DTMP_ DENİZLİ - Denizli Orman ve Su İşleri Şube Müdürlüğü

DENĠZLĠ ĠLĠNDE
DOĞA TURĠZMĠ MASTER PLANI
2013 – 2023
KISALTMALAR
SUNUġ
ÖNSÖZ
ÇALIġMANIN MAKSADI
ĠÇĠNDEKĠLER
1. GĠRĠġ
1.1 DOĞAL ALANLAR, YÖRE ĠNSANININ GELENEKSEL HAYATI, KIRSAL
KALKINMA, SÜRDÜRÜLEBĠLĠR TURĠZM ALTERNATĠFĠ ve DENĠZLĠ
VĠLAYETĠNDE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ
Tabiatı korumanın geleceği kırsal alanların geleceğine, kırsal hayatın korunmasına ve sağlıklı
yürüyen bir kırsal ekonomiye bağlıdır. Kırsal alanlardaki düĢük ve dağınık nüfus ile beraber
yetersiz gelir söz konusu olduğunda bu alanların turizm köyleri vb. gibi faaliyetler için
kullanılması söz konusu olacaktır. Bu tür giriĢimlerin önemli bir kısmı korunan alanlarda veya
dıĢında yapılmaktadır. Bazı etkinliklerin korunan alanlara ve tabiata çok zarar verdiği de
görülmektedir. Bu sebeple tabiatı korumakla görevli olan bizlerin çevremiz ile iyi bir proaktif
iliĢkiler içinde olmamız gerekmektedir. Proaktif kiĢi; iliĢkilerde ve faaliyetlerde inisiyatifi
eline alan kiĢi demektir. Tabiattaki faaliyetlerin kontrolü için Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı
taĢra kuruluĢlarının kırsal sahalarda doğa turizminin geliĢtirilmesinde öncü olması doğru bir
harekettir.
Son yıllarda sivil toplum kuruluĢları ve diğer kamu kurum ve kuruluĢları; statülü korunan
alanlar, doğal alanlar, kırsal kalkınma, kalkınma için iĢbirliği gibi konuları tamamıyla farklı
bir bakıĢ açısı ile algılamaya baĢlamıĢlardır. Tabiat ve geleneksel kültürler üzerinde turizmin
meydana getirdiği olumsuz tesirler ve bunların neticesinde duyulan korkular kitle turizmine
karĢı alternatif, çevreye duyarlı turizmi ve tabiatı korumayı öne çıkarmıĢtır. Sürdürülebilir
doğa turizmi ve ekoturizm tabiatın korunması için bir umut olarak ortaya çıkmıĢtır.
Algılamadaki bu değiĢiklik, doğal alanlar, korunan alanlar ve çevresinin bölgesel
planlamasında turizme iliĢkin proje ve çalıĢmaların giderek artmasına yol açmıĢtır. Bu sayede
turizm, zaman içinde kırsal alanların kalkınmasında, yoksulluğun azaltılması ve yöresel
kültürel zenginliğin korunmasında anahtar bir rol haline gelmiĢtir.
Sürdürülebilir doğa turizmi, kırsal ekonominin çeĢitlendirilmesi, kırsal nüfus için yeni bir
bakıĢ açısı meydana getirilmesi, yoksulluğun ve kırsal göçün azaltılmasında önemli
seçeneklerden biri olarak görülmektedir. Ancak, turizmin yalnızca yerel ekonomi ile doğru
Ģekilde bütünleĢtirildiği takdirde beklentileri karĢılayabileceği ve yöre halkı ile diğer ilgi
gruplarına fayda sağlayacağı unutulmamalıdır.
1.2 DOĞAL ALANLAR VE SÜRDÜRÜLEBĠLĠR KALKINMA
1980‟li yıllardan itibaren BirleĢmiĢ Milletler Çevre Programı (UNEP), çevre konularına
iliĢkin çalıĢmaları arttırmıĢ, Bu çalıĢma giderek artan bir etkinin meydana gelmesini
sağlamıĢtır. Dünya Çevre Kalkınma Komisyonu‟nca 1987 yılında tamamlanan çalıĢmalar
sonunda “ortak geleceğimiz” adlı bir rapor hazırlanmıĢtır. GeliĢmiĢ ve geliĢmekte olan
ülkelerde, çevre ve kalkınma konularına çok farklı yaklaĢılması gerektiği bu raporda
vurgulanmıĢtır. Kalkınmanın ve insanlığın sahip olduğu kaynakların sürdürülebilir olduğuna
vurgu yapılmıĢtır. Raporda ortaya konulan “sürdürülebilir kalkınma” kavramı, insanların
elinde bulundurduğu ve onlara muhtaç olduğu ekolojik, kültürel ve sosyo-ekonomik
kaynakların nadir ve eĢsiz olduğu görüĢüne varılmıĢtır.
Bir sahanın sahip olduğu kaynaklar, çok farklı maksatlar için kullanılabilmektedir. Örneğin,
bir orman, kereste imalatı için kullanılabilirken, üzerindeki ağaçlar kesilerek tarım toprağı
olarak kullanılabilmekte ayrıca korunan alan olarak da ayrılabilmektedir. Alanın ve alanda
yaĢayan yöre halkının özelliklerine bağlı olarak bu seçeneklerden bazıları uygulanabilirken,
bazıları ise kesinlikle uygulanamaz. Yalnızca korumacı bir yaklaĢım içine girildiğinde doğru
görülen seçenek ormanın el değmemiĢ eski haline bırakılması olsa da, yöre halkı ve diğer iĢ
gruplarının bu kaynakların sürdürülebilir kullanımı hayat kalitelerini yükseltmek için
ormandan hak iddia etmeleri mevzubahistir. Bu sebeple yüzde yüz sürdürülebilir kalkınmaya
her zaman ulaĢılamasa da bu hedef üzerine yoğunlaĢılmalıdır.
Doğal ve korunan kırsal alanlarda, geçmiĢten günümüze yerel topluluklar ile arazinin
beraberliği çok önemlidir. Korunan alan ağı büyüdükçe korunan alan kavramının anlamı da
değiĢmeye ve geliĢme göstermeye baĢlamıĢtır. Bu geliĢme içinde yöre insanlarının varlığı ve
faydalanmalarının sürdürülebilirliği de öne çıkmaktadır.
Bir doğal alan ve korunan alanın içinde yer aldığı bölgenin sürdürülebilir kullanımı, turizm,
ekolojik tarım, hayvancılık, yeni bölgesel ürünler, sürdürülebilir ormancılık, hatta enerji
üretimindeki yatırımlarla birlikte düĢünüldüğünde daha baĢarılı olacağı açıktır.
Doğal alanlarda faaliyetlerin açıklanmasında Kırsal alan, Kırsal kalkınma ve Sürdürülebilir
Kalkınma gibi kavramlar değerlendirilmelidir. Bu kavramlara baktığımızda;
Kırsal Alan; ġehir diye tabir edilen yerleĢme sahalarının dıĢında kalan tarımla ilgili
etkinliklerin yapıldığı alanları da içeren köy, mezra, kom vb. adlarla adlandırılan ve anılan
insan yerleĢimlerinin var olduğu alanları “kırsal alan” olarak tanımlayabiliriz.
Kırsal Kalkınma Kavramı: Kırsal kalkınma, küçük toplulukların içinde bulundukları
ekonomik, toplumsal ve kültürel Ģartları iyileĢtirmek amacıyla giriĢtikleri çabalarının, devletin
bu konudaki çabalarıyla birleĢtirilmesi, bu toplulukların tüm ülke insanlarının tümüyle
kaynaĢtırılması ve ulusal kalkınma çabalarına tam katkıda bulunmalarının sağlanma süreci
Ģeklinde tanımlanmıĢtır.
Kırsal Alan Kalkınması; Hem eğitim hem de örgütlenme iĢi olup, kırsal alan; toplumun
ihtiyaçlarının göz önünde tutulması,
kırsal alan kalkınma politikası ile ilgili planların
alınması sırasında topluma zorla kabul ettirilmemesi gereken bir konudur. Toplum
istediklerini elde etmedikçe kırsal alan çalıĢmalarına katılmayacaktır. Tarımsal çalıĢmalar,
beslenme, eğitim, mesleki önderlik ve öğretim, kooperatifler, el sanatları, küçük sanayiler,
sosyal güvenlik çalıĢmaları, planlama ve sağlık politikaları nitelikleri kırsal alan ve ülke
planları ile bir bütünlük içinde olmalıdır.
Sürdürülebilir Kalkınma: Ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır. Burada ekolojik, ekonomik ve sosyo kültürel sürdürülebilirlik
Ģartlarının tamamının sağlanması önemlidir.
Kırsal alanlar turizm ve boĢ zamanların değerlendirilmesinde önemli bir yer tutmaktadır.
Kırsal alan, turistlere sakin ve huzurlu bir seçenek sunmaktadır. 2005 yılında yapılan bir
araĢtırmada; Fransız vatandaĢları tatillerinin, %52‟sini ya bir ailenin yanında ya da bir
arkadaĢının evinde, %26‟sı evlerinde geçirdiklerini ve %9‟luk bir kısmı ise kırsal alanda
ikinci bir eve sahip olduklarını ifade etmiĢlerdir. Kırsal alanlar doğa için önemli role sahiptir.
Tabii kaynakların korunması, biyolojik çeĢitliliğin sürdürülmesi, doğal felaketlere karĢı
koruma, iyi hayat Ģartlarının korunması ve doğal manzaranın korunması doğal çevre ile ilgili
hususlardır.
1.3 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ
Sürdürülebilir kalkınma, ekolojik, ekonomik ve sosyo-kültürel kaynakların sürdürülebilir
kullanımına dayanmaktadır.
Sürdürülebilir turizmin geliĢimi de sürdürülebilir kalkınma ile bağlantılı bir yaklaĢımdır.
Sürdürülebilir turizmin geliĢiminde turistlerin ve ziyaret edilen yerlerin bugün kü
ihtiyaçlarının, gelecekteki fırsatları koruyup geliĢtirerek ve geniĢleterek karĢılanması
amaçlanmaktadır. Bu yaklaĢım, ekonomik, sosyal ve estetik ihtiyaçların, kültürel bütünlüğün,
gerekli ekolojik süreçlerin, biyolojik çeĢitliliğin ve kırsal hayatı destekleyen süreçlerin
devamını içermektedir. BirleĢmiĢ Milletler Dünya Turizm Örgütü‟nün tanımına göre
sürdürülebilir bir turizm geliĢimi;
Çevresel kaynakların en iyi Ģekilde kullanılmasını sağlamalı,
Ziyaret edilen toplulukların sosyo-kültürel yapısına, gelenekselliğine saygı göstermeli,
Bütün ilgi gruplarına adil bir Ģekilde dağıtılan sosyo-ekonomik faydalar ile tutarlı ve uzun
vadeli ekonomik faaliyetler ortaya koymalıdır.
Buna göre sürdürülebilir kırsal/doğa turizminin geliĢme ölçütleri;
a. Biyolojik çeĢitliliğin korunması,
b. Ekonomik tutarlılık,
c. Kültürel zenginlik,
d. Yöre halkının refahı,
e. Ġstihdam kalitesi,
f. Sosyal eĢitlik,
g. Ziyaretçi memnuniyeti,
h. Yetkinin yerele doğru dağıtılması,
i. Toplumun genelinin refah ve mutluluğu,
j. Fiziki bütünlük,
k. Kaynakların etkin kullanımı,
l. Çevre temizliğidir.
Korunan alanlar açısından; tabiatın seçkin parçaları olan korunan alanlar ile turizm arasındaki
bağ, korunan alanların tarihçesi kadar eskidir.
Korunan alanlar turizme, turizm de korunan alanlara ihtiyaç duymaktadır. Turizm korunan
alanların kurulması ve yönetiminde göz önüne alınması gereken önemli bileĢendir.
Turizm; aynı Ģekilde koruma altında olmayan flora ve faunanın tutunduğu tabiat alanlarına ve
insanın yaĢadığı sahalardaki yöresel kültüre de bağımlıdır. Bu bağımlılık doğa ve kültürün
bozulmaması için tedbirleri gerektirir. Bu tedbirlerin neler olacağının “sürdürülebilir kırsal
kalkınma” ilkeleri çerçevesinde tespiti de zorunludur.
Turizmin önemli bir ekonomik faaliyet olması ve tüm göstergelerin bu faaliyetin büyüme
eğiliminde olacağı yönünde olması önemli bir husustur.
Turizmdeki büyümeyle beraber sürdürülebilir turizm, ekoturizm gibi doğayla ilgili turizme
olan talep artmıĢ ve turizm ürünleri ile destinasyonlar çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri de
değiĢmiĢ ve çeĢitlenmiĢtir. Turistlerin talepleri konaklamada konforun sağlanması yanında,
yöreye özgü kültürel değerler hakkında bilgi edinme, yöre halkıyla iletiĢim, bölgenin flora ve
faunası, özel ekosistemler, doğal hayat ve bunların korunması da dahil olmak üzere daha
sorumlu bir seyahat deneyimi kazanmak da söz konusudur.
Beklenen büyüme ve yeni eğilimler turizmi o kadar stratejik bir konuma taĢımıĢtır ki, turizm
eĢsiz özellikli doğal veya korunan alanların sürdürülebilirliğinin yanı sıra bu alanların
çevresinde yaĢayan yöre halkının kalkınma potansiyeline de müspet etki sağlayabilmektedir.
Bu durumda turizm, doğal alanların korunması ve yöre halkı ile ziyaretçilerin çevre bilincinin
arttırılmasında kullanılabilecek çok önemli bir araçtır. Dolayısıyla turizm sayesinde koruma
çalıĢmaları için gerekli mali kaynakların kazanılmasının yanı sıra ziyaretçiler ile yöre halkına
yönelik bilinçlendirme ve eğitim programlarının oluĢturulması ve uygulanması gibi hedeflere
de kolayca ulaĢılabilmektedir.
En önemli hususta; turizm faaliyetlerinin uzun dönemde sürdürülebilir olması için geniĢ
kapsamlı, dikkatli, katılımcı ve paylaĢımcı olarak planlaması, sürecin etkin yönetimi ve
izlenmesi gerekmektedir.
Aksi takdirde, bu faaliyetlerin geri dönüĢü mümkün olmayan
olumsuz etkileri ortaya çıkacak ve turizm bu alanları tahrip eden bir faktör haline
gelebilecektir. ĠĢte bu nedenle; “SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME (MASTER)
PLANI” çalıĢmasına lüzum duyulmuĢtur.
1.4 SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġME STRATEJĠSĠ
Yukarda da bahsedildiği üzere, insan kullanımı bakımından hassas olan sahalarda turizm söz
konusu olduğunda turizmin iyi planlanması ve yönetilmesi önemli olmaktadır.
AlıĢılmıĢ turizm stratejileri ile Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Stratejisi arasındaki fark
Ģudur; alıĢılmıĢ yöntemler yukarıdan aĢağıya bakıĢ açısı ile uygulanmaktadır.
Yani kararlar merkezden alınmakta ve uygulanması için yerele taĢınmaktadır. Yöre halkı
katılımcı olamamaktadır.
Sürdürülebilir turizm ise aĢağıdan yukarıya bir yaklaĢım için gayret göstermektedir. Bu
yaklaĢımda yöre halkının beklentileri ele alınır, yönetime katılmasını sağlayıcı yapı kurulur,
yörenin kalkınma potansiyelini bünyesinde barındıran tabii değerlerin korunması için ortak
kararlar alınır. Karar almanın yanında uygulama ve izleme aĢamalarında da yöre halkının
bilgisini, becerilerini, en uygun Ģekilde kullanmak esastır. Bu yaklaĢım yöre halkının, yerel
otorite ve organizasyonların yetkilendirilmesine dayanır.
-Sürdürülebilir turizm geliĢim aĢamasında doğa ve çevresinin ortak çıkarları söz konusudur.
Konaklama ve diğer turizm altyapıları mümkün olduğunca doğal alan dıĢında olmalıdır. Bu
durum doğaya ve kültüre zararı en aza indirdiği gibi ev pansiyonculuğu gibi faaliyetlerin
yapılmasıyla yöreye faydayı arttırabilir.
-Yöre halkı ve diğer bölgesel ilgi grupları turizm geliĢiminde önemli ortaklardır. Söz konusu
gruplar turiste konaklama imkanı sunacaklar, sunacakları ürünün kalitesinin korunmasında da
sorumluluk alacaklardır.
-Günübirlik ziyaretçiler yerine uzun süreli konaklamaya lüzum duyan turistle hedefleniyorsa,
doğal ve kültürel mirasa dayalı çekim noktaları, el sanatları gibi faaliyetler ortaya konmalıdır.
-Doğal alanlar genellikle çok hassastır, bu sebeple ekolojik değerler, belirli bir saha ile sınırlı
olmayacaktır. Geleneksel hayat, yerel kültür, kırsal, sosyal ekonomik yapılar da aynı zamanda
turizmin temel kaynağı olmaktadır.
- Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı’nın ilimizde/bölgemizde ve ülkemizde
doğa turizmine konu olacak sahaların tüm ilgi grupları için anlamlı ve cazip bir bakıĢ açısına
dayandırılmasına esas olmalıdır.
- Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı‟nda turizm; doğayı koruma, kırsal
kalkınma için bir araç olarak ele alındığından, doğa turizmi yönetim planı olarak ele
alınmalıdır. Halihazırda olan turizm etkinlikleri de tartıĢılmalı, değerlendirilmelidir. Ġlde
sürdürülemez olan turizm veya gelir getirici faaliyetler de tanımlanmalıdır. Ayrıca iyi bir
yönetim için tehditler ve fırsatlar da ele alınarak bunlardan hareketle ortaya çıkacak fikirler
ortaya konmalıdır.
-Doğaya dayalı turizm yönetiminin entegre bir anlayıĢla (alan ve çevresinin sahip olduğu
doğal, tarihi ve sosyo-ekonomik kaynakların bütüncül ele alınması) değerlendirilmesi de
önemlidir.
-Turizm geliĢimi genel olarak piyasa talebine göre yönlendirilir. Bir alanın turizm
potansiyelinin değerlendirilmesi, rekabetçi özgün ve özellikli bir destinasyon oluĢturması için
gerçekçi beklentiler ortaya konulmalıdır. Yüksek ekolojik değerlere sahip olan sahalar yüksek
turizm değeri içermeyebilir. Turizm, ancak doğru pazar ürünlerini hedeflediği zaman baĢarılı
olabilir. Özellikle hassas tabiat alanlarında taĢıma kapasitesi düĢük iken, bu alanlardan
beklenen faydalar yüksek olmaktadır. TaĢıma kapasitesinin düĢüklüğü sınırlı sayıda turist
demektir. Bu sebeple taĢıma kapasitesinin değerlendirilmesi de önemlidir.
-Entegre Doğal Alan Yönetimi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı ile
doğa ve turizm yönetimi için tüm ilgi gruplarının desteğini almayı hedefler. Tüm ilgi
gruplarının etkin desteği önem taĢır. Turizm geliĢiminin karmaĢık yapısı göz önüne alınırsa,
ilgi gruplarının etkin iĢ birliği oldukça önemlidir. Planın herkes tarafından sahiplenilmesi
ayrıcalık olacaktır.
-Sürdürülebilir kırsal kalkınma için kapsamlı bir vizyon belirlenmesine de ihtiyaç vardır.
-Pazarlama
Stratejisi; Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planı‟nın bir
parçasıdır. Kalkınma ve rekabete açık ürün-Pazar kombinasyonu için yaratıcı yaklaĢımlar
içermelidir. Pazarlar, hedef gruplar, turist sayısı, ürünler, hizmetler, yaratıcı yaklaĢımlar bu
stratejide yer almalıdır.
-Turizm Destinasyonu Yönetimi; Yaygın bir stratejik yaklaĢım olup, destinasyonu rekabete
açık hale getirir, bir turizm pazarını iyi bir Ģekilde yönetmek, pazarlamak, bir destinasyonu
rekabetçi yapabilmek için gereken tüm unsurları içeren bir yaklaĢımdır.
-Ġyi tanımlanmıĢ amaçlar ve göstergelerle mantıksal bir çerçeve kurmak, ayrıntılı bütçe, mali
portre ve ilgi gruplarının tümüne açık görev ve sorumluluklar veren bir iĢ planı hazırlamak
gereklidir.
-Ziyaretçinin Ġzlenmesi ve Ziyaretçi Yönetim Planı: Madem ki doğa gibi hassas bir
sistemde çalıĢılıyor, bu durumda turist ziyaretinin ilkelerini belirleyen bir ziyaretçi yönetim
planı lüzumludur. Aynı zamanda da hem geri bildirim temin etme, hem de taĢıma
kapasitesinin kontrolü için izleme programı da olmalıdır.
Geri bildirimler kalitenin arttırılması, sunumların taleplere uygun hale getirilmesi
(iyileĢtirilmesi), hizmetteki aksamaların ve doğadaki değiĢimlerin takibi için çok önemlidir.
ġu unutulmamalıdır ki; turizm, doğanın korunması için ortaya konan ana hedeflere ulaĢmak
garanti edildiği takdirde teĢvik edilmelidir.
2. SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ GELĠġĠMĠNE ĠLĠġKĠN ÇALIġMALAR
2.1 KAYNAK ANALĠZĠ
GeliĢme planı ve stratejisi için öncelikle kaynak analizi yapılması mecburidir. Bir alanın sahip
olduğu kaynaklar, o alanın kalkınması için bir sermaye veya potansiyel oluĢturmaktadır. Bu
kaynakların analizi de önemli veri ve bilgi oluĢturulmasını temin etmektedir.
Ekolojik ve kültürel kaynakların yanında sosyo-ekonomik özellikler de turizm geliĢimi için
önemli bir temel oluĢturmaktadır. Örneğin kırsal turizmin, tarımsal faaliyetleri desteklemediği
durumlarda kırsal turizmin gerçekleĢtirildiği bölge hem kendi sermayesini hem de kırsal olma
özelliğini kaybedecektir.Gerek turizm potansiyeli gerekse taĢıma kapasitesi turizm
kaynaklarının mevcut durumuna bağlı olduğundan kaynak envanterinin mutlaka yapılması
gerekir.
2.1.1 Kaynak Analizinde Ele Alınacak Unsurlar
a. Doğal Kaynaklar: turizmin geliĢimi için önemli olan yöreye özgü doğal kaynaklardır. Bu
kaynakların hali hazırdaki ekonomik kullanımları, korunma durumları, statüleri, iklim gibi
turizm geliĢimi için potansiyel kaynakların envanterini içermektedir.
Seçkin Doğal Kaynaklar: Turizm yalnızca korunan doğa parçaları ile ilgili değildir. EĢsiz
manzaralar, dağlar ve nehirler gibi ve korunmayan türler de turizm için ilgi çekici
olmaktadırlar. Örneğin; ormandaki ağaçların üzerinde gezinen sincapları, konakladığımız evin
penceresinden gözlemlemek son derece çekicidir. Bir orman öncelikli olarak odunculuk
amacıyla kullanılsa da dağ bisikleti gibi bir aktivite için ortamı çekici hale getirebilmektedir.
Seçkin Doğal Kaynakların Halihazırdaki Ekonomik Kullanımlarının Tanımlanması
Doğal kaynakların çok çeĢitli kullanımları söz konusudur, ormanların odunculuk, nehirler ve
göllerin sportif balıkçılık, su sporları ve enerji üretmek için kullanımları gibi. Bu
kullanımlardan bazıları gelenekseldir ve düĢük etkilere sahiptir. Bazıları ise sürdürülebilir
değildir. Bu sebeple bunlar turizm geliĢimi için de uygun değildir.
Kaynağın Korunma Durumu ve Statüsü: Bazı doğal kaynaklar mevcut kanunlarla korunur.
Bunların turizmde kullanımı da bu kanunlara uygun olmalıdır.
Ġklim; mevsimlerin dağılımı, ortalama sıcaklık, nem ve günlük ortalama optimal güneĢ ıĢığı
saatlerine bağlı olarak iklim analizi yapılmaktadır. Burada önemli olan iklimin farklı
mevsimlerde turizm için elveriĢli olup olmadığıdır.
Turizm GeliĢimi Ġçin Potansiyel Doğal Kaynaklar: Potansiyel kaynakların tespiti turizm
planlaması için önemli ve özellikle yönlendirici olmaktadır. Tüm bu kaynakların envanter
çalıĢmalarının haritaya aktarılması, turizm ürünleri ve hizmetlerinin geliĢmesi ve altyapı ile
tesislerin fiziksel planlaması için önemli olmaktadır.
b. Kültürel Kaynaklar: Kültürel kaynakların envanteri doğal kaynaklara iliĢkin çalıĢmalara
benzerlik göstermektedir. Özellikle doğal ve kültürel kaynaklardan oluĢan kombinasyonlar,
turistler tarafından yüksek ilgi ile karĢılanmaktadır. Kültürel mirasın korunmasının önemi
konusunda farkındalık meydana getirilebilirse, sürdürülebilir turizm geliĢimine ve doğa
korumaya verilen destek artacaktır.
c. Sosyo-Ekonomik Kaynaklar: Altyapı, insan kaynakları ve farklı ekonomik sektörlerin
bileĢimini içermektedir. Bu konuda yapılacak envanter çalıĢması, birbiri ile bağlantılı birçok
farklı unsurlar içermesi ve bu unsurların turizm geliĢimi için ilk bakıĢta kavranamaması
mümkündür. Bölgenin kalkınma potansiyelinde, sosyal ve ekonomik rekabet edebilirlik
unsurları büyük öneme sahiptir. Yerel nüfusun turizme yaklaĢımı, turizm sektöründe çalıĢma
isteği gibi bazı unsurların turizm ile doğrudan iliĢkisi bulunmaktadır.
Altyapı: Bir bölgenin turizmde rekabet edebilirliği ve kalkınma seviyesinin tespiti için altyapı
kalitesi önemli bir göstergedir. Altyapının kalitesi, yerel nüfusun hayat kalitesini ortaya
koymanın yanı sıra turizm geliĢimi için de zorunlu bir Ģarttır. Alan, güvenli içme suyu,
donanımlı sağlık tesisleri gibi temel unsurları içermiyorsa turizm geliĢimi asla baĢarılı
olamayacaktır. Altyapının farklı unsurları için Ģartlar, kalite ve gelecekteki durum
değerlendirilmelidir. Kaynak halihazırda turizm için mi kullanılmaktadır? Sorusu hem
kaynağın turizm geliĢimi için önemi konusunda hem de kaynak kalitesi hakkında göstergeleri
ortaya koyabilmektedir.
-
Su kaynaklarına yönelik etütler; kaliteli su kaynağının sağlanması, su kaynağının
sürdürülebilir kullanımı ve su çıkarmanın çevresel etkisini de içerir.
-
ĠletiĢim ağına yönelik etütler; turistlerin refahı ve turizm geliĢimi için önemli olan cep
telefonları da olmak üzere telefon ve internet ağlarının kalitesine yönelik etütleri
içermektedir.
-
Sağlık hizmetlerinin; kalite, miktar ve coğrafi dağılımı son derece önemlidir.
-
Güç kaynaklarına yönelik etütler; elektrik Ģebekesi, ısınma ve yemek piĢirme için enerji
kaynaklarının varlığı önemlidir. Her ne kadar resmi standartlara göre planlansa ve tehlike
içermese de turistler nükleer santrallerin yakınında konaklamamaktadır.
-
Su ve toprak kirliliği etkisi olan atık su sistemleri önemli olup, bölgeye gelen turistlerin
sayısı ile meydana gelecek atık su miktarı da dikkate alınmalıdır.
-
Katı atıkların düzenli depolaması toplum için olduğu kadar çevre için de önemlidir. Katı
atıkların görüntü kirliliğine de yol açması ayrı bir menfi etkisidir.
-
Yol ağlarının durumu; çoğu turistin tercihlerini yaparken en önemli etkendir.
-
Güvenlik; kamu güvenliğini ve asayiĢi sağlamak turist güvenliği gibi unsurlar önemli
olmaktadır. AĢırı kar yağıĢı, kanyon veya dağ kurtarma timlerinin olup olmaması da çok
önemlidir.
-
Politik istikrarsızlık ve suçlar; turist için caydırıcı etki yapmaktadır.
Ġnsan Kaynakları; Bir bölgenin insan sermayesini ifade eden bu unsur, turizm
geliĢiminde anahtar etmenlerden biridir. Ġnsan kaynakları hem hizmeti hem de manevi
nitelikteki kültür ve kimliği oluĢturmaktadır.
Ġnsan kaynaklarına iliĢkin etütler aĢağıdaki unsurları içermelidir;
-
Yöre halkının nüfusu,
-
Göç vb. eğilimler,
-
Demografik yapı,
-
Aktif nüfus ve yapısı, eğitim seviyesi, potansiyel bilgi ve beceriler, açık fikirlilik,
geleceğe odaklanma, çalıĢma ahlakı,
-
Yöreye özgü geleneksel ekonomik faaliyetleri ve yöresel sanatları yapabilme,
-
Turizm geliĢimine iliĢkin tutum, misafir severlik duygusu, hizmete yönelim,
-
Sosyal tutarlılık, esneklik, mevcut sosyal iliĢkilerin kalitesi ve aralarındaki iĢbirliğini
içeren sosyal yapı,
-
Yerel kurumlar, idareler, yönetiĢim, bürokrasiden kaçınma vb. hususlarla finansal
kaynaklar ve yönetimleri,
-
Alanın kültürü ve kimliği, alanda etkin görev alacak kiĢilerin ortak değerleri, ilgileri,
yaklaĢımları, algılama Ģekilleri, özel ilgi ve becerileri, özgün gelenekler, o topluma ait
olma ve o toplumda yaĢamaktan onur duyma gibi durumları içerir,
-
Farklı ekonomik sektörler; söz konusu coğrafi bölgeye ve ile yoğunlaĢma durumları, firma
sayısı, ölçeği, ortalama karlılık, geleceğe yönelik bakıĢ açısı, pazarları ve dıĢ iliĢkileri,
sektörler arası iĢbirliği son derece önemlidir, tüm sektörler turizm sektörü ile iliĢkili
olabilmektedir.
Kaynak analizinin sonuçları; sürdürülebilir turizm yönetimi ve kalkınmada sermayeyi
oluĢturan kullanılabilir kaynaklara genel bir bakıĢı sağlamakla beraber, bölgenin mevcut
kalkınma durumunu ve sürdürülebilirliğini değerlendiremeye yönelik bir resim
sunmaktadır. Analiz aynı zamanda; bölgenin sürdürülebilir kalkınmasına yönelik bir
vizyon oluĢturulmasını ve turizm geliĢiminin diğer sektörlerle bütünleĢtirilmesini
sağlayacaktır.
2.2 TURĠZM POTANSĠYELĠ
Yüksek değerlere sahip doğal ekolojik sahalar her zaman yüksek turizm potansiyeli
içermezler;
- Bazı doğa parçaları araĢtırma yapan uzmanlara, iyi eğitimli ekoturistlere hitap etmektedir.
Bu alanlar sayıca az olduğu için de sınırlı bir turizm potansiyeli içerirler,
- Bazı doğal sahalar, eriĢim, güvenlik gibi nedenlerle turistler için elveriĢli olmayan yerlerde
bulunurlar,
- Ekolojik kaynakların kullanımlar karĢısındaki duyarlılığı (taĢıma kapasitesi), ziyaretçi
giriĢinde kısıtlamalara sebep olmaktadır,
Bir sahanın daha fazla turist çekebilmesi için ihtimalleri ortaya koyan turizm potansiyeli
önemli bir konudur. Turizm potansiyelinin tespiti için arz ve talebin ortaya konması gerekir.
Bu potansiyel sınırlıysa baĢarılı bir turizm giriĢimini baĢlatmak imkanı olmayacaktır.
Turizm ekonomik bir faaliyet olduğundan ancak turizm pazarında sürdürülebilirliği için bir
talebi karĢılaması lüzumludur.
Turizme iliĢkin motivasyon ve istekler değiĢkendir, kaynakların değeri aynı kalırken değiĢen
tüketici davranıĢları turizm potansiyelini etkilemektedir. Dolayısıyla turizm potansiyeli
tüketicinin bakıĢ açısı (talebi) ile değerlendirilmelidir.
Turizm potansiyeline iliĢkin veri toplarken, istatistiki veriler, anketler gibi yöntemlerle veri
elde edilebilir, ayrıca derinlemesine görüĢmeler, katılımcı gözlemleme, olaylar üzerinde
çalıĢmalar ile veri elde etmek için kullanılan niteliksel araĢtırma metotları kullanılmaktadır.
Turizm potansiyeli için “turizm talebi” incelemesi aĢağıdaki hususların tespiti ile yapılabilir;
-
Halen yapılan turizm,
-
Halihazırdaki turist miktarı,
-
Her bir ziyaretçinin günde harcadığı miktar,
-
Ortalama kalma zamanları,
-
Turist profili,
-
Dürtü analizi; hangi temel etmenlerin turistler için rol oynadığı,(doğa, kültür, sağlık,
güneĢ, vb.)
-
Benzer bir il veya saha ile kıyaslama yapılması, milli veya milletlerarası bir il ile
kıyaslama yapılması ve neden o ilin tercih edildiği,
-
Gelecekte rakip olacak iller hangileridir, nedeni,
“Turizm arzı” incelemesinde ise aĢağıdaki hususlar öne çıkmaktadır;
-
Ġlimizde bir uluslar arası havaalanı var mıdır veya yakın bir ilden yararlanma imkanı
makul müdür?
-
Alan ulaĢım hangi araçlarla olur?(demiryolu, özel taĢıt, genel taĢımacılık, vd.), bunlara
yaklaĢım nasıl olmaktadır (kötü, yeterli, iyi gibi),
-
Alana ulaĢma durumu (kolay-rahat, çaba ile, zor ve tehlikeli)
-
Ġle gelmek için yabancı turistler ülkemizden vize alıyor mu?
-
Sahamızın istikrarlı bir yönetimi var mı?,
-
Güvenlik ve ulaĢım açısından ne gibi problemler yaĢanabilir?
-
Alt yapı incelemesi; taĢımacılık ağı, yerel yolun durumu (toprak, asfalt), anayolla
bağlantısı, demiryolu ağı, yerel genel taĢımacılığın yaygınlığı, program, ücretler,
hat/duraklar, döngü patikaları, patikalar, yollar, iĢaret levhaları, genel enformasyon
levhaları, araç-otobüs park kapasitesi, bilgi alma, tercüme kolaylıkları,
-
Yiyecek içecek ve barınma; restoran sayısı, restoranların sınıflandırılması (iyi-sayısı, orta
iyi-sayısı vb.)
-
Hangi standartta yiyecek sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü)
-
Ġl ve çevresinde ne tür barınma alanları var? (otel, hotel, yatak kapasitesi, rota üstü
barınma kulübeleri, bungalov, parkları, kamp alanı, diğerleri),
-
Hangi standartlarda barınma sunuluyor? (yüksek, yeterli, kötü),
-
Ġlinizin seçkin özellikteki doğal alanlarının özellikleri (sundukları ile tek mi?, biraz farklı
mı?, diğer seçkin özellikli yerlere benziyor mu?),
-
Alan turist gezi rotasına girecek Ģekilde turistlerin ilgisini çekebilecek diğer sahalara yakın
mı? (diğer çekici sahalara yakın, orta derecede potansiyel, düĢük veya yakında böyle bir
potansiyel bulunmamakta),
-
Ġlin alanlarında yaban hayatı; (bayrak tür, ilginç diğer türler, temsil edici yaban hayatı,
farklı yaban hayatı izleme aktiviteleri, yürüyerek, botla, gözlem noktası ile vb.),
-
Yaban hayatı izleme de tatmin edicilik durumu (garanti etme, genellikle, Ģans veya
mevsime bağlı),
-
Bölgedeki önemli yaban hayatının tanımı,
-
Yardımcı tesislerin durumu (rekreasyonel, spor, diğer; durumu:kötü-yeterli-iyi),
Kaynakların turizm potansiyelinin değerlendirilmesi;
-
doğal değerler: (sahiller, sahil kayalıkları, kumullar, dağlar, ormanlar, korunmuĢ izole
olmuĢ alanlar, Ģelaleler, göller, nehirler, mağaralar, yaban hayatı, hayvan-kuĢ, deniz
canlıları, iklim, diğerleri),
-
kültürel değerler; (tarihi binalar, tarihi yerler, anıtlar, arkeolojik yerler ve koleksiyonlar,
folklor ve gelenekler, el iĢleri, müzeler, sahne sanatları, sanayi mirası vb.)
-
Toplumun turizm potansiyeli; (insan kaynakları; aktif nüfusun büyüklüğü ve yapısı, eğitim
düzeyi ve profesyonel bilgi, beceriler, eğitimler, orijinal-karakteristik ve geleneksel
özellikleri, ekonomik faaliyetler-sanatlar profesyonel olmayanlar dahil, resmi olmayan
bilgi ve beceriler, turizm geliĢimine yaklaĢımlar, misafir severlik anlayıĢı, hizmet
eğilimleri, yerel kuruluĢ ve idareler ile yönetiĢim, alanın kültürü ve kimliği,
-
Ekonomik kaynakların turizm potansiyeli; (tarım, ormancılık, balıkçılık, sanayi ve diğer),
-
Altyapı; (su sistemleri, ulaĢım ağları, sağlık imkanları, ulaĢım terminalleri, enerji
kaynakları, kanalizasyon sistemleri, katı atık ve yok etme sistemi, caddeler/yollar,
güvenlik sistemleri vb.)
-
ĠĢ ve hizmet altyapısı; (fırınlar, kasaplar, bakkallar, süpermarketler, doğrudan satıĢ yapan
çiftlikler, kiralık araç, servis istasyonları, taksiler, otobüsler, kiralık bisiklet, kiralık spor
malzemeleri ve bakımı, postaneler, bankacılık hizmetleri, doktorlar, diĢçiler, eczaneler,
kafe ve restoranlar, atm‟ler, bankalar, diğer iĢ ve hizmetler.)
Turizm Talebi; turizmin mevcut durumunun incelenmesi;
Ziyaretçi; boĢ zamanlarını geçirmek için bir yere gelen kiĢi olarak tanımlanabilir, turist ise
alanda bir veya daha fazla gece konaklamaktadır. Her turist bir ziyaretçidir, ancak her
ziyaretçi turist değildir. Dolayısı ile turist ve ziyaretçi sayılarının ayrılması gerekmektedir.
Ziyaretçi ve turist ayrımı farklı talepleri sebebi ile yapılmak durumunadır, ayrıca her ikisinin
de farklı etkileri bulunmaktadır. Bir turistin ortalama harcaması alanda daha fazla zaman
geçirdiğinden, konaklamaya, ilave yiyecek ve içeceğe ödeme yaptığından genellikle daha
yüksek olmaktadır.
Turizme iliĢkin mevcut durumun ortaya konabilmesi için;
-
Turist ve ziyaretçileri ayrı ayrı sayısı (yıllık, mevsimlik, aylık, haftalık, günlük),
-
Son on yılda turistlerin/ziyaretçilerin değiĢimi,
-
Ortalama kalıĢ süreleri, konaklama ve ulaĢım Ģekilleri önemlidir.
(Sürdürülebilir doğa turizm geliĢme planımızda ana unsur turizm olduğundan;turizme iliĢkin
veri kullanılamaz olduğu hallerde ikinci en iyi seçenek olarak ziyaretçilere ait verielr
üzerinden değerlendirme yapılması mecburiyeti doğmaktadır).
-
Turist baĢına ortalama harcama,
-
Grup hacmi ve düzeni,
-
Turistlerin ağırlıklı yaĢ grubu,
-
Yaptıkları faaliyetler,
-
Ziyaret edecekleri-ettikleri yere iliĢkin seçimleri,
-
Memnuniyeti, deneyimleri ve para harcama Ģekilleri,
-
Ġkinci ziyaretlerin yüzdesi ve sayısı,
-
Kullanılabilir ilave veriler.
Talep incelemesinde ilimizi rakip olarak gördüğümüz veya bizimle rekabet eden benzer il
veya illerle karĢılaĢtırmak faydalı ve yerinde olacaktır.
Turizm Arzı:
Konum Faktörü; Bir ilin baĢka turizm pazarları ile iliĢkili olarak nasıl konumlandığını,
bir turistin alana ulaĢmak için harcadığı zamanı, parayı/enerjiyi belirtir.
Bir saha ne kadar güzel olursa olsun, hedef grup tarafından kolayca ulaĢılabilir değilse asla
baĢarılı bir turizm geliĢimi sağlanamayacaktır. Yerel nüfusun değil turistin algılama durumu
dikkate alınmalıdır. Örneğin bakir alanları ziyaret etmekten zevk alan ve ilkel patika yollarla
ulaĢılan yerleri ziyaret etmek isteyen turistler için düĢünülen uzak mesafeler için alanın sınırlı
sayıda turist potansiyeli olacaktır.
-
Uzun mesafeden gelen turistler için hava alanına uzaklık çok önemlidir,
-
Tur operatörlerinin çoğu havayolu ulaĢımını zorunlu görmektedirler, bu sebeple bağımsız
turistler veya tur operatörleri hedeflenebilir,
-
Tren, otobüs veya özel araçlarla eriĢim de konum faktörleri içinde önemlidir,
-
Alana ziyaret iklim Ģartları açısından da kısıtlı imkanlara neden olabilir,
-
Ġle özgü yapılan bürokratik iĢlemlerin bıktırıcılığı da önemlidir, sık sık güvenlik birimleri
tarafından kimlik sorulmak, aranmak gibi,
-
Turizm arzında; iĢaretlemeler, doğru yönlendirmeler, bilgiye ulaĢma kolaylığı da önem
arz etmektedir. Haritalar, broĢürler, internet imkanı, kılavuz ve rehberler önemli bir arz
faktörüdür.
-
Yiyecek içecek sunumu ve konaklama arzı; Sunumun ürün ve hizmet kalitesi, hijyenik
standartlar, özgünlük/otantik, yöresel olması, yer ve ürünlerin çeĢitliliği, ortam ve
konukseverlik önemlidir.
-
Restoranların sınıflaması önceden yapılırsa turist için kolaylık olacaktır.
-
Konaklama tüm türleri içerebilmelidir, ürün ve hizmetlerin kaliteli olması, özellikle
hijyeniklik konaklamada çok önemlidir.
Doğal Alanın Kendine Has Özellikleri; Doğal alanların değer yaratması, kırsal kalkınmada
rol oynaması beklentisi de son yıllarda öne çıkan bir görüĢtür. Doğal alanların alternatif
kaynak kullanımına dönüĢtürülmesi için yapılan baskılar sonucu tehdit altında olduğu
yerlerde devamlılığını sürdürebilmeleri, diğer alternatif kaynak kullanımları karĢısında
koruma ve kullanma dengesinin uzun dönemli ekonomik değerinin gösterilebilmesine
bağlıdır. Tabiat ve kültürel miras, yaban hayatının gözlemlenmesi, yöreye özgü özellikler ve
korunması gereken öncelikli türler, doğa ile ilgili çalıĢan ve doğanın kıymetini bilen ekoturistler için son derece önemlidir.
2.3 TAġIMA KAPASĠTESĠ
- Belirli bir sürede ( yıl, ay, hafta, gün, saat ) bir bölgenin alabileceği ziyaretçi sayısı veya
bölgenin kaynakları üzerinde istenmeyen veya planlanmamıĢ etkilere sahip olmayan ve
sürdürülebilir kalkınmayı tehdit etmeyecek düzeyde bir alanda aynı anda bulunabilecek
ziyaretçi sayısı,
- Bir bölgenin, hayati önemde olduğu düĢünülen değerleri, ekolojik süreç ve koĢulları
tehlikeye atmadan ve sürdürülebilir kalkınma imkanlarını azaltmadan belirli bir süre boyunca
destekleyebileceği insan faaliyetlerinin (ağaç kesimi, avlanma, tarım) ve diğer etmenlerin
(örn: iklim değiĢikliği, kirlenme.vb.) baskısı,
- Ziyaret edilen bir alan veya tesisin sahip olduğu kaynaklar üzerinde koruma amaçlarını
tehlikeye atmadan, istenmeyen ve planlanmayan etkilere neden olmadan belirli bir süre (yıl,
ay, gün, an) boyunca alabileceği ziyaretçi sayısı Ģeklinde tanımlanmaktadır.
TaĢıma kapasitesi, Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planında önemli bir
planlama aracıdır. Turizmin geliĢimi ve korunmasında önemli bir kavramdır.
TaĢıma
kapasitesinin analizi ve izlenmesi, yönetim kararları yönünden girdi sağlayacaktır. TaĢıma
kapasitesi sayesinde kullanımı sınırlamak, en elveriĢli ziyaretçi sayısını tamamlayarak müspet
etkileri azamiye çıkartmak, olumsuz etkileri en aza indirmek mümkün olabilecektir. Kısaca
Doğa Turizmi GeliĢme (Master) Planındaki “sürdürülebilirlik” taĢıma kapasitesinin
aĢılmaması ile temin edilir.
Ziyaretçi sayısı ve etkinin büyüklüğü arasında doğrudan iliĢki vardır. Ancak alan içinde tek
tehdit unsuru ziyaretçiler değildir. Doğa için önemli olan tehditlerin tümünün birleĢik
etkisidir.
2.3.1. TaĢıma Kapasitesinin Elemanları;
Sosyal TaĢıma Kapasitesi,
Turizm için yerel tolerans limitleri olarak tanımlanmakta olup yöre halkı üzerindeki olumsuz
etkilerinden ve ziyaretçiler ile yöre halkı arasındaki çatıĢmalardan kaçınılmasını içerir.Bu
unsurun turizm geliĢimi içerisinde anahtar rolü vardır. Yöre halkı turizmi desteklemezse
kalkınma asla olmaz.
Yerel kabulü belirleyen temel etmenler, sosyal yapı ve kültürün hassaslığı, toplumun
değiĢimin üstesinden gelebilme yeteneği, turizmin algılanıĢı, yöre halkı ile ziyaretçilerin
iliĢkileri, kullanıcı grupların davranıĢları, birbiri ile uyumu ve paydaĢ olmanın ekonomik ve
toplumsal faydalarıdır.
Ekonomik TaĢıma Kapasitesi;
Sürdürülebilir bir turizm geliĢiminde turizm, ekonomik yapı ile bütünleĢmiĢtir ve diğer
sektörleri de desteklemektedir.
Ekonomik taĢıma kapasitesi; turizm geliĢimini sağlayan bir yerel ekonomi ve yerel
ekonominin sürdürülebilirliğini sağlayan bir turizm geliĢimi anlamına gelmektedir. Yani
temel kıstas; turizm geliĢimi ile yerel ekonomi arasındaki sinerjidir.
Ekonomik taĢıma önemli olan iki unsur; Beklenen faydaları temin etmek için asgari turist
sayısı ve ekonominin üstesinden gelebileceği azami turist sayısıdır.
Ekolojik TaĢıma Kapasitesi;
Ekolojik taĢıma kapasitesi, ziyaretçilerin/turistlerin ziyaret edilen alandaki ekosistemler,
ikamet yerleri ve canlı türleri üzerinde ortaya koyduğu ekolojik zararlardır. Burada, ekolojik
değerlerin, ziyaretçi akıĢlarının ve davranıĢlarının uzun süreli ve sistematik olarak izlenmesi
ve veri toplanması önemli olmaktadır.
Ġdari/fiziki TaĢıma Kapasitesi;
Fiziki taĢıma kapasitesi aynı anda ve belirli bir zamanda müĢteri olarak alınabilecek ziyaretçi
sayısıdır. Bu kapasite, alana uygun insan sayısına, yani alanın büyüklüğü ve diğer fiziki
Ģartlar (doğal, coğrafi koĢullar ve hava Ģartları) ile turizm altyapısının kapasitesine
dayanmaktadır. Burada temel göstergeler; kalabalık, kuyruklar ve trafik sıkıĢıklığıdır.
Fiziksel kapasite yönetiminin verimliliği ve etkinliği Ģu unsurlara bağlıdır;
-
Organizasyon kaynaklarının kapasitesi (insan ve ekonomik kaynaklar vb. gibi),
-
Ziyaretçi yönetiminin kapasitesi,
Bir sahanın ziyaretçi kullanımına/ turizm geliĢimine karĢı hassas olan kaynakları: Kırmızı
liste ve endemik türlerin habitatları, alanın savunmasız olan diğer kaynakları, göçe hassas
türler,
Ziyaretçi yönetimi de dahil olmak üzere yönetim amaçları ve hedefleri: Genel bir doğa
koruma planı, amaçlar, hedefler ve doğa koruma politikası, tür koruma politikaları, bölgeleme
sistemi, izleme sistemi,
Ziyaretçiler/turistler, turizm geliĢimi ve etkileri üzerine veriler; tüm güzergahlar, tesisler,
konaklama ve ziyaretçi/turist için olan etkinlikler ve detaylı haritalar, ziyaretçi sayısı,
özellikleri, akımları, ziyaretçi modelleri, etkinlikler ve mevsime bağlı özelliklere iliĢkin
bilgiler vb., ziyaretçiler tarafından özel olarak gerçekleĢtirilen faaliyetler, ziyaretçi etkilerine
iliĢkin veriler, etkilerin izlenmesi ve değerlendirilmesine iliĢkin yöntemler, ölçütler ve
göstergeler.
Coğrafi bilgi sistemleri (CBS) teknikleri ile bilgilerin gösterilmesi mümkündür.
Psikolojik TaĢıma Kapasitesi;
Psikolojik taĢıma kapasitesi bir alanın belirli bir zaman diliminde ziyaretçi deneyimleri
üzerinde olumsuz etkilenmeye sebep olmaksızın kaldırabileceği maksimum ziyaretçi
sayısıdır.
3. ĠLGĠ
GRUBU
ANALĠZĠ
VE
YEREL
ORGANĠZASYONUN
OLUġTURULMASI
3.1 ĠLGĠ GRUPLARI/PAYDAġLAR
Ġlgi grupları, “belirli bir koruma ve sürdürülebilir kalkınma projesi ile ilgili olarak fayda
sağlayan, projenin içinde yer alan veya söz konusu projeden olumlu ya da olumsuz etkilenen
bireyler, gruplar veya organizasyonlar” olarak tanımlanabilirler.
PaydaĢlar, bir problemi çözmek için sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ve amaçlarımıza
ulaĢmak için güvenebileceğimiz kiĢilerdir.
Ġlgi gruplarının hepsi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimine ortak değildir veya olmaları
gerekmez. Çünkü bir ortağın projeye olumlu bir bakıĢı, tutumu olmalıdır ve amaçlara ulaĢmak
için iĢbirliği yapmalıdır.
Bazen bir ilgi grubu projeye olumsuz bakabilir ve hatta aktif bir tehdit bile olabilir, ilgi
gruplarını iĢbirliği yapılanlar haline getirmek onlara paydaĢ değeri verilmesi ile mümkün olur.
3.2 ĠLGĠ GRUBU KATEGORĠLERĠ
Turizmde ilgi grupları;
-
Yöre halkı, kiĢiler ve kurumlar,
-
Alana dayalı ilin sorumlu yöneticileri,
-
Bölgesel yetkililer,
-
Ulusal yetkililer,
-
Turizm ofisleri, yerel turizm organizasyonları, konaklama ve hizmet sunanlar,
taĢımacılar,
-
Turizmle ilgili sektörler,
-
Tarım, ormancılık ve balıkçılık gibi farklı ekonomik sektörlerin temsil edildiği ticaret
ve sanayi odaları ve el sanatları ile ilgili birimler,
-
ĠĢçi sendikaları, dernekler, STK‟lar,
-
Eğitim ile ilgili birimler,
3.3 ĠLGĠ GRUBU ANALĠZĠ
Ġlgi grubu analizi sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının ortaya konması ve
uygulamasında yer alan farklı taraflara iliĢkin genel bir izlenim sahibi olabilmek, niyet
okumak için kullanılan bir araçtır. Yalnızca bir envanter olarak ele alınmamalıdır,
sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının planlanmasında potansiyel ortaklarımızın kimler
olduğunu ve hangi tarafla çeliĢkiler yaĢayacağımızı bize bildirmektedir. Ayrıca projenin farklı
seviyelerinde destek temini için de son derece elveriĢli bir analizdir.
Ġlgi grupları analizine dayalı olarak sürdürülebilir doğa turizmi geliĢme planının
yönetiminden sorumlu bir organizasyon oluĢturulmalıdır.
Sürdürülebilir doğa turizmi geliĢimi için, detaylı bir ilgi grubu analizi ilgi gruplarının;
-
Genel hedeflerini,
-
Turizmden beklediği faydaları
-
Turizmdeki rollerini tanımlamalıdır.
Bu süreç; Ģu adımlardan oluĢur;
1. Ġlgi gruplarının tanımlanması,
2. Her ilgi grubunun çıkarlarının, önceliklerinin ve değerlerinin belirlenmesi,
3. Her ilgi grubunun davranıĢlarının belirlenmesi,
4. Ġlgi grubunun gücünün ve ilgi grupları arasındaki muhtemel koalisyonlarının gücünün
tahmin edilmesi,
5. Ġlgi gruplarının mevcut ihtiyaçlarının ne düzeyde karĢılandığının değerlendirilmesi,
6. Ġlgi grupları ile birebir iletiĢimlerin baĢlatılması ve ilgi gruplarının güveninin
kazanılması,
7. Ortak menfaatler, sinerji ve baĢarı unsurlarının tanımlanması,
8. PaydaĢların bir araya getirilmesi,
9. Ortak hedef ve amaçların ve onlara ulaĢmak için gerekli olan stratejinin ortaya
konması,
10. Organizasyon çerçevesinin oluĢturulması,
11. Uygulama
(zaman
çizelgesinin
ve
hedeflerin
ortaya
konması,
iletiĢim
organizasyonunun oluĢturulması, ilgi gruplarına somut sorumlulukların verilmesi.)
12. Ġzleme ve geri bildirimin yapılması
3.4 TOPLUM TEMELLĠ YAKLAġIM
Sürdürülebilir Doğa Turizmi GeliĢme Planı‟nın hazırlanmasında toplum temelli yaklaĢım
uygulanması neticesinde;
-
Yöre halkı için sürdürülebilir geçim kaynakları ortaya koymak,
-
Toplulukların kendi yapılarını korumalarını teĢvik etmek ve
-
Doğal alanların koruma hedeflerinde yerel faydayı oluĢturmak mümkündür,
Toplum temelli turizmin en önemli özelliği, doğal kaynakların kalitesi ile alanın kültürel
mirasının bozulmamıĢ ve turizmle güçlendirilmiĢ olmasıdır. Doğal çevre üzerindeki
olumsuz etkiler en aza indirilmeli ve yerel kültür korunmalıdır. Turizm, insanların kendi
yerel kültürlerini yaĢatma ve değerlendirmeye teĢvik etmelidir.
3.5 YEREL ORGANĠZASYONUN OLUġTURULMASI
Ġlgi grubu analizine dayalı olarak, korunan alan ve çevresi için, Sürdürülebilir Doğa Turizmi
GeliĢme Planını izlemek veya biçimlendirmek amacıyla, korunan alan yönetimi ve tüm ilgi
gruplarının resmi iĢbirliğine dayalı bir organizasyon oluĢturulmalıdır.
Bu iĢbirliği Valiye imzalatıldığı takdirde resmi bir dokümandır. Sürdürülebilir Doğa Turizmi
GeliĢme Planını uygulamak, desteklemek ve sorumluluklarını, karar verme gibi hususları
düzenler.
3.6 TARĠHÇE
Ġlkçağlarda Denizli Yöresi
Denizli yöresinin ilk ve en önemli yerleĢim yeri Beycesultan Höyüğü ’dür.
(Günümüzde Beycesultan, Çivril ilçesinin 5 km. kadar güneyinde Çivril –Denizli karayolunun
hemen sağında yer alır.) YerleĢimin günümüzden 6000 yıl önce M.Ö. 4000 yıllarında
Kalkolitik dönemle baĢladığı öngörülmektedir.
Tarihi dönemlere gelindiğinde Denizli yöresinin bilinen ilk sakinleri Arzawalılar
olmuĢtur. M.Ö 1200-1700 arası süren Karanlık Çağ‟dan sonra yöreye Frigler hakim
olmuĢlardır. Xenephon‟a göre Frigya‟nın batı sınırlarındaki en önemli yerleĢimlerinden biri
Collosai (bugün Honaz) Ģehri idi. Friglerin yıkılmasının ardından bölge Lidyalıların eline
geçmiĢti. Lidya Devletinin doğu sınırı ünlü Yunanlı tarihçi Heredot‟a göre Karura adlı
yerleĢimdir. Karura Ģehri bugün Denizli‟ye bağlı Sarayköy ilçesinde bulunmaktadır.
Batı Anadolu bölgesi ve dolayısıyla Denizli yöresi M.Ö 129 yılında Romalılarca Asya
eyaletine bağlanarak prokonsüllerce yönetilmeye baĢlanmıĢtır. Romalılar Asya eyaletindeki
mevcut yolları ıslah edip yol akıĢını Bergama yönünden Efes ve Milet yönüne çevirdiler.
Denizli Bölgesi doğu-batı yönünde önemli nokta haline gelmiĢtir.
Roma Devleti‟nin M. S 395 yılında ikiye ayrılması sonucu Anadolu Doğu Roma yani
Bizans idaresi altında kalmıĢtır. Bizans Devleti zamanında Denizli yöresi Helenistik ve Roma
dönemlerindeki önemini kaybetmiĢ ve bir süre sonra bölgeye gelen Türklerin eline geçmiĢtir.
Denizli’de Türk Hâkimiyeti
Türklerin Denizli ile ilk iliĢkileri 1070 yılında baĢlar. Büyük Selçuklu Beyi AfĢin Bey
yörenin en geliĢmiĢ kentlerinden Honaz‟ı aldıktan sonra Laodikeia‟yı da yağma ederek istila
hareketini Ege kıyılarına değin ilerletmiĢtir. Ancak bu istila hareketi geçici olmuĢtur.1071
Malazgirt SavaĢından sonra Anadolu baĢtanbaĢa zapt edilmiĢ, bu arada Denizli çevresi de
KutalmıĢoğlu Süleyman‟ın maiyetindeki Beyler tarafından fethedilmiĢtir.
Denizli ve yakın çevresi 12. Yüzyılın sonlarına kadar Türklerle Bizanslılar arasında
sürekli el değiĢtirir ve sonunda Selçuklu Sultanı I. Giyaseddin Keyhüsrev‟in ikinci kez tahta
çıkıĢıyla birlikte, 1206-1207‟de tamamen Türklerin eline geçer.
1176 Miryokefalon (Myriokephalon) SavaĢı ile Selçuklu Ordusu Bizans Ordusunu
yenmeyi baĢarmıĢtır. (Myriokephalon geçidinin Denizli‟nin Çivril ilçesi yakınlarında olduğu
ve savaĢın burada cereyan ettiği görüĢü birçok taraftar bulmuĢtur.) Bu tarihten sonra
Türkmenler kitleler halinde Denizli il sınırına yığılmıĢtır.
Denizli toprakları XIII. yüzyıl baĢlarından itibaren Selçukluların “uc” diye
tanımladıkları sınır bölgesinin güneybatı kanadını oluĢtuyordu. Denizli toprakları bu dönemde
çok büyük bir Türkmen nüfusuna sahiptir. Bu dönemde sadece Denizli bölgesinde 200.000
çadır (hane) Türkmen nüfusunun bulunması bize bu konuda fikir vermeye yeterlidir. Denizli
Bölgesi bu yönüyle en yoğun Türkmen nüfusunun bulunduğu yer durumundadır.
Beylikler Döneminde Denizli‟de ilk Türk Beyliği 1260 tarihinde kurulmuĢ olup uzun
ömürlü olamamıĢtır. Sahip Ataoğulları, Germiyanoğulları ve Ġnançoğulları Beylikleri yörede
hâkimiyet kurmuĢlardır.
Osmanlı Devleti Döneminde Denizli
Denizli ilk defa 1391 yılında Osmanlı topraklarına katılmıĢtır. Ancak 1402 yılında
Ankara savasında Osmanlı Devleti‟nin Timur tarafından mağlup edilmesi sonucu Denizli
yeniden Germiyanoğlu Beyliği‟ne verilmiĢtir. 1429 yılında Denizli tüm Germiyan
topraklarıyla birlikte Osmanlıların eline geçmiĢtir.
Denizli Osmanlı yönetimine geçtikten sonra yöre ahalisinin büyük çoğunluğu kırsal
kesimde yasamaya devam etmiĢtir. Kırsal nüfusun önemli bir bölümü aĢiretler halinde göçebe
olarak yasıyorlardı. Bunlara ait yer adları günümüze değin varlığını devam ettirmiĢtir (AvĢar,
Bayat gibi). YerleĢik olan kent nüfusu ise esnaf loncalarına bağlı olarak ticari faaliyetlerle
uğraĢmaktaydılar.
Ġbni- Battuta seyahatnamesinde 1332 yılında uğradığı Denizli‟de Ahi Sinan ve Ahi
Tuman adlı iki ahi reisinden bahseder. Hatta bazı kaynaklara göre Ahi teĢkilatının kurucusu
olan Ahi Evran bir süre Denizli‟de kalıp burada bahçıvanlık yapmıĢtır. Sosyal yönden Denizli
14. ve 15. yüzyıllarda doruk noktasını yaĢamıĢtır.
Denizli Ġdari TeĢkilat Tarihi
Osmanlı Devleti idari bakımdan eyaletlere, eyaletler sancaklara, sancaklar, kazalara,
kazalar nahiyelere taksim edilmiĢtir. Denizli yöresi 1429 yılında hakimiyetine girdiği
Osmanlılar tarafından kazalar halinde coğrafi durumuna göre üçe bölünerek, üç ayrı sancağa
bağlanmıĢtır.
Asi Karaağaç‟ın Hamid, Tavas‟ın ise MenteĢe sancaklarına bağlanmasına rağmen,
bugünkü Denizli‟nin büyük kısmını teĢkil eden Homa, IĢıklı, Çal, Baklan, Denizli, Honaz,
Sarayköy ve Buldan Kütahya sancağına bağlanmıĢtır.
Denizli kazasının idari yapısı ufak tefek değiĢiklerle 17. yüzyıla kadar devam etmiĢ,
ancak bu yüzyılda Kütahya‟da bulunan Anadolu Beylerbeyliği dağıtılınca Denizli toprakları
Aydın Eyaleti topraklarına dahil edilerek bir değiĢim yaĢamıĢtır.
Denizli‟de 1876 yılında ilk Belediye TeĢkilatı kurulmuĢtur. 1883'te Sarayköy, Buldan
ve Tavas Ġlçelerinin bağlanmasıyla "Sancak" haline getirilen Denizli, 1884'te Çal, 1888'de
Acıpayam ilçelerinin katılımıyla Aydın'a bağlı mutasarrıflık, Türkiye Cumhuriyeti'nin
kuruluĢuyla da 1923‟te il olmuĢtur.
Denizli Adının Kökeni
Denizli‟nin eski adı “Ladik” ya da “Lazik” idi. Bu kelime Laodikeia kelimesinden
gelmektedir ve Türkçe‟de bir anlam ifade etmemektedir. Yukarı Menderes Vadisinde
(bugünkü Denizli Ģehrinin 6 km kuzeyinde) bulunan Laodikeia Ģehrinin Türklere geçiĢi
sırasında “Ladik” ismi de miras kalmıĢtır. Aynı mıntıkada bulunan Khonae-Honas, KhomaHoma, Tabae-Tavas da bulunduğu gibi Laodikeia‟da bu kaideye uygun olarak Ladik ismini
almıĢ ve Selçuklu kayıtlarına öyle geçmiĢtir.
Ancak Selçuklu hakimiyeti ile birlikte Ģehrin bugünkü yerine taĢınması neticesinde
“Ladik” adının yanında “Toğuzlu” adı da kullanılmaya baĢlamıĢtır. “Toğuzlu” adının
“Ladik” adıyla birlikte kullanılmasıyla bu kelimelere “Tonuzlu” ve“Tonguzlu” adları da
eklenmiĢtir.
Ünlü Seyyah Ġbn-i Batuta 1333 yılında ziyaret ettiği Ladik Ģehrine aynı zamanda
“Donguzlu” dendiğini söylemektedir. AĢağı yukarı aynı yılları kaydeden Mesalik ÜlEbsar‟da “Tonguzlu” ifadesini kullanmıstır. 1350 yıllarına ait bir Ġlhanlı vergi kaydı ise
“Tonğuzlu” diye yazar. Yine 1372 tarihli bir takvimde de “Tonguzlu” yazılıĢı
görülmektedir. Timur‟un resmi tarihçileri de “Donguzluğ” ve “Tenguzluğ” diye kayıtlar
tutmuĢlardır. Bu tarihlerden sonra bu ifadelerin yerine “Tonuzlu” ifadesinin kullanıldığını
kesin olarak görmekteyiz. Nitekim erken dönem Osmanlı tarihçilerinden Nesri ve
AĢıkpaĢazade eserlerinde “Tonuzlu” imlasını kullanmıĢlardır.
“Tonuzlu” veya “Tunuzlu” isminin “Denizli” sekline dönüĢmesi XVI. Yüzyılın
ikinci yarısına rastlar. 1510 tarihli bir Osmanlı kaydında “Dinuzlu” kullanımına
rastlamaktayız. Bu dönemde kente uğrayan gezginler eserlerinde “Denyzely”, “Denizley”,
“Denisli”, “Degnisli”, “Denizli” adlarını kullanmıĢlardır.
Ancak XVI ve XVII. yüzyıllarda Laodikeia – Ladik – Lazik çizgisinin Osmanlı
Dönemindeki devamı olan “Lazikkiye” ismi de kullanılmıstır. “Denizli” adı ancak 1675
yıllarından sonra “Lazikkiye” ile birlikte yaygın olarak kullanılmıĢ en nihayetinde 1700
yıllarından sonra bu kullanım kesin Ģekliyle yerleĢmiĢ ve bölgeyi günümüze kadar ifade eden
isim hüviyetini kazanmıĢtır
3.7 DENĠZLĠ ĠLĠNĠN GENEL ÖZELLĠKLERĠ
3.7.1. Ġlin Jeomorfolojik Özellikleri
Yeryüzü ġekilleri: Denizli ili yüzey Ģekilleri bakımından dalgalıdır. Alçak ve yüksek ovalar,
yaylalar ve dağlar birbirini tamamlar. Arazisi denizden yüksektir. Deniz yüzeyine en yakın
yer Sarayköy ilçesi olup, 170 metre rakımındadır. Denizli 428, Buldan 609, Güney 800, Çal
ve Çardak 850, Acıpayam ve Tavas 950, Çivril 975, Kale 1000, Çameli ise 1359 metre
rakımındadır. Alçak kısımlar; Böceli, Goncalı, Sarayköy ve Denizli ovaları ile Buldan
ilçesinin Büyük Menderes vadisidir.
Karcı Dağı‟nın kuzey eteklerine düĢen Denizli kent merkezi, meyilli bir arazi üzerinde
bulunur ve bu arazi hafif tepeler dizisi ile Çürüksu vadisindeki alçak ovalardan ayrılır.
DENĠZLĠ'NĠN DAĞLARI
Honaz Dağı
Yükseltisi 2571m'dir.Denizli'nin 17km güneydoğusundadır.Yamaçları dik meyillidir. Kuzey
yamaçları ormanlarla kaplı, güney yamaçları daha eğilimlidir. Denizli - Muğla ve Antalya
karayolu, dağın güneybatı eteklerinden geçmektedir. Honaz Dağı koruma altına alınarak Milli
Park yapılmıĢtır. Yaz ve kıĢ aylarında dağın tepelerinde kar bulunur ve Denizli ilinin su
deposunu oluĢturur.
Karcı Dağı
Denizli'nin güneyinde, Babadağ'ın devamı seklinde uzanır. En yüksek yeri Gökbel tepesi
2308m'dir.Karcı Dağı ile Honaz Dağı arasında Akdeniz ve Ege Bölgelerini birbirine bağlayan
Kazıklıbeli Geçidi (1250m) bulunur. Ayrıca Karcı Dağı'nın Çamlık üzerinden eski Tavas
Yolu olarak bilinen bir geçit bölgesi daha vardır. Dağ üzerinde sürekli kar bulunur.
Bozdağ
2421m. yüksekliğindedir. Acıpayam - Gireniz vadisi ile Tavas - Barza Ovası arasındadır. Pek
fazla geçit vermediğinden bu iki yerleĢim sahasının bağlantısı zayıftır.
Akdağ
2449m. yüksekliğindedir. Denizli ilinin ikinci yüksek dağıdır. Denizli - Afyon siniri boyunca
devam eder.
EĢeler Dağı
2254m. yüksekliğindedir. Acıpayam Ovası'nın doğusunu kuĢatarak Denizli - Burdur siniri
boyunca uzanır.
Büyük Çökelez Dağı
1840m. yüksekliğindedir. Sarayköy Ovası'nın doğusunda Çal ilcesine kadar uzanır.
Pamukkale'nin kuzeyini kuĢatır.
Elma Dağı
1805m. yüksekliğindedir. Gireniz Çayı'nın güneyini kuĢatır. Denizli - Burdur sinirini çizer ve
Söğüt Dağları'nı içine alır.
Sazak Dağı
1143m yüksekliğindedir. Çardak, Çal, Çivril ilçeleri ile Afyon ve denizli il sinirini birbirinden
ayırır.
BeĢparmak Dağı
1307m. yüksekliğindedir. Çardak, Çal, Çivril ilçeleri ile Afyon ve Denizli il sinirini
birbirinden ayırır.
Maymun Dağı
1733m. yüksekliğindedir. Çardak ilçesini kuzeyindedir.
Burgaz (Bulkaz) Dağı
1990m. yuksekliğindedir. Çivril'in kuzeyinde UĢak'a doğru uzanır.
Babadağ
2308m. yüksekliğindedir. Denizli'nin güneyinde batıya doğru uzanır. MenteĢe Dağ sisteminin
bir uzantısı olarak sıradağ seklinde AKDAĞ olarak da anılmaktadır.
Sandıras Dağı
2294m. yüksekliğindedir. Beyağaç ile Muğla - Köyceğiz ilçesi arasında uzanır. Bozdağ ile
birlikte MenteĢe Sıradağları'nın devamı olarak Gölgeli Dağlar adı ile anılmaktadır.
Kızılhisar Dağı
2241m. yükseklikte, Serinhisar ilçesi ile Tavas arasındadır.
DENĠZLĠ'NĠN OVALARI
Çürüksu ve Denizli Ovası: Çömleksaz köyünden baĢlayan ova, Pamukkalenin altından,
Büyük Menderes (Sarayköy) ovasına karıĢır. Ovayı Çürüksu sular. Yüzölçümü 150 km2,
denizden yükseltisi 100 ile 600 metre arasında değiĢir. Ovada Pamuk, buğday, mısır
yetiĢtirilir.
Büyük Menderes ve Sarayköy Ovası: Doğudan Honaz Dağı, kuzey ve kuzeydoğudan
Çökelez Dağı, kuzeybatıdan Sazak Dağı, güney ve güneybatıdan Babadağ ile çevrilidir. Ovayı
Büyük Menderes akarsuyu sulamaktadır. Yüzölçümü 200 km2, denizden yükseltisi 70-500
metre arasında değiĢir. Ovada Pamuk,buğday,mısır yetiĢtirilir,
Tavas Ovası: Ovanın kuzeydoğu ucunda Tavas, güneybatı ucunda, Kale ilçeleri yer alır.
Yüzölçümü 300 km2 dir. Deniz seviyesinden yüksekliği 950 metredir. Tavas ovasında birkaç
küçük çay ve dere dıĢında akarsu yoktur. Genelde kıraçtır. Buğday, tütün ve nohut yaygın
olarak üretilen tarım ürünlerindendir.
Kaklık Ovası : Honaz Dağının kuzeyinden doğuya doğru uzanır. Yüzölçümü 60 km2,
denizden yüksekliği 600 metredir. Sulu tarım yapılmaktadır. Pamuk ve buğday en çok
yetiĢtirilen ürünlerdir.
Hanabat Ovası: Acıgöl‟ün batısındadır. Kuzeyden Maymun Dağı, güneyden Söğüt Dağları
ile çevrilidir. En çok buğday yetiĢtirilir.
Acıpayam Ovası: Tavas ovasının doğusunda, Serinhisar ilçesi ve Kızılhisar Dağları
bitiminde, kuzeyden güneye doğru uzanan, yüzölçümü 443 km2, denizden yüksekliği 850
metre olan karstik oluĢumlu ve 1950‟li yıllarda bile varolan bataklıklar kurutularak toprak
kazanılan, dar bir alanı Dalaman Çayı ile sulanabilen, kıraç özelliği ile dikkat çeken, buğday,
tütün ve nohut gibi kurakçıl ürünlerin çokça yetiĢtirildiği bir ovadır.
Çivril ve Baklan Ovaları: Kuzeyde Yorga, güneyinde Bozdağ ve BeĢparmak Dağları,
doğusunda Akdağ, batısında Çökelez Dağı ile çevrilidir. Çivril ve Baklan ovalarını B.
Menderes akarsuyu sular. Yüzölçümü 920 km2 dir. Denizden yüksekliği 850 metredir. Ovada
buğday ve nohut yetiĢtirilir.
DENĠZLĠ'NĠN PLATO VE YAYLALARI
Kale ilçesinde Karayayla. Çameli Yaylası, Merkez ilçede BağbaĢı ve Uzunpınar Yaylaları,
Tavas'ta Yorgan ve Saçman Yaylaları, Acıpayam'da Eseler yaylası, Buldan'ın Sazak dağı
üzerinde Süleymanlı Yaylası, Çivril üzerinde Akdağ - Homa Yaylası, Çal ilçesi BeĢparmak
Dağı'nda Kuyucuk yaylası yeralır.
Yukarı Erikli-AĢağı Erikli Yaylası
Honaz ilcesine 10 km. uzaklıktadır. Yolu topraktır, konaklama ve altyapı tesisleri yoktur.
Etrafı tamamen çam ağaçları ile kaplı geniĢ düz arazide, Denizli ilinin bütünü ve Honaz
ilçesinden Pamukkale'ye kadar olan kısmi tamamen görünür. Kaynak suları vardır.
Lâle Bağları Yaylası
Honaz ilcesine 3 km. uzaklıktadır. Yolu topraktır. Konaklama ve alt yapı tesisleri yoktur.
Etrafı kızılçam ormanları ile kaplıdır.
GündoğmuĢ Yaylası
Honaz ilcesine uzaklığı 5 km.dir olup,yolu topraktır. Konaklama ve alt yapı tesisleri yoktur.
Çevresi çam ormanları ile kaplıdır.
Süleymanlı Yaylası
Buldan ilcesine uzaklığı 8 km.dir. Yolu asfalttır. Konaklama ve alt yapı hizmetleri ile alıĢveriĢ imkanları vardır. yayla geniĢ ve düz bir alandadır. Ġçi sazlıkla kaplı bir golü vardır. Çam
ormanı ile çevrilidir.
TaĢdelen Yaylası
Babadağ ilçesine uzaklığı 5 km.dir. Yolu stabilizedir. Konaklama ve alt yapı hizmeti yoktur.
Yayla engebeli arazide olup, cam kestane, ceviz ve benzeri ağaçlarla kaplıdır. Kaynak suları
çoktur. Manzarası çok güzeldir. Güvenli bir yerdir. yer yer turist çadırlarına rastlanır.
Kefe Yaylası
Serinhisar ilçesine uzaklığı 12 km.dir. Yolu asfalttır. Konaklama ve altyapı hizmetleri
yapılmıĢtır. Suyu bol, çevresi ormanlarla kaplı, hafif engebeli bir yayladır. Yatağan Bıçak
Festivali'nin bir bolumu burada yapılmaktadır.
Topuklu Yaylası
Beyağaç ilcesine 15 km. uzaklıktadır. Yolu stabilizedir. Konaklama ve altyapı tesisleri yoktur.
Engebeli bir araziye sahiptir. Yaylanın 10 km. kuzeyinde 1903 m. yükseklikteki Kartal Golü
çevresindeki 1200 yıllık "Anıt Ormanları" görülmeye değer yerler arasındadır.
DENĠZLĠ'NĠN VADĠLERĠ
Büyük Menderes Ve Çürüksü Vadileri
Adıgüzel Barajı'nın güneyinden batıya, Güney ilçesi topraklarında akan Büyük Menderes
Akarsuyu, Buldan Yenice'den sonra giderek Sarayköy ilçesi topraklarında geniĢleyen bir vadi
tabanı oluĢturur. Güneydoğudan Honaz ilçesi toprakları ve Denizli merkez arazileri üzerinde
giderek geniĢleyen Çürüksü Vadisi Büyük menderes Vadisi ile birleĢir. Vadi tabanında
Denizli ve Sarayköy Ovaları uzanır.
Akçay Vadisi
Beyağaç ilçesinde Eslere Ovası'nı oluĢturan Akçay, kendi adı ile anılan bir vadi boyunca
güneye, sonra batıya daha sonra da kuzeye yönelir. Tavas Ovası üzerinden Yenidere' yi de
alan Akçay'ın derin vadisi üzerinde Aydın ili arazisi içinde Kemer Barajı yapılmıĢtır.
Gireniz Vadisi
Gölhisar ve Acıpayam Ovaları'nın yüzeyinde akan Dalaman Çayı, Acıpayam Ovası'nın
güneyinde, Kelekçi Kasabası sonrası giderek derinleĢen dar bir boğaz seklindeki Gireniz
Vadisi boyunca akarak Muğla ili arazisine geçer. Çameli ilçesi dağlarının doğusunda,
Bozdağ'ın batısında yerilir.

3.7.2. Jeolojik Özellikler
Çevre faktörlerinin en önemlilerinden biri de jeolojik durumdur. Jeolojik alt yapı ve mineral
çeĢitleri, o yörenin atropojen tesirlere karsı hassas olup olmadığını belirler. Ayrıca jeolojik alt
yapı ve bunun materyal özelliği ise yörenin jeomorfolojisini belirler.
Denizli Ġli'nin arazi karakteri daha çok dördüncü zaman ve metamorfik kayalarla alüvyondan
ibarettir. Arazi yapısında jeolojik zamanlar birbirine karısmıs durumdadır. Topraklarında
genellikle neojen hakimdir.
1.Prekambriyen (Gözlü Gnayslar) (Pgny): Denizli Ġli‟nin güneybatısında, Buldan ve Güney
ilçe sınırlarında Menderes Masifinin çekirdeğini oluĢturan prekambriyen yaslı gözlü gnayslar
mastra vermiĢler. Gözlü gnayslar ilk görünüĢte homojen, iri potaslı feldspat gözleri olan,
nadiren plajoklazlı, muskovit ve biotitli gnayslardır. Masifdeki gnayslar araĢtırmacılar
tarafından "parognays" cinsinden gnayslar olarak kabul olunur (Schuiling 1951)
2. Palezoik (Sist-Mermer-Kuvarsit) ( Pzs-Pzm-Pzk): Denizli Ġli sınırları içerisinde geniĢ bir
alanda temelde Menderes Masifinin kenar zonunu oluĢturan paleozoik yaslı Ģist ve mermer
serileri gözlenir.
Denizli Ġlinin güneybatısında Babadağ dağının kuzey eteklerinde metamorfik Ģistler üzerinde
kuvarsit, fillat ve mermerleĢmiĢ kalkerlerde kambriyen ve ordovisiene temsil eden fosiller
tespit edilmiĢtir (Yalçınlar 1964). Babadağ‟ın güney tarafında, Honaz dağının temelinde
çoğunlukla yeĢilimsi, gri yeĢilimsi metamorfik pelitler Honaz Ģistleri olarak adlandırılırlar.
Bunlar kuvarsça zengin, kalsitleĢmiĢ, kloritli Ģistler, kalkerli kloritli fillatlar ve albitli kuvarslı
Ģistlerdir. Kömürlü pigmanlar dolayısıyla bazı çeĢitleri siyah, yeĢil renkte olurlar. Aralarında
az mermerleĢmiĢ kalker mercekleri de bulunur. Yasları içlerinde fosil bulunmaması nedeniyle
anatoloji yoluyla veya bölgesel karsılaĢtırmalarla devoniyen tahmin edilmiĢtir. Bekilli
Ġlçesinin batısında, ilçeyi de içine alacak biçimde mermer, kalkĢist, çörtlü mermer,
mikaĢistlerden oluĢan formasyon Bekilli grubu olarak adlandırılmıĢtır ve paleozoik yaslı
Menderes Masifinin kenar zonunu temsil eder. Aynı metamorfik birimler Büyük Menderes
Nehri vadisi boyunca yoğun aĢınma sonucu her iki sahilde gözlenmektedir.
Menderes Masifinin doğusunda Tavas ile Acıpayam arasındaki dağların temelinde birbirinden
ayrılması mümkün olmayan paleozoik komprehansif seri bulunmaktadır. Çoğunlukla içlerinde
ince ve kaba detritik kayaç mercekleri bulunan topluluktur. Alt kısımları killi, milli, silisli
Ģistlerle, üst kısımları da monoton kalkerlerle yapılıdır. Paleozoik komprehansif seri içerisinde
sedimenter manganez yatakları bulunur.
Tavas‟ın güneyindeki dağlarda, paleozoik komprehansif serinin yukarı kısımlarında gri renkli,
fusulinidae‟li kalkerler orta permiyen‟e aittir.
3. Mesozoik (KireçtaĢı-peridotit) (Me, PQ) : Denizli Ġlinde mezozoik kireçtaĢı ve peridotit
(serpantinlerle) temsil olunur. Tektonik dokanakla Bekilli Grubunu üzerleyen Çökelez grubu
sarı kireçtaĢları, kristalize kireçtaĢlarından oluĢur.
Denizli‟nin güneydoğusunda Honazdağı‟nda paleozoike ait Ģistlerin üzerine Mesozoikin
komprehansif kalker serilerinin üst kısımları da Globotruncanalı masif kalkerler tedricen
Nummulitli kalkerlere geçer. Bu kireçtaĢları, aynı litolojik karakterlerle güneye doğru devam
ederek Tavas ile Acıpayam Ovası arasındaki dağların sırtlarını teĢkil eder. Acıgöl‟ün
güneyinde en yüksek doruklar veya dağ sırtları Mesozoik komprehansif kireçtaĢı serisinin
kalın kütleleriyle yapılıdırlar (Yandağı, Gemiçdağ, Çengeldağ).
4. Tersiyer (Flis-Konglemera) (EF, eol, ol1) : Acıgöl sahasında flis sedimantasyonu kalın iri
klastik konglamera ile baslar yukarı doğru tedricen kumtası ve marnlara geçer. Acıgöl‟ün
kuzeyinde Maymundağ‟da Eosen konglomeraları ile oligsen konglomeraları arasındaki fark
gözlenir. Oligosen flisi ile eosen flisi arasında her tarafta hafif bir diskordans görülür.
5. Neojen (,n1, md, ol1) : Kale-Tavas etrafında neojen yanık kırmızı renkli bir taban
konglomerası ile baslar. Üzerine alacalı tabakalar ve kırmızı marnlar gelir. Buranın biraz
kuzeyinde Burdigalien ve Helvesien faunası ile kalkerler, bu flis serisi üzerinde diskordansla
bulunmaktadır. Denizli sahasında üst miosene ait denizel formasyon havzasının içine doğru
beyaz, sarımtırak marnlarla ve kenarlarına doğru da gri renkli kum ve kumtaĢlarından
bileĢiktir. Kristalin temellere yaslanan kenarlarda ise kaba kumtaĢı ve konglomeralar bulunur.
Bu serinin üzerine Denizli sahasında bir diskordansla pliosene ait tatlı su, göl veya akarsu
tabakaları gelmektedir. Denizli bölgesi faylı tektonik hareketleri ile Ģiddetle disloke
olduğundan, örselenmemiĢ ve istifi bozulmamıĢ tabaka kesitleri burada pek güçlükle
görülebilir.
3.7.3. Ġklim Özellikleri
Denizli ili coğrafi konumu itibariyle Ege, Ġç Anadolu ve Akdeniz Bölgeleri arasında bir geçit
teĢkil ettiğinden iklimi değiĢiklik arz etmektedir. Genellikle Ġç Anadolu‟nun güney bölümü ve
Ege ikliminin yaygın özellikleri görülmektedir. Ege Bölgesi ikliminden sıcaklık olarak biraz
düĢüktür.
Komsu illerimizden Aydın ilinin sıcaklığından 2-3 0C‟lik düĢük seviyede farklılıklar
görülebilir. Yazları gölgede 40 0C‟ye varan ve kıĢ ayları ise -15 0C‟ye kadar düsen sıcaklık ile
Ege Bölgesi ikliminden farklılık gösterir. Denizli ilinde dağlar ekseriyetle denize dik olarak
uzanmakta olduğundan denizden gelen rüzgarlara açık bulunmaktadır.
Çameli, Beyağaç ve Kale Ġlçeleri Akdeniz; Sarayköy, kısmen Buldan ve Denizli merkez
ilçesinin Çürüksu Vadisi Ege, diğer ilçeleriyle Ġç Anadolu Bölgesi iklim özelliklerini
taĢımaktadır.
KıĢı ılık (kıs mevsimi ortalama sıcaklığı 9,43 0C) ve yağıĢlı, yazı sıcak (yaz mevsimi ortalama
sıcaklığı 23,43 0C)‟dır. Yaz aylarında Basra Alçak Basınç Merkezinin etkisi ilimizde
görüldüğü zaman sıcaklıklar bir hayli yükselmektedir. Yılın en az 9 ayında ortalama sıcaklık
10 0C den fazladır. 2008 Yıllık toplam yağıĢ miktarı 322,9 mm. olup, yağıĢların %70 EkimMart (KıĢ) periyodundadır. Yağısın en az görüldüğü ay Mart ayıdır.
Maksimum kar kalınlığı 3 cm. olarak kaydedilmiĢtir. Hakim rüzgar yönü (NW) kuzeybatıdır.
Doğal Değiskenler
1.Rüzgar
Ege Bölgesinde hakim rüzgarlar çeĢitli yönlerdendir. Bunda yüksekliğin önemli etkileri
vardır. Denizli‟de 2008 gözlemlerine göre aylık ortalama rüzgar hızı 1.2 M/Sec‟dir.
Denizli‟deki hakim rüzgarların yönü değiĢiktir. Rüzgar Mart ve Nisan aylarında Güneybatı,
Kasıma kadar Kuzeybatı, Kasım ayında tekrar Güneybatı yönlerinde esmektedir. Ortalama
rüzgar hızının en fazla olduğu aylar 2008 yılı gözlemlerine göre haziran, temmuz, mart
aylarıdır. Hakim rüzgar yönleri ise Kasım, Aralık, Ocak, ġubat, Mart ve Nisan aylarında SW
(Güneybatı), Mayıs-Kasım ayları arasında NW (Kuzeybatı)‟dır. Kuvvetli rüzgar hızı
ortalaması ise yıllık 22.2 M/Sec‟dir.
Daha önceki yıllarda Acıpayam‟da ortalama rüzgar hızı 2.0 m/sec, Güney‟de 3.5 m/sec‟dir.
Hakim rüzgar yönü ve ortalama rüzgar hızı ilçelerde Babadağ‟da S (Güney) 1.0, Bekilli N
(Kuzey) 1.0, Buldan NW (Kuzeybatı) 1.7, Çal‟da SE (Güneydoğu)1.2, Çivril‟de W (Batı) 1.3,
Sarayköy NE (Kuzeydoğu) 1.7, Tavas W (Batı) 1.4 ve Kale‟de SW (Güneybatı) 1.2 bofor
olarak tespit edilmiĢtir.
2.Basınç
Ġlimizde 2006 yılına göre ortalama basınç 965 hpa olarak hesaplanmıĢtır. Ortalama basınç,
aylar arasında farklılık göstermemektedir. En yüksek aktüel basıncın ise yaz aylarında olduğu
görülmektedir. Denizli‟yi yaz aylarında Basra Alçak Basınç Merkezi etkilemektedir. Alçak
basınç merkezlerinin yağıĢ getirdiği bilinmektedir, ancak Basra alçak basınç merkezinin
yağıĢlı hava getireceği düĢünülmemelidir. Çünkü kuru ve sıcak bir etkisi olup yağıĢ
parametreleriyle bir ilgisi yoktur. Yurdumuzu genel olarak etkileyen Ġzlanda Alçak Basınç
Merkezinin Denizli‟de aylara göre etkisi, batıdan yağmur, kuzeyden kar seklinde olur.
3.Nem
Ġlimizde 2008 yılında ortalama nispi nem %50 olup en yüksek olduğu aylar kıs mevsimidir.
Yaz aylarında ise (Haziran, Temmuz, Ağustos, ) nispi nem en düĢük değerleri gösterir. Bu
değerler %30-35 arasındadır. Bir yerde nispi nemin düĢük ve yüksek oranda olması, denizden
uzaklığına, yer Ģekillerine geniĢ ölçüde bağlıdır. Denizli‟de nem oranları etkileyen basınç
merkezlerine göre değiĢir. Bu nedenle de yaz mevsimlerinde Basra Alçak Basınç Merkezinin
etkisinde olduğu zamanlar Nispi Nem oranı düĢmektedir.
4.Sıcaklık
Denizli Ġli Ege ile Ġç Anadolu Bölgesi arasında bir geçit bölgesi üzerinde olup, genel olarak
iklim Ege Bölgesine göre biraz sertçedir. Yazın sıcaklık 42 C„ye kadar yükselip kısın ise
sıcaklık sıfırın altında ortalama olarak –3,-4 C„ye kadar düĢer. Ortalama sıcaklık yaz
aylarında 20-30 Ccivarında, kıs aylarında ise 4-8 Colarak tespit edilmiĢtir. Ege
Bölgesi, morfoloji itibariyle çok karıĢık bir karakter gösterdiğinden bölgede yer yer bir çok
mikro klimaların teĢekkül ettiği ve sıcaklık bakımından genel durumlara nazaran ayrılımların
meydana geldiği görülür.
5. BuharlaĢma
Ege Bölgesi Karadeniz ve Marmara‟ya nazaran daha az bulutlu bir gökyüzüne sahiptir.
Denizli‟de yılda 49.0 gün kapalı geçmekte, en kapalı geçen ay ise Ocak ayıdır. Bulutlu
günlerin sayısı yılda 162 gün olarak tespit edilmiĢtir. Sıcaklığın 30 C ve daha yukarı olduğu
tropik gün sayısı 2005 yılı ortalamalara göre 108 gündür. Yıllık güneĢlenme süresi ortalama
olarak 7.05 saattir. Yaz aylarında 10 saatin üzerine çıkmakta, kıs aylarında 4 saat civarına
düĢmektedir. GüneĢlenme Ģiddetinin ortalaması ise 1,30 cal/cm2/dk‟dır.
6. YağıĢlar
Ege Bölgesi, Akdeniz yağıĢ rejimini göstermekle beraber Denizli‟nin kıyıdan iç kesimde
bulunuĢu ve geçiĢ bölgesinde olması nedeniyle sahil kesimlerine oranla az yağıĢ almaktadır.
Denizli‟de arazi Muğla gibi yağısı almaya uygun değildir.
6.1. Yağmur
Denizli ilinde yağmur kıs baslarında ve kısın yağar. En az yağıĢ alan ilçe ise Sarayköy‟dür.
Yaz aylarında yağıĢ % 5‟e düĢer. Genellikle yaz mevsimi sıcak ve kuraktır. Denizli‟de
yağıĢların miktar olarak fazlalığı kıs aylarına rastlar. YağıĢ miktarı aylar arasında büyük
farklar gösterirken yağıĢlı gün sayısı mevsimlere göre pek büyük farklar
göstermemektedir.2008 yılında aylık en yüksek yağıĢ miktarı kasım ayında 78,4 mm „dir.
Denizli‟de gök gürültüsü ve ĢimĢekle birlikte yağıĢ (oraj)lı gün sayısı 2005 yılında 20 gün
olarak tespit edilmiĢtir.
6.2.Kar, Dolu, Sis ve Kırağı
Sis olayı soğuk hava kütlesinin üzerine sıcak hava kütlesinin gelmesiyle su buharı
yoğunlaĢmasından dolayı oluĢur. Denizli‟de daha ziyade sis oluĢumu kıs ve bahar aylarında
gerçekleĢmektedir. En fazla sisli geçen aylar ise Ocak ve Aralık ayıdır. Haziran, Temmuz ve
Ağustos aylarında hiç sis görülmez, sisli günlerin sayısı ilçelere göre de değiĢir. Sis hadisesi
gibi zaman zaman görüĢ mesafesini azaltan hadiselerden olan pus ve kuru duman Denizli‟de
görülmekte, özellikle kıs mevsiminde hava kirliliği ile kendini göstermektedir. Denizli‟de kar
yağıĢları Ocak ve ġubat aylarında daha çok görülmektedir. En az kar yağan yer Ġl merkezi ve
Sarayköy Ġlçesi‟dir. Kar kalınlığı, süresi ve yağıĢ müddeti ilçelerde değiĢiklik gösterir.
7.Kuraklık
Denizli ilinde genellikle yaz mevsimi kurak ve sıcak geçer. Yıllık kuraklık indisi 20.9 olarak
tespit edilmiĢtir. Bu duruma göre Denizli az nemli bölgede yer almaktadır. Haziran, Temmuz
ve Ağustos ayında bu değer 10‟un altına düĢmektedir.
Kuraklık Ġndisi
10‟dan küçük olanlar : Çok Kurak
10-20 arasında olanlar : Kurak
20-40 arasında olanlar : Az Nemli
40‟tan büyük değerler : Nemli iklim karakterini gösterir. Kuraklık indisinin sınırı ise 20‟dir.
3.7.4. Hidrografya
Denizli Ġlinde su kaynakları akarsular, yeraltı suları, baraj ve göller olmak üzere üç grupta
toplanır.
1.Ġçme Suyu Kaynakları ve Barajlar
Denizli Ġli Merkezinin su ihtiyacı, Belediye sınırları içindeki ve dıĢındaki yeraltı ve yerüstü su
kaynaklarından karĢılanmakta ve içme suyu; Gökpınar Ana Ġçmesuyu Kaynağı, Derindere
Ġçmesuyu Kaynağı, Bentpınar Ġçmesuyu Kaynağı ve derin kuyu sondajları olmak üzere çeĢitli
kaynaklardan temin edilerek Belediye sınırları içerisindeki konut, özel ve resmi kuruluĢlara
dağıtılmaktadır.
2. Yeraltı Su Kaynakları
Denizli Ġli, yayla niteliğindeki yüksek çanak ova tabanlarında havza ve vadilerinde önemli
miktarda yeraltı suyuna sahiptir. Ova ve havzaların yeraltı suyunun emniyetli rezerv durumu:
- Acıpayam Ovası (57 hm3/yıl )
- Tavas Ovası (40 hm3/yıl )
- Çameli Ovası (5,8 hm3/yıl )
- Çivril-Baklan Ovası (30 hm3/yıl )
- Çardak Ovası (8 hm3/yıl )
- Kaklık Yukarı Çürüksu Havzası (90 hm3/yıl kaynaklar dahil)
- Sarayköy Ovası (2,5 hm3/yıl )
3.7.5. Toprak Özellikleri
Denizli Ġli toprakları ve bazı arazi tiplerinin genel karakterleri Ģunlardır:
I. Alüviyal Topraklar (75.692 Ha)
Yüzey Sularının tabanlarında veya tesir sahalarında akarsular tarafından taĢınarak yapılmıĢ
genç sedimentler üzerinde yer alan; düz, düze yakın meyile sahip (A) C profilli azonal genç
topraklardır. Ġlde alüviyal arazilerin yanında cüzi bir miktar da hidromorfik alüviyal arazi yer
almaktadır. Bu araziler, devamlı su duran, su sızan veya etraftan sık sık su alan; uzun süre yaĢ
kalan alüviyal arazi niteliğindedir. Basit drenaj tedbirleri ile çayır, suyu seven ağaç cinsleri
veya yem bitkileri yetiĢtiriciliği yapılmaktadır. Fazla suya maruz kalmaları halinde uzun süre
batak durumundadırlar.
II. Kırmızı-Sarı Podzolik Topraklar (29.107 Ha)
Bu topraklar gri, kahverengi toprakların daha güneyinde ısının ve yağısın daha fazla olduğu
bölgelerde yer alır. Gerek yağısın fazla olması ve gerek ise yaprağını döken orman
vejetasyonu altında teĢekkül etmeleri sebebiyle podzolizasyon olayı daha bariz görülür. Keza
A, B ve C horizonları bariz olarak görüldüğünden zonal topraklar sırasına dahildirler. Daha
güneye doğru inildiğinde lateritik (semi-laterit) topraklara intikal ettiği cihetle bu topraklarda
laterizasyon ameliyesine ait bazı karakterler de görülebilir. Tabii vejetasyon yaprağını döken
orman ağaçları ve iğnelilerdir. Ana maddede kum tasından Ģistlere, kalkerden volkanik
kayalara kadar çok çeĢitlilik arz eder.
III. Kolüviyal Topraklar (134.457 Ha)
Sathi akımla veya yan derelerin kısa mesafelerden taĢıyarak meyilin azalmıĢ olduğu yerlerde
depo ettikleri materyallerin meydana getirdiği genç (A) c profilli topraklardır. Toprak
karakterleri daha ziyade civardaki yüksek arazi topraklarının karakterlerine benzemektedir.
Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunanlar daha ziyade has topraklı kaba tas
ve molozları ihtiva ederler. Sathi akımın hızı azaldığı nispette parçaların da çapları
küçülmekte ve hatta alüviyal toprak parça büyüklüğüne eĢit olmaktadır. Böylece tabii meyilin
çok azaldığı yerlerde kolüviyal ve alüviyal topraklar birbirlerine geçiĢli olarak karıĢırlar.
IV. Kalkersiz Kahverengi Orman Toprakları
A (B) C profiline sahip topraklardır. A horizonu iyi teĢekkül etmiĢ gözenekli yapı arz eder. A
horizonundaki organik madde genellikle asit karakterli olup mineral kısımdan ayrı veya çok
az bir karıĢma gösterir. Tabii vejetasyon esas olarak yaprağını döken orman ağaçlarıdır. Ana
madde Miosen ve Pliosene ait kumlu kil tası, kireçli kumlu-killi veya çakıllı depozitlerden
ibarettir.
V. Rendzina Toprakları (113.052 Ha)
Ġnterzonal toprakların kalsimorfik grubuna dahil olması sebebiyle bütün özelliklerini yüksek
derecede kirece sahip ana maddelerden alır. Etrafındaki zonal topraklara nazaran horizonlar
çok zayıf olup A-C profillidirler. Tabii vejetasyon ot, çayır ve çalı-fundadır. Ana madde
dolomit, kalker, marn ve tebeĢirdir.
VI. Kahverengi Orman Toprakları (318.896 Ha)
Đnterzonal toprakların kalsimorfik grubuna dahil olması sebebiyle karekteristik özelliği
yüksek derecede kireç muhtevasına sahip ana madde üzerinde gelismesidir. Bulunduğu
bölgelerin zonal topraklarına nazaran çok zayıf gelismis horizonlara sahiptir. A, B, C
horizonları mevcut olup bunlar birbirlerine tedrici olarak geçis yapar. Tabii vejetasyon
yaprağını döken ağaçlar ve çalılardır. Ana madde; pH değerleri asit veya alkali olmakla
beraber, çoğunlukla alkali olarak görülen kireçce zengin kil tasları, mikasistler ve gnays‟dır.
VII. Kırmızı kahverengi Akdeniz Toprakları (234.748 Ha)
Bu topraklar esas itibariyle Kırmızı Akdeniz ve Kahverengi Akdeniz topraklarının karıĢık
halidir. Tabii vejetasyon, ot, makiler ve muhtelif orman ağaçlarıdır. Ana madde esas olarak
sert kalker, ayrıca hafif dağlık bölgelerde granit, kil tası, kumtaĢı, muhtelif metamorfikler,
kristal kayalar, filis, kireçtaĢı; alçak yayla ve ovalarda bazik karakterli andezitik, asitik ve
bazaltik kayalar, granit, kil tası, çimentolaĢmıĢ kum tası ve konglomera, marnlı depositler,
muhtelif sediment kayalar, çakıllı kumlu kil genç sedimentler ve kum kil taslarıdır.
VIII. Kırmızı Akdeniz Toprakları (38.055 Ha)
ABC horizonlu topraklardır. Akdeniz iklim bölgesindeki kireç kayaları üzerinde 600 mm
veya daha fazla yağıĢ altında teĢekkül eden koyu kırmızı renkli topraklardır. Bazı hallerde
kalkersiz ana madde üzerinde de oluĢabilirler. Tabii vejetasyon ot, makiler ve muhtelif orman
ağaçlarıdır. Ana madde sert kalker, esas olarak kireç tası dolomit kalkerli kumtaĢı, kalkerli
kum ve çakıl, kalkerli kil tası, mercan kireç kayası, kalkerli konglomera; kısmen de kil tası ve
volkanik kayalardır.
IX. Kalkersiz Kahverengi Topraklar (40.430 Ha)
A (B) C profilli, kahverengi veya açık kahverengi dağılabilir topraklardır. Üst toprağa ve
soluk kırmızımsı kahverengi B horizonuna sahiptir.Tabii vejetasyon ot ve ot-çalı karısığı
olarak görülür. Ana madde çakıllı kumlu killi depozitlerle bilhassa tecezziye uğramıs kalkerli
kumlu kil ve kumlu kil taslarıdır.
X. Kırmızı Kestane Toprakları (34.055 Ha)
Solunum rengi hariç hemen hemen diğer bütün özellikleri kestane renkli toprakların aynı veya
benzeridir. A horizonunun rengi koyu kırımızı kahverengi, nötr veya kalevi reaksiyondadır. B
horizonu rengi kırmızımsı kahverengidir. Isının ve yağısın kestane renkli topraklara nazaran
daha fazla olduğu yerlerde oluĢur. Fazla ısı topraktaki demiri okside ettiğinden renk
kırmızılaĢır. Keza organik madde parçalanmasını arttırdığından düĢük organik madde
muhtevasına sebep olur.
3.7.6. Arazi Varlığı
Denizli Ġlinin yüzölçümü 1.186.800 ha'dır. Bunun 376.738 ha‟ı ; yani %31,8 ‟si tarım arazisi,
25.631 ha, yani %2,2 „si çayır ve meraları, 521.959 ha, yani %44'ü orman arazisi, kalan
265.920 ha ise %22,1‟i tarım dıĢı, mesken olarak kullanılmaktadır.
Kullanma Durumu
Tarım alanlarının kullanma durumu Tabloda verilmiĢtir.
Tablo: Denizli Ġlinin Tarım Arazisi Kullanım Durumu
DENĠZLĠ ĠLĠNĠN TARIM ARAZĠSĠ KULLANIM DURUMU 2010
Arazi Durumu
Alan (da)
Yüzde (%)
Tarla Olarak Değerlendirilen
2.945.914
78,2
Bağ Arazisi Olarak Değerlendirilen
445.775
11,8
Toplu Meyvecilik
198.344
5,3
Sebzecilik
137.331
3,6
Zeytinlik
40.016
1,1
Toplam
3.767.380
100,0
Tarım Ġl Müdürlüğü 2010
Arazi Problemleri
Denizli Ġli‟nin arazi kullanma kabiliyeti sınıfları ve arazileri tarıma uygunluğu bakımından
söyle sınıflandırılabilir.
I.Sınıf Arazileri : Denizli'nin I. sınıf arazi varlığı 84.498 ha olup, her türlü tarıma ve sürüme
uygundur. Bu alanlar, sulu ve kuru tarım uygulamalarına uygun olup, endüstri bitkileri ve
tahıl üretimi yapılmaktadır.
II. Sınıf Araziler : Tarımda ekim ve dikimi kısıtlayan orta derecede toprak topografyası ve
drenaj yetersizlikleri mevcuttur. Toprak muhafazası yanında toprak bünye ve yapısını
geliĢtirici tedbirler alınarak I. sınıf arazilerde yetiĢtirilen ürünler elde edilebilir. Hafif drenaj
tedbirleri ile sebze, Ģekerpancarı, ve yem bitkileri yetiĢtirilebilir. Denizli'nin ikinci sınıf arazi
varlığı 124.596 ha'dır.
III. Sınıf Araziler: Tarımda sürüm ve ekimi Ģiddetli toprak topografyası ve drenaj
yetersizlikleri kısıtlamaktadır. Bu tip topraklarda toprak muhafaza tedbirleri tam alınmalı ve
toprak için lüzumlu organik madde ve gübreler verilmelidir. Bu Ģartlarda tütün, hububat,
bakliyat yetiĢtirilebilir. Ayrıca drenaj tedbirleri alınarak mevsimlik sebzeler, pamuk ve
Ģekerpancarı yetiĢtirilebilir. Denizli ilinin III. sınıf arazi varlığı 123.686 ha'dır.
IV. Sınıf Araziler : Ġlimizin IV. sınıf toprak varlığı 67.212 ha'dır. Bu tip topraklarda çok
Ģiddetli toprak ve topografya yetersizliği tarımı kısıtlamaktadır. Bu topraklarda ileri derecede
toprak muhafaza ve drenaj tedbirleri alınmalıdır. Bu koĢullarda hububat ve tütün yetiĢtiriciliği
mümkün olacaktır.
V. Sınıf Araziler : Bu topraklar kötü drenaj nedeniyle her zaman kullanılmaz, bu alanlardan
çayır olarak yararlanılabilir. Bu tip arazi varlığı 2.380 ha'dır.
VI. Sınıf Araziler : Bu arazilerde Ģiddetli erozyon toprak sürümünü engeller. Bunun yanında
sığ toprak, topografya, taslılık, tuzluluk ve drenaj bozuklukları diğer kısıtlayıcılardır.
Denizli'nin bu tip arazi varlığı 215.585 ha'dır. Bu araziler mera olarak kullanılmalı ve
ağaçlandırma çalıĢmaları yapılmalıdır. Ayrıca çayır ve otlak olarak da istifade edilebilir.
VII. Sınıf Araziler : Çok Ģiddetli erozyon, çok sığ toprak, taslık ve aĢırı drenaj bozuklukları
baslıca kısıtlayıcılardır. Bu araziler ağaçlık ve mera olarak kullanılabilirler. Bu alanlarda
toprak muhafaza tedbirleri alınmalıdır. Bu tür arazi varlığı 533.672 ha'dır.
VIII. Sınıf Araziler : Bu arazilerin Denizli Ġlindeki varlığı 22.382 ha'dır. Bu alanlar tarıma
elveriĢsizdir. VIII. sınıf araziler av, eğlence sahası ve inĢaat malzemesi olarak kullanılır.
3.7.7. Orman Varlığı
Ġlin Orman Envanteri
Ġlimiz toplam arazisinin % 47,3‟ü orman alanları teĢkil etmektedir. Denizli Orman Bölge
Müdürlüğü‟nün 2010 yılı verilerine göre ormanların genel durumu Tablo F.1.‟de
verilmektedir.
Denizli Ġli Orman Alanı Dağılımı (Ha)
Alan(Ha)
Normal
Bozuk
Toplam
Koru
Baltalık
Ormanlık
318.721,1
220.106,6
538.827,7
229,0
22.755,5
22.984,5
318.950,1
242.862,1
561.812,2
Denizli Orman Bölge Müdürlüğü 2010
Denizli ili mülki hudutları içerisinde kalan ormanlık alan miktarı 561.812,2 Ha olarak tespit
edilmiĢtir. Bölge Müdürlüğünün Denizli ili sınırları içerisinde kalan ormanların toplam serveti
28.603.010 m3‟tür.Denizli ili dahilinde ormanlar genel olarak kızılçam, karaçam, meĢe, ardıç,
sedir, kestane ve çınar türlerinden meydana gelmiĢtir. Yapraklı ormanlar az miktarda olup, bu
ormanlar meĢe türlerinden oluĢur. Yapraklı ormanlar bozuk koru halindedir ibreli türlerden
genellikle karaçam yüksek rakımlarda, kızılçam ise daha düĢük rakımlarda yer almıĢtır.
Acıpayam, Eskere ve Tavas‟ın yüksek rakımlı yerlerinde ise az miktarda sedir bulunmaktadır.
Babadağ, Çivril, Kavakalan, Akdağ ve Belence yörelerinde ise meĢe türleri yer alır.
Ormanların mülkiyeti genel olarak Devlete aittir. Bunun yanında, özel orman kurmak
amacıyla 1938 yılında Çal ve Süller Kasabası‟nda baĢlamıĢ olan özel ağaçlandırma
çalıĢmaları, 1970 ve 1980‟li yıllarda Acıpayam ve Tavas ilçelerinde de yoğunlaĢarak devam
etmiĢtir. Özel ağaçlandırma çalıĢmaları 1986 yılına kadar Denizli Ġli sınırları içerisinde 5300
hektara ulaĢmıĢtır. 1986 yılından itibaren ise bir mevzuata kavuĢan özel ağaçlandırma
çalıĢmaları günümüzde de devam etmektedir. Halen; uygulamaya geçilmiĢ, uygulaması
devam eden ve uygulaması biten özel ağaçlandırma proje sayısı 108, saha miktarı ise 2.289
hektardır. Ormanlarımızın kolektif ve estetik faydaları yanında tomruk, maden direği, tel
direği, sanayi odunu, kâğıtlık odun, lif, yonga odunu, yakacak odun gibi ürünlerde elde
edilmektedir.
3.7.8. Flora-Fauna ve Hassas Yöreler
Flora
Yapılan floristik çalımsalar sonucu Denizli, Akdeniz basta olmak üzere, Avrupa- Sibirya ve
Ġran-Turan fitocoğrafik bölgelerinin etkisi altında olduğu ortaya çıkmıĢtır. Bunun sonucu
olarak endemizm oranı yüksektir. Yapılan çalıĢmalar sonucu 171 tane endemik bitkiye
rastlanmıĢtır. Buna göre en fazla endemik bitki içeren familyalar Caryophyllaceae,
Compositae, Labiatae, Papilionaceae, Scrophulariaceae; cinsler ise Astragalus, Alyssum,
Centaurea, Salvia, Verbascum‟dur.
Asağıdaki listede Denizli’de bulunan endemik türler verilmiĢtir.
ACERACEAE (Akçaağaçgiller)
- Acer hyrcanum Fisch. et Mey. subsp. Leckianum (Pax) Yalt(Akçaağaç)
BORAGINACEAE(Hodangiller)
- Alkanna areolata Boiss.
- Alkanna areolata Boiss. var. areolata
- Alkanna tinctoria (L.) Tauch subsp. glanvulosa Hub.-Mor.(Havacıva)
- Alkanna tubulosa Boiss.
CAMPANULACEAE(Çançiçeğigiller)
- Myosotis olympica Boiss.
- Asyneuma virgatum (Labill.) Bosnm. subsp. ichriforme (Boiss.) Dambold
- Asyneuma michauxioides (Boiss.) Dambold.
- Asyneuma compactum (Boiss. et Heldr.) Damboldt.(Limonifolium)
- Asyneuma linifolium (Boiss. et Heldr.) Borm. subsp. linifolium
- Campanula lyrata Lamm. subsp. lyrata (Çançiçeği)
- Campanula cf. sorgerae Phitos(Çançiçeği)
- Campanula argaea Boiss. et Bal. (Çançiçeği)
CAPRIFOLIACEAE(Hanımeligiller)
- Lonicera caucasica Pallas subsp. orientalis (Lam .) Chamb. et Long(Hanımeli)
CARYOPHYLLACEAE(Karanfilgiller)
- Arenaria acerosa Boiss.
- Arenaria macrosephala Boiss.
- Arenaria tmolea Boiss.
- Arenaria ledebouriana Fenzl. var. pauciflora Mc neill
- Bolanthus frankenioides (Boiss.) Bark. var. frankenioides
- Dianthus leucophaenus Sibth. et Sm. var. Leucoheas(Karanfil)
- Dianthus lydus Boiss. (Karanfil)
- Gypsophila tubulusa (Jaub. et Spp.) Boiss.(Çöven)
- Minuartia anatolica (Boiss.) Woron. var. anatolica
- Minuartia leucocephala (Boiss.) Mattf.
- Minuartia leucephalloides (Bornm.) Bornm.
- Minuartia pestalozzae (Boiss.) Bornm
- Saponaria chlorifolia kunze
- Saponaria pamphylica Boiss. et Heldr.
- Silene caryophylloides (Poiret) otth. subsp.
- Silene caryophylloides (Poiret) otth. subsp. echinus (Boiss. et Heldr.) Coode et Cullen
- Dianthus erinaceus Boiss. var. alpinus Boiss. (Karanfil)
CRUCIFERAE(Hardalgiller)
- Boreava aptera Boiss. et Heldr.
- Clypeola ciliata Boiss.
- Barbarea minor C. Koch. var eriopoda Busch
- Erysimum pallidum Boiss.
- Ersimum kotschyanum Gay
COMPOSITAE(Papatyagiller)
- Achillea lycaonica Boiss. et Heldr.(Civan perçemi )
- Achillea phrygia Boiss. et Bal. (Civan perçemi )
- Anthemis aciphylla Boiss. var discoidea Boiss.(Papatya)
- Anthemis cretica L. subsp. anatolica (Boiss.) Grierson.(Papatya)
- Anthemis wiedemanniana Fisch. et Mey. .(Papatya)
- Centaurea axillaris Willd. var. mathiolaefolia Boiss.(Peygamber çiçeği, Gelin düğmesi)
- Centaurea cariensis Boiss. subsp.maculiceps (O. Schwarz) Wagenitz.(Peygamber
çiçeği)
- Centaurea cadmea Boiss.(Peygamber çiçeği, Gelin düğmesi)
- Centaurea pichleri Boiss. (Peygamber çiçeği, Gelin düğmesi)
- Centaurea reuteriana Boiss. (Peygamber çiçeği, Gelin düğmesi)
- Centaurea thirkei Schultz. (Peygamber çiçeği, Gelin düğmesi)
- Cirsium sintenisii Freyn (Deve dikeni)
- Centaurea inexpectata Wagenitz.(Peygamber çiçeği, Gelin düğmesi)
- Centaurea reuterana Boiss. subsp. phrygia Bornm.
- Cicerbita variabilis (Bornm.) Bornm.
- Heliochrysum compactum Boiss.(Ölmez çiçeği)
- Hieracium lasiocheatum (Bornm. et Zahn) Sell et West
- Inula anatolica B ss.(Anduz otu)
- Lactuca intricata Boiss.
- Scorzonera cariensis Boiss.
- Scorzonara eriophora DC.
- Scorzonera violacea Chamberlain
- Senecio castagneanus DC.(Kanarya otu)
- Tragopogon latifolium Boiss.(Teke sakalı)
CRASSULACEAE(Damkoruğugiller)
- Rosuloria chrysantha (Boiss.) tahk.
- Sedum lydium Boiss. (Damkoruğu)
- Alyssum auranticum Boiss.(Kevke)
- Alyssum cephalotes Boiss. .(Kevke)
- Alyssum cilicicum Boiss. et Bal. .(Kevke)
- Alyssum huber - Morathis Dubley.(Kevke)
- Alyssum praecox Boiss. .(Kevke)
- Draba bruniifolia stev. subsp. heterocoma (Fenzl) Coode et Cullen var. Nana (Stapf.)
Schultz.
- Erysimum Kotschyanum Gay.
- Erysimum pallidum Boiss. et Bal.
- Isatis pinnatiloba Boiss.
- Thlaspi papillosum Boiss.
DIPSACACEAE(Fesçitaragiller)
- Ptereocephalus pinardi Boiss.
- Scabiosa reuteriana Boiss.(Uyuz otu)
EUPHORBIAACEAE(Sütleğengiller)
- Euphorbia anacampseros Boiss. var. Anacampseros(Sütleğen)
GRAMINEAE(Buğdaygiller)
- Festuca punctoria sibth. et Sm.
- Nephelochoa orientalis Boiss.
GUTTIFERAE(Binbirdelikotugiller)
- Hypericum aviculariifolium Jaub et Spach subsp. depilatum (Freyn et Bornm.) Robson var.
depilatum(Binbirdelikotu)
- Hypericum aviculariifolium Jaub et Spach subsp. depilatum (Freyn et Bornm.) Robson var.
bourgaei (Boiss.) Robson(Binbirdelikotu)
- Hypericum aviculariifolium Jaub et Spach subsp. uniflorum (Freyn et Heldr.) Robson
(Binbirdelikotu)
- Hypericum adenotrichum Spach. (Binbirdelikotu)
- Hypericum aviculariifolium Jaub et Spach subsp. depilatum (Freyn et Bornm.)
Robson var. leprosum (Boiss.) Robson. (Binbirdelikotu)
ILIECEBRACEAE
- Paronychia chionaea Boiss.
IRIDACEAE(Süsengiller)
- Crocus baytopiorum mathew.(Safran)
- Crocus elwesii Maw. (Safran)
- Crocus flavus Waston subsp. dissectus T. Baytop-Mathew. (Safran)
- Crocus fleischeri J. Gay. (Safran)
- Iris schachtii Markgraf.(Süsen)
LABIATAE(Ballıbabagiller)
- Ballota nigra L. subsp. anatolica P.H. Davis(Ballıbaba)
- Lamium microphyllum Boiss.
- Marrubium astracanicum Jaca subsp. macrodon (Bornm.) Davis.
- Marrubium globosum Montb. et such.
- Marrubium lutescens Boiss.
- Nepeta cadmea Boiss.(Pisik otu)
- Origanum hypericifolium Schwarz et Daru.(Mercankösk, Merzengüs)
- Origanum sipyleum L. .(Mercankösk, Merzengüs)
- Phlomis angustissima Hub.- Mor.(Çalba)
- Phlomis nissolii L. (Çalba)
- Phlomis x rechingerii Hub.- Mor. (Çalba)
- Salvia cadmica Boiss.(Adaçayı)
- Sideritis condensata Boiss. et Heldr.
- Stachys tmolea Boiss.
- Thymus longicaulis C. Presl subsp. chaubardii (Boiss. et Heldr.) jalas var. antalyanus
(Klokov) Jalas(Kekik)
LILIACAEA(Zambakgiller)
- Muscari bourgaei Baker(Arapotu)
- Allium montanum Sibth et Sm.
- Tuliba bthynica Grisb.(Lale)
LINACEAE(Ketengiller)
- Linum hirsutum L. subsp. anatolicum (Boiss.) Hayets var. Anatolicum(Keten)
- Linum tmoleum Boiss.(Keten)
PAPAVERACEAE(Gelincikgiller)
- Papaver spicatum Boiss. et Bal. var. spicatum
- Papaver spicatum Boiss. et Bal.
- Papaver virchowii Aschers et Sint.
PAPILIONACEAE(Baklagiller)
- Astragalus baibutensis Bunge
- Astragalus cadmicus Boiss.
- Astragalus cariensis Boiss.
- Astragalus condensatus Ledeb.
- Astragalus hirsutus Vahl.
- Astragalus lydius Boiss.
- Astragalus melanocephalus Boiss.
- Astragalus nitens Boiss. et Boiss.
- Astragalus pelliger Fenzl.
- Astragalus pinetorum Boiss.
- Astragalus prusianus Boiss.
- Astragalus paecilanthus Boiss. et Heldr.
- Astragalus geobotrys Boiss. et Bal.
- Astragalus tmoleus Boiss. var. bounachanthus (Boiss.) Chamber
- Colutea melanocaly Boiss. et Heldr. davisiana
- Trifolium caudatum Boiss.
- Trifolium pannonicum Jacq. subsp. elongatum (Willd.) Zoh.
- Trigonella sirjaevii Hub.- Mor.
- Onobryochis armena Boiss. et Huet
PLUMBAGINACEAE(Disotugiller)
- Acantholimon acerosum (Willd.) Boiss. var brachystachyum Boiss.(Karadikeni)
PRIMULACEAE(Çuhaçiçeğigiller)
- Cyclamen mirabile Hildebr.
- Cyclamen trochopternthum O. Schwarz
RANUNCULACEAE(Düğünçiçeğigiller)
- Consolida stenocarpa (Davis et Hossain) Davis(Morçiçek)
- Ranunculus demissus DC. var. major Boiss.(Düğünçiçeği)
- Ranunculus reuterianus Boiss. (Düğünçiçeği)
ROSACEAE(Gülgiller)
- Amelanchier parviflora Boiss. var parviflora
RUBIACEAE(Kökboyasıgiller)
- Asperula phygia ( Boinm.) Ehrend(Yapıskanotu )
- Crucianella disticha Boiss.
- Galium aratioides Boiss.(Yoğurtotu)
- Galium caudatium Boiss. (Yoğurtotu)
- Galium domosum Boiss. (Yoğurtotu)
- Galium penduliflurum Boiss. (Yoğurtotu)
- Asperula nitida Sm. subsp. hirtella (Boiss.) Ehred. (Yapıskanotu )
- Asperula stricta Boiss. subsp. monticola Ehrend(Yapıskanotu )
RUTACEAE(Turunçgiller)
- Haplophyllum myrtifollium Boiss.
SANTALACEAE
-Thesium tauricolum Boiss. et Hausskn.
SCROPHULARIACEAE(Sıracaotugiller)
- Digitalis carrensis Boiss.(Yüksükotu)
- Linaria corifolia Desf.(Nevruzotu)
- Linaria genistifolia (L.) Mill. var. cenfertiflora(Nevruzotu)
- Pedicularis cadmea Boiss.
- Scrophularia depauperata Boiss.(Sıracaotu)
- Scrophlularia heldreichii Boiss. (Sıracaotu)
- Verbascum brachysepalum (Fisch. et Trautv. ) O. Kuntze (Sığırkuyruğu)
- Verbascum cheiranthifolium Boissvar. asperalum (Boiss.) Mub. (Sığırkuyruğu)
- Verbascum chrysorhacos Boiss. (Sığırkuyruğu)
- Verbascum napifolium Boiss. (Sığırkuyruğu)
- Verbascum pinardii Boiss. (Sığırkuyruğu)
- Verbascum parviflorum Lam. (Sığırkuyruğu)
- Verbascum pycnostachyum Boiss. et Heldr. (Sığırkuyruğu)
- Verbascum splendidum Boiss. (Sığırkuyruğu)
- Verbascum cuneifolia Don. (Sığırkuyruğu)
- Verbascum thymoides P.H. Davis subsp. pseudocinerea M.A.
Fischer(Sığırkuyruğu)
UMBELLIFERAE(Maydanozgiller)
- Bepleurum heldreichii Boiss. et Bal.
- Ferulago aucheri Boiss.
- Ferulago macrosciadia Boiss. et Bal.
- Laserpitium petrophilum Boiss. et Heldr.
- Peucedanum chryseum (Boiss. et Heldr.) Camberl.
- Tordylium pestalozze Boiss.
Denizli‟de; Honaz Dağı, Akdağ, Sandras Dağı, Babadağ ve Bozdağ endemik bitkiler
bakımından zengin alanlardır.
Yukarıda belirtilen endemik bitkilerden özellikle, bölgemizde lokal olarak bulunan Cyclamen
trochopternthum O. Schwarz (Sıklamen, domuzturpu, topalak ve yersomunu gibi isimleri
vardır ).Bu tür, Primulaceae(=Çuhaçiçeğigiller familyasında yer alan bir türdür.) Çukurköy
bölgesinde yayılıĢ göstermektedir.
Ġl sınırlarımız dâhilindeki ormanlık alanlar içinde asli ağaçların haricinde odunsu bitkilerden
gruplar halinde ve dağınık halde çınar, titrek kavak, ardıç türleri, kızılağaç, karaağaç,
akçakesme, ahlât, sandal, ĢimĢir ve çalı bulunmaktadır.
Otsu ve çalı formlu bitkilerden kekik, laden, atkuyruğu, böğürtlen, eğrelti ve çayır otları
mevcuttur. Sulak alanlarımızdan;
-Acıgöl, Çatlı (Beylerli) Gölü‟nün çevresindeki yamaçlarda Akdeniz bitki örtüsünden
örneklere rastlanır. Toprak tuzlu olduğu için genel olarak tarıma uygun değildir. Ancak
özellikle kuzeydoğuda tarıma uygun alanlar vardır. Bölgede tarım için kullanılmayan
alanlarda bitki örtüsü özellikle çiçekli bitkilerce zengindir. Çardak Ġlçesine bağlı GemiĢ
Kasabası yakınında ve Acıgöl havzası içerisinde bulunan 1500 lt/sn. debili tatlı su kaynağı
yaklaĢık 50 hektarlık sazlık bir alanı beslemektedir.
- Buldan Yayla Gölü, kamıĢ ve nilüfer gibi bazı sucul bitki türlerinin zenginliğiyle dikkati
çeker.
-Beyağaç Ġlçesi Kartal Gölü ve Anıt Orman civarı; bitki türü yönünden çok zengindir. Yörede
karaçam dıĢında ardıç, sedir, karahindiba, üçgül, sarıçiçekli gazal boynuzu, yonca türlerinden
alpin bitkileri bulunur.
Fauna
Denizli Ġli sulak alanları özel fauna varlığına sahiptir. IĢıklı Gölü göçmen kuĢlar için önemli
bir konaklama yeri teĢkil etmektedir. Gerek sonbahar gerekse ilkbahar göçlerinde yoğun kus
topluluklarının barınması ve beslenmesine olanak sağlamaktadır. Acıgöl Gölü göçmen kuĢlar
için önemli bir ortam oluĢturmaktadır. Özellikle bitkilerle kaplı olduğu yerlerde turna, göl
çevresinde ise toy kuluçkaya yatmaktadır. Yanı sıra angıt, suna, uzunbacak, kılıçgaga ve
küçük yağmurcuk yörede kuluçkaya yatan diğer türlerdir. Kıs aylarında ise flamingo, turna,
sakarca, kaz, macar ördeği, yeĢilbaĢ, elmabaĢ, sakarmeke, bu bölgede kıĢlamaktadır. Yayla
Göl‟ü yaban ördeği ve leylek gibi kus türlerine barınak teĢkil etmektedir.
Denizli Horozu:
Denizli‟nin sembolü olan “Denizli horozu”, renk ve vücut yapısı itibariyle ahenkli ve güzel
uzun süreli ötüĢleriyle, ilimizden en uzak yörelere kadar isim yapmıĢ yerli bir ırkımızdır.
Denizli horozu bu bölgedeki insanların eskiden beri uzun ötüĢlü horozlara gösterdikleri özen
sonucu kendiliğinden oluĢmuĢ bir ırktır. Denizli Horozunun gözleri siyah ve sürmelidir.
Bacakları koyu gri veya mor; ibik sekli de, kumakçık kırmızı veya kırmızı üzerinde beyaz
benekli genel renk siyah kirli beyaz ortaklasa karıĢım halindedir. Canlı ağırlığı ortalama 3-3,5
kg civarındadır. Denizli Horozları; renklerine, vücut yapılarına ve ibik sekilerline göre üçe
ayrılır. Renklerine göre; Demirkır, Pamukkur, Kınalı, Al, Siyah ve Kürklü olmak üzere 6 tipe
ayrılırlar. Vücut yapılarına göre yüksek boyun, sülün ve küpeli olmak üzere üç tipi vardır.
Denizli horozunun sesi, tonuna ve netliğine göre de sınıflandırılır. Ses tonuna göre önce,
Davudi, Kalın ses olmak üzere 3‟e ayrılır. Davudi ses, ince sesle kalın ses arasında ve kalın
sese yaklaĢan tek bir sestir. Niteliğine göre net ses, hüzünlü ses, cırlak ses, dalgalı ses (alaycı
ses) olmak üzere 4‟e ayrılır. Denizli horozlarının ötüĢleri bütün kabiliyetin ortaya konulması
ile yapılır. ÖtüĢleri, ötüĢ anındaki vücut pozisyonuna göre aslan ötüĢ, kurt ötüĢü, yiğit ötüĢü,
pus ötüĢ olmak üzere 4‟e ayrılır. Ġyi bir Denizli Horozu‟nda görünüĢ canlı; bacaklar ve boyun
uzun ve kuvvetli; göğüs genis ve derin; kuyruk dik ve basa doğru meyilli olmalıdır. Tavukta
da aynı özellikler aranır. Denizli horozunun birinci yılda ötüĢ uzunlukları 20-25 saniye
olmaktadır.
Hassas Alanlar
HONAZ DAĞI MĠLLĠ PARKI
Denizli‟nin güney doğusunda yer almakta olan Milli Park alanı 9219 ha. olup kuzeyde Honaz
ilçesi, Kareteke ve MenteĢ köyleri, batıda Cankurtaran beldesi ile sınır oluĢtururken, doğu ve
batı yönünde sınır oluĢturacak Ģekilde yerleĢme yeri bulunmamaktadır. Honaz Dağı
21.04.1995 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 95/6717 sayılı “Bakanlar Kurulu Kararı” ile
Milli Park olarak ilan edilmistir.
AKDAĞ TABĠAT PARKI
Akdağ Tabiat Parkı, Afyon ili Sandıklı ilçesinde 8.535,5 Ha. (% 58‟i) ve Denizli Ġli Çivril
ilçesinde 6.245,5 Ha. (% 42‟si) olmak üzere toplam 14.781 Ha.büyüklüğündedir. Akdağ
Tabiat Parkı, Orman Bakanlığı‟nın 29.06.2000 gün ve MPG.MP.1.23.03/270 sayılı oluru ile
14.916 Ha. olarak ilan edilmiĢtir. Akdağ Tabiat Parkı‟nın alanı, Bakanlık Makamı‟nın
02.10.2001 gün ve MPG.MP.1.45.16/626 sayılı Oluru ile 14781 Ha. olarak değiĢtirilmiĢtir.
KARTAL GÖLÜ TABĠATI KORUMA ALANI
1994 yılında Tabiatı Koruma Alanı olarak ayrılan 1309 hektarlık alan Denizli ili Beyağaç
ilçesinden 30 kilometrelik bir orman yoluyla ulaĢılabilmektedir "Anıt Ormanlar - Kartal
Gölü" olarak isim yapmıĢtır. Alana yaĢlı Karaçam bireylerinin oluĢturduğu saf ormanlar ile
buzul gölü Alpin kuĢağının aynı havzada bulunması nedeniyle Tabiatı Koruma Alanı yapısı
kazandırılmıĢtır. Haziran ayı ortalarından sonra (daha önce kar nedeniyle ulaĢım yoktur)
günübirlik piknik alanı ve çadırlı kamp için yerli ve yabancılar tarafından kullanılır. Konumu
gereği çok ilginç görünüm sunar.
GÜNEY ġELALESĠ TABĠAT ANITI
Denizliye 62, Güney ilçesine 8 km uzaklıktadır. 15 m yükseklikten düĢüĢ yapan su, 20 m
aĢağıda 12 metrelik bir Ģut daha yapmaktadır. Ana Ģelale konsolu içinde içi su dolu bir mağara
bulunmaktadır. ġelale ile çevresini içine alan 5 dekarlık bir saha Milli Park Genel
Müdürlüğünce 09.11.1994 tarihinde “Tabiat Anıtı” ilan edilmiĢtir.
BEYLERLĠ GÖLÜ YABAN HAYATI GELĠġTĠRME SAHASI
Saha, Denizli ili, Çardak ilçesi, sınırları içinde kalmakta olup, Saz köy, Çaltı köyü ve Beylerli
kasabası arasındadır. Alanı: 920 Ha olup 16.10.2005 tarih ve 25968 sayılı Resmi Gazete de
Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası olarak tescil edilmiĢtir.
PAMUKKALE ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESĠ
Denizli Ġlinin 20 km kuzeybatısında, kendine has jeolojik yapısı ve tarihi değerleri ile öne
çıkan bir bölge olup; Pamukkale Travertenleri'ni oluĢturan termal su kaynakları geniĢ bir
bölgeyi etkilemiĢ olup, bu kapsamda sıcaklıkları 35- 100 oC arasında değiĢen 17 sıcak su
kaynağı bulunmaktadır. Pamukkale (Ecirli), Akköy, Karahayıt, Develi ve Yeniköy yerleĢim
alanlarını içine alır. Güneyde Baba Dağları, kuzeyde Büyük Çökelez ve Küçük Çökelez
Dağları bulunmaktadır. 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit
ve ilan edilmiĢ, 21.11.1990 tarih ve 20702 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıĢtır.
IġIKLI GÖLÜ
Ġlimizin Çivril ilçesinde yer alır. Aynı zamanda çevresindeki su kaynakları itibariyle Büyük
Menderes Nehri‟nin Dinar‟dan sonra ikinci büyük beslenme kaynağını oluĢturmaktadır. 206
x 10 m3 kapasiteli olup A Sınıfı sulak alan niteliğindedir. Gölde tatlısu canlıları özellikle de
sazan balığı çeĢitleri, turna tatlısu kefali yetiĢtirilmektedir. Ayrıca göçmen kuĢlar için uygun
bir konaklama yeri teĢkil etmektedir. Etrafında verimli araziler bulunur. IĢıklı Gölü alt
kesimlere yapılan dolgu set ve regülatör nedeniyle aynı zamanda bir baraj gölüdür. Çivril,
Baklan ve Aydın Ovası‟nın yağıĢ rejimine uygun sulamasına yardımcı olmaktadır.
ACIGÖL
Çardak ilçesi merkez ve GemiĢ kasabası ile Afyon ili Dazkırı ve BaĢmakçı sınırları içerisinde
bulunmaktadır. Sığ bir göldür. Yaz mevsiminde suyu azalır ve yer yer kurur. Uluslararası
kriterlere göre “B Sınıfı” na giren sulak alandır. Göl suyunda yüksek miktarda sodyum sülfat
(Na2SO4) bulunduğundan canlı yaĢamamaktadır. Göl suyunun tuz oranının yüksek olması ve
yaz aylarında kısmen kuruması neticesinde rüzgârın etkisiyle tuz tozlarının yakın çevresindeki
araziyi çoraklaĢtırdığı görülmektedir. Bazı kuruluĢlar, sodyum sülfat üretimi için Acıgöl‟den
faydalanmaktadır. Çardak ilçesine bağlı GemiĢ kasabası yakınında bulunan 1.500 lt/sn debili
tatlısu kaynağı yazın göl suyunun tamamen yok olmasını önlemektedir. Tatlı su kaynağı
etrafında yaklaĢık 500 da. sazlık bir alan bulunmaktadır. Acıgöl‟ün doğal yapısı ve çevresi;
gerek kuĢları için uygun bir ortam oluĢturmaktadır.
BULDAN YAYLA GÖLÜ
Buldan Ġlçesi SüleymanLI Köyü yakınında ve Sazak Dağı‟nın 1150 m. kotundaki düzlüğünde
bulunmaktadır. Göl yatağı ve sulak alan toplam sahası 500 da.‟dır. Göl flora ve fauna varlığı,
kaynak sularına besleyici özellik taĢıması ve ayrıca yayla ortamında mesirelik yer olması
yönünden önemli bir göldür.
3.7.9. YerleĢim Alanları ve Nüfus
Kentin yerleĢik alanı, Karcı Dağı eteklerindeki platformda yer almıĢtır. Denizli Ģehir
merkezinin doğusu boyunca, Gökpınar deresi belirgin bir vadi oluĢturur.
Ġller Bankası, Ġmar Planlama Dairesi BaĢkanlığı 18.03.1993 tarihli ve I/25000 ölçekli
jeolojik etüt raporuna göre Denizli yerleĢik alanı Neojen oluĢumlar üzerinde bulunmaktadır.
Güney ve batı kesimlerde konglomeralar baĢlamaktadır. Karcı Dağı eteklerinde ise birikinti
konileri dizelenmektedir. Gökpınar Deresi, Ģehrin doğusunda yerleĢik alana doğru
uzanmaktadır. Denizli düzlüğü ile Çürüksü aluviyal düzlüğü arasındaki sekide Neojen
oluĢumlar hakimdir. Ancak yer yer konglomera oluĢumlar görülmektedir. Jeolojik etüt
sonucuna göre; Neojen (killi siltli birikimler) iskan dıĢı bırakılması gereken alanlar olarak
gösterilmiĢtir. Aynı etüde göre, aĢırı eğimli yamaçlarda emniyet Ģeridi bırakmak kaydıyla
konglomera oluĢumları en elveriĢli zemin olarak belirmektedir. KireçtaĢı ve Ģist arazide
yerleĢmeye elveriĢliyse de planlama alanında topoğrafik açıdan genellikle yüksek eğimli ve
yüksek vadilerle bölünmüĢ olarak Karcı dağı eteklerinde bulunmaktadır.
Kentin doğudan batıya uzanan bir fay hattı üzerinde bulunuĢu Denizli‟yi birinci
derecede bir deprem bölgesi yapmaktadır. Bu fay hattı boyunca fıĢkıran sıcak Ģifalı sular da,
aynı zamanda onu kaplıcalar diyarı yapar.
Denizli Nüfusunun Yıllara Göre Gelişimi
Toplam
Şehir Nüfusu
Belde Nüfusu
Sayım Yılı
1990
750.882
337.793
413.089
2000
850.029
413.914
436.115
2010
931.823
641.093
290.730
TUİK 2010
Denizli‟nin en büyük ilçesi 61.491 kiĢilik nüfusuyla Çivril‟dir. 58.560 kiĢilik nüfusuyla
ikinci sırada Acıpayam ilçesi yer almaktadır. Ġlimizin merkeze uzaklığıyla bilinen ilçelerinden
Tavas ise en kalabalık üçüncü ilçe durumundadır.
3.7.10. Tarım ve Hayvancılık
Bitkisel Üretim
Denizli il genelinde bitkisel üretimi geliĢtirme ikinci ürün araĢtırma ve yaygın bilgilendirme,
tarımsal amaçlı araĢtırma, gıda ve yem teknolojisi denetimini geliĢtirme proje çalıĢmaları
yürütülmektedir. Ġlimizin 2010 yılı arazi durumu tabloda verilmiĢtir.
Tablo: Ġlimizin Arazi Durumu
ĠLĠMĠZĠN ARAZĠ DURUMU
Tarım Arazisi
Çayır Mera Arazisi
Orman Arazisi
Tarım DıĢı Mezkur Alan
Toplam
Alan (ha)
Yüzde (%)
376.738
31.8
25.631
2,2
521.959
44.0
265.920
22,1
1.186.800
100,0
Tarım İl Müdürlüğü 2010
Denizli ilinin mevcut tarım arazisinin kullanım durumu ve kullanım yüzdeleri
verilmiĢtir.
Tabloda
Tablo: Denizli İlinin Tarım Arazisi Kullanım Durumu
DENĠZLĠ ĠLĠNĠNĠN TARIM ARAZĠSĠ KULLANIM DURUMU 2010
Arazi Durumu
Tarla Olarak Değerlendirilen
Alan
(da)
Yüzde
(%)
2.945.914
78,2
Bağ Arazisi Olarak Değerlendirilen
445.775
11,8
Toplu Meyvecilik
198.344
5,3
Sebzecilik
137.331
3,6
Zeytinlik
40.016
1,1
Toplam
3.767.380
100,0
Tarım Ġl Müdürlüğü 2010
Hayvansal Üretim
Ġlimizde geçmiĢ yıllardan kalan büyük yatırımlar yoktur. Süt ve et sığırcılığı, koyunculuk ve
tavukçuluk küçük aile iĢletmeleri Ģeklindedir. Ancak hayvansal besin maddeleri ihtiyacının
artmasıyla küçük aile iĢletmelerinin yerine ya orta boy büyük iĢletmeler ya da Ģirket Ģeklinde
büyük iĢletmeler oluĢmaktadır. Yumurta tavukçuluğunda orta ve büyük kapasiteli iĢletmeler
buna örnektir.
Hayvancılığın büyük çaplı olmamasının nedeni polikültür bitkisel üretiminin yaygın
olmasındandır. Çiftçilerimiz çok çeĢitli bitkisel üretimin yanında biraz da hayvancılık
yapmaktadırlar. Bunlar, çoğunluğu teĢkil eden küçük çiftçilerdir.
Tablo: Denizli Ġlinin BüyükbaĢ Hayvan Varlığı ve Ürün ÇeĢidi
B-BüyükbaĢ Hayvan Varlığı
Adet
1-Sığır
a-Kültür Melezi
30.846
b-Saf Kültür
157.367
c-Yerli
2.717
2-Manda
63
Toplam
190.993
Tarım Ġl Müdürlüğü 2010
Tablo: Denizli Ġlinin KüçükbaĢ Hayvan Varlığı ve Ürün ÇeĢidi
A- KüçükbaĢ Hayvan Varlığı
Adet
Koyun
237.762
Kıl keçisi
118.611
Tarım Ġl Müdürlüğü 2010
Tablo: Denizli Ġlinin Kümes Hayvan Varlığı ve Ürün ÇeĢidi
Kümes Hayvanları
Adet
Tavuk
2.782.744
Hindi
4.174
Ördek
2.343
Kaz
1.760
Tarım Ġl Müdürlüğü 2010
Tablo: Denizli’deki su ürünleri
Ürün ÇeĢidi
Alabalık
Üretim (Ton)
2760
Sazan
10
Turna
3
Diğer(Kadife)
9
Toplam
Tarım Ġl Müdürlüğü 2010
2782
3.7.11. Sanayi ve Teknoloji
Denizli, 1923 yılında küçük bir yerleĢim merkezi iken geliĢmesini Cumhuriyet döneminde
gerçekleĢtirmiĢtir. Hızlı sanayi hamlesi ise 1960 yılından itibaren baĢlamıĢtır. Bu tarihten
önceki alt yapı eksiklikleri sanayileĢmeye imkân vermemiĢtir. Denizli'nin geleneksel el
sanatları olan dokumacılık, tabaklık, bakırcılık, demircilik, gibi küçük sanayiden bugünkü
sanayi tesisleri doğmuĢtur. Bugün Denizli'de büyük çaplı pamuklu dokumaya dayalı tekstil
sanayi, haddehaneler, metal sanayi, gıda sanayi, kablo ve inĢaat malzemeleri sanayi, traverten
ve mermer sanayi mevcuttur.
Ġlimiz ekonomisinde önemli bir yer tutan sanayi, her geçen gün daha hızlı geliĢme
göstermektedir. Mevcut sanayi kolları arasında dokumacılık ön planda gelmekte ve Denizli'de
sanayinin itici gücünü teĢkil etmektedir. Bu sanayinin bir bölümü küçük atölyeler ve ev
ekonomisi Ģeklinde ilçe ve köylere dağılmıĢ durumdadır.
Ege Bölgesi‟nde Ġzmir ve Manisa‟nın ekonomik yığılma avantajına karĢın Denizli‟nin bir
sanayi merkezi olarak geliĢmesi ĢaĢırtıcı bir olgudur. Devlet Planlama TeĢkilatınca, bu
geliĢme olağan dıĢı olarak değerlendirilmekte ve ülkenin geri kalmıĢ yörelerinin geliĢiminde
model olarak önerilmektedir. Denizli‟de dokumacılık üzerine geliĢen ticari etkinlikler
sonucunda elde edilen birikimler, devlet teĢvikleriyle desteklenmiĢ ve günümüzdeki Denizli
sanayisinin temelleri atılmıĢtır.
3.7.12. Altyapı, UlaĢım, HaberleĢme ve Konaklama
Altyapı
Temiz Su Sistemi
Denizli Ġli Merkezinin su ihtiyacı, Belediye sınırları içindeki ve dıĢındaki yeraltı ve yerüstü su
kaynaklarından karĢılanmakta ve içme suyu; Gökpınar Ana Ġçmesuyu Kaynağı, Derindere
Ġçmesuyu Kaynağı, Bentpınarı Ġçmesuyu Kaynağı ve derin kuyu sondajları olmak üzere çeĢitli
kaynaklardan temin edilmektedir.
Denizli Merkez içme suyu inĢaatına 1996 yılında baĢlanmıĢtır. Tesis bünyesinde çeĢitli
çaplarda 36 km jütlü çelik boru ile toplam 20 adet depo ve yardımcı tesisler bulunmaktadır.
Atıksu Sistemi, Kanalizasyon ve Arıtma Sistemi
Denizli Merkez Atıksu Arıtma Tesisimiz iĢletmeye alınmıĢ olup, arıtma tesisine ulaĢan tüm
kanalizasyon Ģebeke suları tesiste arıtılarak DSĠ‟nin Çürüksu Sol Sahil Ana Sulama Kanalına
deĢarj edilmektedir.
YeĢil Alanlar
Denizlideki yeĢil alanların toplam miktarı 1.700.000 m2 olup nüfusun 250 bin kiĢi olduğu
göze alınırsa kiĢi baĢına 4.2 m2 yeĢil alan düĢmektedir. Bu oran batılı ülkelerin standartlarına
göre oldukça düĢüktür. Ancak bu alan içine mezarlıklar dahil edilmemiĢtir.
ġehrin mesire alanları; Çamlık, Ġncilipınar, Gökpınar, Cankurtaran, Hisar Değirmenleri,
Karcıdağ Orman içi, Ġsrail Deresi, Acıpayam‟da, Çamlık ve Alaaddin, Buldan‟da
Kestanederesi, Süleymaniye Yaylası, Çivril‟de GümüĢsu ve IĢıklı, Çardak ÇambaĢı köyü
yakınlarında Karagöl, Güney‟de Büyük Menderes‟in kenarındaki Cindere ġelalesi ve kent içi
parklar sayılabilir.
Elektrik Ġletim Hatları
Denizli‟nin Ġlçesi olan Acıpayam dolaylarındaki enerji sıkıntısının giderilmesi ve Kaklık
dolaylarında kurulmakta olan çeĢitli sanayi kuruluĢlarının özellikle de Denizli Deri Organize
Sanayi Bölgesi‟nin enerji ihtiyacının temini amacıyla TEAġ tarafından 154 kW‟lık enerji
üretim hattı faaliyete geçmiĢtir.
Denizli 380- Acıpayam hattı 52,42311 km ve DENĠZLĠ 380- DENĠZLĠÇĠM hattı Denizli 380Acıpayam hattının 2,41787. km‟sindeki ayrım yerinden itibaren 14,6633 km olup her iki
projede de yer alan toplam uzunluk 67,0641 km‟dir.
TEAġ tarafından Bozkurt-Keçiborlu ilçeleri arasında 154 kW‟lık 1272 MCM tipinde enerji
iletim hattı yapılmıĢtır. Sözkonusu hat Denizli ili Bozkurt ilçesinin güneybatısındaki trafo
merkezinde baĢlayıp Afyon Ġli sınırlarını geçerek Isparta ili Keçiborlu ilçesinin
kuzeybatısındaki trafo merkezinde son bulmaktadır. Hattın 10 km‟si Denizli ili sınırlarındadır.
Doğalgaz Boru Hatları
Batı (Konya-Afyon-Denizli-Aydın-Ġzmir) Doğalgaz Ġletim Hattı Denizli sınırları içerisinden
geçmekte olup, güzergahtaki ilk köy Demirci köyü, son köy ise Kabaağaçtır. Batı iletim hattı
güzergahının uzunluğu ilimiz sınırları içerisinde 107 km‟dir. Doğalgaz Ġlimizde 2005 yılı
içerisinde sanayi tesislerinde, 2006 Ekim Ayında da konutlarda yakıt olarak kullanılmaya
baĢlanmıĢtır.
Karayolları
11.868 km2 „lik alan üzerine yerleĢen Denizli‟nin Ġl sınırları içerisinde Ģehirlerarası ulaĢım
amaçlı devlet yolları toplam 430 km, il yolları toplamı 396 km dir. Ġl dahilinde 385 köy ve
belde ile bunların bağlısı konumundaki 321 ünitenin ulaĢımını sağlayan toplam 3632 km‟lik
yol ağının 2579 km‟si asfalt, 888 km‟si stabilize kaplama,73 km‟si tesviye ve 92 km‟si
mutasavver yol kapsamındadır.
Havayolları
Çardak havaalanı ilimiz yolcu taĢımacılığında mevcut aktivitesi ile önemli bir yere gelmiĢtir.
Bugünkü kapasitesiyle Denizli‟nin potansiyelini karĢılamadığından ek terminal ve diğer yan
birimlere ihtiyaç duyulmaktadır.
Ġmar Durumu
Çevre kirliliği oluĢtuktan sonra giderilmesi yerine, koruma-kullanma dengesini sağlayarak
kirliliğin oluĢmasını baĢtan önlemek dünyada takip edilen en önemli yöntemdir. Bunu
sağlayan en iyi yöntem Çevre Düzeni Planlarıdır. Bu sebeple, birçok geliĢmiĢ ülkede ve
özellikle Avrupa Birliği ülkelerinde üst ölçekli planlar ile arazi kullanım kararları belirlenerek
strateji ve politikalar geliĢtirilmektedir.
Çevre ve Orman Bakanlığınca 19.12.2005 tarihinde ihale edilen Aydın -Denizli- Muğla
Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planı yapımı tamamlanmıĢ ve yürürlüğe
girmiĢtir.
Aydın -Denizli- Muğla Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planının Denizli
Ġlinde 2 adet 1/25.000 ölçekli alt planı bulunmaktadır. Bu planlar;
1) Denizli Merkez ve yakın çevresinde bulunan yerleĢim birimlerine ait 1/25.000 Ölçekli
Çevre Düzeni Planı Denizli Belediyesi tarafından hazırlanan ve Denizli Ġl Genel Meclisi
tarafından 08.05.2007 tarihinde onaylanan çevre düzeni planı.
2) Pamukkale ve Çevresi 1/25.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planıdır.
3) Denizli Ġli sınırları içerisinde 4 adet Termal Turizm Merkezi yer almaktadır. Bunlar ;
a) Aydın Buharkent- Denizli Sarayköy Termal Turizm Merkezi :1/25.000 „lik Çevre Düzeni
Planı yapım çalıĢmaları devam etmektedir.
b) Akköy Gölemezli Termal Turizm Merkezi: 1/25.000 „lik Çevre Düzeni Planı Kültür ve
Turizm Bakanlığınca onaylanmıĢtır.Nazım ve Uygulama Ġmar Planları Ġl Özel Ġdaresinde
yapılmaktadır.
c) Buldan Tripolis Termal Turizm Merkezi:1/25.000 „lik Çevre Düzeni Planı yapım
çalıĢmaları devam etmektedir
d) Çardak Beylerli- Burdur Akgöl Termal Turizm Merkezi:1/25.000 „lik Çevre Düzeni Planı
Kültür ve Turizm Bakanlığınca onaylanmıĢtır
Konaklama
Ġlimiz sınırları içindeki turistik nitelikteki otel, motel, pansiyon vb. sayıları, kapasiteleri,
konumları ve sınıfları aĢağıdaki tablolarda verilmektedir.
Ġl Merkezindeki Turizm ĠĢletme Belgeli Oteller
ADI – ADRESİ
TELEFON
FAX
KAPASİTE
ODA/YATAK
AKKAN OTEL
213 24 15
213 24 15
3 Yıldız
213 30 79
Salonu, Klima, Minibar, Her Odada Müzik,
Yunus Emre M.S.
213 23 99
TV
300 Kişilik Restaurant, 600 Kişilik Toplantı
50 / 108
Demirel B.No:58
www.akkanhotel.com
ANEMON OTEL
371 80 60
371 50 51
Kuru Temizleme Servisi, TV ve Oyun Sal.,
5 Yıldız
Doktor, Açık, Kapalı ve Çocuk Havuzu,
İzmir Karayolu 3. Km
Jakuzi, Fitness, Masaj, Sauna, Buhar Odası,
www.anemonhotels.com
Aerobic Salonu, Bay - Bayan Kuaförü,
126 / 252
Bagaj Odası
AYGÖREN OTEL
264 78 96
2 Yıldız
263 10 17
263 91 53
80 Kişilik Restaurant, 65 Kişilik Kahvaltı
42 / 84
Salonu, Lobi Bar, Otopark, Odalarda
Cumhuriyet Cd. No:20
Telefon
www.aygorenotel.com
BENHUR-YILDIRIM
264 50 75
263 35 90
50 Kişilik Restaurant, 4 Suit, 4 Adet Tek
OTEL 2 Yıldız
Yataklı Oda, Bahçe, Kalorifer, Oda Servisi,
Santral Garaj Üstü
Odalarda Klima, Telefon
44 / 88
www.yildirimotel.com
ÇİMENOĞLU OTEL
265 34 00
265 54 60
270 Kişilik Restaurant, Bar,750 Kişilik Çok
3 Yıldız
Amaçlı Salon, Klima, Disko, Otopark,Her
Topraklık Mh. No:4
Odada Müzik ve TV, Oyun Salonu
75 / 155
www.cimenoglu.com
ESİN OTEL
263 76 28
2 Yıldız
265 03 41
Delikliçınar No:9
www.esinotel.com
265 03 91
60 Kişilik Restaurant, Odalarda Telefon
41 / 82
GRAND DENİZLİ OTEL 3
Yıldız
263 42 42
263 42 52
241 70 42
200 Kişilik Restaurant, 50 Kişilik Çok
75 / 144
Amaçlı Salon, Lobi Bar, Türk Hamamı,
Cumhuriyet Cad. No:6
Sauna, Jakuzi, Otopark
www.granddenizlihotel.cco
m.tr
KESKİNKAYA 2 OTEL
263 63 61
242 09 67
140 Kişilik Restaurant, Toplantı Salonu,
3 Yıldız
263 35 64
Havuzlu Sauna, Disko, Jakuzi, Jimnastik
İstasyon Cad.
263 33 72
Salonu, Garaj, Otopark, Doktor, TV,
www.grandkeskin.com
111 / 208
Odalarda Klima, Telefon, Çamaşır Tem.,
Hemşire, Müzik Yayını
KOŞAR OTEL
264 98 52
2 Yıldız
264 98 65
Saraylar Mah.
264 43 07
265 76 14
Klima, Çamaşır Tem., Müzik Yayını, TV,
36 / 77
Telefon, Bar
www.kosarotel.com
LAODİKYA OTEL
265 15 13
241 20 05
100 Kişilik Restaurant, Otopark, Toplantı
3 Yıldız
265 15 06
Salonu, Telefon, Müzik Yayını, Çamaşır
Garaj Arkası 630 Sok.
265 15 14
Tem., Klima
76 / 152
www.laodikya.com
MESUT OTEL
241 71 89
2 Yıldız
241 71 90
241 19 69
70 Kişilik Kahvaltı Salonu, Lobi Bar,
28 / 56
Bilardo Salonu
Cumhuriyet Cad.
www.otelmesut.com
NAPA OTEL
242 04 28
3 Yıldız
242 04 29
242 04 27
Odalarda Telefon, Müzik Yayını, Minibar,
63 / 126
Lobi, İki Restaurant Bar, TV
Cumhuriyet Cad. No:12
www.napaotel.com
NORTH POİNT
213 81 31
213 73 35
OTEL 4 Yıldız
300 Kişilik Lokanta, 500 Kişilik Açık
96 / 138
Yemek Alanı,
Deliktaş Mah. Fevzi Çakmak
Bul.No:205
www.northpointhotel.com
ÖZTÜRK OTEL
242 59 60
2 Yıldız
262 14 38
242 64 09
100 Kişilik Kahvaltı Salonu, Otopark,
42 / 78
Garaj, Odalarda Telefon, TV, Minibar
Topraklık M 638S.N:12
www.ozturkotel.com
PİŞKİN OTEL
264 56 48
3 Yıldız
264 92 93
Atatürk Cad. No:10
264 92 94
www.piskinotel.com
264 92 95
60 Kişilik Restaurant, Toplantı Salonu, TV
Odası, Lobi
42 / 84
Ġl Merkezindeki Belediye Belgeli Oteller
OTEL ADI
SINIFI
TELEFON
FAX
ADRESİ
ODA/YATAK
Akdeniz Otel
3
261 10 34
------
İstasyon Cad. No:53
18 / 32
Avail Otel
1
263 21 47
263 58 49
Çaybaşı M.1588 S.No:6/2
15 / 35
Belova Konaklama,
Dinlenme Tesisleri
1
286 61 92
286 61 95
Ankara Yolu 15. Km. Pınarkent
29 / 40
Bulut Otel
1
263 05 88
242 29 44
Kayalık Cad. No:10
42 / 126
1
263 28 98
------
Ekinci Otel Zahire Pazarı Karşısı
42 / 84
Garaj Otel
2
261 56 03
------
Topraklık Mah.630 Sok. No:7
18 / 30
Halley Otel
1
261 95 44
263 52 18
Cumhuriyet Cad. No:11
70 / 130
Keskinkaya Otel
1
264 99 38
------
İstayon Cad. No:83
26 / 58
Konfor Palas
1
263 88 02
------
Cumhuriyet Cad. No:9
24 / 45
Seza Otel
1
265 17 70
262 46 30
Halk Cad. No:4
28 / 49
Yetkin Otel
1
265 12 66
241 60 13
Halk Cad. 452 Sok No:25
16 / 26
Zengür Otel
3
261 42 45
------
Hacılar Camii Altı No:26
18 / 38
286 61 93
Ġl Merkezindeki Pansiyonlar
ADI
TELEFON
ADRESİ
ODA/YATAK
Altın Pansiyon
264 54 72
Santral Garaj Üzeri 633 Sok No:4
33 / 60
Ayyıldız Pansiyon
261 81 14
Topraklık Mah.Doğan Cad. 615 Sok. No:15
30 / 65
Class Pansiyon
265 69 07
Kayalık Cad. No: 19
7 / 18
Filiz Pansiyon
264 55 58
Pelitlibağ Mah.1116 Sk No:53
50 / 80
Gündaş Pansiyon
263 35 79
Topraklık Mah.Halk Cad. 611 Sok. No:3/5
20 / 38
Gonca Pansiyon
241 00 18
Uçancıbaşı Mah. Damar İşh. 571 Sk. No:9
20 / 75
Saray Pansiyon
264 45 08
Topraklık Mah. Tofaş Karşısı No:32
Pamukkale Kasabasındaki Turizm ĠĢletme Belgeli Oteller
ADI - ADRESİ
TELEFON
FAX
KAPASİTE
ODA/YATAK
C / H OTEL
381 73 81
381 73 83
450 Kişilik Lokanta, 400 Kişilik Çok
218 / 436
4 Yıldız
381 73 82
Amaçlı Salon, Türk Hamamı, Sauna,
Kocasaz Mevkii
Masaj Üniteleri, Satış Ünitesi, Açık - Kapalı Yüzme
Havuzu, Çalışma Ofisi, Havuz Bar, Snack Bar, Vitamin
Bar, Lobi Bar, Otopark
Pamukkale Kasabası
TRİPOLİS OTEL
2 Yıldız (Y.B.)
Akköy Yolu Üzeri
Pamukkale
272 33 33
272 33 32
119 oda +1 Bedensel Engelli Odası(2Y)
240 Yatak, 300 kişilik 2.Sınıf Lokanta, Açık-Kapalı
Yüzme Havuzu, Sauna, Fin Hamamı,Türk
Hamamı,Voleybol Sahası, Tenis Kortu, Mini Futbol
Sahası, Satış Ünitesi (3 adet), 40 Araçlık Otopark
162 / 320
Pamukkale Kasabasındaki Belediye Belgeli Oteller
ADI
TELEFON
FAX
ODA / YATAK
Alida Otel
272 26 02
272 28 23
25 / 50
Altın Yunus Otel
272 27 85
-----
15 / 28
Anı Otel
272 21 58
272 27 72
67 / 140
Artemis Yörük
Otel
272 20 73 - 272 21 02
272 26 75
50 / 120
Haltur Otel
272 27 23
272 22 51
11 / 22
Kale Otel
272 26 07
272 20 30
17 / 34
Kardeşler Otel
272 21 00
-----
45 / 90
Koçak Otel
272 24 92 - 272 24 93
272 21 12
70 / 160
Konaksade Otel
272 20 02
272 21 75
20 / 40
Koray Otel
272 22 22 - 272 23 00
272 20 95
45 / 90
Özbay Otel
272 21 26
272 27 19
23 / 46
Öz Star Otel
272 22 92
272 29 50
45 / 90
Pamuksu Otel
272 28 18 (4 hat)
272 21 09
52/104
Sevgi Otel
272 30 00
272 23 59
142 / 300
Traverten Otel
272 21 54 - 272 24 89-90
272 20 04
57 / 120
Uyum Otel
272 21 33 - 272 21 34
272 21 37
54 / 110
Yıldızhan Otel
272 23 04
272 27 79
26 / 60
Pamukkale Kasabasındaki Pansiyonlar
ADI
TELEFON
FAX
ODA / YATAK
Allgau Pansiyon
272 22 50 - 272 27 67
272 31 20
12 / 24
Arkadaş Pansiyon
272 21 83
272 25 89
10 / 20
Aspava Pansiyon
272 20 94
272 26 31
11 / 28
Beyaz Kale
Pansiyon
272 20 64
272 25 68
10 / 20
Coşkun Pansiyon
272 25 54
272 29 83
6 / 12
Dört Mevsim Pan.
272 20 09
272 26 32
14 / 28
Göreme Pansiyon
272 20 71 - 272 22 63
------
14 / 28
Kervansaray Pan.
272 22 09
272 21 43
14 / 28
Melrose Pansiyon
272 22 50
272 31 20
12 / 24
Mustafa Pansiyon
272 22 40
272 28 30
10 / 25
Özen Turku Pan.
272 21 81
------
14 / 28
Öztürk Pansiyon
272 21 16
272 28 38
12 / 27
Pamukkale
Pansiyon
272 20 90
272 30 82
12 / 28
Şahin Pansiyon
272 21 80
------
21 / 45
Venüs Pansiyon
272 21 52
272 29 93
12 / 24
Karahayıt Kasabasındaki Turizm ĠĢletme Belgeli Oteller
ADI
KAPASİTE
COLOSSAE OTEL
200 Kişilik İç Restaurant, 600 Kişilik
5 Yıldız
Dış Restaurant, 4 Bar, Restaurant,
Karahayıt Kasabası
TV, Dükkan, Türk Hamamı,
www.colossaehotel.com
ODA/YATAK
231 / 502
Sağlık Merkezi, 4 Bar, Sauna,
200 KişilikToplantı Salonu,
80 Kişilik Komite Salonu
MİHRİBAN POLAT OTEL 5 Yıldız
450 Kişilik Restaurant,145 Kişilik
Karahayıt Kasabası
Top. Salonu, 160 Kişilik Çok Amaçlı
www.polatthermalhotel.com
252 / 506
Salon, Otoprak, Açık-Kapalı Termal
Havuz, Disko,105 Kişilik Amerikan
Bar, Hamam, Sauna,Jakuzi,Aquapark,
TV
RİCHMOND OTEL
550 Kişilik Restaurant, 600 Kişilik
4 Yıldız
Kongre Toplantı Salonu, Balo Düğün
Karahayıt Kasabası
Salonu, 150 Kişilik Bar, Açık ve
www.richmondhotels.com
315 / 642
Kapalı Termal Havuz, Sauna, Jakuzi,
Jimnastik Salonu, Snack Bar
RİCHMOND
Restaurant, Kahvaltı Salonu, Toplantı
164 / 320
PAMUKKALE
Salonu, AçıkSPA
Kapalı Termal Havuz,
4 Yıldız
Disko
Karahayıt Kasabası
www.richmondhotels.com
PAM OTEL
600 Kişilik Restaurant, Disko, Yüzme ve
4 Yıldız
Termal Havuz, Market, Bar, Havuz
Karahayıt Kasabası
Bar, Hafif Yemek Barı, Toplantı
www.pamhotel.com
Salonu
158 / 320
Karahayıt Kasabasındaki Belediye Belgeli Oteller
ADI
ELİTE OTEL
Karahayıt Kasabası
TEL
271 44
36
www.eliteotel.com
HERAKLES OTEL
Karahayıt Kasabası
www.heraklesthermal.com
FAX
KAPASİTE
Odalarda Klima, Buzdolabı, TV,
271 44 38
ODA/YA
TAK
24 / 48
Telefon, Kahvaltı Salonu, Termal
Havuz
271 44
25
271 44
26
240 Kişilik Kapalı Termal Havuz,
271 42 54
100 / 200
Canlı Müzik, Odalarda TV, Masaj,
Sauna, Jakuzi, Açık Havuz, Rest.
271 44
27
GRAND MARDEN OTEL
Karahayıt Kasabası
www.hierapolishotel.com
271 41
00
271 41
01
600 Kişilik Restaurant, Disko, Yüzme271
ve Termal
41 43
Havuz, Bar ve Hafif Yemek Barı, Tenis Kortu, 145
Kişilik Çok Amaçlı Salon, Sauna, Jakuzi, Fitness
Center, Bayanlara Özel Havuz, Sauna
330 / 700
271 41
02
KURTUR OTEL
Karahayıt Kasabası
OSKAR OTEL
Karahayıt Kasabası
REİS APART OTEL
Karahayıt Kasabası
www.reisotel.com
TERMOTES OTEL
Karahayıt Kasabası
271 41
17
Odalarda Havuz, Tuvalet, Banyo,------
271 44
76
Sauna,Türk Hamamı, Açık Yüzme
271 45 43
271 41
70
Termal Su, Termal Havuz, Yüzme
271 41 71
40 / 80
Mutfak, Klima, Açık Havuz
45 / 90
Havuzu, Kapalı Termal Havuz
74 / 162
Havuzu, Restaurant, Minibar, TV
271 44
49
271 40
66
271 43
66
Odalarda Banyo, Mutfak, Klima,
271 43 67
33 / 65
TV, Buzdolabı, Açık Kapalı Havuz
200 Kişilik Restaurant, Bahçe
271 41
82
TOPALOĞLU OTEL
Karahayıt Kasabası
www.topaloglu.com
271 42
47
271 45
70
Restaurant, Odalarda TV, Banyo,
271 45 72
44 / 80
Tuvalet, Klima, Açık KapalıTermal
Havuz
271 45
71
ŞAMDAN OTEL
Karahayıt Kasabası
271 43
68
www.samdanotel.com
VİLLA LYCUS OTEL
Karahayıt Kasabası
www.lycus-river.com
Odalarda TV, Banyo, Tuvalet,271
Bar43 69
34 / 80
Klima, Telefon, Açık Kapalı Havuz
Açık Kapalı Restaurant, Oyun Sal.
271 45
05
Odalarda TV, Banyo, Tuvalet,271
Bar,44 45
Klima, Termal Su, Restaurant,
Yüzme Havuzu
60 / 120
Karahayıt Kasabasındaki Pansiyonlar
ADI
TELEFON
ODA / YATAK
Aca Pansiyon
271 41 38
12 / 24
Acar 1 Pansiyon
271 42 51
12 / 24
Acar 2 Pansiyon
271 42 51
29 / 75
Akkaya Pansiyon
271 42 37
14 / 28
Albay Pansiyon
271 40 98 - 271 40 65
30 / 60
Albay Çınar Pansiyon
271 40 63
40 / 80
Azim Pansiyon
271 40 82
16 / 32
Batu Pansiyon
271 40 03 - 271 40 32
14 / 28
Beyaz Güvercin Pansiyon
271 40 96
4/8
Bilgiç Pansiyon
271 42 06
10 / 20
Çağdaş Çavuş Pansiyon
271 45 40
10 / 20
Çavdar Pansiyon
271 40 40
20 / 40
Çavuşoğlu Pansiyon
271 40 39
10 / 20
Çıbıkoğlu Pansiyon
271 40 19
20 / 44
Çiçek Pansiyon
271 40 12
26 / 70
Damla Pansiyon
271 43 52
8 / 20
Demir Pansiyon
271 40 06
20 / 40
Durak Pansiyon
271 41 65 - 66
19 / 40
Durmuş Pansiyon
271 40 94
14 / 28
Doğa Pansiyon
271 40 43
11 / 22
Efe 1 Pansiyon
271 40 48
14 / 40
Efe 2 Pansiyon
271 40 14
5 / 15
Emin Pansiyon
271 40 00 - 271 42 27
7 / 14
Erdal Pansiyon
271 44 66
7 / 14
Erol Pansiyon
271 43 91
11 / 30
Gözbeyoğlu Pansiyon
271 45 09
18 / 36
Gurbet Pansiyon
271 41 84
20 / 40
Gül 1 Pansiyon
271 42 21
12 / 24
Gül 2 Pansiyon
271 41 48
11 / 30
Güldeste Pansiyon
271 40 50
22 / 44
Güneş Pansiyon
271 40 56
20 / 40
Güney Pansiyon
271 42 92
18 / 36
Hatipoğlu Pansiyon
271 40 04
40 / 100
Haydarkurt Pansiyon
271 40 59 - 271 40 89
20 / 40
Hocaoğlu Pansiyon
271 40 41
14 / 28
Horata Pansiyon
271 42 36
6 / 12
Huzur Pansiyon
271 40 10
18 / 36
İpek Pansiyon
271 40 47
14 / 28
Kaan Pansiyon
271 41 69
36 / 72
Kale Pansiyon
271 44 22
16 / 32
Karahallı Pansiyon
271 43 19
33 / 66
Kardeşler Pansiyon
271 40 80
12 / 24
Kaya Pansiyon
271 40 07
54 / 128
Kiraz 1 Pansiyon
271 44 18
10 / 20
Kiraz 2 Pansiyon
271 42 46
10 / 20
Komfort Pansiyon
271 40 60
35 / 70
Kor Pansiyon
271 40 90
18 / 50
Korkmaz Pansiyon
271 40 23
12 / 24
Oğuz 1 Pansiyon
271 43 15 - 271 40 20
22 / 44
Oğuz 2 Pansiyon
271 40 61
10 / 20
Oğuz 3 Pansiyon
271 43 16
20 / 40
Osman Durmuş 1 Pansiyon
271 40 94
8 / 16
Osman Durmuş 2 Pansiyon
271 45 99
6 / 12
Osmanlı Pansiyon
271 42 12 - 271 44 42
50 / 100
Önder Pansiyon
271 42 30
20 / 40
Özkan Pansiyon
271 40 55
29 / 58
Özmevlana Pansiyon
271 40 75
16 / 32
Paşa Pansiyon
271 40 77
23 / 46
Sağıroğlu Pansiyon
271 42 02
12 / 24
Sağlık Pansiyon
271 41 60
7 / 14
Sapmaz Pansiyon
271 40 18 - 271 41 19
18 / 36
Selçuklu Pansiyon
271 41 89
20 / 40
Sinan Pansiyon
271 41 41
15 / 30
Sultan Pansiyon
271 41 44
35 / 70
Şen Pansiyon
271 42 18
12 / 24
Şifa Pansiyon
271 41 16
11 / 22
Tikveş Pansiyon
271 40 11
19 / 38
Turan 1 Pansiyon
271 40 88
30 / 60
Turan 2 Pansiyon
271 44 99
15 / 30
Uğur Pansiyon
271 40 21
8 / 16
Ulugut Pansiyon
271 41 67
30 / 60
Uzunoğlu Pansiyon
271 40 68 - 271 42 20
22 / 44
Ümit Pansiyon
271 40 13 - 271 40 30
21 / 42
Vural Pansiyon
271 40 15
68 / 136
Yağcıoğlu Pansiyon
271 41 62
12 / 24
Yavuz Pansiyon
271 40 31
10 / 20
Yeşildere Pansiyon
271 40 08
16 / 48
Yetimoğlu Pansiyon
271 40 02
27 / 54
Yetiş 1 Pansiyon
271 40 42
30 / 60
Yetiş 2 Pansiyon
271 40 83
30 / 90
Yıldırım Pansiyon
271 43 23
30 / 80
Yıldız Pansiyon
271 40 25
15 / 30
Zafer Pansiyon
271 40 22
13 / 26
Ġlçelerdeki Turizm ĠĢletme Belgeli Oteller
ADI
TEL
UMUT TERMAL OTEL
426 11 01
4 Yıldız (İ.B.)
426 10 14
FAX
KAPASİTE
ODA/YATAK
426 11 60 620 Kişilik Lokanta, 30 Kişilik Okuma
106 / 212
Mahalli, Oyun Salonu, TV Salonu,
(Sağlık Bak. Belgeli)
Çocuk Oyun Alanı, 110 Kişilik
Tırkaz Köyü Toplantı Salonu, Lobi Bar, Vitamin Bar,
SARAYKÖY
Kapalı Termal Havuz, Havuz Bar,
www.umutthermal.com
Kapalı-Açık Yüzme Havuzu, Snack Bar,
Sauna, Fin Saunası, Türk Hamamı,
Jakuzi, Aletli Jimnastik Salonu, Kür
Merkezi, Otopark
Ġlçelerdeki Belediye Belgeli Oteller
ADI
KEYF-İ SARAY OTEL
TEL
518 54 18
FAX
KAPASİTE
Kahvaltı, 200 Kişilik Restaurant,518
Spor
18 86
ACIPAYAM
Salonu, Teras, Oyun Parkı,Odalarda TV,
Beled. Sarayı K:4-5-6
Banyo, Tuvalet
AKKÖY ANADOLU OTELCİLİK VE
TURİZM MESL.LİSESİ
UYGULAMA OTELİ
461 28 17
Restaurant, Konferans Salonu, Odalarda
461 28 16
ODA/YAT
AK
35 / 80
36 / 75
Minibar, TV, Tuvalet, Banyo, Buzdolabı
AKKÖY
ŞANLIALP ÇAMUR
KAPLICALARI
463 40 24
463 40 68
AKKÖY-GÖLEMEZLİ
Yüzme Havuzu, Açık - Kapalı
463 40 67
36 / 72
Çamur Banyoları, Çay Bahçesinde
TV, Sauna
www.sanlialp.com
KAMARA PANSİYON
BULDAN-YENİCEKENT
434 60
97
Kapalı Havuz, Odalarda Havuz-------
20 / 30
Suit Oda, Kahvaltı, Restaurant,Odalarda
-------
12 / 32
434 65 11
ŞEHİR OTELİ
BULDAN
431 26
43
TV, Banyo, Tuvalet
Beld. İşhanı Üstü No:10
BEYLERLİ KAPLICALARI
Çaltı Yolu Üzeri No:39
ÇARDAK- BEYLERLİ
853 70 80
Kapalı Havuz, Mutfak, Odalarda TV, Banyo, Tuvalet
18 / 18
ÇAL PANSİYON
ÇAL
751 31
17
----------------------------751 30 87
713 13
21
Kahvaltı, Restaurant, Odalarda Tuvalet,
713 62 72
713 94
88
Kahvaltı, Restaurant, Odalarda Tuvalet,
713 94 89
4/8
Çarşı İçi
YİĞİT OTEL
ÇİVRİL
33 / 80
Banyo, TV, Klima, Oyun Salonu
Cumhuriyet Cad. No:61
ŞENSES OTEL
ÇİVRİL
37 / 80
Banyo, TV, Klima, Oyun Salonu, Bar
Şehit A.Kandaş Cad.No:12
PARK OTEL
ÇİVRİL
713 17
50
----------------------------
-------
24 / 50
713 22
42
----------------------------
-------
26 / 60
451 20
10
----------------------------
-------
3/9
Hükümet Caddesi
YEŞİL ÇİVRİL OTELİ
ÇİVRİL
Değirmen Caddesi No:4
BELEDİYE OTELİ
GÜNEY
Orta Mah. Çarşı İçi
ZÜMRÜT OTELİ
KALE
671 30
36
Odalarda Tuvalet, Banyo, TV -------
28 / 54
426 12 12
Kapalı Havuz, Mutfak, Odalarda Banyo, Tuvalet,
Klima, Çamur Banyosu, Yosun Banyosu
8 / 16
Çarşı İçi No:6
BABACIK KAPLICASI
Kabaağaç-TekkeköySARAYKÖY
ÇAVUŞOĞLU AİLE
BANYOLARI
426 10
16
SARAYKÖY-TEKKEKÖY
Kapalı Yüzme Havuzu, Sauna,
426 10 17
40 / 90
Odalarda Banyo, Mutfak, TV,
Klima, Havuz
www.cavusogluailebanyoları.co
m
İNALTI TERMAL
OTEL
426 10
08
Yüzme Havuzu, Sauna, Jakuzi,
426 10 10
Termal Havuzlar, Sıra Banyoları,
SARAYKÖY-TEKKEKÖY
Odalarda Havuz, TV, Buzdolabı,
www.inaltitermal.com
Mutfak, Klima
BELEDİYE OTELİ
SERİNHİSAR
70 / 120
591 51
88
Kahvaltı, Odalarda Tuvalet, Banyo
591 28 92
8 / 16
613 18
60
Odalarda Tuvalet, Banyo, TV -------
25 / 50
637 42
13
Restaurant, Odalarda Tuvalet, Banyo
-------
12 / 22
Belediye İşhanı K:3
BELEDİYE OTELİ
TAVAS
Yeni Mah. Karaoğlan Cad.
AYDIN MOTEL
TAVAS
Cankurtaran Mevkii
ŞOFÖRL.ODASI OTELİ
TAVAS
613 18
00
Odalarda Tuvalet, Banyo, TV -------
12 / 30
Samanlık Mah.
BÜYÜKKONAK BELEDİYE OTELİ
TAVAS-BÜYÜKKONAK
622 57
71
----------------------------
-------
9 / 12
Çarşı Meydanı Hal İçi
Sağlık Bakanlığı’ Ndan Belgeli Termal Turizme Hizmet Eden Tesisler
ADI
TEL
COLOSSAE TERMAL OTEL
271 43 74
5 Yıldız (İ.B.)
271 41 56
Karahayıt Kasabası
271 41 57
www.colossaehotel.com
271 41 58
FAX
271 42 50
KAPASİTE
ODA/YATAK
200 Kişilik İç Restaurant, 600 Kişilik Dış Restaurant, 4 Bar, Restaurant,TV,
231 / 502
Dükkan,
Türk
Hamamı, Sağlık Merkezi, 4 Bar, Sauna,
200 Kişilik Toplantı Salonu, 80 Kişilik
KomiteSalonu
271 41 59
MİHRİBAN POLAT OTEL
271 41 10
271 40 92
5 Yıldız (İ.B.)
271 41 11
Salonu, 160 Kişilik Çok Amaçlı Salon,
Karahayıt Kasabası
271 41 12
Otoprak, Açık-KapalıTermal Havuz,
www.polatotel.com
450 Kişilik Restaurant,145 Kişilik Top.
252 / 506
Disko,105 Kişilik Amerikan Bar,
Hamam, Sauna,Jakuzi,Aquapark, TV
RİCHMOND OTEL
271 42 94
4 Yıldız (İ.B.)
(10 Hat)
271 40 78
550 Kişilik Restaurant, 600 Kişilik
315 / 642
Kongre Toplantı Salonu, Balo Düğün
Karahayıt Kasabası
Salonu, 150 Kişilik Bar, Açık ve Kapalı
www.richmondhotels.com
Termal Havuz, Sauna, Jakuzi, Jimnastik
Salonu, Snack Bar
PAM TERMAL OTEL
271 41 40
271 40 97
600 Kişilik Restaurant, Disko, Yüzme
5 Yıldız (İ.B.)
271 42 19
271 41 29
ve Termal Havuz, Market, Bar, Havuz
Karahayıt Kasabası
236 / 472
Bar, Hafif Yemek Barı, Toplantı Salonu
www.pamthermal.com
LYCUS RİVER
271 43 41
TERMAL OTEL
( 8 Hat )
271 43 51 140 Kişilik Restaurant, Sauna, Yüzme
271 44 45
272 / 544
Havuzu, Çok Amaçlı Salon
4 Yıldız (İ.B.)
Karahayıt Kasabası
www.lycusriver.com
GRAND MARDEN OTEL
271 44 41
Belediye Belgeli
271 41 45
271 43 63 600 Kişilik Restaurant, Disko, Yüzme
330 / 700
ve Termal Havuz, Bar ve Hafif Yemek
Karahayıt Kasabası
Barı,Tenis Kortu, 145 Kişilik Çok
www.mardenhotel.com
Amaçlı Salon, Sauna, Jakuzi, Fitness
Center, Bayanlara Özel Havuz, Sauna
HERAKLES OTEL
Belediye Belgeli
271 44 25
271 44 26
271 42 54
240 Kişilik Kapalı Termal Havuz,
Canlı Müzik, Odalarda TV, Masaj,
100 / 200
Karahayıt Kasabası
271 44 27
Sauna, Jakuzi, Açık Havuz, Rest.
426 10 08 426 10 10
Yüzme Havuzu, Sauna, Jakuzi,
www.heraklesthermal.com
İNALTI TERMAL
OTEL
Termal Havuzlar, Sıra Banyoları,
Belediye Belgeli
Odalarda Havuz, TV, Buzdolabı,
SARAYKÖY-TEKKEKÖY
Mutfak, Klima
70 / 120
www.inaltitermal.com
UMUT TERMAL OTEL
426 11 01
4 Yıldız (İ.B.)
426 10 14
426 11 60 620 Kişilik Lokanta, 30 Kişilik Okuma
106 / 212
Mahalli, Oyun Salonu, TV Salonu,
Tırkaz Köyü Çocuk Oyun Alanı, 110 Kişilik
SARAYKÖY
www.umutthermal.com
Toplantı Salonu, Lobi Bar, Vitamin
Bar, Kapalı Termal Havuz, Havuz Bar,
Kapalı-Açık Yüzme Havuzu, Snack
Bar, Sauna, Fin Saunası, Türk Hamamı,
Jakuzi, Aletli Jimnastik Salonu, Kür
Merkezi, Otopark
Denizli‟de konaklama tesislerinin yer seçimi incelendiğinde, Ģehir merkezinin geliĢimi ile
paralel bir yapı sergilediği, gözlenmektedir. ġehir merkezindeki oteller, genelde ana caddeler
üzerinde bulunmaktadır. Turistik lüks tesisler, termal suların çıktığı Pamukkale ve Karahayıt
Kasabasında yer almaktadır.
3.7.13. Madencilik
Denizli, maden kaynakları yönünden zengin bir ilimizdir. BaĢta krom cevheri olmak üzere
sodyum tuzu, maden kömürü, mermer, traverten, alçıtaĢı, kireçtaĢı ve süsleme taĢları üretimi
önemli yer tutmaktadır.
Merkez ilçede; manyezit, mermer, traverten, alçıtaĢı, maden kömürü, kuvarsit ve ilüminit
(demir-titan), Acıpayam'da; krom, manganez, manyezit, maden kömürü, mermer, kuvarsit ve
zımpara taĢı, Çal'da; amyant, demir, çinko, kurĢun, maden kömürü, talk, mangenez ve bakır,
Çardak'da; sodyum sülfat, krom, manyezit, maden kömürü, oniks, alçıtaĢı, ve kükürt,
Çameli'de; krom, maden kömürü ve bitümlü maddeler, Kale'de; manyezit ve maden kömürü,
Sarayköy'de; sodyum tuzu, kurĢun, çinko, kükürt, alçıtaĢı, diatomit, dolomit, kuvartz, titan ve
oniks, Tavas'da; manganez, mermer, manyezit, bakır, krom ve maden kömürü bulunmaktadır.
Sanayi Madenleri
Çimento Hammaddesi Yatakları:
KireçtaĢı ile demir oksitli alüminyum silikatların (kil) karıĢtırılarak sinterleĢinceye kadar
piĢirilmesinden elde edilen havada ve suda sertleĢebilen, sertleĢince de suda dağılmayan belli
dayanımı ve hacim sabitliği olan ürünlere "Çimento" denir. Çimento, trikalsiyumsilikat
(Ca3SiO5), dikalsiyumsilikat (Ca2SiO4), trikalsiyum alüminat (Ca3AlO6) ve tetrakalsiyum
aluminoferritin (Ca4Al2Fe2O10) çeĢitli oranlarda karıĢtırılmasıyla elde edilir.
Merkez Ġlçe Çimento Hammadde Yatakları:
Kaklık yöresindeki kireçtaĢının rezervi ve kalitesi uygundur. Kil değeri çok düĢük değildir.
Katkı maddesi olan Jips baĢka ocaklardan temin edilmektedir. Kaklık‟da Denizli Çimento
A.ġ. tesisi mevcut olup, çimento üretimi yapmaktadır.
Küçük Malı Dağı, dağ yamaçlarındaki kireç taĢının kalitesi iyi ve rezervi yeterlidir.
AlçıtaĢı Yatakları:
AlçıtaĢı, jips Ģeklinde (CaSO4.R H2O) ve anhidrit (CaSO4) olarak görülür. Yeryüzünde
alçıtaĢı oldukça yaygındır.
I. Merkez Ġlçe-Honaz AlçıtaĢı Yatağı :
Kızılyer, toplam rezervi 2 milyon tondur. 0,9 milyon tonu saftır. AlçıtaĢının kalınlığı 75
m.'dir. Sıvı kütle halinde 50.000 m2'lik saha üzerinde açık iĢletmeye müsaittir.
II. Sarayköy Ġlçesi AlçıtaĢı Yatağı :
Tahtacıköy, muhtemel rezervi 1,5 milyon tondur. OluĢum yaklaĢık 1 km2'lik sahaya
yayılmıĢtır. AlçıtaĢı ile örtülü sahanın büyüklüğü 50 Hektar dolayındadır.
Manyezit Yatakları:
Manyezit, doğada (MgCO3) Ģeklinde bulunur. Saf halde iken %47.6 MgO ve %52.3 CO2
içerir. Basit romboederler Ģeklinde kristalleĢir.
Romboeder yüzeylerine göre kolayca dilinebilir. Bazen yaygın beyaz yumrular halinde
bulunur. Kompakt cinsleri beyaz renklidir ve daha saftır. Kristal cinslerinin Si, Ca, Al, Mn
muhtevası yüksektir. Sertliği 4-4.5, özgül ağırlığı 3 civarındadır.
Acıpayam Ġlçesi Manyezit yataklarında, 600.000 ton mümkün rezervi olan çeĢitli tenörde
cevher vardır.
Bozkurt Ġlçesi-ÇambaĢı Köyü yakınında ve Acıgöl'ün batısındaki bu arazide, manyezit dar
aralıklarla ayrılmıĢ üç kesimde bulunmaktadır, dolomiti kabuk gibi sarmıĢtır. Yüksek kaliteli
Manyezit'in dağılıĢı düzensiz birkaç metredir. Genel taramada 450.000 ton jeolojik rezerv,
194.085 ton içerik ve %43.13 MgO, %4.03 SiO2, %3.2 CaO saptanmıĢtır.
Bozkurt Ġlçesi-Cumali Köyü Manyezit yatakları, görünür rezerv olarak Türkiye'nin ikinci
büyük yatağıdır. Kalınlığı değiĢkendir. 60.000 ton görünür+muhtemel rezervi vardır. 25.230
ton içeriği ve analiz sonucu %42.05 MgO, %2,38 SiO2, %5.10 CaO ve %2.07 Fe2O3 tenörü
saptanmıĢtır.
Traverten Kaynakları:
Çürüksu Vadisi yukarı bölgelerinde traverten kaynakları mevcuttur. Bu yöreden çıkartılan
travertenler muhtelif tesislerde iĢlenerek iç ve dıĢ piyasaya satılmaktadır.
Mermer Yatakları:
Denizli'de son yıllarda geliĢme gösteren sanayilerden birisi de mermer sanayiidir. Denizli
merkez ilçe ve yakın çevresi ile Çal ve Çivril ilçelerinde mermer yatakları mevcuttur.
Metalik Madenler
Krom Yatakları:
Krom, parlak gümüĢ renginde çok sert bir metaldir. BaĢlıca cevher minerali kromittir.
(Mg.Fe+2)(Fe+3.Al.Cr)2O4 genel formülü ile ifade edilir. Kromit teorik olarak %68 Cr203,
%32 FeO içermektedir. Ticari cevherin değeri mağnezyum, alüminyum miktarına göre
değiĢir.
I. Acıpayam Ġlçesi'ndeki Krom Yatakları :
- Mevlütler'de, Ģimdiye kadar 80.000 ton krom üretilmiĢtir. Tenörü yaklaĢık %40-52 Cr203 'tir.
8000-10.000 ton görünür rezerv bulunmaktadır.
- Çatak'da, ortalama %42-44 Cr203 içeren 30.000 ton cevher üretilmiĢtir. %38-48 Cr203
içeren 5000-6000 ton görünür rezerv mevcuttur.
- Kızıldere-Çubukcular, altere olmamıĢ peridotitlerde plaser bantlı yataklar mevcuttur.
- Berec, Olukdere'nin dik eğimli yamacı boyunca bulunmaktadır. 3000 ton cevher üretilmiĢtir.
-Alaaddin, %42 Cr203 tenörlü 200 ton üretim yapılmıĢtır. Stok 2000 ton, muhtemel 1600 ton,
toplam 3600 ton rezerv bulunmaktadır.
II. Tavas Ġlçesi Krom Yatakları
- Kozlar-Efekli, %44-46 Cr203 tenörlü 6000 ton görünür rezerv saptanmıĢtır.
- Kadem, %44 Cr203 içeren 4000 ton görünür, 4800 ton mümkün rezerv mevcuttur.
- Uzunoluk-Çubuk, %32-36 Cr203 tenörlü görünür 16.000 ton, muhtemel 50.000 ton,
mümkün 2000 ton'dur.
- Uzunoluk-SarıbaĢı, %54 Cr203 tenörlü görünür 40.000 ton, muhtemel 10.000 ton rezerv
vardır.
- Öztürk-Kaynak, görünür+mümkün 132.000 ton.
- Sedef, %45 Cr203 tenörlü 1200 ton görünür, 1800 ton mümkün rezerv vardır.
- Karaismailler, %30-40 Cr203 tenörlü 145.000 ton, görünür 42.000 ton muhtemel+mümkün,
toplam 187.000 ton rezerv vardır.
- Karadoru, %35 Cr203 tenörlü 335 ton rezerv bulunmaktadır.
- Karanfilli, %35-51 Cr203 tenörlü 165.000 ton görünür+muhtemel, %35 Cr203 tenörlü 50.000
ton görünür rezerv bulunmaktadır.
- Aslan, %30-41 Cr203 tenörlü 105.000 ton cevher bulunmaktadır.
Manganez Yatakları:
GörünüĢte krom ve demire benzeyen gri, beyaz renkli çok kırılgan bir metaldir. Manganezin
mineralojisi karıĢık olup,100'den fazla mangenez cevheri mevcuttur. En önemli manganez
mineralleri pirolüzit (MnO2) ve psilomelan (MnO,MnO2.2H2O)'dir. Diğer önemli mangan
mineralleri manganit (MnO(OH)), Polionit (MnO2), Hausmennit (Mn3O4), Braunit
(3MnFe)3O3.MnSiO3, Rodokrozit (MnCO3), Jakopsit (Mn,Fe)O4, Biksbiyit (MnFe)2O3'tir.
Tavas Ġlçesi'ndeki Mangan Yatakları
-
-
Ulukent, %22,44 Mn, %5,85 Fe, %33,5 Sio2, %0,67 S içeren görünür 1.931.416 ton
rezerv tesbit edilmiĢtir. Ortalama %33 Mn tenörlü 4.000.000 ton görünür+muhtemel
rezerv bulunmaktadır.
Kartalkaya Doğu Pınarı, muhtemel rezerv 500.000 tondur. Mangan oksit tenörü %40‟tır.
Çağırgan, 2.971 ton görünür rezerv bulunmuĢtur.
Eriklidere, 100 ton cevher tahmin edilmektedir.
Yukarı Boğaz Köyü, 734 ton rezerv saptanmıĢ olup, hidrotermal cevherleĢmedir.
Kale-ErdoğmuĢ 2.812 ton görünür Mangan rezervi vardır.
Demir Yatakları:
GümüĢ beyaz renkli metalik bir elementtir. Dövülüp Ģekillendirilebilir, mıknatısla kolaylıkla
çekilebilir ve kolay oksitlenebilir. BaĢlıca demir metalleri Hematit (Fe2O3) çizgisi kırmızı,
kendisi kahverengi ve siyah renklidir. Manyetit (Fe3O4) siyah renkli, limonit sarı ve
kahverengi, Geoit (2Fe2O3.3H2O) ve Siderit (FeCO3) kahverengidirler.
I. Denizli Merkez Ġlçe Demir Yatakları :
Karcı, mineralizasyon hidrotermaldir, mineralize zon içinde %10-15 cevher vardır. Görünür
rezerv 600 tondur.
II. Tavas Ġlçesi Demir Yatakları :
Uzunpınar Topuz Tepe-Üçkuyu, burada hidrotermal hematit oluĢmuĢtur. Tenörü %50-60 olan
200 ton cevher, 1.000 ton muhtemel rezerv vardır.
Bakır Yatakları:
Bakır, metalik elementlerden biri olup baĢlıca mineralleri tabii bakır (Cu), Kuprit (Cu2O),
Kalkopirit (CuFeS2), Kalkozin (Cu2S), Kovellin (CuS), Bornit (Cu3FeS3), Malakit
CuCO3.Cu(OH)3, Azurit Cu3(CO3)2(OH)2, Tetraedrit (3Cu2S.Sb2S3). .......................
I. Çivril Ġlçesi Bakır Yatakları
Kocak. Narhallı, Somak; Cu tenörü %11,3'tür. 200.000 ton rezervin 6.000 tonunun bakır
olduğu tahmin edilmektedir.
II. Tavas Ġlçesi Bakır Yatakları
- Vakıfköy, kontak metamorfik katatermal tipte ve sekonder olarak oksit tipte bakır
cevherleĢmesi oluĢmuĢtur. Muhtemel 486.000 ton, görünür+muhtemel 300.000 ton rezerv
vardır. Maksimum tenör %0,5-0,8 Cu'dır.
- Kızılcabölük, %0,8 Cu tenörlü 300.000 ton görünür+muhtemel rezervlidir. Metal içeriği
2.400 tondur.
3.7.14. Enerji
Birincil Enerji Kaynakları
TaĢ Kömürü
Havanın oksijeni ile doğrudan doğruya yanabilen, katı organik kökenli kayaçlar olan
kömürler en önemli enerji kaynaklarından biridir.
Denizli Ġl Merkezinde yılda ortalama 300.000 ton kömür ısınma amacıyla kullanılmaktadır.
Bu kömürler Aydın ve Soma kömür ocaklarından temin edilen yüksek kalorili kömürlerdir.
Bunlar karayolu vasıtasıyla özel sektörce Ģehre getirilmektedir.
Linyit
Denizli Ġli sınırları içinde iki adet kömür zuhur sahası yer almaktadır. Bunlardan birincisi
Çivril Ġlçesinin 44 km. Güney Doğusundadır. Linyit üç bölgede mostra verir. 1. Karahacıl
Köyü Doğusundaki Kızlar Kayası Mevkii 2. KuĢçular ve Tokçakıra Mevkii 3. Tokça
Bölgesindedir. Kömürün yayım alanı 5 Km2 dir. Sahanın toplam rezervi görünür-muhtemel
10.000.000 ton‟dur. Bölgeden çıkan linyitin muhtevası ortalama % 22 su, ort. % 24 kül, ort.
% 3,05 toplam kükürt ve alt ısıl değeri ortalama 3.065 Kcal/kg‟dır.
Ġkinci zuhur Kale Ġlçesinin 40 Km. Kuzey Batısında ve Kurbağalık yöresindedir. Sahada altı
adet damar olmakla beraber dört adedi ekonomik kalınlık vermektedir. Kömür yayılım alanı
2,5 Km2 olup rezervi 8.200.000 ton 'dur. Kömürün ortalama %25,57'si su, %31,60'ı kül olup,
alt ısıl değeri 2.280 Kcal/kg‟dır.
Doğal Gaz
Denizli ili sınırları içinde doğalgaz rezervi bulunmamaktadır. Denizli Ġl Sınırları içerisinden
geçen doğalgaz iletim hattı 107 km‟dir. Ġlimizde 2005 Yılında sanayi tesislerinde, 2006 Ekim
ayında ise konutlarda doğalgaz üretim ve ısınma amaçlı olarak kullanılmaya baĢlanmıĢtır.
Jeotermal
Jeotermal enerji yer kabuğunun çeĢitli derinliklerinde birikmiĢ basınç altındaki sıcak su,
buhar, gaz veya sıcak kuru kayaçların içerisindeki ısı enerjisidir. Kısaca yer kürenin ısısı
olarak da tanımlanabilir. Isı yüzeye doğru akmakta ve dolayısıyla yüzeyden derine doğru
inildikçe sıcaklık artmaktadır. Böylece yer altındaki değiĢik termal rejimler sonucu, jeotermal
kaynak tipleri oluĢur.
Denizli‟deki jeotermal saha Türkiye'nin en önemli jeotermal alanlarından biridir. Bu
kaynaklar Büyük Menderes Grabeni'ni sınırlayan kırık fay hattı boyunca sıralanmıĢtır ve
bölge kaynaklar bakımından oldukça zengindir.
Jeotermal enerjinin kaynağını, yer kabuğu
içinde tabii bir ısıtıcının varlığı ile basınç altında kaynama noktasına ulaĢan veya yaklaĢan
sıcak sular teĢkil etmektedir. Jeotermal alanlar, üst üste geçirimsiz olan örtü kaya, bunun
altında gözenekli ve çatlaklı hazne kaya ile bu hazne kayadaki suyu ısıtan yüzeye yaklaĢmıĢ
magmadan oluĢmaktadır. Hazne kayadaki gözenek ve çatlaklarda basınçla orantılı olarak
yüksek ısı derecesine ulaĢmıĢ sular sondajlarla yeryüzüne iletildiğinde basıncın düĢmesi ile su
ve buhar ayrıĢmakta ve bunların her biri birer enerji kaynağı olmaktadır. Jeotermal enerjinin
bu olumlu sonucu Sarayköy Ġlçesi yakınlarındaki KarataĢ Köyü arazisi içinde bulunan
Kızıldere Jeotermal alanında görülmektedir.
Bu bölgede Maden Tetkik Arama (MTA) Enstitüsü tarafından jeolojik, jeofizik, jeokimya
çalıĢmaları, kuyu açma ve test iĢlemleri yürütülmüĢtür. 1968 yılında ilk üretim kuyusu olan
KD-1 tamamlanmıĢ ve 540 m. derinlikte 198 C rezervuar sıcaklığa sahip buhar bulunmuĢtur.
1968-1973 yılları arasında 16 kuyu daha açılmıĢ, bu kuyulardaki rezervuar sıcaklıkları 170212 Carasında tespit edilmiĢtir. Elde edilen akıĢkanın buhar oranı ortalaması %10-12
arasındadır.
1975 yılında MTA Enstitüsü tarafından KD-13 kuyusundan beslenen 0,5 MW gücünde bir
prototip santral kurulmuĢtur. Bu santraldan üretilen enerji ile uzun bir süre çevre köylerin
elektrik ihtiyacı karĢılanmıĢtır. MTA Enstitüsü raporlarındaki verilerin Kızıldere jeotermal
havzasında açılan kuyulardan altı tanesinin elektrik enerjisi üretimine uygun olduğu
tesbitinden sonra, 1984 tarihinde bir jeotermal santral devreye girmiĢ daha sonra üç üretim
kuyusu daha açılarak sisteme dahil edilen kuyu sayısı dokuza çıkarılmıĢtır. T.E.K. tarafından
yapılan 20 MW gücündeki bu santral ülkemizin ilk ticari jeotermal santralıdır. Kuyulardaki
kireçlenme nedeniyle Ģimdilik brüt 15 MW bir güçle çalıĢmaktadır.
GüneĢ
Tükenme özelliğine sahip enerji kaynakları yerine önerilen alternatif enerji kaynaklarından
biri olan güneĢ enerjisi; iletim, dağıtım sorunlarının bulunmayıĢı ve çevre kirliliği
oluĢturmaması sebebiyle de diğer enerji kaynaklarına göre üstünlük taĢımaktadır.
Ġlimizde, güneĢ enerjisinin en çok kullanıldığı alan güneĢle su ısıtma sistemleridir. Denizli ili
1962-1980, 18 yıllık rasat süresi periyodunda Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü
(D.M.Ġ.) istasyonları "GüneĢlenme Süreleri Aylık Ortalaması" na göre; güneĢ ıĢınlarına en
çok maruz kalındığı ay 12.1 (saat/gün) ile Temmuz ayı, en az ise 3.9 (saat/gün) ile Ocak
ayıdır.Denizli Ġlinin 1962-1980 yıllarına ait 18 yıllık rasat süresi periyodunda D.M.Ġ istasyonu
verilerindeki "Yatay Yüzeye Gelen Aylık Ortalama GüneĢ IĢını ġiddeti" ne göre yıllık
ortalama ıĢın Ģiddeti 3086 (Kcal/m2 -gün) dür.
Rüzgar
GüneĢin yeryüzünü ve atmosferi farklı derecede ısıtmasından kaynaklanan hava akımına
rüzgar denilmektedir. Rüzgar enerjisinin kaynağı güneĢtir ve yeryüzüne ulaĢan güneĢ
enerjisinin sadece küçük bir kısmı rüzgar enerjisine çevrilebilmektedir. Rüzgar enerjisinden
genel amaçlı yararlanabilmek için rüzgar hızının 3 m/sn'den büyük olması gerekmektedir.
Denizli Ġlinde hakim rüzgar yönü Kuzey Batı dır. 31 yıllık rasat döneminde Denizli Ġline ait
ortalama rüzgar hızları yıllık ortalaması 1.2 m/sn.' dir. Aynı dönemde en hızlı, rüzgarlı ay
Aralık ayı ortalaması ise Güney yönünden 3.69 m/sn.' dir. Bunu kurulacak bir tesis açısından
düĢünürsek, yıllık rüzgar enerji ortalamasının, rüzgar enerjisinden yararlanmak için yeterli
olmadığı görülmektedir.
Biokütle
Biyomas enerjisi bitkisel ürünlerin, hayvan ve orman atıklarının tropik çayırların, Ģehir ve
endüstri atıklarının çevri yoluyla elde edilir. Ġlimizde bu tip bir enerji üretilmemekte ve
kullanılmamaktadır.
Ġkinci Enerji Kaynakları
Hidrolik Enerji
Denizli Ġli sınırları içerisinde sulama, taĢkın önleme ve elektrik üretimi amacıyla Büyük
Menderes Nehri üzerinde kurulmuĢ olan Adıgüzel Barajı yer almaktadır. Barajdaki
hidroelektrik santral yılda ortalama 280 Gwh enerji üretim kapasitesine sahip olmasına
rağmen arazi sulamaları ve su yetersizliği sebebiyle baraj su ile doldurulamadığından henüz
elektrik üretimine geçmemiĢtir. Baraj kaya dolgu tipinde 144 m. yüksekliğinde ve toplam
1,188x106 m3 su depolama hacmine sahiptir.
Denizli Ġlinin Elektrik Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı
SEKTÖR ADI
TÜKETĠM MĠKTARI (KWH)
RESMĠ DAĠRELER
54.300.812
BELEDĠYELER
4.313.625
KĠT’LER
812.401
BÜYÜK SANAYĠ
894.502.107
KÜÇÜK SANAYĠ
168.283.359
TĠCARETHANELER
238.531.974
MESKENLER
491.825.850
TOPLAM TÜKETĠM
AYDEM EDAġ (2010)
1.852.570.128
3.8. ĠLGĠ GRUBU ve PAYDAġ ANALĠZĠ
Ġlimizde Doğa Turizmi fazla geliĢmiĢ değildir. Bu nedenle ticari olarak herhangi bir faaliyet
yapılmamaktadır. Ancak Bir takım STK‟lar doğa turizmine yakın faaliyetler yapmaktadır.
Bunlardan bazıları aĢağıda verilmiĢtir.
- DEFSAD (Denizli Fotoğraf Sanatı Derneği)
- DOSEV (Denizli Doğa Sevenler Derneği)
- PAKDOS (Pamukkale Arama Kurtarma ve Doğa Sporları Derneği )
- Denizli Bisiklet Topluluğu
4.
DENĠZLĠ ĠLĠ DOĞA TURĠZMĠ ARZI
4.1 DENĠZLĠ’NĠN DOĞA TURĠZMĠ DEĞERLERĠ (DOĞA TURĠZMĠ ARZI)
4.2. Denizli ilinin Doğa Turizmi (Arzı) Değerleri ve Bilinirlik Değerlendirmesi
Denizli Ġli, Ġzmir-Ankara, Ġzmir-Antalya yolu üzerinde Ege Bölgesi‟ni Ġç ve Güney
Anadolu‟ya bağlayan turizm merkezleri arasındadır.
Kutsal Hac Yolu diye bilinen Ġzmir-Efes yolunun sonunda olması nedeniyle kültür ve turizm
yönünden çok önemli bir yerde bulunmaktadır.
Doğa harikası eĢsiz travertenleri ile birçok hastalıkların tedavisinde rolü olduğu belirlenen
Pamukkale Suyu, Karahayıt, Yenice ve Tekke Hamam gibi kaplıcaları da iç ve dıĢ turizm
akımını Denizli‟ye çeken baĢlıca etkenlerdir.
Denizli‟nin ulaĢım ve haberleĢme olanakları, Ġzmir gibi büyük uluslararası yapıya sahip bir
kente yakın oluĢu açısından daha da artmaktadır.
Diğer yönden Denizli, coğrafi konumu, ılıman iklimi, her mevsim turizme açık oluĢu, bir çok
uygarlıkların yerleĢtiği antik çağın büyük ve kutsal kentlerinden Hierapolis, Laodikya,
Colossea ve Tripolis kalıntılarının il toprakları üzerinde bulunuĢu, kısaca tarihsel zenginlikleri
ve doğal güzellikleri yanında dokumacılığı, el sanatları, halıcılığı ve kilimciliği, sanayi ve
ticari yaĢamı ile bir kültür ve turizm merkezi haline gelmiĢtir.
4.3. Denizli Ġlinde Doğa Turizmi Amaçlı Kullanılan ve Koruma Statülü Alanlar
Milli Parklar
HONAZ DAĞI MĠLLĠ PARKI
Coğrafik Konumu: Honaz Dağı Milli Parkı‟nın sınırları kuzeyde Honaz Horst‟u ile Büyük
Menderes Graben‟inin birbirini ayıran eğim kırıklığından geçer. Milli parkın batısındaki sınır
Gökpınar Deresi‟nin doğusundaki yolu takip etmektedir. Güney ve doğu sınırları ise, tepeler
hattını oluĢturmuĢtur
Alanı: 9219 ha.
Alanın Açıklamalı Tanımı: Denizli‟nin güney doğusunda yer almakta olan Milli Park alanı,
kuzeyde Honaz ilçesi, Kareteke ve MenteĢ köyleri, batıda Cankurtaran beldesi ile sınır
oluĢtururken, doğu ve batı yönünde sınır oluĢturacak Ģekilde yerleĢme yeri bulunmamaktadır.
Yasal Konumu: Denizli ili Honaz ilçesi sınırları içerisinde bulunan Honaz Dağı 21.04.1995
tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 95/6717 sayılı “Bakanlar Kurulu Kararı” ile Milli Park
olarak ilan edilmiĢtir.
YerleĢimler ve Nüfusları :Honaz Milli Parkına en yakın yerleĢim birimi Honaz ilçesi olup,
nüfusu 25.833`dür.
Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel ÖzelliklerĠ Yöre; arkeolojik kaynak değerleri açısından
da zenginliğe sahiptir. Özellikle Colossai Antik Kenti‟nde birçok kaya mezarları
bulunmaktadır. Sahada yapılacak arkeolojik araĢtırmalarla bu zenginliğin daha da artacağı
beklenmektedir. Yukarıda özet halinde sıralanan kaynak değerlerinden koruma-kullanma
dengesi gözetilerek faydalanmak için yörenin milli park statüsüne alınması uygundur. Honaz
ilçesinde kiraz festivaliyle her yıl kültürel etkinlikler yapılmaktadır.
Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel):
1. Ġklim Özellikleri: Genel olarak Akdeniz ikliminin hakim olduğu sahada; yükseltinin etkisi
ile yağıĢ ve sıcaklık değerlerinde Akdeniz iklimine nazaran biraz değiĢiklikler gözlenir.
Özellikle dağ üzerinde Honaz ilçesine göre sıcaklık değerlerinin düĢük, yağıĢ değerlerinin
yüksek olduğu görülmektedir.
2. Jeomorfoloji (Topografya vb. morfolojik özellikler): Honaz Dağı, topoğrafik özellikleri
ve uygun eğim koĢulları gerekse kar yağıĢının yeterli düzeyde olması nedeniyle ülkemizdeki
kayak potansiyeli yüksek alanlardan birisi niteliğindedir.
3. Jeoloji : Ege Bölgesinde Pleistosen döneminde Periglasiyal ortam Ģartlarının hüküm
sürdüğü az sayıdaki yerlerden birisi de Honaz Dağı‟dır. Dağ üzerinde bir çok Preiglasyal
koĢulları karakterize eden jeomorfolojik Ģekil bulunmaktadır. Ana Ģekil grubu olarak ise; yöre
karst biçiminde uzanmaktadır. DüĢey yönleri tektonik ve faylanmalar sonucu Honaz Dağı
oldukça dik bir görünüm kazanmıĢtır. Yörenin genel litolojik yapısı gnays ve mikaĢistlerden
meydana gelir. Ayrıca, yer yer kristalize kireç taĢlarına da rastlanılmaktadır.
4. Hidroloji-Hidrojeoloji : Bilindiği gibi Akdeniz yağıĢ rejiminde yağıĢ maksimumu kıĢ
mevsiminde rastlanır. Bu nedenle yörenin aldığı yağıĢın önemli bir kısmı kar yağıĢı
biçimindedir. Yaz ve kıĢ aylarında dağın tepelerinde kar bulunur ve Denizli ilinin su
deposunu oluĢturur.
5. Toprak Yapısı: Ege Bölgesinde Pleistosen döneminde Periglasiyal ortam Ģartlarının
hüküm sürdüğü az sayıdaki yerden birisi de Honaz Dağı‟dır. Bu nedenle dağ üzerinde birçok
Periglasiyal koĢulları karakterize eden jeomorfolojik Ģekil bulunmaktadır. Ana Ģekil grubu
olarak ise; yöre horst biçiminde uzanmaktadır. DüĢey yönleri tektonik ve faylanmalar
sonucunda Honazdağı oldukça dik bir görünüm kazanmıĢtır.
6. Flora ve Fauna : Honaz Dağı Milli Parkı sınırları içinde tespiti yapılan 964 tür. Bitkiden
122‟si Türkiye için endemiktir. Dünyanın hiçbir köĢesinde bulunmayan 43 bitki sadece Honaz
Dağı‟nda yetiĢir. Ballıbaba, sığırkuyruğu, safran vb. bunlara örnek olarak verilebilir. Dağın
kuzey yamaçlarında kızılçam, kermes meĢesi, 1000 m.den yukarıda Toros karaçamı, 1700
m.den sonra boylu ardıç, kokar ardıç ve mazı meĢesi, 2000 m civarında ise bodur ardıç,
geven, kardikeni “kirpi yastığı” gibi yer örtücüleri ve defne “yel otu” türü yaz kıĢ yeĢil
bitkiler yer almaktadır. Güney yamaçlar ağaçsız ve taĢlık olup küçük gruplar halinde katran
ardıcı gedik dikeni ve boylu ardıç gibi bitkiler vardır. Yaban hayvanlarından özellikle dağ
keçisi yoğun olarak bulunmaktadır. Ayrıca sahada yaban domuzu, tavĢan, tilki, porsuk ve
sansar da mevcuttur.
Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu : Denizli ili, arkeolojik kaynakların yanı sıra,
Pamukkale ve Karahayıt termal su kaynaklarına sahip olması nedeniyle hem ülkemiz hem de
Dünya ölçeğinde özel önem arz etmektedir. Milli Park sınırları içerisinde turizm potansiyeline
sahip olan PınarbaĢı termal su kaynağıdır. Termal su kaynağında halen Honaz Belediyesi
tarafından iĢletilen bir restoran ve havuz ardır. Honaz Dağı Milli Parkı kıĢ turizmi ve kıĢ
sporları açısından değerlendirildiğinde diğer kayak merkezlerine göre (Uludağ, Palandöken,
Kartalkaya) daha elveriĢli konumda değildir. Milli park içerisindeki yollar genelde toprak
olup, ulaĢım imkanı kolaydır.
Mevcut Sorunlar: Honaz Dağı Milli Parkında en önemli çevresel sorunlarından birisi, yangın
çıkma riskidir. Yer örtüsünü oluĢturan kuru dallar ve kurumuĢ kızılçam iğne yaprakları ve
kozalakları bir kıvılcımdan alev alacak yapıya sahiptir. Milli Parkın içerisinde ikinci en
önemli sorun ise yoğun insan baskısı ve aĢırı otlatmadır. Bu aĢırı otlatmalar sonucunda bazı
endemik bitki türlerinin nesli tehlike altına girmiĢtir.
Tabiat Parkları
AKDAĞ TABĠAT PARKI
Coğrafi Konumu ve Koordinatları: UĢak L23 – b2, b3, c2 ve Afyon L24 - a1, a4,d1
paftalarında kalmakta olup, Çivril Orman Ģletme ġefliği sınırları dahilindedir. Saha coğrafik
mevkii olarak 38° 11‟ 36‟‟ ile 38° 25‟ 10‟‟ kuzey enlemleri ve 29° 53‟ 55‟‟ ile 30° 4‟32‟‟
doğu boylamları arasında almaktadır. Sahanın en doğu ucu Arapalan tepesi, en batı ucu
Cumalar‟daki Kocadere‟nin Çivril-Dinar yolunu kestiği nokta, en kuzey ucu Geyikölen
çukuru, en güney ucu Göğebakan tepesi‟dir. Saha kuzeybatıdan-güneydoğuya doğru alçalan
üç silsile halinde uzanmakta olup, Batı Anadolu dağ sıralarına dik konumdadır. Bu nedenle de
Büyük menderes vadisi boyunca Ege‟ye açılır.
Alanı: 14.781 ha‟dır.
Alanın Açıklamalı Tanıtımı: Güneybatıda, IĢıklı Gölü‟nün bitiminde ani bir yükselim yapan
Akdağ, bu kesiminde en yüksek tepelere ulaĢır. Güneyde büyük bir yay üzerinde yer alan bu
tepeler, batıdan itibaren sırasıyla Kızkayası (1992 m), Küçük Yapağılı (2405 m), Büyük
Yapağılı (2446 m) , Akkale (2000 m) ve Obruk Yaylası- Kıraç (2345 m) tepeleridir. Bu yay
tepeler arasından, kuzey-güney doğrultusunda uzanan Karanlık Dere‟nin açmıĢ olduğu derin
bir vadiyle ayrılır. Kuzeye doğu ani, sonra da hafifçe açılmaya baĢlayan bölgemiz, batıda
Sığırkuyruğu Yaylası (1600 m) , doğuda Karanlık Dere‟si boyunca Kıraç Tepesi (2345 m)‟ne
ulaĢır. Güney-doğuda Düzbel mevkii ( 1350 m)‟ne ulaĢan bölge buradan güneye doğru IĢıklı
Gölü‟ne ve GümüĢsuyu Kasabasına (910 m) ulaĢır.
Yasal Konumu: Akdağ Tabiat Parkı, Afyon ili Sandıklı ilçesinde 8535.5 Ha. (%58‟i) ve
Denizli li Çivril lçesinde 6245.5 Ha. (%42‟si) olmak üzere toplam 14781
Ha.büyüklüğündedir. Akdağ Tabiat Parkı, Orman Bakanlığı‟nın 29.06.2000 gün ve
MPG.MP.1.23.03/270 sayılı oluru ile 14916 Ha. olarak ilan edilmiĢtir. Akdağ Tabiat
Parkı‟nın alanı, Bakanlık Makamı‟nın 02.10.2001 gün ve MPG.MP.1.45.16/626 sayılı Oluru
ile 14781 Ha. olarak değiĢtirilmiĢtir.
YerleĢimler ve Nüfusları: Denizli li, Çivril lçesi sınırları dahilinde kalmaktadır.AktaĢ köyleri
eski yerleĢim alanları ile Kavakalanı köyü Hacıkadir mahallesi (yaĢayan yok) sahanın sınırları
dahilinde kalmaktadır. AktaĢ köyü yeni yerleĢim alanı, Cumalar köyü, Cumalar köyü
Kamberler mahallesi, Yuva köyü, Yuva köyü banlar mahallesi, Beydilli köyü, Beydilli köyü
Çötel mahallesi, GümüĢsu beldesi, Düzbel köyü yeni yerleĢim alanı, Gökgöl köyü sahanın
kenarlarındadır. Kavakalanı köyü, Akdağ köyü, AktaĢ köyü KaĢıkçılar mahallesi, Cumalar
köyü Kulaçlar mahallesi, Gökçe mahallesi (yaĢayan yok), Kalafarlar mahallesi ve Cumalar
köyü eski yerleĢim alanı (yaĢayan yok), sahanın sınırlarının dıĢında olup, sahaya yakındır.
Akdağ Tabiat Parkı Sahasını yaklaĢık yılda 300-400 kiĢi ziyaret etmektedir.
Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler: Akdağ Tabiat Parkı ile etkileĢim halinde
bulunan köylerde tarım ve hayvancılık en yaygın faaliyetlerdir ve ekonomi bu faaliyetlere
dayanmaktadır. Tarımsal üretimin niteliği açısından hemen hemen benzer yapılar olmakla
birlikte, GümüĢsuyu civarında meyvecilik faaliyetine daha fazla rastlandığı (özellikle kiraz ve
incir), batı yönünde ise orman arazisinin geniĢ olması nedeniyle tipik orman köylerinin yer
almaktadır. Köylerde en fazla tahıl (buğday ve arpa), Ģekerpancarı ve haĢhaĢ üretimi yanında
yem bitkileri (burçak, fiğ) ve baklagil (nohut, mercimek) üretimi yapıldığı söylenebilir.
Bölgede hayvancılık faaliyeti ikinci derecede önemli ekonomik faaliyet olarak
değerlendirilebilir.
Hayvancılık küçükbaĢ ve büyükbaĢ olmak üzere iki alt kategoride yapılmaktadır. Bölgedeki
toprak mülkiyeti küçük ve orta çiftçiliğe dayalı olup, yıllardır büyük kentlere göç
verilmektedir. Toprağı az olup, ancak hayvancılık yapabilenler göçe karĢı direnebilmektedir.
GeniĢ toprakları olanlar, kendi arazilerinde hayvanların ihtiyaçlarını karĢılayabilirlerken, az
toprağı olanlar, baĢka arazilerde hayvanlarını otlatma seçeneğini kullanmaktadırlar. Az
toprağı olup hayvancılık yapanlar için yaylaya çıkıp hayvan otlatma (yaylacılık) cazip bir
faaliyet olmaktadır.
Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel)
1. Ġklim Özellikleri: Akdeniz iklimi görülür. Yıllık ortalama nispi nem Çivril de 53 tür. En
verimli mevsim iki istasyonda kıĢ olup, bunu ilkbahar ve Sonbahar izler. Nispi nemin en
düĢük olduğu dönem ise yazdır. YağıĢ istasyonlarında sadece Çivril‟e ait rüzgâr değerleri
vardır. Buna göne Çivril‟de rüzgârlar genellikle batı ve kuzeydoğu yönlerinden esmektedir.
Yıllık ortalama rüzgar hızı Çivril‟de 1,7 olup, en hızlı rüzgar ise yazın esmektedir.
2. Jeomorfoloji : Ġnceleme alanımız, kuzeydoğudan (Gömegerisi Tepe 1219 m,Büyükbakırlı
Tepe 1468 m, Kapaklıüstü Tepe 1584 m) batıya (Kıraç Tepe 2446 m,Büyükgedik 1225 m,
Gevencigediği Tepe 2211 m), güneye (Gencer Tepe 2144 m, Akkıraç Tepe 2343 m,
Deveboynu Tepe 2259 m) doğru bir yükselim göstermektedir. Bölgenin en yüksek yerleri
güney ve batıda bulunmaktadır.
Bölge akarsularının en önemlisini Akçay dere ve kolları oluĢturur. Akdağ‟ın ortasından,
kuzeyden güneye istikametinde akan Akçay, kayaçların lito-stratigrafik özelliklerinden dolayı
yeterince derine gömülememiĢtir. Ancak güney kesimlerinde kireçtaĢlarıyla yaptığı
kontaklarda alabildiğine dik kanyonlar oluĢturarak akıĢını devam ettirmiĢtir. Bu genç
akarsular, Pliyosen paleo-vadilerin kaparak kendilerine bağladıkları gibi Miyosen ve Pliyosen
reliyef sistemlerine ait Ģekilleri, belirgin Ģekilde parçalayarak askıda bırakmıĢlardır.
3. Jeoloji: Çivril-Akdağ‟ın jeolojik yapısı değiĢik yaĢlarda aynı fasiyeslerde ve farklı
birimlerdeki kaya birimlerinden oluĢmuĢtur. Batıda Çivril-IĢıklı karayolunun kuzeyinde,
Osmanköy‟ün batısında ve AktaĢ mevkisinin kuzeybatısında örtü Ģistleri yer almaktadır. Bu
Ģistlerin kesin yaĢı birimin metamorfizmaya uğraması ve dolayısıyla taĢınabilir fosil
içermemesi nedeniyle bilinmemekle beraber, büyük olasılıkla siluriyen olduğu sanılmaktadır.
Gene bu kesimde Ortadağ ve çevresinde stratigrafik diziliminde metamorfik Ģistlerin üstleyen
ve geniĢ alanlar kaplayan mermerler yayılıĢ göstermektedir. Fosil bulgulara göre en azından
Devoniyen yaĢlı olan bu mermerler yer, yer gri renkli, iri kristalli, kalın katmanlı; yer yer de
süt beyazı renkli, çok küçük kristalli, ince katmanlı ve çok kırılgandırlar.
4. Hidroloji-Hidrojeoloji : Alanda birçok mevsimsel dere (yaz aylarında kuruyan dere)
bulunmaktadır. IĢıklı Gölü; Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi sınırları içerisindedir. Yüzey alanı 73
km2, rakımı 821 m ve derinliği en çok 7 m.dir. Tabiat Parkı Alanı sınırı herhangi bir drenaj
alanını baz alan bir sınır değildir.
5. Toprak Yapısı: Alanda, kahverengi orman toprakları olmak üzere tek ana toprak grubu
bulunmaktadır. Arazi tipleri olarak da sadece çıplak kaya ve molozlar yer almaktadır. Akdağ
Tabiat Parkının toprak yapısının büyük bir kısmı kahverengi orman toprağıdır. Bu
topraklarda, horizonlar birbirlerine tedricen geçiĢ yaparlar. Koyu kahverengi olan A horizonu
belirgindir. Gözenekli veya granüller bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu kalevi bazen de nötrdür.
6. Flora ve Fauna : Alanda 1983-86 yılları arasında yapılmıĢ olan çalıĢma sonucu 106
familya ve 472 cinse ait 1060 takson belirlenmiĢtir. Fitocoğrafik bölgesi belirlenen türe göre
yapılan oranlamada, Akdeniz % 18.48, Avrupa-Sibirya % 8.36, Ġran-Turan‟ın ise % 10.75
oranında elemente sahip olduğu görülmektedir. 120 tür yurdumuz için endemiktir. Bu
türlerden 2 tanesi ilk olarak çalıĢma alanında toplanarak bilim dünyasına tanıtılmıĢlardır. Bu
alanda Cervus elaphus L. (Kızıl geyik) bulunmaktadır. Alana baĢıboĢ bırakılan yabanlaĢmıĢ
Equus przewalskii (Yılkı atları), büyükbaĢ hayvan (sığır) ve küçükbaĢ hayvanların bulunması
buradaki doğal vejetasyonun zarar görmesine neden olmaktadır. Bunun yanında Akdağ‟daki
vadi içlerindeki ormanlarda ve IĢıklı gölündeki sazlıklarda Sus scrofa L. (Yaban domuzu) bol
miktarda bulunmaktadır.
Akdağ‟da ki derin vadilerde ve orman alanlarına yuva kuran ve kuĢ türleri olarak Aegypius
monachus L. (Kara akbaba 3 çift), Gypaetus barbatus Hablizl. (Sakallı akbaba 1 çift),
Hieraaetus pennatus Gmelin. ( Küçük kartal 4 çift) bulunmakta olup bu yırtıcı kuĢlar alana
önemli kuĢ kuĢ alanı (ÖKA) statüsü kazandırmaktadır. Alanda ayrıca diğer üreyen kuĢ türleri
arasında Aguila chrysaetos L.(Kaya kartalı 1 çift), Haiaeetus albicilla L. (Akkuyruklu kartal 1
çift), Phyrrhocorax phyrrhocorax L. (Kızıl gagalı dağ kargası 50 çift) sayılabilir. Alanda
Aguila Pomarina CH.L. Brehm. (Küçük orman kartalı)‟nın da ürediği görülmektedir.
Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu: Tabiat Parkı alanının jeomorfolojik evrimi ile
Ģekillenen topografik yapısı, bitki örtüsü arazi kullanımın biçimlenmesinde etkili olmaktadır.
Alana ulaĢım sağlayan yolların tamamı toprak ve kötü kalitededir. Tabiat Parkı sınırları
içerisindeki yollar da tamamen
toprak olmasına karĢılık, çoğunlukla yaz dönemi
kullanıldığından ihtiyacı karĢılamaktadır.
Tabiat Parkı‟na Afyon-Antalya karayolu üzerinde yer alan Sandıklı yerleĢmesinden batıya
ayrılan Asfalt yolla ulaĢmak mümkündür. Bu yol Sorkun yerleĢmesine kadar asfalt ve orta
kalitededir. Sorkun yerleĢimi içinden geçtikten sonra stabilize niteliğe dönen yol, Çamoğlu
yerleĢmesinden geçtikten yaklaĢık 5 kilometre sonra Tabiat Parkı Alanına ulaĢmaktadır.
Tabiat Parkı sınırları içerisinde özel mülkiyet yoktur. Tabiat Parkı alanının tamamı Orman
toprağıdır. Kültürel değerlerin analizi toplumun Sosyo-kültürel yapısına göre mekânsal olarak
yapılmıĢtır. Kültürel peyzaj analizinde yayla yerleĢimlerinin peyzaj içerisindeki mekânsal
kurgusu incelenmiĢtir.
Mevcut Sorunlar : Tabiat parkı alanında çevre sorunlarının tamamı kullanımdan
kaynaklanmaktadır. Genel baĢlıklar halinde tanımlandığında yaylacılık faaliyetleri, günübirlik
(piknik) faaliyetler, eko turizm adı altına gerçekleĢtirilen yürüyüĢ amaçlı faaliyetler ve
otlatmadır.
Tabiatı Koruma Alanları
KARTAL GÖLÜ TABĠATI KORUMA ALANI
Coğrafi Konumu ve Koordinatları : Çiçekbaba zirvesinden kuzeydoğu yönüne giden
yaklaĢık 1,5 km uzunluğunda, 100 ile 300 m. geniĢliğe kadar ulaĢan vadinin orta
bölümlerinde yer alan tahminen buzul çağında oluĢmuĢ bir krater gölüdür. Alanı yaklaĢık 1
hektardır. Rakım 1903'dür. Etrafı dik kızıl kayalıklarla çevrilidir. Az sayıda "Anıt Karaçam"
ağacı da gölün bekçileri gibidir. Bölgenin adı ile ilgili çok Ģey anlatılır. Ancak en mantıklı
olanı, yüksek bir bölge olması ve daha yakın zamana kadar yolun olmaması nedeniyle
çevrede ağaçlar ve kayalıklarda "Kartalların yaĢaması, burada yuva yapıp yavrulamaları
nedeniyle "Kartal Gölü" adını aldığıdır. Bölge "Anıt Ormanlar - Kartal Gölü" olarak isim
yapmıĢtır. Haziran ayı ortalarından sonra (daha önce kar nedeniyle ulaĢım yoktur) günübirlik
piknik alanı ve çadırlı kamp için yerli ve yabancılar tarafından kullanılır. Konumu gereği çok
ilginç görünüm sunar.
Saha, Denizli-N21-c4 paftasında kalmakta olup, Eskere Orman ĠĢletme Müdürlüğü sınırları
içerisinde kalmaktadır. Saha coğrafik mevkii olarak 28° 50‟ 13‟‟ile 28° 52‟30‟‟ Kuzey
enlemleri ve 37° 06‟ 00‟‟ ile 37° 06‟ 15‟‟doğu boylamları arasında kalmaktadır.
Alanı: 1309 ha
Alanın Açıklamalı Tanıtımı : Alana yaĢlı Karaçam bireylerinin oluĢturduğu saf ormanlar ile
buzul gölü Alpin kuĢağının aynı havzada bulunması nedeniyle Tabiatı Koruma Alanı yapısı
kazandırılmıĢtır.
1994 yılında Tabiatı Koruma Alanı olarak ayrılan 1309 hektarlık alan Denizli ili Beyağaç
ilçesinden 30 kilometrelik bir orman yoluyla ulaĢılabilmektedir. Yol boyunca alana ulaĢım
yollarını açıklayıcı tabelalar bulunmaktadır.
Yasal Konumu : Orman Bakanlığının 23.12.1994 tarih ve 131 nolu olurlarıyla Tabiatı
Koruma Alanı olarak tefrik edilmiĢtir.
YerleĢimler ve Nüfusları : Kartal Gölü Tabiatı Koruma Alanı içerisinde hiçbir yerleĢim yeri
bulunmamaktadır. En yakın yerleĢim yeri Beyağaç ilçesidir. Beyağaç ilçesinin nüfusu
7.318‟dir. Alanı yılda yaklaĢık 3500-4000 kiĢi ziyaret etmektedir.
Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler: Kartal Gölü, kar ve yağmur sularının
oluĢturduğu doğal bir göldür. Alana en yakın ilçe Beyağaç ilçesidir. Ġlçe halkının büyük bir
kısmı tarım ve hayvancılıkla uğraĢmaktadır. Bunun yanı sıra ormancılık faaliyetleri de ilçe
halkının gelir düzeyinde önemli bir yeri vardır. Beyağaç Ġlçesi, Beyağaç adını sularının
bolluğu, çok yeĢil bitki örtüsü ve yaĢlı ağaçlara sahip olmasından almıĢtır.
Beyağaç ülkemizin “Turizm cenneti” olarak tanımlanan Bodrum, Marmaris, Köyceğiz,
Dalyan ve Fethiye bölgelerinin arka bahçesinde doğası tarihi ve kültürel değerleriyle kendi
halinde öylece zamana teslim olmuĢ, arada bir gelen ziyaretçilerini ağırlamaktadır.
Fiziksel Özellikler (Karasal-Denizsel)
1. Ġklim Özellikleri: Ġç Ege -Akdeniz iklimi geçiĢ sonunda bulunan saha yüksek rakımda
olması sebebiyle karasal iklim etkisi altındadır.
2. Jeomorfoloji: Anakaya serpantin ve kalkerdir.
3. Jeoloji: III-Zaman eosen devrine aittir.
4. Hidroloji-Hidrojeoloji: Belli baĢlı su kaynakları Boyalıdere, Kartal Gölü ve Uzundere‟dir.
5. Toprak Yapısı: Genelde toprak yapısı fazla taĢlı, killi kumlu, kumlu serpantin toprağıdır.
Yağmur sularının etkisiyle toprak yıkanmıĢ ve anakaya ortaya çıkmıĢtır. Beyağaç ve yöresi;
Sandras Dağı, Gölgeli (Bozdağ) Dağları, Toros Dağları'nın batı ucunda, büyük çoğunlukla
serpantin kayalar ve kısmen kireçtaĢı ve kumtaĢı kayalarından oluĢmuĢtur. Bu jeolojik yapıya
bağlı olarak, yörenin kendine özgü bir bitki örtüsü geliĢmiĢtir. Yörenin bitki örtüsü kuĢakları,
maki, orman ve açık Alpin topluluklarından oluĢur.
6. Flora ve Fauna : Florasında yaklaĢık 750 takson kayıtlıdır. Bunlardan 68'i ülke çapında
nadir olarak bulunur. Nadir bitkiler arasında, birkaç istisna dıĢında yalnızca yöreye özgü
yaklaĢık 21 takson yer alır Aethionema speciosum ssp. compactum, Allium deddium ssp.
deddium, Barbarca minör ssp. anfractuosa, Bolanthus stenopetalus, Centaurea ensiformis,
Chamaecytisus gueneri, Ferulago sandrasica, Genista sandrasica, Gypsophila davisii (Çöven),
Lamium sandrasicum (Sandras ballıbabası), Minuartia umbellulifera ssp. flmbriata, M. Verna
ssp. brevipetala, Pilosella sandrasica, Polygonum karacae, Rosularia serpentinica, Scorzonera
sandrasica, Senecio sandrasicus, Silene brevicalyx, Thlaspi leblebici, Tragopogon oligolepis
ve Viola sandrasea tamamen serpantin kayalar üzerinde yetiĢir.
Alanının en önemli özelliğinin yaĢlı karaçam ormanı olduğu düĢünülürse bu çok yaĢlı kısım,
tabiatı koruma alanının çekirdek kısmı olarak kabul edilir. YaĢı 1200‟e kadar varan bireylerin
bulunduğu alanda doğal ve yaĢlı orman ekosistemlerinin özelliklerinden olan devrik ağaçlar,
dallar ve farklı ağaç katmanları kolaylıkla görülebilmektedir. 25 m boyunda çok yaĢlı
bireylerin oluĢturduğu katmanın taç kapalılığı çok düĢüktür. Tabiatı koruma alanında yaban
keçisi, kurt, vaĢak, tilki, tavĢan gibi hayvanlar mevcuttur.
Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu : 1994 yılında Tabiatı Koruma Alanı olarak ayrılan
1309 hektarlık alan Denizli ili Beyağaç ilçesinden 30 kilometrelik bir orman yoluyla
ulaĢılabilmektedir. Yol boyunca alana ulaĢım yollarını açıklayıcı tabelalar bulunmaktadır.
Alana yaĢlı Karaçam bireylerinin oluĢturduğu saf ormanlar ile buzul gölü Alpin kuĢağının
aynı havzada bulunması nedeniyle Tabiatı Koruma Alanı yapısı kazandırılmıĢtır.
Sandıras Dağı zirvelerinden biri olan Ulugöl Tepe (2261 m) mevkiinden itibaren kuzey
doğuya doğru 1,5 km boyunda, 500-700 m eninde ve 2200m‟den baĢlayarak inen bir buzul
vadisi uzanmaktadır. “Kartal Gölü Buzul Vadisi” adıyla anılan bu vadi belirgin buzul
aĢındırma ve biriktirme Ģekillerini bünyesinde bulundurmaktadır. Buzul Vadisi boyunca
profilin yukarı kısmında 3 tarafı dik yamaçlarla çevrili yarımay Ģeklindeki çanakla baĢlamakta
ve eğim boyunca basamaklı bir iniĢ göstermektedir.
Mevcut Sorunlar : Alana en yakın yerleĢim alanları Beyağaç ilçesi ile Sandıras dağının öteki
havzasında kalan Köyceğiz ilçesinin Ağla köyüdür. Her iki yerleĢimin de Tabiatı Koruma
Alanına olumsuz bir etkisi bulunmamaktadır. Ancak, alanın içerisinde hayvan otlatılmakta;
hayvanlar yaz aylarında, alanın içinde ve yakın çevresinde konaklatılmaktadır. Ayrıca, göl ve
yakın çevresi, yaz aylarında, piknik alanı olarak da kullanılabilmektedir.
Tabiat Anıtları
GÜNEY ġELALESĠ TABĠAT ANITI
Coğrafi Konumu ve Koordinatları : Denizliye 62, Güney ilçesine 8 km uzaklıktadır. 15 m
yükseklikten düĢüĢ yapan su, 20 m aĢağıda12 metrelik bir Ģut daha yapmaktadır. Ana Ģelale
konsolu içinde içi su dolu bir mağara bulunmaktadır. ġelale ile çevresini içine alan 5 dekarlık
bir saha Milli Park Genel Müdürlüğünce 1994 yılında Tabiat Anıtı olarak tescil edilmiĢtir.
Saha, UĢak-L22-d1 paftasında olup, 32° 23‟ 80‟‟ enlemi ve 42° 21‟ 33‟‟ boylamında
kalmaktadır.
Alanı: 0,5 hektar
Alanın Açıklamalı Tanıtımı : Büyük Menderes Nehri üzerinde kurulan Cindere Barajı Su
Toplama Havzası içindedir. Barajda su toplanmasından sonra Ģelalenin alt kotu, göl
seviyesinde olacak ve peyzaj daha da güzelleĢecektir.
Yasal Konumu : 09.11.1994 tarihinde “Tabiat Anıtı” ilan edilmiĢtir.
YerleĢimler ve Nüfusları : Güney ġelalesi Tabiat Anıtı çok küçük bir alana sahiptir. Güney
ilçemizin sınırları içerisinde kalmaktadır. Güney ilçesinin nüfusu 15.136 dır. Tabiat anıtının
çevresi piknik yapmaya uygun olduğu için yılda yaklaĢık 3000-4000 kiĢi ziyaret etmektedir.
Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler: Saha Güney Ġlçesi sınırlarında kalmaktadır.
Bugüne kadar elde edilen bulgular Güney'in M.Ö. 300'lere kadar olan tarihini verir. Ġlçe
sınırları içinde bulunan Sala Kenti tarihte önemli kentlerden birisi olmuĢtur. Kentin merkezi
kesin olarak saptanmamıĢ olmakla birlikte bugünkü ilçe merkezinin kuzeydoğusunda, ya da
AĢağıçeĢme Höyüğü çevresi gibi 10'u aĢkın tarihi yerleĢim merkezi belirlenmiĢtir.
Güney sınırları yüzeysel buluntulardan yararlanılan ve 10'u aĢkın höyük ve ören yeri
saptanmıĢtır. Bu yüzeysel buluntular 2500 yıl öncesine kadar gitmektedir. Ġlçe halkı üzüm
yetiĢtiriciliğinde önemli gelirler elde etmektedir. ġarap üreticiliğinde önemli bir istihdam
sağlanmaktadır.
Fiziksel Özellikler
1. Ġklim Özellikleri: Akdeniz iklimi hakimdir
2. Jeomorfoloji : Güney ġelalesi vadilerin boyuna profillerinden yapısal nedenlerden
kaynaklanan eğim kırıklarına örnek oluĢturmaktadır.
3. Jeoloji : Neojen ve mezozoik çağlarda oluĢmuĢ bir dağ yamacında ve 230 metre rakımda
yer alan güney Ģelalesi çevresinde yabani zeytin, kızılağaç, kavak, ceviz, çınar, ardıç,
menengiç ve erguvan ağaçları vardır.
4. Hidroloji-Hidrojeoloji : 15 m yükseklikten düĢüĢ yapan su 20 m aĢağıda 10 m bir Ģut daha
yapmaktadır. Ana Ģelale konsolu içinde 10 m2‟lik içi su dolu bir mağara bulunmaktadır.
5. Toprak Yapısı : Toprak genellikle killi, kum karakterindedir. Anakaya kalker, az taĢlı
geçirgen ve dağınıktır.
6. Flora ve Fauna : Güney Ģelalesinin çevresinde Delice (Yabani Zeytin), Kızılağaç, Kavak,
Ceviz, Çınar, Ardıç, Menegiç ve Erguvan ağaçları vardır.
Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu : Menderes nehrine bitiĢik ve güney istikametinde bir
abide gibi yükselen Ģelaleyi tüm havzada görmek mümkündür. Cindere mevkiinde bulunan
Ģelale, yakın çevresine oranla bünyesinde üstün peyzaj değerlerini barındırmakta, vadilerin
boyuna profillerinde yapısal nedenlerden kaynaklanan eğim kırıklarına güzel bir örnek
oluĢturmakta ve hâlihazırda yöre halkının rekreasyonel aktivitesine imkân tanımaktadır.
Mevcut Sorunlar : Çevresel bir sorunu yoktur.
Yaban Hayatı GeliĢtirme,YerleĢtime, Yaban Hayatı Koruma Sahaları ve Avlaklar
ÇĠVRĠL AKDAĞ YABAN HAYATI GELĠġTĠRME SAHASI
Coğrafi Konumu ve Koordinatları : UĢak L23 – b2, b3, c2 ve Afyon L24 - a1, a4, d1
paftalarında kalmakta olup, Çivril Orman ĠĢletme ġefliği sınırları dâhilindedir. Saha coğrafik
mevkii olarak 38° 11‟ 36‟‟ ile 38° 25‟ 10‟‟ kuzey enlemleri ve 29° 53‟ 55‟‟ ile 30° 4‟ 32‟‟
doğu boylamları arasında kalmaktadır. Sahanın en doğu ucu Arapalan tepesi, en batı ucu
Cumalar‟daki Kocadere‟nin Çivril-Dinar yolunu kestiği nokta, en kuzey ucu Geyikölen
çukuru, en güney ucu Göğebakan tepesi‟dir. Saha kuzeybatıdan-güneydoğuya doğru alçalan
üç silsile halinde uzanmakta olup, Batı Anadolu dağ sıralarına dik konumdadır. Bu nedenle de
Büyük menderes vadisi boyunca Ege‟ye açılır.
Alanı:10634 Ha
Alanın Açıklamalı Tanıtımı : Saha Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi sınırları dâhilinde kalmaktadır.
Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Dinar – Çivril Devlet Karayolunun kuzeyinde yer
almaktadır. Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Antalya‟yı ülke ulaĢım ağına bağlayan
önemli ulaĢım güzergâhının üzerinde yer alması karayolu ile ulaĢılabilirliğini en üst düzeye
çıkarmıĢtır. Antalya‟yı Ankara ve Ġstanbul‟a bağlayan D650 Karayolu, Yaban Hayatı
GeliĢtirme Sahasının güney batı sınırında, kuzey-güney yönünde hemen hemen baĢtan sona
kat etmektedir. Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahasına ulaĢabilmek için öncelikle Cumalar köyüne
ulaĢmak gerekmektedir. Bu noktadan itibaren yaklaĢık 2 km yol kat edildikten sonra YHGS
sınırlarına ulaĢılmaktadır.
Yasal Konumu : 16.10.2005 tarih ve 25968 sayılı Resmi Gazete de Yaban Hayatı GeliĢtirme
Sahası olarak tescil edilmiĢtir.
YerleĢimler ve Nüfusları : Denizli li, Çivril lçesi sınırları dahilinde kalmaktadır. AktaĢ
köyleri eski yerleĢim alanları ile Kavakalanı köyü Hacıkadir mahallesi (yaĢayan yok) sahanın
sınırları dahilinde kalmaktadır. AktaĢ köyü yeni yerleĢim alanı, Cumalar köyü, Cumalar köyü
Kamberler mahallesi, Yuva köyü, Yuva köyü banlar mahallesi, Beydilli köyü, Beydilli köyü
Çötel mahallesi, GümüĢsu beldesi, Düzbel köyü yeni yerleĢim alanı, Gökgöl köyü sahanın
kenarlarındadır. Kavakalanı köyü, Akdağ köyü, AktaĢ köyü KaĢıkçılar mahallesi, Cumalar
köyü Kulaçlar mahallesi, Gökçe mahallesi (yaĢayan yok), Kalafarlar mahallesi ve Cumalar
köyü eski yerleĢim alanı (yaĢayan yok), sahanın sınırlarının dıĢında olup, sahaya yakındır.
Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahasını yaklaĢık yılda 300-400 kiĢi ziyaret etmektedir.
Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler: Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası ile
etkileĢim halinde bulunan köylerde tarım ve hayvancılık en yaygın faaliyetlerdir ve ekonomi
bu faaliyetlere dayanmaktadır. Tarımsal üretimin niteliği açısından hemen hemen benzer
yapılar olmakla birlikte, GümüĢsuyu civarında meyvecilik faaliyetine daha fazla rastlandığı
(özellikle kiraz ve incir), batı yönünde ise orman arazisinin geniĢ olması nedeniyle tipik
orman köylerinin yer almaktadır. Köylerde en fazla tahıl (buğday ve arpa), Ģekerpancarı ve
haĢhaĢ üretimi yanında yem bitkileri (burçak, fiğ) ve baklagil (nohut, mercimek) üretimi
yapıldığı söylenebilir. Bölgede hayvancılık faaliyeti ikinci derecede önemli ekonomik faaliyet
olarak değerlendirilebilir.
Hayvancılık küçükbaĢ ve büyükbaĢ olmak üzere iki alt kategoride yapılmaktadır. Bölgedeki
toprak mülkiyeti küçük ve orta çiftçiliğe dayalı olup, yıllardır büyük kentlere göç
verilmektedir. Toprağı az olup, ancak hayvancılık yapabilenler göçe karĢı direnebilmektedir.
GeniĢ toprakları olanlar, kendi arazilerinde hayvanların ihtiyaçlarını karĢılayabilirlerken, az
toprağı olanlar, baĢka arazilerde hayvanlarını otlatma seçeneğini kullanmaktadırlar. Az
toprağı olup hayvancılık yapanlar için yaylaya çıkıp hayvan otlatma (yaylacılık) cazip bir
faaliyet olmaktadır.
Fiziksel Özellikler
1. Ġklim Özellikleri: Saha Akdeniz iklimi ile Marmara iklimin, Ġç Anadolu step iklimine
yakın olan yerinde bulunmaktadır. Saha Akdeniz iklim bölgesindedir. Bu bölgenin hâkim
iklim tipi, oldukça yüksek yağıĢ, karakteristik ve tipik Ģiddetli yaz kuraklığıdır. Ormanların
bulunduğu alanlar, yüksek rakımlı olduğu için yazları sıcak, kıĢları ise soğuktur. Yıllık toplam
yağıĢın en yüksek olduğu istasyon 562.4 mm ile GümüĢsu olup, Çivril 462.2 mm‟dir. Çivril
ve GümüĢsu‟da en yağıĢlı mevsim kıĢ‟tır. ( Çivril‟de aralık ayı 64.6mm, ocak ayı 63.6 mm,
Ģubat ayı 60.1 mm, GümüĢsu‟da aralık ayı 69.8 mm, ocak ayı 60.9 mm, Ģubat ayı 60.7
mm‟dir.) Çivril ve GümüĢsu‟da ikinci en yağıĢlı mevsim ilkbahardır. Çivril ve GümüĢsu‟da
en az yağıĢ alan ay ağustos‟tur. (Çivril‟de 5.1 mm, GümüĢsu‟da 11.9 mm‟dir. Ortalama
sıcaklığın en yüksek olduğu aylar her iki istasyonda da haziran, temmuz, ağustos‟tur. Çivril
de en yüksek sıcaklığa 30.7 °C ile temmuzda ulaĢılır. Ortalama sıcaklığın en düĢük olduğu
aylar aralık, ocak, Ģubat aylarıdır. Çivril‟de en düĢük ortalama sıcaklık –1.1 °C ile ocak
ayında görülür. Yıllık ortalama nisbi nem Çivril‟de 53‟tür. Her iki istasyonda da ortalama
nisbi nem‟in en yüksek olduğu mevsim kıĢ olup, en düĢük olduğu mevsim ise Yaz‟dır.
Çivril‟de rüzgârlar genellikle batı ve kuzeydoğu yönlerinden esmektedir. Yıllık ortalama
rüzgar hızı Çivril‟de 1.7 olup, en hızlı rüzgar ise yazın esmektedir. Sonuç olarak sahanın
ikliminin Akdeniz-Ġç Anadolu geçiĢ özelliklerini yansıttığı söylenebilir.
2. Jeomorfoloji : Ġnceleme alanımız, kuzeydoğudan (Gömegerisi Tepe 1219 m,Büyükbakırlı
Tepe 1468 m, Kapaklıüstü Tepe 1584 m) batıya (Kıraç Tepe 2446 m,Büyükgedik 1225 m,
Gevencigediği Tepe 2211 m), güneye (Gencer Tepe 2144 m, Akkıraç Tepe 2343 m,
Deveboynu Tepe 2259 m) doğru bir yükselim göstermektedir. Bölgenin en yüksek yerleri
güney ve batıda bulunmaktadır.
Bölge akarsularının en önemlisini Akçay dere ve kolları oluĢturur. Akdağ‟ın ortasından,
kuzeyden güneye istikametinde akan Akçay, kayaçların lito-stratigrafik özelliklerinden dolayı
yeterince derine gömülememiĢtir. Ancak güney kesimlerinde kireçtaĢlarıyla yaptığı
kontaklarda alabildiğine dik kanyonlar oluĢturarak akıĢını devam ettirmiĢtir. Bu genç
akarsular, Pliyosen paleo-vadilerin kaparak kendilerine bağladıkları gibi Miyosen ve Pliyosen
reliyef sistemlerine ait Ģekilleri, belirgin Ģekilde parçalayarak askıda bırakmıĢlardır.
3. Jeoloji: Çivril-Akdağ‟ın jeolojik yapısı değiĢik yaĢlarda aynı fasiyeslerde ve farklı
birimlerdeki kaya birimlerinden oluĢmuĢtur. Batıda Çivril-IĢıklı karayolunun kuzeyinde,
Osmanköy‟ün batısında ve AktaĢ mevkisinin kuzeybatısında örtü Ģistleri yer almaktadır. Bu
Ģistlerin kesin yaĢı birimin metamorfizmaya uğraması ve dolayısıyla taĢınabilir fosil
içermemesi nedeniyle bilinmemekle beraber, büyük olasılıkla siluriyen olduğu sanılmaktadır.
Gene bu kesimde ortadağ ve çevresinde stratigrafik diziliminde metamorfik Ģistlerin üstleyen
ve geniĢ alanlar kaplayan mermerler yayılıĢ göstermektedir. Fosil bulgulara göre en azından
Devoniyen yaĢlı olan bu mermerler yer, yer gri renkli, iri kristalli, kalın katmanlı; yer yer de
süt beyazı renkli, çok küçük kristalli, ince katmanlı ve çok kırılgandırlar.
4. Hidroloji-Hidrojeoloji : Alanda bir çok mevsimsel dere (yaz aylarında kuruyan dere)
bulunmaktadır. IĢıklı Gölü; Denizli li, Çivril lçesi sınırları içerisindedir. Yüzey alanı 73 km2,
rakımı 821 m ve derinliği en çok 7 m.dir. Yaban Hayatı GeliĢtirme Alanı sınırı herhangi bir
drenaj alanını baz alan bir sınır değildir.
5. Toprak Yapısı: Alanda, kahverengi orman toprakları olmak üzere tek ana toprak grubu
bulunmaktadır. Arazi tipleri olarak da sadece çıplak kaya ve molozlar yer almaktadır. Yaban
Hayatı GeliĢtirme Sahasının toprak yapısının büyük bir kısmı kahverengi orman toprağıdır.
Bu topraklarda, horizonlar birbirlerine tedricen geçiĢ yaparlar. Koyu kahverengi olan A
horizonu belirgindir. Gözenekli veya granüller bir yapıya sahiptir. Reaksiyonu kalevi bazen
de nötrdür.
6. Flora ve Fauna : Alanda 1983-86 yılları arasında yapılmıĢ olan çalıĢma sonucu 106
familya ve 472 cinse ait 1060 takson belirlenmiĢtir. Fitocoğrafik bölgesi belirlenen türe göre
yapılan oranlamada, Akdeniz % 18.48, Avrupa-Sibirya % 8.36, ran-Turan‟ ın ise % 10.75
oranında elemente sahip olduğu görülmektedir. 120 tür yurdumuz için endemiktir. Bu
türlerden 2 tanesi ilk olarak çalıĢma alanında toplanarak bilim dünyasına tanıtılmıĢlardır. Bu
alanda Cervus elapus L. (geyik) bulunmaktadır. Alana baĢı boĢ bırakılan yabanlaĢmıĢ Equus
przewalskii (Yılkı atları), büyükbaĢ hayvan (sığır) ve küçük baĢ hayvanların bulunması
buradaki doğal vejatasyonun zarar görmesine neden olmaktadır. Bunun yanında Akdağ‟da ki
vadi içlerindeki ormanlarda ve IĢıklı gölündeki sazlıklarda Sus scrofa L. (yaban domuzu) bol
miktarda bulunmaktadır.
Akdağ‟da ki derin vadilerde ve orman alanlarına yuva kuran ve kuĢ türleri olarak Aegypius
monachus L. (kara akbaba-3 çift), Gyps Fulvus Hablizl.(Sakalı akbaba-1- çift),Hieraaetus
pennatus Gmelin.( Küçük kartal-4-çift) bulunmakta olup bu yırtıcı kuĢlar alana önemli kuĢ
kuĢ alanı (ÖKA) statüsü kazandırmaktadır. Alanda ayrıca diğer üreyen kuĢ
türleri arasında Aguila chrysaetos L.(kaya kartalı-1 çift),Haiaeetus albicilla L. (ak kuyruklu
kartal-1-çift),Phyrrhocorax phyrrhocorax L. Kızıl gagalı dağ kargası-50 çift) sayılabilir.
Alanda Aguila Pomarina CH.L. Brehm. (küçük orman kartalı)‟nın da ürediği görülmektedir.
Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu : Yaban Hayatı GeliĢtirme salanının jeomorfolojik
evrimi ile Ģekillenen topografik yapısı, bitki örtüsü arazi kullanımın biçimlenmesinde etkili
olmaktadır. Alana ulaĢım sağlayan yolların tamamı toprak ve kötü kalitededir. Ayrıca Yaban
Hayatı GeliĢtirme sahası sınırları içerisinde var olan yolların tamamı topraktır. Her ne kadar
yolların tamamı toprak olsa da yaz döneminde kullanıldığından ihtiyaca cevap vermektedir.
Yaban Hayatı GeliĢtirme sahası‟na Afyon-Antalya karayolu üzerinde yer alan Sandıklı
yerleĢmesinden batıya ayrılan Asfalt yolla ulaĢmak mümkündür. Bu yol Sorkun yerleĢmesine
kadar asfalt ve orta kalitededir. Sorkun yerleĢimi içinden geçtikten sonra stabilize niteliğe
dönen yol, Çamoğlu yerleĢmesinden geçtikten yaklaĢık 5 kilometre sonra Tabiat Parkı
Alanına ulaĢmaktadır.
Yaban Hayatı GeliĢtirme sahası sınırları içerisinde özel mülkiyet yoktur. Yaban Hayatı
GeliĢtirme Sahası alanının tamamı Orman toprağıdır. Kültürel değerlerin analizi toplumun
Sosyo-kültürel yapısına göre mekânsal olarak yapılmıĢtır. Kültürel peyzaj analizinde yayla
yerleĢimlerinin peyzaj içerisindeki mekansal kurgusu incelenmiĢtir.
Mevcut Sorunlar : Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası alanında çevre sorunlarının tamamı
kullanımdan kaynaklanmaktadır. Genel baĢlıklar halinde tanımlandığında yaylacılık
faaliyetleri, günübirlik (piknik ) faaliyetler, ekoturizm adı altına gerçekleĢtirilen yürüyüĢ
amaçlı faaliyetler ve otlatmadır.
BEYLERLĠ GÖLÜ YABAN HAYATI GELĠġTĠRME SAHASI
Coğrafi Konumu ve Koordinatları (Rakım vb. bilgiler dahil): Denizli M23-d2 paftasında
kalmakta olup, Çardak Orman ĠĢletme ġefliği sınırları içerisindedir. Saha coğrafik mevkii
olarak 37° 42‟ 15” ile 37° 44‟ 50” kuzey enlemleri ve 29° 38‟ 45” ile 29° 43‟ 30” doğu
boylamları arasında kalmaktadır. Saha Çaltı köyü ile Beylerli kasabası arasındadır.
Alanı: 920 Ha
Alanın Açıklamalı Tanıtımı : Saha, Denizli ili, Çardak ilçesi, sınırları içinde kalmakta olup,
Saz köy, Çaltı köyü ve Beylerli kasabası arasındadır.
Yasal Konumu : 16.10.2005 tarih ve 25968 sayılı Resmi Gazete de Yaban Hayatı GeliĢtirme
Sahası olarak tescil edilmiĢtir.
YerleĢimler ve Nüfusları : Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahasının içerisinde kalan hiçbir
yerleĢim yeri yoktur. Çevresindeki önemli yerleĢim yerleri ise Çatlı, Sazköy ve Beylerli
kasabasıdır. Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Çardak ilçesi sınırları içerisinde kalmakta olup
nüfusu 11.253‟dür.
Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler: Sahanın çevresinde bulunan yerleĢim
yerlerindeki halkın büyük çoğunluğu tarım ve hayvancılıkla uğraĢmaktadır. Sahanın büyük bir
kısmı tarım arazileriyle de çevrilidir. Sahanın en önemli özelliklerinden birisi ise jeotermal
kaynaklarına sahip olmasıdır. Bu nedenle 2006 yılında sahanın çevresi turizm bölgesi olarak
ilan edilmiĢtir. Kaplıca olarak iĢletilen Beylerli kasabasının bir tesisi mevcuttur.
Fiziksel Özellikler
1. Ġklim Özellikleri: Saha genellikle karasal iklim içerisindedir. Bu iklim kıĢları soğuk ve
yağıĢlı, yazları ise kurak ve sıcaktır. YağıĢlar genellikle kıĢ ve ilkbahar aylarında olur.
2. Jeomorfoloji : Sahanın büyük bir kısmı sulak olup, sazlarla kaplıdır. Saha düz bir ova
özelliği gösterir.
3. Jeoloji : Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü‟nün 1946 yılında yapmıĢ olduğu Türkiye
Jeolojik haritasına göre tarım sahaları ile göl yatağı tamamen alüvyon olup 3.zaman devrine
aittir. 3. zaman arazisi, eski devirlere ait formasyonlar üzerinde genel olarak aykırı
tabakalaĢma gösteren çok fosilli tabakalardan oluĢmuĢtur.
4. Hidroloji-Hidrojeoloji : Deniz seviyesinden yüksekliği 850 m. olan Beylerli Gölü,
eskiden suların aktığı Acıgöl‟e, sahanın kuzey sınırında baĢlayıp 1985 yılında DSĠ tarafından
yapılan tahliye kanalı (kurutma kanalı) ile bağlanmıĢtır. Beylerli Gölü sazlarla kaplı, çeĢitli
kaynaklar ve Değirmen deresiyle beslenen bir tatlı su gölüdür. Ancak Beylerli kasabasının
hemen üst kısmında DSĠ‟nin Değirmen deresi üzerine kurulan Beylerli Göleti 2006 yılından
itibaren su tutmaya baĢlamıĢtır.
5. Toprak Yapısı : Bölgenin ana toprak grubu kahverengi orman toprağı ve kolluviyal
toprağıdır.
Kahverengi Orman Toprağı: Doğal bitki örtüsü yaprağını döken ağaç ve çalılardır. Ana
madde pH değeri asidik ya da alkali olmakla beraber çoğunlukla alkali görülen kireççe zengin
kil taĢları, mikaĢistler ve gnayslardır.
Kolluviyal topraklar: Yüzeysel akımla derelerin kısa mesafelerden taĢıyarak eğimin azalmıĢ
olduğu yerlerde depo etkileri materyallerin meydana getirdiği topraklardır. YağıĢın Ģiddetine
ve eğimin derecesine göre çeĢitli parçalardan oluĢan katlar birbirine paralel olmayıp
düzensizdirler.
Dik yamaçların eteklerinde ve vadi boğazlarında bulunanlar daha az toprakla kabataĢ ve
molozlardan oluĢmuĢtur. Yüzey kıĢının hızı azaldığı ölçüde parçalanıp çapları küçülmektedir.
Böylece doğal eğimin çok azaldığı yerlerde kolluviyal ve aluviyal topraklar birbirine geçiĢli
olarak karıĢırlar.
6. Flora ve Fauna : Gölün tamamı saz bitkileriyle kaplıdır. Yaban ördekleri, Turna,
Sakarmeke, Saz tavuğu gibi su kuĢları bol miktarda mevcuttur. AĢırı yaz kuraklığı ve gölü
besleyen kaynakların azlığı nedeni ile bazı yıllarda göl suların azalması sonucu pek az
miktarda Boz Ördek (Anas strepera), YeĢilbaĢ (Anas platyrhynchnos), Turna (Grus grus),
Sakarmeke (Fulica atra) ve Saz tavuğu (Porphyrio porphyrio) gibi su kuĢlarına az rastlanılır.
Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu : Sahanın büyük bir kısmı hazine arazisidir. Sahanın
tamamına yakın çevresi tarım arazileri ile çevrilidir. Çevresinde tarım yapılmaktadır. Sahaya
Çardak ilçesinden Beylerli kasabasından giden yoldan ulaĢmak mümkündür. Saha her ne
kadar sulak alan özelliği taĢısa da çoğu yıllar göl kurumaktadır.
Mevcut Sorunlar: Yaban Hayatı GeliĢtirme sahasının en önemli su kaynağı olan
Değirmendere‟nin üzerine kurulan DSĠ Göleti mevcuttur. Bu nedenle saha en önemli su
kaynağından mahrum kalmıĢtır. Özellikle son yıllarda küresel ısınma ve kıĢ mevsimin kurak
geçmesi nedeniyle yaban hayatı geliĢtirme sahası özelliğini yitirmek üzeredir.
Sulak Alanlar ve Ramsar Alanları
Denizli ili dahilinde sulak alan niteliğinde üç yer bulunmaktadır. Uluslar arası kriterlere göre
IĢıklı Gölü “A Sınıfı” , Acıgöl ise “B Sınıfı sulak alan kapsamına girmektedir.
IĢıklı Gölü; ilimizin Çivril ilçesinde yer alır. Aynı zamanda çevresindeki su kaynakları
itibariyle Büyük Menderes Nehri‟nin Dinar‟dan sonra ikinci büyük beslenme kaynağını
oluĢturmaktadır. 206 x 10 m3 kapasiteli olup A Sınıfı sulak alan niteliğindedir. Gölde tatlısu
canlıları özellikle de sazan balığı çeĢitleri, turna tatlısu kefali yetiĢtirilmektedir. Ayrıca
göçmen kuĢlar için uygun bir konaklama yeri teĢkil etmektedir. Etrafında verimli araziler
bulunur. Gölün çevresinde IĢıklı, Yuva, Beydilli, GümüĢsu, Süngüllü, Irgıllı, Beyköy,
Sundurlu, Seraserli, Yalınlı, Bucak, Karamanlı, Tuğlu ve Yeniköy gibi yakın yerleĢim alanları
bulunmaktadır. IĢıklı Gölü alt kesimlere yapılan dolgu set ve regülatör nedeniyle aynı
zamanda bir baraj gölüdür. Çivril, Baklan ve Aydın Ovası‟nın yağıĢ rejimine uygun
sulamasına yardımcı olmaktadır.
Acıgöl; Çardak ilçesi merkez ve GemiĢ kasabası ile Afyon ili Dazkırı ve BaĢmakçı sınırları
içerisinde bulunmaktadır. Sığ bir göldür. Yaz mevsiminde suyu azalır ve yer yer kurur.
Uluslararası kriterlere göre “B Sınıfı” na giren sulak alandır. Göl suyunda yüksek miktarda
sodyum sülfat (Na2SO4) bulunduğundan canlı yaĢamamaktadır. Göl suyunun tuz oranının
yüksek olması ve yaz aylarında kısmen kuruması neticesinde rüzgârın etkisiyle tuz tozlarının
yakın çevresindeki araziyi çoraklaĢtırdığı görülmektedir. Bazı kuruluĢlar, sodyum sülfat
üretimi için Acıgöl‟den faydalanmaktadır. Ancak kurutulan göl sahasından çıkan tozlar
sebebiyle kenar arazilerin çoraklaĢması hızlanmaktadır. Çardak ilçesine bağlı GemiĢ kasabası
yakınında bulunan 1.500 lt/sn debili tatlısu kaynağı yazın göl suyunun tamamen yok olmasını
önlemektedir. Tatlı su kaynağı etrafında yaklaĢık 500 da. sazlık bir alan bulunmaktadır.
Acıgöl‟ün doğal yapısı ve çevresi; gerek kuĢları için uygun bir ortam oluĢturmaktadır.
Yayla (Süleymanlı) Gölü; Buldan Ġlçesi Süleymanlı Köyü yakınında ve Sazak Dağı‟nın
1150 m. kotundaki düzlüğünde bulunmaktadır. Göl yatağı ve sulak alan toplam sahası 500
da.‟dır. Göl flora ve fauna varlığı, kaynak sularına besleyici özellik taĢıması ve ayrıca yayla
ortamında mesirelik yer olması yönünden önemli bir göldür. Bu özelliklerin korunması için,
1. Derece Doğal Sit Alanı olarak ilan edilmiĢtir.
Doğal Sit alanları
Özel Çevre Koruma Alanları
PAMUKKALE ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGESİ
Coğrafi Konumu ve Koordinatları : Denizli linin 20 km kuzeybatısında, kendine has
jeolojik yapısı ve tarihi değerleri ile öne çıkan bir bölge olup; Pamukkale (Ecirli), Akköy,
Karahayıt, Develi ve Yeniköy yerleĢim alanlarını içine alır. Güneyde Baba Dağları, kuzeyde
Büyük Çökelez ve Küçük Çökelez Dağları bulunmaktadır.
Alanı: 66,56 km2
Alanın Açıklamalı Tanıtımı : Denizli ili, Akköy ilçesine bağlı 2 belde ve 2 köyden
oluĢmaktadır.Bölgedeki önemli doğal kaynaklardan olan ve Pamukkale Travertenleri' ni
oluĢturan termal su kaynakları geniĢ bir bölgeyi etkilemiĢ olup, bu kapsamda sıcaklıkları 35100oC arasında değiĢen 17 sıcak su kaynağı bulunmaktadır. Özel Çevre Koruma Bölgesi
içerisinde Pamukkale Travertenleri'ni oluĢturan sıcak su kaynaklarının çıktığı fay zonunun
kuzey- batısında yer alan Karahayıt Jeotermal Kaynakları bölgenin önemli bir sağlık ve
turizm merkezi olmasını sağlamıĢtır.Söz konusu suların sıcaklığın ve kimyasal kompozisyonu
farklı nitelikte olup bu durum Karhayıt Beldesi'nde gözlenen kırmızı travertenlerin oluĢmasını
sağlamıĢtır. Karahayıt çevresindeki yüksek jeotermal potansiyeli doğal dengesine uygun
olarak kullanılmasını sağlamak amacıyla ÖÇK Kurumu, Denizli Valiliği ve MTA arasında
koordineli çalışmalar yürütülmektedir.
Yasal Konumu : 22.10.1990 tarih ve 90/1117 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile tespit ve ilan
edilmiĢ, 21.11.1990 tarih ve 20702 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıĢtır.
YerleĢimler ve Nüfusları : Akköy ilçesi, Karahayıt ve Pamukkale Beldeleri, Develi ve
Yeniköy Köylerinden oluĢmaktadır. Toplam nüfusu 10.977 kiĢidir.
Sosyo-ekonomik-Kültürel-Tarihsel Özellikler: Çökelez Dağı' nın güney yamacında, büyük
bir kristalin kitlenin hemen önündeki kalker katmanların arasından çıkan termal sular,
ülkemizde doğal bir anıt olan Pamukkale‟yi oluĢturmaktadır. Pamukkale Travertenleri,
güneyde Kadı Deresi yakınındaki Domuz Çukuru adı verilen alandan baĢlayarak, kuzeydeki
Nekrapol‟ ün son mezarının yakınından akan Çaltık Deresi'ne kadar uzanan bir alanda
gözlenir.
Fiziksel Özellikleri
1. Ġklim : Bir bölümü Eğe Bölgesi, bir bölümü ise Akdeniz Bölgesi‟nde kalan Denizli ve
Pamukkale; bazen iç Anadolu ikliminin de etkisi altında kalmaktadır. Denizli Meteoroloji
istasyonunun ölçümlerine göre, ortalama yıllık toplam yağıĢ miktarı 565 mm olarak
belirlenmiĢtir.
2. Hidroloji-Hidrojeoloji : Bölgedeki önemli doğal kaynaklardan olan ve Pamukkale
Travertenleri' ni oluĢturan termal su kaynakları geniĢ bir bölgeyi etkilemiĢ olup, bu kapsamda
sıcaklıkları 35- 100 oC arasında değiĢen 17 sıcak su kaynağı bulunmaktadır.
3. Toprak Yapısı : Bölgede, kahverengi orman toprağı ile koluviyal toprak olmak üzere iki
ana toprak grubu yer almakta olup, doğal bitki örtüsüne daha çok; dere kenarları, tarım
alanları arasında kalan sınır çizgileri ile koru, otlak ve tarıma uygun olmayan tepelerde
rastlanır.
4. Flora ve Fauna : Hierapolis plato düzlüğünde, gözle görülebilir doğal kitle yeĢillikleri
Nerium oleander (zakkum) ile Ficus Inur ve Vitex Agnus Castus grupları vardır. Otsu
bitkilerden bazı türler, mevsimlere bağlı olarak ve geçici yaprak-çiçek renk etkileriyle
kendilerini belli etmektedir. Maki ve geniĢ orman vejetasyonu daha çok platonun
kuzeydoğusundaki yüksek tepelerde yer almaktadır. Ayrıca, Çürüksu Ovasının tarım bitkileri
dokusu, polikültür tarıma dayalı çok geniĢ bir yeĢil örtüyü oluĢturmaktadır
Alan Kullanımı ve Mevcut Durumu
Özel Çevre Koruma Bölgesi içerisinde Pamukkale Travertenleri'ni oluĢturan sıcak su
kaynaklarının çıktığı fay zonunun kuzey- batısında yer alan Karahayıt Jeotermal Kaynakları
bölgenin önemli bir sağlık ve turizm merkezi olmasını sağlamıĢtır.Söz konusu suların
sıcaklığın ve kimyasal kompozisyonu farklı nitelikte olup bu durum Karhayıt Beldesi'nde
gözlenen kırmızı travertenlerin oluĢmasını sağlamıĢtır. Karahayıt çevresindeki yüksek
jeotermal potansiyeli doğal dengesine uygun olarak kullanılmasını sağlamak amacıyla
Kurumumuz, Denizli Valiliği ve MTA arasında koordineli çalıĢmalar yürütülmektedir.
Mesire Yerleri
Kefe Yaylası Mesire Yeri: UlaĢım olarak Denizliye 34 km. , Serinhisar„a 14 km.,
Acıpayam‟a 20 km., Honaz‟a 12 km. ve Yatağana 5 km. mesafededir. 30,5 ha geniĢliğindedir.
Saha içersindeki küçük bir açıklığın dıĢında ormanla kaplıdır. Hâkim bitki örtüsünü meydana
getiren ve saha genelinde çok iyi bir gölgeleme ortamı oluĢturabilen karaçam meĢceresiinden
baĢka sahada ardıç, söğüt, geven ve gramineler mevcuttur.
Kefe yaylası Mesire yerinin 1/1000 hâlihazır haritası ve 1998 tarihli geliĢim planı mevcuttur.
Bu plana göre kamp alanı çevresi beton direk tel ihatası, kanalizasyonu, elektrik tesisatı
çadırlara gelen yolların açılması, çadır alanlarının tesviyesi, çadır kurulacak alanların ahĢap
kazıklarla belirlenmesi, çadır kenarlarına pano yapımı, yol kenarlarına ahĢap alçak
aydınlatma, basketbol-voleybol sahası, sıhhi tesis kompleksi, fırın, ahĢap kamelya, giriĢ
kulübesi, bekçi evi ve ahĢap otopark alanı yapılmıĢtır. Kefe yaylası Mesire yeri Yatağan
Belediyesince iĢletilmektedir.
Çamlık: ġehrin 4 km. güneyinde Karcı Dağı eteğinde olup, yolu asfalttır. Havası, suyu,
manzarası ile eĢsiz bir mesire yeridir.
Çamlık Mesireliği
Denizli BağbaĢı Kent Ormanı (Merkez): Denizli Kent Ormanı 1984 yılında 129 hektar
alanda kızılçam, fıstıkçamı, sedir, mavi servi ve kara servi ile ağaçlandırılmıĢ saha ile doğal
ormandan oluĢmaktadır. Toplam alan 625 hektardır. Kent ormanının rakımı 500 metreden
baĢlayarak 1400 metreye kadar çıkmaktadır.AğaçlandırılmıĢ kısımda sıklık bakımları, bakım
çalıĢmaları ile dal budama çalıĢmaları yapılmıĢtır. Bu alanda çok yoğun yol ağı vardır. Ġki
kilometre uzunluğunda iki adet yürüyüĢ patikası yapılmıĢtır. Kent ormanı içerisinde tarihi
manastır çeĢmesi vardır. Çınarları Denizli halkı tarafından bilinen göztaĢı mevkii bu alan
içerisinde kalmaktadır. Doğal orman ile sun‟i orman iç içe girmiĢ olup yerleĢim yeri ile
arasında sadece yangın emniyet yolu bulunmaktadır. ġehir merkezine mesafesi 2 kilometredir.
Yaban hayatı olarak keklik, tavĢan, tilki, çakal, üveyik, ötücü kuĢlar, tahtalı güvercin, gökçe
güvercin, ağaçkakan, saksağan, kumru, karga, kuzgun vardır. Geyik üretme sahasında doğaya
bırakılan geyikler de zaman zaman bu alanda gezinmektedirler. Asli ağaç türlerinin çınar ve
doğal ceviz ağaçları da mevcuttur. Sandal, ahlat, akçakesme, yabani zeytin, sistus, laden ve
kekik türlerinin yanında kuzey bakı olmasından dolayı çok çeĢitli bitki örtüsü mevcuttur.
Ġncilipınar Parkı: ġehir içerisinde olup, soğuk su kaynaklarının doldurduğu havuzları olan
bakımlı çay bahçesine sahip bir mesire yeridir.
Ġncirli pınar Parkı
Vali ÇeĢmesi (Cankurtaran): Denizli-Acıpayam yolu üzerinde 20 km. mesafededir. Serin
havası, soğuk suyu ile iyi bir dinlenme yeridir. Ġhtiyacı karĢılayacak bir kır gazinosu ve
lokantası vardır. Çam ağaçları ile süslüdür. Devrin valilerinden Halit Bey tarafından bir çeĢme
yaptırıldığından Vali ÇeĢmesi adını almıĢtır.
Vali ÇeĢmesi- Cankurtaran
Kocapınar: ġehre 20 km. uzaklıktaki Honaz Ġlçesindedir. Bol soğuk suları, havuzu, doğal
güzelliği ve Honaz‟ın geleneksel Kiraz Festivali‟nin yapıldığı yer oluĢuyla ünlüdür.
Hisar Değirmenleri : ġehre 8 km. uzaklıktadır. Doğal güzelliği kır kahveleri ve kuyu kebabı
yapan yerleri ile tanınır.
Değirmenönü : YeĢilköy (Gerzile)‟deki bu mesire yeri buz gibi suları, yeĢil çam ağaçları ile
ünlüdür.
Kadılar: Merkez ilçeye bağlı olan Kadılar Köyü, doğal güzellikleri ve bol su kaynakları ile önemli
bir dinlenme yeridir.
Karcıderesi: BaĢkarcı beldesi sınırları içinde 1978 yılında tesis edilmiĢ olan 10 hektarlık
geniĢliğindeki orman içi dinlenme yeri, Karcı Dağı‟ndan kaynaklanan Ġsrail Dere boyunca
uzanmaktadır. Kar suları ile beslenen akarsu yazın kurumamaktadır ve suyu içilebilir niteliktedir.
Dinlenme yerinde hakim ağaç türü kızılçam, karaçam ve dere içlerinde çınardır. GiriĢin ücretsiz
olduğu piknik yerinin yolu, Barutçular Köyü içinde oldukça bozuk ve dardır.
Acıpayam-Çamlık : Ġlçe merkezine 1 km. olup, ihtiyacı karĢılayacak büyüklükte bir
gazinosu ve küçük bir yüzme havuzu vardır. Yolu stabilize olup, her çeĢit aracın gelip
gitmesine uygundur.
Acıpayam-Alacain: Acıpayamın batısında, ilçe merkezine 5 km uzaklıktaki Alacain, soğuk
suları, çam ağaçları ve temiz havasıyla ünlüdür.
Acıpayam-Alacahöyük: Ġlçe merkezine 5 km. uzaklıkta olup, batı kesimindedir. Çam
ormanları, meyve ağaçları, soğuk suları, temiz havası, yemyeĢil manzarası ile önemli bir
dinlenme yeridir. Yolu stabilizedir.
Buldan - Kestane Deresi: Ġlçeye 1,5 km. uzaklıkta, yolu stabilize olan bir mesire yeridir.
Belediyece iĢletilen lokanta ve çay evi mevcut olup, iki yüze yakın soğuk su akan çeĢme ve
kaynakları, tabiatın en güzel yeĢilliği ve kuĢ sesleriyle tanınır.
Buldan – Turfanyüzü: Kestane Deresi istikametinde çam ağaçlarıyla kaplı Ģehir imar planı
içinde ve kamp kurmaya oldukça elveriĢli bir yerdir.
Buldan - Süleymaniye Yaylası: Kestane Deresi yolundan itibaren 8. km‟de, yolu stabilize
olup, ormanların eteğinden bir göl kıyısı Ģeridi halinde yemyeĢil bir yayla alanıdır. Yaban
ördekleri bakımından avcılık yapmaya müsaittir.
Beyağaç-Kartal Gölü: 1903 m yükseklikte bir çöküntü gölü olan Kartal Gölünün çevresi
karaçam ormanlarıyla kaplıdır. Tabiatı koruma alanı ve yaban keçisi av koruma alanı olarak
koruma altına alınmıĢtır. Ağustos ayında yöre halkı ve Muğla Ġli, ilçelerinden gelenler
tarafından göl kenarında Ģenlikler düzenlenmektedir.
Beyağaç EĢen Göleti: Beyağaç Ġlçe merkezine 8 km uzaklıkta bulunan baraj göleti ve çevresi
1995 yılında orman içi dinlenme yeri statüsüne alınmıĢtır. 850 m yükseklikte yer alan göletin
su yüzeyi 75 hektar olup, sportif olta balıkçılığı yapılmaktadır. Gölette aynalı sazan
üretilmektedir. Su sporları potansiyeli yüksektir. Çevresi kızılçam ormanları ile kaplı olup
alanda herhangi bir tesis bulunmamaktadır. GiriĢ ücretsiz ziyaretçi kapasitesi günlük 500
kiĢidir.
Bozkurt-ÇambaĢı: Çardak Ġlçesine 25 km uzaklıktaki ÇambaĢı Köyü, ilçeye stabilize bir
yolla bağlıdır. Çam ormanları ile çevrili Karagöl‟ün de bulunduğu yöre kamp yapmaya
elveriĢlidir.
Çal-Değirmende Alabalık: Büyük Menderesin Değirmenderesi Mevkii‟nde “Hacı Ġsa Un
Değirmeni” olarak bilinen ve on yıl öncesine kadar su değirmeni olarak çalıĢtırılan yerde
değirmen kaldırılarak çok iyi bir düzenleme ile piknik-mesire yeri haline getirilmiĢ ve bir
iĢletme açılmıĢtır. Alabalık ve tandırın tadına bakmak isteyenler için ideal bir yerdir.
Çal Çamlık Mesireliği: Ġlçeye giriĢte sol tarafta yer alan bu mesire yeri çam ağaçları ile kaplı
olup, yaz aylarında ilçe halkının piknik yeri olarak kullandığı bir yerdir.
Çivril - GümüĢsu : Çivril‟in doğu kesiminde Çivril-Dinar Ģosesi üzerinde, Ġlçeye 30 km.
mesafededir. önceki yıllarda Homa adıyla anılan bu yerdeki suyun güzelliği sebebiyle
GümüĢsu adı verilmiĢtir. GümüĢsu Bucağı‟nın her yıl haziran ayı içinde yapılan Kiraz
Festivali bu suyun baĢında yapılmaktadır. Bucağa 10 km. uzaklıkta bulunan Düzbel Köyü‟nde
II. Haçlı Seferleri‟nin savaĢ alanı olan Miryekefalon da ilgi çekicidir. Yolu stabilizedir.
Çivril – IĢıklı: Ġlçenin 10 km. doğusunda Çivril-Dinar yolu üzerindedir. Büyük Menderes
Nehri‟nin ikinci büyük kaynağı olan Akgöz buradan çıkmaktadır. Akgöz‟ün çıktığı bu yer
IĢıklı Bucağı‟nın hemen içindedir. Kaynağın yanında taze balık ve istakozun hazırlanıp
müĢterilere sunulduğu bir lokanta bulunmaktadır. Gazino ve lokanta turistlerin ihtiyacını
karĢılayabilecek durumdadır.
Çivril - Gürpınar : Çivril‟in kuzeyinde, Çivril-UĢak asfaltı üzerinde, ilçeye 15 km.
uzaklıktadır. Pınar doğal olarak geniĢ bir havuz halindedir. Suyu soğuktur. Turistlerin
ihtiyacını karĢılayabilecek bir gazinosu vardır.
Çivril -Ġğdir Çamlığı: Denizli-UĢak asfaltı üzerinde Ġğdir Köyü‟ne 5 km. uzaklıkta bir çam
ormanıdır.
Çardak – ÇambaĢı: ÇambaĢı Köyü‟nün Karagöl suyu çam ormanlarıyla çevrilidir. Ġlçeye
25 km. stabilize bir yolla bağlıdır. Manzaraları ve ormanlıklarıyla güzel bir kamp alanıdır.
Çardak - Beylerli : Beylerli Kasabası‟nın doğu yönünden ilçeye 19 km. uzaklıkta avlanmak
ve kamp kurmak için elveriĢli bir göldür. Yolun 5 km. si stabilizedir.
Güney ġelalesi: Güney Ġlçesi‟ne 12 km. uzaklıkta Büyük Menderes Nehri civarındadır. 10 m.
yükseklikten düĢen su doğal bir güzellik meydana getirmektedir. ġelalenin altındaki mağarada
pek çok sarkıtlar vardır. Ġyi bir dinlenme ve kamp yeridir. Denizli, Pamukkale ve
Karahayıt‟tan Ģelaleye ulaĢım araçları bulunmaktadır.
Güney Suyu: Ġlçenin içme suyu kaynağının bulunduğu yerdir. Ġlçeye 2 km. mesafede olup,
Denizli-Güney yolundan ayrılan bir yolla gidebilmek mümkündür. Temiz havası, doğal
güzelliği ile güzel bir dinlenme ve kamp yeridir. Bölgede çok eski yıllarda yapılmıĢ yeraltı
tünelleri de görülmeye değer niteliktedir.
Honaz- PınarbaĢı: Merkez Ġlçeye 20 km uzaklıktadır. Göz adı ile de anılmaktadır. Bol soğuk
suları ve havuzu ile ünlü mesire yerinde, Honaz‟ın geleneksel kiraz bayramı yapılmaktadır.
Sakızcılar-ġelalesi(Ağlayan Kaya): Çal Ġlçesinde, Çökelez Dağı‟nın kuzeyinde bulunan
Ģelale iyi bir dinlenme yeri olup alabalık üretimi yapılmaktadır.
Serinhisar-Kefe Yaylası (Yatağanbaba): Yatağan beldesine 5 km mesafededir. Yayla;
karaçam, kızılçam ve ardıç ağaçları ile kaplıdır. Yatağan Beldesi‟nce yaptırılmıĢ olan büfe,
WC, futbol sahası, 5 adet çeĢme ve at koĢu pisti bulunmaktadır. Her yılın 5-6 Ağustos
tarihlerinde Yatağan Beldesince bıçak festivali düzenlenmektedir.
Tavas-Çakıroluk: Kızılcabölük kasabası sınırları içerisinde bulunan Çakıroluk Mevkii 1715
m yüksekliği ile Denizli Ġl Merkezini seyretme olanağı olan en yüksek noktadır. Turistik ve
günübirlik amaçlı tesis bulunmamaktadır. Yolu yaz-kıĢ açıktır.
4.4. Seçkin Özellikli Diğer Sahalar
Yaylalar
Denizli ilinin yüksek ovaları aslında birer yayla sayılır. Bununla beraber yayla adını alan
düzlükler de vardır. Kale ilçesinde Karayayla, Çameli Yaylası, merkez ilçede BağbaĢı Yaylası
ve Uzunpınar Yaylası, Tavas'ta Yoran ve ġahman Yaylaları, Acıpayam'da EĢeler Yaylası,
Buldan'ın Sazak Dağı üzerinde Süleymanlı Yaylası, Çivril Ġlçesinin Akdağ üzerinde Homa
Yaylası, Çal BeĢparmak Dağı'nda Kuyucak Yaylası bulunur. Bu büyük yaylalardan baĢka
otlak olarak kullanılan küçük yaylalar da bulunmaktadır.
Göller
Acıgöl (Çardak Gölü): Acıgöl yatak olarak 157 km2 „lik yüzölçüme ve mevsime göre 1.5-2.0
m. derinliğe sahip sığ bir göldür. Yaz aylarında su seviyesi düĢtüğünden göl alanı % 50
civarında azalmaktadır.
Denizli‟nin Çardak Ġlçesinde bulunan Acıgöl ülkemizin tek, dünyanın ise ikinci büyük ve
temiz, doğal sodyum potansiyeline sahip kapalı bir havzasıdır. Ülkemizdeki sodyum sülfatın
% 98‟i doğal kaynaklardan temin edilmektedir. Bunun % 90‟ını Ġlimizdeki Acıgöl‟den
sağlanmaktadır. Dünyanın en temiz (saf ve toksit madde içermeyen) sodyum sülfatını doğal
halde alarak kullanabilmekteyiz. Bu durum büyük bir ekonomik kazançtır. Kağıt, cam,
deterjan, tekstil vb. sanayilerin ana girdisi olarak kullanılan sodyum sülfatın tamamı kendi
kaynaklarımızdan karĢılanabilmektedir. Aynı zamanda doğal yapısı flamingo, ördek vb.
yaklaĢık 30 tür kuĢun yaĢadığı bir kuĢ cennetidir.
Göl graben yatağında jips ve tuz katmanları, tuzlu su ortamında oluĢan mikroorganizmalar ve
yataktaki sülfür bakterilerince ayrıĢtırılarak mirabilit cevheri Ģeklinde sodyum sülfat
oluĢmaktadır. Acıgöl yapay olarak oluĢturulamayacak bir doğal değer olup B Sınıfı Sulak
Alan olarak koruma altına alınmıĢtır (Konu hakkında bilgi F.5.7 Sulak Alanlar baĢlığı altında
verilmektedir).
Acıgöl Çardak-DENĠZLĠ
Yayla (Süleymanlı) Gölü:Buldan Ġlçesi Süleymaniye Köyü yakınında ve Sazak Dağı‟nın 1150
metre kodundaki düzlüğünde bulunur. Göl yatağı ve sulak alan toplam sahası 550 da‟dır.
Yayla Gölü, yaban ördeği ve leylek gibi kuĢ türlerine barınak teĢkil etmesi, kamıĢ ve nilüfer
gibi bazı sucul bitki türleri zenginliğine sahip olması, kaynak sularını besleyici özellik
taĢıması ve ayrıca yayla ortamında mesirelik bir yer olması yönünden önemli bir göldür.
Bu özelliklerinin korunması için Mahalli Çevre Kurulu‟nca Su Kirliliği Kontrolü
Yönetmeliği‟ne göre 1995 yılında koruma altına alınmıĢtır (Konu hakkında bilgi F.5.7. Sulak
Alanlar baĢlığı altında verilmektedir).
Süleymenlı Yayla Gölü
Çaltı Gölü (Beyler Gölü): Acıgöl‟ün 2 km. güneybatısındadır. Suyunda az miktarda tuz
bulunmakla birlikte özel Ģartlarda sulamada kullanılır.
Karagöl: ÇambaĢı (Çardak-Bozkurt) Köyü‟nün üstünde çamlar arasında birbirinden 50-60 m.
kot farkıyla sıralanmıĢ 3-4 gölden ibarettir. Göllerin suyu tatlıdır. Hepsine birden Karagöl adı
verilir. Akarsularla beslenen Karagöl bir tür krater gölüdür.
IĢıklı Gölü: Çivril ilçe merkezinin yaklaĢık 10 km güney doğusunda yer almaktadır. Doğal
göl niteliğindeki IĢıklı gölü, dar ve derin Küfi yatağından gelen Küfi çayının ovaya açıldığı
yerleri alüvyonla doldurması, bu Ģeklinde suların arka tarafta birikmesi ile meydana gelmiĢtir.
Zamanla sulama suyuna olan ihtiyacın artması ile 1953 yılında DSĠ tarafından gölün çevresi
seddelenmiĢ ve 284,20 hm3 depolama hacmine sahip bir baraj gölü haline getirilmiĢtir. Baraj
gölü sayesinde gölün çevresindeki ilçe ve köyler, taĢkınlardan korunmakta ve göl suları, yaz
mevsiminde önce Baklan ovasında bulunan tarım arazilerinin sonra da Adıgüzel barajı
vasıtası ile Sarayköy, Gölemezli, Nazilli, Aydın, Söke Ovalarında bulunan tarım arazilerinin
sulanmasında kullanılmaktadır. IĢıklı gölü oldukça sığ olup, geniĢ sazlıklarla kaplıdır. Saz, bu
kamıĢ bitmeyen derin kısmı ancak 6 km2 kadar ise de sazlık kesimle 65,86 km2‟yi bulur.
821,00 maksimum su kotunda 237,8 milyon m3 hacmi olan gölün tabanında en derin kısmı
814,00 m kotundadır. En derin yeri 8,00 m‟dir. IĢıklı baraj gölü, Ramsar sözleĢmesiyle A
grubu sulak alanlardan sayılmıĢtır .
IĢıklı Gölü
Barajlar
Adıgüzel Baraj Gölü: Denizli iline bağlı Güney ilçesinin 16 km doğusunda Büyük
Menderes Nehri üzerinde sulama, taĢkın önleme ve enerji üretme amacıyla inĢa edilmiĢ olup,
1990 yılında hizmete girmiĢtir. AĢağı Büyük menderes Projesi içerisinde yer alan Adıgüzel
Barajı, Denizli ve Aydın illerindeki sulama alanlarına hizmet sunma yönünden en Büyük ve
en önemli kilit tesistir. Adıgüzel barajında depolanan 1,094 milyar m3 toplam hacimden
821,60 milyon m3 suyun önce enerjisi alındıktan sonra ilimiz Sarayköy-Pamukkale Ovası
Sulaması içinde bulunan tarım arazileri ve Ege Denizi‟ne döküldüğü noktaya kadar da Aydın
ilinde bulunan tarım arazileri sulanmaktadır. Barajın tipi zonlu kaya dolgu olup yüksekliği
talvegden 145 m‟dir. Barajın gol alanı, Denizli ve UĢak il sınırları içerisinde yer almaktadır.
Adıgüzel barajı Türkiye'de isletmeye açılmıĢ olan ve inĢa halindeki barajlar içerisinde
temelden 9.sırada, dolgu hacmi bakımından 11.sırada ve yıllık enerji üretimi bakımından ise
20.sırada yer alır.
Cindere Barajı: Güney ilçesi‟nin 5 km güneybatısında Büyük Menderes nehri üzerinde
talvegden yüksekliği 72 m, temelden yüksekliği 107,50 m, 1,5 hm3 gövde hacminde Silindirle
SıkıĢtırılmıĢ Katı Dolgu (SSKD) tipinde gövde inĢa edilerek 2010 yılı baĢında hizmete
açılmıĢ olup, depolanacak 84,27 hm3 su ile, Adıgüzel barajından bırakılan suların yeniden
düzenlenmesi, mansabındaki Gölemezli, Pamukkale, Çürüksu, Karakıran, Buldan ve
Yenicekent ovalarının sulanması ve 29,31 MW kurulu güçteki santral ile yılda 88 GWh enerji
üretilmesi hedeflenmiĢtir.
Tavas – Yenidere Barajı: Tavas ilçesinin 19,4 km batısında, Yenidere çayı üzerinde
talvegden 43 m yüksekliğinde 770.000 m3 hacme sahip toprak dolgu tipinde inĢa edilerek
2010 yılı sonunda hizmete açılmıĢ olup, Tavas Ovası‟nda ileride yapılacak olan 3.716 ha‟lık
sahanın ihtiyacı olan 65 hm3 suyun depolanması hedeflenmiĢtir. 10.10.2010 tarihinde su
tutulmaya baĢlanmıĢ olup 2010 yılı sonu itibarı ile tamamlanmıĢtır.
Çardak – Beylerli Göleti: Çardak ilçesi Beylerli Kasabasına 3 km yakınında Değirmendere
üzerinde inĢa edilmiĢ olup 3,25 hm3 su depolanmaktadır. 828 hektar sahanın sulama suyu
ihtiyacı karĢılanmaktadır. 2006 yılında hizmete açılmıĢtır.
Tavas Göleti: Tavas ilçesinin 7 km yakınında Bören deresi üzerinde inĢa edilmiĢ olup 2,00
hm3 su depolanmaktadır. Tavas bağlarını da kapsayan 240 hektar sahanın sulama suyu
ihtiyacı karĢılanmaktadır. 2000 yılında hizmete açılmıĢtır.
Dağlar
Ġl sınırları dahilinde bulunan dağların en yüksek noktaları itibariyle durumları aĢağıda
sıralandığı gibidir.
Honaz Dağı 2.571 m. yüksekliği ile hem Denizli'nin, hem de Batı Anadolu'nun en
yüksek noktasıdır. Akdağ (2.449 m), Bozdağ (2.421 m), Babadağ (2.308 m), EĢeler Dağı
(2.254 m), Kızılhisar Dağı (2.241 m), Bulkaz Dağı (1.990 m), Büyükçökelez Dağı (1.840 m),
Elmadağ (1.805 m), BeĢparmak Dağı (1.307 m) ve Sazak Dağı (1.145 m).
ġifalı sular
Kaplıca Türü Jeotermal ġifalı Su Kaynakları
Denizli çevresinde birçok jeotermal kaynaklar vardır. Yöredeki jeotermal kaynaklar, değiĢik
sıcaklık ve kimyasal yapıda olup, bu farlılıklar; jeolojik yapıya, sıcak su rezervuarlarının
derinliğine, fayların tipine, kondüksiyon ve konveksiyon yoluyla yerkabuğunun
derinliklerinden, yeryüzüne doğru olan ısı transferinin miktarına, ısı kaynağının tipine,
büyüklüğüne, meteorik suların sirkülasyon derinliği ile sirkülasyon zamanına, kimyasal
kompozisyonları farklı olan sularla karıĢımlarına, su-kaya reaksiyonlarına bağlı
bulunmaktadır. Tüm bu özellikler jeotermal kaynaklar içerisinde yer alan termal suların
kimyasal ve fiziksel özelliklerini belirlemektedir. Bunlar gözönüne alındığında termal sularda
anyon ve katyonların konsantrasyonlarında artma ve azalmalar olmaktadır.
Pamukkale : Ġl Merkezine 18 km uzaklıkta bulunan eski Hierapolis Kenti‟nin bulunduğu
alandır. Travertenleri oluĢturan sular, bölgenin en önemli ve etkili özelliğidir. Karstik
alanlardan çıkan suluların bünyesindeki kireç çözeltisi buharlaĢma ve sudaki CO2‟in
ayrıĢması sonucu çökelerek genellikle beyaz renkte ve pamuk balyalarını andıran kalker
tüflerini, Pamukkale Travertenleri‟ni oluĢturmaktadır.
Kalp, damar sertliği, tansiyon, romatizma, deri, göz, raĢitizim, felç, sinir ve damar hastalıkları,
ılık içildiğinde spazmlı midelere iyi gelmekle beraber, değerli idrar söktürücü, böbrek ve kum
taĢlarında, idrar yolu iltihaplarında etkilidir. Banyo ile birlikte deri altına yapılan gaz
Ģırıngaları ile damar iltihapları ve reyno hastalığının tedavisinde büyük yararlar sağlanır.
Ayrıca miyokarditlere ve kalp yetersizliklerine termal su tedavileri iyi gelmektedir.
Pamukkale Suları; Tedavi edici niteliklerinin yanı sıra oluĢturdukları doğa harikası
travertenlerle de yörenin doğal potansiyelini oluĢturmakta belirleyici rol oynamaktadır.
Pamukkale‟nin değerleri ilk çağlardan beri insanların ilgisini çekmiĢ ve çevrede yaĢayan
insanlar için bu değerler çok Ģey ifade etmiĢtir. Antik Hierapolis, Pamukkale termal suyunun
armağanıdır.
Bir litre suda bulunan maddeler;
Spesifik Tartı: + 150 C, 1.0032, Temparatür: + 35 C, Metasilikat Asidi: H2S13 18.0, Serbest
Karbondioksit: CO2 1144.0, Radyoaktivite: 925, Reaksiyon: (pH) 06.0
Ġyonlar:
Katyonlar; Potasyum: K 13.5 mg, Sodyum: Na 332.3 mg, Kalsiyum: Ca 464.5 mg,
Magnezyum:Mg 911 mg, Demir: Fe 0.036 mg, Alüminyum: Al 2.34 mg,
Anyonlar; Klorür: Cl 53 mg, Nitrat: NO3, Sülfat: SO4, 675.5 mg Hidrofosfat: HPO4 1.08mg,
Hidromarponat: HCO3 1045.3 mg
Pamukkale Sularının toplam debisi 370 lt/sn‟yi aĢmaktadır. Bikarbonat, Sülfat, Kalsiyum,
Sodyum, Magnezyum ve Karbondioksitli suların sıcaklıkları 35 C civarındadır. Kaynak
suları, doğu-batı yönlü bir fayın breĢleri arasından çıkmaktadır. Su kaynağının yakınındaki
“Cin Deliği” adıyla anılan mağara, volkanik ve karstik hareketlerin sonucunda oluĢan CO 2 ve
N gazları ile doludur.
Pamukkale Travertenleri
Karahayıt Kaplıcası: Pamukkale Termal Kaplıcası sisteminin bir kolu sayılan bu kaplıca,
Pamukkale‟nin 5 km kuzeyinde Karahayıt Kasabası‟ndadır. Suyunun bileĢiminde güçlü Fe ve
asit kökleri vardır. Ancak sıcaklığı daha fazla, serbest karbondioksiti daha azdır.
Radyoaktivitesi yüksek olan kaplıca suları üç kaynaktan çıkar.
Kaynakların sıcaklıkları 42-55 C‟dir. Kalp, damar sertliği, yüksek tansiyon, romatizma,
siyatik, sinir ve lumbago gibi hastalıklar ile deri hastalıklarına iyi gelir.BileĢimindeki
Maddeler; Kalsiyum bakımından zengindir, Bikarbonat, Sülfat, Sodyum, Demir, Potasyum,
Magnezyum, Serbest Karbondioksit bulunmaktadır.
Gölemezli Çamur Kaplıcası: Merkez Ġlçeye bağlı Gölemezli Beldesi yakınlarındadır. Dört
kaynak halindedir. Kaynaklar nitelik bakımından birbirinden farklıdır. Birisi çamur hamamı
olarak kullanılır. Sıcaklıkları 48-57 C arasındadır.
Kaynak Sularının bileĢiminde karbondioksit, sülfat, sodyum ve kalsiyum bulunmaktadır.
Termal Pamukkale sistemine uyar. Cilt hastalıklarına iyi gelmektedir.
KavakbaĢı Ilıcası: Merkeze bağlı KavakbaĢı Köyü‟ndedir. Pamukkale‟ye 4 km uzaktadır.
Sıcaklığı 30C olup, deri hastalıklarına iyi gelmektedir.
Çizmeli (Yenice) Kaplıcası: Buldan Ġlçesi‟ne 16 km. uzaklıktaki Yenicekent sınırları
içindedir. Menderes Nehri kıyısında olup, Tripolis Kenti kalıntıları arasından gidilir. Denizli
merkezinden direkt de gidilebilir. Yolu iyidir, tesisi vardır. Kaynağın sıcaklığı 41 C olup
bileĢiminde Hidrokarbonat, sülfat, sodyum, kalsiyum iyonları bulunur. Radyoaktivitesi
yüksektir. (91 eman). Romatizma, kalp, damar sertliği, deri ve hemoroid hastalıklarının
tedavisinde kullanılır.
Aynı kaplıca sistemi içinde KarĢıyaka ve Kamara Ilıcaları da vardır. Ilıcaların Ģifası Yenice
Kaplıcası gibidir.
Buldan Maden Suyu : Buldan‟a 2 km. uzaklıktaki maden suyu kaynakları iki ayrı çeĢmeden
oluĢmaktadır. Soğuk ve sıcak olarak dakikada 25 lt. su verir. Suyun sıcaklığı 19 C‟dir.
Karbondioksit ile bikarbonatlı suların karıĢımıdır.
Denizden yüksekliği 600 m. olan bu maden suyunun sindirim sistemi, karaciğer iĢlevleri
üzerinde olumlu etkisi vardır. Sofra suyu niteliğindedir. Bölgede bir maden suyu dolum tesisi
iĢletilmektedir.
Sarayköy Ġlçesi Kaplıcaları
Tekkeköy Ilıcası: Sarayköy‟e uzaklığı 20 km. olup çeĢitli yerlerden kaynamaktadır. Sıcaklığı
55-99 C‟dir. Roma devrinden kalma hamamı ve soyunma yeri vardır. Romatizma, deri, kadın
hastalıkları ve idrar yolu rahatsızlıkları tedavisinde kullanılır.
Ġnaltı Hamamı: Tekkeyöy Kaplıcası‟na 500 m. uzaklıktadır. Bir mağaradan çıkar. Suyu
kükütlüdür. Suyunun özelliği ve tedavi niteliği Tekkeköy Kaplıcaları‟nın aynıdır. Sıcaklığı 72
 C‟dir.
Babacık (Kabaağaç) Kaplıcası : Tekkeköy Kaplıcası‟ndan 3 km. uzaklıktaki Kabaağaç
Köyü‟dedir. Kükürtlü iki kaynaktan çıkar. Kaynaklardan birisi 43C,diğeri 62 C‟dir.
Karbondioksit ve kükürt bakımından zengindir. Yöredeki kaplıcalar niteliğindedir. Kaplıca
tesisleri yanında çamur hamamı da vardır. Romatizma, cilt ve idrar yolu hastalıklarına iyi
gelmektedir.
Kızıldere Ilıcası: Sarayköy‟e 11 km. uzaklıkta kızıl renkli kayalardan çıkar. Sular buradan
kaplıcaya gelir. Suları sodyum karbonatlı ve sodyum sülfatlıdır. ÇeĢitli kaynaklardan çıkan
suların sıcaklıkları 65-100 C‟dir. Romatizma ve yorgunluğa iyi gelir.
Vadiler
Büyük Menderes ve Çürüksu Vadileri Ġlin en verimli kısmını teĢkil etmektedir. Sarayköy,
Buldan, Merkez Ġlçenin Böceli, Goncalı Köyleri ve Pamukkale Kasabası ile Akköy Ġlçesini
içine alan geniĢ bir düzlüğü kapsar.
Akçay Vadisi: Eskere Ovası adı ile anılır. Beyağaç Ġlçesinin en verimli yeridir.
Gireniz Vadisi: Acıpayam Ġlçesinin güneyine düĢer. Çameli Ġlçesi ile Bozdağ arasındadır.
Dalaman (Gireniz) Çayı buradan geçer.
Akarsular
Denizli Ġl sınırları içerisinden geçen Büyük Menderes Nehri, ilin en büyük akarsuyudur.
Ortalama debisi 38.8 m3/sn ve yağıĢ alanı 11.852 km2'dir. Ġkinci büyük akarsuyu Dalaman
Çayı'dır. Ortalama debisi 11.6 m3/sn ve yağıĢ alanı 3.280km2'dir.
Büyük Menderes Nehri: Afyon – Dinar'dan Suçıkan kaynağından çıkan Büyük Menderes
Nehri, Akdağ ve IĢıklı Gölü kaynaklarını da alarak IĢıklı regülatör çıkıĢından akıĢına devam
eder. Regülatörden ayrılan kanallar ile Çivril ve Baklan Ovalarının sulamasını sağlamaktadır.
Büyük Menderes Nehri, Dinar, IĢıklı ve Küf'i Çaylarından gelen suyu biriktiren IĢıklı
Barajından çıkıp Çivril, Çal ve Baklan Ovalarını geçmekte ve Çal'ın doğusundan kuzeye
dönerek Güney Ġlçesine doğru giden derin bir yatak içinden akmaktadır.
Çal Mendere Köyü yakınında UĢak'tan gelen ve Menderes'in en büyük kollarından olan Banaz
Çayı'nı da içine almaktadır. Bu bölgede Adıgüzel Barajı bulunmaktadır. Bu baraj, hem
Menderes vadisi ovalarını sulamakta hem de sel basmasını önlemekte ve elektrik
üretmektedir. Adıgüzel Barajı'ndan çıkan Büyük Menderes Nehri Cindere Barajı‟nda
depolanmaktadır. Daha sonra Yenicekent kasabası sınırlarında Yenice regülatörü vasıtası ile
bir kısmı Sarayköy, Pamukale ve Çürüksu Ovaları‟nın sulanması için sulamaya ayrılır.
Sarayköy yakınında Denizli'den gelen Çürüksu Çayı'nı da alarak Aydın sınırına geçer.
Aydın'ın Söke Ġlçesine bağlı Balat Köyü Dipburnu‟ndan Ege Denizi'ne dökülür. B. Menderes
Nehri‟nin Denizli il sınırları içindeki toplam uzunluğu 184 km‟dir.
Çürüksu Çayı: Çürüksu Çayı Honaz Dağı, Kaklık ve KocabaĢ yöresinin suyunu toplar,
Kaklık demiryolu köprüsünden baĢlar, Emir çayı, ÇaykavuĢtu, Sarıçay ve Alikurt derelerini
içine alarak Pınarkent bölgesinden ovaya iner, Gökpınar Çayı'nı da alarak Denizli Ovasına
geçer. Denizli Ġl Merkezi içinden gelen Gökpınar çayı ve, GümüĢçay ile birlikte Beylerbeyi,
Duacılı, Kadıköy, Irlıganlı ve Gölemezli derelerini de içine alarak Sarayköy yakınında Büyük
Menderes Nehri ile birleĢir. Toplam uzunluğu 63 km‟dir.
Dalaman Çayı ( Gireniz): Dalaman Çayı Ġlin Büyük Menderes Nehri'nden sonra ikinci
büyük akarsuyudur. Acıpayam'daki EĢeler Dağı'ndan çıkar. Gireniz Vadisi ile Çameli
Dağlarından çıkan suları alır. Muğla Köyceğiz sınırını geçerek Akdeniz'e dökülür. Acıpayam
Ovası ve Gireniz Vadisindeki ovaları sulamaktadır. Denizli il sınırları içindeki toplam
uzunluğu 82 km‟dir. YaklaĢık 14 km‟si Sami Soydam – Sandalcık Barajı göl alanında
kalacaktır.
Akçay: Esas kaynağını Bozdağ ve Sandıras Dağları'ndan alır. Beyağaç (Eskere) Ovası'ndan
geçerken diğer kaynaklarda katılır. Tavas Kızılcabölük, Medet ve Solmaz yakınlarından çıkan
kaynaklarla beslenen Yenidere Çayı'nı da içine alarak Aydın Bozdoğan Ġlçesindeki Kemer
Barajını besler. EĢen göletinden baĢlayıp Kemer barajına kadar olan uzunluğu 63 km‟dir.
Kanyonlar
Çal Kısık Kanyonu: Denizli Ġl Merkezine 60 km Çal ilçesine 7 km mesafede Kumral
Mesireliği yakınında bulunan Kısık Kanyonu‟nun yüksekliği 80 metre, dik yamaçtaki asma
köprülü 650 m uzunluğunda yürüyüĢ yoluna sahip olup suyun derinliği 1.70 metredir. Ġçerisi
aydınlık ve serin olan kanyon içerisinde Bizans ve Roma dönemine ait antik kaya mezarlar
mevcuttur.
Söz konusu Büyük Menderes Vadisi ilginç güzellikler sunmakta olup derin kanyonların
bulunduğu Kısık Vadisi eĢsiz doğal güzelliği ile dikkat çekmektedir. Büyük Menderesin
oluĢturduğu bu vadide yer alan kanyon doğa tutkunlarının vazgeçilmez uğrak yeri dir. KampKaravan turizmine son derece elveriĢli olan bu vadide dağ ve doğa yürüyüĢü, trekking ve
rafting gibi tüm doğa sporlarını yapmak mümkündür kanyon ocak 2011 yılında turizmin
hizmetine açılmıĢtır.
Çivril Tokalı Kanyonu : Bir akarsuyun kalkerli bir alanda oyarak oluĢturduğu derin,
darboğaza kanyon deniyor. Akdağ kanyonu bütün olarak 20 km.lik alana uzanıyor. 1600 m.
rakımlı kanyon Çivril'in GümüĢsu (Homa) beldesinin 900 m. Rakımlı yerleĢiminde sona
ermektedir. Kanyonun 1200 metre uzunluğundaki kısmı bıçakla kesilmiĢçesine yüksekliği yer
yer 200 m.yi bulan kaya kütlelerinden oluĢuyor. En geniĢ yeri 4 metre en dar yeri ise 1,5
metre aralıktaki bu kayaların arasından akan derenin oluĢturduğu Akdağ kanyonu ancak 7-8
saatte geçilebiliyor.
Akdağ'ın Sandıklı-Çivril sınırında yer alan kanyona Kocayayla'dan giriliyor ve GümüĢsu
beldesinden çıkılıyor. Yöre halkı kanyonu "geçilemez" bildiği için geçmeye pek
yanaĢmamıĢlar. Onlara göre buradan hayvan bile geçemez. Tabii durum böyle olunca halk
arasında Ģu rivayet söylenir olmuĢ. "Kanyonun en dar ve geçit vermez yerinde altın tokalı bir
kapının ardında Romalılar döneminde altın saklanıyormuĢ. Altının miktarı kimine göre 30,
kimine göre ise 40 ton. Ama tepeden otomobil büyüklüğünde bir kaya düĢüp, alın tokalı
kapıyı kapatmıĢ. Kimse kanyona giremediği için definenin varlığı ya da yokluğu konusunda
kimse bir Ģey söyleyemezken, altının miktarı her geçen gün artıyormuĢ." ĠĢte geçilemez
bilinen bu kanyon 7 Kasım 1993'de 10 kiĢilik bir ekip tarafından ilk kez geçilmiĢ. Ondan
sonra ise Turizm Bakanlığı yetkilileri kanyondan geçirilmiĢler ve kanyonun turizme açılması
gündeme gelmiĢ. Kocayayla çevresinden kaynaklanan sular bir araya gelerek Akçay'ı,
Akdağ'ın Çivril yamaçlarındaki kaynaklardan gelen sular Karanlıkdere'yi oluĢturmaktadır. Bir
vadide ilerleyen dere takip edilerek keyifli bir yürüyüĢle kanyonun giriĢine ulaĢılıyor. Kanyon
giriĢine yaklaĢtıkça sarplaĢan kayalar ve kartal yuvaları insanları bir bambaĢka aleme
götürüyor. Göbet adı verilen ve küçük bir gölcükten itibaren kayalar arasındaki dere yatağının
en geniĢ yeri 4 metre civarında. Buna karĢılık yan taraflarda bıçakla kesilmiĢ gibi yükselen
200 metreyi bulan yükseltileri manzaranın vahĢiliğini anlatmak için yeterli. Kanyonun kimi
yerinde yürünür kimi yerinde tırmanılır. Bazen de 1,5 metreyi geçen serin sulardan yüzülerek
geçilir. Kanyonun 1,5 metre geniĢliğindeki en dar yerinde gökyüzü görülmez olur. Çünkü 25
metre yükseklikte büyük bir kaya kütlesi yukarıdan düĢerek kanyon arasına sıkıĢıp kalmıĢtır.
En zor iĢ ise 25 metre yükseklikte yer alan bu kayanın altından yüzerek geçmektir. Bu dar
geçitten sonra kayaların yükseliĢi yavaĢ yavaĢ azalır ve sonunda geniĢ vadilere dönüĢerek
Çivril ovasına ulaĢılır. Dere yatağından yamaçlara tırmanıldığında ise IĢıklı Gölü ve GümüĢsu
kasabası görülür. Ve kanyon çıkıĢından sonra 2 saatlik bir yürüyüĢle GümüĢsu'ya varılıyor.
Bozkurt Karakısık Kanyonu: Karakısık Kanyonu, Bozkurt-Ġnceler Kasabasının kuzeydoğusunda, kasabaya 7 kilometre uzaklıkta,ormanlık alanda, Emir Çayı‟nın doğduğu bölgede
bulunmaktadır. Kanyonun en dar yeri 4 metre ve taban-tepe yüksekliği 200 metredir. Zemin
yapısı Konglomera (Kum ve çakılların basınçla birleĢmesi ve zamanla sertleĢmesi sonucu
oluĢan kütle) ve taĢlardan oluĢmakta, kanyon tabanı ise geçirgen (agrea) kum ile kaplıdır. Bu
geçirgen tabaka kanyon içerisinden 5 metreden baĢlayıp aĢağılara inildikçe 150 metre
derinliğe kadar ulaĢmaktadır. Tarih boyunca Ġnceler Kasabasının kurulduğu bölge ile
Acıpayam-Tavas ilçelerine geçit olarak kullanılmıĢtır.
Arz analizi tabloları;
Değerin bilinirliği; Bölgesel seviyede B, Ülke seviyesinde T,
Milletlerarası seviyede: M
1- Milli Park ve benzeri sahalar
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Honaz Dağı Milli Parkı
Honaz
B
Akdağ Tabiat Parkı
Çivril
B
Kartal
Gölü
Tabiatı Beyağaç
Koruma Alanı
Güney ġelalesi Tabiat Anıtı Güney
B
B
Denizli Milli Park ve benzeri sahalara ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
- Honaz Dağı Milli Parkı‟nın (HDMP) Uzun
Devreli GeliĢme Planının olması,
- HDMP‟nın Ģehir merkezinde olması,
- HDMP‟nın günübirlik olarak kullanılıyor
olması,
- Tanıtım merkezi olması
- Akdağ Tabiat Parkı‟nın Uzun Devreli
GeliĢme Planının olması,
- (ATP)‟nın Afyonkarahisar ile ortak alanda
ve ulaĢım yönünden avantajlı konumu,
- ATP‟nın IĢıklı ve Gökgöl Sulak Alanına
bitiĢik konumda olması,
- ATP‟nın yaz mevsiminde ağaçların altında
açık alanı kullanma imkanlarına sahip
olması,
- ATP‟nın geleneksel müĢteri kitlesinin
olması,
- Av turizmi için cazibe merkezi olması,
- HDMP‟nin Müdürlük olarak yetersiz
elemana sahip olması,
- HDMP çevresinde konaklama tesisleri
yapımı için gerekli sermayeyi ortaya koyacak
yatırımcıların bulunmaması,
- HDMP koruma görevlisi sayısının
yetersizliği,
- Ġçerisinde askeri alan bulunması
- Mesire yeri özelliğinin olması, çevresinin
cazip özellikler içermemesi,
- ATP‟nin ġehir Merkezine uzaklığı,
- engebeli ve dağlık olması,
- KGTKA Uzun devreli geliĢme planının
olmaması,
- Sadece bilimsel aamçlı kullaıma açımk
olması,
- KGTKA Ģehir merkezine uzaklığı, yeterli
ulaĢım imkanı olmaması, özelikle kıĢ
mevsiminde ulaĢımın imkansız olması,
- Kartal Gölü Tabiatı Koruma Alanı‟nın
(KGTKA) Muğla il sınırına yakın konumda
olması,
- KGTKA‟nın yılın belirli günlerinde
geleneksel olarak ziyaret edilen bir yer
olması,
- KGTKA‟nın çevre il ve ilçelerinden de
ziyaretçilerinin olması,
- KGTKA‟da orman ve göl ekosisteminin
birlikte bulunması,
-KGTKA‟nında 1000 yıllık anıt karaçam
ormanı bulunması,
- hasassas yüksek dağ ekosistemine sahip
olması,
- Güney ġelalesi Tabiat Anıtı‟nın
(GġTA) yeni yapılan Cindere Barajı ile
peyzaj değerinin artması,
GġTA‟nın çevresel sorunu olmaması,
- GġTA‟nın yıllık 3-4 bin günübirlik
ziyaretçisinin olması,
- GġTA‟nın alanın küçük ve mesire yeri
özelliğinin olması, çevresinin cazip özellikler
içermemesi,
- ġehir merkezine uzaklığı
Fırsatlar
Tehditler
- HDMP‟nin Uzun Devreli GeliĢme Planının
tamamlanmıĢ olması,
- ġehir merkezine yakınlığı,
- Ücretsiz/ücretli tanıtım fırsatlarının olması,
- Beklentilerin gerçekleĢmemesi ihtimalinin
varlığı,
- ġehir merkezine yakınlığı nedeniyle insan
etkilerine açık olması,
- Korunan sahalara yerel yöneticilerin
korunan alan değil de turizm alanı olarak
bakmaları
2- Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahaları (YHGS)
Adı
Ġlçesi
Çivril Akdağ Yaban
GeliĢtirme Sahası
Beylerli Gölü Yaban
GeliĢtirme Sahası
Tavas
Alaman
Devlet Avlağı
Çal
Hançalar
YerleĢtirme Sahası
Bilinirlik
Hayatı Çivril
B
Hayatı Çardak
B
Boğazı Tavas
B
Keklik Çal
B
Denizli Ġli Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahaları ve Avlaklara ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
- Çivril Akdağ YHGS‟nın (ÇAYHGS)
Yönetim ve GeliĢme Planının olması,
ÇAYHGS‟nın
günübirlik
olarak
kullanılıyor olması ve Akdağ Tabiat Parkı‟nı
içine alıyor olması,
- ÇAYHGS‟nın Afyonkarahisar ile ortak
alanda ve ulaĢım yönünden avantajlı
konumu,
- ÇAYHGS‟nın IĢıklı ve Gökgöl Sulak
Alanına bitiĢik konumda olması,
- ÇAYHGS‟nın yaz mevsiminde ağaçların
altında açık alanı kullanma imkanlarına
sahip olması,
- ÇAYHGS‟nın geleneksel müĢteri kitlesinin
olması,
- ÇAYHGS‟nın çevre il ve ilçelerinden de
ziyaretçilerinin olması
- Av turizmi için cazibe merkezi olması,
- Zengin flora ve faunaya sahip olması,
- Beylerli Gölü YHGS‟nın (BGYHGS)
orman ve göl ekosistemini birlikte içermesi,
- Çivril Akdağ YHGS‟nın (ÇAYHGS) ġehir
Merkezine uzaklığı,
- ÇAYHGS çevresinde konaklama tesisleri
yapımı için gerekli sermayeyi ortaya koyacak
yatırımcıların bulunmaması,
- ÇAYHGS koruma görevlisi sayısının
yetersizliği,
- ÇAYHGS Afyonkarahisar ile ortak olması,
- BGYHGS‟nın Yönetim ve GeliĢme Planının
olmaması,
- BGYHGS Ģehir merkezine uzaklığı,
-BGYHGS‟nın çevresinde köy yerleĢimlerinin
olması,
- Su toplama havzasında Beylerli Göleti
varlığı,
- Yaz mevsiminde büyük oranda kuruması,
- TABDA çevresinde yerleĢim alanı çokluğu ,
- Yakınında turizm tesisleri bulunmaması,
- ÇHKYS‟nın çevrede yerleĢimin fazla
olması,
- Tavas Alaman Boğazı Devlet Avlağı - Tarım arazilerine yakın olması,
(TABDA) av turizmi açısından tercih edilen
yer olması,
- Av turizmi deneyimi,
- Çok
çeĢitli
yaban
hayvanlarını
barındırması,
- Zorlu kıĢ aylarında yaban hayatına yem
desteği yapılabilmesi imkanlarının olması,
- Kaçak avcılığın fazla olmaması,
- Sahaların her yıl envanterlerinin yapılması,
- Yaban Domuzu varlığı ve trofesinin
yüksekliği,
- Çal Hançalar Keklik YerleĢtirme
Sahası‟nın (ÇHKYS) için zorlu kıĢ
aylarında yaban hayatına yem desteği
yapılabilmesi imkanlarının olması,
- (ÇHKYS)‟da her yıl bırakmanın
baĢarısı ve etkisi ile ilgili izleme
yapılması,
(ÇHKYS)‟da
yerel
yönetimin
çalıĢmaya idari ve fiziksel desteği
desteği,
Fırsatlar
Tehditler
- Çivril Akdağ YHGS‟da (ÇAYHGS) av ve
yaban hayvanı sayısının artması,
- Çardak ilçesinde yer alan Havaalanının
sivil uçuĢlara açılması,
- Mevcut yaban hayvanlarının kültürle
üretilen değil, tamamen doğal Ģartlarda
yetiĢmiĢ olması.
- Beylerli Gölü YHGS‟nın (BGYHGS)
- Termal kullunıma uygun olması,
- Tavas Alaman Boğazı Devlet Avlağı
(TABDA) için av turizminin geliĢmesi,
- Mevcut yaban hayvanlarının kültürle
üretilen değil, tamamen doğal Ģartlarda
yetiĢmiĢ olması.
- Çivril Akdağ YHGS‟da (ÇAYHGS) için
Avrupa‟daki kriz sebebi ile turist sayısının
azalması,
- Envanter giderlerinin çok yüksek olması
sebebi ile mali külfet,
- Geyik yaĢam sahalarının kar ile kaplı olduğu
yıllarda kurtların aĢırı zarar vermesi,
- Sayıları artan yılkı atlarının geyiklerin
besinine ortak olması,
- Kullanılan envanter yöntemlerinin
yetersizliği,
- Arazi yapısının engebeli, sık orman dokusu
ve diri örtü ile kaplı olması,
- Beylerli Gölü YHGS‟nın (BGYHGS) Tarım
arazilerine yakın olması,
Milli Park ve benzeri sahalara dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
1- Havaalanının sivil uçuĢ sayılarının ve firmalarının artmasıyla, ekoturizm ve avlak
potansiyelinden daha verimli faydalanılacaktır.
2- Av turistlerinin konaklama ihtiyacının avlaklara yakın bölgelerde pansiyon ve benzeri butik
otellerle giderilmesi iyi bir çözüm olacaktır.
3- Butik otel/pansiyon tarzı yapıların köylerde yapılmasının teĢvik edilmesi kırsal kalkınma
için uygun olacaktır, bu oteller yayla turizmi ve diğer turizm çeĢitlerinin de konaklama
altyapısını temin edeceklerdir.
4- Yerel profesyonel av kılavuzu ihtiyacının 5. Bölge Müdürlüğü imkanları ile eğitim yapılarak
giderilmesi, eğitilenlerin seyahat acentelerinde staj imkanlarının olması, yabancı dil eğitimini
konuĢma seviyesinde almaları faydalı görülmektedir.
5- Denizli Ġl ġube Müdürlüğünün yaban hayatı bölümü mezunu personel bakımından
güçlendirilmesi,
6- Avlaklarda av sayısının artırılması için doğada av üretimi metotlarının tatbiki,
7- Zorlu kıĢ aylarında av kaynağına yem takviyesinin daha da arttırılması,
8- Avlaklarımızın ve av kaynağının fuarlar, yaban televizyonu, av dergileri ve benzeri
kaynaklarda, yerli ve yabancı av turizmi acenteleri ile görüĢme yapılarak tanıtılması,
9- Kırsal kalkınma maksadıyla, av turizmi uygulamalarından yöre insanının daha fazla pay
almasına dayalı uygulamanın daha da geliĢtirilmesi sonucunda payın karĢılığında yöre
insanının av kaynağını sahiplenme, koruma ve geliĢmesine katkıda bulunmaya yöneltecektir.
3- Jeolojik OluĢumlar
Mağaralar
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Kaklık Mağarası
Honaz
B
Keloğlan
Mağarası
(Dodurgalar) Acıpayam
B
Kanyonlar
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Çivril Tokalı Kanyonu
Çivril
B
Bozkurt
Karakısık Bozkurt
Kanyonu
Çal
Çal Kısık Kanyonu
B
B
ġelaleler
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Güney ġelalesi
Güney
B
Homa (GümüĢsu) ġelalesi
Çivril
B
Denizli Ġli Kanyon, Mağara ve ġelalere ait SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
- Mağaraların turizm için uygunluğu ve
planlanabilirliği,
- Yerel yönetim desteği,
- UlaĢım kolaylığı,
- Kısmen tamamlanmıĢ altyapı,
- ġelalelerin turizm için görselliklerinin
bulunması,
- Kanyonların kısmen düzenlenmiĢ altyapısı,
- Mağaraların küçük hacimli olması,
- Gezi güzergahları dıĢında olması,
- ġelalelerin küçüklüğü ve dar alanlı olması,
- Gezi güzergahları haricinde bulunması,
Fırsatlar
Tehditler
- Reklam yapmak için objenin var olan
yüksek gücü,
- UlaĢım imkanlarının müsait olması,
- Çevre düzenlemesi için gerekli ortam
varlığı,
- Ġnsanların mağara merakı ve tahrip etmeleri,
kirletmeleri,
- Sarkıtları kırma merakının yaygınlığı,
- Bilinç eksikliği,
- Hazine avcılarının varlığı,
- Mağaraya ziyaretçi etkileri sebebi ile katı
atık sorunu,
Kanyonlarda ölüm ve yaralanma riskinin
oluĢu,
Kanyon, Mağara, ġelale ve diğer Karstik değerlere dayalı doğa turizmi uygulamalarında
güçlü yönlerin daha geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve
tehditlerin önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
1- ġelalelerin görselliklerinin etkileyici olması nedeniyle bölgesel gezi güzergehına
alınabilir.
2- Kanyonlarda gerekli olan yerlerde yürüyüĢ platformlarının konulması, iĢaretlemelerin
tamamlanması,
3- Diğer doğa ve kültür turizmi değerlerinin birbirini destekler mahiyette planlanması
lüzumludur,
4- Turistlerin can güvenliği sebebi ile Dağ, Kanyon ve Mağara Kurtarma Timlerinin
kurulması AFAD Ġl Müdürlüğünce eğitilmeleri lüzumludur,
4- Yaylalar
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Yatağan Kefe Yaylası
EĢeler Yaylası
Çakıroluk Yaylası
Topuklu Yaylası
Sorkun Yaylası
Erikli Yaylası
Homa Yaylası
Karagöz Yaylası
Serinhisar
Acıpayam
Merkez
Beyağaç
Tavas
Honaz
Çivril
Çameli
B
B
B
B
B
B
B
B
Kuyucak Yaylası
Baklan Kuyucak Yaylası
Tasdelen Yaylası
Karayayla
BaĢalan Yaylası
Uzunpınar Yaylası
Yoran Yaylası
Sığırkuyruğu Yaylası
Baklan
Bozkurt
Babadağ
Kale
Babadağ
Merkez
Tavas
Çivril
B
B
B
B
B
B
B
B
Denizli Ġli Yaylaları SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
- Turizm için kullanılabilir nitelikte olması,
- Yayla turizmi için giriĢimcilerin olması,
- Yaylaların çok sayıda turizm çeĢidine
imkan veriyor olması,
- Yolların mevcudiyeti,
- Yerel Yönetimin güçlü desteği,
- Yeterli giriĢimci ve finansman eksikliği
- Yetersiz altyapı,
Fırsatlar
Tehditler
- Yaylalarda konaklama için basit kampçılık
imkanlarının mevcudiyeti,
- Misafir sever köylülerimizin turizmin
baĢlatılması için sıcak bakıĢları,
- Yerel Yönetimlerin olumlu tutum ve
giriĢimi,
- Eski yolların bazı yaylalarda bakımsızlık
sebebi ile daha da bozulması,
- Yetersiz altyapı ve konaklamanın
imkansızlığı,
Yaylalar ve Yayla değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
- Yaylalara yakın olan evlerin turizme uygun olanlarının tespit edilerek öncelikle sahiplerinin
teĢvik edilmesi,
- Yaylaların tamamında atlı, yürüyüĢ, jeepsafari ve bisikletli gezi rotalarının tespit edilerek
iĢaretlenmesi iĢlerinin Kaymakamlıklarca öncelikli olarak yaptırılması,
- Kırsal kalkınma maksadıyla, yöre insanının faaliyetlerden daha fazla pay almasına dayalı
uygulamaların geliĢtirilmesi,
5- Dağ Ekosistemleri
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Honazdağı
Bozdağ
Karcıdağı
Babadağlar
Çökelez Dağı
Honaz
Tavas
Merkez
Babadağ
Merkez
B
B
B
B
B
Denizli Ġli Dağları SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
- Bozdağın kıĢ turizmi için uygun olması,
- Çevre iller için de ulaĢılabilir olması,
- Yerel yönetimler tarafından destekleniyor
olması,
- Dağ ekosisteminin yamaç paraĢütü ve
dağcılık gibi sportif faaliyetlere uygunluğu,
- Peyzaj karakteristikliği yönünden orijinal
olması, yüksek orman ekosistemi çeĢitliliği
ve biyolojik çeĢitlilik,
-Dağ ekosistemlerinin bir arada birbirini
destekleyebilmesi, turizmi çeĢitlendirme
imkanı,
- Dağ ekosistemleri için mevcut yol ağlarının
bulunması,
- Yeterli giriĢimci ve finansman eksikliği
- Yetersiz altyapı,
- Konaklama için uygun altyapının henüz
oluĢmaması, konaklamaya uygun tesisler
bulunmaması,
- KıĢ turizmi ile ilgili deneyimlerin zayıf
olması,
- Coğrafik Ģartlar nedeni ile aktif olabilecek
Turizm sezonunun kısa olması yatırım
cazibesini azaltıyor.
Fırsatlar
Tehditler
- KıĢ turizmi açısından çevre iller için de
cazibe merkezi olabilirliği,
- Bakirliğin muhafazası, turizmin genellikle
henüz baĢlaması, fazla boğucu olmaması,
- Turizme yerel yönetimlerin sıcak bakıĢı,
- Beklentilerin karĢılanamaması ihtimali,
- Yaz mevsimlerinde olası orman yangınları,
Dağ Ekosistemi değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha da
geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
1- Dağ ekosistemlerinin sundukları değerlerin esas alınması,
2- Kırsal kalkınmayı temin maksadı ile yöre insansının içinde aktif olarak yer alacağı
planlamalara gidilmesi,
3- Turizm değerlerinin ortaya çıkarılması için detaylı etüt ve envanter çalıĢmalarının Ġl Kültür
ve Turizm Müdürlüğü ile 5. Bölge Müdürlüğü tarafından yapılması,
4- Av turizminin bu bölgelerde de geliĢtirilmesi imkanlarının temin edilmesi,
5- Mevcut yaz dönemi turizminin altyapı problemlerinin belediye ve kaymakamlıklarca tespit
edilerek çözümlerin aranması,
6- Katı atıkların bertarafı hususunda gerekli tedbirlerin alınması,
6- Göller Barajlar Sulak Alanlar
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
IĢıklı Gölü - Gökgöl
Acıgöl
Yayla Gölü
Karagöl
Beylerli Gölü
Saklıgöl
EĢen Göleti
Karagöl
Adıgüzeller Barajı
Cindere Barajı
Derbent Barajı
Çivril
Çardak
Buldan
Bozkurt
Çardak
Honaz
Beyağaç
Beyağaç
Güney
Güney
Buldan
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
Denizli Ġli Sulak Alanları SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
- Sulak alanlarla alakalı bir Ġl ġube
Müdürlüğü ve DSĠ teĢkilatlarının bulunması,
- Bölgede mevcut diğer turizm
destinasyonlarına ilave olarak bazı
etkinliklere (olta balıkçılığı, kuĢ gözlemi
gibi) imkan sunması,
- Bölgemizde sulak alan sayısının azlığı
mevcut sulak alanlardaki kuĢ konaklama
sayısını (kuĢ görselliğini) arttırmaktadır,
- Dereler üzerinde çok sayıda hes projesi
olması turizm için caydırıcı olmaktadır,
- Dereler katı ve sıvı atıklarla kirletilmesi,
- Köylere kanalizasyon yapılmakla beraber
atık arıtma sistemleri henüz yapılmamaktadır,
bu sebeple dereler kirlenmektedir
Fırsatlar
Tehditler
- Çevre bilincinin geliĢmesi,
- Doğa eğitimleri ile çocukların
bilinçlendirilmesi,
- Üniversitenin bilgi kaynağı olarak varlığı
ve bu konuya önem vermesi.
- Ġlde geliĢme faktörü olarak sanayinin
seçilmesi,
- Yeni hes projeleri,
- Sera tarımının artması, aĢırı gübre ve su
kullanımı,
- Sulu tarım planlaması.
Sulak Alan değerlerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha da
geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
- Sportif balıkçılığa uygun yerlerin Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ile Orman ve Su
ĠĢleri Ġl ġube Müdürlüğü tarafından detaylı olarak planlanması,
- Bu yerlere ait broĢürün basılarak tanıtım yapılması,
- Sportif balıkçılık ve kuĢ gözlemciliği gruplarına ulaĢılarak bu sahalarda da çalıĢmalar
yapılması,
- IĢıklı ve Gökgöl, Acıgöl ve Yayla gölüne kuĢ gözlem ünitesi yapılmasının doğru olacağı,
- Hes‟lerin sahaya bırakması gereken can suyu miktarlarının kontrolünde DSĠ ve ilgili
kuruluĢlar tarafından gerekli titizliğin gösterilmesi,
- Sportif balıkçılık ve sulak sahalara yönelik turizm çeĢitlerinde yöre insanının kırsal
kalkınmasını temin maksadıyla öncelikli olarak yöre insanının rol alacağı uygulamalara yer
verilmesi,
7- Doğa YürüyüĢü ve Bisikletli Gezi Güzergahları
Adı
Ġlçesi
Bilinirlik
Karcı Dağı - Babadağ YürüyüĢ Parkuru
Merkez - Babadağ
Honaz
Merkez - Tavas
Çivril
Çivril
Merkez
B
B
B
B
B
B
Honaz Dağı Milli Parkı YP
Denizli Çamlık – Kızılcabölük YP
Karanlık Dere – Tokalı Kanyonu YP
Sığırkuyruğu – Akkale Tepe YP
PAÜ Kampüs Alanı Kros Parkuru
Denizli Ġli Doğa YürüyüĢü ve Bisikletli Gezi Güzergahları SWOT Analizi
Güçlü Yönler
Zayıf Yönler
- Rotaların görsel materyal yönünden zengin
olması,
- Doğa yürüyüĢü rotaları profesyonel olarak
henüz hazırlanmıĢ vaziyette değildir,
- DüĢünülen Rotaların bazılarının uzun ve
yorucu bulunması,
- Tabela ve iĢaretlemelerin henüz
tamamlanamamıĢ olması,
- Köylerde insan kaynağının zayıf olması,
Fırsatlar
Tehditler
- Yerel Yönetim bu tür çalıĢmaları yapma
yönünde istekli olmaları,
- Mevcut destinasyonlara rota eklenerek
zenginleĢtirilme imkanı,
- Bisiklet yolarında köpeklerin saldırıları,
- Rotalarda katı atıkların sorun teĢkil etmesi,
Yaya ve Bisikletli Doğa gezilerine dayalı doğa turizmi uygulamalarında güçlü yönlerin daha
da geliĢtirilmesi, güçlü yönler ve fırsatlardan yararlanarak zayıflık ve tehditlerin
önlenmesine ve doğa turizminin geliĢtirilmesine yönelik stratejik kararlar;
- Rotalarda kırsal hayatın değerlerine ve bu kültürün sürekliliğine azami dikkat gösterilerek,
kırsal sahalardaki insanlarımızın bu etkinlikten en yüksek seviyede fayda temin etmelerinin
sağlanması,
- Mevcut rotalar üzerindeki iĢaretlemelerin, tabiatın korunmasına ait tanıtıcı düzenlemelerin
bağlı birimlerce yapılması,
- Ġnsanlarımızın son yıllarda kilo vb. problemleri sebebi ile harekete ihtiyaçlarının olması
sebebi ile il-ilçe Ģehir merkezleri civarında da tabiata gezi amaçlı hafta içi ve hafta sonu aileleri
ile beraber yürüyecekleri rotaların Gençlik Hizmetleri ve Spor Ġl Müdürlüğü tarafından
meydana getirilmesi, bu rotalarda tabiatı tanıtıcı düzenlemelerin bağlı birimlerce yapılması,
- Rotalarda güvenliğin temini için özellikle tehlikeli rotalarda erken uyarı, alan kılavuzu vb.
hizmetlerin verilmesinin gerektiği, tehlike anında ne yapmaları gerektiği bilgilendirmelerinin
yol boyunca yer verilmesi, (ilk yardım bilgileri panosu, ve telefon numaraları vb.),
- Rotalar üzerinde kiĢilerin satınalma ihtiyaçlarını gidermek üzere köylü vatandaĢlarımıza
öncelik vererek uygun yerlerde basit satıĢ noktalarının yapılmasının Kaymakamlıklarca
gerçekleĢtirilmesi, bunun kırsal kesimdeki vatandaĢlar için faydalı olacağı gibi rota
yürüyen/gezen insanlar için de ihtiyaçlarını karĢılama Ģansı verecektir,
- Rota güzergahları üzerinde uygun yerlere “kuru tuvalet” tabir edilen tuvaletlerin yapılmasının
Kaymakamlıklarca gerçekleĢtirilmesi,
- Bölgesel olarak kaymakamlıklar, belediyeler veya bazı gruplar tarafından tespit edilmiĢ ve
benimsenmiĢ çok sayıda güzergah olduğu, bunların uygun niteliklere haiz olanların
iĢaretlemelerinin tamamlanması, broĢürlerinin basılması iĢlemlerinin yerine göre Belediye ve
Kaymakamlıklarca yapılması,
- Fırtına ve yağmur durumunda gezi gruplarının kaybolma ihtimali veya tehlike altında
olmaları durumunda kurtarma ekiplerinin ve Jandarma ile iĢbirliği yapılması,
- BaĢlangıçta hafta sonlarında yürüyüĢ baĢlangıcı ve bitiĢ noktaları ile Ģehir merkezine ring
taĢıma toplu taĢıma sistemi kurulması.
4.5 DENĠZLĠ ĠLĠNDE DOĞA TURĠZĠM ÇEġĠTLERĠ
Rafting (R)
Akköy Ġlçesi
Babadağ Ġlçesi
Baklan Ġlçesi
Bekilli Ġlçesi
Beyağaç Ġlçesi
Bozkurt Ġlçesi
Buldan Ġlçesi
Çal Ġlçesi
Çameli Ġlçesi
Çardak lçesi
Çivril Ġlçesi
Güney Ġlçesi
Honaz Ġlçesi
Kale Ġlçesi
Sarayköy lçesi
Serinhisar lçesi
TavasĠlçesi
Değerler toplamı
Acıpayam Ġlçesi
Aktivite/değer
Merkez Ġlçesi
KuĢ Gözlemciliği
Doğa YürüyüĢü (Trekking)
Yayla ve Festival Turizmi
Av Turizmi
Hava Sporları Turizmi
Sportif Olta Balıkçılığı
Bisiklet Turizmi
Yaban Hayatı (Fauna) Gözlemciliği
Foto Safari
11
12
3
11
3
2
11
3
11
6
5
4
28
9
16
1
1
7
11
X
Canyoning/kanyon
yürüyüĢü (C)
Mağaracılık (M)
X
X
X
X
X
X
X
X
Dağ
(DB)
bisikletçiliği
X
X
X
Dağ-yayla
gezisi
imkanı ( DG)
X
X
X
Peyzaj
güzelliği/fotosafari
(PF)
X
X
X
Yaylada
konaklama/kamping
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
(YK)
DüzenlenmiĢ doğa
gezisi rotası(DGR)
Tabiata
uyumlu
kırsal
miras
gezisi(KMG)
Pansiyonculuk(P)
X
Kır havasında Ģehir
merkezleri(KHġM)
Aktif yaylacılık(AY)
X
X
X
X
Kelebek gözlemciliği
imkanı(KeG)
X
KuĢ
gözlemciliği
imkanı(KuG)
X
X
X
X
Sportif
balıkçılığı
imkanı(SOB)
olta
X
Milli
park
sahalar(MP)
vb
X
X
X
Milli park vb. nde
konaklama(MPK)
KıĢ
sporları
potansiyeli(KSP)
X
Aktif kıĢ sporları
merkezi(KSM)
Estetik
Ģelale
bulunan yerler(Eġ)
Estetik göl/baraj olan
X
X
X
X
X
yerler(EGB)
Botanik
gezilerine
uygun saha(BOG)
X
X
X
X
X
X
X
Tescilli avlak sahası
(AvS)
X
X
Yabana
hayatı
geliĢtirme
sahası(YHGS)
X
Garantili
yaban
hayatı
gözlemi(GYHG)
X
X
Ġzole
ilginç
ekosistemler(ĠE)
X
X
X
Çim kayağı(ÇK)
Ormanaltı
florası
tanıma
gezi
imkanı(Mantar
ve
benzeri dahil) (FGĠ)
Endemik Bitkilerin
Gözlemi (EBG)
X
X
X
Köy Pazarları(Orman
meyvelerinden reçel
marmelat,
kurutulmuĢ meyve
satılması kaydıyla)
(KP)
Çayır
Ģeklinde
gruplanmıĢ
dağ
çiçekleri
gezisi
(görselliği
yüksek
olacak) (DÇG)
Bakir doğa parçaları
keĢif
gezisi(Bakir
vadi ve bakir orman
gibi
gizli
kalan
değerleri
keĢfetme
gezileri) (BDPKG)
Gastronomi
gezisi
(Gezi günü belirlenir.
Gezi
günü
ziyaretçilerle yöresel
yemekler yapılarak
X
X
X
yedirilir) (GG)
Dokusu bozulmamıĢ
kırsal miras gezisi
(köyler) (KMG)
Yayla gezisi imkanı
(Ya)
X
Yaya
(Y)
X
gezi
imkanı
Tarihi eserler,
alanı (Ts)
sit
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
ġelale görme imkanı
(ġ)
Peyzaj değeri yüksek
yerler,fotoğrafik
yerler (P)
X
Mağara gezisi (Mğ)
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Motorlu gezi imkanı
(M)
Jeolojik
jeomorfolojik
değerler (Jm)
ve
Kanyon
imkanı (Cn)
görme
Botanik
imkanı (Bt)
gezisi
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Bakir orman gezisi
(Bo)
X
Atla geziye uygun
(At)
X
X
X
X
X
Denizli’nin doğa turizmi yönünden öne çıkan ilçeleri;
- Çivril, (Doğa YürüyüĢü, Kanyon, Yayla gezisi, Kelebek ve KuĢ Gözlemciliği, ġelale, Estetik
göl ve baraj, Yaban hayatı gözlemi, Orman gezisi)
- Honaz, (Milli Park, Mağara, Bisiklet turu, peyzaj güzelliği, Yayla turizmi, Doğa gezisi,
Orman gezisi, Endemik bitki gözlemi)
- Acıpayam, (Rafting, Mağara, Endemik bitki gözlemi, Yayla turizmi, )
- Merkez ilçe, (Bisiklet turları, Yayla turizmi, Tarihi eserler, Jeolojik değerler,)
- Buldan, (Yayla turizmi, Tarihi eserler, peyzaj güzelliği, Doğa gezisi, Orman gezisi, Endemik
bitki gözlemi, Kelebek ve KuĢ Gözlemciliği)
- Babadağ, (Doğa YürüyüĢü, Yayla gezisi, Orman gezisi, Endemik bitki gözlemi,)
- Tavas, (KıĢ turizmi, Bisiklet turları, Yayla turizmi, Endemik bitki gözlemi, )
5. SEÇKĠN VE YÜKSEK DEĞER TAġIYAN (X) YILDIZ ALANLARIN
DEĞERLENDĠRĠLMESĠ VE POTANSĠYELĠNĠ GELĠġTĠRME ĠMKANLARININ
ORTAYA KONULMASINA ĠLĠġKĠN ANALĠZLER
1. Alanla ilgili genel bilgiler (konum, tarihi, topoğrafik özellikler, yükseltiler)
DENĠZLĠ ÇĠVRĠL IġIKLI GÖLÜ - GÖKGÖL VE AKDAĞ
1. Alanın adı ve koruma kategorisi
Çivril 1499 km2 yüz ölçümüyle Denizli Ġli‟nin en büyük ilçesidir. Dünya
haritasındaki yeri 38 -12 kuzey boylamı ile 29 - 48 doğu enlemi üzerindedir. Deniz
seviyesinden 840 m. yükseklikte olup, Denizli - UĢak Devlet Karayolları
üzerindedir. Denizli Ġli‟ne 96 Km, UĢak Ġli‟ ne 57 Km. uzaklıktadır.
Denizli Çivril IĢıklı Gölü ve Gökgöl
IĢıklı Gölü taĢıdığı potansiyel nedeni ile Denizli Milli Park Mühendisliği‟nce “Su
KuĢları Koruma Alanı” olarak tescili önerilmiĢ, 1996 yılında Orman Bakanlığı alanın
Yaban Hayatı Koruma sahası olarak ilan edilmesi için giriĢimde bulunmuĢtur.
Mevcut durumda, alanının 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanunu çerçevesinde Yaban
Hayatı Koruma ve Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası statüleri ile 2873 sayılı Milli
Parklar Kanununda yer alan koruma statüleri bulunmamaktadır.
Ancak IĢıklı ve Gökgöl, Akdağ Tabiat Parkı ve Tabiat Parkını çevreleyen Yaban
Hayatı Koruma Sahasının Denizli-Çivril bölümünde kalan kısmının yakınında ve
güney batısında yer almaktadır.
Çivril ilçesi, Merkez Av Komisyonu (MAK) kararıyla belli dönemlerde avlanma
bölgelerine ve av hayvanı gruplarına göre ava yasaklanan sahalar kapsamındadır.
IĢıklı Gölünü besleyen IĢıklı Beldesinde yer alan IĢıklı Kaynakları‟nın bulunduğu
bölge 3. Derece Arkeolojik Sit kapsamındadır.
IĢıklı ve Gökgöl Sulak Alanı taĢıdığı özelliklerden dolayı ülkemizin Uluslararası
Öneme Sahip Sulak Alanlar Listesinde yer almaktadır. Alan aynı zamanda Ramsar
Alanı olarak tescil edilebilecek aday sulak alanlardan biridir.
Alanda üreyen Alaca Balıkçıl, Bıyıklı Sumru ve Gülen Sumru populasyonları ile
Önemli KuĢ Alanı (ÖKA) statüsündedir.
IĢıklı ve Gökgöl sulak alanı idari yönetim bakımından tek elden yönetilmemektedir.
Farklı Bakanlık ve kurumların kendi mevzuatları çerçevesinde alanla iliĢkileri
bulunmaktadır. IĢıklı ve Gökgöl‟de sulama ile ilgili DSĠ, Sulama Birlikleri ve
Kooperatifleri, su ürünleri bakımından Tarım Bakanlığı, Su Ürünleri Kooperatifleri,
Ġl Özel Ġdare, içme suyu ile ilgili Ġçmesuyu Birlikleri, avcılık, saz kesimi ve turba
çıkarımı konularında izin ve kontroller Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı taĢra
teĢkilatlarınca yürütülmektedir. Ayrıca, yerel yönetimler Kaymakamlık, Belediyeler
ve Muhtarlıklar ile yerel Gönüllü KuruluĢların farklı mevzuatlar çerçevesinde alana
yönelik idari yaptırımları da bulunmaktadır.
Denizli Çivril Akdağ ilk olarak Mülga 3167 sayılı Karar Avcılığı Kanununa göre
23.12. 1977 tarihinde 27.094 ha büyüklüğünde Yaban Hayatı Koruma Sahası olarak
tescil edilmiĢtir. 2003 yılında 4915 sayılı Kara Avcılığı Kanununun yürürlüğe
girmesinin ardından saha yeniden değerlendirilmiĢ ve önceleri bölge müdürlükleri
bazında çalıĢmakta olan Bakanlığımızın Ġl Müdürlüğü sistemine geçmesi ile yeni
yapılanmaya göre Denizli Çivril Akdağ YHGS ve Afyonkarahisar Sandıklı Akdağ
YHGS olarak Bakanlar Kurulunun 7.9.2005 tarih ve 2005/9453 sayılı kararı ile
16/10/2005 tarih ve 25968 Sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiĢtir.
Daha sonra sahanın Denizli Ġli Çivril Ġlçesi sınırları içerisinde kalan kısmında
Bakanlar Kurulunun 13/09/2006 tarih ve 2006/10966 sayılı kararı ile sınır değiĢikliği
yapılarak bugünkü hali ile 5.10.2006 tarih ve 26310 Sayılı Resmi Gazetede
yayımlanmıĢtır.
Afyonkarahisar Sandıklı – Denizli Çivril Akdağ YHGS içerisinde aynı zamanda 2873
sayılı kanun kapsamında tescil edilmiĢ olan Akdağ Tabiat Parkı bulunmaktadır. Adı
geçen tabiat parkının planı 2006 yılında tamamlanarak Genel Müdürlüğümüzce
08.12.2006 tarihinde onaylanmıĢtır.
YHGS‟lerin toplam büyüklüğü 25.965 ha olup bunun 14.693 Hektarı Akdağ Tabiat
Parkıdır.
Şekil : Sulak Alan Tampon Bölge ile Akdağ Tabiat Parkı Sınırları
Şekil : Akdağ Tabiat Parkı Sınırları
2. Coğrafik Konumu (yerleşim krokisi, enlem-boylam, deniz
seviyesinden yüksekliği, ülke içerisindeki yeri, diğer yakın
yerleşim yerleriyle bağlantıları)
Çivril Ġlçesi; doğusunda Sandıklı ve Dinar (Afyon), batısında Karahallı (UĢak) Bekilli,
Çal ve Baklan (Denizli), kuzeyinde Sivaslı (UĢak) ve Sandıklı (Afyon), güneyinde
Dazkırı, Evciler (Afyon) ve Baklan (Denizli) ilçeleriyle çevrilidir.
IĢıklı Gölü ve Gökgöl; Ege Bölgesi‟nin Ġç Batı Anadolu Bölümü‟nde, Denizli Ġli
Çivril Ġlçesi„nin 12 km. güneydoğusunda, Akdağ ile Bozdağ kütleleri arasında,
güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanan tektonik kökenli bir depresyonun en
çukur kesiminde yer almaktadır. Proje alanının Türkiye‟deki yeri, Menderes
Havzasındaki yeri, IĢıklı havzası ve alt havzaları aĢağıdaki ġekillerde sunulmuĢtur.
Çivril ovası, su kaynakları bakımından zengin bir potansiyele sahiptir. Ovadaki en
büyük akarsu Menderes Nehri‟dir. Sandıklı Havzası‟nın sularını drene eden Kufi
çayı, güneydoğuda Dinar yakınlarından kaynağını alan Dinar Suyu, IĢıklı Gölüne
dökülerek Büyük Menderes nehrini besler. Nehir IĢıklı Gölü‟nden sonra Baklan
Ovasına geçer.
Kufi çayı kaynağını Sandıklı Ova‟sının kuzey ve doğusundaki dağlardan almaktadır.
Kufi çayı 1952 yılına kadar ilçe merkezi yakınlarından geçerek, B. Menderes‟e
karıĢmaktaydı. Bazı yıllar meydana gelen sel ve taĢkınlar, ilçe merkezinde ve ovada
maddi hasarlar meydana getirmekteydi. IĢıklı Gölü etrafındaki setlerin yapımından
sonra, Kufi Çay‟ın yapay bir kanalla IĢıklı Gölüne bağlanması ve Büyük Menderes‟in
sularının kontrol altına alınarak IĢıklı Regülatörü‟nün yapılmasıyla ovada sel ve
taĢkınlar büyük ölçüde önlenmiĢtir.
Sulama mevsiminin baĢladığı Haziran ayından itibaren, nehre bırakılan su
azalmakta, sulamanın sona erdiği Eylül ayından itibaren artmaktadır. Çivril
ovası‟nda sulu tarımın yaygınlaĢmasıyla yerüstü ve yer altı su kaynakları daha fazla
kullanılmaya baĢlanmıĢtır. Böylece Büyük Menderes‟in akım ve rejim özelliklerine
müdahale yapılmıĢtır. Çivril ovasındaki sulama projelerinin tamamlanmasıyla, IĢıklı
Gölü‟nden Büyük Menderes nehrine kontrollü su bırakılmaya baĢlanmıĢtır. YağıĢ ve
kar erimelerinin bol olduğu kıĢ ve ilkbahar mevsimlerinde, sular gölde tutulmakta,
Büyük Menderes‟e gölün kapasitesinin üzerindeki sular bırakılmaktadır. YağıĢın az
olduğu yıllarda nehre bırakılan su miktarı kısıtlanmakla birlikte, son yıllarda belli
miktarda su düzenli olarak nehre bırakılmaktadır.
IĢıklı Gölü Büyük Menderes Nehrini besleyen kaynakların üzerinde, Akdağ'ın
güneyinde yer alan maksimum 7 m. derinliğinde tatlısu göldür. Göl; Kufi Çayı,
Akçay, IĢıklı kaynakları, yeraltı suları ve Büyük Menderes'in yukarı havzadaki iki
büyük kolu tarafından beslenir. IĢıklı Gölü orta kesimlerinde kuvvetli rüzgârlarla yer
değiĢtiren saz adacıkları, kuzey doğusunda sazlık ve bataklık alanlar bulunmaktadır.
Bu adacıklar su kuĢlarının barınma ve üreme yerleridir. Yüzölçümü 7300 ha.
koordinatları 38º14'K 29º55'D, rakım 821 metredir. Kurak ve yağıĢlı dönemlerde
alanı geniĢleyip daralır. Kuaternerdeki tektonik olaylar sonucu, Kufi çayının taĢımıĢ
olduğu alüvyonların ovanın güneydoğusundaki çukurluğun batısında birikmesiyle
oluĢmuĢtur. Gölün batı, güney ve doğu kıyıları seddelerle çevrilidir. Bugün sulama
amaçlı rezervuar olarak kullanılmaktadır.
IĢıklı Gölünün 3 km. batısında, B. Menderes Nehri‟nin üzerinde yer alan Gökgöl ise,
IĢıklı Gölünü çeviren seddin sona erdiği güney kesimindeki bağlantı ile bu göle
dökülür. Bağlantının doğu-batı doğrultusunda uzunluğu 8.5 km.‟dir. IĢıklı Gölünü
besleyen önemli bir kaynak özelliği taĢıyan Gökgöl; 300 ha. bir göl aynası ile
çevresindeki sazlık ve bataklıktan oluĢan 700 ha. Gökgöl Ekosistemi yer almaktadır.
Doğudan ve kuzeyden Akdağ, batıdan Akçay‟ın taĢımıĢ olduğu alüvyonlardan
meydana gelen, GümüĢsu ovası ile çevrilidir. Göl alanının yaklaĢık 900 ha‟lık kısmı
denizden 819 - 820 m. yüksekliktedir. Gökgöl; Büyük Menderes Nehri, kaynak suları,
Akçay ve yüzey suları tarafından beslenir. Fazla sularını IĢıklı Gölü‟ne boĢaltır. IĢıklı
Gölünde su düzeyi yükseldiği zaman, buna bağlı olarak Gökgöl‟ün de su düzeyi
yükselir. Haziran ve Temmuz aylarında iki gölün seviyesi birbirine çok yakındır.
Haziran ayından itibaren düĢmeye baĢlayan seviyeler Eylül‟de minimum değere
iner. Bu aydan itibaren tekrar yükselmeye baĢlayarak Mayıs‟ta zirveye çıkar. Eylülġubat döneminde Gökgöl‟ün su seviyesi IĢıklı‟ya göre biraz daha yüksektir. Ancak,
her iki gölün seviyesinin yüksek olduğu Mart - Haziran devresinde aralarındaki fark
çok azdır.
IĢıklı Gölü etrafında düzenlemeler yapılmadan önce, Gökgöl daha dar bir alan
kapladığı için yükseltisi 820 m.‟nin üzerinde olan arazilerde tarımsal faaliyetler
yapılabiliyordu. Düzenlemelerden sonra Gökgöl‟ün su seviyesi yükselerek, önceden
tarım yapılan alanlar yüksek taban suyu nedeniyle tarım dıĢı kalmıĢtır. Göl
etrafındaki arazilerin toprak profillerinde bulunan organik madde, taban suyunu
çabuklaĢtırıcı bir etki yapmakta, gölde su seviyesi düĢtüğünde civar arazilerin taban
suları kısa sürede düĢmektedir. Seviye yükseldiğinde ise arazilerden göle doğru olan
taban suyu tahliyesi güçleĢtiği gibi, gölden çevreye doğru taban suyu akımı
baĢlamaktadır. IĢıklı Gölü ve civarındaki düzenlemelerden sonra yükseltisi 823 m.‟ye
kadar olan arazilerde yüksek taban suyu nedeniyle tarım yapmak imkânsızlaĢmıĢ ve
DSĠ tarafından bu araziler kamulaĢtırılmıĢtır. Bu bakımdan Gökgöl Köyünün tarım
alanları yok denecek kadar azdır.
Şekil :. Alanının Türkiye’deki Yeri
Şekil: Alanının B.Menderes Nehri Havzasındaki Yeri
Akdağ; Ege Bölgesinde Denizli Ġli Çivril ilçesi ile Afyonkarahisar Ġli Sandıklı ve Kızılören
Ġlçeleri sınırları içerisinde kalmaktadır.
IŞIKLI
GÖLÜ
ġekil : Alanın uydudan görünümü
Akdağ, Dinar – Çivril Devlet Karayolunun kuzeyinde yer almaktadır. Antalya‟yı ülke ulaĢım
ağına bağlayan önemli ulaĢım güzergâhının üzerinde yer alması karayolu ile ulaĢılabilirliğini
en üst düzeye çıkarmıĢtır. Antalya‟yı Ankara ve Ġstanbul‟a bağlayan D650 Karayolu güney
batı sınırında, kuzey-güney yönünde baĢtan sona kat etmektedir.
Akdağ ġekil 1.2 Akdağ YHGS‟nin coğrafi konumu
Tabiat Parkının tamamı Denizli Çivril Akdağ YHGS sınırları içerisinde kalmaktadır. YHGS'lerin
ön etüt raporlarındaki sınır tarifleri ve mevcut sınır tespitleri OGM ile yapılan 01.07.2007 tarihli
protokol doğrultusunda hassas olarak GIS ortamında sayısal olarak yeniden üretilmiĢtir. Bu
çalıĢma ile alanın toplam büyüklüğünün Akdağ Tabiat parkı ile birlikte 25965.0 ha olduğu
anlaĢılmıĢtır. Bu alanın 14693.0 Hektarı Akdağ Tabiat parkı statüsünde 11272.0 hektarı
Afyonkarahisar – Denizli Akdağ YHGS statüsündeki yerlerdir.
1/25 000 ölçekli memleket paftalarından L23b2-b3-c2 ve L24a1-a3-a4-d1 paftalarında
kalmakta olan Afyonkarahisar – Denizli Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası ;
GCS_European datum 1950 (ED_1950_UTM zon 35N) koordinat sistemine göre;
Kuzeyi : 4256326
Güneyi : 4236225
Doğusu : 773952
Batısı
: 754283
grid hatları arasında kalmaktadır.
Alanın deniz seviyesinden yüksekliği 900 m. – 2400 m. arasında değiĢmektedir.
3. Alanın büyüklüğü
IĢıklı Gölü Yüzölçümü 7300 hektar, koordinatları 38º14'K 29º55'D, rakım 821
metredir.
Gökgöl ise, IĢıklı Gölünü çeviren seddin sona erdiği güney kesimindeki bağlantı ile
bu göle dökülür. Bağlantının doğu-batı doğrultusunda uzunluğu 8.5 km.‟dir. IĢıklı
Gölünü besleyen önemli bir kaynak özelliği taĢıyan Gökgöl; 300 ha. bir göl aynası ile
çevresindeki sazlık ve bataklıktan oluĢan 700 ha. Gökgöl Ekosisteminden
oluĢmaktadır.
Denizli Çivril Akdağ YHGS ve Afyonkarahisar Sandıklı Akdağ YHGS alanları
toplam büyüklüğü Akdağ Tabiat parkı ile birlikte 25.965 ha olup bunun 14.693
Hektarı Akdağ Tabiat Parkıdır.
4. Giriş noktaları (Koordinatları, sayısı)
Gerek IĢıklı – Gökgöl gerekse Akdağ geniĢ bir alana yayılı ve birçok noktadan
ulaĢıma açık olduğundan giriĢ noktaları ve koordinatları tam olarak
belirlenmemiĢtir.
Ancak Akdağ Tabiat Parkı Uzun Devreli GeliĢim Planı çalıĢması kapsamında Akdağ
Tabiat Parkı sınırları içerisine giren her türlü araç ve yaya trafiğinin
düzenlenebilmesi ve kontrol edilebilmesi için, ulaĢım güzergahlarının baĢlangıç ve
bitiĢ noktalarında “GiriĢ Kontrol Noktaları” düzenlenmiĢtir. Akdağ Tabiat Parkı
alanında önerilen 6 adet GiriĢ Kontrol Noktası aĢağıda verilmiĢtir.
1. MenteĢ Yolu GiriĢ Kontrol Noktası,
2. Cumalar-Çivril Yolu GiriĢ Kontrol Noktası,
3. Çamoğlu-Sorkun Yolu 1. GiriĢ Kontrol Noktası
4. Çamoğlu-Sorkun Yolu 2. GiriĢ Kontrol Noktası
5. GümüĢsu Tokalı Kanyonu GiriĢ Kontrol Noktası
6. GümüĢsu-Zirve YürüyüĢ Yolu GiriĢ Kontrol Noktası
5. Ulaşım durumu (Koordinatlarıyla harita üzerinde)
5.1. Anayollar
5.2. Yaya yolları, patikalar
IĢıklı ve Gökgöl alanı ve çevresinde özel olarak düzenlenmiĢ yaya yolları
bulunmamaktadır. Çevrede yaĢayanlar tarafından tarım ve hayvancılık amaçlı
kullanılan yollar ile sedde yolları mevcuttur.
Akdağ Tabiat Parkı YürüyüĢ Güzergâhları
Akdağ Tabiat Parkı Uzun Devreli GeliĢim Planında; ana kaynak değer olan biyolojik,
jeomorfolojik oluĢumların tahribata uğratılmadan sınırlı, düzenli ve programlı bir
Ģekilde korunarak kullanılması ve devamlılığının sağlanması ile kültürel kaynak
değeri olarak önem kazanan geleneksel yaylacığın korunması ve yaĢatılabilmesi
amacı doğrultusunda bilimsel amaçlı tanıtma, bilgilendirme ve sportif faaliyetlere
yönelik aĢağıda verilen hatlarda yürüyüĢ güzergâhları belirlenmiĢtir.
1. Kocayayla YürüyüĢ Güzergâhı
Eski Orman Bakımevi Tanıtım Biriminden baĢlayan Kocayayla yürüyüĢ güzergâhı
(zorluk derecesi düĢük)
2. Çamoluk Tepe-Çimek Tepe YürüyüĢ Güzergâhı
Eski Orman Bakımevi Tanıtım Biriminden baĢlayan Çamoluk Sırtı-ÇimektepeEski Orman Bakımevinde sonlanan yürüyüĢ güzergâhı (zorluk derecesi düĢük)
3. Sığırkuyruğu Tepe –Kartalçimen Tepe YürüyüĢ Güzergâhı
Sığırkuyruğu Orman bekçi kulübesi-Sığırkuyruğu tepe -Kartalçimen tepe etekleriSığırkuyruğu yaylası güneyinden devam ederek baĢlangıç noktasına ulaĢan
yürüyüĢ güzergâhı (zorluk derecesi düĢük)
4. Karanlık Dere – Tokalı kanyonu yürüyüĢ güzergâhı (zorluk derecesi yüksek)
5. Sığırkuyruğu-Akkale Tepe Zirve YürüyüĢ Güzergâhı (zorluk derecesi yüksek)
Karanlık Dere olarak baĢlayan, Akçay Dere olarak devam eden, Tokalı Kanyonu
olarak adlandırılan Akçay Dere kesimi yürüyüĢ için tercih edilen bölgelerden
birisidir. YürüyüĢ için tercih edilen diğer bir güzergâh da Tabiat Parkının batı ve
güneybatı yönündeki yükseltisi olan Büyükgedik Tepe, Güvencigeçidi Tepe ve
Deveboynu Tepenin oluĢturduğu Akdağ zirve hattıdır. Aynı güzergâhın devam
etmesi öngörülmüĢtür. Gerek Karanlık Dere ile Tokalı Kanyonu gerekse Akdağ Zirve
hattı topografik özellikleri açısından zor Ģartlara sahiptir. Bu nedenle Akdağ Zirve
hattı, Karanlık Dere vadisi ve Tokalı Kanyonu yüksek zorluk derecesinde yürüyüĢ
güzergahı olarak belirlenmiĢtir.
5.3. Küçük yollar (yayla yolları vb)
Akdağ Tabiat Parkı Ġçi UlaĢım
Tabiat Parkı sınırları içerisine dört noktadan taĢıt ile girilebilmesi öngörülmüĢtür,
taĢıt giriĢ noktaları; 1. Sorkun-Çamoğlu birinci giriĢi, 2. Sorkun-Çamoğlu ikinci giriĢi,
3.MenteĢ giriĢi, ve 4. Çivril-Cumalar giriĢi olarak düzenlenmiĢtir.
Daimi taĢıt trafiğine açık olarak düzenlenen taĢıt yolları; tabiat parkı sınırları içine
girmesine olanak tanınan (otobüs hariç) tüm taĢıtlara açıktır. Bu güzergahta Çamoğlu
yerleĢimi giriĢinden Kocayayla‟ya ulaĢan aks Kocayayla giriĢinde ikiye ayrılmakta,
yol batı yönünde devam edildiğinde Çivril-Cumalar giriĢine bağlanmaktadır, diğer
yön takip edildiğinde MenteĢ giriĢ yolu ile bağlantı sağlanmaktadır. Bu düzenleme
ile Tabiat parkının dört ana giriĢ noktasını birbirine bağlayan ana taĢıt ulaĢım sistemi
oluĢturulmuĢtur.
Servis amacına yönelik olarak düzenlenen güzergah ise Kocayaylanın güney
yönünden baĢlayıp Ortakapuz Dere-Akçay Dere birleĢme noktasına bağlantı
sağlamaktadır. Bu güzergah sadece Tokalı Kanyonuna gelen yürüyüĢ kafilelerine
yönelik olarak düzenlenmiĢtir.
6. Kısaca tüm görsel kaynakların tanımlanması
6.1. Topografya çeşitliliği (eğimli yerler, düzlükler, vb.)
IĢıklı ve Gökgöl alanı ve yakın dolayında; Paleozoyik-Mesozoyik yaĢlı Burgaz
Grubu‟na ait Sivaslı Formasyonu, IĢıklı-Belence Metasedimentleri ve Burgazdağ
Formasyonu, Akdağ Grubu‟na ait Jura yaĢlı Ergenlik Resifal KireçtaĢı, FiliĢ ve
KarmaĢık Seri‟ye ait Üst Kretase yaĢlı Ofiyolitik Kayaçlar ve Eosen‟den günümüze
kadar değiĢik yaĢlara sahip Neo-Tektonik Örtü Birimler yüzeylenmektedir. Ġnceleme
alanı ve yakın dolayı için, 1/25.000 ölçekli jeoloji haritası baz alınarak oluĢturulan
jeoloji haritası aĢığıda verilmektedir.
Akdağ; kuzeybatıdan-güneydoğuya doğru alçalan iki silsile halinde
uzanmaktadır. Birinci silsile Bakırlı dere‟den baĢlayıp, Tokalı kanyonu‟nda son
bulan birinci Akdağ olup, en yüksek tepesi 2446 m ile Kıraç tepesi‟dir. Ġkinci silsile
Tokalı kanyonu‟nda baĢlayıp Düzbel‟deki Sarp dere‟de son bulan ikinci Akdağ olup,
en yüksek tepesi 2343 m ile Akkıraç tepesi‟dir.
Akdağ YHGS‟ deki litostratigrafik birimleri yaĢları Paleozoyik‟ten PliyoKuvaterner‟e kadar değiĢen kayaçlar oluĢturur. Alandaki temel kayaçları Paleozoyik
yaĢlı Kestel formasyonuna ait fillitler, kuvarsitler ile kuvarsit-serisitler oluĢturur. En
genç birimler ise Pliyo-Kuvaterner‟e ait kumtaĢı, silttaĢı, kiltaĢı ve konglomeralardır.
Genel olarak, Akdağ YHGS‟nın da içinde yer alıdığı bölgede Menderes masifi örtü
Ģist ve karbonatlarını temsil eden Burgaz grubu ile Batı Toroslar kapsamındaki
Akdağ grubuna ait kaya birimleri birbirlerine oldukça benzerdir.
Akdağ YHGS alanı tektonik açıdan Toros orojeninden etkilenmiĢ bir bölge
içerisindedir. Bu nedenle Akdağ YHGS alanı içerisinde jeolojik süreç boyunca geniĢ
alanları etkilemiĢ bindirme faylar izlenebilmektedir. Bunlara iliĢkin ayrıntılara
ilerleyen bölümlerde değinilecektir. Ayrıca bindirme faylarının etkisiyle sınırlar
boyunca breĢleĢmeler, sürüklenme kıvrımları ve metamorfizma oluĢmuĢtur.
Bunlarda tipik olanı çalıĢma alanının yaklaĢık orta kesimlerinde kuzeybatı –
güneydoğu uzanımlı Kestel formasyonu ile Karatepe Verrucano formasyonu ve
Derealanı formasyonları arasındaki bindirme fayıdır. Bu bindirmenin etkisiyle
Kocayaylada porfiroyid Ģistler kıvrılmıĢ ve kırılmıĢ, bu bölgenin kuzeyinde yer alan
Karacık tepede Karatepe Verrucano formasyonunun kumtaĢı ve konglomeraları az
geliĢmiĢ bir Ģistsellik kazanmıĢ ve metakumtaĢından Ģiste geçiĢ aĢamasına varan
dinamometamorfik etkinlik oluĢmuĢtur (Öngür, 1973). Akdağ YHGS‟nin doğusunda
yer alan Kocakarakaya tepe civarında bindirmiĢ Ģist kütlesi Karatepe Verrucano ve
Derealanı formasyonlarının devrik tabakaları üzerinde durmaktadır.
6.2. Hidrojeolojik özelliklerin çeşitliliği; deniz, göller, kıyılar, ırmaklar,
şelaleler, tatlı su kaynakları, pınarlar,
IĢıklı ve Gökgöl, Büyük Menderes Nehir Havzası‟nın beslenme alanında yer almaktadır.
YaklaĢık 500 km. uzunluğa sahip olan Büyük Menderes Nehrinin drenaj alanı 26137.8 km2‟dir.
Büyük Menderes Nehir Havzası, Afyon, Aydın, Burdur, Denizli, Isparta, Ġzmir, Muğla ve
UĢak illeri idari sınırlarını kapsamaktadır. IĢıklı Göl ve Gökgöl sulakalan sisteminin drenaj
alanı ise 3832.7 km2 olup, Büyük Menderes Nehir Havzası‟nın yaklaĢık % 14.5‟lik kısmını
oluĢturmaktadır.
Alanı, hidrolojik olarak 3 tane alt havzadan
oluĢmaktadır. Alt havzalar, bu sistemlere
yüzeysel akımla beslenim gerçekleĢtiren akarsu
kolları dikkate alınarak IĢıklı Gölün boĢalım
noktasından itibaren oluĢturulmuĢtur. Alt
havzalar, IĢıklı Göl–Gökgöl, Kufi Çayı ve
Karakuyu alt havzaları olarak adlandırılmıĢtır.
Karakuyu alt havzasında drene olan yüzey
suları Büyük Menderes Nehri, Kufi Çayı alt havzasında drene olan sular ise, tahliye kanalı
aracılığı ile IĢıklı Göl ve Gökgöl sulakalan sistemini beslemektedir.
Su Noktaları
IĢıklı Göl ve Gökgöl sulakalan sisteminde su noktalarını, akarsular, kaynaklar, sondaj
kuyuları, göller, bataklık alanlar ve drenaj kanalları oluĢturmaktadır. IĢıklı Göl ve Gökgöl
sulakalan sistemi için oluĢturulan hidroloji haritası ve su kimyası ölçüm noktalarını gösteren
harita aĢağıda verilmektedir.
ġekil 9. IĢıklı Göl ve Gökgöl Sulakalan Sisteminin Hidroloji Haritası
Akarsular
Ġnceleme alanının en önemli akarsuyu, Büyük Menderes Nehri‟dir. Dinar ve IĢıklı Göl–Gökgöl
sulakalan sisteminin Kuzeyinde yer alan Akdağ dolaylarında doğmakta, Ege Denizi‟ne
dökülmektedir.
Dinar dolaylarında ana akarsu ve çayların sularını toplayan Büyük Menderes Nehri, IĢıklı
Göl–Gökgöl sulakalan sisteminin GD‟da Kabaklı dolaylarında Çivril Grabeni‟ne ulaĢmaktadır.
Çivril Grabeni içinde yer alan inceleme alanında, Büyük Menderes Nehri geniĢ düzlükler
boyunca menderesler yaparak IĢıklı Göl– Gökgöl sulakalan sistemine kadar akıĢına devam
etmektedir. Büyük Menderes Nehri‟ne ek olarak; IĢıklı Göl–Gökgöl sulakalan sisteminin KD
ve KB‟da yer alan sırasıyla Gökgöl ve IĢıklı karst kaynaklarından boĢalan yeraltısuları ile
GümüĢsu dolaylarından Akdağ ve yakın dolayında meydana gelen yüzeysel akımları drene
eden dere suları, göl sistemini beslemektedir. Buna ek olarak Kufi Çayı tarafından drene
edilen yüzeysuları ise, alanının B‟sında yer alan kanal ile sulak alan sistemine ulaĢmaktadır.
IĢıklı Göl ve Gökgöl sulak alan sistemi ve yakın dolayında gözlem yapan Akım Gözlem
Ġstasyonlarında (AGĠ) gözlenen akım değerlerine ait istatistiki değerlendirmeler sonucunda
sulak alan sistemine, IĢıklı kaynaklarından ortalama 5.204 m3/s, Kufi Çayından ortalama 2.668
m3/s ve Dinar Çayından ise ortalama 3.120 m3/s oranında bir yüzey suyu katkısı geldiğini
göstermektedir. IĢıklı Gölün çıkıĢında yer alan regülatörde gözlenen ortalama debi değeri ise
12.627 m3/s‟dir.
Drenaj Kanalları
Devlet Su ĠĢleri Genel Müdürlüğü (DSĠ) tarafından sulama suyu sağlamak amacı ile yapılmıĢ
olan sulama kanalları yer almaktadır. Bu kanallardan GümüĢsu Sulama Birliği, Irgıllı–Sütlaç
Sulama Birliği, IĢıklı Sulama Birliği, Çivril Sağ Sahil Sulama Birliği ve Çivril – Baklan Sol Sahil
Sulama Birliği tarafından sulama suyu sağlamaktadır.
Sulama kanallarının yanı sıra, tarım arazisi oluĢturmak ve sulamadan dönen suların tahliyesi
amacı ile özellikle GümüĢsu Sulama Birliği, Irgıllı – Sütlaç Sulama Birliği, IĢıklı Sulama Birliği
ve Çivril Sağ Sahil Sulama Birliği‟nin bulunduğu alanlarda kurutma kanalları yer almaktadır.
Kaynaklar
Alanda sürekli boĢalım sağlayan IĢıklı Pınar, Gökgöl, Yuvaköy ve Yapağı kaynakları yer
almaktadır. IĢıklı karst (Akgöz) kaynağının akiferini Triyas-Kretase yaĢlı Burgazdağ
Formasyonu‟na ait dolimitler, Gökgöl karst kaynaklarının akiferini ise Akdağ Grubuna ait
Jura yaĢlı Ergenlik Resifal KireçtaĢları oluĢturmaktadır. Üstün (2008) tarafından
gerçekleĢtirilen çalıĢmada; IĢıklı Pınar, Gökgöl, Yuvaköy ve Yapağı kaynaklarının ortalama
debi değerlerinin sırası ile 3.371, 2.301, 1.028 ve 0.259 m3/s olduğu belirtilmektedir. Bu
kaynaklara ek olarak mevsimsel boĢalım sağlayan kaynaklar da yer almakla birlikte bu
kaynakların debileri 1-2 l/s‟yi geçmemektedir.
Kuyular
Keson Kuyular
Köylülerin büyük bir çoğunluğu, içme ve kullanma suyu temin etmek ve ekili arazilerini
imkân nispetinde yeraltısuyu ile sulamak amacıyla evlerinin önünde ve arazilerinde keson
kuyular açmıĢtır. Bu keson kuyular, özellikle alanının B ve G kesiminde açılmıĢ olup
derinlikleri 5-10 m. arasında değiĢmektedir. Söz konusu kuyular kayıt altına alınmamıĢ olup
sayıları bilinmemektedir.
Sondaj Kuyuları
IĢıklı Göl ve Gökgöl sulak alan sistemi yakın dolayında sulama birliklerine su sağlamak amacı
ile DSĠ tarafından farklı amaç ve derinlikte sondaj kuyuları açılmıĢtır. Buna ek olarak DSĠ
tarafından ovanın değiĢik yerlerinde; araĢtırma ve iĢletme sondaj kuyuları açılmıĢtır. Ġnceleme
alanındaki kayıtlı araĢtırma, iĢletme ve derin sondaj kuyusu sayısı toplam 121 tanedir.
Sürekli yeraltısuyu seviye gözlemi yapılan kuyular IĢıklı Göl‟ün KB-K-KD sınırında yer
almaktadır. GümüĢsu‟da (37229) yer alan bir kuyu dıĢında diğer kuyularda gözlenen en
düĢük su seviye değerleri IĢıklı Göl‟ün taban kotunun (814 m.) üstünde yer aldığını
göstermektedir. Bu durum, IĢıklı Göl‟ün KB-K-KD sınırındaki alansal yeraltısuyu Akdağ‟dan
itibaren IĢıklı Göle doğru gerçekleĢtiğini ifade etmektedir. Ayrıca 37229 nolu kuyudaki
yeraltısuyu seviyesinin IĢıklı Gölün taban kotunun altında yer alması ise bu kuyunun
bulunduğu bölgede aĢırı yeraltısuyu kullanımı olduğunu iĢaret etmektedir.
Göller
Proje çalıĢmasına konu olan IĢıklı Göl ve Gökgöl alanının içinde yer almaktadır. IĢıklı Göl ve
Gökgöl‟ün toplam yüzey alanları 62.89 km2 olup çevresi ise 56.4 km.‟dir.
DSĠ XXI. Bölge Müdürlüğü, IĢıklı Göl ve Gökgöl sulakalan sisteminin G kenarı kuĢaklama
kanalı ve mansabına ise bir adet regülatör inĢa etmiĢtir. Söz konusu regülatörede, DSĠ XXI.
Bölge Müdürlüğü tarafından göl sisteminin su seviyesi, 1981-2008 yılları arasında aylık
aralıkta kaydedilmektedir. Sulakalan sisteminin G‟de yer alan mühendislik yapılarından
dolayı, ölçülen seviye değerleri gölün doğal seviye değerlerini ifade etmemektedir. Buna ek
olarak yapılacak olan değerlendirmelerde, söz konusu mühendislik yapılarından dolayı, IĢıklı
Göl ve Gökgöl tek bir göl olarak kabul edilmiĢtir. Buna karĢın 1981-2008 yılları arasında, IĢıklı
Göl ve Gökgöl sulakalan sisteminde gözlenen en düĢük ve en yüksek su seviyesi sırası ile
816.43 m. ile 821.13 m. arasında değiĢmekte olup gölün ortalama su seviyesi ise 818.85 m.
olarak gözlenmiĢtir.
Diğer taraftan DSĠ XXI. Bölge Müdürlüğü tarafından 4-25 Haziran 1998 tarihinde IĢıklı Göl‟ün
batimetri haritasının çıkarılması amacı ile çalıĢma yapılmıĢtır. Söz konusu çalıĢma sonucunda
IĢıklı Göl‟ün en düĢük taban kotu 814.0 m. olarak belirlenmiĢtir. 1981-2008 tarihleri arasında
gözlenen su seviyeleri ve göl batimetri haritasından elde edilen en düĢük taban kotu dikkate
alındığında, IĢıklı Göl‟ün en derin yeri yaklaĢık 7 m. olarak hesaplanmıĢtır.
DSĠ XXI. Bölge Müdürlüğü tarafından 1998 yılında yapılan batimetri çalıĢmaları sonucunda
elde edilen veriler değerlendirilmiĢ ve IĢıklı Göl‟ün batimetri haritası elde edilmiĢtir ( ġekil 10)
IĢıklı Göl‟ün maksimum iĢletme kotu olan 821 m. üst sınır olarak kabul edilmiĢtir. IĢıklı Gölün
en derin noktası ise 814 m. ile gölün KD‟da yer almaktadır.
Yapılan değerlendirmeler sonucunda IĢıklı Gölün en düĢük, en yüksek ve ortalama su seviye
değerleri sırası ile 814.0, 821.0 ve 817. 88 m. olarak hesaplanmıĢtır.
Ayrıca elde edilen batimeteri haritasının değerlendirilmesi sonucunda, IĢıklı Göl için su
seviyesi ile alan ve hacim iliĢkisi değerlendirilmiĢtir. IĢıklı Gölde depolanan toplam su
hacminin % 50‟si 814 ile 816 m kotları arasında yer almaktadır. Bu suyun depolandığı alan göl
toplam alanının yaklaĢık % 20‟sine karĢılık gelmektedir. Bununla birlikte IĢıklı Gölün su
seviyesinin 821 m olması durumunda toplam hacmi 256.767 × 106 m3 ve göl toplam alanı ise
52.691 × 106 m2 olarak hesaplanmıĢtır.
Barajlar
IĢıklı Göl ve Gökgöl sulakalan sistemi alt drenaj alanı içinde baraj bulunmamakla birlikte,
sulakalan sisteminin KB‟da Kufi Çayı alt havzasında, Sandıklı‟nın K‟de DSĠ tarafından
iĢletilen Örenler Barajı yer almaktadır.
IĢıklı Göl ve Gökgöl Sulak alanında balıkçılık, turizm, hayvancılık, tarım, torf iĢletmeciliği, saz
kesimi, avcılık ve madencilik gibi faaliyetler yapılmakta aynı zamanda içme suyu ve sulama
suyu kaynağı olarak da yararlanılmaktadır.
6.3. Vegetasyon çeşitliliği; saf, karışık, doğal, yaşlı, bakir vb.
Akdağ vejetasyon açısından YHGS ve Tabiat Parkı birlikte incelenmiĢ ve alandaki hedef
tür/türler in ekolojik istekleride göz önüne alınarak makro bir vejetasyon değerlendirmesi
yapılmıĢtır.
a- Ağaç, Ağaçcık ve Çalılar: Sahadaki baĢlıca Ağaç, Ağaçcık ve Çalı türleri: Kızılçam
(Pinus brutia), Karaçam (Pinus nigra subsp. pallasiana), Ardıç (Juniperus foetidissima,
Juniperus exelsa, Juniperus communis, Juniperus oxycedrus), MeĢe (Quercus pupescens,
Quercus ithaburensis, Quercus cerris, Quercus coccifera, Quercus trojana, Quercus infectoria),
Karaağaç (Ulmus glabra), Söğüt (Salix alba, Salix pedicellata), Titrekkavak (Populus tremula),
Kestane (Castanea sativa), Ceviz (Juglans regia), Çınar (Platanus orientalis), Porsuk (Taxus
baccata), Kavak (Populus alba), DiĢbudak (Fraxinus angustifolia), Kızılcık (Cornus mas),
Laden (Cistus lauririfolius. Cistus salviifolius), Adifındık (Corylus avellana), Koyunkıran
(Hypericum heterophyllum), Dağ akçaağacı (Acer hyrcanum ssp, keckianum), Defne (Laurus
nobilis), Cehri (Rhamnus ssp.), Barut ağacı (Frangula alnus), Karamuk (Berberis spp.), Mürver
(Sambucus,nigra), Hanımeli (Lonicera caucasica), Ilgın (Tamarix ssp.), Hünnap (Zizypus
jujuba), Sumak (Rhus coriaria ), Boyacı sumağı (Cotinus coggyria), MuĢmula (Mespilus
germenica ), Menengiç (Pistacia tarebinthus), Karaçalı (Paliurus spina-christi), Çitlenbik
(Celtis australis, Celtis glabrata), Üvez (Sorbus umbellata), Alıç (Crataegus ssp.), Dafna
(Daphne oleoides), Yabangülü (Rosa ssp.), Badem (Amygdalus communis,Amygdalus
orientalis), Ahlat (Pyrus ssp.), Yabani erik (Prunus ssp.), Bögürtlen (Rubus canascens), Dağ
MuĢmulası (Coteneastter ssp.), Kapari (Capparis ovata), Sarı Çiçekli Yasemin (Jasminum
fruticans), Abdestbozan (Poterium spinosum), Katırtırnağı (Spartium, Genista ssp.), Orman
SarmaĢığı (Hedera helix), Taflan (Euonymus europaea), Pelin (Artemisia ssp.) dir.
Bitki grupları itibariyle toplam sahaya oranları : Bozuk Karaçam Ardıç (BÇkAr) %21,
Karaçam Koru Ormanı (Çk) %14, Bozuk MeĢe Baltalığı (BMBt) %10.25, Bozuk Diğer
Yapraklılar (BDy) %9, Bozuk Ardıç(BAr) %8, Bozuk MeĢe Ardıç (BMAr) %6, Bozuk Karaçam
ormanı (BÇk) %3, Bozuk Ardıç MeĢe TaĢlık (BArM-T) %1.5, MeĢe baltalığı (MBt) %1.5, Bozuk
MeĢe (BM) %0.7, Kızılçam Koru Ormanı (Çz) %0.5 dir. (Akdağ tabiat parkı bölümünde
bulunan ormanlar)
YHGS deki ormanlık alanlar ( Akdağ TP dıĢında kalan) Afyon Sandıklı ve Denizli Çivril
orman iĢletme Ģeflikleri sorumluluk alanlarında kalmaktadır. Bu iĢletme Ģefliklerine ait orman
amenajman planları meĢcere haritaları üzerinde yapılan çalıĢma ile alanda kalan ormanlık
alanlar ve bu alanlardaki ağaç va ağaçsıların oluĢturdukları karıĢımların, kapalılık, yaĢ,
durumları ve makro vejetasyon yapısı, ayrıca orman harici yer kaplayan alanlarla ile ilgili
bilgiler aĢağıda Tablo‟da verilmiĢtir.
Tablo: Orman Alan Tipleri ile Diğer Arazi Kullanımları
Mescere tipi
Alanı (Hektar)
Mescere tipi
Alanı (Hektar)
Ag0
45.5
Çkc1
28.0
BAr
415.5
Çkc2
59.5
BArM
19.5
Çkc3
208.0
BÇk
771.0
Çkcd1
41.5
BÇk-T
1538.5
Çkcd2
178.0
BÇkAr
1411.0
Çkcd3
52.0
BÇkM
767.5
Çkd1
41.0
BÇz
1.5
Çkd2
20.0
BDy
157.0
Çzc1
10.0
BM
1917.0
Çzc2
1.5
BMAr
432.0
Çzcd2
10.0
BMBt
756.0
ÇzÇkcd2
5.0
Çka
589.0
MBt3/10
13.0
Çka0
57.0
MBt3/40
136.5
Çka2
2.0
T
109.0
Çkb3
64.0
OT-T
Çkbc2
24.0
OT
1085.0
Çkbc3
47.5
Z
254.0
İs
2.5
TOPLAM ALAN
2.0
11272.0
b- Otlar ve Sazlar: Sahada çeĢitli çayır otları , Sütleğen (Euphorbia ssp.), MercanköĢk
(Origanum ssp.), Adaçayı (Salvia ssp.), Kekik (Thymus ssp.), Sığırkuyruğu (Verbascum
heterobarbatum, V. luridiflorum) , Nane (Mentha ssp.), Kirpi yastığı (Acantholimon ssp.), Dağ
YavĢan otu (Veronica ssp.), Geven (Astragalus gaeobotrys, A. mitchelianus, A. paecilanthus),
Eğrelti (Dryoptris filix-mas.), Kantaron (Hypericum heterophyllum, H. aviculariifolium ssp.
uniflorum), Pelin (Artemisia ssp.), Yumak otları (Festuca ssp.), Sarı ot (Boreava aptera), Nicar
otu (Barbarea hedgeana), Çan çiçeği (Campanula sorgerae), Orman müĢiri (Asperula ritida
ssp. hirtella), KuĢkonmaz (Cardus nutans ssp. falcato-incurvus) Peygamber çiçeği (Centaurea
carlensis ssp. maculiceps, C. olimpica), Deve dikeni (Cirsium sipyleum), Karanfil (Dianthus
erinaceus var. alpinus), Ölümsüz çiçek (Helichrysum compactum), TaĢ nanesi (Micromeria
cristata ssp. phrygia), Gelincik (Papaver spicatum var. spicatum), Sabun otu (Saponaria
pamphylica), Yemlik (Scorzonera violacea), Dağ çayı (Sideritis condensata), Nakil çiçeği
(Silene caryophylloides ssp. echinus), Crenosciadium siifolium, Asyneuma compactum,
Cypeola ciliata, Erysimum pallidum, çeĢitli sukkulent bitkiler ve Soğanlı bitkiler mevcuttur.
Sümbül (Scilla bifolia), Sarıkokulu (Erantis hymalis), Ağlayan gelin (Fritillaria pinardii), Lale
(Tulipa orphanidea), Karçiçeği (Merendera trigyna, Merendera attica), Safran (Crocus ssp.),
Kardelen (Galanthus gracilis), Süsen (Ġris suaveolens) Arap sümbülü (Muscari ssp.), Glayöl
(Gladiolus atroviolacens), Siklamen (Cyclamen mirabilis) sahadaki mevcut soğanlı bitkilerden
bazılarıdır. Sahada bulunan Çobandeğneği (Polygonum afyonicum) yeni tür (endemik) dür.
Sahanın nemli ortamlarında bulunan Hasır sazı (Juncus ssp.), Çayır sazı (Carex ssp.) ve
Papirus otu (Cyperus ssp.) sahadaki sazlardan bazılarıdır.
Orman içi açıklarında bulunan otlar ve sazların toplam sahaya oranı %18 dir.
c- Yosun, Mantar ve Likenler: Saha yosun, mantar ve liken açısından zengindir. Sahada
bulunan yenebilen mantarlardan bazıları Morchella esculenta (Kuzugöbeği), Morchella conica
(Kuzugöbeği), Lactarius deterrimus (Çıntar), Coprinus comatus, Marcolepiota
procera,Agaricus campastris, Armilleria mellea, Tricholoma terreum (Karakız mantarı),
Pleurotus ostreatus (Kavak mantarı), Pleurotus eryngii, Chroogomphus rutiles (Geyik
mantarı), Rhizopogon luteolus (Domalan), Lycoperdon perlatum (ġeytan kınası), Lycoperdon
molle (ġeytan kınası), Polyporus squamosus (Kadifeli)‟ dir.Sahadaki odun tahripçisi
mantardan bazıları: Stereum hirsitum, Mycena strabicicola‟dır. Inocybe fastigiata ise sahadaki
zehirli mantarlardan birisidir.
7. İklimsel veriler
7.1.Sıcaklık
IĢıklı Göl ve Gökgöl sulakalan ekosistemi ve yakın dolayında yer alan MGĠ‟da gözlenen,
yıllık ortalama sıcaklık değerleri dikkate alınarak inceleme alanı için sıcaklık dağılım haritası
oluĢturulmuĢtur. Yapılan değerlendirmeler sonucunda, inceleme alanı ve yakın dolayında
gözlenen en düĢük ve en yüksek yıllık ortalama sıcaklık değerleri 10.66 C ile 13.55 C
arasında değiĢmekte olup, yıllık ortalama sıcaklık ise 12.76 C olarak hesaplanmıĢtır.
Ölçüm yapılan 4 istasyonun ortalamalarına göre, en soğuk ay 3.7 oC ortalama ile Ocak ayı, en
sıcak ay ise 25.0 oC ortalama ile Temmuz ayıdır. Bölge yaz aylarında 23.8 oC ortalama sıcaklığa
sahip iken kıĢ aylarında ise, ortalama sıcaklık 4.5 oC‟dır.
Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası Akdeniz iklim bölgesinde olup Ege - Ġç Anadolu
iklimi arasında bir geçiĢ bölgesinde yer almaktadır. Bu bölgenin hakim iklim tipi, oldukça
yüksek yağıĢ, karakteristik ve tipik Ģiddetli yaz kuraklığıdır. Sonuç olarak alandaki iklimin
klasik anlamda Akdeniz-Ġç Anadolu geçit özellikleri yansıttığı söylenebilir. Alan Güneyde
Büyük Menderes Vadisi boyunca Ege‟ye açık olması nedeniyle, bu kesimde flora ve
vejetasyonun yapısı da (örneğin Quercus coccifera topluluğunun bulunuĢu gibi) bu durumu
doğrular niteliktedir. Buna karĢılık alanın Büyük Menderes Vadisi bitiminde ani bir yükselim
yapması ve söz konusu vadiye dik konumlu bulunması nedeniyle, kuzey ve doğu kesimleri
daha karasaldır.
Bu iklim, Ege Bölgesi'nin büyük bir bölümü ile Ġç Anadolu'nun batı kesiminde ve
Akdeniz Bölgesi'nde Torosların güneye bakan kesimlerinde etkilidir. Yazları sıcak ve kurak,
kıĢları ılık ve yağıĢlıdır. Kıyı kuĢağında kar yağıĢı ve don olayları nadir olarak görülür.
Yüksek kesimlerde kıĢlar karlı ve soğuk geçer. YHGS ve çevresinde kıĢlar oldukça sert ve kar
yağıĢlıdır. Ortalama yıllık toplam yağıĢ 725.9 mm dir ve yağıĢların çoğu kıĢ mevsimindedir.
Yaz yağıĢlarının yıllık toplam içindeki payı %5.7 dir. Bu yüzden bölgede yaz kuraklığı
hakimdir. Yıllık ortalama nispi nem %63.2 dir. Kıyı kuĢağının doğal bitki örtüsünü sıcaklık ve
ıĢık isteği yüksek, kuraklığa dayanıklı olan kızıl çam ormanları ve maki vejetasyonu oluĢturur.
Yüksek yerlerde ise iğne yapraklı karaçam, sedir, ardıç ve göknar ormanları hakimdir. YHGS
nin bulunduğu bölge, Afyon ve Denizli Ġllerinin sınırları içerisinde kalmaktadır. Alana ait
iklim verileri Devlet Meteoroloji ĠĢleri Genel Müdürlüğü (DMĠ) web sitesindeki
(www.dmi.gov.tr) Afyon ve Denizli Ġllerinde bulunan meteoroloji istasyonlarına ait Uzun
Yıllar (1975 - 2010) Ġçinde GerçekleĢen Ortalama Değerler ve Uzun Yıllar Ġçinde GerçekleĢen
En Yüksek ve En DüĢük Değerler tablolarından alınmıĢtır.(www.dmi.gov.tr)
Tablo : Afyonkarahisar Meteorolojik Veriler
İstasyon adı:
Ocak
Şubat Mart
AFYONKARAHİSAR
Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül
Ekim
Kasım Aralık
Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1975 - 2010)
Ortalama Sıcaklık (°C)
0.2
1.7
5.5
10.4
15.1
19.3
22.3
22.0
17.8
12.3
6.6
2.1
Ort. En Yüksek Sıcaklık (°C)
4.4
6.3
11.2
16.2
21.2
25.7
29.4
29.3
25.2
19.0
12.3
6.1
Ortalama En Düşük Sıcaklık (°C)
-3.4
-2.4
0.4
4.6
8.4
11.8
14.4
14.2
10.4
6.4
1.8
-1.4
Ort. Güneşlenme Süresi (saat)
2.9
4.0
5.2
6.2
8.2
9.9
11.2
10.6
8.7
6.3
4.7
2.7
İstasyon adı:
Ocak
Şubat Mart
AFYONKARAHİSAR
Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül
Ekim
Kasım Aralık
Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1975 - 2010)
Ortalama Yağışlı Gün Sayısı
11.7
12.0
12.2
12.7
11.6
7.7
4.2
3.8
4.8
8.0
8.8
12.4
Aylık Toplam Yağış Miktarı
2
Ortalaması (kg/m )
39.2
36.7
41.4
48.4
43.9
32.5
19.8
14.4
19.1
39.9
35.2
45.3
Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler (1975 - 2010)
En Yüksek Sıcaklık (°C)
18.0
21.0
25.8
30.2
32.0
35.8
39.8
38.4
35.6
30.6
24.4
21.0
En Düşük Sıcaklık (°C)
-22.2
-22.0
-17.0
-7.6
-3.1
3.9
5.6
5.1
1.2
-4.6
-13.2
-18.0
Tablo : Denizli Meteorolojik Veriler
İstasyon adı: DENİZLİ
Ocak Şubat Mart
Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül
Ekim Kasım Aralık
Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen Ortalama Değerler (1975 - 2010)
Ortalama Sıcaklık (°C)
5.9
6.9
10.2
14.6
19.9
24.8
27.5
26.9
22.4
16.8
11.2
7.3
10.6
12.0
16.0
20.7
26.4
31.4
34.5
34.3
30.0
23.7
16.9
11.9
Ortalama En Düşük Sıcaklık (°C)
2.3
2.8
5.3
9.1
13.3
17.6
20.3
19.9
15.9
11.5
6.8
3.7
Ort. Güneşlenme Süresi (saat)
3.9
4.4
5.8
6.9
9.3
11.3
11.9
11.1
9.4
6.7
4.9
3.6
Ortalama Yağışlı Gün Sayısı
10.9
10.9
10.9
10.5
8.0
4.7
2.5
2.5
3.3
6.0
7.9
11.6
Aylık Toplam Yağış Miktarı
2
Ortalaması (kg/m )
76.1
76.7
63.5
55.3
37.1
24.4
20.4
11.7
13.2
36.7
62.3
83.9
Ort. En Yüksek Sıcaklık (°C)
Uzun Yıllar İçinde Gerçekleşen En Yüksek ve En Düşük Değerler (1975 - 2010)
En Yüksek Sıcaklık (°C)
22.6
25.9
30.8
35.8
37.0
42.4
43.9
44.4
41.6
34.4
29.3
25.1
En Düşük Sıcaklık (°C)
-9.5
-10.5
-7.0
-2.0
2.7
7.9
13.1
12.0
6.6
-0.8
-4.2
-6.3
Tablolardan da anlaĢıldığı gibi Uzun Yıllar Ġçinde GerçekleĢen Ortalama Değerlerin iki
istasyon ortalamalarına göre yılın soğuk ayının ocak ayı olduğu, ortalama sıcaklığın 3,05 °C,
en sıcak ayın Temmuz ayı olduğu ortalama sıcaklığın 24,9°C, sahadaki yıllık ortalama sıcaklık
yaklaĢık 16,3°C civarında olduğu, en yağıĢlı ayın 64,6 Kg/m2 ile Aralık ayı olduğu
görülmektedir.
7.2. Yağış (yağmur, kar, dolu, sis vb)
IĢıklı Göl ve Gökgöl, son 30 yıl içerisinde gerek doğal gerekse insan etkisi sebebiyle
değiĢimlere uğramıĢtır. Bu değiĢimlerin doğru olarak analiz edilmeleri sulakalan ve
çevresinde yağıĢ ve buharlaĢma analizlerini içeren meteorolojik değerlendirmelerin önemini
daha da arttırmaktadır. Her ne kadar söz konusu sulak alan ekosistemi içerisinde, insan
etkisinin son yıllarda artmıĢ olduğu bilinse de, küresel ısınmanın ve paralel olarak iklim
değiĢikliğinin alan üzerindeki etkisinin ayrıntılı olarak ortaya konması Ģüphesiz zorunludur.
Bu amaçla, IĢıklı Göl ve Gökgöl çevresinde ve sulak alan havzası içerisinde yeralan alanın
meteorolojik özelliklerini yansıtabilecek istasyonlar seçilmiĢtir.
1975–2008 yılları arasında Dinar, Denizli, Güney ve Denizli-Çivril istasyonları olmak üzere
dört istasyon yağıĢ, sıcaklık ve buharlaĢma analizleri için seçilmiĢtir (ġekil 4.) Bu amaçla,
öncelikle inceleme alanı ve yakın dolayında yer alan tüm istasyonlarda gözlenen yağıĢ,
buharlaĢma ve sıcaklık verileri için değerlendirme yapılmıĢtır.
Ġnceleme alanı için yıllık toplam yağıĢ miktarı, EĢ YağıĢ Eğrisi ve Thiseen Poligon Yöntemleri
kullanılarak belirlenmiĢtir (ġekil5). EĢ YağıĢ Eğrisi ve Thiseen Poligon Yöntemleri kullanılarak
IĢıklı Göl ve Gökgöl sulakalan sistemi için hesaplanan yıllık toplam yağıĢ miktarı sırası ile
440.99 ve 442.71 mm/yıl olarak hesaplanmıĢtır. Her iki yöntemle yapılan değerlendirmelerde,
özellikle G-GD‟dan gelen yağıĢların, inceleme alanındaki yağıĢ paternini oluĢturduğu
görülmektedir. Ġnceleme alanı ve yakın dolayında yer alan MGĠ‟da gözlenen yağıĢ değerlerine
göre; kıĢ yağıĢları yıllık toplam yağıĢın yaklaĢık % 34.53‟nü oluĢturmaktadır. Bunu sırası ile %
31.20 ile ilkbahar, % 22.71 ile sonbahar ve % 11.56 ile de yaz yağıĢları izlemektedir.
Tablo: YağıĢ
YAĞIŞIN MEVSİMLERE GÖRE DAĞILIMI
Yağış
MEVSİM
Yağış (mm)
Yüzdesi (%)
144.8
29
61.6
12
- Sonbahar (Eylül+Ekim+Kasım)
114,0
23
- Kış
178.5
36
498,9
100
- İlkbahar (Mart+Nisan+Mayıs)
- Yaz
(Haziran+Temmuz+Ağustos)
(Aralık+Ocak+Şubat)
Toplam
7.3. Rüzgar (hızı ve yönü)
Grafikler Afyonkarahisar‟da rüzgar esme sayısının en çok NNW yönünde (3702) ve
ortalama hızının 2.9 m/s olduğu, Çivril‟de rüzgar esme sayısının en çok W yönünde (2854) ve
ortalama hızının 1.5 m/s olduğu görülmektedir.
N
NNW
NW
4000
N
NNE
3500
3000
2500
3000
NE
NW
2000
WNW
1500
EN
W
1000
500
0
E
2500
NE
2000
1500
1000
500
WSW
W
0
E
ES
SW
SE
SSW
SSE
S
AFYONKARAHİSAR
7.4. Nemlilik
BuharlaĢma
SW
SE
S
ÇİVRİL
Ġnceleme Alanı ve Yakın Dolayındaki Mevcut MGĠ‟na Ait EĢ Gerçek BuharlaĢma-Terleme Haritası (Turc
Yöntemi)
Turc Yöntemi ile elde edilen gerçek buharlaĢma-terleme değerleri kullanılarak inceleme alanı
ve yakın dolayı için eĢ gerçek buharlaĢma-terleme eğrisi haritası oluĢturulmuĢtur.
Hesaplamalar sonucu elde edilen veriler sonucunda proje alanı için gerçek buharlaĢmaterleme miktarı 377.97 mm/yıl olarak hesaplanmıĢtır.
2. Seçkin Doğa turizmi değerlerine ait bilgiler,
ANTĠK KENTLER
Eumenia Antik Kenti
Adı
: Eumenia Antik Kenti
Yapım Tarihi ve Yaptıran : II. Eumenes
Tescil Tarihi ve Kararı
İlçesi
: 14.11.1985 İzmir K.T.V.K.K./ 1554
: Çivril
Yeri
: Işıklı Kasabası
Kadastral Durum
: Pafta: Ada: Parsel:
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, IĢıklı Kasabası‟nın Sarıbaba Tepesi ve IĢıklı su kaynağı civarı ile
kasabanın doğu bölümünde yüzeyde antik Eumenia Kenti‟nin izleri bulunmaktadır. Sarıbaba
Tepesi‟nin güney eteği, IĢıklı Gölü kıyısına kadar, Helenistik ve Roma Nekropol Alanı olarak
tespit edilmiĢtir. Göl civarı ve su kaynağı kıyısı boyunca, kasaba içlerine kadar antik kentin
asıl yerleĢim izlerine rastlanılmaktadır. Eumenia Antik Kenti, Helenistik Çağ‟da Pergamon
Kralı II. Eumenes tarafından kurulmuĢ olup, Roma ve Bizans Dönemleri‟nde de yerleĢimin
devam ettiği yüzeydeki izlerden anlaĢılmaktadır. Yer yer mermer sütun baĢlıkları, kesme blok
taĢlar, sütun parçaları ile tuğla ve çanak –çömlek parçalarına rastlanılmaktadır. Ancak son
yüzyıl içerisinde Sarıbaba Tepesi‟nin güney yamaçlarında taĢ ocağı, kireç ocağı ve yol
kenarının da kum ocağı olarak kullanıldığı ve böylece nekropol alanının yer yer tahrip
edildiği gözlenmiĢtir. Kentin akropolü Sarıbaba Tepesi üzerindedir. Akropole ait sur
duvarları yer yer izlenebilmektedir.
ÖREN YERLERĠ
Küfi Deresi
Adı
: Küfi Deresi
Tescil Tarihi ve
Kararı
: 09.10.1996
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Işıklı Kasabası-Koçak Köyü
Kadastral Durum
: 4,5,10,14,15,16,17,18,27,29,30 paftalar
Denizli İli, Çivril İlçesi, Küfi Deresi kenarlarında bulunan istinat duvarları ve buna
bağlantılı Emirhisar Kasabası’nın doğusundaki Roma yerleşimidir. Duvarlar, şimdiki Küfi
Deresi’nin ovaya indiği yerden itibaren Emirhisar Kasabası’na kadar iki sıra, birisi moloz
taşlarla, diğeri blok taşlarla örülmüş, açılan kum ocaklarında görülebilen ve tahribata uğramış
azami 2 m yüksekliğinde duvarlar ile Emirhisar’ın doğusunda yüzeyde sadece seramikleri
görülen örenyeridir.
Kayadibi Örenyeri
Adı
: Kayadibi Örenyeri
Tescil Tarihi ve Kararı :22.07.1983 G.E.E.A.Y.K. A- 4474
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Özdemirci Kasabası
Kadastral Durum
: 11 paftaa
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi‟nin yaklaĢık 30 km 2 km kadar kuzeyinde bulunmaktadır. Yöreden
geçen Donoğlu Deresi‟nin kuzeyindeki kayalık bölgenin üst ve alt düzlüğünde arkeolojik
yerleĢim izine rastlanılmaktadır. Yüzeydeki buluntular yerleĢimin Roma ve Bizans Devri ile
ilgili olduğunu göstermektedir. Yüzeyde yer yer mimari parçalar, çanak-çömlek kırıkları ve
tuğla parçaları ile bir sarnıç bulunmaktadır. Nekropol olabileceği düĢünülen bir alan
mevcuttur. Kaçak kazılar sonucunda ortaya çıkarılmıĢ ve tahrip edilmiĢ üç adet bitiĢik mezar
odasına rastlanılmıĢtır. Mezarlar tek kiĢilik olup, kesme blok taĢlardan yapılmıĢ olduğu
görülmüĢtür. Yörede baĢka anıtsal yapı dokusuna rastlanılmamıĢtır.Doğu ve kuzey kesiminde
çok miktarda moloz taĢ görülmektedir. Alanı doğudan batıya doğru ikiye bölen kayalık alan
alt düzlüğe doğru erozyon halindedir. Alanın Kayadibi düzlüğünde, sit alanı sınırları içinde,
Ģifalı içme suyu kaynağı bulunmaktadır.
HÖYÜKLER
Beycesultan Höyüğü
Adı
: Beycesultan Höyüğü
Tescil Tarihi ve Kararı: 26.04.1995 İzmir K.T.V.K.K./ 4775
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Menteş-Kocayaka Köyleri
Mülkiyeti
Kadastral Durum
: Hazine
: Uşak L23-a-24-c L23-a-25-d
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi‟ne 5 km. uzaklıkta, Denizli- Çivril karayolunun kuzeyindedir.
700x500 m.lik bir alanı kaplamaktadır. Yüksekliği 25m‟dir. Yakacık, MenteĢ ve Kocayaka
Köyleri ortak sınırı içinde kalmaktadır. Höyükte 40 yapı katmanı tespit edilmiĢtir. 40-20.
katmanlar Geç Kalkolitik, 19-27. katmanlar Erken Bronz I, 16-10. katmanlar Erken Bronz II, 96. katmanlar Erken Bronz III, 5-1. katmanlar Orta Bronz ve Bizans Çağlarına tekabül
etmektedir. Höyük üzerinde kuzey tarafta Beycesultan Türbesi bulunmaktadır. Kuzeydeki
sekizgen gövdeli ve üzeri kubbe örtülü türbe, Selçuklu Dönemi‟ne aittir. Malzeme olarak
kesme taĢ, moloz taĢ, tuğla ve kireç harç kullanılmıĢtır.1954-1959 yıllarında Ġngiliz Arkeoloji
Enstitüsü tarafından yapılan kazılarda çıkarılan piĢmiĢ toprak çanak-çömlekler; kemik, fildiĢi
ve taĢtan yapılmıĢ idol, kolye ve küçük objeler; gümüĢ, bakır ve bronzdan yapılmıĢ mızrak
uçları; iğneler vb. eserler bugün Denizli Hierapolis Örenyeri Müzesi‟nde sergilenmektedir.
Beycesultan Höyüğü; 2007 yılından bu yana Ege Üniversitesi öğretim üyesi EĢref ABAY
baĢkanlığındaki bir ekip tarafından kazılmaktadır.
GümüĢsu Höyüğü
Adı
: Gümüşsu Höyüğü
Tescil Tarihi ve Kararı : 07.06.2000 İzmir K.T.V.K.K./ 9468
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Gümüşsu Kasabası
Kadastral Durum
: 76-77 pafta
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, GümüĢsu (Homa) Kasabası sınırları içinde bulunan GümüĢsu
Höyüğü, IĢıklı- GümüĢsu Kasabası‟nı birbirine bağlayan Dinar karayolunun güney tarafında,
Beydilli Köyü‟nün güneydoğusundadır. Günümüzde IĢıklı Gölü‟ne paralel uzanan Höyük,
doğu-batı doğrultusunda yaklaĢık 150 m uzunluğunda, kuzey- güney doğrultuda ise 100 m
uzunluğundadır.Tunç, Roma ve Bizans Dönemlerine ait buluntulara rastlanılmaktadır.
Höyüğün güney ve doğusunda Bizans ve Roma yerleĢimi, ana kütlede ise Tunç Dönemi
yerleĢimi yoğunluktadır.
Alan Höyüğü
Adı
: Alan Höyüğü
Tescil Tarihi ve Kararı: 05.07.2000 İzmir K.T.V.K.K./ 9569
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Kıralan Kasabası
Kadastral Durum
: 4 L 23-d-19-b pafta
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Kıralan Kasabası‟ndaki Alan Höyüğü, Kıralan Kasabası yol ayrımında,
Özdemirci‟ye giden karayoluna 6,5 km mesafededir. Asfalt yol höyüğü ikiye bölmektedir.
Mollaver Mevkii olarak bilinen alandaki höyüğün güneydoğusunda Dede Tepesi,
kuzeydoğusunda ise Osmanlı Dönemi‟nden kalma Harıl Boğazı ÇeĢmesi yer alır.Zeminden 5
m yükseklikteki höyükte sadece Tunç Çağları‟na ait seramik parçalarına rastlanılması
sebebiyle, bu çağlarda iskân gördüğü anlaĢılmaktadır
Çetinler Höyükleri
Adı
: Çetinler Höyükleri
Tescil Tarihi ve Kararı: 13.12.2005 İzmir K.T.V.K.K./1702
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Çetinler Köyü
Kadastral Durum
: 2 pafta, 303 parsel
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Çetinler Köyü sınırları içinde bulunan Çetinler Höyükleri,
GümüĢsu Kasabası‟nın 3 km güneybatısında yer almaktadır. Ġki höyük yerleĢimi alanının arası
20 m mesafelidir ve her ikisi de toprak seviyesinden yaklaĢık olarak 5 m kadar
yüksektedir.Çetinler Höyüklerinin, bulunduğu topografya coğrafi olarak Çivril Ovası‟ndan
doğuya ve kuzeydoğuya yönelen yol güzergâhı üzerindedir. Ġklim olarak Akdeniz
Ġklimi‟nden Karasal Ġklim‟e geçiĢ bölgesinde yer alır. Eski çağlarda özellikle hayvancılık ve
tekstilcilik Eski Tunç Çağı‟nın en önemli geçim kaynaklarıdır. Hububat ekimi de çok eski
çağlardan günümüze kadar devam etmektedir. Höyükte yapılan incelemelerde bol miktarda
kaba yapım Eski Tunç Çağı‟na ait 3-5 cm kalınlıkta tuğla ve küp parçalarına rastlanılmaktadır.
Kaba yapım tuğla parçaları ise, yakın çevresinde Roma Dönemi‟ne ait bir köy yerleĢiminin var
olduğunu gösterir Höyük yüzeyinde belli çağların varlığını gösteren seramik parçalarına
rastlanılmamaktadır. Höyüğün çapı yaklaĢık 10-15 m kadardır. Bu haliyle her iki höyükteki
yerleĢimin küçük yerleĢimler olduğu anlaĢılmaktadır.
Yamanlar Höyüğü
Adı
: Yamanlar Höyüğü
Tescil Tarihi ve Kararı: 23.12.2005 İzmir K.T.V.K.K./1703
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Yamanlar Köyü
Kadastral Durum
: 43 pafta, 1731 parsel
Yamanlar Höyüğü, Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi‟nin 8 km batısında bulunan Yamanlar
Köyü yerleĢimi içinde kalmaktadır. Höyük, güneydoğuya doğru hafif bir eğimle ova
üzerinde kaybolur. Kuzeybatısı ile keskin dik bir eğime son bulur. Höyüğün çapı
yaklaĢık olarak 70 m, yüksekliği ise 7-8 m kadardır. Yüzeyde belli çağların varlığını
gösteren seramik parçalarına rastlanılmamaktadır. Ancak höyüğün 5 km batısında
bulunan Beycesultan Höyüğü tabakalaĢmasına göre Kalkolitik‟ten itibaren bütün
devirlere rastlanılması da mümkündür.Çivril Ovası, höyükler ve Antik Çağ
yerleĢimleri ile insanların yaĢamını kolaylaĢtıran iklim ve bitki örtüsü ile
Kalkolitik‟ten itibaren kalabalık bir nüfusu barındırmıĢtır.
SöğütlüçeĢme Höyüğü
Adı
: Söğütlüçeşme Höyüğü
Tescil Tarihi ve Kararı: 21.03.2001 İzmir K.T.V.K.K./9873
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Özdemirci Kasabası
Kadastral Durum
: 6 adaa
300 m kuzeybatısında bir tarla içindedir. YaklaĢık 5 m yüksekliğinde ve 150 x 200 m
boyutlarınca yayılan bir höyüktür.Yüzey buluntularından Eski Tunç-Demir Çağı yerleĢimi
olduğu anlaĢılmaktadır. Tarımsal faaliyetler nedeniyle kısmen tahrip edilmekte olan höyük,
arkeolojik açıdan yeterli potansiyele sahip bir höyüktür.
Tuğlu Höyük
Adı
: Tuğlu Höyük
Tescil Tarihi ve Kararı: 28.02.2008 Aydın K.T.V.K.K./1380
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Tuğlu Köyü
Kadastral Durum
: L23b-22c pafta, 278-477 parsel
Çivril Ġlçesi, Tuğlu Köyü‟nün 700 m. güneyindedir. Yayvan tepe olan höyüğün üzeri
meradır. Yüzeyde Roma Dönemi‟ne ait seramik parçaları bulunmasına rağmen daha eski
çağlara ait kalıntılara toprak altında rastlanması mümkündür.
Ömeroğlu Höyük
Adı
: Ömeroğlu Höyük
Tescil Tarihi ve Kararı: 28.02.2008
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Emirhisar Kasabası
Kadastral Durum
: L23b-22d pafta, 1433,1440,1441,1442,1443,1444,1445,1446 parseller
Çivril Ġlçesi, Emirhisar Kasabası sınırları içinde çapı fazla büyük olmayan höyüğün
üzerinde vasıfsız tuğla ve seramik parçaları bulunmaktadır.
Bağırtlan Höyük
Adı
: Bağırtlan Höyük
Tescil Tarihi ve Kararı
: 28.02.2008
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Emirhisar Kasabası
Kadastral Durum
: L23b-22c pafta,
Çivril Ġlçesi, Emirhisar Kasabası sınırları içinde mera vasıflı arazide bulunan Bağırtlan Höyük
küçük bir höyüktür. Yassıhöyük‟ün güneybatısındadır. Tepe yüksekliği 1-2 mm. kadardır.
Höyük tepesinde Roma Dönemi tuğla kırıkları ve seramik parçaları vardır. Daha eski yerleĢim
izlerine daha alt tabakalarda rastlanılması mümkündür. Ġki dekarlık bir alanı kapsar.
Yassıhöyük
Adı
: Yassıhöyük
Tescil Tarihi ve Kararı: 28.02.2008 Aydın K.T.V.K.K./1380
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Emirhisar Kasabası
Kadastral Durum
: L23b-22d pafta
Çivril Ġlçesi, Emirhisar Kasabası sınırları içinde bulunan Emirhisar-Yassıhöyük, halk
arasında Yassı Tepe olarak bilinmektedir. Höyük çok geniĢ bir alanı kapsar. Bu alanda çok
geniĢ bir yerleĢim sahası olduğu anlaĢılmaktadır. Özellikle tüm çevreye dağılmıĢ, Roma
Dönemi‟ne tarihlenen seramik parçaları, Yassıhöyük‟ün Roma Dönemi‟nin geliĢmiĢ bir
yerleĢimi olduğunu göstermektedir. Çevredeki diğer höyük ve Tümülüslere merkez teĢkil
eder. Kuzeydoğu- güneybatı alanında dağılmıĢtır. Muhtemelen en eski yerleĢim izleri tepe
yükseltisinde ve alt katmanlarda rastlanılmaktadır.
KısıkmıĢ Höyüğü
Adı
: Kısıkmış Höyüğü
Tescil Tarihi ve Kararı: 25.12.2008 Aydın K.T.V.K.K./1880
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Emirhisar Kasabası
Kadastral Durum
: 25 pafta
Çivril Ġlçesi, Emirhisar Kasabası sınırları içinde, KısıkmıĢ Mevkii‟nde bulunan KısıkmıĢ
Höyüğü‟nün yüzeyindeki seramik buluntulara göre Tunç Çağı ve Roma Dönemi‟nde iskân
gördüğü anlaĢılmaktadır. Kuzey- güney istikametinde uzanan höyüğün tarla seviyesinden
yüksekliği 10 m. civarındadır.
Çivril Höyük ve Mezarlığı
Adı
: Çivril Höyük ve Mezarlığı
Tescil Tarihi ve Kararı :23.01.1991:İzmir K.T.V.K.K./1754
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Merkez
Mülkiyeti
Kadastral Durum
: Çivril Belediyesi Tüzel Kişiliği
: 30pafta, 171 parsel
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi‟nde bulunan Çivril Höyüğü, Beycesultan Höyüğü‟nün yaklaĢık 10 km
kuzeydoğusunda bulunmakta ve Beycesultan Höyüğü gibi tabakalaĢma vermektedir.
Kesitlerde tabakalaĢmaya ait izler görülmektedir. Kenar kesitlerindeki ve yüzeydeki piĢmiĢ
toprak buluntular Hitit öncesi, Hitit ve Roma Çağı karakteri veren buluntulardır. Çivril ve
yöresi 12. yy‟da Anadolu Selçuklu Sultanı Kılıçarslan tarafından fethedilmiĢtir. Höyük, Türk
fetihleri ile birlikte yöreye gelen Türkler tarafından hem mezarlık, hem de yerleĢim yeri olarak
kullanılmıĢtır. Höyük üzerindeki mezarlık, Selçuklu Dönemi‟nden bu yana kullanılmaktadır.
Mezarlığın höyük zirvesine yakın bölümünde onikigen bir türbe yer alır. Türbe, Habib-i Acem
Türbesi olarak anılmaktadır. Habib-i Acem, Selçuklu yerleĢimi sırasında Horasan‟dan gelmiĢ
ve Çivril yöresinde yerleĢmiĢ ünlü bir din büyüğü olarak bilinmektedir.Höyük tabanına yakın
bölümleri Çivril Mezarlığı için bir duvar ile çevrelenmiĢ olup, tabandan itibaren yeni yerleĢim
baĢlamaktadır.
Pekmez Höyük
Adı
: Pekmez Höyük
Tescil Tarihi ve Kararı:28.02.2008Aydın K.T.V.K.K./1380
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Emirhisar Kasabası
Mülkiyeti
: Çivril Belediyesi Tüzel Kişiliği
Emirhisar Kasabası sınırları içerisinde yer alır. Yassıhöyük‟ün 300 m. batısındadır.
Yassıhöyük‟ün bir uzantısı olarak görünse de iki höyük arasındaki parsellerde kültür
tabakaları kesintiye uğradığından ayrı bir höyük olarak tescil edilmiĢtir. Çevresinde bol
miktarda Roma Dönemi seramiğine rastlanır. Yükseltisi 2-3 m. kadar olup, 2 dekarlık bir alanı
kaplamaktadır.
NEKROPOL ALANLARI
Gürpınar Roma Mezarları
Adı
: Gürpınar Roma Mezarları
Tescil Tarihi ve Kararı:05.11.1997 İzmir K.T.V.K.K./7181
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Gürpınar Kasabası
Kadastral Durum
: 15,18 ve 20 paftalar
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi‟nin 15 km kuzeyinde bulunan Gürpınar Kasabası kenarında, bahçe
yolu ve değirmen yolu üzerinde bulunan Roma Mezarlığı, halen kullanılan Gürpınar‟a ait
lokal mezarlık ile iç içedir. Çevrede Roma yerleĢiminin varlığını gösteren döĢeme kiremidi ile
seramik parçaları görülmektedir. .Mezarlar, yaklaĢık 2x1,5 m ebatlarındadır. Moloz taĢ ve
üzeri harç sıva ile yapılmıĢ, üstlerinin tonoz yapı ile örtüldüğüne dair izler bulunmaktadır.
Roma Dönemi‟ne ait tuğla parçaları, seramik kırıntıları ve yol kenarında devĢirme olarak
sıralanmıĢ traverten blok taĢlar yer alır. Yüzeyde yer alan baĢka anıtsal yapı ve yapı kalıntısı
görülmemektedir.
Donoğlu Deresi Nekropolü
Adı
: Donoğlu Deresi Nekropolü
Tescil Tarihi ve Kararı: 05.07.2000 İzmir K.T.V.K.K./9569
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Gürpınar Kasabası
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Özdemirci-Donoğlu Mevkii‟nde, ReĢadiye Köyü‟nün 2,5 km
kuzeydoğusunda yer alan Donoğlu Deresi Nekropolü, tescilli Kayaaltı Mevkii‟nin tam
karĢısında yer almaktadır. Kaçak kazılarla kısmen tahrip edilmiĢtir.
TÜMÜLÜS VE KAYA MEZARLARI
Karamanlı Tümülüsü
Adı
: Karamanlı Tümülüsü
Tescil Tarihi ve Kararı: 22.06.2000 İzmir K.T.V.K.K./9521
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Karamanlı Köyü
Mülkiyeti
Kadastral Durum
: Köy Tüzel Kişiliği
: 629 parsel
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Karamanlı Köyü sınırları içinde, Çivril-Seraserli Köyü yol
güzergâhında bulunan, Karamanlı Höyük olarak bilinen tümülüs, yaklaĢık 15 m
yüksekliğinde bir tepecik halinde olup, toprak alımı esnasında ortaya çıkan kesitlerinde yer
yer yanık izlerine rastlanılmaktadır. Tümülüsün çevresindeki toprak alımı sırasında zeminin
aĢağıya doğru çekilmesiyle dromos ve mezar odasının görülmemesine karĢın, kazı sonucu
ulaĢılması kolaylaĢtırılmıĢtır.
Somak Tümülüsü
Adı
: Somak Tümülüsü
Tescil Tarihi ve Kararı: 28.09.2006 Aydın K.T.V.K.K/428
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Karabedirler Köyü
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Karabedirler köyü yolunun, solundaki doğal tepelik üzerinde ve iki
tümülüs yan yana bulunmaktadır. Anadolu ölü gömme geleneği içinde önemli mezar
yapılarından olan tümülüsler Friglerle ortaya çıkmıĢtır. Bu tür mezar yapım geleneği uzun
yıllar devam etmiĢtir. Tırtıllı Tepe üzerindeki tümülüsler; kaçak kazı ile tahrip edilen
buluntulara göre, Geç Hellenistik dönemde yapılmıĢ olmalıdırlar. Tümülüs içindeki mezar
yapıları; yöresel taĢlardan itinalı bir iĢçilikle yapılmıĢlardır. Mezarlar, beĢik çatı Ģeklinde
kapatılmıĢlardır. Her iki tümülüs de; kaçak kazılar sonucunda tahrip edilmiĢlerdir.
Cenklimera Tümülüsü
Adı
: Cenklimera Tümülüsü
Tescil Tarihi ve Kararı: 28.02.2008 Aydın K.T.V.K.K./1380
İlçesi
: Çivril
Yeri
< span>Emirhisar Kasabası
Kadastral Durum
: L23b-22d paftaa
Çivril Ġlçesi, Emirhisar Kasabası sınırları içindeki merada bulunmaktadır. Yassıhöyüğün 500
mm. güneydoğusundadır. Tepe yükseltisi 10-15 m.dir.
Kırhöyük Tümülüsü
Adı
: Kırhöyük Tümülüsü
Tescil Tarihi ve Kararı: 24.01.2007 Aydın K.T.V.K.K./664
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Kocayaka Köyü
KÜLTÜREL YAPILAR
Çivril Eski Hükümet Konağı
Adı
Yapım Tarihi
: Çivril Eski Hükümet Konağı
ve Yaptıran
Tescil Tarihi ve Kararı
: 1915
: 09.06.1979 G.E.E.A.Y.K. A-1725
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Merkez
Mülkiyeti
Kadastral Durum
: Hazine
: 29-m-11 pafta, 151 ada,10 parsel
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi‟nde bulunan, dikdörtgen planlı olan bina iki katlıdır. DıĢ yapısının
subasman seviyesine kadar olan kısmı muntazam kesme taĢtan, üst yapısı moloz taĢtan harç
ile yapılmıĢtır. DıĢ yapıda sıva kullanılmamıĢtır. Ġç yapısı Bağdadi tarzdadır.
Tren Ġstasyonu
Adı
Yapım Tarihi
: Tren İstasyonu
: 1892
Tescil Tarihi ve Kararı: 19.06.1996 İzmir K.T.V.K.K./5914
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Merkez
Mülkiyeti
Kadastral Durum
Kullanım Biçimi
: Devlet Demir Yolları
: 20M-2 pafta, 139 ada,1 parsel
:Açık alanlarında peyzaj düzenlemeleri yapılmış
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Tren Ġstasyonu Caddesi, AĢağı Mahalle‟de, T.C. Devlet Demir
Yolları ĠĢletmesi Genel Müdürlüğü‟ne ait olan yapılar ve demiryolu; Çivril‟in 1892 yılında ilçe
olması ile birlikte yapılmıĢtır. Çivril-SütlaĢ (Denizli-Ġstanbul hattının geçtiği güzergâh)
üzerindeki istasyondur. 35 km mesafe arasında sefer yapan buharlı lokomotif; Ģu anda hizmet
dıĢı bırakılmıĢtır. Demiryolu kompleksi tüm tarihi görünümüyle hala ilçeye bir güzellik
vermektedir. Gar binası ve ek tesislerin açık alanlarında peyzaj düzenlemelerine gidilmiĢ olup;
seki yapılarak uçak yerleĢtirilmiĢ, heykeller, yeĢil alanlar ile parke taĢı döĢeli alanlar
oluĢturulmuĢtur.1985 yılında restorasyon görmüĢtür.
Ak Köprü
Adı
: Ak Köprü
Yapım Tarihi ve Yaptıran: Roma Dönemi
Tescil Tarihi ve Kararı
: 22.08.2000 İzmir K.T.V.K.K./9538
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Karayahşiler Köyü
Kadastral Durum
Kitabesi
: 1 pafta
: Osmanlı Dönemi mermer Onarım kitabesinde “miladi 1807” tarihi görülür.
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, KarayahĢiler Köyü sınırları içinde, Büyük Menderes üzerinde bulunan
Ak Köprü, doğu-batı doğrultusunda olup, dört kemerlidir. Köprü yuvarlak kemerli olması
sebebiyle Ahmetli ve Hançalar Köprüsü ile mimari benzerlik gösterir. 1976 yılında köylüler
tarafından onarılmıĢtır. Ak Köprü, Antik Dönemde Peltai-Apameia yol
güzergâhındadır. Köprü orijinalinde kesme taĢla kaplı olup, doğu tarafındaki kemer
diğerlerinden daha geniĢ tutulmuĢtur. Doğudan itibaren ilk kemer geniĢliği 4.50 m, ikinci
kemer 5.50 m geniĢliğinde, üçüncü kemer ise 3.50 m geniĢliğindedir. Köprü döĢemesiyle
birlikte 50 m uzunluğundadır. Üçüncü kemerin batı tarafındaki yarısı ile, batı tarafındaki
dördüncü kemer 1976 yılındaki onarım esnasında betonarme olarak yapılmıĢtır. Kemerlerin
etrafı silmeyle çevrelenmiĢ durumdadır. Büyük Menderes Nehri‟nin akıĢının köprüye zarar
vermemesi için kemer ayaklarının güney tarafına sel yaranlar yapılarak kesme taĢla
kaplanmıĢtır.Köprünün kuzey tarafındaki kemer alınlığında dairesel bir niĢ açılarak etrafı
silmeyle çevrelenmiĢ olup, ortasında da silindirik gövdeli süsleme elemanı
bulunmaktadır.Köprünün çevresinde bulunan Osmanlıca yazılı mermer onarım kitabesinde
Miladi 1807 tarihi okunmaktadır. Bundan da 19.yy baĢlarında, Osmanlı Dönemi‟nde de tamir
ettirilerek kullanıldığı anlaĢılmaktadır.
Çıtak Köprüsü
Adı
Kullanım Biçimi
: Çıtak Köprüsü
: Kullanılmıyor.
Tescil Tarihi ve Kararı:27.05.1992 İzmir K.T.V.K.K./2706
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Çıtak Köyü
Mülkiyeti
:Çıtak Belediye Başkanlığı
Denizli İli, Çivril İlçesi, Çıtak Kasabası’na 2 km uzaklıkta olan, Büyük Menderes akarsuyu üzerinde bulunan köprü
beş gözlüdür. Yapımında moloz taş ve devşirme taş kullanılmıştır. Çeşitli onarımlar geçirmiş.
ÇeĢme
Adı
: Çeşme
Tescil Tarihi ve Kararı: 20.09.2007 Aydın K.T.V.K.K./1106
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Işıklı Kasabası
Kadastral Durum
: 15 pafta, 2306 parsel
Mülkiyeti
: Işıklı Belediyesi
Çivril ilçesi, IĢıklı Kasabası‟nda yer almaktadır. Dört cepheli, kübik gövdeli bir meydan
çeĢmesidir. Kesme taĢtan inĢa edilmiĢ ve üzeri düz beton bir örtü ile kapatılmıĢtır. Kitabesi
bulunmayan çeĢmenin, yapan ve yaptıranı belli değildir. ÇeĢme beton malzeme ile tamir
edilmiĢ ve halen kullanılmaktadır. ÇeĢme dört cephelidir ve her cephenin ortasında birer niĢ
içerisinde musluk ve yalak bulunmaktadır. Yalakların iki yanına yerleĢtirilen testilikler cephe
boyunca devam etmekte ve köĢede diğer testiliklerle birleĢerek çeĢmenin gövdesini
sarmaktadır. ÇeĢme cephesindeki niĢler 20 cm. derinlikte ve üzeri yuvarlak kemerlidir. 19. ve
20. yüzyıllar civarına tarihlendirilebilir.
DĠNĠ YAPILAR
Bayat Köyü Camii
Adı
: Bayat Köyü Camii
Yapım Tarihi ve Yaptıran : H.1289
Tescil Tarihi ve Kararı
:13.02.1991 İzmir K.T.V.K.K./1825
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Bayat Köyü Camii
Mülkiyeti
Kullanım Biçimi
: Köy Tüzel Kişiliği
: Cami
Kadastral Durum
: 6 pafta, 1244 parsel
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Bayat Köyü, Köy içi Mevkii‟nde bulunan cami, kuzey-güney
doğrultusunda kare planlı ve tek mekânlıdır. Kuzeyde dikdörtgen Ģeklinde bir son cemaat
yeri bulunmaktadır. Minaresi yoktur. Ġbadet mekânında; iki ahĢap sütunla üç sahhın
oluĢturulmuĢtur. Tavanda diklemesine alttan büyük ahĢap kiriĢlerle desteklenmektedir Tüm
tavan hasırla kaplanmıĢtır. Son cemaat yerini ise dört ahĢap sütun taĢımaktadır. Ancak iki
kenardaki ahĢap sütunların iĢlevi yoktur.Camide güney duvarda yarım daire Ģekilli mihrap
niĢi vardır. Bunun her iki yanında iki küçük pencere, doğu duvarda iki, kuzey duvarda da bir
küçük pencere olmak üzere toplam beĢ pencere açıklığı yer almaktadır. Ancak; camide
aydınlık bir mekân yaratılmamıĢtır. Güneybatı duvarda ahĢaptan bir minber, güneydoğu
duvarda ise ahĢap bir vaaz kürsüsü yer almaktadır. Caminin tabanı toprak olup, fazla düzgün
olmayan bir zemin oluĢturulmuĢtur. Son cemaat yerinde giriĢ kapısının batısında yarım daire
Ģeklinde bir mihrabiye vardır.Caminin beden duvarları son derece kalın tutulmuĢ olup, yığma
kerpiç Ģeklinde yapılmıĢtır. Üzeri kireç harcı ile sıvanmıĢtır. Toprak dam olan çatısı kırma çatı
olarak 1963 yılında yapılmıĢ ve üzeri Marsilya Tipi kiremitle örtülmüĢtür. Caminin içindeki
mihrap duvarları da dahil olmak üzere bütün duvarlar ve ahĢap kiriĢlerin üzerleri renkli boya
ile yapılan bezemelerle süslüdür. Bu bezemeler arasında Mekke tasvirleri, vazodan çıkan
stilize çiçek motifleri ve eski yazı ile oluĢturulan madalyonlar yer almaktadır. Tavandaki
kiriĢlerden birinin üzerinde H.1289 yılı yazılıdır.
Dedeköy Camii
Adı
: Dedeköy Camii
Yapım Tarihi ve Yaptıran : 13. yy.
Tescil Tarihi ve Kararı
İlçesi
: 05.12.1985
: Çivril
Yeri
: Emirhisar Kasabası
Kadastral Durum
Mülkiyeti
Kişiliği
Kitabesi
: 33 pafta, 2195 ve 2196 parseller
: 2196 parsel : Hazine 2195 parsel: Emirhisar Belediyesi Tüzel
: oma Dönemi’ne ait kita-beler yer alır.
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Emirhisar Kasabası, Balçıkhisar Mahallesi, Dedeköy Mevkii‟de
bulunan Dedeköy Camii‟nin yapılıĢ tarihi ve kim tarafından yaptırıldığı bilinmemektedir.
Fakat plan durumu ve malzeme özelliklerinden XIII. yy‟da yapılmıĢ olabileceği sanılmaktadır.
Cami, 14 x 14 m ölçülerinde ve kare planlıdır. Kare gövdeden kubbeye geçiĢ sekizgen kasnak
ile sağlanmıĢtır. Malzeme olarak kubbe, kemer, tromp gibi elemanlarında tuğla; duvarlarında
ise devĢirme taĢ kullanılmıĢtır.Caminin pencereleri iki sıra halindedir. Alt sıradakiler
dikdörtgen Ģeklinde olup, yanlarda üç, giriĢte iki adettir. Üst sırada ise her duvarda sivri
kemerli birer penceresi vardır. Fakat kapı üzerine rastlayan pencere dolap olarak
değerlendirilmiĢtir. Kubbe kasnağında ise sekiz adet pencere bulunmaktadır. Mihrabı beĢ
köĢeli niĢ Ģeklinde ve beĢ sıra badem mukarnaslıdır. Mihrap bir sıra kaval silme ile tezyin
edilmiĢtir (süslenmiĢtir). Üzeri ise bir sıra palmet dizisiyle taçlandırılmıĢtır. AhĢap olduğu
zannedilen minberinin sadece yerine ait izi kalmıĢtır.Caminin, süsleme bakımından pek
özelliği bulunmamaktadır. Sadece tromp kemerlerinde ve kubbenin bazı bölümlerinde palmet
dizisi izleri görülmektedir. Sivri kemerli pencere alınlıklarında ise Ģimdiki haliyle bir süsleme
izi yoktur. Minare, caminin kuzeydoğu köĢesinde yer almaktadır. Minarenin kaide yüksekliği,
caminin duvar yüksekliği ile aynı seviyededir. Kare kaideden silindirik tuğla gövdeye geçiĢ
piramidal pabuç ile sağlanmıĢtır. Minarenin giriĢi cami içinde, kuzeydoğu köĢededir. Külahı
yıkılmıĢtır. Caminin kuzey duvarına 5 m kadar mesafede, kare planlı ve üzeri kubbe ile örtülü
bir türbe yer alır. Duvarları camide olduğu gibi devĢirme taĢ ile inĢa edilmiĢtir. Ġçinde kimlere
ait olduğu bilinmeyen dört adet mezar bulunmaktadır. Cami ve türbeye yaklaĢık 30 m
mesafede bulunan 3x3 m ölçülerindeki yapının ne amaçla kullanıldığı anlaĢılamamıĢtır. Cami
ve türbenin bulunduğu parselin bitiĢiğinde bir Hazire Alanı bulunmaktadır. 2004 yılında
restorasyon görmüĢtür.
SavranĢah Camii
Adı
Yapım Tarihi
: Savranşah Camii
ve Yaptıran
: 1882 - Ömer Ağa
Tescil Tarihi ve 12.04.1986
Kararı
: G.E.E.A.Y.K. A-882
Kadastral Durum : 13 pafta, 1988
parsel
İlçesi
Mülkiyeti
Yeri
: Çivril
: Savran Köyü
: Savran Köyü TüzelKişiliği
Kitabesi : Giriş kapısı üzerinde bulunur.
“didi tarih bir müferrah mabet oldu çehriya”
cümlesi yer alır.
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi‟ne 5 km uzaklıktaki Savran Köyü Eski Camii, geniĢçe bir avlu içinde
yer almaktadır. Çatısı düz toprak damdır. Uzunlamasına dikdörtgen planlıdır. Cami, giriĢ
kapısı üzerindeki kitabesini göre Ömer Ağa adında biri tarafından yaptırılmıĢtır. Yapım tarihi
1882‟dir. Ortada üçerden altı ahĢap sütunun taĢıdığı kemerler, cami mekânını mihrap
duvarına dikey üç sahına ayırmaktadır. Duvarlar, pencere alt seviyesine kadar içte moloz taĢ,
dıĢta blok taĢ, yukarısı ise kerpiçten yapılmıĢtır. Pencereleri iki sıra halindedir. Üst sıra
pencereleri alçı Ģebekeli ve vitraylıdır. Yay kemerli giriĢi, dikdörtgen Ģeklinde kademeli ahĢap
silmelerle süslenmiĢtir. AhĢap kapı kanatları dikdörtgen ve kare Ģeklinde ayna panolarla
tezyin edilmiĢtir. Son cemaat yerinin yanları kapalıdır. Çatısı devĢirme postament ve sütun
kaideleri üzerine dört ahĢap direk ile taĢınmaktadır. Caminin minaresi yıkılmıĢtır. Mahfile son
cemaat yerindeki giriĢten geçilmektedir. Yuvarlak niĢli mihrabı badem Ģeklinde
mukarnaslıdır. AhĢap minberi kündekari tekniğinde yapılmıĢtır. Vaaz kürsüsü kuzeydoğu
köĢede, çeyrek koni Ģeklinde duvara bağlanmıĢtır. Saçaklar yay Ģeklinde “ eli böğründe ”lerle
desteklenmiĢtir. Orta sahın tavanı radyal göbek ile belirtilmiĢtir. Caminin sade dıĢ yapısına
karĢılık, son cemaat yeri ve içerisi ĢaĢırtıcı bir Ģekilde zengin süslemelidir. Süslemede renkli
bitki, çiçek ve yazılar kullanılmıĢtır. AhĢap tavanı da aynı Ģekilde stilize bitki motifleriyle
bezenmiĢtir.
Hacılar Camii
Adı
: Hacılar Camii
Tescil Tarihi ve Kararı:15.01.2003 İzmir K.T.V.K.K./11300
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Karayahşiler Köyü
SĠVĠL MĠMARLIK ÖRNEKLERĠ
Paltaoğlu Konağı
Adı
: Paltaoğlu Konağı
Kadastral Durum
: 21 pafta, 3239 ve 3240 parseller
Tescil Tarihi ve Kararı: 03.10.2001 İzmir K.T.V.K.K./10157
İlçesi
: Çivril
Yeri
: İğdir Köyü
Mülkiyeti
: Şahıslar
Denizli Ġli, Çivril Ġlçesi, Ġğdir Köyü‟nde bulunan konak, iki bölümden oluĢur ve iki katlıdır. Ön
cephenin sağ ve solunda, ikinci katta ve yan cephede üçgen alınlıklı cumba yer almaktadır.
Yapının arka cephesinde ise ön cephede yer alan cumbalar yerine çıkmalar yapılmıĢtır. Konak
kırma çatılıdır ve cephe açıklıkları üst katta yoğundur.
Konut
16 pafta, 2667 parsel
Adı
: Konut
Tescil Tarihi ve Kararı: 20.09.2007 Aydın K.T.V.K.K./1106
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Işıklı Kasabası
Mülkiyeti
Kadastral Durum
: Abdül Celil KULÇUK
: 16 pafta, 2667 parsel
Çivril Ġlçesi, IĢıklı Kasabası‟nda bulunan konut, Cumhuriyet Dönemi‟nde inĢa edilmiĢtir.
Ġki katlı olup, üzeri kiremit çatıyla örtülüdür. DıĢ cephesi çamur harcı ile sıvalıdır. Evin giriĢ
cephesinde cumbası mevcut olup, üst kat dikdörtgen pencerelerle hareketlendirilmiĢtir.
MEZARLIKLAR
Tuğlu Köyü Mezarlığı
Adı
: Tuğlu Köyü Mezarlığı
Tescil Tarihi ve Kararı: 28.02.2008 Aydın K.T.V.K.K./1380
İlçesi
: Çivril
Yeri
: Tuğlu Köyü
Kadastral Durum
: L23b-22d pafta, 61 parsel
Çivril Ġlçesi, Tuğlu köyü yolu üzerinde bulunan eski mezarlıkta günümüzde gömü
yapılmamaktadır. Mezarlıkta yer alan en eski mezar taĢı H.1132 (M. 1716) tarihlidir. Bunun
dıĢında H.1282 (M.1866), H.1262 (M.1846) tarihleri okunan mezar taĢları da mevcuttur. Bu
durumda mezarlığın 1600‟lü yıllardan bu yana kullanıla geldiği söylenilebilir.Yolun doğu
kısmındaki bölümde halen gömü yapılmaktadır. Çivril Ġlçesi‟nde tarih kaydı bulunabilen terk
edilmiĢ Osmanlı Mezarlıkları içinde en önemlilerinden birisidir.
Alanda yaşayanlar tarafından düzenlenen etkinlikler (Festivaller, törenler vb.)
Çivril‟de gelenekselleĢmiĢ en eski festival, Çivril Elma-Kültür ve Tarım Festivalidir. Festival
ilk 5 yıl Elma-Kültür Festivali adıyla düzenlenmiĢtir. Son 13 yıldır ise Elma-Tarım ve Kültür
Festivali olarak gerçekleĢtirilmektedir. Festival genellikle ilçenin en önemli gelir kaynağı olan
elmanın tanıtımı ve pazarlanmasına yardımcı olmak ve aynı zamanda da ilçenin turizm
amaçlı tanıtımını sağlamak amacıyla düzenlenmektedir. Festival içerisinde panel ve
konferanslar, konserler, cirit oyunları, yarıĢmalar organize edilerek yoğun bir katılım
sağlanmaktadır. Bu festival her yıl Eylül ayının 2. haftasına denk gelen Cuma-Cumartesi ve
Pazar günlerini içine alan 3 günde yapılmaktadır. 1980‟li yıllara kadar Homa (GümüĢsu)
kasabasında kiraz Ģenlikleri yapılmıĢtır. Bunun dıĢında Irgıllı kasabasında bu sene 3. sü
gerçekleĢtirilen hasat Ģenlikleri düzenlenmektedir.
ÇİVRİL ULUSLAR ARASI ELMA TARIM KÜLTÜR FESTİVALİ
YERĠ VE TARĠHĠ
DÜZENLEYEN KURULUġ
: Çivril – Eylül
: Çivril Belediye BaĢkanlığı
GÜMÜŞSU KİRAZ VE TARIM FESTİVALİ
YERĠ VE TARĠHĠ
DÜZENLEYEN KURULUġ
: Çivril – Haziran
: GümüĢsu Belediye BaĢkanlığı
IRGILLI KAYISI TOPLAMA VE HASAT ġENLĠKLERĠ
YERĠ VE TARĠHĠ
DÜZENLEYEN KURULUġ
: Çivril - Temmuz
: Irgıllı Belediye BaĢkanlığı
GÜRPINAR HAYVANCILIK SILA FESTĠVALĠ
YERĠ VE TARĠHĠ
DÜZENLEYEN KURULUġ
: Çivril - Ağustos
: Gürpınar Belediye BaĢkanlığı
ÇĠVRĠL KIZILCASÖĞÜT ġEFTALĠ-AYÇĠÇEĞĠ FESTĠVALĠ
YERĠ VE TARĠHĠ
DÜZENLEYEN KURULUġ
: Kızılcasöğüt – Eylül
: Kızılcasöğüt Belediye BaĢkanlığı
ÇITAK AYÇĠÇEĞĠ VE TARIM FESTĠVALĠ
YERĠ VE TARĠHĠ
DÜZENLEYEN KURULUġ
: Çivril –Eylül
: Çıtak Belediye BaĢkanlığı
Doğal özellikler
Jeolojik ve jeomorfolojik özellikler;
Ġnceleme alanı ve yakın dolayında; Paleozoyik-Mesozoyik yaĢlı Burgaz Grubu‟na ait Sivaslı
Formasyonu, IĢıklı-Belence Metasedimentleri ve Burgazdağ Formasyonu, Akdağ Grubu‟na ait
Jura yaĢlı Ergenlik Resifal KireçtaĢı, FiliĢ ve KarmaĢık Seri‟ye ait Üst Kretase yaĢlı Ofiyolitik
Kayaçlar ve Eosen‟den günümüze kadar değiĢik yaĢlara sahip Neo-Tektonik Örtü Birimler
yüzeylenmektedir.
Akdağ; kuzeybatıdan-güneydoğuya doğru alçalan iki silsile halinde uzanmaktadır. Birinci
silsile Bakırlı dere‟den baĢlayıp, Tokalı kanyonu‟nda son bulan birinci Akdağ olup, en yüksek
tepesi 2446 m ile Kıraç tepesi‟dir. Ġkinci silsile Tokalı kanyonu‟nda baĢlayıp Düzbel‟deki Sarp
dere‟de son bulan ikinci Akdağ olup, en yüksek tepesi 2343 m ile Akkıraç tepesi‟dir.
Akdağ YHGS‟ deki litostratigrafik birimleri yaĢları Paleozoyik‟ten Pliyo-Kuvaterner‟e kadar
değiĢen kayaçlar oluĢturur. Alandaki temel kayaçları Paleozoyik yaĢlı Kestel formasyonuna
ait fillitler, kuvarsitler ile kuvarsit-serisitler oluĢturur. En genç birimler ise Pliyo-Kuvaterner‟e
ait kumtaĢı, silttaĢı, kiltaĢı ve konglomeralardır. Genel olarak, Akdağ YHGS‟nın da içinde yer
alıdığı bölgede Menderes masifi örtü Ģist ve karbonatlarını temsil eden Burgaz grubu ile Batı
Toroslar kapsamındaki Akdağ grubuna ait kaya birimleri birbirlerine oldukça benzerdir.
Akdağ YHGS alanı tektonik açıdan Toros orojeninden etkilenmiĢ bir bölge içerisindedir. Bu
nedenle Akdağ YHGS alanı içerisinde jeolojik süreç boyunca geniĢ alanları etkilemiĢ bindirme
faylar izlenebilmektedir. Bunlara iliĢkin ayrıntılara ilerleyen bölümlerde değinilecektir. Ayrıca
bindirme faylarının etkisiyle sınırlar boyunca breĢleĢmeler, sürüklenme kıvrımları ve
metamorfizma oluĢmuĢtur. Bunlarda tipik olanı çalıĢma alanının yaklaĢık orta kesimlerinde
kuzeybatı – güneydoğu uzanımlı Kestel formasyonu ile Karatepe Verrucano formasyonu ve
Derealanı formasyonları arasındaki bindirme fayıdır. Bu bindirmenin etkisiyle Kocayaylada
porfiroyid Ģistler kıvrılmıĢ ve kırılmıĢ, bu bölgenin kuzeyinde yer alan Karacık tepede
Karatepe Verrucano formasyonunun kumtaĢı ve konglomeraları az geliĢmiĢ bir Ģistsellik
kazanmıĢ ve metakumtaĢından Ģiste geçiĢ aĢamasına varan dinamometamorfik etkinlik
oluĢmuĢtur (Öngür, 1973). Akdağ YHGS‟nin doğusunda yer alan Kocakarakaya tepe
civarında bindirmiĢ Ģist kütlesi Karatepe Verrucano ve Derealanı formasyonlarının devrik
tabakaları üzerinde durmaktadır.
Dağlar ve volkanlar
Bölgede volkanik yapı bulunmamaktadır.
Yüzey Ģekilleri genel olarak sadedir. Ġlçe merkezi kendi adıyla anılan ovanın kuzeyine düĢer.
Çivril, güneybatı ve güneydoğu kesimleri hariç dağlar ve tepelerle çevrilidir. En önemli
yükseklikler Ġlçe merkezinin 15 Km. doğusunda 2449 m. yüksekliğinde Akdağ,
güneydoğusunda 1307 m.ye varan yükseltisiyle BeĢparmak Dağları, kuzeyinde 1990 metreye
varan yükseltisiyle Bulkaz Dağları yer alır.
Vadiler, havzalar veya ovalar
Çivril ovası aluviyal tabakalardan meydana gelmiĢtir. Güney - doğusunda Dinar, güney batısında Baklan Ovaları karıĢır. Ege Bölgesi‟nin en önemli akarsuyu Büyük Menderes
nehridir ve Çivril Ovasını baĢtanbaĢa sulayarak geçer.
Kayalıklar
Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahasında Sandıklı ve Çivril Orman ĠĢletme ġefliklerinin
orman amenajman planlarındaki verilere göre TaĢlık Kayalık Alan 109 hektardır. Sahanın orta
kesimindeki yaklaĢık 5 km uzunluğundaki Tokalı Kanyonu önemli bir kayalık alandır.
Kanyonlar (çukurlar, geçitler vb.)
Akdağ Yaban Hayatı GeliĢtirme Sahası orta kesiminde yer alan yaklaĢık 5 km uzunluğundaki
Tokalı Kanyonu ve Karanlık Dere Kanyonu bölgenin önemli jeomorfolojik oluĢumlarındandır.
Irmaklar, dereler, yer altı su kaynakları, pınarlar, vb.
Ġki büyük ana kol halinde kuzeyden akmaya baĢlayan Karanlık Dere ve Akçay dereleri alanın
orta kesiminde „Ortakapuzlu‟ deresi adını alarak birleĢip daha sonra yine Akçay adı ile Tokalı
Kanyonu içinden akmaktadır. Havzanın ortasında kuzey -güney doğrultusunda yıl boyunca
akan akarsu sistemini oluĢturur.
Çevredeki yüksek tepelerden-dağlardan (özellikle kar sularından) beslenerek gelen ve
çoğunluğu geçici olan küçük dereler suları da bu ana sistemi beslemektedir. Ayrıca kayaçlar
arasında sızan sular da vadi tabanında yine bu sisteme kavuĢurlar.
Sahadaki ikinci anadere Bakırlı dere, Kavakalanı deresi, Kocadere isimleriyle birbirini takip
eden ve sahanın kuzey sınırını oluĢturan deredir. Sahada bunların dıĢında yukarıdaki ana
derelerle bağlantılı ya da bağlantısız, sulu ya da kuru birçok dere mevcuttur. Bunlardan
bazılarının isimleri, Kestel Deresi, Güzle deresi, Kireçli deresi, TaĢlı deresi, Çamlıdere, Deve
deresi, Mezaralanı deresi, Sığırkuyruğu deresi, Fındıklı deresi, Kocakopuzlu deresi Karakopuz
deresi, Kirazlı deresi, Karaçukur deresi, Sarıdere, Değirmencik deresi, Mamadağ deresi,
Kızıloyrak deresi, ġırĢır Dere, Gövez Dere, Sarpdere, Çıtak deresi, Çanakçı deresi, ÇebiĢ
deresi, Killik deresi ve Ahır deresi‟dir. Sahada bunların dıĢında çok sayıda pınar ve çeĢmeler
mevcuttur. Sahadaki belli baĢlı çeĢmeler Kartal çeĢmesi, Körpınar çeĢmesi, Söğütlü çeĢme,
Yeni çeĢme, Kör çeĢme, KamıĢlı çesmesi, Çengerlioluk çeĢmesi, GeniĢoluk çeĢmesi, Çorlayık
çeĢmesi‟dir.
Şelaleler
HOMA (GÜMÜŞSU) ŞELALESİ
Çivril'in Doğu kesiminde, Çivril-Dinar yolu üzerinde ilçeye 30 Km. mesafedeki kasabaya
buradaki suyun iyi niteliği nedeni ile GümüĢsu adı verilmiĢtir. GümüĢsu Kasabasına 10 Km.
uzağında bulunan Düzbey Köyünde II. Haçlı seferinin savaĢ alanı Miryakefalon adındaki
tarihi alanı vardır. YaklaĢık 30 metre yükseklikten Ģut yapan bir Ģelale bulunmaktadır. Suyu
çok soğuk ve tatlıdır. Çeversi piknik alanı olarak düzenlenmiĢ olup her mevsim ziyaretçisi
bulunmaktadır.
Biyolojik kaynaklar
Flora
Yapılan literatür araĢtırmalarına göre; Gökgöl ve IĢıklı Göllerinde flora ile ilgili birkaç
çalıĢma bulunmuĢtur. Bu çalıĢmalardan birinde Seçmen ve arkadaĢları (1997) IĢıklı Gölü‟
ündeki su içi ve bataklıklardaki bazı makrofitleri kaydetmiĢlerdir. Bu makrofitlerden
bazıları Ģunlardır: Ranunculus saniculifolius Viv., R. sceleratus L., R. sphaerospermus Boiss. &
Blanche, R. trichophyllus Chaix, Verbena officinalis L., Nymphaea alba L., N. lutea (L.) Sm,
Ceratophyllum demersum L., Rorippa amphibia (L.) Beser, Tamarix smyrnensis Bunge,
Polygonum amphibium L., P. persicaria L., Hippurus vulgaris L., Pulicaria dysenterica (L.)
Bernh., Utricularia australis R. Br., Butomus umbellatus L.Yine aynı göllerin kuzeyinde yer
alan “Akdağ ve Çevresinin Florası” da Gemici (1990, 1991) tarafından araĢtırılmıĢtır.
AraĢtırmacı bu çalıĢmasında 106 familyaya ait 1060 takson tespit etmiĢ ve bunların 124‟
ünün endemik olduğunu belirlemiĢtir.
IĢıklı ve Gökgöl Gölleri çevresinde birçok bitkinin kültürü yapılmaktadır. Bunlar içinde
yaygın olanları elma (Malus sylvestris Mill. subsp. mitis (Wallr.) Mansf.), kiraz (Cerasus
avium (L.) Moench), Ģeftali (Persica vulgaris Mill.), hünnap (Zizyphus jujuba Mill.),
buğday (Triticum sp.), haĢhaĢ (Papaver somniferum L.) ve yonca (Medicago sativa L.
subsp. sativa)’dır. Yuvaköy çevresinde düz ve düze yakın alanlarda tarla ve bahçe
içlerinde yaygın olan palamut meĢesi (Quercus ithaburensis Decne. subsp. macrolepis
(Kotschy) Hedge & Yalt.) dikkat çekmektedir.
GümüĢsu kasabası Göl çevresindeki diğer yerleĢim yerlerine göre daha nemlidir. Burada
meyvecilik daha geliĢmiĢ durumdadır. Örneğin, kiraz, viĢne, hünnap, ceviz bunlar
arasında önemli bir yere sahiptir. Buraları nemli olduğu için çok sayıda Av.-Sib. elemanı
bitki de doğal yayılıĢ göstermektedir. Bu kasaba hemen Akdağ‟ ın güney eteğine
kurulmuĢ ve adeta iki göl tarafından çevrelenmiĢtir. Her iki göl üzerinden esen hâkim
rüzgarlar buralara nemli havayı taĢımaktadır.
Akdağ‟ın her iki göle bakan batı ve güney batı eteklerindeki bazı bitkiler: Pinus nigra
J.F.Arnold. subsp. nigra var. caramanica (Loudon) Rehder (Karaçam ormanı), Quercus
pubescens (Maral çalısı), Quercus coccifera (Pıynar, karaçalı), Quercus ithaburensis subsp.
macrolepis (Palamut meĢesi), Juniperus oxycedrus subsp. oxycedrus (Katran ardıcı), Pinus
brutia (Sarıçam), Populus tremula (Titrek kavak, Orman kavağı), Paliurus spina-christi
Mill. (Karaçalı), Rhamnus rhodopeus subsp. rhodopeus (Acı çehri), Crataegus orientalis
Pallas ex M.Bieb. var. orientalis (Alıç)
Bazı su içi ve kenarı bitkileri; Butomus umbellatus L. (Su sümbülü), Typha angustifolia
(Tülü), Ceratophyllum demersum L., Potamogeton pectinatus , Potamogeton perfoliatus ,
Nymphaea alba L. (Beyaz nilüfer), Nuphar lutea (L.) Sm. (Sarı nilüfer), Trapa natans L.
(sukestanesi), Lemna minor L. (Su mercimeği), Phragmites australis (KuĢtutan),
Utricularia australis (Su miğferi), Typha domingensis Pers. (Tülü), Iris pseudocorus L.
(Süsen), Solanum dulcamara L. (yaban yasemini, sofur).
Arazi çalıĢmalarında araĢtırma alanından toplanan bitkiler, Türkiye bitkilerini konu alan
Flora of Turkey adlı eserden faydalanarak teĢhis edilmiĢtir.
ġu ana kadar “Gökgöl, IĢıklı Göl ve yakın çevrelerinden 71 familya ve bu familyalara ait
327 tür ve türaltı takson tespit edilmiĢtir. Bunlardan 22‟si endemiktir. 327 bitkinin 31‟i
Akdeniz, 30‟u Iran-Turan ve 26‟sı ise Avrupa-Sibirya fitocoğrafik bölge temsilcisidir.
Fitocoğrafik bölgesi belli olmayan kalan 240‟ ı ise çok bölgelidir.
Ana türler ( nadir, çok güzel, alanda en karakteristik vb.)
Akdağ Tabiat Parkı alanı içinde yapılan tespitte 76 familya ve 286 cinse ait 550 tür, 13 alttür ve
3 varyeteden oluĢan 566 takson‟ un bulunduğu belirlenmiĢtir.
Park alanı içerisindeki taksonların 95 (% 16,78)‟ i Akdeniz, 52 (% 9,18)‟ si Avrupa-Sibirya, 52
(% 9,18)‟ si Ġran-Turan ve 446 (% 78,79)‟sı fitocoğrafik bölgesi bilinmeyenler veya geniĢ
yayılıĢlı olan türlerdir.
Akdağ Tabiat Parkı‟nda toplam 84 endemik takson belirlenmiĢtir. Bu türlerden ikisi (Barbarea
hedgeana ve Polgonum afyonicum) ilk defa bu alandan toplanarak bilim dünyasına tanıtılmıĢtır.
Önemli bitki alanları, hem toplama yerlerinin alandaki dağılımlarına bakılarak hem de önemli
bitki türlerinin varlığı değerlendirildiğinden,
-1 nolu alan‟da Barbarea hedgeana Kit Tan et Gemici
-2 nolu alan‟da Barbarea hedgeana Kit Tan et Gemici
-3 nolu alan‟da Polygonum afyonicum Leblebici et Gemici
-4 nolu alan‟da Polygonum afyonicum Leblebici et Gemici
türlerinin geniĢ yayılıma sahip olması da bu alanların önemini arttırır niteliktedir.
Yıldız Tepe‟nin güney yamaçları, Karabel Tepe‟nin güneydoğu yamaçları, Kocayayla
mevkinin kuzeydoğu kesimleri, Kapaklı Tepe‟nin kuzey ve doğu yamaçları, Kapaklıüstü
Tepe‟nin kuzey yamaçları, Bakırlı Dere vadisinin güneybatı yamaçları, Büyükbakırlı Tepe‟nin
batı yamaçları arasında kalan alan, Uzalan Sırtı, Uzalan Sırtı‟nın doğu, batı, kuzey ve güney
yamaçları, Sığırkuyruğu Tepe, Sığırkuyruğu Tepe‟nin doğu, batı, kuzey ve güney yamaçları,
Kurucova Tepe‟nin kuzey ve kuzeydoğu yamaçları, olarak tespit edilen önemli bitki
alanlarıdır.
Fauna
Böcekler
Sucul Omurgasız Canlılar
Örnekleme çalıĢması süresince, 0,5 mm göz açıklığındaki el kepçesiyle kıyı bentik örnekleri
toplanmıĢ, Ekman-Birge grab yardımıyla gölün orta kesimlerinde dip kısmından çamur
örneği alınmıĢ, 55 µ göz açıklığındaki Hydro-Bios marka plankton kepçesi ile değiĢik
lokalitelerden 10 dakika horizontal plankton çekimi yapılmıĢtır. Toplanan örneklerin
arazide ilk tespitleri %04‟lük formol solüsyonu ile yapılmıĢ olup, daha sonra laboratuar
ortamında gruplara göre sistematik ayırım iĢlemleri gerçekleĢtirilmiĢ ve her grup
organizma ayrı ayrı olmak üzere küçük plastik kaplara alınmıĢtır.
Tür teĢhisleri, Limnoloji ve Tatlısu omurgasızları üzerinde uzmanlaĢmıĢ olan 8 kiĢilik
akademisyen ekibi (Prof. Dr. Süleyman BALIK, Doç. Dr. Murat ÖZBEK, Yrd. Doç. Dr. Cem
AYGEN, Dr. Didem ÖZDEMĠR MĠS, Dr. AyĢe TAġDEMĠR, Dr. Seray YILDIZ, Dr. Ali
ĠLHAN, Dr. Esat T. TOPKARA) tarafından gerçekleĢtirilmiĢtir. TeĢhis edilen türler aĢağıda
tanımlanmıĢtır.
Cladocera Grubu
•
•
•
Diaphanosoma brachyurum (Lievin, 1848)
Diaphanosoma mongolianum Ueno, 1938
Daphnia longispina O.F. Müller, 1785
•
Ceriodaphnia pulchella Sars, 1862
•
Simocephalus vetulus (O.F. Müller, 1776)
•
Moina micrura Kurz, 1874
•
Bosmina longirostris (O.F. Müller, 1785)
•
Macrothrix laticornis (Jurine, 1820)
•
Alona rectangula Sars, 1862
•
Alona guttata Sars, 1862
•
Graptoleberis testudinaria (Fischer, 1851)
•
Leydigia leydigi (Schoedler, 1863)
•
Biapertura affinis (Leydig, 1860)
•
Chydorus sphaericus (O.F. Müller, 1785)
•
Disparalona rostrata (Koch, 1841)
Bu gruptan 6 familyaya dahil 16 tür tespit
edilmiĢtir. (TeĢhis eden: Dr.D.Özdemir-Miss)
Copepoda Grubu
Bu gruptan 2 familya içeriğinde 12 tür tespit
edilmiĢtir (TeĢhis eden: Dr. C. Aygen):
•
Macrocyclops albidus (Jurine, 1820)
•
Eucyclops serrulatus (Fischer, 1851)
•
Eucyclops speratus (Lilljeborg, 1901)
•
Eucyclops macruroides Lilljeborg, 1901
•
Metacyclops gracilis (Lilljeborg, 1853)
•
Mesocyclops leuckarti (Claus, 1857)
•
Cyclops vicinus Uljanin, 1875
•
Cyclops abyssorum Sars, 1863
•
Cyclops strenuus Fischer, 1851
•
Megacyclops viridis Jurine, 1820
•
Acanthocyclops robustus (Sars, 1863)
•
Canthocamptus staphylinus (Jurine, 1820)
Ostracoda Grubu
Psychrodromus olivaceus (Brady&Norman, 1889)
Malacostraca Grubu
4 familya altında 5 tür tespit edilmiĢtir (TeĢhis eden: Dr. M. Özbek):
•
•
•
•
Familia: Astacidae
Astacus leptodactylus leptodactylus Eschscholtz, 1823
Familia: Gammaridae
Gammarus obnixus G.S. Karaman & Pinkster, 1977
•
•
•
•
Gammarus balcanicus Schäferna, 1922
Familia
: Asellidae
Asellus aquaticus (L., 1758)
Familia
: Mysidae
Paramysis kosswigi Bacescu, 1948
Mollusca Grubu
Bu grupta 9 familya altında 24 türün gölde dağılım gösterdiği tespit edilmiĢtir.
(Teshis eden: Doç. Dr. M. ÖZBEK):
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Theodoxus anatolicus (Récluz, 1841)
Theodoxus fluviatilis (L., 1758)
Potamopyrgus jenkensi (Smith, 1889)
Bithynia tentaculata (L., 1758)
Valvata pulchella Studer, 1820
Valvata cristata Müller, 1774
Viviparus viviparus (L., 1758)
Radix peregra (Müller, 1774)
Radix ovata (Draparnaud, 1805)
Lymnea stagnalis (L., 1758)
Stagnicola palustris (Müller, 1774)
Physa fontinalis (L., 1758)
Planorbis planorbis (L., 1758)
Planorbis carinatus (Müller, 1774)
Anisus spirorbis (L., 1758)
Gyraulus albus (Müller, 1774)
•
•
•
•
•
•
•
•
Gyraulus piscinarum (Bourguignat, 1852
Hippeutis complanatus (L., 1758)
Segmentina nitida (Müller, 1774)
Planorbarius corneus (L., 1758)
Ancylus fluviatilis Müller, 1774
Acroloxus lacustris (L., 1758)
Sphaerium lacustre (Müller, 1774)
Pisidium annandalei Prashad, 1925
Oligochaeta ve Hirudinea Grubu
6 familya altında 26 tür saptanmıĢtır [TeĢhis edenler: Dr. S. YILDIZ (Oligochaeta);
Doç. Dr. M. ÖZBEK (Hirudinea)]
•
•
•
•
•
•
•
•
Hirudo verbana Carena, 1820
Lumbriculus variegatus, (Müller, 1774)
Enchytraeus buchholzi, Vejdovsky, 1878
Tubifex tubifex (Müller,1774)
Psammoryctides albicola (Michaelsen, 1901)
Psammoryctides deserticola (Grimm,1877)
Limnodrilus claparedeianus Ratzel, 1868
Limnodrilus hoffmeisteri Claparède, 1862
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Limnodrilus profundicola (Verrill, 1871)
Limnodrilus udekemianus Claparède, 1862
Spirosperma ferox Eisen, 1879
Haber speciosus (Hrabe, 1931)
Quistadrilus multisetosus (Smith,1900)
Potamothrix hammoniensis (Michaelsen, 1901)
Chaetogaster diaphanus (Gruithuisen, 1828)
Homochaeta naidina Bretscher, 1896
Ophidonais serpentina (Müller, 1773)
Slavina appendiculata (Udekem, 1855)
Vejdovskyella comata (Vejdovsky, 1883)
Stylaria lacustris (Linnaeus, 1767
Stylaria fossularis Leidy,1852
Dero digitata (Müller, 1773)
Pristinella acuminata (Liang,1958)
Pristinella osborni (Walton,1906)
Eiseniella tetraedra (Savigny, 1826)
Insecta Grubu (Chironomidae)
Bu grupta 8 familya altında 25 tür saptanmıĢtır [TeĢhis eden:
Dr. A. TAġDEMĠR (Chironomidae); Dr. E. T. TOPKARA (Diğer sucul böcekler)].
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tanypus kraatzi K.
Eukiefferiella brevicalcar (K.)
Paratrichocladius rufiventris (Mg.)
Rheocricotopus fuscipes (K.)
Chironomus plumosus L.
Chironomus tentans Fabr.
Endochironomus tendens Fabr.
Parachironomus frequens (Joh.)
Pentapedilum exsectum K.
Polypedilum aberrans Tsch.
Polypedilum laetum (Mg.)
Micropsectra notescens (Walk.)
Chaoborus crystallinus (De Goer)
Insecta Grubu (Diğer sucul böcekler)
•
Peltodytes caesus (Duftschmid, 1805)
•
•
•
•
•
•
•
Noterus clavicornis (De Geer, 1774)
Hygrotus (s.str.) inaequalis (Fabricius, 1777)
Cybister lateralimarginalis torquatus (Fisher von Waldheim, 1829)
Enochrus (Lumetus) bicolor (Fabricius, 1792)
Enochrus (Lumetus) fuscipennis (Thomson, 1884)
Berosus (Enoplurus) spinosus (Steven, 1808)
Berosus (s.str.) luridus (L., 1761)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Hydrobius fuscipes (L., 1758)
Hydrophilus piceus (Linnaeus, 1758)
Dryops sp.
Micronecta (Micronecta) griseola Horvath, 1899
Corixa affinis Leach, 1818
Hesperocorixa linnei (Fieber, 1848)
Notonecta (Notonecta) obliqua Thunberg, 1787
Notonecta (Notonecta) viridis Delcourt, 1909
Ilyocoris cimicoides (Linnaeus, 1758)
Ranatra linearis (Linnaeus, 1758)
Plea minutissima Leach, 1817
Balıklar
Sucul Omurgalı Canlılar
Sözkonusu Göllerde günümüze kadar yapılmıĢ olan çalıĢmalardan ve göllerde
gerçekleĢtirilen arazi çalıĢmasındaki verilerden alınan sonuçlara göre Gökgöl ve
IĢıklı göllerinde doğal ve yapay orijinli 15 balık türü ve alttürünün yaĢadığı
saptanmıĢtır.
Doğal Fauna: Esox lucius (turna), Cyprinus carpio (sazan), Leuciscus cephalus
(tatlısu kefali), Chondrostoma meandrense (kababurun), Barbus pectoralis (bıyıklı
balık), Barbus tauricus escherichi (bıyıklı balık), Gobio gobio (yağlıca),
Hemigrammocapoeta kemali (cüce siraz balığı), Pseudophoxinus meandricus (yağ
balığı), Aphanius anatoliae anatoliae (diĢli sazancık), Nemacheilus angorae (çöpçü
balığı), Cobitis taenia (taĢ yiyen) (Ġlhan, 1999; Kuru ve diğ., 2001; Yeğen ve diğ.,
2006).
Aşılanmış Türler: Tinca tinca (kadife), Carassius gibelio (havuz balığı), Gambusia
holbrooki (sivrisinek balığı).
Ekonomik Balıklar: Esox lucius (turna), Cyprinus carpio (sazan), Tinca tinca (kadife), Leuciscus
cephalus (tatlısu kefali), Chondrostoma meandrense (kababurun), Barbus pectoralis (bıyıklı balık).
Sürüngenler ve anfibikler
IĢıklı ve Gökgöl ve çevresi çiftyaĢamlılar ve sürüngenler bakımından oldukça
zengindir. Buna göre 1 tür semender (Triturus karelini); 6 tür kurbağa (Pelobates
syriacus, Rana ridibunda, Rana macrocnemis, Hyla arborea, Bufo viridis, Bufu bufo), 2 tür
kaplumbağa (Emys orbicularis, Testudo grecae), 6 tür kertenkele(Hemidactylus
turcicus, Laudakia stellio, Ablepharus kitaibelii, Mabuya aurata, Lacerta trilineata,
Ophiophs elegans, 6 tür yılan (Typhlops vermicularis, Dolichophis (=Coluber) caspius,
Eirenis modestus, Natrix natrix, Natrix tessellata Vipera xanthina bulunmaktadır.
AKDAĞ
Ġki yaĢamlılar (Amphibia)
Akdağ YHGS sınırları içinde gerçekleĢtirilen açık alan çalıĢmaları sonucunda çalıĢma
alanında 4 adet ikiyaĢamlı türünün varolduğu belirlenmiĢtir. Belirlenen türlere ait
bilgiler ve türlerin koruma statüleri Tablo da sunulmaktadır.
Tablo :Ġki yaĢamlılar
FAMİLYA / TÜR
Türkçe Adı
(IUCN)
Bern
BUFONIDAE
KARAKURBAĞALARI
Bufo viridis
Gece kurbağası
--
Ek-II
Rana ridibunda
Ova/Su kurbağası
--
Ek-III
Rana macrocnemis
Kırmızı kurbağa
--
Ek-III
YAPRAK KURBAĞALARI
HYLIDAE
LR/nt
Hyla arborea
Yaprak kurbağası
Ek-II
Sürüngenler (Reptilia)
AKDAĞ YHGS içerisindeki sürüngen türlerine dair liste oluĢturulurken bu türlere
ait özelliklerin belirlenebilmesi amacıyla çalıĢma alanı içerisindeki uygun habitatların
kontrol edilmesinden sonra 11 adet sürüngen türü tespit edilmiĢtir. Belirlenen türlere
ait bilgiler ve türlerin koruma statüleri Tabloda sunulmaktadır.
Tablo : Sürüngenler
FAMĠLYA / TÜR
TESTUDINIDAE
Testudo graeca
SQUAMATA
AGAMIDAE
Laudakio stellio
SCINCIDAE
Mabuya vittata
LACERTIDAE
Lacerta parva
Lacerta trilineata
Lacerta danfordi
COLUBRIDAE
Elaphe hohenackeri
ERL
Türkçe Adı
Bern
MAK
KARA KAPLUMBAĞALARI
Adi tosbağa
VU- A1cd
Ek-II
Ek-I
--
Ek-II
Ek-I
--
Ek-III
Ek-I
--
Ek-II
Ek-I
Ek-II
Ek-I
Ek-III
Ek-I
Ek-III
Ek-I
YILANLAR VE KERTENKELELER
KELERLER
Dikenli keler
PARLAK KERTENKELELER
Şeritli kertenkele
GERÇEK KERTENKELELER
Kaya kertenkelesi
Büyük Yeşil Kertenkele
Toros Kertenkelesi
--
--
YILANLAR
Kafkas Yılanı
Hazer Yılanı
--
Ek-III
Ek-I
Coluber jugularis
Kara yılan
--
Ek-II
Ek-I
Eirenis modestus
Uysalyılan
--
Ek-III
Ek-I
Küpeli suyılanı
--
Ek-III
Ek-I
Coluber caspius
Natrix n. persa
Kuşlar
IġIKLI VE GÖKGÖL
Avifauna
IĢıklı ve Gökgöl çevresi için arazi ve literatür araĢtırmaları sonucunda yıl
içerisinde toplam 153 kuĢ türü tespit edilmiĢtir. Bu türlerden, 100 tür yerli veya
yaz göçmeni olarak alanda üremektedir. Kıyıdan yapılan sayımlarında uzaklık
ve gizlenmeden dolayı göldeki adacıklarda Tepeli Pelikan yuvası
gözlenmemesine rağmen yaz döneminde gözlenen genç Tepeli Pelikan bireyi bu
türün alanda kuvvetle muhtemel ürediğini göstermektedir. IĢıklı Gölü‟nün
güneybatı kıyısındaki adacıklarda 5 adet Mahmuzlu KızkuĢu yuvası tespit
edilmiĢtir. IĢıklı ve Kanalboyu ve IĢıklı Gölü‟nün aynası kıĢ döneminde kuĢlar
tarafından beslenme alanı olarak kullanılmaktadır.
Akdağ‟da üreyen Kara Akbaba, Ak Kuyruklu Kartal, Kaya kartalı gibi yırtıcı
kuĢlar alanı beslenme amacıyla kullanmaktadır. Göç döneminde 6 tür alanda
geçit türü olarak tespit edilmiĢtir. Bu türler avifauna listesinde durumları
konaklama olarak belirtilmiĢtir. Bu proje kapsamında 2010 kıĢında
gerçekleĢtirilen su kuĢu sayımında 28.225 birey sayılmıĢtır. 1996 yılında
gerçekleĢtirilen kıĢ ortası su kuĢu sayımında 190.690‟ı Sakarmeke olmak üzere
toplam 211.496 birey sayılmıĢtır.
Alanda tespit edilen Tepeli Pelikan, Büyük Orman Kartalı IUCN kırmızı listesine
göre Hassas (VU), Küçük Karabatak, PasbaĢ Patka, Kara Akbaba, Bıldırcın
Kılavuzu, Kervançulluğu, Gökkuzgun türleri ise Tehdide Açık (NT)
statüsündedir. Bunların dıĢındaki türlerin tamamı koruma açısında DüĢük Risk
(LC) statüsündedir. Mevsimsel saha çalıĢmalarına ait ornitolojik veriler EK‟1‟de
sunulmuĢtur. Tabloda yer alan, Bern SözleĢmesine göre koruma durumları (Ek
liste 2: Kesin koruma altına alınan fauna türleri, Ek liste 3: Ek liste 2‟de yer
almayan koruma altındaki diğer türler) IUCN Kategorisine göre koruma
durumları (LC: DüĢük riskli, NT: Tehdide açık, VU: Duyarlı) olarak
belirlenmiĢtir.
AKDAĞ
KuĢlar (Aves)
Hayvanlar alemi içerisinde hareket yeteneği en yüksek sınıf kuĢlar olup çeĢitli
gereksinimlerini karĢılamak amacıyla kısa ya da çok uzun mesafeli hareketler
sergilerler. Bu nedenle çalıĢma esnasında sadece proje alanı sınırları içerisindekiler
değil yakın çevredeki kuĢ türleri de değerlendirmeye alınmıĢtır.
KuĢlar üzerinde alanda yapılan araĢtırmaya göre 34 familyaya ait 123 kuĢ türü
belirlenmiĢtir. Tehlike kategorileri dikkate alındığında 107 tür Bern sözleĢmesi
kapsamında, 3 tür IUCN kapsamında ve 58 tür ise Red Data Book (RDB)
kapsamında yer almaktadır. Bu türler arasından Kara akbaba IUCN tarafından
hazırlanmıĢ olan Avrupa Kırmızı Listesi (European Red List)‟nde NT (DüĢük
Risk/Tehlikeye Yakın) kategorisinde bulunmaktadır.
Çizelgede 1.12 de görüldüğü üzere Akdağ YHGS'de, böcekçil kuĢların yanında
doğanın çöpçüleri olarak kabul edilen Kızıl akbaba, Karaakbaba, Sakallı akbaba ile
Akkuyruk kartal, Kaya kartalı ve Küçük kerkenez gibi ülkemiz açısından önemli olan
yırtıcı kuĢlara ve Anadolu‟nun tek endemik kuĢu olan Anadolu sıvacısı gibi kuĢlara
da ev sahipliği yapmaktadır. Bu ve benzer özellikleri olan türler, alanın ekolojik
önemi açısından izlenmesi gerekmektedir.
YHGS'da kuĢlar bakımından önemli olan mevkiiler Kocayayla, Karanlıkdere
Mevkii, Akkaletepe ve Akdağ kayalık alanlarıdır.
Tablo : KuĢlar
FAMİLYA
TÜR (LATİNCE)
TÜRKÇE ADI
RDB
IUCN
(ERL)
BERN
Podicipedidae
Podiceps cristatus
Tepeli Batağan
A.2
Ek II
Ardeidae
Ardeola ralloides
Alaca Balıkçıl
A.3
Ek ll
Ardeidae
Egretta garzetta
Küçük Akbalıkçıl
A.2
Ek ll
Ardeidae
Ardea cinerea
Gri Balıkçıl
A.3
Ek lll
Ciconiidae
Ciconia nigra
Kara Leylek
A.2
Ek ll
Ciconia ciconia
Leylek
A.3
Ek ll
Anatidae
Tadorna ferruginea
Angıt
A.2
Ek ll
Accipitridae
Haliaeetus albicilla
Akkuyruklu Kartal
A.2
Gypaetua barbatus
Sakallı Akbaba
A.2
Ek ll
Gyps fulvus
Kızıl Akbaba
A.2
Ek ll
Aegypius monachus
Kara Akbaba
A.2
LR/nt
LR/nt
Ek ll
Ek ll
Circus pygargus
Çayır Delicesi
A.3
Ek ll
Accipiter gentilis
Çakırkuşu
A.3
Ek ll
Accipiter nisus
Atmaca
A.4
Ek ll
Buteo buteo
Şahin
A.3
Ek ll
Buteo rufinus
Kızıl Şahin
A.2
Ek ll
Aquila pomarina
Küçük Orman Kartalı
A.2
Ek ll
Aquila chrysaetos
Kaya kartalı
A.3
Ek II
Circaetus gallicus
Yılan Kartalı
A.1.2
Ek II
Falconidae
VU
A1bce+2
bce
Falco naumanni
Küçük Kerkenez
A.3
Ek ll
Falco tinnunculus
Kerkenez
A.4
Ek ll
Falco vespertinus
Ala Doğan
A.2
Ek ll
Alectoris chukar
Kınalı Keklik
A.2
Ek lll
Perdix perdix
Çil keklik
Rallidae
Fulica atra
Sakarmeke
--
Ek lll
Scolopacidae
Scoolpax rusticola
Orman çulluğu
A.3
Ek lll
Tringa totanus
Kızılbacak
A.3
Ek lll
Tringa ochropus
Yeşil Düdükçün
B.2
Ek ll
Sternidae
Chlidonias hybridus
Bıyıklı Sumru
A.2
Ek ll
Columbidae
Columba livia
Kaya Güvercini
--
Ek lll
Columba palumbus
Tahtalı güvercin
A.4
Phasianidae
Streptopelia decaocta Kumru
Streptopelia turtur
Üveyik
--
Ek lll
A.2
Ek lll
Cuculidae
Clamator glandarius
Tepeli Guguk
Cuculus canorus
Guguk
Caprimulgidae Caprimulgus europeus Çoban aldatan
A.4
Ek ll
--
Ek lll
A.2
Ek II
Athene noctua
Kukumav
A.3
Ek ll
Asio otus
Kulaklı orman baykuşu
A.2
Ek ll
Apus apus
Ebabil
A.4
Ek lll
Apus melba
Akkarınlı Sağan
A.4
Ek ll
Apus affinus
Akkuyruksokumlu ebabil
Meropidae
Merops apiaster
Arıkuşu
A.4
Ek ll
Coraciidae
Coracias garrulus
Mavi kuzgun
A.2
Ek ll
Upupidae
Upopa epops
İbibik
A.2
Ek ll
Picus viridis
Yeşil Ağaçkakan
A.2
Ek ll
Dendrocopus major
Orman Alaca Ağaçkakan
A.3
Ek ll
A.3
Ek ll
Strigidae
Apodidae
Picidae
Dendrocopus syriacus Alaca Ağaçkakan
Alaudidae
Melanocorypha
calandra
Boğmaklı Toygar
Calandrella rufescens Çorak Toygarı
Hirundinidae
Ek ll
A.3
Ek ll
Eremophila alpestris
Kulaklı Tarlakuşu
Galerida cristata
Tepeli Toygar
Ek lll
Lulula arborea
Orman toygarı
Ek. III
Alauda arvensis
Tarla kuşu
Ek lll
Ptyonoprogne
rupestris
Kaya Kırlangıcı
Ek ll
Hirundo rustica
Kır Kırlangıcı
--
Ek ll
Delichon urbica
Ev Kırlangıcı
A.4
Ek ll
Anthus trivialis
Ağaç İncirkuşu
Ek ll
Motacilla flava
feldegg
Sarı Kuyruksallayan
Ek ll
Motacilla cinerea
Dağ Kuyruksallayanı
A.4
Ek ll
Motacilla alba
Akkuyruksallayan
A.4
Ek ll
Cinclidae
Cinclus cinclus
Derekuşu
A.3
Ek ll
Troglodytidae
Troglodytes
troglodytes
Çitkuşu
Luscinia
megarhynchos
Bülbül
A.3
Ek ll
Motacillidae
Turdidae
Sylvidae
Phoenicurus ochruros Ev kızılkuyruğu
Ek II
Irania gutturalis
Taş bülübülü, Akgerdan
Ek ll
Saxicola rubetra
Çayır Taşkuşu
--
Ek ll
Saxicola torquata
Taşkuşu
--
Ek ll
Oenanthe isabellina
Boz Kuyrukkakan
--
Ek ll
Oenanthe oenanthe
Kuyrukkakan
A.3
Ek ll
Oenanthe hispanica
Karakulaklı Kuyrukkakan
Oenanthe finschii
Aksırtlı Kuyrukkakan
Monticola solitarius
Gökardıç
Monticola saxatilis
Kaya ardıcı,Taşkızılı
Turdus merula
Karatavuk
--
Ek lll
Turdus philomelos
Öter Ardıç
--
Ek lll
Turdus viscivorus
Ökse Ardıcı
--
Ek lll
Hippolais olivetorum
Zeytinlik mukallidi
Hippolais pallida
Gri Mukallit
Ek ll
--
Ek ll
Ek ll
Muscicapidae
Sylvia melanocephala Maskeli Ötleğen
Ek ll
Sylvia rüppelli
Karaboğazlı Ötleğen
Ek ll
Sylvia hortensis
Akgözlü Ötleğen
Sylvia nisoria
Çizgili Ötleğen
Ek ll
Sylvia curruca
Küçük Akgerdanlı
Ötleğen
Ek ll
Sylvia atricapilla
Karabaşlı Ötleğen
--
--
Ek ll
Ek ll
Phylloscopus collybita Çıvgın
Ek ll
Phylloscopus bonelli
Ek ll
Boz Söğüt Bülbülü
Phylloscopus trochilus Söğüt bülbülü
Ek II
Muscicapa striata
Benekli Sinekkapan
Ek ll
Ficedula parva
Küçük Sinekkapan
Ek ll
Ficedula semitorquata Alaca Sinekkapan
--
Ek ll
A.2
Ek lll
--
Ek ll
A.2
Ek ll
Aegithalidae
Aegithalos caudatus
Uzunkuyruklu
Baştankara
Paridae
Parus lugubris
Akyanaklı Baştankara
Parus ater
Çam baştankarası
Parus major
Büyük Baştankara
Sitta krueperi
Anadolu Sıvacısı
A.4
Ek ll
Sitta neumayer
Kaya Sıvacıkuşu
--
Ek ll
Sittidae
Ek ll
Certhiidae
Certhia brachydactyla Bahçe Tırmaşıkkuşu
Ek ll
Laniidae
Lanius collurio
Kızılsırtlı Örümcekkuşu
Ek ll
Lanius minor
Karaalınlı Örümekkuşu
Ek ll
Lanius senator
Kızılbaşlı Örümcekkuşu
--
Garrulus glandarius
Alakarga
--
Corvidae
Ek ll
Pica pica
Saksağan
Pyrrhocorax
pyrrhocorax
Kırmızıgagalı Dağkargası
Corvus corone
Leş Kargası
Corvus corax
Kuzgun
Sturnidae
Sturnus vulgaris
Sığırcık
Passeridae
Passer domesticus
Serçe
Passer hispaniolensis
Söğüt Serçesi
Ek lll
Fringilla coelebs
İspinoz
Ek lll
Serinus pusillus
Kara İskete
Ek ll
Serinus serinus
Küçük İskete
Ek ll
Carduelis chloris
Florya
Carduelis flammea
Huş Ketenkuşu
Ek II
Loxia curviostra
Çapraz gaga
EK II
Carduelis carduelis
Saka
A.4
Ek ll
Carduelis spinus
Karabaşlı İskete
A.4
Ek ll
Carduelis cannabina
Ketenkuşu
A.4
Ek ll
Emberiza cia
Kaya Kirazkuşu
A.3
Ek ll
Emberiza hortulana
Kirazkuşu
A.3
Ek lll
Emberiza caesia
Kızıl Kirazkuşu
Emberiza
melanocephala
Karabaşlı Kirazkuşu
Emberiza citrinella
Sarı kirazkuşu
Ek. II
Milaria calandra
Tarla kirazkuşu
Ek. III
Emberiza schoeniclus
Bataklık kiraz kuşu
Fringillidae
Emberizidae
--
Ek ll
Ek lll
--
A.4
Ek ll
Ek ll
A.3
A.4
Ek ll
Ek. II
A.1.2 = Soyu tükenme tehlikesiyle karşı karşıya olan türler.
A. 2 = Bu gruba giren kuş türlerinin birey sayıları yayılış gösterdikleri alanlarda büyük
tehlikeler ile karşıkarşıyadırlar.
A. 3 = Bu gruba giren kuş türlerinin populasyon düzeyleri çok düşmüş olduğundan
tehlikeye maruzdurlar.
A. 4 = Soyu tükenme tehlikesi altında olmayan, yayılışlarının sınır bölgelerinde
potansiyel tehdit altında olan türler.
B2 ve B3 = Türkiye’de üremeyen, kısa bir süre için Türkiye’ye gelen veya transit statüdeki,
tehlike altındaki türler.
Ek II = Bern sözleşmesine göre mutlak koruma altında olan türler
Ek III = Bern sözleşmesine göre koruma altında olan türler
IUCN (Uluslararası Doğayı Koruma Birliği) Kırmızı Liste Kategorileri:
EX: (Tükenmiş), Kuşkuya yer bırakmayacak delillerle soyu tükenmiş olduğu
türler.
ispatlanan
EW: (Doğal ortamında tükenmiş), Vahşi yaşamda soyu tükenmiş, fakat diğer alanlarda
(yetiştirme veya sergileme amaçlı) varlığını sürdüren türler.
CR: (Kritik tehlikede), Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi had safhada (extreme) olan
türler.
EN: (Tehlikede), Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi çok büyük olan türler.
VU: (Hassas), Vahşi yaşamda soyu tükenme tehlikesi büyük olan türler.
NT: (Neredeyse tehdit altında), Şu anda tehlikede olmayan fakat yakın gelecekte VU, EN veya
CR kategorisine girmeye aday olan türler.
LC: (Asgari endişe), Yaygın bulunan türler.
DD: (Yetersiz veri), Üzerinde yeterli bilgi bulunmayan türler.
NE: (Belirlenmedi), Şimdiye kadar yukarıdaki kriterlere uygunluğu değerlendirilmemiş türler.
Memeliler
IĢıklı ve Gökgöl çevresi için 13 tür Memeli (Erinaceus concolor, Neomys anomalus,
Crocidura suaveolens, Sciurus anomalus, Spermophilus citellus, Lepus europaeus,
Chionomys nivalis, Meriones tristrami, Spalax leucodon, Rattus rattus, Sus scrofa, Mustela
nivalis, Myotis blythi) hayvan
belirlenmiĢtir
Akdağ YHGS Planlaması sırasında yapılan çalıĢmalarda alanda toplam 12 memeli hayvan
türünün var olduğu belirlenmiĢtir. Akdağ YHGS içerisinde ve yakın çevrede var olduğu
belirlenen memeli hayvan türleri Tabloda
sunulmaktadır..
Tablo : Memeliler
ERL
FAMİLYA/TÜR
TÜRKÇE ADI
INSECTIVORA
BÖCEK YİYENLER
ERINACEIDAE
KİRPİLER
MAK
(IUCN)
Bern
--
Ek-III
Ek-I
--
Ek-III
--
--
Ek-III
Ek-III
Erinaceus concolor
Kirpi
VESPERTILIONIDAE
YARASALAR
Pipistrellus pipistrellus
Cüce yarasa
LAGOMORPHA
TAVŞANLAR
LEPORIDAE
TAVŞANLAR
Lepus europeaus
Yabani tavşan
RODENTIA
KEMİRİCİLER
SCIURIDAE
SİNCAPGİLLER
Sciurus vulgaris
Sincap
CRICETIDAE
HAMSTERLER AVURTLAKLAR
Microtus nivalis
Kar faresi
CARNIVORA
ETÇİLLER YIRTICILAR
CANIDAE
KÖPEKGİLLER
Canis lupus
--
Ek-III
Ek-I
--
Ek-III
--
Kurt
--
Ek-II
Ek-I
Vulpes vulpes
Kızıl tilki
--
--
Ek-III
MUSTELIDAE
SANSARGİLLER
Martes martes
Ağaç Sansarı
--
Ek-III
Ek-III
Meles meles
Porsuk
--
Ek-III
--
ARTIODACTYLA
ÇİFT TIRNAKLILAR
SUIDAE
ESKİDÜNYA DOMUZLARI
Sus scrofa scrofa
Yaban domuzu
--
--
Ek-III
Cervus elaphus
Ulugeyik, Kızılgeyik
--
Ek-III
Ek-I
Equus przewalskii
Yılkı Atı
--
--
--
Hedef Türler ve Ekolojik ĠliĢkileri
Kızılgeyik (Cervus elaphus):
GEYĠK ENVANTERĠ
Tablo : Çivril Akdağ YHGS‟de yapılan Geyik Envanter Sonuçları
Denizli
Yıl
Dişi
Erkek
AFYONKARAHİSAR
Yavru
*
TOPLAM
Dişi
Erkek
Yavru
TOPLAM
53
30
11
94
2002
202
27
32
-
261
2003
146
36
83
-
265
2004
151
32
68
-
251
2005
177
34
73
-
284
2006
62
11
23
-
96
85
28
17
130
2007
113
47
26
-
186
88
31
19
138
2008
134
51
28
-
213
92
24
28
144
2009
101
48
48
3
200
90
34
30
154
2010
109
50
48
2
209
114
68
45
227
2011
111
46
49
7
213
117
80
52
249
* Envanter sırasında yaĢı veya cinsiyeti belirlenemeyen bireyler
Envanter çalıĢmaları her ne kadar bölgedeki Kızıl geyik populasyonu hakkında bir
fikir verse bile envanter alanı Tabiat Parkı sınırları ile çakıĢmamaktadır. Dağlık arazi
yapısı nedeniyle gözlek metodunun kullanıldığı bu envanterlerde populasyon
büyüklüğü ile ilgili olarak elde edilen veriler Akdağ YHGS içerisinde bulunan
populasyonla ilgili gerçek değerleri yansıtmayabilir.
Kültürel miras değerleri
Arkeolojik özellikler
IġIKLI VE GÖKGÖL
ARKEOLOJIK DEĞERLER
Emirhisar kasabasında yapımı 13. – 14. yüzyıla ait Dedeköy Camii
 Savran köyünde yapımı 1794 kabul edilen SerbanĢah Camii
 Bayat köyünde 19.yy ın ilk çeyreğine tarihlenen Bayat Camii
 Bulgurlar köyünde 19.yy ın 2.yarısına tarihlenen Bulgurlar köyü Camii

KarayahĢiler köyünde Menderes nehri üzerinde bulunan taĢ köprü (1807 onarım
tarihli)
 Çıtak kasabasında Menderes Ġlçe merkezinde bulunan eski hükümet konağı
(19.yy ın son çeyreği)
 30 Ağustos Ġlkokulu binası (yapım tarihi 1917)
 Ġğdir köyü Baltaoğlu konağı
 IĢıklı kasabası eskicami (16.yy)
 Çivril Habib Acem türbesi (13.yy)
 Beycesultan Türbesi (13. yy)
 IĢıklı Kasabası Miryokefalon Kalesi
 IĢıklı türbesi
 GümüĢsu kasabası tarihi çeĢmeleri
 Yavuzça çiftliği kaya kabartmaları
 Ġlçe merkezindeki 19.yy demir yolu binaları
 17 Eylül 1176 yılındaki Miryokefalon savaĢının yapıldığı yukarı Küfi boğazı
vadisi.
Çivril sınırları içinde yerleri koordinatlarıyla tespit edilen 70 in üzerinde höyük, 8
tümülüs, 2000 in üzerinde ören yeri bulunmaktadır. Bunlardan Beycesultan höyüğü
üzerinde 2.dönem kazı çalıĢmaları 2007 yılında Ege Üniversitesi Öğretim Görevlisi
Doç. Dr. EĢref ABAY tarafından baĢlatılmıĢtır. Halen devam eden bu kazılarda en
eskisi M.Ö 7000 yıllarına tarihlenen buluntular elde edilmiĢtir. Yine bu kazılarda
Arzava birliğinin baĢkentine ait olduğu tahmin edilen saray açığa çıkartılacak,
bununla ilgili yazılı belgelere ulaĢılmaya çalıĢılacaktır.

Beycesultan da dâhil olmak üzere hiçbir höyük ve ören yerinin koruması yoktur.
Birkaçı hariç bu yerlerin koruma kurulu kararı da bulunmamaktadır. Tanıtım
levhaları olarak sadece Beycesultan Höyüğünü gösteren 2 adet tabela
bulunmaktadır.
Yöresel folklor; köyler, mimari, yöresel kıyafet, satış yerleri, yöresel
mutfak, yöresel folklor ve müzik, el sanatları veya ürünleri
FOLKLORIK YAPI VE GELENEKSEL KÜLTÜR
Eski NiĢan Ve Düğün Gelenekleri
Öncelikle köyde hatırı sayılır kiĢi, beğenilen kız evine isteyici olarak gönderilir. Bu
kiĢiler genelde kadınlardır. Eğer kız evinin gönlü varsa nasipse olur diye yanıt
verilir. Bundan sonra söz almak için erkekler ve kadınlar birlikte kız evine gider.
“Evet“denilirse oğlan annesi yanında götürdüğü oyalı yazmayı kızın baĢına örter.
Böylece, iĢin adı konulur. Daha sonra kadınlar arasında el öpümü denilen küçük niĢan
yapılır, niĢan yüzükleri takılır. Bundan sonra büyük niĢan denilen tören günü
kararlaĢtırılır. NiĢandan bir gün önceki akĢam kız evinde unduz adı verilen ve
tümbek çalınarak kadınların oynadığı küçük bir eğlence yapılır. Ertesi gün kız
evinde ve köy meydanında ya da bir ağaç altında genelde kadınların katıldığı niĢan
yapılır. NiĢanda davetliler kız evine hediyelerini verirler. Hediyeler ev eĢyaları
olduğu gibi urbiye ve tokalı altın diye anılan hediyeler Ģeklinde de olur.
Düğün ise cuma gününden baĢlar, pazar akĢamına kadar sürer. Cuma günü piĢecek
yemekler için odun kesilir gelir. PiĢecek olan keĢkeğin buğdayı mahalle dibeğinde
dövülür. Cumartesi sabahı oğlan evinde çalgıcı sabahtan çalmaya baĢlar. AkĢam
oğlan evinde yemekli kına gecesi yapılır. Orta yerde maşala denilen ateĢ yakılır
bunun etrafında erkekler oyun oynar, kız evinde de kız kınası yapılır. Ġlerleyen
saatlerde kız eline kına yakılıp maniler söylenir. Pazar günü ise kız kınasıyla kızın
eĢyaları oğlan evine getirilir ve ev döĢenir. Öğleyin keĢkek, et yemeği kuru fasulye
pilav ve haĢlama biberden oluĢan yöreye özgü turĢu eĢliğinde yemek yenir. Daha
sonra damat baĢı ve tıraĢı yapılır. Çalgı eĢliğinde gelin almaya gidilir. Gelin eve
getirildiğinde inerken baĢından buğday ve Ģeker saçılır. Ġndirilen gelin bir sandalye
üzerine çıkartılıp ayakta süzülmeye baĢlar. Böylece gelen misafirler, gelin hakkında
yorumlarda bulunurlar. Bu sırada davul önünde bulunan damat ve sağdıcı zeybek
oynar, ardından davulcu cezayir diye bilinen ezgiyi çalar ve düğün biter. Düğüne
gelen davetliler de,”bu düğününde keĢkeği yindi” deyip oradan ayrılırlar.
Geleneksel Yemek Kültürü Ve El Sanatlari
Özel günlerde çalmalı çorba denilen yoğurt çorbası, kaymak baklavası, kapama
olarak bilinen et yemeği, hamursuz olarak bilinen kaymakla yapılan bir çeĢit ekmek
ve diĢli(turna) balığından yapılan balık dolması yörenin özgün yemekleridir.
Yörede saz otundan hasır dokumacılığı yapılır. Ġğdir köyünde kırmızı topraktan testi
yapımı Beyköy köyünde gümüĢ yüzük ve takı yapımı, Özdemirci kasabasında ise
kilim dokumacılığı az da olsa devam ettirilmektedir.
Tarihi ve mimari özellikli alanlar veya yapılar
Çivril, geniĢ ve verimli ovası nedeniyle tarihin her döneminde yerleĢim yeri olarak
kullanılmıĢtır. Çevrede yapılan kazılardan anlaĢıldığına göre, M.Ö.3000 yıllarına
kadar uzanan geçmiĢte sırasıyla Hitit Ġmparatorluğuna bağlı "Arzava Krallığı
(MÖ.1324-1294),"Frigler, Lidyalılar, Selevki Krallığı, Bergama Krallığı, Roma ve 1119
yılına kadar Bizanslıların hakimiyeti görülmektedir. 1119 tarihinden itibaren Çivril,
Selçukluların eline geçmiĢtir.
Bizans Kralı Manuel ile Selçuklu Ġmparatoru Kılıçarslan arasında 1176 tarihindeki
Miryokefolon savaĢı ilçe hudutları içinde bulunan Küfi Boğazı'nda yapılmıĢtır. SavaĢ
Selçuklu Türklerinin galibiyetiyle sonuçlanmıĢtır. Bu savaĢla Türklerin Anadolu'ya
yerleĢmeleri kesinlik kazanmıĢtır.
Dinar'dan Homa'ya gelen anayol Akdağ zincirinin eteğini izleyerek IĢıklı
istikametinde uzanmakta ve hafif meyilli sırtları aĢarak Küfi Vadisine inmekte,
buradan AĢağı Sandıklı ovasınıdan geçerek, Sincanlı'da Ġstanbul, Konya, Kütahya
ana yoluna ulaĢmaktadır. Manuel‟de bu yolu izleyerek ilk konak yeri olarak IĢıklı ya
gelmiĢtir. Khniates'in terk edilmiĢ eski bir kale dediği "Myriokephalon Kalesi"
buradadır. Kasabanın yaslandığı "Sarı Baba Tepesi" nin eteğini çeviren Bizans yapısı
dıĢ kale ve tepenin üzerinde Helenistik Çağ' a ait iç kale kalıntıları 1987 Eylül ayında
tesbit edilmiĢtir.
Çivril idari bakımdan 1880 yıllarında Afyon‟un Sandıklı ilçesinin, IĢıklı nahiyesine
bağlı bir köy iken 1892 yılında nahiye olmuĢtur. 1910-1911 yıllarında da Afyon Ġli'ne
bağlı ilçe, 1925 yılında Denizli Ġli'ne bağlı ilçe olmuĢtur.
Çivril 1921 yılı ġubat ayının ilk haftasın da Yunanlıların iĢgaline uğramıĢtır. 1 Nisan
1921'de ikinci kez Yunanlılar tarafından iĢgal edilmiĢtir. Bu iĢgaller 30 Ağustos 1922
tarihine kadar sürdürmüĢtür. Yunanlıların Çivril'den kaçıĢ tarihi, ilçede hem
kurtuluĢ günü hem de Zafer bayramı olarak kutlanmaktadır.
Ġlçenin adı hakkındaki bütün bilgi ve rivayetlerin kökü, "Çevril" kelimesine
dayanmaktadır. Bu hususta ortak üç rivayet vardır. Bunlardan hepsine de Çivril
isminin, "Çevril" kelimesinden zamanla değiĢerek oluĢtuğu söylenmektedir.
Birinci rivayete göre, Çivril'in etrafı dağlarla çevrilidir. Bunun için kurulan ilk köye
Çevril ismi verilmiĢ, sonraları bu kelime Çivril'e dönüĢmüĢtür.
Ġkinci rivayete göre; ovasının yeĢillik, sulak ve güzel olması sebebiyle buraya
gelenler, bir daha çevrilir gelirmiĢ. Bu sebeple Çevril denilmiĢ, zamanla Çivril'e
dönüĢmüĢtür.
Üçüncü rivayete göre ise; Türk hükümdarlarından Timur Han (Timurlenk), ordusu
ile ilçenin Ġğdir sırtlarına geldiğinde, önündeki geniĢ ovayı görünce, ordusuna Çevril
diye emir vermiĢ, Çevril kelimesi sonra Çivril olmuĢtur.
Folkrolik bakımdan geleneksel düğün ve niĢan törenleri ile yöresel yemek çeĢitleri
zenginlik arz etmektedir. Yerel yönetimlerin organize ettikleri festivaller (Elma ve
Kiraz Festivali) bölgeye yöre halkından ve yakın illerden ziyeretçileri çekmektedir.
Çivril sınırları içindeki 70 in üzerinde höyük, 8 tümülüs, 2000 in üzerinde ören yeri
arkeolojik değerleri oluĢturmaktadır.
Tüm bu değerler, sulak alanla iliĢkilendirildiğinde yörenin kültürünün, tarihinin,
doğal güzelliklerinin ve peyzaj değerlerinin tanıtımı için ziyeretçilere ve yöre halkına
gelir getirici anlamda potansiyel fırsatlar sunduğu görülmektedir.
3. Sahanın Doğa Turizmi Potansiyelinin öne çıktığı ve sunduğu aktiviteler,
Çivril Ġlçesi IĢıklı Gölü – Gökgöl ve Akdağ’ın Ekoturizm Potansiyelinin öne çıktığı ve
sunduğu aktiviteler;
- YürüyüĢ ve Sırt Çantalı Geziler
- Dağ Bisikletçiliği ve Bisiklet Gezileri,
- ATV‟lerle geziler,
- Kanyonculuk –Canyoning,
- Adrenalin gezileri (kaya tırmanıcılığı vb.)
- Yaban Hayatı ve KuĢ Gözlemciliği (fauna gezileri),
- Doğa Gezileri,
- Bakir Orman Gezileri,
- Fotosafariler,
- Botanik gezileri,
- Doğa Eğitimi Programları,
- Bilimsel turizm,
- Aile/Yerli Turistler,
- Geçerken Uğrayan Turist
- Enteresan Peyzajlara geziler (jeoturizm),
- Yayla gezileri,
- Köy ortamında ev pansiyonu konaklaması, çitlik turizmi,
- Köy ürünleri satın alma,
- AhĢap el sanatı ürünleri satın alma,
4. Sahanın Doğa Turizmi Yönetimi Amaçları,
- Yüksek kalitede küçük ölçekli hizmetler, yerli ve yabancı konuklara iyi bilgi ve açıklamalar
içeren, iyi yönetilen ekoturizm köyleri ağı oluĢturmak;
- Nitelikli Alan Kılavuzları yetiĢtirmek,
- Nitelikli konaklama yerlerinin oluĢmasını teĢvik etmek;
- Rotalar: YürüyüĢ ve dağ bisikleti patikalarından oluĢan bölgesel bir ağ kurmak, Doğa ve kültür
gezileri için önemli rotalar ve noktalar belirleme ve bunlara ulaĢım ve bilgilendirme planı
geliĢtirme.
- UlaĢım: Her köyde alan ile bağlantılı servislerin olması;
Alanın Doğa turizm fırsatları
1- Çevre illere ulaĢım açısından iyi bağlantıların bulunması,
2- Ekoturizm sahalarına talebin artması,
3- Yönetim birimleri olan Orman ve Su ĠĢleri Bakanlığı (Doğa Koruma ve Milli Parklar) 5. Bölge
Müdürlüğü ve yerel yönetimlerin müspet yaklaĢım ve kararlılıkları,
4- Planlama için yeterli zaman olması, çünkü turizm için aĢırı bir talep henüz yoktur.
5. Önümüzdeki 3 yıl için Turist artıĢ öngörüsü,
---
Sahanın Turizm Talebi Değerleri tablosu
Halihazırda ki ziyaretçi sayısı
Sahayı gezmek maksatlı gelen ve konaklayan: …….kiĢi
Ziyaretçi (konaklamayanlar) : …………. kiĢi
Para harcama
Konaklama, yeme-içme, yanında yöresel el sanatı ve yöresel
kurutulmuĢ veya konserve ürünler alınarak para ödeme Ģekilleriyle
KiĢi baĢına ortalama en az …………… TL harcama yapılmaktadır
Bireysel gezginler : % ….
EĢler: %.............Aileler : %.............
Tur grupları (tanıdık ve benzer talepteki kiĢilerin bir araya gelmesi
Ģeklinde) : %..........
Diğerleri : %............
1- Doğa Gezileri,
2- Fotosafari,
3- Kanyonculuk –Canyoning,
4- Botanik gezileri,
5- Yaban Hayatı ve KuĢ Gözlemciliği (fauna gezileri),
6- Bakir Orman Gezileri,
7- Doğa Eğitimi Programları
8- Adrenalin gezileri (kaya tırmanıcılığı vb.)
Ziyaretçi Profili
GeliĢlerinin Ġlk 5 Sebebi
Kıyaslanabileceği saha
UlaĢılabilirlik Analizi
Sahanın
Uluslararası Orta derecede yakın; 4 saat (2-4 saat arasında)
havaalanına yakınlığı
Alana UlaĢım
Özel taĢıt
(x)
Ziyaretçinin Genel ulaĢım
Toplu taĢıma
(x)
kanaati:
Diğerleri
(x)
(Bisiklet, motosiklet, yürüyüĢ,
atlı vb.)
UlaĢım için problemler: Yolları arazili olmayan araç ulaşımı için genelde uygun nitelikli
değildir.
Altyapı Analizi
TaĢımacılık ağı
Yerel ağ(toprak, asfalt)
Anayollara bağlantı
Yerel genel taĢımacılık
Programlar
Ücretler
Ring patikaları
ĠĢaret levhaları
Genel
yer
iĢaret
levhaları
Bilgi panoları
Araçlar
için
park
kapasitesi
Bilgi alma ve tercüme
kolaylıkları
Restoran sayısı
Yetersiz
x
Yeterli
Ġyi
Açıklama
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
X
Yeme içme konaklama analizi
Restoranların durumu
Yemek Standartları
Barınma imkanları
Kategori
Sayısı
Açıklama
Turistik
Yerel
Yüksek standartlı yemek sunanlar :
Yeterli ve yöresel standartta yemek sunanlar:
Kötü standartta yemek sunanlar :
Kategori
KuruluĢ Sayısı
Yatak Sayısı
(iyi-kötü-orta)
Oteller
Hosteller (Misafirhaneler)
Yatak&kahvaltı oteli
Rota üstü kulübeler
Bungalov tarzı
Kamp alanı
Diğerleri: Pansiyon
Sahanın kendine has seçkin ve diğer önemli özellikleri
Sunduğu değerlerden
Tek-eĢsiz olanlar
var mı?
Biraz farklı ama
değerli olanlar
Diğer ilgi çeken
yerlere
benzer
olanlar
Alan
turist
ziyaret Evet
döngüsüne
girecek
Ģekilde
turistlerin
ilgisini çekecek diğer
alanlara yakın mı?
Alandaki
yabanıl Bayrak türler
Var-Yok
Var
Neler?
Kanyonlar,
Peyzaj
Var
ġelale
Biyolojik çeĢitlilik
Var
ġelale
Biyolojik çeĢitlilik
Pamukkale
Jeomorfolojik
güzellik
Peyzaj
Termal sular
Karahayıt
2. Geyik yaĢam ve av
turizmi alanı
Diğer ilginç yaban 1. Akbaba, Kartal, Yaban hayatı varlığı
özel bir zenginlik
hayatı (fauna)
ġahin.
içerir.
varlıklar
1. Geyik
Kelebekler
124 tür
Endemik bitkiler,
Tatmin edici yaban hayatı izleme imkanı (Varsa)
Tatmin edici yaban Memeliler
hayatı izleme imkanı
Garanti edilen türler var X
mı?
KuĢlar
Açıklama
X
Genellikle
ihtimali
rastlanma X
X
ġans veya
bağlı olanlar
mevsime X
X
Geyik, ötücü orman
kuĢları, Sulak alan
kuĢları
Geyik, Yırtıcı KuĢlar,
Sulak alan kuĢları,
Yaban domuzu
VaĢak, Saz kedisi,
akbaba türleri,
göçmen kuĢlar
Alanda bulunan tesisler
Sahadaki tesisler
Rekreasyonel tesisler
Spor tesisleri
Diğerleri
Yetersiz
X
X
X
Yeterli
Ġyi
Durum Açıklaması
TaĢıma Kapasitesi Analizi
Sosyal ve ekonomik taĢıma kapasitesi Değerlendirme ġekli: 1- Tamamen Sağlanabiliyor, 2- Genel
Olarak Sağlanıyor, 3- Veri Yok, 4- Çoğunlukla Sağlanamıyor
5- Hiç Sağlanamıyor
Göstergeler
Tüm ilgi grupları turizmden elde edilen gelirden eĢit pay alırlar
Tüm ilgi grupları turizm geliĢimine oranlı bir miktar para
yatırımı yapabilir
Yerel ekonomi için turizm faydaları açıktır
Turizm geliĢimiyle ilgili paydaĢların ihtiyaç,istek ve önerileri
ele alınıyor
Tüm ilgi gruplarına önem veriliyor
Ġlgi gruplarının birbiriyle olan iliĢkileri iyi
Beraber çalıĢmanın önemi biliniyor
Ġyi bir iĢbirliği içindeler
Belirli kararların alınma amacı saklanmıyor
Yerel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Bölgesel ilgi grupları karar almada söz sahibi
Diğer sektörler de turizm geliĢimine fayda sağlıyor
Turizm kırsal ekonomiye destek veriyor
Geleneksel faaliyetler ve üretim türleri turizm geliĢiminden
sonra geliĢme gösterdi
Turizm geliĢimi istihdamı artırma beklentilerini karĢılıyor
Yerel halk, özellikle gençler için yeni iĢ imkanı ortaya çıktı
Kendi turizm iĢini kurmak isteyenlere yeterli destek veriliyor
Turizm iĢi kurmak için eğitim ve öğretim veriliyor
Planlı turizm uygulaması yapılıyor
Yerel köyler ve kamusal alanın özelliği turizmden sonra zarar
görmemiĢtir.
Turizm temel olarak yerel mal ve hizmetlerden faydalanır
Bölgemizi ziyaret eden turist sayısı yeterlidir
Turizm kültürel mirasın devamına yardımcı oluyor
Turizm endüstriyel mirasın sürdürülmesi için yardımcı oluyor
Turizm geliĢimi peyzaj dokusuna zarar vermiyor
Turizm doğanın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm kültürel manzaranın korunmasına yardımcı oluyor
Turizm hayat kalitesini artırıyor
1
2
3
X
4
5
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
X
Sosyal ve Ekonomik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Ekolojik taĢıma kapasitesi analizi
Faaliyet
Genel
etkiler
Müspet
/menfi
Kamping&piknik
Müspet
AhĢap Hediyelik Müspet
eĢyaların satılması,
Etki
Korunan alan Kabul
üzerindeki etki edilebilir
Sahadan
malzeme
kesmeye sebep
olabilir
Planlı ve
yasal
üretime
dayanmalı
Kabul
edilemez
Kabul
ancak;
edilebilir
Sahadan Planlı ve yasal
malzeme üretime dayanmalı
kesmeye
sebep
olabilir
Dağcılık,trekking
Su sporları
Rafting
Olta balıkçılığı
Normal
spor
etkinlikleri
Yeme içme
Müspet
Menfi
Müspet
Müspet
Doğa yürüyüĢü
Mağaracılık
Kanyoning
Müspet
Müspet
Yaban
gözlemi
x
Tehlikeli
x
Müspet
Yöre yemekleri öne
çıkmalı
Belirtilenler yerlerde
ve kılavuz eĢliğinde
olmalıdır.
Belirtilen yerlerde ve
kurallara uygun
olarak
Alan
kılavuzu
eĢliğinde,
hayatı Müspet
Bilimsel geziler
Müspet
Ġzlemeye esas olan Ekolojik Göstergeler aĢağıdaki Ģekilde incelenmelidir.
1- Tamamen doğru, 2- Genel olarak doğru, 3- Veri yok, 4- Çoğunlukla yanlıĢ, 5- Hiç yok,
Ekolojik taĢıma kapasitesinin etkileri;
Ekolojik göstergeler
1
Bitkiler turizm artıĢından etkilenmemektedir
YürüyüĢ yolarından yürümeyen turistler bitkilere çok zarar
veriyor
Turizmden dolayı daha fazla toprak erozyonu meydana
gelmektedir
Korunan alanın suları gözle görünür Ģekilde kirlenmektedir
Turizm geliĢimi sebebi ile balık miktarı azalmıĢtır
Korunan alanın yer altı suları içme suyu olarak kullanılabilir
Turistler yaban hayatı için rahatsız edici bir faktördür
Turizmden dolayı flora ve faunada ölümler artmıĢtır
2
X
3
4
5
X
X
X
X
X
X
X
Ekolojik TaĢıma Kapasitesi Verilerini Değerlendirme Sonuçları;
Fiziki/idari TaĢıma Kapasitesi Ġncelemesi ve Değerlendirmesi;
(1-Akıcı, Yeterli 2- Ġyi, 3- Fena Değil, 4- Kötü, 5- Çok Kötü)
Fiziki/idari taĢıma kapasitesi
Altyapı
Park giriĢi
Yer
Kapasite 1 2
Korunan alana giriĢ yolları
Korunan alandaki yol ağı
Korunan alan içindeki toplu
taĢıma araçları
Park etme
akıĢ
X
3 4 5
X
X
X
X
Park yeri imkanları
Bilgi imkanları
Yiyecek içecek temini
Ticaret
Kolaylık tesisleri
Patika ağı
Yaban hayatı izleme noktaları
Aktiviteler
ÇalıĢanlar
Yer sayısı
Biletleme
yönlendirme
ĠĢaret levhaları
Yetkililer
Ziyaretçi merkezi
Ofisler
Basılı ve görsel materyal
Tedarik
Seçenekler
Tuvaletler
Atıkların toplanması
Yeterlilik durumu
Sayısı ve uygunluğu
seçenekler
Paket doğa turları
Bisiklet kiralama
Araç kiralama
At-katır kiralama
Yeterli sayıda
Donanımlı
X
X
X
X
X
X
X
X
Fiziki/idari taĢıma kapasitesi yönünden yapılan değerlendirme;
1- Ġdaremiz personel yönünden yeterli donanıma sahip değildir, takviye edilmelidir,
2- Milli parkın yönetim planının olmaması yatırım yapma ve ziyaretçi ihtiyaçlarını karĢılamada
problemlere sebep olmaktadır,
3- Saha içindeki geziler için paket turlar oluĢturulmalıdır, özel sektörün teĢviki lüzumludur,
4- Alan kılavuzlarının sahada görev alması bilgi ihtiyacını da çözecektir,
5- Tabela, bilgi panosu, ikaz vb. iĢaretlemeler lüzumludur,
6- Sahada tuvalet vb. temel ihtiyaçların karĢılanması için altyapı çalıĢmalarına ağırlık verilmelidir,
7- Ziyaretçi merkezleri iĢlerliği arttırılmalıdır,
8- Personelin donanımı arttırılmalıdır.
Psikolojik TaĢıma Kapasitesi: ( Göstergeler; turistlerle kavga olayları var mı? Sürekli mi?
Turistler hakkında genel kanı-Olumlu/olumsuz vb. göstergeler)
Alanda herhangi bir problem yaĢanmadığı görülmektedir. Bunun sebepleri arasında; Türk
insanının hoĢgörüsü önemli bir husustur, aynı zamanda doğa turistlerinin fazla lükse düĢkün
olmamaları, taleplerinin ziyadesi ile karĢılanabilmesi sebebiyle sorun yaĢanmamaktadır.
DENĠZLĠ
ĠLĠ
VE
ĠLÇELERĠNĠN
KIYAS
YÖNTEMĠ
ĠLE
KISA
DEĞERLENDĠRMESĠ
KarĢılaĢtırma yöntemi, kapsam dahilindeki unsurun benzerleri ve rakipleri ile arasındaki farkı
görmesi ve daha ilerlemesine itici güç olması amaç edinilerek verimliliği arttırma yöntemidir.
KarĢılıklı bilgi alıĢveriĢi olarak değerlendirilen bu yöntemde, kopyalama değil, kendi
ürünlerimize yönelik ilham almak, uyarlamak hedeftir. Gelecek eğilimlerini Ģimdiden görüp,
müĢterinin isteklerini Ģimdiden karĢılamaya hazırlıklı olmayı gerektirir.
KarĢılaĢtırma yapılan ilçenin/ilin baĢarılı oluğu hususta takip ettiği yolun ilçede/ilde
alınabilirliği araĢtırılmalıdır.
KIYAS YÖNTEMĠ ĠLE DOĞA TURĠZMĠ POTANSĠYELĠ YÜKSEK OLAN BAZI
ĠLÇELERĠN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
Denizli ili
Ġlçe
Kıyaslanan
Kıyaslama
Örnek Alınacak Deneyim
Ġl/ilçe
sebebi,
NevĢehir
/ Konaklama,
Uluslar arası Ġyi bir tanınırlık,
Merkez
Ürgüp
tanıtım ve
ziyaretçi geliĢi ve turizm geliri.
turistik alt yapı
imkanları
Ġklim
doğa Dağ ve orman kültürünün orijinalliği
Çivril
Balıkesir
ile geliĢebilir, burasının geliĢme
Edremit Kaz peyzaj
deneyimlerini kullanılabilir..
Dağları
ve
Manyas KuĢ
Cenneti,
Bolu Abant
Doğa, peyzaj Göl ekosistemi, konaklama, kamp vb.
Buldan
ve
biyolojik deneyimleri.
çeĢitlilik
Bursa Uludağ
Ġklim, doğa, kıĢ KıĢ sporları yönüyle örnek alınabilir.
Tavas
turizmi
6. DENĠZLĠ ĠLĠ SÜRDÜRÜLEBĠLĠR DOĞA TURĠZMĠ STRATEJĠLERĠ
6.1.GeliĢme Stratejileri
Strateji 1. “Doğa turizmi yatırım projelerine uygulanmak için teĢviklerin sağlanması ile
Denizli‟de turizm sektöründe yatırımların arttırılması”
Strateji 2. “Sürdürülebilir doğa turizmi ürünlerinin, turistik kalkınma sürecinde zarar görmek
yerine, faydalı olan yerel çevre, toplum ve yöre kültürüyle uyum içinde iĢlenmesi”
Strateji 3. “Yüksek potansiyele sahip ilçelere de yerel kalkınmada turizmin güçlü bir araç olarak
öne çıkarılması”
6.2. Pazarlama Stratejisi
Strateji 1. “Milletler arası, ülke geneli, bölgesel ve yerel ölçekte markalaĢmanın hedeflenmesi, ülke
çapında tanıtım ve pazarlamaya ek olarak varıĢ noktaları bazında tanıtım ve pazarlama faaliyetlerine
baĢlanması”
Strateji 2. “Toplumun farklı kesimlerine uygun fiyatta, kaliteli turistik ürün alternatiflerinin
sunulması, faydalandırmada yüksek ekonomik güç sahibi olmanın gerekmemesi ”
6.3. Ziyaretçi Yönetimi Stratejisi
Strateji 1. “Koruma ilkeleri ile müĢteri beklentilerine dayalı sürdürülebilir ziyaretçi yönetiminin
sağlanması”
6.4. Ġzleme ve Değerlendirme Stratejisi (Turizmin etkilerinin ve
sürdürülebilirliğin izlenmesi)
Strateji 1. “Turizmin etkilerinin izlenmesi için, izleme birimlerince göstergelerden
yararlanılması”
6.1 .KAPASİTE GELİŞTİRME Amaç: ilgili paydaşların doğa turizmi (ekoturizm) açısından kapasitelerini geliştirmek
Eylem
Açıklama
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Eylem no
Öncelik
Başlangıç
tarihi
1
1
Ekoturizm eğitimi
2
1
3
1
Ekoturizm Konseyi ve
Ekoturizm Dernekleri
Kurulması
Hizmet ve Ürün kalitesinin
geliĢtirilmesi
4
1
Doğa koruma eğiticileri
yetiĢtirmek
5
1
Yöre halkının doğa eğitimi
6
2
Gönüllülük sisteminin
oluĢturulması
7
3
Deneyim paylaĢımı
Yerel halkının eko-turizm hakkında eğitimi,
Ekoturizme sunulabilecek ürünlerin
geliĢtirlmesi ürünleri geliĢtirilmesi
konusunda eğitilmesi.
Bu konuda plan süresince en az 25 kurs
açılarak toplam 450 kiĢinin eğitilmesi
Eko-turizmde hedef birliğinin sağlanması,
ĠĢbirliği için sözleĢme imzalanması
ĠTM, OSĠ,
Belediyeler,
muhtarlıklar
Ekoturizm
Dernekleri
2013
ĠTM, KiĢiler, Özel
giriĢim
2013
Eko-turizm hizmetlerinin kademeli olarak
geliĢtirilmesi için bir yerel nitelikler
standardı oluĢturulması, Geleneksel köy
evlerinin pansiyona dönüĢtürülmesi
projelerinin yapılması, Geleneksel düğün
kompozisyonunun canlandırılması
/yaygınlaĢtırılması, Plan dönemi sonunda
standartlara uygun en az 130 adet ev
pansiyonu oluĢturulması
Doğa eğitimi için görev alacak
eğitimcilerin eğitilmesi, plan dönemi içinde
30 adet eğitici eğitmek,
KY, ĠTM, OSĠ,
ĠÖĠ, B
Özel giriĢimciler,
Muhtarlıklar,
belediyeler,
KY
Belediyeler,
muhtarlıklar,
2013
Doğayı anlatmak için yöre halkın
eğitilmesi, ayrıca çocukların eğitimi,
Plan dönemi boyunca 3500 yetiĢkin, 4000
çocuğa doğa eğitmi verilmesi,
Doğa gönüllülerinin seçimi
Plan dönemi boyunca her ilçede 15 er adet
gönüllü seçilmesi
Deneyim paylaĢım programları
oluĢturulacaktır, kıyaslama bölgeleri ile ve
OSĠ; ÜN, KY,
HEM
TUBĠTAK,
WWFTürkiye,
TEMA Vakfı,
DKMPGM
Muhtarlıklar,
belde
belediyeleri,
OSĠ, ÜN, KY, B
WWF, TEMA
2013
Yöre halkı, KY,
ĠTM, ĠÖĠ, Özel
2014
7
OSĠ,
ÜNĠVERSĠTELER
2013
2013
2
0
1
3
2
0
1
4
Bütçesi
ve
Finans kaynağı
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
Göstergeler
8
2
Rehber eğitimi
9
2
Haritaların oluĢturulması
10
2
Üniversitelerle iĢbirliği
12
1
13
3
Yerel profesyonel av klavuzu
eğitimi
Yabancı dil eğitimi
14
1
Kurtarma Timlerinin
kurulması
ülke düzeyinde deneyim paylaĢımı için 10
adet karĢılıklı gezi düzenlenecektir.
Akdağ Tabiat Parkı için tamamı yöre
halkından olmak üzere plan döneminde 30
adet Alan Klavuzu yetiĢtirilmesi
Ekoturistler için rotaların yer aldığı
haritaların oluĢturulması ve basımı,
Her türlü faaliyetin planlanma, geliĢtirme
ve uygulama safhalarında üniversitelerden
bilimsel destek alınması için iĢbirliği
yapılacaktır,
Av turizmine profesyonel yaklaĢım
sağlanacaktır.
Yabancı ziyaretçilerle iletiĢim
sağlanacaktır.
Dağ, kanyon ve mağara kurtarma
Timlerinin kurulması sonucunda
ziyaretçilerin güvenliği sağlanacaktır.
giriĢimciler
OSĠ, ÜN, B, Ky,
MEM
WWF TEMA
2014
ĠTM, OSĠ, KY, ĠÖĠ
WWF
2013
OSĠ, ĠTM,
Dernekler
2013
OSĠ,HEM,ÜN ,
2013
13
OSĠ, HEM, ÜN.
2013
14
OSĠ,AFAD,
Kaymakamlıklar
2013
15
6.2. FİZİKSEL ALTYAPININ OLUŞTURULMASI Amaç; altyapıyı güçlendirmek veya geliştirmek,
Eylem
Açıklama
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Eylem no
Öncelik
Başlangıç
tarihi
1
1
Alan düzenleme
2
1
Turizm Bilgilendirme
Merkezleri kurulması
Kamping alanlarının ve günübirlik
alanların düzenlenmesi, uygun
yerlerde, ilçe planına uygun olmak
üzere en az 3 motokaravan yeri
düzenlenecektir.
Favori ilçelerde bilgilendirme
merkezleri kurulacaktır, Bu
merkezlerin atıl okul binaları veya köy
evlerinin kiralanması veya
restorasyonu ile oluĢturulması.
Ġl Turizm
Md.(ĠTM)
Kaynakamlıklar,
(KY) ĠÖĠ
D, ÇġM
2014
ĠTM, OSĠ, KY,
B, ĠÖĠ
Dernekler
WWF
2014
2
0
1
3
2
0
1
4
Bütçesi
ve
Finans kaynağı
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
Göstergeler
3
1
Patika düzenlemeleri
(trekking yol ağı
oluĢturma ve düzenleme)
4
2
Ziyaretçi merkezleri
kurulması
5
2
Dağ bisikleti parkurları
6
1
YürüyüĢ platformlarının
yapılması
7
1
Sportif olta balıkçılğına
uygun iskelelerin
yapılması
8
1
KuĢ gözlem kulelerinin
yapılması
3.Bölümde Trekking güzergahı olarak
tespiti edilen tüm sahalarda patika
düzenlemeleri ve her türlü tanıtıcı,
bilgilendirici elemanların yapımı ve
yerine konması 2017 yılına kadar
tamamlanacaktır.
Ziyaretçi merkezi vizyonunun
katılımcılıkla oluĢturulması, favori
ilçelerde ziyaretçi merkezlerinin
kurulması için çalıĢmalara
baĢlanacaktır.
Favori ilçelerde Dağ bisikleti patikası
ağı için altyapı, araĢtırma ve
organizasyonun tamamlanması,
Kanyonlara yürüyüĢ için yürüyüĢ
platformlarının ve iĢaretlemelerin
yapılması ziyaretçi güvenliğini
sağlayacaktır.
Sportif olta balıkçılığı meraklılarına ve
sportif olta balıkçılığı turizmine altyapı
oluĢturulmuĢ olacaktır.
Uygun sulak alanlara kuĢ gözlem
kuleleri yapılarak kuĢ gözlemciliği ve
kuĢ gözlemciliğine dayalı turizm
altyapısı oluĢturulmuĢ olacaktır.
ĠTM, OSĠ, Ky,
B, ĠÖĠ,
Dernekler
2013
ĠTM OSĠ Ky B
ĠÖĠ
Dernekler,
KTM,
Belediyeler,
Muhtarlıklar
2015
OSĠ; ĠTM, Ky,
ĠÖĠ; B
Dernekler
2014
OSĠ,
Kaymakamlıklar
2013
OSĠ, Ġl Gıda
Tarım
Hayvancılık
Müdürlükleri, Ġl
Kültür ve
Turizm
Müdürlükleri
OSĠ
2013
STK
2014
6.3. ENVANTER, ÜRÜN OLUŞTURMA, ÜRÜN ÇEŞİTLENDİRME VE GELİŞTİRME, SERTİFİKALANDIRMA, TANITIM VE PAZARLAMANIN YAPILMASI Amaç: mevcut ekoturizm
ürünlerinin ortaya çıkarılması, geliştirilmesi, tanıtımı ve pazarlamasını yapmak.
Eylem
Açıklama
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Eylem no
Öncelik
Başlangıç
tarihi
1
1
Kültürel ürün envanteri
ürünleri sunuma hazır
hale getirme
2
1
Doğal ürün envanteri
sunuma hazır hale
getirme
3
2
Yeni ürünler ve Ürün
geliĢtirme
4
1
Organik tarım
5
1
Avlaklarda av kaynağına
yem takviyesinin yapılması
Geleneksel yaĢam tarzı ve kültüre
iliĢkin olarak doğadan toplanan veya
üretilen gıda maddeleri, doğal
materyalden üretilen el sanatları vb.
değerlerin tespiti, satılabilir hale
getirilmesi, sözlü değerlerin envanteri,
bunların turizme sunulabilir hale
getirilmesi
Doğada gizli kalmıĢ, henüz
keĢfedilmemiĢ olan turizme
sunulabilecek değerlerin ortaya
çıkarılması ve sunuma hazır hale
getirilmesi,bunların basılı katalog
haline getirilmesi sağlanacaktır.
Yeni ürünlerin geliĢtirilmesi, yeni
dizaynlar, yerel kültür elemanlarının
figüre edilmesi, bilinmeyen veya
kaybolmaya yüz tutmuĢ, yöresel
yemeklerin sunulabilir hale getirilmesi
bunların kataloglar halinde basımının
sağlanması,
Korunan alanlarda organik tarımla
üretim prensiplerinin yerleĢtirilmesi,
plan dönemi sonunda sahaların yüzde
30 unda organik tarımın yapılıyor
olmasının sağlanması,
Avlaklarda av potansiyelini artıracak
ve av turizminin cazibesini
iTM, OSĠ, Ky,
HEM,
Dernekler,
üniversiteler
2014
ĠÇOM, Tarım il
Müdürlüğü(ĠTM
), özel
giriĢimciler
Üniversiteler
2014
ĠTM ÜNĠV OSĠ
Ky HEM
Dernekler,
Üniversiteler
,
2015
ĠTM, OSĠ,
ĠL tarım Md.
Muhtarlıklar
, Dernekler,
2014
OSĠ,Avlak
ĠĢletmecileri,
2014
2
0
1
3
2
0
1
4
Bütçesi
ve
Finans kaynağı
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
Göstergeler
6
1
Avlakların tanıtılması
7
1
Sportif olta balıkçılığı
alanlarının tanıtılması
8
1
KuĢ envanterlerinin
çıkarılması
arttıracaktır.
Avlaklar ve av kaynakları fuarlar,
yabancı ve yerli televizyonlar, av
dergileri vb. kaynaklarla ya da yerli ve
yabancı av turizm acentalarıyla
görüĢerek tanıtılması sağlanacaktır.
Sportif balıkçılık gruplarına ve tüm bu
aktiveteyle ilgilenenlere balıkçılık
sahalarının tanıtımı yapılmıĢ olacaktır.
KuĢ gözlemciliği gruplarından
faydalanarak alanların kuĢ
envanterinin çıkarılması sağlanacaktır.
Avcı Dernekleri
OSĠ, Avcı
dernekleri,Ġl
Kültür ve
Turizm
Müdürlükleri,
OSĠ, Ġl Kültür
ve Turizm
Müd., Turizm
Acentaları
KuĢ
Gözlemciliği
STKları, OSĠ,
Üniversiteler
2014
2014
2013
6.4 . iZLEME VE DEĞERLENDİRMEYE YÖNELİK EYLEMLER Amaç: ekoturizm faaliyetlerinin izlenmesine ilişkin kriterlerin belirlenmesi, izlemenin yapılması, raporlama, değerlendirme ve
geri bildirimlerin yapılması.
Eylem
Açıklama
Yapacak kişi ve
kuruluşlar
İşbirliği
ortakları
Süresi
Eylem no
Öncelik
Başlangıç
tarihi
1
1
DeğiĢimin sınırlarının
belirlenmesi
2
1
3
1
OSĠ, ĠTM,
Üniversiteler
WWF,
Dernekler
2014
Çevresel etkilerin izlenmesi
Doğal ve kültürel değerleri etkileyen tüm
turizm faaliyetlerinin kabul edilebilir
değiĢimin sınırlarının belirlenmesi, bu
çalıĢmanın hedefi yöresel düzeyde kabul
edilebilir sınırların tespitidir.
indikatörlere göre izlenecektir.
ÇġM OSĠ B
2014
Ekonomik etkilerin izlenmesi
indikatörlere göre izlenecektir
ĠTM, Tarım Md
Ky B Tic San Od.
Dernekler,
KTM
Dernekler,
Üniv.
2014
2
0
1
3
2
0
1
4
Bütçesi
ve
Finans kaynağı
2
0
1
5
2
0
1
7
2
0
1
9
2
0
2
1
2
0
2
3
Göstergeler
indikatörlere göre izlenecektir
OSĠ, ĠTM Üniv
Dernekler,
2014
1
Sosyal ve kültürel etkilerin
izlenmesi
Sürdürülebilirliğin izlenmesi
indikatörlere göre izlenecektir
OSĠ; ÇġM
Dernekler,
2014
6
1
Uyumun izlenmesi
ĠTM, OSĠ Özel
girĢimciler,
Hizmet üreten
Dernekler
2014
7
1
Ġzlemenin raporlama,
değerlendirme ve geri
bildirimlere dönüĢtürülmesi
Kurallar sistemine uyumun izlenmesi,
uyumsuzluğun sözkonusu olduğu hususları
inceleme, uzlaĢma arayıĢı, çözüm
geliĢtirme, raporlama ve değerlendirme,
Doğal ve kültürel değerlere etki yapan
Faaliyetlerin sınırlara göre durumunun
izlenmesi ve raporlama, değerleme ve geri
bildirimlerinin yapılması,
OSĠ; ĠTM ÜNĠV
Dernekler
2014
4
1
5
HAZIRLAYAN
KONTROL EDEN
Mine DURMUġ
Afyonkarahisar V. Bölge Müdürlüğü
Milli Parklar ġube Müdürü
Hamdi AKAN
Denizli Ġli Doğa Koruma ve Milli Parklar ġube Müdürü
Uygun Takdim
Mehmet KUġCU
Afyonkarahisar V. Bölge Müdürü
Ekrem ERDOĞAN
Denizli Vali Yardımcısı
Doğa Turizmi Master Planının uygulanması UYGUNDUR
Abdülkadir DEMĠR
Vali