, değerlendirilmelidir. İlde
sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir
yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak
fikirler ortaya konmalıdır.
-Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayışla (alan ve çevresinin sahip olduğu
doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de
önemlidir.
-Turizm gelişimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm
potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi ve özgün bir destinasyon oluşturması için
gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar
yüksek turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği
zaman başarılı olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taşıma kapasitesi düşük iken,
bu alanlardan beklenen faydalar yüksek olmaktadır. Taşıma kapasitesinin düşüklüğü
sınırlı sayıda turist demektir. Bu sebeple taşıma kapasitesinin değerlendirilmesi de
önemli olmaktadır.
12
-Entegre doğal alan yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı ile
doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi
gruplarının etkin desteği önem taşır. Turizm gelişiminin karmaşık yapısı göz önüne
alınırsa, ilgi gruplarının etkin işbirliği oldukça önemlidir, planın herkes tarafından
sahiplenilmesi ayrıcalık olacaktır.
-Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır.
-Pazarlama stratejisi de Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planı’nın bir
parçası olup, kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı
yaklaşımlar içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı
yaklaşımlar bu stratejide yer almalıdır.
-Turizm destinasyonu yönetimi; yaygın bir stratejik yaklaşım olup, destinasyonu
rekabete açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir şekilde yönetmek, pazarlamak, bir
destinasyonu rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir rekabetçi
yaklaşımdır.
-İyi tanımlanmış amaçlarla ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı
bütçe, mali portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iş
planı hazırlamak gereklidir.
-Ziyaretçinin izlenmesi ve ziyaretçi yönetim planı: Madem ki doğa gibi hassas bir
sistemde çalışılıyor bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi
yönetim planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de
taşıma kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır.
Geribildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi
(iyileştirilmesi) ve hizmetteki aksamaların doğadaki değişimlerin takibi için çok
gereklidir.
Şu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere
ulaşmak garanti edildiği takdirde teşvik edilmelidir.
13
2. SÜRDÜRÜLEBİLİR
ÇALIŞMALAR
DOĞA
TURİZMİ
GELİŞİMİNE
İLİŞKİN
2.1 KAYNAK ANALİZİ
Gelişme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması zorunludur. Bir alanın
sahip olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel
oluşturmaktadır. Bu kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluşturulmasını temin
etmektedir.
Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm gelişimi
için önemli bir temel oluşturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin tarımsal faaliyetleri
desteklemediği durumlarda kırsal turizmin gerçekleştirildiği bölge hem kendi
sermayesini hem de kırsal olma özelliğini kaybedecektir.
Gerek turizm potansiyeli gerekse taşıma kapasitesi turizm kaynaklarının mevcut
durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması gerekir.
2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar
a. Doğal Kaynaklar: turizmin gelişimi için önemli olan yöreye özgü doğal
kaynaklardır. Bu kaynakların halihazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları,
statüleri, iklim gibi turizm gelişimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir.
Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir.
Eşsiz manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici
olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları konakladığımız
evin penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak
odunculuk amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale
getirebilmektedir.
Seçkin
Doğal
Kaynakların
Halihazırdaki
Ekonomik
Kullanımlarının
Tanımlanması Doğal kaynakların çok çeşitli kullanımları söz konusudur, ormanların
odunculuk amaçlı kullanımı, nehirler ve göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji
üretmek için kullanımları gibi. Bu kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düşük
etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir değildir. Bu sebeple bunlar turizm gelişimi
için de uygun değildir.
14
Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla
korunur. Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır.
İklim; mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneş
ışığı saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin
farklı mevsimlerde turizm için elverişli olup olmadığıdır.
Turizm Gelişimi İçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti
turizm planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların
envanter çalışmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin gelişmesi
ve altyapı ile tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır.
b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara ilişkin
çalışmalara benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluşan
kombinasyonlar, turistler tarafından yüksek ilgi ile karşılanmaktadır. Kültürel mirasın
korunmasının önemi konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir
turizm gelişimine ve doğa korumaya verilen destek artacaktır.
c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik
sektörlerin bileşimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalışması, birbiri ile
bağlantılı birçok farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm gelişimi için ilk bakışta
kavranamaması mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik
rekabet edebilirlik unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaşımı,
turizm sektöründe çalışma isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan ilişkisi
bulunmaktadır.
Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için
alatyapı kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini
ortaya koymanın yanı sıra turizim gelişimi için de zorunlu bir şarttır. Alan, güvenli içme
suyu, donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm gelişimi asla
başarılı olamayacaktır.
Altyapının farklı unsurları için şartlar, kalite ve gelecekteki durum değerlendirilmelidir.
Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu
hem kaynağın turizm
gelişimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri ortaya
koyabilmektedir.
-
Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının
sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir.
15
-
İletişim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm gelişimi için önemli olan
cep telefonlarının da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik
etüdleri içermektedir.
-
Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir.
-
Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik şebekesi, ısınma ve yemek pişirme için
enerji kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa
ve tehlike içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır.
-
Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen
turistlerin sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır.
-
Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir.
Katı atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir.
-
Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir.
-
Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayişi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli
olmaktadır. Aşırı kar yağışı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da
çok önemlidir.
-
Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır.
İnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm
gelişiminde anahtar etmenlerden biridir. İnsan kaynakları hem hizmeti hem de
manevi nitelikteki kültür ve kimliği oluşturmaktadır.
İnsan kaynaklarına ilişkin etütler aşağıdaki unsurları içermelidir;
-
Yöre halkının nüfusu,
-
Göç vb. eğilimler,
-
Demografik yapı,
-
Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik,
geleceğe odaklanma, çalışma ahlakı,
-
Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme,
-
Turizm gelişimine ilişkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim,
-
Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal ilişkilerin kalitesi ve aralarındaki işbirliğini
içeren sosyal yapı,
-
Yerel kurumlar, idareler, yönetişim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal
kaynaklar ve yönetimleri,
16
-
Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kişilerin ortak değerleri, ilgileri,
yaklaşımları, algılama şekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma
ait olma ve o toplumda yaşamaktan onur duyma gibi durumları içerir,
-
Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaşma durumları,
firma sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakış açısı, pazarları ve dış
ilişkileri, sektörler arası işbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü
ile ilişkili olabilmektedir.
Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada
sermayeyi oluşturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakışı sağlamakla beraber,
bölgenin mevcut kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye
yönelik bir resim sunmaktadır.
Analiz aynı zamanda; bölgenin sürüdürülebilir
kalkınmasına yönelik bir vizyon oluşturulmasını ve turizm gelişiminin diğer
sektörlerle bütünleştirilmesini sağlayacaktır.
2.2 TURİZM POTANSİYELİ
Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm
potansiyeli içermezler;
- Bazı doğa parçaları araştırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap
etmektedir. Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler,
- Bazı doğal sahalar, erişim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elverişli olmayan
yerlerde bulunurlar,
- Ekolojik kaynakların kullanımlar karşısındaki duyarlılığı (taşıma kapasitesi), ziyaretçi
girişinde kısıtlamalara sebep olmaktadır,
Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli
önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması
gerekir. Bu potansiyel sınırlıysa başarılı bir turizm girişimini başlatmak imkanı
olmayacaktır.
Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için
bir talebi karşılaması lüzumludur.
Turizme ilişkin motivasyon ve istekler değişkendir, kaynakların değeri aynı kalırken
değişen tüketici davranışları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm
potansiyeli tüketicinin bakış açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir.
17
Turizm potansiyeline ilişkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle
veri elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüşmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar
üzerinde çalışmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araştırma metotları
kullanılmaktadır.
Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aşağıdaki hususların tespiti ile
yapılabilir;
-
Halen yapılan turizm,
-
Halihazırdaki turist miktarı,
-
Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar,
-
Ortalama kalma zamanları,
-
Turist profili,
-
Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık,
güneş, vb.)
-
Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile
kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği,
-
Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni,
“Turizm arzı” incelemesinde ise aşağıdaki hususlar öne çıkmaktadır;
-
İlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı
makul müdür?
-
Alan ulaşım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taşıt, genel taşımacılık, vd.),
bunlara yaklaşım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi),
-
Alana ulaşma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli)
-
İle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu?
-
Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?,
-
Güvenlik ve ulaşım açısından ne gibi problemler yaşanabilir?
-
Alt yapı incelemesi; taşımacılık ağı, yerel yolun durumu (toptak, asfalt), anayolla
bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taşımacılığın yaygınlığı, program, ücretler,
hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, işaret levhaları, genel enformasyon
levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları,
-
Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı,
orta iyi-sayısı vb.)
18
-
Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü)
-
İl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü
barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri),
-
Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü),
-
İlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz
farklı mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?),
-
Alan turist gezi rotasına girecek şekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara
yakın mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düşük veya yakında
böyle bir potansiyel bulunmamakta),
-
İlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban
hayatı, farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile
vb.),
-
Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, şans veya
mevsime bağlı),
-
Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı,
-
Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi),
Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi;
-
doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuş
izole olmuş alanlar, şelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuş,
deniz canlıları, iklim, diğerleri),
-
kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve
koleksiyonlar, folklor ve gelenekler, el işleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası
vb.)
-
Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı,
eğitim düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karaktestik ve
geleneksel özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil,
resmi olmayan bilgi ve beceriler, turizm gelişimine yaklaşımlar, misafir severlik
anlayışı, hizmet eğilimleri, yerel kuruluş ve idareler ile yönetişim, alanın kültürü ve
kimliği,
-
Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve
diğer),
19
-
Altyapı; (su sistemleri, ulaşım ağları, sağlık imkanları, ulaşım terminalleri, enerji
kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar,
güvenlik sistemleri vd.)
-
İş ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satış
yapan çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet,
kiralık spor malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar,
dişçiler, eczaneler, kafe ve restoranlar, atm’ler, bankalar, diğer iş ve hizmetler.)
Turizm Talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi;
Ziyaretçi; boş zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kişi olarak tanımlanabilir, turist
ise alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak
her ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması
gerekmektedir.
Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her
ikisinin de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha
fazla zaman geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından
genellikle daha yüksek olmaktadır.
Turizme ilişkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için;
-
Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük),
-
Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değişimi,
-
Ortalama kalış süreleri, konaklama ve ulaşım şekilleri önemlidir.
(Sürdürülebilir doğa turizm gelişme planımızda ana unsur turizm olduğundan;turizme
ilişkin veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait
verielr üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır).
-
Turist başına ortalama harcama,
-
Grup hacmi ve düzeni,
-
Turistlerin ağırlıklı yaş grubu,
-
Yaptıkları faaliyetler,
-
Ziyaret edecekleri-ettikleri yere ilişkin seçimleri,
-
Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama şekilleri,
20
-
İkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı,
-
Kullanılabilir ilave veriler.
Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer
il veya illerle karşılaştırmak faydalı ve yerinde olacaktır.
Turizm Arzı:
Konum Faktörü; Bir ilin başka turizm pazarları ile ilişkili olarak nasıl konumlandığını,
bir turistin alana ulaşmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir.
Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaşılabilir değilse
asla başarılı bir turizm gelişimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama
durumu dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel
patika yollarla ulaşılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düşünülen uzak
mesafeler için alanın sınırlı sayıda turist potansiyeli olacaktır.
-
Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir,
-
Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaşımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple
bağımsız turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir,
-
Tren, otobüs veya özel araçlarla erişim de konum faktörleri içinde önemlidir,
-
Alana ziyaret iklim şartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir,
-
İle özgü yapılan bürokratik işlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik
birimleri tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi,
-
Turizm arzında; işaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaşma kolaylığı da
önem arz etmektedir. Haritalar, broşürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler
önemli bir arz faktörüdür.
-
Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi,
hijyenik standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeşitliliği,
ortam ve konukseverlik önemlidir.
-
Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır.
-
Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle
hijyeniklik konaklamada çok önemlidir.
21
Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal
kalkınmada rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüştür. Doğal
alanların alternatif kaynak kullanımına dönüştürülmesi için yapılan baskılar sonucu
tehdit altında olduğu yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak
kullanımları karşısında koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik
değerinin gösterilebilmesine bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının
gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve korunması gereken öncelikli türler, doğa ile
ilgili çalışan ve doğanın kıymetini bilen eko-turistler için son derece önemlidir.
2.3 TAŞIMA KAPASİTESİ
- Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı
veya bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamış etkilere sahip
olmayan ve sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda
bulunabilecek ziyaretçi sayısı,
- Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düşünülen değerleri, ekolojik süreç ve koşulları
tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre
boyunca destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer
etmenlerin (örn: iklim değişikliği, kirlenme.vb.) baskısı,
- Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını
tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre
(yıl, ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı şeklinde tanımlanmaktadır.
Taşıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme (Master) Planında önemli bir
planlama aracıdır. Turizmin gelişimi ve korunmasında önemli bir kavramdır. Taşıma
kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır.
Taşıma kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elverişli ziyaretçi sayısını
tamamlayarak müspet etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek
mümkün
olabilecektir.
Kısaca
Doğa
Turizmi
Gelişme
(Master)
Planındaki
“sürdürülebilirlik” taşıma kapasitesinin aşılmaması ile temin edilir.
Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan ilişki vardır. Ancak alan içinde
tek tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleşik
etkisidir.
22
2.3.1. Taşıma Kapasitesinin Elemanları;
Sosyal Taşıma Kapasitesi,
Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki
olumsuz etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatışmalardan
kaçınılmasını içerir.Bu unsurun turizm gelişimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı
turizmi desteklemezse kalkınma asla olmaz.
Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun
değişimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanışı, yöre halkı ile ziyaretçilerin
ilişkileri, kullanıcı grupların davranışları, birbiri ile uyumu ve paydaş olmanın ekonomik
ve toplumsal faydalarıdır.
Ekonomik Taşıma Kapasitesi;
Sürdürülebilir bir turizm gelişiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleşmiştir ve diğer
sektörleri de desteklemektedir.
Ekonomik taşıma kapasitesi; turizm gelişimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel
ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm gelişimi anlamına gelmektedir. Yani
temel kıstas; turizm gelişimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir.
Ekonomik taşıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari
turist sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır.
Ekolojik Taşıma Kapasitesi;
Ekolojik taşıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler,
ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada,
ekolojik değerlerin, ziyaretçi akışlarının ve davranışlarının uzun süreli ve sistematik
olarak izlenmesi ve veri toplanması önemli olmaktadır.
İdari/fiziki Taşıma Kapasitesi;
Fiziki taşıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müşteri olarak alınabilecek
ziyaretçi sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve
diğer fiziki şartlar (doğal, coğrafi koşullar ve hava şartları) ile turizm altyapısının
kapasitesine dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik
sıkışıklığıdır.
Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği şu unsurlara bağlıdır;
23
-
Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi),
-
Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi,
Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm gelişimine karşı hassas olan kaynakları:
Kırmızı liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları,
göçe hassas türler,
Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa
koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları,
bölgeleme sistemi, izleme sistemi,
Ziyaretçiler/turistler, turizm gelişimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler,
konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı,
özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere ilişkin
bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleştirilen faaliyetler, ziyaretçi
etkilerine ilişkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine ilişkin yöntemler,
ölçütler ve göstergeler.
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür.
Psikolojik Taşıma Kapasitesi;
Psikolojik taşıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri
üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi
sayısıdır.
3. İLGİ
GRUBU
ANALİZİ
VE
YEREL
ORGANİZASYONUN
OLUŞTURULMASI
3.1 İLGİ GRUPLARI/PAYDAŞLAR
İlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda
sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz
etkilenen bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler.
Paydaşlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ve
amaçlarımıza ulaşmak için güvenebileceğimiz kişilerdir.
24
İlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi gelişimine ortak değildir veya olmaları
gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakışı, tutumu olmalıdır ve amaçlara
ulaşmak için işbirliği yapmalıdır.
Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi
gruplarını işbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaş değeri verilmesi ile mümkün
olur.
3.2 İLGİ GRUBU KATEGORİLERİ
Turizmde ilgi grupları;
-
Yöre halkı, kişiler ve kurumlar,
-
Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,
-
Bölgesel yetkililer,
-
Ulusal yetkililer,
-
Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar,
taşımacılar,
-
Turizmle ilgili sektörler,
-
Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği
ticaret ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler,
-
İşçi sendikaları, dernekler, STK’lar,
-
Eğitim ile ilgili birimler,
3.3 İLGİ GRUBU ANALİZİ
İlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının ortaya konması ve
uygulamasında yer alan farklı taraflara ilişkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet
okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır,
sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın
kimler olduğunu ve hangi tarafla çelişkiler yaşayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca
projenin farklı seviyelerinde destek temini için de son derece elverişli bir analizdir.
İlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi gelişme planının
yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluşturulmalıdır.
25
Sürdürülebilir doğa turizmi gelişimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının;
-
Genel hedeflerini,
-
Turizmden beklediği faydaları
-
Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır.
Bu süreç; şu adımlardan oluşur;
1. İlgi gruplarının tanımlanması,
2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi,
3. Her ilgi grubunun davranışlarının belirlenmesi,
4. İlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının
gücünün tahmin edilmesi,
5. İlgi
gruplarının
mevcut
ihtiyaçlarının
ne
düzeyde
karşılandığının
değerlendirilmesi,
6. İlgi grupları ile birebir iletişimlerin başlatılması ve ilgi gruplarının güveninin
kazanılması,
7. Ortak menfaatler, sinerji ve başarı unsurlarının tanımlanması,
8. Paydaşların bir araya getirilmesi,
9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaşmak için gerekli olan stratejinin ortaya
konması,
10. Organizasyon çerçevesinin oluşturulması,
11. Uygulama (zaman çizelgesinin ve hedeflerin ortaya konması, iletişim
organizasyonunun
oluşturulması,
ilgi
gruplarına
somut
sorumlulukların
verilmesi.)
12. İzleme ve geri bildirimin yapılması
3.4 TOPLUM TEMELLİ YAKLAŞIM
Sürdürülebilir Doğa Turizmi Gelişme Planı’nın hazırlanmasında toplum temelli
yaklaşım uygulanması neticesinde;
-
Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak,
-
Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teşvik etmek ve
-
Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluşturmak mümkündür,
Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın
kültürel mirasının bozulmamış ve turizmle güçlendirilmiş olmasıdır. Doğal çevre
26
üzerindeki olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm,
insanların kendi yerel kültürlerini yaşatma ve değerlendirmeye teşvik etmelidir.
3.5 YEREL ORGANİZASYONUN OLUŞTURULMASI
İlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa
Turizmi Gelişme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi
ve tüm ilgi gruplarının resmi işbirliğine dayalı bir organizasyon oluşturulmalıdır.
Bu işbirliği Valiye imzalatıldığı takdirde resmi bir dokümandır. Sürdürülebilir Doğa
Turizmi Gelişme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi
hususları düzenler.
3.6 TARİHÇE
Mevcut bilgilere göre Siirt tarih yönünden çok eski bir geçmişe sahiptir. M.Ö. 2000 yılı
başlarından M.Ö. 4. Yüzyıla kadar sırasıyla Samiler, Babil ve Asur İmparatorluğu,
Medler, Persler, M.S. ki dönemde Romalılar, Partlar ve Sasaniler bölgede hakim
olmuşlardır.
13. Yüzyılda Moğol akınlarıyla tahrip edilen şehir kısa sürede imar edilmiş, sırasıyla
İlhanlılar, Akkoyunlular, Safaviler ve Selçuklular yönetiminde kalmış, l5l4 Çaldıran
Zaferinden sonra Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı İmparatorluğuna katılmıştır.
26 Eylül 1919 yılında 48 Sayılı Heyet-i Umumiye Kararı ile bağımsız sancak haline
getirilen Siirt, 1923 yılında Vilayet olmuştur.
Cumhuriyetin ilk yıllarında gerçekleştirilen dönüşümler yöreyi pek az etkilemiş,
geleneksel, toplumsal ve kültürel yapı uzun süre korunmuştur. 1944 yılında
Demiryolunun Kurtalan ilçesine ulaşması, 1940'lı yıllarda petrolün bulunması, kapalı
ekonomik ve toplumsal yapının çözülmesini de beraberinde getirmiştir.
Karayolu ulaşımının gelişmesi, Siirt'in Anadolu pazarıyla olan ilişkisini güçlendirmiştir.
Toplumsal değişime paralel olarak barınma, beslenme, giyim-kuşam ile sağlık
alanlarında çağdaş değerler yaygınlaşmaya ve kültür farklılıkları ortadan kalkmaya
başlamıştır. Sanayileşme ile kentleşme ve göçler de bu oluşu hızlandırmıştır.
Batman İlinde bulunan petrol rafinerisi ile Şırnak İlinde bulunan kömür madenlerinin
ilden ayrılması, ekonomik alanda büyük bir gerilemeye neden olmuştur.
27
3.7 SİİRT İLİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
3.7.1. İlin Jeomorfolojik Özellikleri
Siirt ili toprakları, Güneydoğu Torosların çizdiği geniş yayın Dicle Havzasına
giren bölümünde yer almaktadır. Güneydoğu Toroslar, Malatya ve Elazığ Ovalarının
arasından başlayarak Muş Ovası ve Van Gölüyle, düşük yükseltili güneydoğu
düzlüklerini birbirinden ayıracak şekilde, geniş bir yay çizer ve İran’da Zağros
Dağlarıyla birleşir.
Siirt ilinde yeryüzü şekilleri içinde en ağırlıklı yeri yaklaşık olarak % 75 ile dağlar
alırken, bunu yaklaşık % 22 ile ovalar izlemektedir. Siirt’ in kuzeyi ve doğusu yüksek ve
sarp kesimlerdir. Belli başlı dağlar olarak Baykan İlçesinde Tandır Dağı (Kalems 2.170
m.), Kurtalan İlçesinde Garzan Dağı (1.055 m.), Şirvan İlçesinde Hasteri Dağı (2.700
m.) ve Doğruyol Dağı (Beknovi 2.650 m.) Eruh ilçesinde Tartı Tepe (Terazi 2268 m.) ve
Tünek Dağı (Aval 2.100 m.), Pervari ilçesinde ise Yazlıca Dağı (Herekol
2.943 m.), Körkandil Dağı (2.821 m.) ve Martepe Dağı (Kalevina 2.812
m.)bulunmaktadır. İl merkezinin yükseltisi ise 930 m.’dir. Siirt ili, Güneydoğu Anadolu
Bölgesinin kuzeydoğu ucunda yer alıp, bölge düzlüklerinden sonra birden yükselmekte
ve bu nedenle doğu ve kuzey kesimleri bol yağış almaktadır. Kuzeyde Muş Güneyi
Dağları, doğuda Siirt Doğusu Dağlarıyla çevrili olan il alanı, Dicle Irmağının önemli su
toplama alanlarından birini oluşturmaktadır.
3.7.2. Jeolojik Özellikler
Petrol arama amacıyla Siirt topraklarında bugüne kadar çok sayıda araştırma yapılmıştır.
Bu araştırmaların sonuçlarına göre il alanı değişik jeolojik yaşta kütlelerden
oluşmaktadır. Bu kütlelerin en eskisi Siirt-Bitlis arasında kuzeybatı-güneydoğu
doğrultusunda uzanan başkala şım kayaları serisidir. III. Zaman kratase ve III. Zaman
palojen ve neojen yaşlı olan bu seriler doğudan il alanına sokulmaktadır. Tebeşirli kalker
taşları yontulmaları ve işlenmeleri kolay olduğu için genellikle yapı taşı olarak
kullanılmaktadır. İlimiz de geniş alanlar kaplayan dağ ve tepelerde bolca rastlanan bu
oluşumlara “Midyat Kal kerleri” denilmektedir. İçlerinde orta eosen yaşlı fosillere de
rastlanan “Midyat Kalker leri” Merkez İlçe’nin güneyinde Siirt-İdil arasında ve Midyat
dolaylarında göze çarpar.
İl alanında sert kalkerlerin üzerine kil marn silt ve kum taşlarından oluşan neojen yaşlı
göl serileri yığılmıştır. Bu hafif eğimli yumuşak göl serileri geniş düzlükleri ve ovaları
oluşturmak tadır. Genç oluşumlar arasında yer yer jipsli tabakalar yüzeye çıkmaktadır.
Bu jipslere ilimizde “Cas Taşı” denir. Bu taşlar eskiden yakılıp ufalandıktan sonra
yapılar da harç olarak kullanılma kta idi. Siirt il alanı ülkenin başlıca kırık çizgilerinin
dışında kalmakta sarsıntıların zararsız geçtiği tehlikesiz bölgeler kapsamına girmektedir.
Şehrin çevresi ve özellikle Botan Vadisi sert ve sarp kayalıklardan meydana
gelmektedir.
28
3.7.3 İklim Özellikleri
Siirt ili Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nin kuzeydoğu ucunda yeralır. Bölge Güneydoğu
Anadolu düzlüklerinden sonra birden yükselmekte doğu ve kuzey kesimleri bol yağış
almaktadır. Bu nedenle kuzeyden Muş Güneyi Dağları doğudan Siirt Doğusu
Dağları’yla çevrili olan il alanı Dicle Irmağı’nın önemli su toplama alanlarından birini
oluşturmaktadır. İl topraklarının tümü Dicle Havzası’na girmektedir. Havza Fırat
Kızılırmak ve Sakarya Havzalarından sonra ülkenin dördüncü büyük su toplama
alanıdır.
3.7.4. Hidrografya
Uluçay (Botan)
Nordüz Platosu’nu batıdan kuşatan Siirt-Hakkari ve Siirt-Van sınırlarını oluşturan
yüksek dağlardan kaynağını alan bu akarsu önce batıya sonra kuzey batıya doğru akar.
Suyu iyice bollaşan Botan Suyu dar ve derin bir vadi oymuştur. Vadi tabanıyla dağ”
ların dorukları arasındaki yükselti farkı 1.000 m.’ye ulaşır. Akarsu Pervari yöresinin
sularını toplayan Çatak Çayı ve Bitlis’in doğusundaki dağlık yöre ile Doğruyol Kapılı ve
Kuran Dağları sularını toplayan Büyükdere’yle Çukurca da birleşir. Burada Botan Suyu
adını alır. Batı yönünde akan Botan Suyu (Uluçay) Aydınlar İlçesi ve İl Merkezi’nin
doğusun dan geçer. Bostancık yöresine ulaşır. Burada doğudan Eruh yöresinin sularını
toplayan Zorava Çayı’nı kuzeyden Muş Güneyi Dağları’nın sularını toplayan Bitlis
Çayı’nı alır. Bitlis Çayı Botan Suyu’na karışmadan önce Kavuşşahap Dağları’nın
sularını toplayıp gelen Pınarca Çayı ile birleşir. Botan Suyu bu iki önemli akarsuyla
birleştikten sonra Çat Tepe’de Dicle Irmağı’na katılır. Yüksek dağlardaki kaynaklarla
kar örtülerinin ağır ağır erimesi ile ve yağmurlarla beslenen bu büyük çay her mevsimde
bol su taşır. İlkbahardan yaz ortalarına kadar geçirdiği su saniyede ortalama 100-300
m3’tür. Nisan ve Haziranda bu miktar 400-600 m3 Mayıs’ta 700-1000 m3’ü bulur hatta
arasıra bunu geçtiği de olur. Böyle zamanlarında Dicle’den de büyük bir ırmak
görünümündedir. En çekilmiş olduğu yaz sonu ve güzün bile derinliği yine 1 m.’den
çoktur ve yatağındaki su miktarı 60 -80 m3’ten aşağı düşmez. Bu ırmağın birçok yerinde
hidroelektrik santrali kurma incelemeleri yapılmıştır. Kıyıdan kıyıya ancak kayıkla
geçilebilir. Botan Irmağı çok yerinde dar ve derin dik inişli vadiler den geçer. Yolu
boyunca alçak düzlükler azdır ve sulama da yararlı olamamıştır. Botan Irmağı’ nın
Dicle’ye karıştığı yer yakınında Dicle Nehri keskin bir dirsekle güneye döner.
Reşinan
Bu su Pervari’nin Çemikari Yaylası’ndan çıkarak Şırnak İli’nde oldukça geniş vadileri
sular ve Dergül Köyü önünden geçerek Kasrik Boğazı’ndan sonra Dicle Irmağı ile
birleşir.
Garzan Çayı
Sason Dağları’nın güney yamaçlarından inen kollardan oluşur. Kozluk İlçesi
yakınlarından (Pisyar) geçer. Kurtalan İlçesi’nde bir kısım araziyi suladıktan sonra
29
Kaşüstü (Hendük) Köyü yakınlarında Dicle Irmağı’yla birleşir. Çay üzerinde Pisyar ve
Aviski adını taşıyan iki köprü bulunur. .
Kezer Çayı
Bitlis’in doğusunda Güzeldere denilen yerden çıkar ve Kırkçeşme Suları’nın
birleşmesinden oluşur. Bu sular en son Şeyh Cuma Deresi’yle birleşip İskambo
Dağları’nı yararak Siirt’in batısında bir kavis çizer. Mağaralı (Hümriyan) Mezrası
önünde Başur Çayı ile birleştikten sonra Botan Çayı’na karışır. Çayın oluşturduğu
vadilerde sebze yetiştirilir.
Başur Çayı
Bitlis’in kuzeyinden çıkan bu suyun il hudutları içindeki uzunluğu 45 Km’dir. SiirtKurtalan asfaltı üzerindeki Başur Köprüsü’nün 2 Km. güneyinde Kezer Çayı ile birleşir.
3.7.5. Toprak Özellikleri
İlimiz toprakları genelde, kireçtaşı biçiminde kalkerli, killi ana maddeden
oluşmuş kahverengi topraklardır.Çay yataklarında dar şeritler halinde az miktarda
alüvyon topraklararastlanmaktadır. Bu topraklar genellikle bazik karakterlidir.Toprak II.
ve III. Zaman oluşumlarından olup, kratese kalker tabakalarındanmeydana gelmiştir.
Esası krateste masif kalker olup, petrolün hazre taşıdır.
3.7.6. Arazi Varlığı
Siirt İli’nin yüzölçümü 6.186 km2 olup, bunun yaklaşık 19 km2’sinde nadaslı kuru
tarım 890 km2’sinde nadassız kuru tarım, 85 km2’sinde sulu tarım, 70 km2’sinde kuru
bağcılık, 11 km2’sinde kuru bahçecilik yapılmakta, 865 km2’sinde mera, 1993 km2’sinde
orman mevcut bulunmaktadır. Bunun dışında kalan arazi yerleşim yeri ve su
yüzeyleriyle kaplı bulunmaktadır.Buna ilişkin ayrıntılı bilgiler Tablo H.1.’de
gösterilmiştir.
30
Tablo 3.7.6: İlçelere Göre Arazi Kullanma Şekillerinin Dağılımı (ha) 2010
Kullanma Şekli
İlçeler
Aydınlar
Baykan
Eruh
Kurtala
n
Pervari
Şirvan
Toplam
60
150
500
440
200
400
1850
241
7506
12593
35160
14675
12600
89956
80
780
725
3590
1210
1900
8525
2310
820
625
1350
1255
250
410
7020
462
26
105
235
190
54
25
1097
2400
7600
1084
3896
5286
29761
21580
53728
9703
60
30821
58345
15670
45897
86544
199287
120,78
310
140,9
227
771,1
2870
895
6702
920
589
965
8961
654,9
1765
4467,68
21424
Merkez
Kuru
Tarım
100
(Nadaslı)
Kuru
Tarım
7181
(Nadassız)
Sulu Tarım+ Yer
240
Sulu Tarım
Bağ (Kuru)
Bahçe (Kuru)
Çayır
Mera
Orman
Fundalık
Yerleşim Yeri
Hali Arazi
Su Yüzeyleri
Toplam
420170,68
3.7.7. Orman Varlığı
Siirt il alanı Doğu Anadolu yapraklı orman kuşağı ile G.doğu Anadolu bozkır kuşağı
arasındadır. Toros dağları 'nın G.doğu toroslar adıyla anılan bölümleriyle, buradan
kuzeye doğru uzanan plato ve dağlarda önemli ölçüde azalmış meşe ağaçları, dikencik
ardıcı,karaçalı, bıttım ve vadi tabanlarında dere yataklarının çevresinde yalangoz,
dişbudak,çınar ve söğüt türleri yer almaktadır.
İlimiz ormanları, Güneydoğu Anadolu iklim bölgesi içindedir. Yazları sıcak ve
kurak, kışları soğuk ve kar yağışlı geçen iklim özelliklerine göre orman yapısı vardır.
Ormanlarımızdaki ağaçların ana türü meşedir.
İlimizde değişik ağaç türlerinin oluşturduğu ve değişik amaçlarla kullanılan
toplam 218.871 ha. Ormanlık arazi mevcuttur. Bu, ilimizin toplam arazi varlığının
%35,38’ini oluşturmaktadır.
Bölgenin Orman Envanteri
Ağaç Türleri ve Yayılım Alanları
Siirt İli orman varlığı bakımından oldukça zayıftır. En çok rastlanan ağaç türü meşedir.
Belli başlı ağaç türleri; mazı meşesi, lübnan meşesi ve palamut meşesidir. Bunlardan
başka, söğüt, kavak, kızılçam, huş, ceviz, çınar, akçaağaç türleri ve serpili olarak
dışbudak, çitlenbik ve az miktarda ardıç görülmektedir. Bunların dışında geyik dikeni,
sumak, karaçalı, bıttım (Pistacia khinjuk), böğürtlen ve ılgana rastlanmaktadır.
31
Siirt İli ormanlık saha alanları;
Verimli Koru
: 33 ha.
Bozuk Koru
: 87 ha.
Baltalık
: 218.751 ha.
Toplam
: 218.871 ha.
120 ha. olan koru ormanlarının ağaç türleri karaçam ve kızılçamdır. Bu alanın 24
ha.lık kısmı Eruh İlçesinde olup, tabii yetişmiş karaçam ormanıdır. Geriye kalan 96
ha.lık kısım Baykan İlçesi sınırları içerisindedir.
Orman Ürünleri
İlimizdeki baltalık ormanlarda yakacak odun ve tali ürünler elde edilmektedir. Bunun
dışında fıstık, bıtım, sumak ve bazı meyve ağaçları yaygın bir şekilde bulunmaktadır.
İlimizde, daha çok yakacak odun için kullanılacak orman ürünleri yetiştirilmektedir.
Orman Varlığının Yararları
Ormanların birinci ve en önemli yararı, erozyonu önlemesidir. Ayrıca, ilimize bağlı Eruh
ve Şirvan İlçelerinin kırsal kesimlerinde yaşayan halkın geçim kaynağını
oluşturmaktadır.
İlimizde baltalık ormanların yıllık üretim kapasitesi 273.794 sterdir (2009). Ayrıca,
mevcut ormanlarda bulunan mazı meşesinin mazısından, melengiç ağaçlarının
meyvesinden faydalanılmaktadır. Mevcut ormanlık alanlarında bulunan ağaçların
yapraklarından hayvan yemi olarak faydalanılmaktadır. Fakat bazı yörelerimizde
bilinçsiz otlatma, özellikle keçi otlatması genç fidanlar ve sürüngenler için tehlike arz
etmektedir.
Rekreasyon
İlimizde rekreasyonel amaçla, Siirt-Kurtalan karayolunun 18.km’sinde Orman
Bakanlığınca Başur Ormaniçi Dinlenme Yeri tesis edilmiştir. Bu dinlenme yerinden Siirt
İli ve Kurtalan İlçesi halkı günübirlik olarak faydalanmaktadır.
Ayrıca, ilimiz merkez ilçe sınırları içerisinde bulunan Kızlar Tepesi, Siirt Belediye
Başkanlığı tarafından mesire yeri olarak düzenlenerek halkın hizmetine sunulmuştur.
Orman Sayılan Alanların Daraltılması
İlimizdeki orman alanlarını ve tarımsal araziler yeterli düzeyde olmamakla birlikte, bazı
yörelerimizde bilinçsiz otlatma, özellikle keçi otlatması genç fidanlar ve sürüngenler
için tehlike arz etmektedir. Genellikle halk, hayvancılık yapmakta ve keçi beslemektedir.
Mevcut ormanların büyük bir kısmının bozuk karakterli ve dar olması nedeniyle,
yapılacak çalışmalarla ve alınacak köklü tedbirlerle bu durumun düzeltilmesi
gerekmektedir.
ÇAYIR VE MERALAR
Çayır ve Mera Varlığı
İlimizde çayır ve meralar, toplam 191.350 ha.lık alanı kaplamaktadır. Bunların en büyük
bölümü, merkez ilçe, Kurtalan ve Pervari İlçelerinin sınırları içerisinde bulunmaktadır.
İlimizde çayır ve meraların ilçelere göre kapladığı alan Tablo F.1.’de gösterilmiştir.
32
Tablo : Çayır ve Mera Varlığı (2012)
Çayır
ve
Mera
(ha)
Oran
%
Merkez Aydınlar Baykan
Eruh
Kurtalan Pervari Şirvan Toplam
6.250
2.800
7.400
45.000 35.000
62.100
32.800 191.350
17,0
31,1
12,5
27,2
42,5
32,3
34,8
30,9
Kullanım Amaçları ve Yararları
Çayır ve meralarımız, tarım ve hayvancılığımıza büyük katkıda bulunmakla birlikte
erozyonun kontrolü, su muhafazası, toprağın veriminin artırılması ve doğanın ve yeşil
alanın korunması gibi pek çok bakımdan faydalıdır.
3.7.8. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler
Güneydoğu Anadolu Bölgesi bitki türü sayısı yönünden çok zengindir. İlimizde bulunan
zengin flora varlığı çeşidi nedenlerden dolayı tehdit altındadır. Bunlar şöyle sıralanabilir;
1- Zirai mücadele ilaçlarının bilinçsizce kullanılması,
2- Tarla açılması,
3- Baraj yapımı nedeniyle bazı bitki türlerinin bulunduğu alanın sular
altında kalarak ekosistemin değişikliğe uğraması.,
4- Aşırı ve kontrolsüz otlatma,
5- Betonlaşma nedeniyle yeşil alanların yok edilmesi,
6- Sanayi tesislerinden kaynaklanan atıklar,
7- Erozyon.
İlimizde Tespit Edilen Bitki Familyaların Cins, Tür ve Sayıları:
Cryptophyta (Tohumsuz bitkiler)
PTERİDOPHYTA
Sinopteridaceae (tek cins ve 2 tür)
Adiantaceae (tek tür)
Aspleniaceae (2 cins ve 5 tür)
Spermatophyta (Tohumlu bitkiler)
GYMNOSPERMAE
Cupressaceae (Servigiller) (tek tür) Pinopsida
ANGİOSPERMAE
Monocotyledoneae(Liliopsida)
Butomaceae (tek tür)
Potamogetonaceae (tek tür)
Liliaceae (Zambakgiller) (8 cins ve 20 tür)
Amaryllidaceae (Nergisgiller) (2 cins ve 2 tür)
33
Iridaceae (Süsengiller) (3 cins ve 13 tür)
Orchidaceae (Salepgiller) (6 cins ve 13 tür)
Juncaceae (Hasırotugiller) (tek tür)
Cyperaceae (Papirüsgiller) (6 cins ve 8 tür)
Typhaceae (Sukamışıgiller) (tek tür)
Poaceae (Buğdaygiller) (32 cins ve 49 tür)
Araceae (Yılanyastığıgiller) (2 cins ve 2 tür)
İlimizde görülen endemik bitkilerin türleri şöyledir:
Dicotyledoneae(Magnoliopsida)
CRUCIFERAE
Thlaspi valerianoides
Thlaspi bornmuelleri
CARYOPHYLLACEAE
Silene capitellata
GUTTIFERAE
Hypericum pseudolaeve
FABACEAE
Astragalus mardinensis
Astragalus delanensis
Astragalus ermineus
Astragalus oocephalus subsp. stacbyophorus
Astragalus decurrens
Astragalus mukusiensis
Trigonella macrorrhyncha
ROSACEAE
Alchemilla buseriana
UMBELLIFERAE
Pimpinella fIabellifolia
VALERIANACEAE
Valeriana speluncaria
ASTERACEAE
Centaurea chaldaeorum
Scorzonera acantholimon
Crepis bupleurifolia
BORAGINACEAE
Onosma davisii
Alkanna froedinii
Alkanna trichophila
SCROPHULARIACEAE
Verbascum oreophilum var. oreophilum
Verbascum globiferum
Scrophularia mesopotamica
Rbynchocorys kurdica
LABIATAE
Nepeta optusicrena
Thymus fedtschenkoi
PLUMBAGINACEAE
Acantholimon calverti
34
EUPHORBIACEAE
Euphorbia sanasunitensis
RUBIACEAE
Galium davisii
Monocotyledoneae(Liliopsida)
LILIACEAE
Allium armenum
Hyacinthella siirtensis
ORCHIDAEAE
Ophrys cilicica
Ophrys bornmuelleri subsp.carduchorum
Fauna
Güneydoğu Anadolu Bölgesinde fauna üzerine yapılan çalışmalar yeterli
değildir. Dicle Üniversitesinin hazırlamış olduğu fauna varlığı envanterinden elde edilen
bilgilere göre ilimizdeki faunaya ait türler ve alttürler şöyledir.
AVES (KUŞLAR)
Falconiformes
Accipiter brevipes (kısa tırnaklı atmaca, yoz atmacası, av atmacası)
Buteo rufinus (kızıl şahin, yırtıcı şahin)
Circus cyaneus (mavi doğan, ekin delicesi, gök delice)
Circaetus gallicus (yılan kartalı)
Circus pygargus (çayır doğanı, çayır delicesi)
Falco biarmicus feldegg (bıyıklı doğan)
Falco naumanni
Falco tinnunculus
Gyps fulvus (kızıl akbaba)
Hieraaetus fasciatus (atmaca kartalı, tavşancıl)
Milvus migrans (siyah çaylak)
Neophron percnopterus (akbaba)
Pernis a. Apivorus (arı yiyen çaylak, an şahini)
Charadriiformes
Actitis hypoleucos (beyaz karınlı yeşil bacak, ak karınlı düdükçün)
Burhinus oedicnemus (kocagöz, terlikçin, çayır balabanı)
Charadrius dubius (küçük kolyeli yağmur kuşu)
Charadrius hiaticula (kolyeli büyük yağmur kuşu, halkalı yağmurcun, kılıbık)
Chlidonias leucopterus (beyaz bıyıklı deniz kırlangıcı, ak kanatlı sumru)
Gelochelidon nilotica (gülen deniz kırlangıcı, gülen sumru, kara gaga deniz kırlangıcı)
Haematopus ostralegus (deniz saksağanı, istiridye kuşu, poyraz kuşu)
Hoplopterus spinosus (diken kanatlı yağmur kuşu, mahmuzlu kız kuşu)
Himantopus himantopus (uzun bacak, kalem ayak)
Larus ridibundus (karabaş martı)
Limosa limosa (kara kuyruk çamur kuşu, bataklık çulluğu, çamur kuşu)
Sterna albifrons (beyaz alınlı deniz kırlangıcı, küçük sumru)
Sterna hirundo (deniz kırlangıcı, sumru)
Tringa hypoleucos (beyaz karınlı yeşil bacak, dere düdükçünü, ak karınlı düdükçün)
35
Tringa totanus (kızıl bacak, kızıl bacaklı düdükçün)
Tringa glareola (orman kızılbacağı, orman düdükçünü
Vanellus vanellus (kız kuşu)
Galliformes
Alectoris chukar cypriotes (kınalı keklik)
Coturnix coturnix (Bıldırcın)
Anseriformes
Anas crecca (Cüce ördek, Çamurcun, Kirik, Cüre, Dehri)
Anas platyrhynchos (Yeşilbaş ördek, Yeşilbaş)
Anser erythropus (Cüce kaz, Küçük sakarca, Küçük Karakaz)
Aythya ferina (Elmabaş ördek, Bozdalağan)
Apodiformes
Apus apus (Kara sağan, Ebabil kuşu)
Ciconiiformes
Ardea cinerea (Gri balıkçıl, Okar)
Ardea purpurea (Erguvani balıkçıl)
Ardeola ralloides (Alaca balıkçıl, Toparak)
Ciconia ciconia (Beyaz leylek)
Casmerodius albus (Beyaz balıkçıl)
Egretta garzetta (Küçük beyaz balıkçıl, Küçük ak balıkçıl)
Ixobrychus minutus (Cüce balaban)
Plegadis falcinellus (Çeltik kargası, Çeltikçi, Hergeleci)
Strigiformes
Athena noctua (Kukıımav)
Tyto alba (Peçeli baykuş)
Caprimulgiformes
Caprimulgus europaeus (Çoban aldatan)
Columbiformes
Columba livia (Kaya güvercini, Gökçe)
Streptopelia senegalensis (Küçük kumru, Yusuf tutan)
Pteroclidiformes
Pterocles orientalis (Siyah göğüslü step tavugu, Bağırtak, Batlık, Kadı kuşu)
Coraciiformes
Coracias garrulus (Mavi kuzgun, Yeşil karga, Bakır kargası)
Ceryle rudis (Siyah-beyaz dere kuşu, Muhacir, Yalı çapkını)
Merops apiaster (Arı kuşu)
Merops superciliosus (Pasgerdan arı kuşu, Yeşil arı kuşu, İran arı kuşu)
Halcyon smyrnensis (İzmir yalı çapkını)
Upupa epops (İbibik, Hüthüt, Çavuş kuşu, Tarkçın)
Cuculiformes
Clamator glandarius (Tepeli guguk kuşu)
Gruiformes
Fulica atra (Su tavuğu, Sakarmeke, Karameke, Sakarca)
Gallinula chloropus (yeşil ayaklı su tavuğu)
Grus grus (Turna)
Otis tarda (Büyük toy)
Podicipediformes
Podiceps cristatus (Bahri, Tepeli dalgıç, Tepeli batağan)
Podiceps ruficollis (Yumurta piçi)
Passeriformes
36
Acrocephalus palustris (Bataklık saz ardıcı, Bataklık bülbülü)
Acrocephalus schoenobaenus (Çit ardıcı, Çit bülbülü, Dere bülbülü)
Alauda arvensis cantarella (Tarla kuşu, Toygar)
Anthus campestris (Kır inciri, Yonca kuşu)
Calandrella rufescens niethammeri (Sessiz tarla kuşu, Çorak toygarı)
Carduelis carduelis (Saka kuşu)
Cercotrichas galactotes (Dik kuyruk, Yelpaze kuyruklu bülbül)
Cettia cetti orientalis (Bataklık bülbülü, Dere ötleğeni)
Corvus corax (Büyük karga, Kuzgun)
Corvus cornix (Leş kargası, Külrengi karga)
Delichon urbicum (Pencere kırlangıcı, Ev kırlangıcı)
Emberiza calandra (Tarla kiraz kuşu)
Emberiza melanocephala (Karabaşlı kiraz kuşu)
Emberiza schoeniclus (Bataklık kiraz kuşu)
Fringilla montifringilla (Dağ ispinozu)
Galerida cristata (Tepeli tarla kuşu, Tepeli toygar)
Hippolais pallida leica (Ak mukallit, Beyaz mukallit)
Hirundo daurica (Kızıl kırlangıç)
Irania gutturalis (Beyaz gerdan, Taş bülbülü, İran bülbülü)
Lanius collurio (Kızıl sırtlı örümcek kuşu, Çekirge kuşu, Boz karakaş)
Motacilla alba (Kuyruk sallayanı, Akkuyruk sallayan)
Motacilla cinerea (Dağ kuyruk sallayanı)
Motacilla flava feldegg (Sarı çoban atlatan)
Muscicapa striata (Benekli sinek yutan, Çıtçıt)
Oenanthe finschii (Karbaşlı kuyruk kakan, Aksırtılı Kuyrukkakan)
Oenanthe isabellina (Step kuyrukkakan, Taş öpen, Boz kuyrukkakan)
Oenanthe Oenanthe (Kuyrukkakan)
Oriolus oriolus (Sarı asma)
Parus m. major (Baştankara, Büyük baştankara)
Passer domesticus (Ev serçesi)
Passer hispaniolensis (Bataklık serçesi, söğüt serçesi)
Passer montanus (Dağ serçesi, Ağaç serçesi)
Pica pica (Saksağan)
Pyrrhocorax pyrrhocorax docilis (Kırmızı gagalı dağ serçesi)
Riparia riparia (Kum kırlangıcı)
Saxicola torquata (Taş kuşu)
Sitta neumayer (Kaya sıvıcı kuşu)
Sturnus vulgaris purpurascens (Sığırcık)
Sylvia atricapilla (Siyah tepeli ötleğen, Karabaş ötleğen)
Sylvia mystacea (Bıyıklı ötleğen, Pembe göğüslü ötleğen)
Turdus merula aterrimus (Kara tavuk)
37
RODENTİA (KEMİRGENLER)
Microtus guentheri
Meriones tristrami
Rattus rattus
Mus musculus
Apodemus sylvaticus
CARNİVORA (ETÇİLLER)
Felis chaus
Lutra lutra
Lynx caracal
Mustela nivalis
Hyaena hyaena
Panthera pardus
HASSAS YÖRELER
Ülkemiz Mevzuatı Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar
2873 Sayılı Milli Parklar Kanunu’nun 2. Maddesinde Tanımlanan ve
Bu
Kanunun 3. Maddesi Uyarınca Belirlenen “Milli Parklar”, “Tabiat Parkları”, “Tabiat
Anıtları” ve “Tabiat Koruma Alanları”
İlimizde Resmi olarak tescili yapılan milli park bulunmamaktadır.
İlimizde tabii anıt yer şekillerinden bulunmamaktadır.
3167 Sayılı Kara Avcılığı Kanunu Uyarınca Çevre ve Orman Bakanlığı’nca Belirlenen
“Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Yaban Hayvanı Yerleştirme Alanları”
İlimizde bu konuda herhangi bir çalışma bulunamamıştır
2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 2. Maddesinin “a Tanımlar” Bendinin 1.,2.,3. ve 5. Alt Bentlerinde “Kültür Varlıkları”, “Tabiat
Varlıkları”, “Sit” ve “Koruma Alanı” Olarak Tanımlanan ve Aynı Kanun ile 3386
Sayılı Kanunun (2863 Sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun Bazı
Maddelerinin Değiştirilmesi ve Bu Kanuna Bazı Maddelerin Eklenmesi Hakkında
Kanun) İlgili Maddeleri Uyarınca Tespiti ve Tescili Yapılan Alanlar
1380 Sayılı Su Ürünleri Kanunu Kapsamında Olan Su Ürünleri İstihsal ve Üreme
Sahaları
4/9/1988 Tarihli ve 19919 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Su Kirliliği Kontrol
Yönetmeliği’nin 17 nci ve 1/7/1999 Tarihli ve 23742 Sayılı Resmi Gazete’de
Yayımlanan Yönetmelikle Değişik 18.,19. ve 20. Maddelerinde Tanımlanan Alanlar
2/11/1986 Tarihli ve 19269 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan Hava Kalitesinin
Korunması Yönetmeliği’nin 49. Maddesinde Tanımlanan “Hassas Kirlenme Bölgeleri”
38
2872 Sayılı Çevre Kanunu’nun 9. Maddesi Uyarınca Bakanlar Kurulu Tarafından “Özel
Çevre Koruma Bölgeleri” Olarak Tespit ve İlan Edilen Alanlar
İlimizde özel çevre koruma alanı mevcut değildir.
2960 Sayılı Boğaziçi Kanunu’na Göre Koruma Altına Alınan Alanlar
İlimizde Boğaziçi Kanununa göre koruma alanı mevcut değildir.
6831 Sayılı Orman Kanunu Gereğince Orman Alanı Sayılan Yerler
Bu yerler İlin Orman Envanteri bölümünde incelenmiştir.
3621 Sayılı Kıyı Kanunu Gereğince Yapı Yasağı Getirilen Alanlar
3573 Sayılı Zeytinciliğin Islahı ve Yabanilerinin Aşılattırılması Hakkında Kanunda
Belirtilen Alanlar
. 4342 Sayılı Mera Kanununda Belirtilen Alanlar
30.01.2002 Tarih ve 24656 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren
“Sulak Alanların Korunması Yönetmeliği”nde Belirtilen Alanlar
Ülkemizin Taraf Olduğu Uluslararası Sözleşmeler Uyarınca Korunması Gerekli Alanlar
20/2/1984 Tarih ve 18318 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren
“Avrupa’nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma Sözleşmesi” (BERN
Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış Alanlardan “Önemli Deniz Kaplumbağası
Üreme Alanları”nda Belirtilen I. ve II. Koruma Bölgeleri, “Akdeniz Foku Yaşama ve
Üreme Alanları”Yoktur.
12/6/1981 Tarih ve 17368 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren
“Akdeniz’in Kirlenmeye Karşı Korunması Sözleşmesi” (Barcelona Sözleşmesi)
Uyarınca Korumaya Alınan AlanlarYoktur.
23/10/1988 Tarihli ve 19968 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanan “Akdeniz’de Özel
Koruma Alanlarının Korunmasına Ait Protokol” Gereği Ülkemizde “Özel Koruma
Alanı” Olarak Belirlenmiş AlanlarYoktur.
13/9/1985 Tarihli Cenova Bildirgesi Gereği Seçilmiş Birleşmiş Milletler Çevre Programı
Tarafından Yayımlanmış Olan “Akdeniz’de Ortak Öneme Sahip 100 Kıyısal Tarihi Sit”
Listesinde Yer Alan AlanlarYoktur.
Cenova Deklerasyonu’nun 17. Maddesinde Yer Alan “Akdeniz’e Has Nesli Tehlikede
Olan Deniz Türlerinin” Yaşama ve Beslenme Ortamı Olan Kıyısal AlanlarYoktur.
14/2/1983 Tarih ve 17959 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren
“Dünya Kültür ve Tabiat Mirasının Korunması Sözleşmesi” nin 1. ve 2. Maddeleri
Gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı Tarafından Koruma Altına Alınan “Kültürel
Miras” ve “Doğal Miras” Statüsü Verilen Kültürel, Tarihi ve Doğal Alanlar
39
17/05/1994 Tarih ve 21937 Sayılı Resmi Gazete’de Yayımlanarak Yürürlüğe Giren
“Özellikle Su Kuşları Yaşama Ortamı Olarak Uluslararası Öneme Sahip Sulak Alanların
Korunması Sözleşmesi” (RAMSAR Sözleşmesi) Uyarınca Koruma Altına Alınmış
AlanlarYoktur
3.7.9. Yerleşim Alanları ve Nüfus
2011 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemine göre İlimizin nüfusu 310.468
kişidir. Bu nüfusun 189.854’ü şehirlerde, 120.614’ü ise köylerde yaşamaktadır.
km2'ye düşen nüfus yoğunluğu 57 olup, yıllık nüfus artış hızı binde 31.98’ dir.
(Türkiye’de binde 13,49)
İL VE İLÇE SINIRLARI
Siirt ili, güneyinde Şırnak ve Mardin, doğusunda Van ve Hakkari, kuzeyinde
Bitlis ve batısında Batman illeri çevrilidir.
Siirt ilinin Merkez ilçe dışında 6 ilçesi bulunmaktadır.Bunlar;
- Aydınlar
- Baykan
- Eruh
- Kurtalan
- Pervari
- Şirvan
Aydınlar(Tillo)
Tillo'nun manası Süryanicede "Yüksek Ruhlar" dır. 1514'te Yavuz Sultan Selim'in
Çaldıran seferinde Osmanlı egemenliğine girmiştir. Tillo Nahiyesi, ilçe olduktan sonra
Aydınlar adını almıştır. İlçenin kültür yönüyle zengin bir tarihi vardır.
İlçe türbe ve ziyaret yerlerinin çok oluşu nedeniyle yöre halkının ve diğer bölgelerden
gelen ziyaretçilerin akınına uğramaktadır. Yörede yaşamış ve İlçe'de türbesi bulunan
bazı alim ve evliyalar; İsmail Fakirullah Hz., İbrahim Hakkı Hz., Şeyh Hamza El Kebir
Hz., Şeyh Mücahit Hz., Gavsul Memduh Hz., Zemzemul Hassa Hz.(Kadın Evliya)’ dir.
İlçe, tarihte özellikle Osmanlı Döneminde önemli kültür ve eğitim merkezi olma vasfını
korumuştur.
Medreselerinde dini ilimlerin, zamanın ilerisinde bir seviyede verilen fen ilimleri
(astronomi, matematik, fizik, kimya, biyoloji ve tıp) ile beraber günümüzün bilim
adamlarını ve görenleri hayret içinde bırakacak nitelikte verildiği bir ilim merkezi
olmuştur.
Baykan
İlçe merkezi, Bitlis İlinden çıkıp gelen çayın açtığı vadi içinde kurulmuştur. İlçenin dört
bir tarafı yemyeşil ormanlarla kaplıdır. İlçe merkezinde Karşıyaka Mahallesinde bulunan
çam ormanlığı, ilçeye ayrı bir güzellik katmaktadır. Bu özelliğinden dolayı ilçeye "Yeşil
40
Baykan" denilmektedir.Gerek içinden geçen Baykan Çayı, gerekse her tarafı kaplayan
ormanlar ve serin kaynak suları nedeniyle bahar ve yaz aylarında il ve ilçelerden halk bu
ormanlık alanlara piknik amacıyla akın etmektedir. Bu durum, ilçeye yaz ve bahar
aylarında ayrı bir canlılık katmaktadır.
Eruh
Eruh'un kuruluş tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber, M.Ö.1000 yıllarından itibaren
Urartu, daha sonra Med, Pers, Selçuk ve Osmanlı İmparatorluklarının hakimiyetinde
kalmıştır. Siirt İlinin en eski ilçelerinden biri olduğu; Hicri 1288, Miladi 1872 tarihli
Diyarbekir Salnamesi'nde (Yıllıkta) Siirt Sancağına bağlı sayılmasından belli
olmaktadır. Kent ve kırsal kesimde yaşayan halk dini inançlarına bağlıdır. Düğünler
dışında eğlence hayatı yok gibidir. Aileler kalabalıktır. Pederşahi aile yapısı içinde
çocuklar evlenseler bile, ailenin ve onun sosyal, kültürel ve ekonomik çevresinin içinde
kalırlar. Evler, mahalli malzemeden, genellikle toprak damlı olarak yapılmıştır. İlçe
merkezinde kısmen betonarme binalar yapılmaya başlanmıştır. İlçenin tüm köylerinde
elektrik ve telefon bulunmaktadır.
Kurtalan
Şerefhan Beyliği toprakları içerisinde bulunan Kurtalan İlçesi 1500 yılında Osmanlı
topraklarına katılmıştır. Ulaşım probleminin olmaması, demiryolunun ilçeye kadar
uzanması, Kurtalan'ın Siirt'in en büyük ve en gelişmiş ilçesi olması için uygun zemin
hazırlamıştır. Halen Siirt'in en büyük sanayi tesisi olan çimento fabrikası Kurtalan'da
kuruludur. İlçe çapındaki küçük sanayi ihtiyaca kısmen cevap verebilmektedir. İlçe
mülki sınırları içerisinde yolu olmayan ve ulaşılamayan yerleşim birimi yoktur. İlçede
sosyal yaşam, iş mevsiminin bittiği sonbahar mevsiminde düğünlerin de başlamasıyla
canlılık kazanmaktadır. Eğlence ve spor faaliyetlerine halkın katılımı her geçen gün
artmaktadır
Pervari
M.Ö.550'lerde Persler, daha sonra da Makedonyalılar tarafından işgal edilen yöre,
M.Ö.306 yılında Selokid Krallığı sınırları içinde kaldı. M.Ö. 129 Yılında Partların eline
geçen Pervari, M.S.77 Yılında Roma İmparatorluğuna katıldı. 1243 Yılında Moğollar
tarafından işgal edildiyse de, 1514'te Osmanlı topraklarına katıldı. İlçede sosyal yaşam
canlılık göstermemektedir. Bunda daha çok ilçede sosyal etkinlik sağlayacak mekanların
olmayışı etkili olmaktadır.
Pervari' de ekonomik yaşam geçmişten beri ziraat ve hayvancılığa dayalıdır. Pervari' de
arıcılık yaygındır. Bal üretimi yerli karakovan peteklerde yapılmaktadır. Kış şartlarının
uzun ve ağır olması nedeniyle arıları iklimin daha uygun olduğu illere taşımak kışın
sorun olduğundan, fenni kovan ve peteklere fazla rağbet edilmemektedir.
Pervari Balı Türkiye genelinde ünlü, aranan bir baldır. Bıttım ağacının genel
merkezlerinden biri olan Pervari'de çok sayıda bıtım (yabani fıstık) ağacı da
bulunmaktadır.
41
Şirvan
M.S.77 yılında Roma etkinliğine giren Şirvan, 395'ten sonra Bizans, 572 yılında Sasani
Devletinin hakimiyeti altında kalmıştır. 700' lerde Arapların eline geçen Şirvan, 1100
yılında Artuklu, 1243' te Moğol egemenliğine girdikten sonra 1514 yılında Osmanlı
topraklarına katılmıştır. İlçe halkının geçiminde hakim unsur hayvancılıktır. Bunun
yanında ceviz, fıstık, nar ve çeltik zirai üretimin başta gelen ürünleridir. Özellikle Zivzik
Narı, lezzetiyle ün yapmıştır. Ekonomik hayat 1965 yılından beri devamlı bir gelişme
içerisindedir. İl merkezinde bulunan tuz ocakları da ilçe için önemli bir gelir kaynağını
oluşturmaktadır. Maden Köy'ünde bulunan bakır madenlerinin bir kısmı işletilmeye
başlanmıştır. Madenin görünür rezervi 27 milyon tondur. Son yıllarda ilçenin geçim
kaynakları arasına seracılık ve alabalık yetiştiriciliği de eklenmiştir.
3.7.10. Tarım ve Hayvancılık
Tablo 3.7.10:
Tarım Alanlarının Kullanış Amaçlarına Göre Dağılımı(2009)
Sebzelikler Meyvelikler Bağlar
Zeytinlikler
(ha)
(ha)
(ha)
(ha)
780
6150
310
Merkez
4000
350
Aydınlar 30
110
3350
100
Baykan
525
4000
400
Eruh
4150
90
Kurtalan 380
80
3180
600
Pervari
25
4500
200
Şirvan
Toplam
-
Tarım Alanlarının Kullanış Amaçlarına Göre Dağılımı(2010)
Sebzelikler Meyvelikler Bağlar
Zeytinlikler
(ha)
(ha)
(ha)
(ha)
775
6130
300
Merkez
4000
350
Aydınlar 30
100
3350
100
Baykan
510
4000
400
Eruh
4150
90
Kurtalan 375
75
3180
600
Pervari
25
4500
200
Şirvan
Toplam
1890
29310
2040
-
42
Ekilen
(ha)
7240
4380
3360
4925
4620
3860
4725
Nadas
(ha)
120
65
180
700
615
220
500
Ekilen
(ha)
7205
4380
3550
4910
4615
3855
4725
33240
Nadas
(ha)
115
65
176
654
596
210
489
2305
Tarım Alanlarının Kullanış Amaçlarına Göre Dağılımı(2011)
Sebzelikler Meyvelikler Bağlar
Zeytinlikler
(ha)
(ha)
(ha)
(ha)
4560
72765
Merkez
34375
Aydınlar 140
218
26017
Baykan
5447
38255
Eruh
48070
Kurtalan 4955
676
7798
Pervari
405
12352
Şirvan
Toplam
16401
239632
Kaynak : İl Tarım Müdürlüğü
Ekilen
(ha)
59961
3680
34100
51853
510318
76092
23961
759965
Nadas
(ha)
-
Siirt İli’nde genellikle kuru tarım yapılmaktadır. Yeterli suyun bulunmaması sebebiyle
sulu tarım oranı; kuru tarıma göre oldukça düşüktür. İlimizde ayrıca bağcılık da yaygın
bir şekilde yapılmaktadır.
İlimizde hayvancılık oldukça önemlidir. Kırsal kesimlerde yaşayan halkın büyük
çoğunluğu, geçimini hayvancılık yaparak sağlamaktadır. İlimizin coğrafi yapısı ve iklim
özellikleri hayvancılık yapılmasına son derece uygundur. Ancak, hayvancılıkla uğraşan
halkın yeteri kadar bilinçli olmayışı ve teknolojiyi yeteri kadar kullanamaması
hayvancılığın yeterince gelişmesini önlemiştir.
İlimizde yayla ve kışlakların olması, bitki örtüsünün zenginliği hayvancılığı
cazip hale getirmektedir. Ancak, son yılarda yaşanan ülke genelindeki olumsuzluklar,
yayla çıkışlarının zorlaşması ve körfez ülkelerine yapılan ihracatın durması hayvancılığı
olumsuz yönde etkilemektedir.
Ayrıca, İlimizde önemli bir ekonomik potansiyele sahip faaliyetlerden biri de
arıcılıktır. İlimizde şu anda 4.840 eski, 10.156 yeni tip olmak üzere toplam 14.996 kovan
mevcut olup, yılık üretim 140 ton civarındadır.
İlimizdeki hayvan potansiyeli Tablo H.8.’da, hayvansal ürün miktarları da Tablo
H.9.’da gösterilmiştir.
Tablo : İlimizde Hayvancılık Potansiyeli (2005-2010)
Hayvan
Sayısı
Koyun
(YerliDiğer)
Keçi
-Kıl Keçisi
-Tiftik
Keçisi
Sığır
-Saf Kültür
-Kültür
Melezi
-Yerli
At
Katır
Eşek
Toplam
(2005)
212.500
Toplam
(2006)
238.100
Toplam
(2007)
243.150
Toplam
(2008)
261.200
Toplam
(2009)
233.150
Toplam
(2010)
331.577
137.500
129.000
8.500
146.500
136.800
9.700
148.120
136.750
9.300
152.300
141.300
9.700
148.120
136.750
9.300
201.733
195.736
5.997
26.900
3.700
3.200
29.023
4.246
3.082
31.200
4.320
3.200
29.510
4.314
4.016
31.200
4.320
3.200
22.373
2.912
4.173
20.000
450
2.750
1.500
21.695
552
2.910
1.845
22.500
600
3.000
2.150
23.141
563
2.950
1.950
22.500
500
2.250
3.150
15.288
766
2.306
1.792
43
Tablo : İlimizdeki Hayvansal Ürün Miktarı (2005-2010)
Miktarı
Miktarı
Miktarı
Miktarı
Ürün
(2005)
(2006)
(2007)
(2008)
Süt
95.500 lt
208,5 ton
310,5 ton 211 ton
Peynir
Yağ
Yün ve
467 ton
490 ton
482 ton
Yaprağı
Bal
263.500 kg 860.600 kg 592.284 kg 913.300 kg
2.750.000 6.115.000
5.965.000 64.170
Yumurta
adet
adet
adet
adet
Kaynak: İl Tarım Müdürlüğü
Miktarı
(2009)
310,5 ton
200 ton
-
Miktarı
(2010)
8.333 ton
1.218 ton
-
490 ton
533 ton
592.284 kg 337.118 kg
5.965.000 1.280.000
adet
adet
İlimizde önceleri geleneksel usullerle yapılan tarımsal faaliyetler, teknik gelişmelere
paralel olarak modern usullerle yapılmaya başlanmıştır. Traktör ve zirai aletler ile gübre,
kaliteli tohum ve tarım ilaçları kullanımı gün geçtikçe artmaktadır.
İlin dağlık ve bağlık kesimlerinde fıstık ve bıttım (melengiç) ağaçları oldukça fazladır.
Son yıllarda melengiç ağaçlarının aşılanmasına başlanmıştır. Devam eden aşılama
çalışmaları ile artacak olan fıstık üretiminin, il ekonomisine büyük katkılar sağlaması
beklenmektedir.
3.7.11. Sanayi ve Teknoloji
İlimiz, sanayinin gelişmemiş olduğu illerden biridir. Makineleşme döneminden önce,
İlde küçük sanayi konusunda büyük bir potansiyel bulunmaktaydı. Özellikle İl
Merkezi’nde el işçiliği ile kundura imalatı yapan Kunduracılar Çarşısı, bakır eşya
yapılan Bakırcılar Çarşısı, her türlü battaniye ve seccadenin dokunduğu Battaniyeciler
Çarşısı, ham derinin dabaklandığı Dabaklar Çarşısı, bağ-bahçede kullanılan aletlerin
yapıldığı Demirciler Çarşısı faaliyet göstermekteydi. El emeği ile küçük sanayiciler
tarafından üretilen mamuller, İlin ihtiyacı ile birlikte komşu illerin ihtiyacını da
karşılamaktaydı. Ayrıca, semerciler, marangozlar, topraktan mamul testi ve tuğla imalatı
yapanlar da bulunmaktaydı.
Makineleşme döneminin başlamasıyla birlikte, bu tür küçük sanayicilerin bir kısmı
kendi dallarında makineleşmeye gidemedikleri için sanatlarını terk edip ticaretle
uğraşmaya başlarken, bir kısmı da marangozluk, mobilyacılık, demir doğramacılığı,
alüminyum doğramacılığı, oto kaporta-boya-motor işleri, masa-sandalye imalatı gibi
küçük sanayiye yönelerek bugünkü küçük sanayinin çekirdeğini oluşturmuşlardır.
Ancak, küçük sanayiciler, çalıştıkları işyerlerinin işkollarına göre yetersiz olması
nedeniyle işlerini fazla geliştirememişlerdir.
İl ekonomisini her ne kadar tarıma dayalı bir yapıya sahipse de, özellikle 1986-1991
yıları arasında uygulanan teşvik tedbirleri sayesinde, sanayileşme alanında belli bir ivme
sağlanmıştır.
İlimizde sanayide yer seçiminde, ulaşım, elektrik ve su faktörleri göz önüne alınmıştır ve
buna bağlı olarak sanayi yatırımları genellikle Siirt Kurtalan yolu güzergahında
yoğunlaşmıştır.
44
İMALAT SANAYİNDEKİ İŞYERLERİ
İlimizdeki sanayi yatırımları genel olarak aşağıda belirtilen şekilde sınıflandırılabilir:
Tablo : İmalat Sanayindeki İşyeri Sayıları Sınıflandırılması (2010)
Sanayi Grubu
İşyeri Saysı
Gıda,İçki ve Tütün Sanayi
25
Dokuma,Giyim Eşyası ve Deri Sanayi
Orman Ürünleri ve Deri Sanayi
1
Kağıt, Kağıt ürünleri ve Basım sanay
Kimya,Petrol,Kömür, kauçuk ve Plastik Ürünleri Sanayi
2
Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi
12
Metal Ana Sanayi
3
Metal Eşya,Mak. Ve Tech., Ulaşım Aracı, İlmi ve Mesleki
Ölç,Alet.Sanayi
Diğer İmalat Sanayi
9
Toplam
52
Kaynak: Sanayi ve Ticaret Müdürlüğü
1986 yılından önce özel sektöre ait sadece 1 un fabrikası ve meyan kökü fabrikası
kurulmuştur.1991 yılından sonra ise ilde sadece toz şekerden kesme şeker imalat yapılan
tesis yapılmıştır. Mevcut 4 adet kamu yatırımından 3’ü özel sektöre devredilmiştir. İlde
halen mevcut bulunan 55 adet sanayi tesisinin 24 adeti gıda sektöründe faaliyet
göstermektedir.
Sanayi Alanları
İlimizde sanayi alanları belirlenmiştir. Yatırımcılar uygun gördükleri yerlerde
yatırımlarını yapmışlardır. Ancak, Siirt-Kurtalan yolu güzergahında bir yoğunluk dikkati
çekmektedir.
Küçük Sanayi Sitesi
Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın %95 kredi desteği ile Siirt Küçük Sanayi Sitesi Yapı
kooperatifi sorumluluğunda ilimiz Merkez İlcesinde yapılmakta olan Siirt Küçük
Sanayi Sitesinde 128 işyeri ve sosyal tesis faaliyet göstermektedir.
Organize Sanayi Bölgesi
İlimiz Merkez Doluharman Köyü Deştebira Mevkii’nde (Şirvan yolu üzeri) bulunan
Organize Sanayii Bölgesinde bazı işletmeler faaliyete geçmiş olup bazıları inşaat
halindedir.
SANAYİNİN İLÇELERE GÖRE DAĞILIMI
Tablo K.5’ ten de anlaşılacağı gibi sanayi yatırımları Kurtalan’ da yoğunlaşmış olup,
Şirvan’da Bakır madeni, yine Şirvan ve Baykan’da birer gıda tesisi bulunmaktadır.
Diğer ilçelerde sanayi işletmesi bulunmamaktadır.
SANAYİ GRUPLARINA GÖRE İŞYERİ
SAYILARI VE İSTİHDAM
DURUMU
İlimizdeki önemli sanayi işletmelerinin sayıları, istihdam durumları ve üretim
miktarlarına ilişkin bilgiler Tablo gösterilmiştir.
45
3.7.12. Altyapı, Ulaşım, Haberleşme ve Konaklama
ULAŞIM
Siirt, kara, hava ve demiryolları ile yurdun diğer merkezlerine bağlanmıştır. İlimizde
demiryolları Kurtalan ilçesinde son bulmaktadır.
Karayolları
Karayolları Genel
Karayolları 9. Bölge Müdürlüğü’nün sınırları içerisinde bulunan Siirt İlindeki yol ağının
159 km.’si Devlet Yolu, 302 km. si İl Yoludur.
Yol ağı durumu Tablo gösterilmiştir.
Yol Ağı Durumu (2010)
Devlet Yolu
Sath.Kalp.Asfalt
159
Stabilize
Toprak
Geçit vermez
Toplam
159
Kaynak: Karayolları 94.Şube Şefliği
İl Yolu
302
Toplam
461
302
461
Ulaşım planlaması
İlimizde karayolunun ihtiyaca cevap verebilecek hale getirilebilmesi için yapılması
planlanan çalışmalar şu şekilde planlanabilir.
1-Siirt ilinde mevcut karayollarının tamamının gelişen ve artan trafik
yoğunluğuna cevap verecek şekilde düzenlenmesi ve asfalt hale getirilmesi,
2- Yapılmakta olan Ilısu Barajının ileride oluşacak göl suları altında kalacağı
anlaşılan yollarımıza alternatif yol yapılması
a- Ilısu Baraj Gölü su seviyesi düşünülerek yapılmakta olan Siirt-Eruh yolunda
yeni köprü yapımı tamamlanmış olup, yaklaşık 30km’ye kadar olan kısmın
stabilize ve çakıl serimi bitmiştir.
b- Reşat Baysal Varyantı adıyla Siirt-(Diyarbakır-Bitlis) ayrım yolunun
yapılması, (Buna Kezer ve Başur Köprülerinin yeniden inşa edilmesi
dahildir.)
c- Bu itibarla, gerek baraj yapımından dolayı gerekse ilin değişik sebeplerle
kaydedeceği gelişmelere paralel olarak karayolu ağını, ulaşım ihtiyacına
cevap verecek şekilde planlayıp yapmak gibi çalışmaları yürütmenin yanı
sıra, mevcut yolların bakım onarım, muhafaza ve kar mücadelesinin de
zamanında ve iyi durumda yapılması için programlar yapılmaktadır.
Toplu Taşıma Sistemleri
İlimizde toplu taşımacılık, belediye otobüsleri, minibüsler ve ticari taksilerle
yapılmaktadır.
İlimiz Merkezinde 3 hatta Özel Halk Otobüsleri ve minibüsleri ulaşımı sağlamaktadır.
Günlük taşınan yolcu sayısı ile ilgili yeterli bilgi elde edilememiştir.
46
Tablo : İldeki Toplu Taşıma İstatistikleri (2010)
Adedi
11
Taksi Durak Sayısı
77
Ticari Taksi Sayısı
12
Belediye Otobüsü sayısı
24
Halk Minibüsü Sayısı
4
Hat Sayısı
Araç Sayıları
İlimizde kaydı bulunan araç sayılarına ait bilgiler Tablo L.3.’te gösterilmiştir.
Trafiğe Kayıtlı Araç Sayısı (2010)
Araç Türü
Motosiklet
Otomobil
Jeep
Minibüs
Otobüs
Kamyonet
Kamyon
Traktör
Çekici
Ambulans
Tanker
Arazi Taşıtı
GENEL TOPLAM
Kaynak: İl Emniyet Müdürlüğü
Araç Sayısı
1085
5370
80
1235
122
3341
124
1600
136
42
67
4
13206
Demiryolları
İlimiz Kurtalan ilçesinde 5.Bölge Başmüdürlüğü’ne bağlı Gar Şefliği bulunmaktadır.
1995 yılında kurulan bu şeflikte yük treni ve yolcu treni olmak üzere 2 tren sefer
yapmaktadır. Trenlerin yolcu kapasitesi 530 kişi olup, yılda 4-5 bin yolcu ve 45-50 ton
civarında yük taşımaktadır. İşletme sistemi T.M.İ. olup, Diyarbakır merkezinden idare
edilmektedir.
Havayolları
Özel İdare Müdürlüğünce 1991 yılında yapımı tamamlanan ve 1994 yılında hizmete
giren Siirt Hava Alanı, 1999 Yılında Devlet Hava meydanları işletmesi Genel
müdürlüğünce 1650m. olan pist uzunluğu 1680m. ye çıkarılmıştır. Anadolu Jete ait
uçaklarla hafta içi her gün sefer yapılmaktadır. Sadece Siirt- Ankara, Ankara – Siirt
seferleri mevcuttur.
ALT YAPI
Su Sistemi
İlimizdeki mevcut içme suyu Hesko olarak bilinen tek bir kaynaktan karşılanmaktadır.
Toplam isale hattı uzunluğu 37 km. olup ,debisi 800 lt/sn.’dir. Bunun 170 lt/sn.’si şehre
verilmektedir.
47
Ayrıca İlimizde Kezer Çayından çekilen hatta bağlı yapılan arıtma tesisi %90 oranında
tamamlanmış olup, kısa sürede faaliyete geçecektir.
Su kirliliğini önlemek için otomatik klorlama cihazları kullanılmaktadır. Klorlamanın
sağlıklı yapılıp yapılmadığı Çevre Sağlığı Müdürlüğü teknisyenlerince her gün ildeki 5
ayrı odaktan yapılan bakiye klor ölçümleriyle kontrol edilmektedir. Ayrıca İlimizin
çeşitli yerlerinden alınan su numunelerinin bakteriyolojik analizi İlimiz Halk Sağlığı
Laboratuarında, kimyasal
analizi de Ankara veya Diyarbakır ili Hıfzıssıhha
Enstitülerinde yapılmaktadır.
İlimizin Pervari ve Şirvan İlçeleriyle Gözpınar Beldesi’nde halen içme suyu inşaatları
devam etmektedir.
Hesko suyu isale hattının boru çapı 800 mm.’dir. Kaynaklı, dikişli ve izaleli olup,
basıçları 50Atü gücündedir.Boruların et kalınlıkları kullanış yerlerine göre 8
mm.,10mm. ve 12 mm.’dir.
Akan su miktarı mevsimlere göre değişmekle birlikte en az 250 lt/sn, en çok 1.000 lt/sn.
arasındadır. Depolarınıza devamlı su akması halinde saatle 1.500 m3 kapasitelidir.
Yukarıda belirtilen teknik bilgiler, kişi başına günlük 150 lt. su ihtiyacı olduğu
düşünülürse, şehir nüfusu 300.000 oluncaya kadar yeterli olacaktır.
Atık Su Sistemi ve Kanalizasyon
1998 yılı itibariyle Siirt ilinin atık sular konusundaki çevre sorunları temel olarak 3
dalda toplanmıştır.
1. Yetersiz kanalizasyon şebekesi
2. Yağmur suyu deşarj projelerinin yetersizliği,
3. Kanalizasyon şebekesinde ek olarak kanalizasyon arıtma tesisi eklemesi,
1976 yılında şehrin nüfusu 35.000 iken fizibilite raporu ile projesine başlanan
kanalizasyon şebekesi ancak, 1983 yılında tamamlanabilmiş ve aynı yıl içinde faaliyete
geçmiştir. 1976 yılından önce yapılmış olan 40.000 m., eski şebeke ile birlikte 120.000
m. kanalizasyon şebekesi mevcuttur. 1976 yılında kanalizasyon projesinde 20 yıllık
periyodik nüfus artışı 1984 yılından sonra bölgemizde yaşanan olağanüstü güvenlik
sorunları dolayısıyla köyden şehrin göçün getirdiği nüfus artışı nedeniyle 2010 yılında
düşünülen rakama 1994 yılında ulaşılmıştır. Nüfus şu anda 130.000’e dayanmıştır.
Artan nüfusla birlikte gelişen şehrimizin kanalizasyon şebekesi yetersiz kalmıştır.
Şehrimizin çevresinde gelişigüzel yerleşim alanları oluşmuş bu alanlarda kanalizasyon
bulunmadığından yeni bir şebeke yapılması zorunlu hale gelmiştir. Yapılan onarımlar
şehrin gelenindeki alt yapı düzensizliğini nedeniyle olumlu sonuçlar vermemekle birlikte
bazı mahallelerdeki kara kanalizasyon kanallarının fazlalığı düzensizliği artmıştır.
Ayrıca, İlimiz Aydınlar Caddesi, Çevre yolu Doğan Caddesi Güres Caddesi ve Lise
Caddesindeki 200mm.’lik kanalizasyon şebekesi yetersiz olup en az 400mm.ve
500mm.’lik hatlarla değiştirilmesi gerekmektedir. Yağmur suyu kanalı yalnız Hükümet
Caddesi ve Aydınlar Caddesinde mevcut olup diğer yağmur sularının bol olduğu Çevre
Yolu Hatrant Yolu ve Çakmak Mahallesi’nde yağmur kanalı yapılması zaruridir. Şehir
içi yollara döşenen beton parke ile kaldırımlara döşenen karolar Belediyemizin
imkanları nispetinde döşenmekle beraber yetersiz kalmıştır.
Nüfus artışı ile birlikte artan kanalizasyon artıklarının daha sağlıklı bir şekilde şehrin
dışına atılabilmesi için yapılan atıksu arıtma tesisi tamamlanmış olup, faaliyetine devam
etmektedir.
İlimize ait ilçelerin de kanalizasyon sistemleri yetersiz olmakla birlikte halen Pervari ve
Kurtalan İlçelerinde kanalizasyon inşaatları devam etmektedir.
48
Yeşil Alanlar
Kentimizin eski kesimlerinde yeşil alanlar yok denecek kadar azdır. Yeni gelişme
alanlarında yeşil alanlar ve spor alanlarının konut bölümü içinde dengeli dağılımına
özen gösterilmiştir. İlimizde toplam 173,78 ha.’ lık arazi yeşil alana ayrılmıştır. Bunun
dışında 21,25 ha’ lık bir bölümde ağaçlandırma alanı olarak planlanmıştır.
HABERLEŞME
İlimiz Telekom Başmüdürlüğü bünyesinde 46 santral sahası bulunmakta olup, bunlardan
44’ ü faal durumdadır. Toplam abone kapasitesi 38.266 ve toplam trank kapasitesi
4.434’ tür. Merkezlerin hiçbirinde bekleyen abone talebi bulunmamaktadır.
Siirt Merkezi’nin transmisyonu analog ve sayısal R/L olarak iki ayrı istasyonundan
(Doluharman R/L- Atabağı R/L ) karşılanmaktadır. İlçemizden Pervari’ nin tranmasyonu
ise TÜRKSAT 1B uydusundan sağlanmakta olup, Kurtalan- Şirvan ve Eruh’un
transmisyonu ortamı anolog R/L, Baykan’ın ise sayısal R/L istasyonlarından
karşılanmaktadır. Aydınlar İlçesi’nde ise 8 Mb’lık fiber optik teçhizatı ile transmisyonu
sağlanmaktadır.
Asayiş yönünden önem arz eden Pervari’ye bağlı Doğan ve Söğütönü ile Şirvan’a bağlı
Cevizlik ve son olarak Kurtalan- Tulumtaş merkezleri de yine TÜRKSAT 1B
uydusundan çalışan TES uydu sistemiyle çalıştırılmaktadır. Toplam köy sayımız 279
olup; bütün köylerimizde telefon mevcuttur.
İlimizdeki Yerleşim Birimlerinin Telefon Durumları (20010)
Yerleşim Santral
Bağlı
Telefonu Toplam
Abone
Otomatik
Yeri Adı
Kapasitesi Abone
Olan
Abone
sayısı
santral
yerleşim
kapasitesi
Adedi
Yeri
Sayıs
Merkez
20969
11658
39
20969
11685
6
Aydınlar
448
245
10
448
245
2
Baykan
2272
1041
59
2272
1041
6
Eruh
1728
1075
19
1728
1075
4
Kurtalan
5376
2432
111
5376
2432
15
Pervari
2704
1352
49
2704
1352
12
Şirvan
1856
970
84
1856
970
10
Toplam
35353
18800
371
35353
18800
55
Kaynak : İl Telekom Müdürlüğü
KONAKLAMA
İlimizde faaliyette olan turizm işletme ve Belediye belgeli tesislere ilişkin bilgiler Tablo
gösterilmiştir. Veri güncellemesi Belediye Başkanlığından gerekli bilgiler alınamadığı
için yapılamamıştır.
49
Tablo : İlimizde Turizm İşletme Belge G veya Belediye Belgeli Tesisler, Oteller
Tesisin Adı
Belge Türü
Sınıfı
Yatak Sayısı
Doluluk Oranı
Erdef Oteli
1. sınıf
1
42
%60
Diyarbakır Oteli
5. sınıf
5
30
%4
Özer Oteli
4. sınıf
4
45
%70
Vatan Oteli
2. sınıf
2
35
%50
Büyük Otel
2. sınıf
2
40
%50
Özer 2 Oteli
3. sınıf
3
30
%8
Tura Oteli
5. sınıf
5
45
%3
Kaynak : Belediye Başkanlığı
3.7.13 Madencilik
Siirt'in en onemli yeraltı zenginliği petrol urunudur. Petrol, Siirt'in Kurtalan ilcesinde
cıkarılmaktadır. Siirt'te krom ve bakır yatakaları da vardır. Baykan ve Şirvan yorelerinde
ince
damarlar halinde bulunan bakır yataklarının uzunluğu 70 m, genişliği de 80 cm’dir.
Turkiye’nin en buyuk 2. işlenebilir bakır rezervine sahip olan İl, Turkiye’de petrol
cıkarılan 11 ilden biridir.
Siirt İli ve
İlçelerinde bulunan maden potansiyelinin belirlenmesi amacıyla Valiliğimizce başlatılan
çalışma sonucunda MTA Genel Müdürlüğü tarafından madenler ve rezerv miktarları
tespit edilmiştir
50
.
İlde Bulunan Madenler
Sıra İlde Bulunan Madenlerin
No Adı
Bulunduğu Yer
1
2
3
4
5
6
Piritli Bakır
Şirvan-Madenköy
Madeni
Krom
Rezerv Miktarı
25.806.826 ton
Baykan-Büzügan,
Bostana, Madaran
2.728 ton
arasında kalan bölge
Siirt KuzeybatısıAlengözü civarı,
Alçı Taşı
Başur Çayı-Kezer
500.000 ton
(Jips)
Çayı arası, Başür
Çayı batısı ve
Kurtalan İlçesi civarı
Baykan-MimarGirdican Köyü
Mermer
Grimazı Sırtları,
31.600.000 m3
Kelok Tepe Mevkii
ve Variskan Sırtları.
404.172.535
Çimento
ton kireçtaşı,
Kurtalan
Hammaddesi
30.884.000 ton kil
Tuzlalar
Merkez-TuzkuyusuZirki Tuzlası
İşletilme Durumu
Ülkemizin en büyük maden rezervine
sahip sahanın işletilmesine 1983 yılında
son verilmiş olup, sahanın işletmeye
açılması için Valiliğimizin girişimleri
olmuş, 2003 yılı sonlarında ihalesi
yapılmış olup, işletmeye açılmıştır.
1960 Yılından 1983 yılına kadar
işletilen bu maden sahasından toplam
20.000 ton üretim gerçekleştirilmiştir.
Bugün itibariyle saha açık durumdadır.
Zaman zaman ilkel şartlarda üretim
yapılmıştır. Bu potansiyel; çimento,
gübre, boya ve kağıt sanayinde dolgu
maddesi olarak kullanılmak üzere
kurulacak tesisler için elverişli şartlar
taşımaktadır.
Bu sahalardaki mermer potansiyelinden
bugüne kadar yararlanılamamıştır.
Söz konusu yatak Kurtalan Çimento
Fabrikasının hammadde ihtiyacını
karşılamaktadır.
TEKEL tarafından işletilen tuzlanın
işletmeye kapatılmasından sonra
Valiliğimiz Merkez Köylere Hizmet
Götürme Birliğince Haziran 2001
yılında tekrar işletmeye açılmış, 2003
yılına kadar işletilmiştir.
Rezervleri tespit edilen, ancak işletmeye henüz alınamayan madenlerin de işletmeye
alınmasıyla birlikte İl’de büyük oranda yeni istihdam alanı ortaya çıkmış olacaktır.
51
3.7.14 Enerji
Birincil Enerji Kaynakları
Güneş Enerjisi
Güneydoğu Anadolu Bölgesi güneşlenme süresi bakımından Türkiye’de ilk sıralarda yer
almaktadır.
Siirt Meteoroloji İstasyonu’nda 49 yıllık ölçümler sonucunda elde edilen veriler aşağıda
gösterilmiştir.
Ortalama Sıcaklık (C0)
Deni
İstasyon
zden
Adı
Yüks 1 2
ekliği
(M)
SİİRT
896 2,3 3,9
3
4
7.8
13,5 19,2 25,6 30,4 29,8 25,0 17,8 10,3 4,8
15,9
BAYKAN
1050 2,8 4,5
8,8
14,4 19,6 25,4 30,4 29,6 24,7 17,5 10,0 5,0
16,1
ERUH
1125 0,1 2,7
6,2
10,2 16,6 22,8 27,9 27,2 24,1 15,5 8,8
4,5
13,9
8,7
14,0 19,1 25,7 30,8 30,0 25,4 17,5 9,9
4,5
15,9
1000 2,4 3,5 7,7 13,3 18,7 25,1 29,7 29,4 25,0 17,6 10,0 4,4
PERVARİ
1380
0,0 4,4 9,3 15,3 21,3 26,2 25,7 21,2 14,0 7,1 1,4
0,8
Kaynak: İl Meteoroloji İstasyon Müdürlüğü (2008)
15,6
KURTALAN 675
1,8 3,8
5
6
7
8
9
10
11
12
ŞİRVAN
İlimizde güneş enerjisinden yeterli şekilde faydalanılmamaktadır. Güneş enerjisi bazı evlerde
günlük sıcak su ihtiyacını karşılamak amacıyla kullanılmakta olup, bunun miktarı hakkında
bilgi mevcut değildir.
Rüzgar Enerjisi
İlimizdeki ortalama rüzgar hızı 0,8 m/sn. olarak tespit edilmiştir. Hakim rüzgar yönü, doğu ve
kuzeydoğu doğrultusundadır. İlimizde rüzgar enerjisinden yararlanılmamaktadır.
Su Enerjisi
İlimizde Botan Çayı üzerinde 7 adet barajın yapımı planlanmaktadır. Bunlardan yapımı
tamamlanan Aydınlar ilçemizdeki Al kumru Barajı su tutma işlemi devam etmektedir. 2011
yılından itibaren Elektrik üretimine başlanacak olan Al kumru Barajında 3 türbin de tam
kapasiteyle devreye girdiğinde 900.000MW elektrik üretilmesi hedeflemektedir. Kirazlık
Barajı inşaat çalışmaları için şantiye kurulmuştur. Diğer Barajlar etüt proje aşamasında
bulunmaktadır.
Bunun dışında, İlimiz sınırları içerisinde olup, bitmesi halinde Türkiye’nin 4.büyük barajı
olacak olan Ilısu Barajı programda olup, bir İsveç firmasına ihale edilmiştir.
Odun
İlimizde bulunan normal baltalık ormanlarından yakacak odunu elde edilmektedir. İlimizin
normal baltalık orman arazisi 2009 yılı için 218.751 ha. olup, toplam arazinin %35’ini
oluşturmaktadır. Baltalık ormanların yıllık üretim kapasitesi 273.794 ster’dir.
Kömür
İlimizde kömür rezervi mevcut değildir. İlimizin yakacak ihtiyacını karşılamak üzere kok
kömürü ve Şırnak menşeli asfaltit kullanılmaktadır. İlimizde kullanılan kömür miktarı ve
52
Yıllık
12,0
kullanılan kömürün cinsi ile ilgili yapılmış herhangi bir çalışma mevcut değildir. Ancak,
İlimiz Mahalli Çevre Kurulunca, petrol kokunun yakacak olarak kullanımı yasaklanmıştır.
Kullanılacak kömürlerin alt ısıl değerinin 4.600-4.800 k.cal/kg. arasında olması karar altına
alınmıştır.
Petrol
İlimizde Mağrip ve Çelikli bölgelerinde petrol rezervi mevcuttur. Mağrip Petrol Üretim
Sahasında, petrol tabakası 1.740 m. Derinlikte olup, sahada toplam 13 kuyudan günde
ortalama 250 varil petrol üretilmektedir. Çelikli Petrol üretim Sahası’ndaki petrol tabakasının
derinliği 3.200 m’dir. Bu sahada üretimde olan 9 kuyudan günde ortalama 270 varil petrol
üretilmektedir.
Jeotermal Enerji
İlimiz sınırları içerisinde 2 adet kaplıca bulunulmaktadır. Bu kaplıcalardan Sağlarca
Kaplıcası’nın su sıcaklığı 35 0C, Lif Kaplıcası’nın su sıcaklığı ise 41 0C’dir.
jeotermal sahalardan enerji üretimi yapılmamaktadır.
Doğalgaz Enerjisi
İlimiz Baykan İlçesi sınırları içerisinde bulunan Dodan bölgesinde yapılan petrol aramaları
sırasında doğalgaza rastlanmıştır. Çıkarılan doğalgaz; petrolün kalitesini yükseltmek amacıyla
petrol üretimde kullanılmakta olup, enerji kaynağı olarak kullanılmamaktadır.
İkincil Enerji Kaynakları
Termik Enerji
İlimizde termik enerji santrali bulunmamaktadır.
Hidrolojik Enerji
İlimiz enerji ihtiyacı hidrolik enerji kaynaklarıyla karşılanmaktadır.İlimizde kullanılan enerji
Keban Hidroelektrik Santrali ile Merkez ilçede bulunan Botan Hidroelektrik Santrali’nden
sağlanmaktadır.
53
3.8. İLGİ GRUBU ve PAYDAŞ ANALİZİ
Siirt ilinde doğa turizmi konusunda herhangi bir çalışma bulunmamaktadır ancak Çevre
Kültür ve Turizm derneği bulunmaktadır.
4. SİİRT İLİ DOĞA TURİZMİ ARZI
4.1 SİİRT İLİNİN DOĞA TURİZMİ DEĞERLERİ (DOĞA TURİZMİ ARZI)
Genel olarak bakıldığında; Siirt ilinde doğa turizmi faaliyetlerindeki arz, talep ve aktüel
durum incelendiğinde ciddi bir doğa turizmi potansiyelinin olduğu anlaşılmaktadır. Siirt ilinde
bulunan 1 adet tabiat parkı DKMP Genel Müdürlüğü’nün doğa turizmi için önemli kaynak
arzlarıdır. Sportif olta balıkçılığı için aktif 1 adet baraj ve 4 adet akarsu bulunmaktadır.
Bu alanlara ilave olarak yeni tabiat parkları ve tabiat anıtlarının ilan edilebilme potansiyeli
mevcut olup, bu konuda çalışmalar devam etmektedir.
54
Potansiyel Alan Taraması
Siirt ili doğa turizmi açısından büyük potansiyele sahiptir.Geçmişte durum tespiti
yapılmadığından doğa turizminin önemi anlaşılamamıştır.Yaptığımız araştırmalar sonucu
doğa turizmi açısından öneme haiz konu başlıkları aşağıda verilmiştir.

Botan vadisi

Kaya yerleşkeleri

Antik yol

Çaykaya köyü mağarası

Botan vadisinde yamaç paraşütü için uygun alanlar.
Botan vadisi
Nordüz Platosu’nu batıdan kuşatan Siirt-Hakkari ve Siirt-Van sınırlarını oluşturan yüksek
dağlardan kaynağını alan bu akarsu önce batıya sonra kuzey batıya doğru akar. Suyu iyice
bollaşan Botan Suyu dar ve derin bir vadi oymuştur. Vadi tabanıyla dağ” ların dorukları
arasındaki yükselti farkı 1.000 m.’ye ulaşır. Akarsu Pervari yöresinin sularını toplayan Çatak
Çayı ve Bitlis’in doğusundaki dağlık yöre ile Doğruyol Kapılı ve Kuran Dağları sularını
toplayan Büyükdere’yle Çukurca da birleşir. Burada Botan Suyu adını alır. Batı yönünde akan
Botan Suyu (Uluçay) Aydınlar İlçesi ve İl Merkezi’nin doğusun dan geçer. Bostancık
yöresine ulaşır. Burada doğudan Eruh yöresinin sularını toplayan Zorava Çayı’nı kuzeyden
Muş Güneyi Dağları’nın sularını toplayan Bitlis Çayı’nı alır. Bitlis Çayı Botan Suyu’na
karışmadan önce Kavuşşahap Dağları’nın sularını toplayıp gelen Pınarca Çayı ile birleşir.
Botan Suyu bu iki önemli akarsuyla birleştikten sonra Çat Tepe’de Dicle Irmağı’na katılır.
Yüksek dağlardaki kaynaklarla kar örtülerinin ağır ağır erimesi ile ve yağmurlarla beslenen bu
büyük çay her mevsimde bol su taşır. İlkbahardan yaz ortalarına kadar geçirdiği su saniyede
ortalama 100-300 m3’tür. Nisan ve Haziranda bu miktar 400-600 m3 Mayıs’ta 700-1000
m3’ü bulur hatta arasıra bunu geçtiği de olur. Böyle zamanlarında Dicle’den de büyük bir
ırmak görünümündedir. En çekilmiş olduğu yaz sonu ve güzün bile derinliği yine 1 m.’den
çoktur ve yatağındaki su miktarı 60 -80 m3’ten aşağı düşmez. Bu ırmağın birçok yerinde
hidroelektrik santrali kurma incelemeleri yapılmıştır. Kıyıdan kıyıya ancak kayıkla geçilebilir.
Botan Irmağı çok yerinde dar ve derin dik inişli vadiler den geçer. Yolu boyunca alçak
düzlükler azdır ve sulama da yararlı olamamıştır. Botan Irmağı’ nın Dicle’ye karıştığı yer
yakınında Dicle Nehri keskin bir dirsekle güneye döner.
Botan vadisi Botan nehri boyunca uzanmaktadır. Yukarda belirtildiği üzere vadi tabanıyla dağ
doruklarının arasındaki kot farkı yer yer 1000 m. yi bulmaktadır. Bu kot farkı çok yerde sarp
kayalıklardan oluşması sebebiyle dağcılık için eşi bulunmaz bir alandır. Vadi kaya tırmanışına
müsaittir.
55
Aydınlar ilçesi kaleden Botan vadisi.Botan vadisi yamaç paraşütü için uygun olup geçmişte
denemelerde yapılmıştır. Bu sene de Siirt Valiliği öncülüğünde THK ve Siirt Üniversitesi iş
birliği ile yamaç paraşütçülüğü için kurs açılmış olup kursiyerler sertifikalarını almışlardır.
Kaynak: http://www.siirt.gov.tr/default_B0.aspx?id=1762
56
Kaynak: http://www.siirt.gov.tr/default_B0.aspx?id=1762
Botan çayı üzerinde rafting sporu yapılabilmektedir.
Gökçebağ kaya yerleşkeleri
Siirt Eruh yolu üzerinde, 10 km uzaklıkta asfalt yolla gidilen yolun sol tarafında sarp
yamaçlarda bulunan mağaralar zincirinden oluşmaktadır. Asfalt yoldan sonra yolun solunda
vadide yüzlerce metre aşağıda eski Eruh yolunu da kullanarak inilmektedir. Bu yol Anadolu
açısından büyük bir öneme haizdir. Tarihte Botan Vadi’sindeki Onbinlerin Yürüyüşü’ne
57
sahne olan bu yolun Pers Valisi Kyros Sardeis’in kardeşi Pers Kralı 2. Artakserksers’e karşı
M.Ö 407 yılında yaptığı seferde kullanmıştır. Ortaçağda da kullanılan bu yol güzergahına
önemli hanlar köprüler, inşa edilmiştir. Botan Irmağı kenarında Botan Vadisi boyunca uzanan
orijinal taş döşemeli bu yolun bölümleri sağlam vaziyette olup bölge turizmi açısından çok
büyük önem taşımaktadır. Yolu geçtikten sonra karşı yamaca tırmanarak patika yolla 500 m.
gidildikten sonra mağaralara ulaşılmaktadır. 400-500 metrelik mesafede sıralanan onlarca
mağara bulunmaktadır. Mağaraların girişleri genelde yamacın güneye bakan tarafındadır.
Hasankeyfteki yerleşim durumuna paralellik arz eden ve milattan önceki devirlerden beri tarih
boyunca insanlara barınak görevini yapan bu seri mağaraların genel özellikleri şunlardır.
1) Mağaralar kireçtaşlarının erimesinden oluşmuş doğal mağaralardır.
2) Mağaraların çoğunda; bazı odaları insanların barınmaları için, bazı odaları ise
hayvanların barındırılmaları için düzenlendikleri görülmüştür.
3) Mağaraların çoğunda şömine veya havalandırma delikleri olduğu, genelde aynı
odada yatma veya oturma yerlerine benzer oyma yapılar görülmüştür. Ayrıca aynı
odalarda duvarlara raflara benzer, eşya koymak, mum veya ateş bırakmak için
oyuklar yapılmıştır.
4) Bazı odalarda buğday dövmek için veya benzeri bir sebep amacıyla odaların
ortasında yere düzenli delikler ve oyuklar görülmüştür.
5) Hayvanlar için ayrılan odalarda ise duvarların bazı köşeleri veya tüm duvar boyunca
hayvan yemi koymak için yemlikler yapıldığı görülmüştür.
6) Bazı mağaralarda yarasalar görülmüştür. Bazı mağaralarda da yakın zamana kadar
hayvan yetiştirildiği anlaşılmaktadır.
Süzülerek gelen Botan Çayı’na tepeden bakan ve onlarca mağaradan oluşan, mevsimine göre
yeşilin ve sarının her tonunun bünyesinde barındıran bu bölge; iyi bir peyzaj çalışması ve
ulaşım için gerekli yolun yapılmasıyla bilhassa iç turizm için güzel bir yer olarak
kazandırılabilir.
1.MAĞARA:
Bu mağara, 3 oda ve 2 odacıktan oluşmaktadır. Mağarada bulunan insan yapımı havalandırma
deliği bir zamanlar insanlara ev sahipliği yaptığı düşüncesini oluşturmaktadır. Mağara
kireçtaşından oluşmuş doğal mağaradır.
Gökçebağ Mağaralarından Bir Mağaranın İç Kesiti ve Krokisi
58
2. MAĞARA
Birinci mağaradan 10 m uzakta, 4 m daha yüksekte bulunan 2 odadan oluşan 1.60 m giriş
yüksekliğine sahip, kireçtaşından oluşan doğal bir mağaradır.
Bir Başka Mağaranın Dıştan Görünüşü ve Krokisi
3.MAĞARA
İkinci mağaranın 10 m. yukarısında, 35 m. uzaklıktadır. Giriş ve 2 odadan oluşmaktadır..
Birinci odada yatma yeri, çanak çömlek koymak için oyulmuş raflar, yemek pişirmek,
ısınmak ve havalandırma amacıyla yapılan şömine, 2 oyma raf; ikinci odada ise hayvanları
beslemek için duvarlar boyunca yemlikler yapılmıştır.
1.80 m . yüksekliğinde tavana sahip, kireçtaşından oluşan doğal bir mağaradır.
Asırlar Boyu İnsanlara Barınak Olmuş Gökçebağ Mağaralarından, Bir Başka Mağarada ki
Oturma Yerleri ve Bu Mağaranın Krokisi
59
4. MAĞARA
1.5 m. yükseklikte girişi vardır. 2 odadan oluşan mum, eşya ve benzerlerini koymak için
duvarlarda oyma raflar (dakka) şömine ve yemlikler mevcuttur. Kireçtaşından oluşan doğal
mağaranın girişten odalara olan geçişleri duvarlarda mevcut, pencereye benzer açıklıklarla
gerçekleşmektedir.
5. MAĞARA
İki farklı girişi bulunmaktadır. Girişler 1.80 m. yüksekliğindedir. Kireçtaşından oluşan bu
doğal mağarada 6 oda mevcuttur. Tüm odalar birbirine bağlı; yatak ve oturma yerleri, şömine
veya havalandırma deliği hayvan yemi koymak için savaklar, duvarlarda raflar, zeminde de
buğday dövme dibekleri mevcuttu
Çağımızın Evlerini Andıran Odalara ve Oturma Yerlerine Sahip Bir Mağara ve Krokisi
6.MAĞARA
4 odalı 2 girişli olup, odalar birbirleriyle pencereye benzer duvar açıklıklarıyla bağlantılıdır.
Yan tarafında teras şeklinde 2 mağara daha bulunmaktadır. Girişi 1.60 m. yüksekliğinde 60
cm genişliğindedir. .Diğer mağaralardaki, mağara içi düzenlemeler burada da görülmektedir.
60
Mağaranın Krokisi
7.MAĞARA
Tek odadan oluşur. 3 m genişlik ve 3 m. derinlikte olan bu mağara tek girişlidir. Diğer
mağaralarda görülen düzenlemeler burada bulunmamaktadır. Ama bu mağaranın da geçmişte
insanlar tarafından barınak olarak kullanıldığı tahmin edilmektedir.
Mağara Kentte Bir Evin Girişi ve Bu Evin Krokisi
8. MAĞARA
Tek girişli , giriş yüksekliği 1.70, genişliği 65 cm dir. 3 odalı, kireçtaşından oluşmuş doğal
mağaradır. Burada ki yatak yerleri, duvar rafları, yemlikler ve tabanda bulunan buğday dövme
dibekleri bize geçmişte buranın insanlar tarafından kullanıldığını göstermektedir.
Hava Sirkülasyonunu Sağlayan Penceresi İle Bir Başka Mağara ve Krokisi
61
9. MAĞARA
1 salon ve 2 odadan oluşur. Diğer mağaralarda ki, iç düzenlemeler bu mağarada
bulunmamaktadır. Ancak eski bir yerleşim yeri olan bölgede bulunduğundan insanların
yaşamlarını bu mağarada da sürdürdükleri düşünülmektedir.
Mağaranın Resmi ve Krokisi
10.MAĞARA
Tek oda ve tek girişten oluşan doğal mağaradır. 6 m. derinlik ve 8 m. genişliktedir. Yaklaşık
50 m lik bir alanı kaplayan bu mağaranın bir dönem boyunca insanlar tarafından
kullanıldığının göstergesi olarak; sol duvarında eşya koymak, çanak çömlek yerleştirmek
amacıyla yapılan raflar mevcuttur.
Mağara Resmi ve Krokisi
11. MAĞARA
Tek oda ve tek girişten oluşan bu mağaranın giriş yüksekliği 1.20 metredir.12 m. genişliğe ve
10 m. derinliğe sahiptir. Mağara içerisinde diğer mağaralarda görülen mağara içi oluşumlar
görülmemesi buranın hayvan barınağı olarak kullanıldığını düşündürmektedir.
Mağaranın Resmi ve Krokisi
62
12.MAĞARA
Tek girişli 2 odalı doğal mağaradır. Birinci odada insan yaşamına ait göstergelerden
yatağımsı yapılar, raflar ve havalandırma deliği bulunmaktadır. İkinci odada ise yemlikler
yapılmıştır.
Mağaranın Resmi ve Krokisi
13. MAĞARA
Geniş girişli olup ortadaki sütunla 2 odaya ayrılmaktadır. Soldaki oda sağdaki odadan daha
büyüktür. İnsan yaşamına ait izlere rastlanmamıştır.
Ortası Sütunlu Mağara Resmi ve Krokisi
14. MAĞARA
2 odadan oluşan bir mağaradır. Birinci oda girişin hemen karşısında, ikinci mağara ise girişin
sağında bulunmaktadır. Burada da mağara içi oluşumlar görülmemektedir.
Mağaranın Resmi ve Krokisi
63
15. MAĞARA
Yan yana bulunan , her birinin ayrı girişi bulunan 4 mağaradan oluşur. Her mağara
yanındaki diğer mağaraya insanlar tarafından yapıldığı anlaşılan ve pencerelere benzeyen
geçişlerle sağlanmış olması kısa dönemler için dahi olsa bu mağaranın da insanlara ev
sahipliği yaptığı düşüncesini egemen kılmaktadır.
Dört Girişli Dört Odalı Mağara Resmi ve Kro
Bu mağaraların haricinde sarp yamaçta bulunan, çıkılamadığı için Komisyonumuzca tespit
edilemeyen onlarca mağaranın bulunduğu köylüler ve rehber İsmail Karataş tarafından
söylenmektedir.(***)
Antik yol Siirt Akabesi
Dünyada insan eliyle yapılmış sarp, zor geçitlerden üç adet bulunmaktadır bunlardan biride
Siirt'edir. Asurlar tarafından yapılmış bu yolun bir kısmı yağmur suları ve selle tahrip
olmuştur. Önemli bir bölümü hala ayaktadır. doğa yürüyüşü açısından son derece uygundur
ancak bozulan kısımların aslına uygun restore edilmesi gerekmektedir. Yol 6 m. genişliğinde
olup taş döşemedir. Sel dolayısıyla tahrip olmasından dolayı uzunluğu tam olarak
ölçülmemekle birlikte 3.5 km civarıdır.
64
Çaykaya köyü mağarası
Siirt İli Baykan ilçesi sınırları içerisinde yer alan Çaykaya Mağarası, bölgede bugüne kadar
araştırması yapılmış en uzun doğal mağara özelliğindedir. Yaklaşık 200 m Uzunluğa ulaşan
mağara; Germik Formasyonun üst seviyelerini oluşturan masif kireçtaşları içerisinde,
bölgedeki bindirmelere bağlı olarak gelişmiştir. Mağara, sağ tarafında yer alan Başur Çayı
vadisine paralel olarak, fay hattı boyunca KKD yönlü olarak devam etmektedir.
Ortalama 5 m derinliğe sahip olan ve ilk girişten itibaren 13 m’lik ikinci bir inişle ulaşılan
mağara tabanı, çökmüş moloz ve bloklarla kaplıdır. Bu noktadan itibaren, yaklaşık 20 derece
eğime sahip olan ana galeriden 6 m ilerlenerek GD yönünde gelişmiş olan bir kola
ulaşmaktadır. Yarasa popülasyonunun bulunduğu yan kol ortalama 1,5 m genişlik, 1,5 m
yükseklik ve yaklaşık 60 m uzunluğa sahiptir. Tabanı genel olarak tavandan düşen irili ufaklı
kaya parçalarıyla kaplı olan mağarada, yer yer damlataş oluşumları görülmektedir. Çaykaya
Mağarası, gerekli düzenlemeler yapılmak şartıyla turizm amaçlı kullanıma uygundur.
65
4.2. Siirt İlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar
1-HZ VESYSEL KARANİ TABİAAT SİİRT İLİ PARKI
Şube Müdürlüğümüz çalışma alanı içerisinde bulunan 2873 sayılı Milli Parklar Kanunu
gereğince halkın dinlenme ve eğlenme için tescillenen Hz. Veysel Karani Tabiat Parkı toplam
19,3 Ha. Alan büyüklüğünde olup alt yapı çalışmaları devam etmektedir.
2-YABAN HAYATI YERLEŞTİRME SAHASI
Şu an itibariyle Siirt ilinde iki adet yaban hayatı yerleştirme sahası bulunmaktadır.
1- Beykent keklik yerleştirme sahası
2- Kasımlı keklik yerleştirme sahası
3-MESİRE YERLERİ
Siirt ilimizde iki adet mesire yeri bulunmaktadır. Siirt orman işletme müdürlüğü bünyesinde
yer alan bu alanlar B tipi mesire yeridir. Günübirlik kullanılan bu yerler Siirt ilinin
ihtiyaçlarına karşılayamamaktadır. Siirt ilinde yeşil alanların az olması nedeniyle bu alanlara
talep gün geçtikçe artmaktadır.
66
4.3. Seçkin Özellikli Diğer Sahalar
Yaylalar,
Pervari İlçesindeki Çemikari, Cema ve Herekol yaylaları ile Şirvan İlçesinde Baçova yaylası
yöre halkı tarafından ilgi görmektedir. Yaz, kış bol yağışlı olan bu yüksek platolar, zengin
çayırlarla kaplıdır. Yerel halk tarafından yaz aylarında küçükbaş hayvanların otlatılması
amacıyla kullanılmaktadır. Bu alanlarda floranın zengin olması dolayısıyla arıcılık faaliyetleri
yaygın olarak görülmektedir; Siirt ilinin meşhur Pervari balı Bu alanlarda yapılan arıcık
faaliyetlerinden elde edilmektedir.
Göller
Siirt ili göl bakımından fakir olmakla birlikte küçük gölcükler bulunmaktadır bunların en
güzel örneği Pervari ilçesi Gölköy köyünde bulunan gölümüzdür.
Barajlar
İlimizde Botan Çayı üzerinde 7 adet barajın yapımı planlanmaktadır. Bunlardan yapımı
tamamlanan Aydınlar ilçemizdeki Al kumru Barajı su tutma işlemi devam etmektedir. 2011
yılından itibaren Elektrik üretimine başlanacak olan Al kumru Barajında 3 türbin de tam
kapasiteyle devreye girdiğinde 900.000MW elektrik üretilmesi hedeflemektedir. Kirazlık
Barajı inşaat çalışmaları için şantiye kurulmuştur. Diğer Barajlar etüt proje aşamasında
bulunmaktadır.
Bunun dışında, İlimiz sınırları içerisinde olup, bitmesi halinde Türkiye’nin 4.büyük barajı
olacak olan Ilısu Barajı programda olup, bir İsveç firmasına ihale edilmiştir.
Dağlar
Muş Güneyi Dağları’ndan sonra Bitlis Çayı vadisinin doğusunda uzanan bu dağlar Siirt’in
doğusunu bütünüyle kaplamaktadır. Yükseltiler azalarak güneydoğudaki düzlüklere kadar
uzanmaktadır. Sonra da Kavusşahap ve Hakkâri Dağları ile birleşmektedir. Bu dağ silsilesi
daha çok ayrı ayrı kütleler halindedir ve Dicle Irmağı’na karışan küçük akarsularla da
parçalanmıştır. Bu dağların ana kütlesini Yazlıca Dağı (Herekül Dağı) oluşturmaktadır. İlin en
yüksek ikinci noktası olan Yazlıca Dağı’nı (2.838 m.) Meydan-ı Süleyman Tepe (2.444 m.)
ile Körkandil Dağı, Uğurtepe (1.807 m.), Kelmehmet Dağı izlemektedir.
Bu dağ silsilesinin yanı sıra Siirt’in kuzeydoğusunda Doğruyol Dağı (Beknovil Dağı) (2.741
m.), Kapalı Dağı (2.631 m.) ve Küran Dağı (2.350 m.) dağları bulunmaktadır.
Siirt Doğusu Dağları yüksek ve sarp görünümdedir. Doğu Anadolu’nun yapraklı ağaçlarından
oluşan ormanları burada bulunuyordu. Çoğunluğunu meşe ormanlarının oluşturduğu bu bitki
örtüsünden de pek azı günümüze gelebilmiştir. Bunun da nedeni sorumsuzca ağaçların
kesilmesidir.
67
Şifalı sular
Siirt, şifalı kaplıcalarıyla tanınmış bir ilimizdir. Ancak, konumu itibariyle bu kaplıcalardan
gereğince yararlanmak mümkün olamamaktadır. Ulaşım ve konaklama sorunları da buna
eklendiğinde, bu değerli kaplıcalar, sadece yöre halkına hizmet veren birer şifa kaynağı
olmaktan öteye gidememektedir. İlin en önemli doğal değerleri arasında yer alan Saylarca
Kaplıcası, Siirt’in15 kilometre kadar güneyinde, Dicle Nehri’nin önemli kollarından Botan
Çayı’nın kenarında, Billoris köyündedir. Bu nedenle ‘Billoris Kaplıcası’ diye de anılır.
Dünyada ender görülen doğal manzarasıyla Billoris Kaplıcası, bir mağaranın içinde, tavanı
yüksek kubbe şeklinde oyulmuş ve çevresinde amfi tiyatro şeklinde soyunma ve dinlenme
yerlerinin sıralandığı değişik ve son derece güzel bir yapıdır. Kaplıcanın giriş kısmının her iki
tarafı, kesme taşlarla örülmüş ve- üst kısmı daha fazla aydınlık temin edilebilecek tarzda
mermer sütunlarla süslenmiştir. Dokuz ayrı kaynaktan çıkan ve dipten kaynayan bu şifalı
sular, mağaranın içinde bulunan2.5 metre derinliğinde ve 10×15 metre boyutlarındaki
havuzda toplanmaktadır. Botan Çayı’na100 metre uzaklıkta bulunan kaplıca, hem iç, hem de
dış görünümüyle doğa harikası yerlerden biri olma özelliğini kazanmıştır. Kükürtlü ılıca ve
içmeler grubunda incelenen suyu, kalsiyum sülfat, bikarbonat, sodyum klorür, magnezyum ve
kükürtlü hidrojen içermektedir. Bileşiminde ayrıca, karbondioksit, arsenik ve iyot
bulunmaktadır. Sıcaklığı 34.5°C, pH değeri 6.85, radyoaktivitesi 2.5 emandır. Bol miktarda
sülfat içermesi, kaplıcanın Billoris Ekşi suyu şeklinde tanımlanmasına yol açmıştır.Banyo
tedavisi; romatizma, siyatik, lumbago, nevrit, polinevrit, çocuk felci ve deri hastalıklarında,
solunum yollarının kronik iltihaplarında yararlıdır. Solunum yolları ile deri hastalıklarının
tedavisinde, serpintileme ile koklama yöntemlerinden de sonuç almak mümkündür.Özellikle
yaz aylarında civar il ve ilçelerden çok sayıda ziyaretçinin uğrak yeri olan kaplıca, Özel
İdaresi tarafından işletilmektedir. Konaklamanın yapılabildiği 100 yataklı bir moteli
mevcuttur. Diğer tesislerle birlikte sezon sırasında yatak kapasitesi 1000′i geçmektedir. Geniş
kaplıca alanında çadır da kurmak mümkündür.Hesta Kaplıcası ise, ilin en önemli tarihi
değerleri arasında yer alır. Eruh ilçesinin Fındık beldesine bağlı Düğün-yurdu köyü sınırları
içindedir. 11 merkezine uzaklığı 70 kilometredir.Kalsiyum sülfatlı, klorürlü, magnezyumlu ve
hidrojen sülfürlü olan suyu, Türkiye’nin en değerli kükürtlü sularından biri olarak
bilinmektedir. Sıcaklığı 63°C, pH değeri 6.9, radyoaktivitesi 14.71 emandır.Banyo,
serpintileme, koklama, gargara ve içme tedavilerinin yapılabildiği kaplıcada; dermatozlar, her
türlü romatiz-mal hastalıklar, nevralji, nevrit ve solunum yolları hastalıkları, kadın hastalıkları
tedavi edilebilmektedir. Toprak kalevili, tuzlu ve acı, fakat en önemlisi kükürtlü olan bu
suların total mineralizasyonu biraz yüksektir. Hipertermal bir sudur. Dış uygulamalarda
sedatif ve antienfeksiyöz etki göstermesi beklenir. Bir kısım romatizmal sendromlarda, üst
solunum yollarının kronik iltihaplı hastalıklarında ve kadınlarda görülen yine kronik iltihaplı
sendromlarda tedavi edici özelliklere sa¬hiptir. İçildiği zaman diüretik etki görülürse de, suda
fazla miktarda hidrojen sülfür bulunması nedeniyle bu tedavi çok dikkatli
68
yapılmalıdır.Yoğunluğu genelde haziran, temmuz ve ağustos aylarında artan kaplıca, aynen
Billoris Kaplıcasında olduğu gibi, 11 Özel İdaresi tarafından işletilmektedir. Kadın ve
erkeklere özel iki tedavi havuzu ve yardımcı tesisleri bulunan kaplıcasında konaklama
tesisleri yetersiz kalmakta, dolayısıyla yerli ve yabancı ziyaretçiler için son derecede önemli
turizm potansiyeli oluşturacak olan kaplıca ikinci plana düşmektedir. Bölgede yapılacak yeni
ve modern yatırımlarla bu sektöre ivme kazandırılmasının doğru olacağı
düşünülmektedir.Siirt ilinde, yukarıda sözü edilen kaplıcalardan başka değerli su kaynakları
da vardır. Bunlar arasından en göze çarpanı, Kışlacık köyünde bulunan Lif Kaplıcasıdır.
Suyu, deri, romatizma ve kadın hastalıklarına iyi gelir.
Vadiler
Siirt İli’nde vadi oluşumları çok önemlidir. İlimiz'deki dağlar ve platolar II. Zaman’daki
kırılma ve kıvrımlarla şekillenmiştir. Sarp yapıda kalkerli oluşumlar egemen durumdadır suya
karşı direnci çok düşük olan bu kalkerler, akarsu ve yüzey sularıyla hızla aşındırılmış, dar ve
dik vadiler ortaya çıkarmıştır. İl’in kuzeyindeki ve doğusun daki dağlık kesimlerden güneye
ve batıya doğru yönelen vadiler, Güneydoğu Anadolu Düzlükleri nin doğu ucuna ulaşıncaya
dek genellikle pek geniş değildir. Bu nedenle Siirt’te ovalık alanlar azdır.
Botan (Uluçay) Vadisi: Bitlis’in güneyindeki dağların eteklerinde başlayan Botan Suyu
Vadisi, yüksek ve sarp yapılı bir kesimde güneye doğru uzanır. Doğruyol, Kuran ve Kapılı
Dağları’nın arasında bulunan vadi, Türkiye’nin en dik ve sarp vadilerindendir. Bitlis Çayı
Vadisi ile birleşen Botan Vadisi, Dicle Vadisi’ne açılır. Botan Suyu Vadisi ve bu vadinin
önemli bir kolu olan Bitlis Çayı Vadisi pek geniş değildir. Vadiler; kuzey ve kuzeydoğudaki
dağlardan kaynağı nı alan bol sulu akarsularla kalkerli yapıda oyulmuş derin yarıklar
durumundadır. Yalnızca Bitlis Çayı Vadisi, Kurtalan İlçe alanında azda olsa genişlemektedir.
Bu genişleyen kesimler yer yer ova niteliği kazanır. Kurtalan Ovası’da bu vadinin
tabanındadır.
Behrancı Vadisi: Yazlıca (Herekul) Dağları’nın güneydoğu yamaçlarından çeşitli kollar
halinde başlayan Behrancı Vadisi’de dar ve diktir. Vadi kolları güneydoğudan güneybatıya
genişçe bir yay çizerek Türkiye-Suriye sınırlarında Habur Vadisi’ne açılır
Akarsular,
Uluçay (Botan)
Nordüz Platosu’nu batıdan kuşatan Siirt-Hakkari ve Siirt-Van sınırlarını oluşturan yüksek
dağlardan kaynağını alan bu akarsu önce batıya sonra kuzey batıya doğru akar. Suyu iyice
bollaşan Botan Suyu dar ve derin bir vadi oymuştur. Vadi tabanıyla dağ” ların dorukları
arasındaki yükselti farkı 1.000 m.’ye ulaşır. Akarsu Pervari yöresinin sularını toplayan Çatak
Çayı ve Bitlis’in doğusundaki dağlık yöre ile Doğruyol Kapılı ve Kuran Dağları sularını
toplayan Büyükdere’yle Çukurca da birleşir. Burada Botan Suyu adını alır. Batı yönünde akan
Botan Suyu (Uluçay) Aydınlar İlçesi ve İl Merkezi’nin doğusun dan geçer. Bostancık
yöresine ulaşır. Burada doğudan Eruh yöresinin sularını toplayan Zorava Çayı’nı kuzeyden
69
Muş Güneyi Dağları’nın sularını toplayan Bitlis Çayı’nı alır. Bitlis Çayı Botan Suyu’na
karışmadan önce Kavuşşahap Dağları’nın sularını toplayıp gelen Pınarca Çayı ile birleşir.
Botan Suyu bu iki önemli akarsuyla birleştikten sonra Çat Tepe’de Dicle Irmağı’na katılır.
Yüksek dağlardaki kaynaklarla kar örtülerinin ağır ağır erimesi ile ve yağmurlarla beslenen bu
büyük çay her mevsimde bol su taşır. İlkbahardan yaz ortalarına kadar geçirdiği su saniyede
ortalama 100-300 m3’tür. Nisan ve Haziranda bu miktar 400-600 m3 Mayıs’ta 700-1000
m3’ü bulur hatta arasıra bunu geçtiği de olur. Böyle zamanlarında Dicle’den de büyük bir
ırmak görünümündedir. En çekilmiş olduğu yaz sonu ve güzün bile derinliği yine 1 m.’den
çoktur ve yatağındaki su miktarı 60 -80 m3’ten aşağı düşmez. Bu ırmağın birçok yerinde
hidroelektrik santrali kurma incelemeleri yapılmıştır. Kıyıdan kıyıya ancak kayıkla geçilebilir.
Botan Irmağı çok yerinde dar ve derin dik inişli vadiler den geçer. Yolu boyunca alçak
düzlükler azdır ve sulama da yararlı olamamıştır. Botan Irmağı’ nın Dicle’ye karıştığı yer
yakınında Dicle Nehri keskin bir dirsekle güneye döner.
Reşinan
Bu su Pervari’nin Çemikari Yaylası’ndan çıkarak Şırnak İli’nde oldukça geniş vadileri sular
ve Dergül Köyü önünden geçerek Kasrik Boğazı’ndan sonra Dicle Irmağı ile birleşir.
Kanyonlar
Botan vadisi kanyonu
Botan vadisi Botan nehri boyunca uzanmaktadır. Vadi tabanıyla dağ doruklarının arasındaki
kot farkı yer yer 1000 m. yi bulmaktadır. Bu kot farkı çok yerde sarp kayalıklardan oluşması
sebebiyle kanyon özelliği taşımaktadır ayrıca dağcılık için eşi bulunmaz bir alandır. Vadi
kaya tırmanışına müsaittir.
Seyir noktaları,
Kale (Kal’a-tül üstad): İbrahim Hakkı Hazretleri vefat eden Hocası İsmail Fakirullah
Hazretleri için Tillo’dan yaklaşık 3 kilometre doğusunda bulunan tepenin başında bu günkü
adı ile Kaletül Üstat’ta harçsız olarak ortasında 40×50 cm lik açık bir pencerinin de
bulunduğu taştan bir duvar inşa eder.
Güneş yeni yılın başlangıcı olan 21 Mart´ta bu duvarın ardından doğmaktadır. Duvardaki
pencereden giren güneş ışığı, türbenin kulesine, oradan da kırılarak türbenin penceresinden
içeri girer ve hocası İsmail Fakirullah Hz.´nin başucunu aydınlatır. (Sonradan türbe restore
edilirken türbe restorasyonundan dolayı bu özellik ne yazık ki kaybedilmiş. Duvar hala
ayakta.) Yaptığı Işık hadisesi ile ilgili şu sözü sarf eden İbrahim Hakkı Hz. “Yeni yılda doğan
güneş ilk olarak hocamın başucunu aydınlatmazsa, ben o güneşi istemem” diyerek, hocasına
olan saygısını göstermiştir.
Bu kalenin üzerinde bulunduğu bölge Al kumru barajı, Botan vadisi, Botan nehri ve Siirt’in
doğu dağlarının tam olarak gözlendiği nokta vadi tabanından yaklaşık350-400 metre
yüksekliktedir.
Ra’sül Hacar(Taşbaşı):Siirt iline iki kilometre mesafede bağlık,bahçelik alanların bitiminde
bulunan Ra’sül hacar Botan nehrine ve botan vadisine bakmaktadır. Keyifli bir seyir sunan bu
alan her mevsim ayrı bir güzellik gösteren doğa harikasıdır.
70
Arz analizi tabloları;
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T,
Milletlerarası seviyede: M
1- Milli Park ve benzeri sahalar
Adı
İlçesi
Bilinirlik
Hz. Veysel Karani Tabiat parkı
Baykan
B
4.5 SİİRT İLİNDE DOĞA TURİZİM ÇEŞİTLERİ
Doğa Yürüyüşü (Trekking)
Yayla ve Festival Turizmi
Mağara Turizmi
Av Turizmi
Hava Sporları Turizmi(Yamaç Paraşütçülüğü)
Sportif Olta Balıkçılığı
Akarsu Turizmi
Atlı Doğa Yürüyüşü
Bisiklet Turizmi
Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği
Foto Safari
Tarım ve Çiftlik (Agro) Turizmi
İnanç Turizmi
(Hz Veysel KARANİ ve Hz İbrahim HAKKI )
71
Kurtalan İlçesi
Pervari İlçesi
Şirvan İlçesi
Aydınlar İlçesi
Merkez
Değerler toplamı
Eruh İlçesi
Aktivite/değer
Baykan İlçesi
SİİRT. İLİ VE İLÇELERİNİN ÖNE ÇIKAN DOĞA TURİZMİ
DEĞERLERİ MATRİSİ
3
8
5
8
6
3
6
Rafting (R)
X
X
Canyoning /kanyon yürüyüşü (C)
X
X
Mağaracılık (M)
X
X
Yaylada konaklama/kamping (YK)
Kuş gözlemciliği imkanı (KuG)
Yabana hayatı geliştirme sahası(YHGS)
X
X
X
X
X
Yayla gezisi imkanı (Ya)
Mağara gezisi (Mğ)
X
Kanyon görme imkanı (Cn)
X
X
X
İnanç Turizmi
X
72
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
5. SEÇKİN VE YÜKSEK DEĞER TAŞIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN
DEĞERLENDİRİLMESİ
VE
POTANSİYELİNİ
GELİŞTİRME
İMKÂNLARININ ORTAYA KONULMASINA İLİŞKİN ANALİZLER
Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu
Halihazırda
ki Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan: (veri yok)kişi
ziyaretçi sayısı
Ziyaretçi (konaklamayanlar) : 1000 kişi
Para harcama
Ziyaretçi Profili
Gelişlerinin Sebebi
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuş veya konserve ürünler alınarak para ödeme
şekilleriyle
Kişi başına ortalama en az15-20 TL harcama yapılmaktadır
Bireysel gezginler : % 65
Eşler: % 7 Aileler : %13
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kişilerin bir araya
gelmesi şeklinde) : % 10
Diğerleri : %5
1- Doğa Gezileri,
2- İnanç Turizmi
3- Mağracılık
Kıyaslanabileceği
saha
Ulaşılabilirlik Analizi
Sahanın Uluslararası Orta derecede yakın; 2 saat (2-4 saat arasında)
havaalanına yakınlığı
Özel taşıt
(x)
Ziyaretçinin Genel ulaşım
Alana Ulaşım
Toplu taşıma
(x)
kanaati: Özel taşıt
Diğerleri
(x)
(Bisiklet,
motosiklet,
yürüyüş, atlı vb.)
Ulaşım için problemler:
73
Altyapı Analizi
Taşımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taşımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
İşaret levhaları
Genel yer işaret levhaları
Bilgi panoları
Araçlar için park kapasitesi
Bilgi alma tercüme kolaylıkları
Restoran sayısı
Yeme içme konaklama analizi
Restoranların
durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Yetersiz
Yeterli
x
İyi
Açıklama
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Kategori
Sayısı
Açıklama
Turistik
Yerel
1000
Günübirlik
mesire amaçlı
Yüksek standartlı yemek sunanlar : 3
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar: 3
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
Kuruluş Sayısı
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
orta
3
100
Hosteller
iyi
4
80
(Misafirhaneler)
Yatak& kahvaltı oteli
yok
Kamp alanı
yok
Diğerleri: Pansiyon
yok
74
Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri;
Sunduğu değerlerden
Var-Yok
Tek-eşsiz olanlar Yok
var mı?
Biraz farklı ama Var
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken var
yerlere
benzer
olanlar
Alan turist ziyaret Hayır
döngüsüne
girecek
şekilde
turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki
yabanıl Bayrak türler
Diğer
ilginç
varlıklar
yaban
hayatı
(fauna)
Kelebekler
Endemik
bitkiler,
Hangi Sahalar
1.
yok
Neler?
Yapay
Hz
Veysel
KARANİN
türbesine 1 km
uzaklıkta
Sunduğu özellikleri
2.
yok
yok
Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa)
Tatmin edici yaban
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler
var mı?
Genellikle rastlanma
ihtimali
Şans veya mevsime
bağlı olanlar
Alanda
bulunan
tesisler
Sahadaki tesisler
Rekreasyonel tesisler
Spor tesisleri
Diğerleri
Memeliler
Kuşlar
Açıklama
Kartallar,Delice,Şahin
yok
Yetersiz
yok
yok
yok
Yeterli
75
İyi
Durum Açıklaması
Taşıma Kapasitesi Analizi
Sosyal ve ekonomik taşıma kapasitesi Değerlendirme Şekli: 1- Tamamen
Sağlanabiliyor, 2- Genel Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor
5- Hiç Sağlanamıyor
Göstergeler
1
2
3
4
5
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eşit pay
x
alırlar
Tüm ilgi grupları turizm gelişimine oranlı bir miktar para
x
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
x
Turizm gelişimiyle ilgili paydaşların ihtiyaç,istek ve x
önerileri ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
x
İlgi gruplarının birbiriyle olan ilişkileri iyi
x
Beraber çalışmanın önemi biliniyor
x
İyi bir işbirliği içindeler
x
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
x
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
x
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
x
Diğer sektörler de turizm gelişimine fayda sağlıyor
x
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
x
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm
x
gelişiminden sonra gelişme gösterdi
Turizm gelişimi istihdamı artırma beklentilerini karşılıyor
x
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iş imkanı ortaya
x
çıktı
Kendi turizm işini kurmak isteyenlere yeterli destek
x
veriliyor
Turizm işi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
x
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
x
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra
x
zarar görmemiştir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
x
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
x
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
x
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı x
oluyor
Turizm gelişimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
x
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
x
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor x
Turizm hayat kalitesini artırıyor
x
76
Sosyal ve Ekonomik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Ekolojik taşıma kapasitesi analizi
Faaliyet
Kamping &piknik
Ahşap
Hediyelik
eşyaların satılması,
Dağcılık, trekking
Su sporları
Rafting
Olta balıkçılığı
Normal
spor
etkinlikleri
Yeme içme
Doğa yürüyüşü
Mağaracılık
Kanyoning
Yaban
hayatı
gözlemi
Bilimsel geziler
Genel
etkiler
Müspet
/menfi
müspet
Etki
Korunan alan Kabul
üzerindeki
edilebilir
etki
Etkisi az
x
müspet
müspet
müspet
müspet
müspet
Etkisi az
Etkisi az
Etkisi az
Etkisi az
Etkisi az
x
x
x
x
x
müspet
müspet
müspet
müspet
müspet
Etkisi az
Etkisi az
Etkisi az
Etkisi az
Etkisi az
x
x
x
x
x
müspet
Etkisi az
x
Kabul
edilemez
Kabul edilebilir
ancak;
İzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aşağıdaki şekilde incelenmelidir.
1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlış, 5- Hiç yok,
Ekolojik taşıma kapasitesinin etkileri;
Ekolojik göstergeler
1
Bitkiler turizm artışından etkilenmemektedir
Yürüyüş yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür şekilde kirlenmektedir
Turizm gelişimi sebebi ile balık miktarı azalmıştır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak
kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıştır
77
2
3
x
x
4
5
x
x
x
x
x
x
Ekolojik Taşıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Sonuç olarak Hz Veysel Kareni tabiat parkı günübirlik olarak kullanılmaktadır. Doğa turizmi
bakımın arz kapasitesi yerel halk için önemlidir; çünkü çevresinde doğal veya yapay yeşil
alan az olduğundan dolayı önem arz etmektedir.
Fiziki/idari Taşıma Kapasitesi İncelemesi ve Değerlendirmesi;
(1-Akıcı, yeterli 2- İyi, 3- Fena değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü)
Fiziki/idari taşıma kapasitesi
Yer
Kapasite 1 2 3
Altyapı
Korunan alana giriş yolları
x
Korunan alandaki yol ağı
Korunan alan içindeki toplu
taşıma araçları
Park girişi
Park etme
akış
Park yeri imkanları
Yer sayısı
Biletleme
yönlendirme
Bilgi imkanları
İşaret levhaları
x
Yetkililer
Ziyaretçi merkezi
Ofisler
Basılı ve görsel materyal
Yiyecek içecek temini
Tedarik
x
Ticaret
Seçenekler
x
x
Kolaylık tesisleri
Tuvaletler
Atıkların toplanması
x
Patika ağı
Yeterlilik durumu
x
Yaban
hayatı
izleme Sayısı ve uygunluğu
noktaları
Aktiviteler
seçenekler
x
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
x
At-katır kiralama
Çalışanlar
Yeterli sayıda
Donanımlı
78
4 5
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
Fiziki/idari taşıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme;
Siirt ilinde doğa turizmi adına çalışmalar iptidai olduğu için bu alanda faaliyetler son derece
kısıtlıdır. Değerlendirme formlarından da anlaşılacağı üzeri ilimizin bu hususta çalışmalara
öncelik vermesi şarttır.
Psikolojik Taşıma Kapasitesi: Sahada herhangi bir olay olmamıştır gelen ziyaretçiler
günübirlik veya inanç turizmi ile komplike şekilde geldiğinden herhangi bir vakıa şu ana
kadar olmamıştı.
SİİRT İLİ VE İLÇELERİNİN KIYAS YÖNTEMİ İLE KISA DEĞERLENDİRMESİ
Karşılaştırma yöntemi, kapsam dahilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı
görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimliliği arttırma yöntemidir.
Karşılıklı bilgi alışverişi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi
ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini şimdiden görüp,
müşterinin isteklerini şimdiden karşılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir.
Karşılaştırma yapılan ilçenin/ilin başarılı oluğu hususta takip ettiği yolun ilçede/ilde alına
bilirliği araştırılmalıdır.
Siirt ili doğal kaynaklar bakımından son derece zengin olmasına rağmaen doğa
turizminden pastadan yeteri kadar pay alamamaktadır bunun sebebi ise malum güvenlik
nedenleri, şu ana kadar yapılan çalışmaların olmaması, kesişen yol güzergâhında
bulunmaması, yeteri kadar tanıtımın yapılmaması. Bu açıdan karşılaştırma yapmak yerine
çalışmalara başlangıç yapmak daha yerinde olacaktır.
KIYAS YÖNTEMİ İLE DOĞA TURİZMİ POTANSİYELİ YÜKSEK OLAN
BAZI İLÇELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Siirt ili
İlçe
Kıyaslanan
Kıyaslama
Örnek Alınacak Deneyim
İl/ilçe
sebebi,
1. SİİRT İLİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DOĞA TURİZMİ STRATEJİLERİ
Amaç 1: Siirt iline 2 tabiat parkı kazandırmak
Hedef 1: Ilısu barajının tamamlanmasıyla Botan vadisinin sular altında kalacak olması nedeni
ile meydana gelecek olan doğal güzelliklerin değerlendirilmesi amacıyla Siirt'te bir adet tabiat
parkı kazandırmak.Mevcut olan Hz. Veysel Karani tabiat parkını daha kullanılabilir hale
getirmek.
79
Proje 1.1: Botan vadisinde Kale mevkisinin kanyon özelliği taşıması ve eşsiz seyir zevki
vermesinden dolayı tabiat parkı için çalışmaların başlatılıp en kısa sürede sonlandırılması.
Proje 1.2: Hz. Veysel Karani tabiat parkının uzun devreli gelişim planın yapılması ve altyapı
çalışmalarının proje uygun olarak tamamlanması.
Amaç 2:Botan çayı üzerinde rafting sporunun yapılması.
Hedef 2: rafting sporu için yer belirlenmesi
Strateji 2:Alt yapı hazırlıklarını tamamlayıp alanı belirlemek.
Proje 2.Botan çayı üzerinde raftinge uygun alanın açılması
Hedef 3: Siirt ilinde sportif olta balıkçığını geliştirmek.
Proje 3:Botan çayı, Kezer çayı, Zarova çayı ve Başur çaylarındaki tür çeşitliğini belirlemek ve
sportif olta balıkçığına açmak.
Hedef 4: Siirt ilinde yamaç paraşütçülüğün geliştirilmesi.
.
Strateji 4: 2015 yılına kadar Siirt'e yamaç paraşütü yapılabilecek 1 alan ilan etmek.
Proje 4: Botan vadisi üzerinde bir alanı belirleyip yamaç paraşütçülüne açmak
hedef 5: doğa yürüyüşü için 1 alnın belirlenmesi ve seyir teraslarının yapılması.
Proje 5: İlimiz Aydınlar ( Tillo) İlçesi
İbrahim Hakkı Hazretleri ve İsmail Fakirullah
Hazretlerinin türbelerinin varlığı ayrıca İbrahim Hakkı Hazretlerinin önemli fenni ilimlerde
buluşları özellikle IŞIK HADİSESİ ilçeyi inanç turizm açısından cazibe merkezi olmasından
dolayı KALE MEVKİİ dediğimiz IŞIK HADİSESİNİN vuku bulduğu alanın baraj gölünü
görmesi,
manzara bakımından kanyon özelliği taşımasından dolayı oldukça güzel bir
manzara bütünlüğü sergilediğinden dolayı bu alanlara Yürüyüş (trekking) parkurlarının
oluşturulması ve seyir teraslarının yapılması.
hedef 6: Dünyada insan eliyle yapılmış sarp, zor geçit olan akabelerden üç adet olduğunu ve
bunlardan birinin Siirt’te bulunduğunu, bu geçidin Asurlular tarafından yapıldığını ; bu
bakımdan Doğa turizmi açısından önem arz ettiği için tanıtımının yapılması.
Proje 6: Siirt akabesinin aslına uygun restorasyonunu yapıp turizme açmak için gerekli ön etüt
raporunun hazırlanmasından sonra proje aldırmak
hedef 7:Siirt'e bir bisiklet parkuru kazandırmak.
Proje 7: Eski Siirt-Baykan yolunun Çaykaya-Baykan arasındaki Bitlis çayı vadisini takip eden
istikamette çalışmanın yapılması.
Hedef 8:Nesli Tükenmekte olan türlerimizin tespiti ve yaşam alanlarının koruma alınması.
80
Proje 8: Nesli tükenmekte olan Panthera pardus tulliana ve Hyaena hyaena türlerimizin yaşam
alanlarının tespiti devam etmektedir. Eruh ilçesin bu türlerin doğal yaşam alanı tespit edilip
koruma altına alınacaktır.
Hedef 9:Siirt iline 2 adet avlak kazandırmak.
Proje 9:Çalışmaları devam eden avlağımızın tamamlanması ve bir avlak sahasının tespiti
yapılacak.
Hedef 10:Siirt ilinde yayla turizmi için faaliyetlerin başlatılması.
Strateji 10: Yayla turizmine uygun alanlar tespit edilecek ve tescillenecek.
Hedef 10:Siirt'e en az bir mağarayı turizme kazandırmak.
Proje 10: Çaykaya köyünde bulunan doğal mağaranın turizme kazandırılması sağlanacak.
Hedef 11: Kaya yerleşkelerinin tanıtımı.
Proje 11: İl kültür ve turizm müdürlüğü ile koordineli şekilde Gökçebağ kaya yerleşkelerin
tanıtımı yapılacak.
Hedef 12:Siirt ilinde bulunan ters lale bitkisinin araştırılması ve turizm için tanıtımının
yapılması.
Proje 12: İlimiz Şirvan İlçesi Taşlı köyünde doğal alarak yetişen ters laleleri doğal güzel
güzellik arz etmesiyle birlikte yine aynı köyde Hz. Ali’nin oğlu Muhammed Bin Avf’ın
Türbesinin bulunması ve bu zat için her sene düzenlenen şenliklerin var olması doğa turizm
ve inanç turizminin birlikte oluşturacağı sosyo-ekonomik fayda Siirt İli için önemli bir değer
arz edecektir. Bu sebepten tanıtımının yapılması doğa turizmine kazandırılması sağlanacaktır.
Hedef 13: Yine Barajlardan dolayı su altı sporlarının geliştirilip desteklenmesi en az bir dalış
sahasının tespiti ve tescillenmesi.
Proje 13: Siirt ilinde bulunan Alkumru baraj göletinin bulunduğu alan kanyon özelliği
taşımasından dolayı bir dalış alanının belirlenip doğa turizmine kazandırılması sağlanacaktır.
81
6.1 .KAPASİTE GELİŞTİRME Amaç: ilgili paydaşların turizm(doğa turizm) açısından kapasitelerini geliştirmek
Eylem no
Öncelik
Eylem
1
3
Doğa turizmi eğitimi
Açıklama
Yapacak kişi İşbirliği
ve kuruluşlar ortakları
Yerel halkının
doğa-turizm Üniversite,
hakkında eğitimi, Doğa turizmi Şube
sunulabilecek
ürünlerin müdürlüğü
geliştirilmesi
ürünleri
geliştirilmesi
konusunda
eğitilmesi.
Bu konuda plan süresince 1kurs
açılarak 50 kişinin eğitilmesi
sağlanacak.
82
Belediyeler,
muhtarlıklar
Doğa turizm
Dernekleri
Süresi
Başlan
gıç
tarihi
1013
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve Göstergeler
Finans
2 kaynağı
0
2
3
6.2. FİZİKSEL ALTYAPININ OLUŞTURULMASI Amaç; altyapıyı güçlendirmek veya geliştirmek,
1
Açıklama
Yapacak kişi İşbirliği
ve kuruluşlar ortakları
Öncelik
Eylem no
Eylem
Atık yönetimi
Katı atıkların yönetimi
konusunda,
vahşi
depolama
yapılması
engellenecektir.
Muhtarlıklar(M
) belediyeler,(B)
İl özel idaresi
(İÖİ)
83
Dernekler(
D) Çevre ve
Şehircilik
md (ÇŞM)
Süresi
Başlan
gıç
tarihi
1013
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve Göstergeler
Finans
2 kaynağı
0
2
3
6.3. ENVANTER, ÜRÜN OLUŞTURMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME VE GELİŞTİRME, SERTİFİKALANDIRMA, TANITIM VE
PAZARLAMANIN YAPILMASI Amaç: mevcut doğa turizm ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi, tanıtımı ve pazarlamasını
yapmak.
1
Açıklama
Yapacak kişi İşbirliği
ve kuruluşlar ortakları
Öncelik
Eylem no
Eylem
Kültürel ürün
envanteri
ürünleri
sunuma hazır
hale getirme
Geleneksel hayat tarzı, iTM,
OSİ,
kültüre ilişkin olarak Ky, HEM,
doğadan
toplanan,
üretilen gıda maddeleri
veya doğal materyalden
üretilen el sanatları vb.
Değerlerin
tespiti,
satılabilir
hale
getirilmesi,
sözlü
değerlerin envanteri,
bunların
turizme
sunulabilir
hale
getirilmesi.
84
Süresi
Başlan
gıç
tarihi
Dernekler ………
,
..
üniversitel
er
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve Göstergele
Finans
r
2 kaynağı
0
2
3
6.4 . İZLEME VE DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK EYLEMLER Amaç: doğa turizm faaliyetlerinin
belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve geri bildirimlerin yapılması.
1
Açıklama
Yapacak kişi İşbirliği
ve kuruluşlar ortakları
Öncelik
Eylem no
Eylem
Değişimin
sınırlarının
belirlenmesi
Doğal ve kültürel değerleri OSİ,
İTM, WWF,
etkileyen
tüm
turizm Üniversiteler Dernekler
faaliyetlerinin kabul edilebilir
değişimin
sınırlarının
belirlenmesi, bu çalışmanın
hedefi yöresel düzeyde kabul
edilebilir sınırların tespitidir.
85
izlenmesine ilişkin kriterlerin
Süresi
Başlan
gıç
tarihi
2014
2
0
1
3
2
0
1
4
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
Bütçesi ve Göstergeler
Finans
2 kaynağı
0
2
3
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Sonuç olarak Siirt ili doğa turizmi kapasitesi açısından zengin bir yapıya sahip bölgenin özel
durumu itibariyle bu zenginliklerden yeteri kadar faydalanılamamış. Bu planla bu zenginlikler
yeniden gözden geçirilmiş ve doğa turizmi açısından değerlendirmeye müsait olanlar uzun
çalışmalar sonucunda ortaya konulmuştur. Siirt ilinde önem arz eden bazı konular plan
içerisine alınmıştır. Şu an itibari ile iptidai düzeyde yapılan ve potansiyel olarak değer arz
eden üzerinde durulduğu takdirde Siirt için önemli turizm geliri sağlayabilecek bir birkaç
konu başlığı da öneriler kısmında yer alacaktır.
1-Siirt için önem arz eden konulardan biride raftingdir. Eğer rafting üzerine çalışmalar yapılır
ve gerekli alt yapı oluşturulursa Türkiye’de rafting yapılan sahalar arasında ilk sıralara
oynayabilecek kapasite Siirt ilinde vardır. Şöyle ki yüksek rakımlı bol yağış alan akarsu
havzalarımız her mevsim bol su taşıyabilen nehirleri barındırmaktadır. Bu akarsu vadilerinin
hemen hemen hepsi kanyon özelliğine sahip derin vadilerdir görsel açıdan da muhteşem
manzaralar sergileyeceği için bir çok ziyaretçi cezbedecektir. Böylece Siirt ilinin ekonomisine
katkı sağlanmış olacak ve bir çok beşeri tabanlı bir çok problemde ortadan kaldırılmış
olacaktır.
2-Siirt ilinde çok önem verilmeyen ama son zamanlarda ivme kazanan konulardan biride
yamaç paraşütçülüğüdür. Eşsiz doğal güzelliklere sahip alanları görme imkânı vermesinden
dolayı ve derin kanyonlarda insanlara faklı heyecanlar oluşturacağı için gelecekte ön plana
çıkacak konulardan biridir.
3-Yaylacılık bölgemizde geçmişten bu güne insanların hayvancılık amacıyla yapmış oldukları
iktisadi bir hareketlenme gibi görülse de doğa turizmi açısından yüksek değere sahiptir. Yer
yer 2500 m. rakımlı yalnızca dağının eteklerinde olan Çemikari yaylası eşsiz doğası, bin bir
çeşit çiçekleriyle vaz geçilmez bir doğa turizmi değeridir. Belirli program ve gezi turlarıyla
tanıtılması gereken doğa değerimiz arasındadır.
4-Öteden beri var olan ancak kullanılması, tespiti ve incelenmesi mümkün olamayan
değerlerimizin arasında mağaralarımız da yer almaktadır. Şu an için palana aldığımız(doğa
mastır palanı) Çaykaya mağarası bunun en güzel örneğidir. Çaykaya gibi bakir bir çok mağara
ilimizde yer almaktadır ancak gerekli çalışmaların yapılması şu an için mümkün
görünmemektedir.
İlimizde birçok doğal değerin tespiti yeni yeni yapılmaktadır. Tespiti yapılan değerlerin
kapasitesi ve doğa turizmi açısından değerlendirmesi yapılarak planlara alınacaktır.
86
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
Nevzat AMCALAR
İl Orman ve Su ileri Şube Müdürü V.
Haluk KODAMAN
Doğa Koruma ve Milli Parklar Şube Müdürü. V.
Uygun Takdim
M. Fehmi YÜKSEL
Bölge Müdürü
Erkan KALENDER
Vali Yardımcısı
Doğa Turizmi Master Planının uygulanması UYGUNDUR
Ahmet AYDIN
VALİ
87